Gençler Anayasa'da Nasıl Olmalı - TOG Görüşü

8/3/2019 Genler Anayasa'da Nasl Olmal - TOG Gr

1/16

1

YEN ANAYASA YAPIM SRECNDE

TOPLUM GNLLLERVAKFI (TOG)NIN NERLERve 1982 ANAYASASININ GENLKTEMELNDE GZDEN GERLMES

GENLERVE ANAYASA

Ocak2012,ToplumGnllleriVakf-www.to

g.org.tr
http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/


2/16

2

BALARKEN ................................................................................................................................... 3

GR ............................................................................................................................................... 4

YNETC ZET .......................................................................................................................... 6

NERLER (AYRINTILI) ............................................................................................................ 9 I. Genlerin Korunmas ................................................................................................... 9 II. Eitliklkesi ve Ayrmclk Yasa ................................................................................ 10 III. Seme Seilme Hakk ................................................................................................ 11 III. A. Siyasi Partilere ye Olma Asndan ..................................................... 11 III. B. Milletvekili ve yerel ynetim organlarna seilme yeterlilii asndan ... 11 IV. rgtlenme zgrl .............................................................................................. 12 V. Sosyal Haklar ............................................................................................................... 12

V. A. Adil Bir cret Hakk ................................................................................ 13 V. B. Barnma Hakk ......................................................................................... 13 V. C. alma Hakk .......................................................................................... 14 V. D. Eitim Hakk ............................................................................................. 14 V. E. Salk ve Sosyal Gvenlik Hakk ............................................................... 15 V. F. Ulam Hakk ............................................................................................. 16 VI. evre Hakk ............................................................................................................... 16 VII. Zorunlu Askerlik Hizmeti ......................................................................................... 16

NDEKLER


g.org.tr


3/16

3

BALARKEN

Kerim Paker - TOGYnetim KuruluBakan

Toplum Gnllleri Vakf (TOG)

2002 ylnda, genlerin sosyalsorumluluk almalar yapmasnsalayarak hem toplumsal katlmlarn,hem de kiisel geliimlerini desteklemekamacyla kuruldu. Aradan geen 9 ylboyunca lkenin her kesindenbinlerce genle beraber alma imkn

yakaladk. Bu genler yzlerce projegerekletirdi, on binlerce insanadokundular. Hem kendilerinigelitirmek iin yeni alanlar buldular,hem de evrelerine yararlolabilecekleri etkinlikler dzenlediler.

Tm bu sre boyunca evrelerindegenlere kar olumu olan nyargy

ykmak iin ellerinden geleni yaptlar.letiimde bulunduklar kiilerde debyk lde bunu baardklarn zevkleizliyoruz. Ancak, lkemizdeki genlere

ynelik nyarglarn tamamen krlmasiin daha nmzde ok uzun bir yolvar. Maalesef bu yolda birok engelbulunuyor.

Yasal, siyasal ve kltrel engelleriortadan kaldrmak iin de almakzorundayz. Bu erevede nmzdekidnemde yeniden hazrlanacak olananayasa metnini ok nemli bir frsatolarak gryoruz. Aslnda yasal birdeiiklik gibi grlebilecek bu srecinanayasalarn bir toplumsal mutabakatiermesi dolaysyla dier alanlarda dadeiimleri tetikleyecei kanaatindeyiz.

Yeni hazrlanan metnin kstlamak

yerine n aan, korumak yerinecesaretlendiren bir metin olmasnistiyoruz. Genlii hayatn bir geidnemi gibi gren devlet anlayndan,kendine zg sorunlar ve zmleri

olan toplumun bir alt grubu olarakalglayan yeni bir devlet-gen ilikisikurulmasn ok nemsiyoruz.

Bugnk dzeni yansttndndmz 1982 Anayasasndan

yola karak, yarn nasl yaayacamztanmlayacak olan yeni Anayasamznierisinde dorudan genleri etkileyenne gibi zellikler olmas gerektiini, negibi zelliklerin de artk tarihtebraklmas gerektiini, belirleyen birneri paketi oluturduk.

Genlerin toplumun tmkesimlerini ieren bir grup olmasdolays ile hazrladmz raporun,Anayasa konusunda almalar yapanDevlet ve Sivil Toplum Kurululartarafndan nemsenecei kanaatindeyiz.


g.org.tr


4/16

4

Anayasalar, bir devletin temel yapsn, ynetim biimini,devletin temel organlarnn kuruluunu, ileyiini vebirbirleriyle ilikilerini dzenleyen en st dzeydeki hukukkurallar olarak kabul edilirler. Anayasalarn bir dier nemli

yn ise temel hak ve zgrlklere yer vererek, bireylerin ve

birey gruplarnn bu hak ve zgrlklerini gerek devlete gerekdier birey ve birey gruplarna kar gvence altnaalmalardr. 1982 Anayasas zellikle bu adan biranayasann tamas gereken ilevi tam aksi ynde yerinegetirmitir. Demokrasi ve zgrlkleri korumak yerinebunlarn snrlanmas ynnde bir ilev stlenmitir.Yrrle girdii gnden bu yana byk eletirilerlekarlaan ve bugne kadar yaplan ok sayda deiikliekarn lkenin gncel ihtiyalarna cevap vermeyen 1982Anayasasnn yerine sivil ve demokratik yeni bir anayasatalebi bugn toplumda byk karlk buldu. lk defaAnayasann yenilenmesine dair bu derece yaygn bir talepgndeme geldii iin nemli ve tarihi bir srece girdiimizidnyoruz.

Toplum Gnllleri Vakf olarak bylesine nemli birsrete, askeri ynetim dnemine ait olmayan,

sadece TBMMnin deil sivil toplum kurulularnnve yurttalarn etkin katlmyla yaplan ve tmtoplumsal kesimlerin temel hak ve zgrlklerinigvenceye alan, effaflk ve hesap verebilirlikilkelerini benimseyen, demokratik, sivil ve sosyal

bir anayasa oluturulmas srecini son derece gereklibuluyor ve destekliyoruz.

Tm yurttalar ilgilendiren bu srete, lkenindemokratikleme deneyiminde kritik bir dnemece iaretettii iin yeni, demokratik, sivil ve sosyal bir anayasanndayand temellerin, asgari olarak, demokrasinin vehukuk devletinin tm mekanizmalar ile kalcekilde glendirilmesi ve temel hak ve zgrlklerile insan onuruna yarar bir yaamn yurttalarndil, din, rk, cinsiyet ve cinsel ynelim gibikimliklerinden bamsz olarak her birey iingvence altna alnmas konularn iermesigerektiini dnyoruz.

Demokratik, sivil ve sosyal bir anayasann ortaya kmas

GR


g.org.tr


5/16


6/16


7/16

7

devam eden genleri kapsayan ve siyasi partilere yelikyann 16ya kadar drlmesini ieren bir yaklamnbenimsenmesi daha uygun olacaktr.

III. B. Milletvekili ve Yerel Ynetim Organlarna SeilmeYeterlilii Asndan:

Yeni anayasada milletvekili seilme ya 18edrlmelidir. Bunun yan sra, bir kii ancak ykmlolduu askerlik hizmetini yapt durumda milletvekiliseilebilmektedir ve bu kural olduka sk bir ekildeuygulanmaktadr. Bu durumda yksek retimde lisans,

yksek lisans ve doktora eitimi srasnda kiilerin milletvekiliseilmeleri dolayl olarak engellenmi olmaktadr. Bu nedenlemilletvekili seilebilmek iin askerlik yapma zorunluluununkaldrlmasn neriyoruz. Bu maddede yaplacak dzenleme;belediye bakan, il genel meclisi ve belediye meclisi yesiseilme dzenlemelerine de yanstlmaldr.

IV. rgtlenme zgrl:Demokratik bir toplumun vazgeilmez unsurlar olan

sivil toplum kurulular asndan rgtlenme biimi sadecedernek ve vakflarla snrl tutulmamaldr. Genler tarafndansklkla bir araya gelerek oluturulan platform, kulp, giriim,kolektif vs. gibi farkl adlarla ve farkl amalarla bir arayagelen kiilerin oluturduu belli bir sreklilik arz edentopluluklarn rgtlenme zgrlklerinin de anayasadagvenceye kavuturulmas olumlu olacaktr. Sendikal haklarnznesi sadece alanlar ve iverenlerle snrl olarakdnlmemelidir.

V. Sosyal Haklar:Yeni anayasada sosyal haklarla ilgili olarak asgari

ykmllklerin aka dzenlenmesi ve bu ynde bireyleredevlete ynelik ileri srebilecekleri bir talep yetkisinin

tannmas olumlu bir yaklam olacaktr.

Sosyal haklarla balantl bir baka konu ise kamuhizmetlerinin sunumu ve eriilebilirlii ile ilgilidir. Yenianayasada herkesin kendi anadilinde kamu hizmetlerinden

yararlanmasnn (anadilde eitim gibi) gvence altnaalnmas gerekmektedir. Kamu hizmetlerine eriim asndanikinci bir nokta ise kiilerin klk ve kyafetleri nedeniyle kamuhizmetlerine eriimine getirilen engellerdir. Kamuhizmetlerine eriimde din ve vicdan zgrl kapsamndadeerlendirilecek veya kiinin kendi yaam tarzn yanstanklk ve kyafet ile kamu hizmetlerine eriimin salanmas ayn

zamanda eitlik ilkesi ve ayrmclk yasann da bir gereidir.

Yeni anayasada kamu hizmetlerine eriimde eitlikilkesinin esas olduu ve kimsenin bundan herhangi birnedenle mahrum braklamayacana dair bir dzenlemeye

yer verilmesi olduka nem tamaktadr.

V. A. Adil Bir cret Hakk:Yeni anayasada asgari cretin belirlenmesi noktasnda

insanca bir yaam iin gereken cret yannda genlerasndan farkl muameleyi engelleyecek bir dzenleme

yaplmas olumlu olacaktr.

V. B. Barnma Hakk:Yeni anayasada tm toplumsal kesimler gibi genler

asndan da kendine zg durumlarnn gz nndetutularak, barnma hakknn devlete daha ak olumlu

ykmllkler ngrlecekekilde dzenlenmesinin nemliolduunu dnyoruz.

V. C. alma Hakk:alma hakkna dair bir dzenlemede isizliin

ortadan kaldrlmas iin devlete ak ykmllklerinngrlmesi olumlu olacaktr. Benzer bir uygulama isizliinolumsuz etkilerinin ortadan kaldrlmas iin de gereklidir.Ayrca alma hakk ile balantl biimde genlerinortaretim ve yksekretim dzeyinde nitelikli meslekieitim almalar da gvence altna alnmaldr.

Staj uygulamalarnn da aslnda bir alma biimiolduundan hareketle farkl isimler altnda alma hakkkapsam dnda deerlendirilebilecek uygulamalar ortadankaldrlmaldr. alma hakkna bu anlamda istisnalargetirilmeksizin, genlerin zel sektr veya kamu sektrndekistaj, yar zamanl ama, vb. almalarnda genlerasndan her trl sosyal hakkn ak biimde gvence altnaalnmas olumlu olacaktr.

Eitim hakkna eriimin nndeki engellerinkaldrlmasna ynelik nlemler ile birlikte Anayasada asgarialma ya dzenlenmeli ve ya snr ortaretimi dekapsayacakekilde ileriye ekilmelidir.

V. D. Eitim Hakk:Yeni anayasada zorunlu eitimin sresinin 12 yla

ykseltilmesi dorultusunda sadece ilkretimin deil,ortaretimin de zorunlu olduu ve yine ortaretimin dedevlet okullarnda parasz olacana yer verilmesi olumluolacaktr.

Eitim hakk ile balantl olarak din derslerinin

mfredattan karlmas, yerine dinler tarihi eklindesemeli bir ders ngrlmesi ve bu tarz derslere katlmnrencinin ailesinin bu konudaki kararna braklmasgerekmektedir. Hatta 15-18 ya arasndaki dnemi kapsayangenlerin bu noktada derslere katlp katlmama noktasndakendilerinin karar vermesi daha uygun olacaktr.

Bilimsel, oulcu, nesnel, eletirel ve endoktrinasyonayer vermeyen bir eitim anlay erevesinde aile planlamas,cinsel yolla bulaan hastalklar gibi konular ieren cinseleitim, eitim hakknn bir paras olarak tannmaldr.

Devlet ya da vakf niversitesi olduuna baklmaksznyksek retim hakknn gvence altna alnmasgerekmektedir. niversite eitimi yannda benzer ekildegenlerin mesleki anlamda yeni bilgi ve teknolojilerle

donanml olmalarn salayacak mesleki eitimde gvencealtna alnmaldr.

Gelecekle ilgili olarak en ok kayg duyan grup olarakgenlerin ifade ve rgtlenme zgrlkleri tannrken buzgrlklerin snrlanma rejimi uluslararas standartlarlauyumlu hale getirilmeli ve zgrlklerin snrnn alddurumda uygulanacak yaptrmlar genlerin eitim hakknortadan kaldrmayacak nitelikte olmaldr.

YKn gemiten bugne kadar sergilediiuygulamalar gz nnde tutularak bu kurumun kaldrlmasve yerine ierisinde akademisyenlerin, niversite


g.org.tr
http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/


8/16

8

ulam cretlerinde genlere ynelik birindirimin ilkesel olarak benimsenmesigerekmektedir.

VI. evre Hakk:evre hakk ile ilgili olarak byk

lde gelecek kuaklara gndermeyaplmaktadr. Ancak bugn evre hakkgelecek kuaklar deil bugnk genlerietkileyen bir hal almtr. Yenianayasada evre hakknn devlete dahafazla sorumluluk ykleyen bir anlayla

anayasada yer alan temel deerlerdenbiri olarak tannmas gerektiinidnyoruz. Bir baka konu isegnmzde dayanma haklar

tannmad, baka bir deyile askerihizmet yerine sivil hizmetin ya da totalreddin tannmad durumda iseaskerlik hizmetinin kapsam nemkazanmaktadr. Askerlik hizmeti veyaonun yerine ngrlecek sivil hizmetsrasnda genlerin btn sosyal haklareksiksiz biimde tannmal ve bu sreierisinde kendilerine onurlu bir yaamsrmeye yetecek bir cret verilmelidir.

Anayasada askerlik hizmeti ile ilgilidzenlemede bu ynde ak bir

dzenleme yaplarak askerlik hizmetisrasnda tm insan haklarnn eksiksizbiimde tannacana yer verilmelidir.

rencilerinin ve aratrmagrevlilerinin de temsil edildiidemokratik bir ileyie sahip, akademikzgrlkleri gvence altna alma

ykmll olan ve yetkilerikoordinasyon salamak veakreditasyonla snrlanan bir yeni

yapnn kurulmas daha uygungzkmektedir.

Gnmzde bilgiye eriimtoplumsal yaama katlm asndangiderek daha fazla nemkazanmaktadr. Devletin bilgi veiletiim teknolojilerine eriimi gncelgelimelere kout olarak bir hak olaraktanmas gerekmektedir. zelliklegenler asndan bu yeni hakkngvence altna alnmas gerektiinidnyoruz.

Eitim hakk asndan gndemegetirmek istediimiz son konuzgrlnden mahrum edilenrencilerin eitimlerine devametmelerinin gvence altna alnmasdr.Yeni anayasada, genlerin hukukauygun biimde zgrlnden mahrumbraklmalar durumunda, baka birdeyile bir emniyet tedbirinin veyacezann uygulanmas halinde, eitimhaklarna eriimlerinin salanmasnngz nnde tutulaca ve bu ynde

tedbirler alnacana dair birdzenlemenin yer almasnn olumluolacan dnyoruz.

V. E. Salk ve Sosyal Gvenlik Hakk:Salk hakk ve sosyal gvenlik

hakk 1982 Anayasasnda dzenlenen

haklar arasndadr. Anayasann 61.Maddesinde zel olarak korunacaifade edilen dezavantajl gruplarnarasnda genler yer almamaktadr.Uygulamada belli bir yan stnde olangenler almadklar durumda

kapsaml bir sosyal gvenlikkorumasndan yararlanamamaktadr.Sosyal gvenlik hakk 25 ya zerialmayan genleri de kapsayacakekilde ve hakkn znesinin mmknolduunca geni kurguland birbiimde tannmaldr. Yeni anayasadabu ynde korunmas gereken toplumsalgruplar ierisine genleri de katacakbiimde bir ekleme yaplmas uygun

olacaktr.

V. F. Ulam Hakk:Genlerin toplumsal yaama

katlmlar asndan toplu tamaaralarna eriiminin nemi byktr.Genlerin kendine zg durumlar gznnde tutularak, toplu ulamnorganizasyonunda genlere de sz hakktannmaldr. Bu noktada genlerin

ihtiyalar gz nnde tutulmal veayrca genlerin seyahat edebilmesi iin

kapsamnda kabul edilen bar hakkdr.nsana ve doaya giderilmesi mmknolmayan zararlar veren atmalar vesavalarn nlenmesi ve hibir koulaltnda merulatrlmamas, kimyasal,biyolojik, nkleer silahlarn retilmesi,depolanmas ve kullanlmasnn

yasaklanmas anayasada yer alan temelilkelerden biri olmaldr.

VII. Zorunlu AskerlikHizmeti:Askerlik hizmetinin byk orandagenler tarafndan yerine getirildiidnldnde yeni anayasada buhizmetin tamamen yerine getirmemehakknn tannmas veya uygulananaskerlik sresini amayacak biimdefarkl kamu hizmetlerinde almakeklinde yerine getirilebileceininanayasada aka tannmas olumlu bir

yaklam olacaktr. Vicdani ret hakknn


g.org.tr


9/16

9

I. Genlerin Korunmas1982 Anayasasnda genlerle ilgili dorudan tek

dzenleme 58. maddede Genliin Korunmas balaltnda yer almaktadr. Madde metni Devlet, istiklal veCumhuriyetimizin emanet edildii genlerin mspet ilminnda, Atatrk ilke ve inklplar dorultusunda ve Devletinlkesi ve milletiyle blnmez btnln ortadankaldrmay ama edinen grlere kar yetime vegelimelerini salayc tedbirleri alr. Devlet, genleri alkoldknlnden, uyuturucu maddelerden, sululuk, kumarve benzeri kt alkanlklardan ve cehaletten korumak iingerekli tedbirleri alr. eklindedir. Madde AnayasannSosyal ve Ekonomik Haklar ve devler baln tayanblmde yer almaktadr. Ancak madde metninden deanlalaca gibi maddenin sosyal haklar balamndadeerlendirilebilecek bir ierii bulunmamaktadr.

Maddenin gerekesinde devletin genlii korumakladevli olduu belirtilmi ve bunun dnda baka bir gerekede sunulmamtr. Madde metninin kaleme aln ve erevesi1982 Anayasasnn zellikle ilk halinde ortaya konulandemokrasi ve insan haklar kartl ile paralel niteliktedir.

Madde ile tek tip dnen bir genlik yaratlmasamalanmtr. Maddenin ikinci fkras ise alkolizm,uyuturucu bamll, sululuk, kumar gibi olgularlamcadele noktasnda ilk bata makul saylabilecek bir ierie

yer vermitir. Ancak alkolizm, uyuturucu bamll,

sululuk, kumar gibi olgularn sadece genlerle snrlolmad bir gerektir. Alkolizm ve uyuturucu bamllgenel olarak salk hakk balamnda dzenlenebilecekkonular olarak gze arpmaktadr. Sululuk ve kumarasndan ise devletin bu ynde genel bir ykmll vedzenleme grevi sz konusudur. Dolaysyla sadece genlere

ynelik bu ynde bir hkmn bir anlam bulunmamaktadr.

Anayasann 58. maddesi genellikle maddenin ikincifkrasnda yer alan olgularla mcadele noktasnda gndemegelmektedir. rnein son zamanlarda farkl hak vezgrlkler balamnda olduka fazla eletiri ile karlaan bir

dizi yasal dzenlemenin gerekelerinde Anayasann 58.maddesine gnderme yaplmakta ve bu madde dayanakolarak kullanlmaktadr. rnein 2007 ylnda yrrlegiren 5651 sayl nternet Ortamnda Yaplan YaynlarnDzenlenmesi ve Bu Yaynlar Yoluyla lenen Sularla

NERLER (AYRINTILI)


g.org.tr


10/16

10

Mcadele Edilmesi Hakknda Kanunve 2011 ylnda yrrle giren 6112sayl Radyo ve Televizyonlarn Kurulu ve Yayn Hizmetleri HakkndaKanunun dzenlemeleri ve gerekelerigenlerin korunmas amacna yervermektedir. Bu iki kanun da genlerinkorunmas amacndan hareketle ifadezgrlnn byk lde

snrlanmasna yol aabilmektedir.Anayasann 58. maddesi esas itibariylegenlerin tehditlerden korunmasnoktasndan hareket ettii vetehditleri nleyici kar tedbiralnmasn ifade ettii iin bugnnihtiyalarna cevap verememektedir.Maddenin devletin n ac,

ynlendirici ve olumlu giriimleri tevikedici rol stlenmesi beklentisiyle

yeniden dzenlenmesi gerekmektedir.

Yeni anayasada genlerle ilgili olasmaddelerde genlerin korunmas deil,kendine zg durumu ve zerkliininkabul ile genlerin glendirilmesi

yaklamnn geerli olmas daha uygunolacaktr. Bu amala devletin, genleringeliimini, toplumsal ve siyasal yaamaaktif ve eit biimde katlmasnsalayacak almalar yrtmesi vedesteklemesi ynnde olumlu tmnlemleri alacana dair bir dzenlemedaha uygun gzkmektedir.

II. Eitlik lkesi ve AyrmclkYasa

Eitlik ilkesi ve ayrmclk yasa,gnmzde aada zerinde durulacaktm konular, haklar ve zgrlkleri

yatay biimde kesen olduka nemliilkelerdir. Bu ilkeler 1924Anayasasndan balayarak, bellidzeylerde tm anayasalarda ve pekok kanunda dzenlenmitir. 1982Anayasas konuyu 10. maddededzenlemitir. Maddenin gerekesinegre, eitlik ilkesi demokrasinin vazgeilmez ilkesinden birini tekiletmektedir. Anayasann 10. maddesininilk fkrasna gre herkes, dil, rk, renk,cinsiyet, siyas dnce, felsef inan,din, mezhep ve benzeri sebeplerleayrm gzetilmeksizin kanun nndeeittir. Maddede saylan ayrmcln

yasakland temeller ak ulu olarakdzenlenmitir. Bunun anlam hukuknnde eitliin ve ayrmcln saylantemellerle snrl olmamasdr.

Grld gibi saylan temeller iindeyayer almamaktadr. Ancak ya vedier temellerin de benzeri sebeplerle

ifadesi kapsamnda dnlmesimmkndr.

Gnmzde ayrmclk temellerininsays giderek artmaktadr. Bugngemite hukuka uygun ve meru kabuledilen birok ayrmc muamele artkayrmclk olarak deerlendirilmekte vehukuken yasaklanmaktadr. rnein

Avrupa Birlii Temel Haklar artnn21. maddesi cinsiyet, rk, renk, etnikveya sosyal kken, genetik zellikler, dil,din veya inan, siyasi veya herhangi birbaka gr, bir ulusal aznln yesiolma, mlkiyet, doum, engellilik, yaveya cinsel ynelim gibi temelleredayanan her trl ayrmclk yasaktrifadesine yer vererek 1982Anayasasnda yer almayan birokayrmclk temeline yer vermitir. Bugnya temelli ayrmclk, ayrmclk

yasann ayrlmaz paras halinegelmitir.

Ayrmclk yasana dair birdzenlemede ayrmclk temellerininmmkn olduunca kapsaml biimdesaylmas, belirtilen ayrmclktemellerinin hukuken ayrmclk

yasann bir paras haline geldiininaka kabul anlamna gelmektedir.Ancak aka belirtilmeyen ayrmclktemelleri bakmndan yarg organlarnn

gncel gelimeleri izleyerek ilgilidzenlemelerde belirtilmemi ayrmclktemellerini ayrmclk yasa kapsamnasokmalar mmkndr. Ancak AnayasaMahkemesi bu ifadenin kapsamnbugne kadar yorumlamam, nnegelen talebin bu kapsamda olup

olmadna dair bir incelemeyapmam, sadece ilgili kanun veyakanun hkmnde kararnamenin kanunnnde eitlik ilkesini ihlal edipetmedii konusunu karara balamtr.Yarg organlarnn bugne kadar bu

konuda sergiledii yaklamdorultusunda yeni anayasadaayrmclk temelleri arasnda yan daaka belirtilmesi, genlerin ya temelliolarak ayrmcla uramasna karanayasal bir koruma salayacaktr.

Anayasann 10. maddesinin sonparagraf, tm devlet organlarna veidari makamlara btn ilemlerindekanun nnde eitlik ilkesine uygunolarak hareket etme ykmll

getirmitir. Bu ykmllk sadecedevlet-birey ilikilerinde ortayakmaktadr. Gnmzde ayrmcmuamelelerin ayn zamanda ve belki de

byk lde kiiler arasndakiilikilerde ortaya ktdnldnde sz konusu

ykmlln bu alan da kapsamasolumlu olacaktr. Bu paragrafta yer alanbtn ilemler ifadesi ile konubakmndan kapsama ilikin birsnrlama ngrlmemitir. Bu olumlu

yaklamn srdrlmesi ayrmcla

kar korumann alannn genitutulmasn salayacaktr.

2010 ylnda yaplan Anayasadeiikliiyle kadn ve erkekler arasndaeitlii salamak amacyla alnantedbirlerle, ocuklar, yallar, zrller,harp ve vazife ehitlerinin dul ve

yetimleri ile malul ve gaziler iinalnacak tedbirlerin eitlik ilkesineaykrlk tekil etmeyecei belirtilmitir.Bu dzenleme dezavantajl gruplara

mensup kiilere ynelik zel nlemlerinayrmclk anlamna gelmeyeceinivurgulamaktadr. Anayasada yer alansz konusu dzenleme, ayrmclklamcadele konusunda devletlerin nemli

ykmllkleri arasnda yer alan vemevcut eitsizlikleri ortadan kaldrmayhedefleyen, rnein ortopedik engelliocuklarn okula eriiminin salanmasiin rampa, asansr vs. gibi alnacaksrekli nitelikte veya kz rencilerinokullama orannn erkek rencilere

gre az olduu dnldnde kzrencilerin okullama orannnartrlmas iin okullama orannneitlenmesine kadar ngrlebilecekgeici nitelikte baz zel nlemlerasndan ak bir ykmllkgetirmemektedir. Bu sebeple, 2010

ylnda gerekleen deiikliin, zelnlemlerle ilgili bir iyiletirmeye yolatn sylemek mmkn deildir.Ayrmcl fiilen ortadan kaldrmak iinzel nlemlere sadece izin verilmesi

yerine aktif bir ekilde hayatageirilmesi gerekmektedir.

Anayasann 10. maddesindebelirtilen zel nlemlerin alnmasnaizin verilen gruplar snrl olaraksaylmtr. Bu noktada zel nlem

ykmll maddenin ilkparagrafnda yer alan saylan vesaylmayan tm gruplar asndanngrlmelidir. Bu sebeple yenianayasada ocuklar, kadnlar, engelliler,

yallar gibi toplumdaki dezavantajl

gruplara ynelik yaplacak sosyal,siyasal ve ekonomik hayata katlmalannda gelitirilecek zel nlemleringenleri de kapsamas ve zel nlemlere


g.org.tr
http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/


11/16

11

ak bir gndermede bulunan ve devlete bu ekilde ak birykmllk ngren bir dzenleme yaplmas olumluolacaktr.

III. Seme ve Seilme HakkGenlerin siyasi karar alma mekanizmalarnda etkin

ve etkili katlmn desteklemek, 15 milyon oy kullanan gencinseme hakknn yan sra seilme hakkn savunmak, temsildeadalet ilkesini ve demokrasiyi desteklemek ve btncl bir

genlik politikasn oluturmak tm siyasi partilerinsorumluluudur. 1982 Anayasas genlerin politikadan uzakdurmasn n planda tutmutur. 1995 ylnda yaplandeiiklie kadar siyasi partilerin, genlik kolu ve benzeriekilde yan kurulular meydana getirmesi yasaklanmtr.Genleri siyasetin dnda tutmaya alan bu anlayzamanla deise de bu ynde Anayasada halen mevcut bazdzenlemeler bulunmaktadr. Yeni anayasada genlerisiyasetin bir znesi haline getirmeye ynelik dzenlemeler

yer almaldr. Bu konuda yasama organnca kabul edilecek

bir yasada veya yrtme organnca yaplacak hukukidzenlemelerde veya alnacak kararlarda, bu kararlardandorudan veya dolayl etkilenecek toplumsal kesimleregrlerini dile getirme hakk tannmas gerekmektedir. Bunoktada yeni anayasada dier toplumsal kesimlerle birlikte,zellikle ocuklar ve genlerle ilgili konularda genlerin degrlerini belirtmelerinin kanallar almaldr.

III. A. Siyasi partilere ye olma asndanAnayasann 68. maddesine gre her vatandan siyasi

parti kurma, siyasi partilere ye olma ve yelikten ayrlmahakk bulunmaktadr. Ancak bu noktada ya ile ilgili birsnrlama ngrlmtr. 18 yandan kk kiilerin birsiyasi partiye ye olmas yasaklanmtr. ok daha erken

yalarda siyasi grleri olumaya balayan ve

gerekletirdikleri fiilleri asndan cezai sorumluluugndeme gelen genler asndan 18 yana kadar siyasipartiye ye olma yasa getirilmesi makul ve anlamlgzkmemektedir.

Anayasada yer alan bir dier snrlama ise yaharicinde baz meslek gruplar iin ngrlmtr. Bu

noktada hkimler ve savclar, Saytay dahil yksek yargorganlar mensuplar, kamu kurum ve kurulularnn memurstatsndeki grevlileri, yaptklar hizmet bakmndan iinitelii tamayan dier kamu grevlileri, silahl kuvvetlermensuplar ile beraber yksekretim ncesi rencilerinsiyasi partilere ye olamayaca dzenlenmitir. Dolaysyla18 yan gemi olmasna karn ortaretimine devam edenkiilerin de siyasi partilere ye olma hakk bulunmamaktadr.18 yandan kk genlere siyasi partilere ye olma yasagetirilmesi, genlerin siyasal srelere katlm ve bu srelerhakknda bilgi sahibi olmalar nnde engel oluturmaktadrve bu nedenle genlere siyasal partilere ye olmazgrlnden eksiksiz olarak yararlanma izni tannmaldr.Yeni anayasada siyasi partilere yelik yanda bata yukardabelirtilen yksek retim ncesinde ortaretime devameden genleri kapsayan ve siyasi partilere yelik yann 16yakadar drlmesini ieren bir yaklamn benimsenmesidaha uygun olacaktr.

III. B. Milletvekili ve yerel ynetim organlarna seilme yeterliliiasndan

Milletvekili seilme ya Anayasann 76. maddesindedzenlenmitir. Anayasada milletvekili seilme ya ilk olarak30 olarak belirlenmi ve daha sonra bu maddede 2006

ylnda yaplan deiiklikle milletvekili seilme ya 25eindirilmitir. Deiikliin gerekesinde seme ve seilmehakknn kullanmna ilikin artlarn rejimindemokratikliini yanstt, bat demokrasilerinde semehakk ile seilme hakknn ya ayn ya snrlamasna tabitutulduu ya da bu yan yalnzca birka ya stnde bir snrbelirlendii, nfusun %60nn 30 ya altnda olduu birlkede milletvekili seilme yann 30 olarakbenimsenmemesi gerektii vurgulanmtr.

Bu deiiklik olumlu olmakla birlikte kanunlara gre18 yanda reit olan bir kiinin milletvekili olarak seilmesiiin 25 ya snrnn ngrlmesinin hakl bir gerekesibulunmamaktadr. Bu nedenle milletvekili seilme ya 18edrlmelidir. Trkiyede ya ortalamas 29dur ve nfusun%26sn 15-29 ya aras genler oluturmaktadr. 2007 ve2011 yllar arasnda TBMMde milletvekili olarak grev


g.org.tr


12/16

12

yapan kiilerin ya ortalamas 54 olarakifade edilmektedir. Son genel seimlerdeoluan TBMMde milletvekillerinin yaortalamas da 51,6 olarak ifadeedilmektedir. Mecliste yer alanmilletvekillerinden sadece 68i 40 yanaltndadr ve ABnin genlik tanmnda

yer alan 15-29 ya aralnda yer alangen milletvekili says sadece 1dir. Bu

durumda Anayasada milletvekiliseilme yann drlmesine dair

yaplan deiikliin anlam fiilenortadan kalkmaktadr.

Anayasann 76. maddesinde birkiinin milletvekili seilebilmesi iintamas gereken artlar saylmtr.phesiz belirtilen artlar sklklaeletiriye uramakta ve demokrasi ilebadamaz bulunabilmektedir. Bueletiriler yannda belirtilen artlar

arasnda zellikle bir tanesi genlerinsiyasi katlmn olduka snrlayabilecekniteliktedir. Bir kii ancak ykmlolduu askerlik hizmetini yaptdurumda milletvekili seilebilmektedirve bu kural olduka sk bir ekildeuygulanmaktadr. Bu durumda yksekretimini srdren bir kii zorunluaskerlik hizmetini yerine getirmediisrece milletvekili seilemeyecektir. Budurumda yksek retimde lisans,

yksek lisans ve doktora eitimi

srasnda kiilerin milletvekili seilmeleridolayl olarak engellenmi olmaktadr.

Milletvekili seilme ile ilgilibahsedilen dzenlemenin bir benzerimevcut Anayasada yer almamaklabirlikte 2972 sayl Mahalli dareler ileMahalle Muhtarlklar ve htiyarHeyetleri Seimi Hakknda Kanunun9. maddesinde dzenlenmitir. Anlandzenleme ile belediye bakan, il genelmeclisi ve belediye meclisi yesiolabilmek iin 25 yan doldurmuolmak ve askerlik hizmetini yapmolmak gerekmektedir. Anayasada yeralan milletvekili seilme ile birlikte bu

yasal dzenleme nda genlerinmerkezi, blgesel veya yerel tm kararalma srelerine etkin katlmnnsalanmas iin her durumda seilme

yann 18e indirilmesi nerilmektedir.Bu noktada her ne kadar genel dzeyde,baka bir deyile milletvekilliidzeyinde uygulanmas u andagereki gzkmese de yerel ynetim

organlarnda 18-30 ya aralndakigenler iin belirli kotalarnngrlmesinin genlerin siyasi yaamakatlmn zendirme ve karar alma

srelerinin bir paras olmalarnoktasnda olumlu olacandnyoruz.

IV. rgtlenme zgrlSiyasi katlm rgtlenme

zgrl ile yakndan ilintili birkonudur. 1982 Anayasasndargtlenme hakk dernek, vakf, sendika

ve siyasi partiler biiminde ayr ayrdzenlenmitir. Siyasi partiler siyasikatlm, sendikalar da sendikal haklarbal altnda ayr bir deerlendirmeyetabi tutulmaktadr. Ancak sivil toplumkurulular asndan dnldndeAnayasa rgtlenme zgrln 33.maddede dzenlemitir. Maddedeherkesin nceden izinalmakszndernek kurma ve bunlaraye olma ya da yelikten kmazgrlnn olduu ve hi kimsenin

bir dernee ye olmaya ve dernekte yekalmaya zorlanamayaca belirtilmitir.Maddede ayrca bu hkmlerinvakflarla ilgili olarak da uygulanacavurgulanmtr. Dolaysyla anayasadasivil toplum kuruluu olarak kabuledilebilecek yaplar dernek ve vakfolmak zere iki tzel kiiliklesnrlamtr. Anayasann snrl olaraktand rgtlenme zgrl yanndadernek ve vakflarla ilgili karlanayrntl yasalarla bu kurulular

asndan ar brokratik dzenlemelergetirilmitir.

Demokratik bir toplumunvazgeilmez unsurlar olan sivil toplumkurulular asndan rgtlenme biimisadece dernek ve vakflarla snrltutulmamaldr. Genlerin kendileriniilgilendiren kararlarda grlerinibelirtme ve kararlara katlmaolanaklarnn sistematik bir ekildeartrlmas gerekmektedir. Bunun iingenler tarafndan kurulan ve onlartarafndan ynetilen yaplarn vergtlenmelerin oluturulmas tevikedilmeli ve kolaylatrlmaldr. Bunoktada genler tarafndan sklkla biraraya gelerek oluturulan platform,kulp, giriim, kolektif vs. gibi farkladlarla ve farkl amalarla bir arayagelen kiilerin oluturduu belli birsreklilik arz eden topluluklarnrgtlenme zgrlklerinin deanayasada gvenceye kavuturulmasolumlu olacaktr.

1982 Anayasas sendikal haklarolduka kstl bir erevede tanmtr.Uluslararas standartlar asndan

sendikal haklarn ayrlmaz paras olangrev ve toplu szleme haklarkonusunda ar hatta kimi zaman hakkortadan kaldran kstlamalar szkonusudur. Bu nedenle ilk etaptasendikal haklarn eksiksiz ve uluslararasstandartlara uygun bir biimdetannmas gerekmektedir. Anayasa 51.maddede sendika kurma, sendikaya ye

olma ve yelikten ayrlma hakkndzenlerken bu hakk alanlar veiverenlerle snrlamtr. alanlararasnda ise ii ve kamu grevlisieklinde ayrma gidilmi ve iki kesimsendikal haklar asndan farklstatlerde deerlendirilmitir.Gnmzde sendikal haklarn znesisadece alanlar ve iverenlerle snrlolarak dnlmemektedir. Uluslararasalanda hakim ve savclarn, polislerin,

rencilerin, genlerin, emeklilerin ve

hatta isizlerin sendika kurmas, kurulansendikalara ye olabilmeleri veyelikten ayrlabilme haklar tannmdurumdadr. 1982 Anayasasnda yeralan dzenlemelerin bu anlamda ada sendikal haklar anlaynn oldukagerisinde kald ortaya kmtr. Bunedenle sendikal haklarn eksiksizbiimde ve znesi olarak bata genlerolmak zere dier meslek gruplar vetoplumsal gruplara da tannmas olumluolacaktr.

V. Sosyal HaklarTrkiye iin 30 ya altndaki 37,5

milyonluk gen nfus nemli birpotansiyel olarak adlandrlmaktadr.Ancak gen nfusun %40 ne eitimgrmekte ne de almaktadr. Genlikve Spor Genel Mdrlnn 2008 ylbtesinden genlie ayrlan pay sadece%2,2dir. Eitim dnda gen banalke btesinden ayrlan harcama ise2010 ylnda 357 TL gibi dkdeerlerde seyretmitir. nmzdeki 20sene iinde Trkiyede dourganlkazald ve yaam sresi artt lde,daha dezavantajl blgelerde vekentlerin yoksul mahallelerinde yaayangenlerin toplam genler iindeki oranartmaya devam edecektir. Bylecebyk bir gen kitlenin yaam artlardaha da arlaacaktr. Devletin, eitim,salk, sosyal gvenlik gibi klasik sosyalhaklar hayata geirmekle birlikte,gncel gelimeler nda ve genlerinkendine zg durumunu gz nnde

tutarak, genlere lke iinde ve dndaulam ve dolam, internete ve dierbilgi teknolojilerine eriim gibitoplumsal yaama katlm aralar


g.org.tr
http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/


13/16

13

konusunda kolaylk salamasgerekmektedir.

Sosyal haklar devletten olumluynde bir davran veya bir hizmetbeklenen haklardr. Kapsamna isesalk hakk, barnma hakk, eitimhakk, sosyal gvenlik hakk vs. gibihaklar girer ve devlet sosyal alanda belli

devler yklenir. Sosyal haklarla kiilerdevletten olumlu davranlardabulunmasn isteme hakkn eldeetmektedirler. Ancak temel hak vezgrlklerin snrlandrlmas rejimiasndan sosyal haklar farkl birsnrlandrma rejimine tabidir. Sosyalhaklarn snr herhangi bir somutncelik ngrlmeksizin devletin malikaynaklar lsne bal tutulmutur.Bu durumda yasama ve yrtme

organlar herhangi bir hukukilik

denetimine tabi tutulmakszn sosyalhaklar diledii gibi mali gcngereke gstererek snrlayabilecektir.

1982 Anayasasnn 65. maddesindeDevletin ktisadi ve Sosyal devlerininSnrlar bal altnda devlet, sosyalve ekonomik alanlarda Anayasa ilebelirlenen grevlerini, bu grevlerin

amalarna uygun ncelikleri gzeterekmali kaynaklarnn yeterlilii lsnde

yerine getirir. ifadelerine yer verilmitir.

Sz konusu dzenleme yasama veyrtme organna ekonomik ve sosyalhaklar hayata geirme noktasndaneredeyse snrsza yakn bir yetkivermektedir. Anayasa Mahkemesi dedevlete byle bir mali klfet yklenmesidurumunda devletin sahip olduuimknlarn gzden uzak tutulamayaca

ynnde kararlar vererek Anayasadangrlen geni snrlama yetkisini ayn

ynde yorumlamtr. Yeni anayasadasosyal haklarla ilgili olarak asgari

ykmllklerin aka dzenlenmesi ve

bu ynde bireylere devlete ynelik ilerisrebilecekleri bir talep yetkisinintannmas olumlu bir yaklam olacaktr.

Sosyal haklarla balantl birbaka konu ise kamu hizmetlerininsunumu ve eriilebilirlii ile ilgilidir.lkemizde anadili Trke olmayan oksayda kii yaamaktadr ve bu durumortaya kard eitlilik asndan dabir art deer olarak kabul edilmelidir.Bu kiiler arasnda phesiz genler de

bulunmaktadr. Genler veya ailelerikamu hizmetlerinin finansmannakatlmalarna karn kamuhizmetlerinden yararlanrken

anadillerini kullanamamakta ve kimizaman kamu hizmetlerine bu nedenle

yeterince eriememektedir. Yenianayasada bu ynde bir yaklamnbenimsenmesi ve herkesin kendianadilinde kamu hizmetlerinden

yararlanmasnn (anadilde eitim gibi)gvence altna alnmas gerekmektedir.

Kamu hizmetlerine eriimasndan ikinci bir nokta ise kiilerinklk ve kyafetleri nedeniyle kamuhizmetlerine eriimine getirilenengellerdir. Bilindii gibi uzunca birsre bartl niversite rencilerininniversite eitimine eriimleriengellenmiti. Bu ve benzeri ekildekamu hizmetlerine eriimde din vevicdan zgrl kapsamndadeerlendirilecek veya kiinin kendi

yaam tarzn yanstan klk ve kyafet ilekamu hizmetlerine eriimin salanmasayn zamanda eitlik ilkesi ve ayrmclk

yasann da bir gereidir. Bu noktadabizce, yeni anayasada kamuhizmetlerine eriimde eitlik ilkesininesas olduu ve kimsenin bundanherhangi bir nedenle mahrumbraklamayacana dair birdzenlemeye yer verilmesi olduka

nem tamaktadr.

V. A. Adil bir cret hakkAnayasann 55. maddesi adil bir

cret hakkna yer vermektedir.Maddede asgari cretin tespitindealanlarn geim artlar ile lkeninekonomik durumunun gz nnde

bulundurulacana yer verilmitir.Bilindii gibi lkemizde asgari cretbelirlenirken alanlarn geimartlarndan ok lkenin ekonomikdurumu gz nnde tutulmaktadr.Asgari cret geim artlarnn oldukaaltnda belirlenmekte ve belirlenenasgari cret yaa bal olarak iki farklrakam eklinde aklanmaktadr. Asgaricret 16 yandan kkler ve bykleriin ayr ayr belirlenmektedir. Bylece16 yandan kkler eitim hakknaeriimden yoksun bulunmalar vealmak zorunda olmalar yanndacret asndan da dezavantajl durumagetirilmektedir. Yeni anayasada asgaricretin belirlenmesi noktasnda insancabir yaam iin gereken cret yanndagenler asndan farkl muameleyiengelleyecek bir dzenleme yaplmas

olumlu olacaktr.

V. B. Barnma hakkBarnma hakk 1982

Anayasasnn 57. maddesinde konuthakk ad altnda dzenlenmitir. Bumaddede devletin ehirlerin zelliklerinive evre artlarn gzeten bir planlamaerevesinde, konut ihtiyacnkarlayacak tedbirleri alaca ve toplukonut teebbslerini destekleyeceibelirtilmi ve barnma hakk yalnzca buerevede dile getirilmitir. Oldukasnrl olan bu erevenin geniletilmesi

ve uluslararas alanda ortaya kanbarnma hakk ile ilgili standartlarlauyumlu hale getirilmesi gerekmektedir.Barnma hakk ile ilgili olarak genlerin


g.org.tr
http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/


14/16


15/16


16/16

V. F. Ulam hakk1982 Anayasas 23. maddede herkesin yerleme ve

seyahat zgrlne sahip olduunu ifade etmitir. Ancakgrld gibi bu ulam hakk olarak deerlendirilebilecekbir dzenleme deildir. Konu snrl bir erevededzenlenmi ve bir hak yerine bir zgrlk olarak ifadeedilmitir. Kent nfusunun giderek artt, kentlerin nfus vecorafya olarak giderek byd ve lke iinde ve dnyaapnda nfus hareketliliinin giderek artt bir dnemdeyiz.Bu hareketlilik toplumsal yaama katlm noktasnda ulamzgrln ve hakkn giderek daha nemli halegetirmektedir. Kamusal ve zel ulam aralarnnkullanclar arasnda byk ounlukla genler yeralmaktadr. Genlerin toplumsal yaama katlmlar asndantoplu tama aralarna eriimlerinin nemi byktr.Genlerin kendine zg durumlar gz nnde tutularak,toplu ulamn organizasyonunda genlere de sz hakktannmaldr. Bu noktada genlerin ihtiyalarnn gz nndetutulmas ve ayrca genlerin seyahat edebilmesi iin ulamcretlerinde genlere ynelik bir indirimin ilkesel olarakbenimsenmesi gerekmektedir.

VI. evre Hakk1982 Anayasasnn 56. maddesinde herkesin salkl ve

dengeli bir evre hakkna yer vermitir. Maddede ayrcaevreyi gelitirmenin, evre saln korumak ve evrekirlenmesini nlemenin devletin ve vatandalarn deviolduu ifade edilmitir. evre hakk ile ilgili olarak byklde gelecek kuaklara gnderme yaplmaktadr. Ancakbugn evre hakk gelecek kuaklar deil bugnk genlerietkileyen bir hal almtr. Ekolojik krizin etkisinin giderekartt, iklim deiiklii ve evre kirlilii gibi olgularn giderekhayatmz dorudan etkiledii bir ortamda evreninkorunmas bugnn bir sorunu haline gelmitir. Yeni

anayasada bu durumun gz nnde tutularak evre hakknndevlete daha fazla sorumluluk ykleyen bir anlaylaanayasada yer alan temel deerlerden biri olarak tannmasgerektiini dnyoruz.

evre hakk ile ilgili olarak ilkesel dzeyde nem tayanbir baka konu ise gnmzde dayanma haklarkapsamnda kabul edilen bar hakkdr. nsana ve doayagiderilmesi mmkn olmayan zararlar veren atmalar vesavalarn nlenmesi ve hibir koul altndamerulatrlmamas, kimyasal, biyolojik, nkleer silahlarnretilmesi, depolanmas ve kullanlmasnn yasaklanmas

anayasada yer alan temel ilkelerden biri olmaldr.

VII. Zorunlu Askerlik HizmetiGnmzde askerlik hizmeti ok byk lde genler

tarafndan yerine getirilmektedir. Uluslararas insan haklarhukukunda ve Avrupa lkelerinin hemen hepsinde tannmolan vicdani ret hakk 1982 Anayasasnda tannmamtr.Vicdani ret hakk bugn Trkiyenin de taraf olduuuluslararas insan haklar szlemeleri ile tannmtr vedevletlerin sayg gstermesi gereken haklardan bir halinegelmitir. Vicdani ret, zorunlu askerlik hizmeti balamndadeerlendirildiinde, kiilerin ahlaki tercihi, dini inan ya da

siyasi grleri nedeniyle askerlik hizmeti yapmayreddetmesidir. Burada kii herhangi bir sonu iin deil,vicdani kanaat gerei vicdani reddini aklamakta ve o yndedavranmaktadr. Vicdani ret, felsefi veya siyasi gr sonucuolabilecei gibi en ok grnen ekliyle din veya inantan

dolay da ortaya kabilmektedir. Zorunlu askerlik hizmetiningeerli olduu ve vicdani reddin bir hak olarak tanndlkelerde genellikle zorunlu askerlik uygulamas yerinealternatif sivil hizmet uygulanmaktadr. Burada farkl biimve srelerde olsa da askerlik hizmeti yerine kamuya yararlsivil nitelikli ilerde altrlma sz konusu olabilmektedir. Bunoktada askerlik hizmeti veya onun yerine ngrlen sivilhizmetin de vicdani nedenle yaplmak istenmemesi anlamnagelen total reti bir yaklam da sz konusudur. Vicdani rethakk yeni anayasada bir insan hakk olarak tannmaldr.

1982 Anayasasnn 72. maddesi vatan hizmeti balaltnda, Vatan hizmeti, her Trkn hakk ve devidir. Buhizmetin Silahl Kuvvetlerde veya kamu kesiminde ne ekilde

yerine getirilecei veya getirilmi saylaca kanunladzenlenir. ifadelerine yer vermitir. Grld gibi askerlikhizmetinin ne ekilde yerine getirilecei Anayasadadzenlenmemitir. Bu nedenle zorunlu askerlik hizmetinin neekilde yerine getirileceinin genlerin kiisel tercihlerinebraklmasnn nnde anayasal bir engel bulunmamaktadr.Askerlik hizmetinin byk oranda genler tarafndan yerinegetirildii dnldnde, yeni anayasada bu hizmetitamamen yerine getirmeme hakknn tannmas veya farklkamu hizmetlerinde mevcut askerlik sresini amayacakbiimde alarak yerine getirilebileceinin anayasada akatannmas olumlu bir yaklam olacaktr.

Vicdani ret hakknn tannmad, baka bir deyile askerihizmet yerine sivil hizmetin ya da total reddin tannmaddurumda ise askerlik hizmetinin kapsam nemkazanmaktadr. Zorunlu askerlik hizmeti yerine getirengenler i yaamlarnn balang dnemindeazmsanmayacak bir sre iin i yaamna ara vermekdurumunda kalmaktadr. Bu sre ierisinde askerlik hizmeti

srasnda sivil yaamda ellerine geen cretlekarlatrlmayacak derecede dk cretler eldeetmektedirler. Askerlik hizmeti veya onun yerine ngrleceksivil hizmet srasnda genlerin btn sosyal haklar eksiksizbiimde tannmal ve bu sre ierisinde kendilerine onurlu bir

yaam srmeye yetecek bir cret verilmelidir. Anayasadaaskerlik hizmeti, ile ilgili dzenlemede bu ynde ak birdzenleme yaplarak askerlik hizmeti srasnda tm insanhaklarnn eksiksiz biimde tannacana yer verilmelidir.


g.org.tr

Toplum Gnllleri Vakf

Hobyar Mah. Rahvanclar Sok. 1.Vakf HanNo: 5 Kat: 1 Eminn stanbul 34112

www.tog.org.trwww.facebook.com/

Toplum.Gonulluleri.Vakfiwww.twitter.com/togvakfi
http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.twitter.com/Togvakfihttp://www.facebook.com/Toplum.Gonulluleri.Vakfihttp://www.facebook.com/Toplum.Gonulluleri.Vakfihttp://www.tog.org.tr/http://www.twitter.com/Togvakfihttp://www.twitter.com/Togvakfihttp://www.facebook.com/Toplum.Gonulluleri.Vakfihttp://www.facebook.com/Toplum.Gonulluleri.Vakfihttp://www.facebook.com/Toplum.Gonulluleri.Vakfihttp://www.facebook.com/Toplum.Gonulluleri.Vakfihttp://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/http://www.tog.org.tr/

Documents

Gençler Anayasa'da Nasıl Olmalı - TOG Görüşü