Giao an Chi Pheo Thi Giang

Tiết 53: Văn học.

CHÍ PHÈO

Nam Cao

(Phần hai: Tác phẩm)

A. Mục tiêu bài học: Giúp học sinh

1. Về kiến thức

- Hiểu được giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc, mới mẻ của tác

phẩm qua việc phân tích nhân vật Chí Phèo.

2. Về kĩ năng

- Rèn luyện kĩ năng đọc - hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.

- Rèn luyện kĩ năng phân tích nhân vật trong tác phẩm tự sự.

3. Về thái độ

- Phê phán xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám với đầy rẫy

những bất công, tàn bạo.

- Bồi dưỡng tinh thần nhân đạo, biết yêu thương và trân trọng nhân vật

Chí Phèo nói riêng và người nông dân Việt Nam trong xã hội cũ nói chung.

B. Phương tiện dạy học

1. Giáo viên

- Bài soạn, sách giáo khoa, sách giáo viên Ngữ văn lớp 11, tập 1.

- Trích đoạn phim, tranh ảnh trong phim Làng Vũ Đại ngày ấy

- Tài liệu tham khảo: Văn học Việt Nam (1900 - 1945), NXB Giáo

dục, Nam Cao về tác gia và tác phẩm, NXB Giáo dục…

1

2. Học sinh

- Vở soạn, sách giáo khoa, vở ghi và bảng phụ.

- Chuẩn bị tư liệu cho bài học.

C. Tiến trình lên lớp

1. Ổn định lớp

2. Kiểm tra bài cũ

- Giáo viên hỏi: Trình bày ngắn gọn phong cách nghệ thuật của Nam

Cao?

- Học sinh trả lời

- GV nhận xét, cho điểm HS.

3. Bài mới

* Lời vào bài

Mặc dù có những sáng tác đăng báo từ 1936 nhưng phải đến Chí Phèo

Nam Cao mới thực sự nổi tiếng trên văn đàn. Trước Nam Cao đã có những

nhà văn thành công khi viết về đề tài nông dân như Nguyễn Công Hoan, Ngô

Tất Tố, Vũ Trọng Phụng và cũng có những tác phẩm hấp dẫn viết về đề tài

lưu manh hóa như Bỉ vỏ của Nguyên Hồng, đây thực sự là thử thách lớn với

những cây bút đến sau, trong đó có Nam Cao. Bằng ý thức “khơi những

nguồn chưa ai khơi, sáng tạo những gì chưa có” và bằng tài năng nghệ thật

độc đáo của mình của mình, Nam Cao đã vượt qua thử thách và khiến cho

Chí Phèo trở thành kiệt tác trong văn xuôi việt Nam hiện đại.

* Nội dung bài mới

2

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ

TRÒ

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

Hoạt động 1: Hướng dẫn học sinh

đọc – hiểu thông tin về ngữ cảnh

của văn bản

- Truyện ngắn Chí Phèo được Nam

Cao sáng tác trong hoàn cảnh nào?

- HS hoạt động độc lập trả lời

- GV chốt kiến thức

- Văn bản Chí Phèo thuộc thể loại

nào? Nêu những hiểu biết của em về

thể loại đó?

- Học sinh hoạt động độc lập trả lời

- Giáo viên giảng

I. Đọc – hiểu ngữ cảnh

1. Hoàn cảnh sáng tác

- Hoàn cảnh xã hội: Đó là giai đoạn xã

hội Việt Nam nửa thực dân nửa phong

kiến, đời sống nhân dân vô cùng khổ

cực, xã hội đầy rẫy những bất công.

- Hoàn cảnh cảm hứng: Dựa vào

những việc thật, người thật ở làng quê

Nam Cao trước Cách mạng tháng

Tám.

2. Thể loại

- Văn bản Chí Phèo thuộc loại tự sự,

thể truyện ngắn.

- Đặc trưng của thể loại truyện thể

hiện qua ba yếu tố cơ bản là cốt truyện,

nhân vật và ngôn ngữ.

3

- Đọc – hiểu thể loại truyện có thể:

+ Đọc theo lời kể

+ Đọc theo cốt truyện

+ Đọc theo nhân vật


đọc – hiểu cấu trúc ngôn từ của

văn bản

- Giáo viên gọi hai học sinh đọc đoạn

mở đầu và đoạn tâm trạng Chí vào

buổi sáng sau khi gặp thị Nở.

- HV đọc

- GV gọi học sinh đọc phần chú thích

cuối trang

- HS đọc

- Xuất xứ của truyện ngắn Chí Phèo?

Truyện ngắn Chí Phèo là sáng tác

trước Cách mạng tháng Tám. Nó viết

về đề tài gì?



- Ngoài nhan đề là Chí Phèo truyện

II. Đọc – hiểu cấu trúc ngôn từ.

1. Đọc, nhan đề

1.1. Đọc văn bản

1.2. Đọc chú thích

1.3. Xuất xứ và đề tài

- Xuất xứ: Chí Phèo được Nam Cao

viết năm 1941.

- Đề tài: người nông dân nghèo trước

Cách mạng.

1.4. Nhan đề

4

ngắn này còn có những nhan đề nào

khác? Ý nghĩa của những nhan đề

đó?


- Gv chốt kiến thức

- Văn bản Chí Phèo có thể chia ra

thành bao nhiêu phần?


- GV nhận xét

+ Ban đầu truyện có tên là Cái lò

gạch cũ -> Cái lò gạch cũ trở thành

biểu tượng về sự xuất hiện tất yếu của

hiện tượng Chí Phèo

+ Năm 1941: Nhà xuất bản Đời Mới

đổi lại thành Đôi lứa xứng đôi ->

Nhấn mạnh mối tình thị Nở - Chí

Phèo, chạy theo thị hiếu công chúng

bấy giờ.

+ Năm 1946: Tác giả tự sửa lại là Chí

Phèo, in trong tập Luống cày -> Khái

quát được tư tưởng nghệ thuật của

nhà văn.

1. Bố cục

Bố cục của văn bản Chí Phèo có thể

chia thành 7 phần:

+ Đoạn mở đầu: Chí Phèo say rượu

vừa đi vừa chửi.

+ Cuộc đời Chí Phèo từ khi sinh ra,

lúc lớn lên và khi bị đẩy vào tù.

+ Chí Phèo ra tù và tới nhà bá Kiến

5

- GV hỏi: Xác định thế giới nhân vật

trong truyện ngắn Chí Phèo? Chỉ ra

nhân vật trung tâm, nhân vật chính,

nhân vật phụ?



- GV hỏi: Hãy kể lại cốt truyện văn

gây sự nhưng bị hắn hóa giải

+ Chí Phèo thành tay sai của bá Kiến

... tình cờ Chí gặp thị Nở trong một

đêm trăng.

+ Tâm trạng của Chí sau khi tỉnh

rượu, mấy ngày hạnh phúc ngắn ngủi

của Chí Phèo và thị Nở. Bị thị Nở từ

chối sống chung, Chí Phèo đau khổ,

uống rượu và xách dao đi trả thù.

+ Chí Phèo đâm chết bá Kiến và tự

sát

+ Đoạn kết: Thái độ của mọi người

và thị Nở sau cái chết của bá Kiến và

Chí Phèo.

2. Nhân vật

+ Nhân vật trung tâm: Chí Phèo

+ Nhân vật chính: Chí Phèo, bá Kiến

+ Nhân vật phụ: bà Ba, lý Cường, bà

hàng rượu, bà cô thị Nở,...

3. Cốt truyện, tình huống truyện

6

bản Chí Phèo?

- HS kể lại

- GV nhận xét

- GV yêu cầu: Hãy xác định tình

huống truyện trong Chí Phèo?

- HS HĐĐL trả lời


4.1. Cốt truyện

- Câu chuyện kể về cuộc đời Chí

Phèo. Hắn nguyên là một đứa con

hoang bị bỏ rơi trong cái lò gạch cũ.

- Lớn lên như một cây cỏ dại, hết đi

ở cho nhà người này đến đi ở cho nhà

khác. Đến năm 20 tuổi Chí làm tá điền

cho nhà bá Kiến. Bị bá Kiến ghen và

hảm hại Chí phải vào tù. Khi ra tù,

Chí trở thành “con quỷ dữ” của làng

Vũ Đại, là tay sai đắc lực cho bá Kiến.

- Một đêm trăng, Chí Phèo say khướt

thì gặp thị Nở. Được sự chăm sóc tận

tình của thị Nở, Chí Phèo khao khát

muốn làm người lương thiện. Bị bà cô

thị Nở ngăn cản, Chí Phèo rơi vào

tuyệt vọng, uất ức. Chí đến nhà bá

Kiến đòi quyền làm người. Chí Phèo

đâm chết bá Kiến rồi tự sát.

4.2. Tình huống

* Trong cuộc đời Chí Phèo có ba

bước ngoặt

7

- Tình huống đi ở tù (từ người lương

thiện thành “con quỷ dữ”)

- Tình huống gặp thị Nở (từ “con quỷ

dữ” đến sự khát khao trở thành người

lương thiện)

- Tình huống bị cự tuyệt (sự đau khổ,

phẫn uất dẫn đến tự sát)


đọc – hiểu cấu trúc nội dung và

nghệ thuật của văn bản

- Giáo viên dẫn: Toàn bộ câu

chuyện diễn ra ở làng Vũ Đại, đây là

không gian nghệ thuật của tác phẩm.

- Hình ảnh làng Vũ Đại được miêu

tả trong văn bản như thế nào? Trong

làng tồn tại những mâu thuẫn gì?

- Học sinh độc lập trả lời

- Giáo viên chốt kiến thức

III. Đọc – hiểu cấu trúc nội dung

và nghệ thuật

1. Nội dung

1.1. Hình ảnh làng Vũ Đại

+ Dân không quá hai nghìn, xa phủ,

xa tỉnh.

+ Có tôn ti trật tự nghiêm ngặt: bá

Kiến -> cường hào - > nông dân

nghèo -> dân cùng.

+ Trong làng tồn tại nhiều mâu thuẫn

. Mâu thuẫn trong nội bộ giai cấp

thống trị, tranh giành quyền lực với

8

- GV hỏi: Hình ảnh làng Vũ Đại có

ý nghĩa như thế nào?



- GV dẫn: Nạn nhân đau khổ nhất ở

làng Vũ Đại, nhân vật kết tinh các

giá trị đặc sắc trong truyện ngắn là

Chí Phèo

- GV hỏi: Cuộc đời Chí Phèo có thể

chia làm mấy giai đoạn?


- GV chốt kiến thức lên bảng phụ

nhau.

. Tuy nhiên, chúng lại cấu kết với

nhau để nhằm bóc lột, vơ vét tận cùng

xương máu của nhân dân lao khổ.

=> Hình ảnh một làng quê ngột ngạt

đen tối, với những mối xung đột âm

thầm quyết liệt. Đây chính là hình ảnh

thu nhỏ của làng quê Việt Nam trước

Cách mạng tháng Tám với đầy rẫy

những bất công.

1.2. Nhân vật Chí Phèo

Có thể chia cuộc đời Chí thành ba

giai đoạn

+ Giai đoạn thứ nhất: Từ khi Chí

Phèo ra đời đến lúc bị đẩy vào tù

+ Giai đoạn hai: Từ khi Chí Phèo ra

tù tới khi gặp thị Nở

9

- Giáo viên hỏi: Dựa vào phần lược

bỏ trong sách giáo khoa và những

hồi ức của Chí Phèo khi tỉnh rượu,

Nam Cao đã giới thiệu Chí Phèo như

thế nào trước khi vào tù?



- Giáo viên đặt câu hỏi: Trước khi

vào tù Chí Phèo là con người như thế

nào? Tìm các chi tiết thể hiện bản

+ Giai đoạn ba: Từ khi bị thị Nở

khước từ tới khi Chí đâm chết bá Kiến

và tự sát.

1.2.1. Quá trình tha hóa

* Trước khi vào tù

- Lai lịch: Là một đứa trẻ vô thừa

nhận, không biết cha mẹ

"Một người đi thả ống lươn nhặt

được Chí Phèo trần truồng và xám

ngắt trong một váy đụp để bên cái lò

gạch bỏ không".

- Tuổi thơ bơ vơ, bất hạnh, hết đi ở

cho nhà này đến nhà khác.

“Trời run rủi, Chí được một anh thả

ống lươn nhặt về nhưng anh ta không

nuôi mà cho một bà góa mù. Bà góa

mù nuôi không nổi nên bác phó cối.

Tuổi thơ bơ vơ, hết đi ở nhà này lại

đến nhà khác.”

- Lớn lên: Làm canh điền cho nhà bá

Kiến

10

tính của Chí?


- GV cho HS xem ảnh và chốt kiến

thức

- GV hỏi: Nguyên nhân nào khiến

Chí Phèo phải vào tù?


- Bản tính: hiền lành, lương thiện, có

ước mơ giản dị, có lòng tự trọng.

+ Chí Phèo là anh canh điền "hiền

lành như đất làm việc quần quật cho

nhà bá Kiến”.

+ Chí Phèo có ước mơ giản dị "có

gia đình nho nhỏ. Chồng cuốc mướn

cày thuê, vợ dệt vải".

+ Khi bị bà Ba quỷ quái gọi lên bóp

chân, Chí Phèo "chỉ thấy nhục chứ

sung sướng gì".

* Sau khi ra tù

11


- GV gợi dẫn: Mở đầu văn bản,

Nam Cao đã cho nhân vật Chí Phèo

xuất hiện thật ấn tượng, như chạm

như khắc một con người bằng xương

bằng thịt. Chí Phèo ngật ngưỡng

bước ra khỏi trang sách của Nam

Cao bằng những tiếng chửi. Giáo

viên có thể hỏi học sinh: Vậy Chí

Phèo đã chửi những ai? Tiếng chửi

ấy cho thấy điều gì ở nhân vật này?


- GV xem tranh và chốt kiến thức

- Lý do vào tù

Chí bị đẩy vào tù chỉ vì cơn ghen

tuông vô cớ của bá Kiến.

- Tiếng chửi: Chửi đời, chửi trời,

chửi cả làng Vũ Đại, chửi cha đứa nào

không chửi nhau với hắn, chửi đứa

nào đẻ ra hắn. Đáp lại tiếng chửi của

hắn chỉ có tiếng của mấy con chó.

=> Đây là phản ứng của Chí Phèo

với cuộc đời. Nó bộc lộ tâm trạng bất

12

- Nhận xét ngôn ngữ kể truyện của

Nam Cao trong đoạn mở đầu?



- Giáo viên có thể dẫn: Sau bảy,

tám năm ở nhà tù thực dân, Chí Phèo

đã khác trước rất nhiều.

- GV hỏi: Ngoại hình của Chí Phèo

đã bị biến đổi như thế nào? Các chi

tiết nào thể hiện sự biến đổi ấy?


- GV cho học sinh xem ảnh và chốt

kiến thức

mãn của một người có ít nhiều ý thức

được mình đã bị xã hội loài người gạt

tên.

- Ngôn ngữ nghệ thuật đa giọng điệu,

tả, kể linh hoạt, có sự đan xen các lời

kể

(lời tác giả, nhân vật, dân làng, lời đối

thoại của nhà văn với độc giả)

- Ngoại hình biến dạng

+ Cái đầu cạo trọc lốc, răng cạo trắng

hớn

+ Mặt thì đen mà rất cơng cơng

13

- Giáo viên hỏi: Sau khi ra tù, Chí

Phèo luôn ở trong trạng thái nào?



- Giáo viên dẫn: Cuộc đời Chí Phèo

triền miên trong những cơn say dài,

say mãi. Trong cơn say hắn ngật

ngưỡng đến nhà bá Kiến.

- Giáo viên hỏi: Ngay sau khi ra tù,

Chí Phèo tới nhà bá Kiến nhằm mục

đích gì? Để thực hiện mục đích đó

hắn đã có những hành động gì?



+ Hai mắt gườm gườm

+ Quần nái đen, áo Tây vàng

+ Ngực, tay chạm trổ đầy rồng

phượng

-> Chí Phèo bị tha hóa về nhân hình

- Tính cách

+ Trạng thái: triền miên trong những

cơn say rượu, không tỉnh táo

+ Mối quan hệ và hành động

. Đến nhà bá Kiến lần thứ nhất

14

- GV giới thiệu qua cho học sinh

đoạn này. Giáo viên hỏi: Nếu lần đến

đầu tiên Chí Phèo chỉ là tự phát thì

lần thứ hai dường như là tự giác.

Như vậy Chí Phèo đã trở thành

người như thế nào?



- GV hỏi: Với dân làng Chí Phèo

đã có những hành động nào? Trong

Mục đích: ăn vạ. Hành động: gây gổ,

chửi bới, rạch mặt ăn vạ. Kết quả: Một

bữa no, 5 hào, nghề rạch mặt ăn vạ

-> Thành tên cố cùng, liều thân,

chấp nhận rạch mặt chỉ vì tiền.

. Đến nhà bá Kiến lần hai

Mục đích xin đi ở tù, hù dọa bá Kiến.

Hành động đến nhà đội Tảo chửi bới,

đòi nợ. Kết quả: 5 đồng, 5 sào vườn

-> Thành tên lưu manh, trở thành tay

sai của bá Kiến. Hắn trượt dài trên con

đường tha hóa, lưu manh hóa

15

con mắt của người dân thì Chí Phèo

là ai?


- GV cho xem video trích đoạn

phim khi Chí ở quán bà hàng rượu

rồi chốt kiến thức

- Giáo viên hỏi: Sau khi ra tù, Chí

Phèo bị tha hóa cả nhân hình lẫn

nhân tính. Nguyên nhân nào khiến

Chí Phèo bị tha hóa như vậy?

GV yêu cầu HS hoạt động nhóm trả

lời. Hình thức viết lên bảng phụ, thời

. Với dân làng Vũ Đại

Chí Phèo là một tên côn đồ, độc ác,

hung hãn, một “con quỷ dữ” ai ai cũng

sợ.

“Hắn đã phá bao nhiêu cơ nghiệp,

đập nát bao nhiêu cảnh yên vui, đạp

đổ bao nhiêu hạnh phúc, làm chảy

máu và nước mắt của bao nhiêu người

lương thiện. Hắn biết đâu vì hắn làm

tất cả những việc ấy trong khi người

hắn say; hắn say thì hắn làm bất cứ

cái gì người ta sai hắn làm.”

=> Chí Phèo còn bị tha hóa cả về

nhân tính.

16

gian 5 phút.

- HS thảo luận nhóm trả lời


- GV đưa ra vấn đề: Có ý kiến cho

rằng ; sự tha hóa của Chí Phèo là

hiện tượng mang tính quy luật. Ý

kiến của em?


- GV diễn giảng

- Nguyên nhân sự tha hóa, lưu manh

hóa: Chính nhà tù thực dân và xã hội

đương thời đã khiến cho Chí Phèo bị

băm vằm bộ mặt người, nhân cách

người để thành một tên lưu manh, một

“con quỷ dữ”.

- Ý nghĩa tư tưởng về hiện tượng tha

hóa của hình tượng Chí Phèo:

Chí Phèo không phải là trường hợp

tha hóa duy nhất trong các tác phẩm

về người nông dân nghèo của Nam

Cao.

(Trước Chí, trong tác phẩm đã có

Năm Thọ, Binh Chức. Và các tác

phẩm khác: Trạch Văn Đoành (Đôi

móng giò), Cu Lộ (Tư cách mõ), Đức

(Nửa đêm)…

=> Đây chính là giá trị hiện thực sâu

sắc của tác phẩm. Hình tượng Chí

Phèo có ý nghĩa điển hình - tiêu biểu

cho một bộ phận cố nông bị lưu manh

17

hóa trước Cách mạng tháng Tám.

4. Củng cố, luyện tập

* GV cho HS trắc nghiệm khách quan củng cố kiến thức trong bài.

Câu 1: Thông tin nào sau đây không đúng về hoàn cảnh sáng tác của

Chí Phèo?

A. Đó là giai đoạn xã hội Việt Nam nửa thực dân nửa phong kiến

B. Dựa vào những việc thật, người thật ở làng quê Nam Cao

C. Đó là giai đoạn xã hội Việt Nam sau Cách mạng tháng Tám

-> Đáp án: C

Câu 2: Nam Cao đã miêu tả hình ảnh làng Vũ Đại như thế nào?

A. Xa phủ, xa tỉnh

B. Có tôn ti trật tự, có thế quần ngư tranh thực

C. Tồn tại nhiều mâu thuẫn

D. Tất cả các đáp án trên đều đúng

- > Đáp án: D

Câu 3: Sau khi ra tù Chí Phèo bị tha hóa những gì?

A. Tha hóa nhân hình

B. Tha hóa nhân tính

C. Không bị tha hóa

D. Cả hai đáp án A và B đều đúng

-> Đáp án: D

18

* Câu hỏi liên hệ

Giáo viên hỏi: Theo em nhân vật Chí Phèo đáng thương hay là đáng

trách?

- HS suy ngẫm trả lời

- GV nhận xét

5. Dặn dò

- Nắm được hình tượng nhân vật Chí Phèo trước và sau khi ra tù

- Thấy được giá trị hiện thực của tác phẩm

- Soạn bài: Phong cách ngôn ngữ báo chí (tiếp theo)

19

Tiết 54: Văn học.

CHÍ PHÈO

(tiếp theo) Nam Cao

A. Mục tiêu bài học: Giúp học sinh

1. Về kiến thức

- Hiểu được giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc, mới mẻ của tác

phẩm qua việc phân tích nhân vật Chí Phèo và bá Kiến.

- Thấy được một số nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm

2. Về kĩ năng

- Rèn luyện kĩ năng đọc - hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.

- Rèn luyện kĩ năng phân tích nhân vật trong tác phẩm truyện ngắn

3. Về thái độ

- Phê phán xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám với đầy rẫy

những bất công, tàn bạo.

- Bồi dưỡng tinh thần nhân đạo, biết yêu thương và trân trọng nhân vật

Chí Phèo nói riêng và người nông dân Việt Nam trong xã hội cũ nói chung.

B. Phương tiện dạy học

1. Giáo viên

- Bài soạn, sách giáo khoa, sách giáo viên Ngữ văn lớp 11, tập 1, tranh

ảnh, video trích trong bộ phim Làng Vũ Đại ngày ấy

20

- Tài liệu tham khảo: Văn học Việt Nam (1900 - 1945), NXB Giáo

dục, Nam Cao về tác gia và tác phẩm, NXB Giáo dục.

2. Học sinh

- Vở soạn, sách giáo khoa, vở ghi và bảng phụ.

- Chuẩn bị tư liệu cho bài học.

C. Tiến trình lên lớp

1. Ổn định lớp

2. Kiểm tra bài cũ

Câu hỏi: Sau khi ra tù, Chí Phèo đã bị tha hóa cả về nhân hình và nhân

tính như thế nào?

- Hình thức: Gọi học sinh trả lời

- GV nhận xét.

2. Bài mới

* Lời vào bài

Chí Phèo là hình tượng nhân vật khái quát cho hiện tượng tha hóa, lưu

manh hóa của một bộ phận nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám.

Bị xã hội đương thời băm vằm bộ mặt người, hủy hoại nhân cách, cứ tưởng

Chí Phèo mãi sống kiếp sống của “quỷ dữ” rồi sẽ vùi xác ở đâu đó. Nhưng

không, bằng trái tim nhân đạo của một nhà văn lớn, Nam Cao đã để cho Chí

về với kiếp sống con người một cách thật tự nhiên. Chí Phèo đã gặp thị Nở,

đó là bước ngoặt lớn trong cuộc đời Chí.

* Nội dung bài mới

21

HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ

TRÒ

NỘI DUNG CẦN ĐẠT

Hoạt động 1: Tiếp tục hướng dẫn

học sinh đọc – hiểu cấu trúc nội

dung và nghệ thuật của văn bản

- GV cho xem tranh rồi diễn giảng về

thị Nở và cuộc gặp gỡ của Chí Phèo

– thị Nở

- HS nghe

- GV hỏi: Tỉnh dậy sau đêm gặp thị

Nở, Chí Phèo có trạng thái, tâm lí

như thế nào?


III. Đọc – hiểu cấu trúc nội dung

và nghệ thuật

1.2.2. Quá trình thức tỉnh

* Cuộc gặp gỡ với thị Nở

Thị Nở là người đàn bà xấu xí, ngẩn

ngơ, ế chồng. Chí Phèo say rượu đi về

gặp thị Nở gánh nước rồi ngủ quên

ngoài bờ sông. Chúng ngủ với nhau

dưới một đêm trăng.

* Diễn biến tâm trạng sau đêm gặp

thị Nở

22


- GV hỏi: Sự quan tâm, chia sẻ của

thị Nở thể hiện qua chi tiết nào?


- GV cho học sinh xem ảnh và chốt

kiến thức

- Cơ thể có sự thay đổi: Miệng đắng,

người bủn rủn, thấy sợ rượu.

- Tâm lí có sự thay đổi: bâng khuâng,

mơ hồ buồn

+ Chí cảm nhận được âm vang cuộc

sống chung quanh mình (Tr.149)

+ Chí hồi tưởng về quá khứ và hi vọng

trong tương lai. (Tr.149)

-> Bắt đầu thức tỉnh, hồi sinh để trở

về kiếp người.

- Chi tiết bát cháo hành: Đó là bát

cháo hành do người đàn bà xấu xí dở

hơi nấu, bát cháo hành của thời kỳ

nghèo đói mang đến cho Chí vì lòng

thương người ốm, vì sự rung động

mới lạ trong lòng người đàn bà lần

đầu tiên thấy mình có được một người

23

- GV hỏi: Khi thị Nở mang bát

cháo hành đến, tâm trạng của Chí

Phèo được miêu tả như thế nào?



- GV hỏi: Bát cháo hành giúp con

người Chí thay đổi như thế nào từ

sinh lí đến tâm lí?



đàn ông.

- Tâm trạng: Hắn ngạc nhiên xúc

động, hắn thấy mắt mình ươn ướt,

bâng khuâng trong lòng, cảm giác ăn

năn và hối lỗi về những tội ác mà

mình đã làm.

- Bát cháo hành giúp hắn giải cảm,

toát đầm đìa mồ hôi, tỉnh hẳn người.

Và rồi tâm hồn Chí cứ thế thực sự hồi

sinh:

+ Hắn nhớ lại bà Ba bắt hắn bóp chân,

hắn chỉ thấy nhục, hắn nhận rõ sự xấu

xa của mụ.

+ Hắn lại lo lắng cho tương lai “không

thể sống bằng liều lĩnh”. Nghĩa là hắn

bắt đầu ý thức cần phải thay đổi cuộc

sống của mình.

+ Và hắn bỗng khát khao được làm

lương thiện. " Trời ơi hắn thèm làm

24

- GV hỏi: Chi tiết bát cháo hành có




- GV hỏi: Chí Phèo thiết tha với

tình yêu, khát khao được sống lương

thiện nhưng ý định ấy lại không thể

thực hiện được vì sao?



lương thiện, hắn muốn làm hoà với

mọi người biết bao"

-> Sự chăm sóc ân cần của thị Nở đã

thức tỉnh linh hồn, thức tỉnh cái bản

tính lương thiện hàng ngày bị che lấp

ở Chí.

- Chi tiết bát cháo hành vừa là chi tiết

hiện thực thúc đẩy biến cố tâm hồn

Chí vừa là chi tiết thấm đẫm triết lí trữ

tình, giàu giá trị nhân văn sâu sắc.

* Bi kịch bị cự tuyệt

- Nguyên nhân:

+ Bị bà cô thị Nở phản đối, tượng

trưng cho những định kiến xã hội.

+ Thị Nở từ chối sống chung. “Thị

trút vào mặt hắn tất cả những lời của

bà cô, … giúi cho Chí thêm một cái”

25

- GV hỏi: Sau khi thị Nở từ chối

sống chung, Chí Phèo có trạng thái

và hành động nào?



- GV hỏi: Vì sao Chí Phèo đến giết

bá Kiến mà không đến nhà thị Nở

như ý định ban đầu?



- GV hỏi: Em có suy nghĩ gì về tiếng

thét "Ai cho tao lương thiện?" của

Chí Phèo?



- Trạng thái, hành động: Ngẩn người,

kêu la, uống rượu và tính đi giết cô

cháu thị Nở. Trong cơn phẫn uất,

tuyệt vọng, Chí đã giết chết bá Kiến

rồi tự sát.

-> Là bi kịch bị cự tuyệt quyền làm

người, bị dồn đến đường cùng.

- Chí đến nhà bá Kiến bởi vì dù say

nhưng trong tiềm thức lúc này hắn

thấm thía hơn bao giờ hết ai đã tước

quyền được làm người lương thiện của

hắn.

- Tiếng thét "Ai cho tao lương

thiện?" là tiếng thét bàng hoàng đau

đớn, đầy phẫn uất… Nó thể hiện khát

vọng lương thiện mạnh mẽ ở Chí vừa

26

- GV hỏi: Cái chết của Chí Phèo có




là tiếng nói tuyệt vọng và kết tội xã

hội vô nhận đạo đã chối bỏ quyền làm

người lương thiện của Chí Phèo.

- Cái chết của Chí Phèo cũng chứa

đựng nhiều ý nghĩa. Chí chết trên

ngưỡng cửa trở về với cuộc sống của

kẻ đã ý thức được nhân phẩm. Chí đã

nhận ra cuộc sống mới nhưng không

thể trở về được và đó cũng là lúc Chí

nhận thấy mình cũng không thể quay

về sống kiếp sống thú vật nữa. Miêu tả

cái chết của Chí Phèo, Nam Cao đã

cho thấy ẩn sâu trong tâm hồn những

người nông dân tưởng chừng đã hoàn

toàn bị tha hoá vẫn là ý thức về giá trị

làm người là khát khao lương thiện

điều ấy còn mạnh hơn cả cái chết.

=> Hình tượng Chí Phèo đạt tới

nghệ thuật điển hình xuất sắc về số

27

- GV rút ra nhận xét

- GV hỏi: Nhân vật bá Kiến được

Nam Cao miêu tả như thế nào?


- Gv cho xem ảnh và giới thiệu

phận của người nông dân bị tha hoá,

của con người bị lưu manh hoá. Nó

thay Nam Cao cất tiếng nói tố cáo xã

hội vô nhân đạo, chừng nào còn áp

bức bất công thì còn những con người

như Chí Phèo. Thể hiện tư tưởng nhân

đạo, bênh vực quyền sống của con

người.

1.3. Nhân vật bá Kiến

- Giọng nói ngọt nhạt, tiếng quát rất

sang, cái cười Tào Tháo

- Bản chất xảo quyệt, độc ác: Từng

bước biến Chí Phèo thành tay sai

- Cách cai trị khôn ngoan, lọc lõi

+ Ngấm ngầm đẩy người ta xuống

sông, nhưng lại dắt nó lên để nó đền

28

- GV hỏi: Ý nghĩa hình tượng nhân

vật bá Kiến?

- Học sinh HĐĐL trả lời


- GV hỏi: Viết về hiện tượng người

nông dân bị lưu manh hóa, truyện

ngắn Chí Phèo của Nam Cao đạt

ơn

+ Nắm thằng có tóc, không ai nắm

thằng trọc đầu

+ Dùng thằng đầu bò trị thàng đầu bò

+ Hãy đập bàn, đập ghế, đòi cho được

5 đồng, nhưng lại vứt trả 5 hào vì

thương anh túng quá

- So sánh: Bá Kiến vừa mang bản chất

chung của bọn cường hào thống trị

vừa có những nét riêng biệt. Nghị Quế

thô lỗ, dốt nát còn bá Kiến xảo quyệt,

đa mưu.

-> Là đại diện cho giai cấp thống trị

thủ đoạn, độc ác, bóc lột nhân dân lao

động tới tận xương tủy. Thể hiện thái

độ phê phán, tố cáo hiện thực xã hội

thối nát, bất công đương thời.

1.4. Giá trị của tác phẩm

29

những giá trị nào? Hình thức hoạt

động nhóm, thời gian 5 phút

- HS thảo luận nhóm trả lời


- GV hỏi: Nêu một số nét nghệ

thuật đặc sắc của truyện ngắn Chí

Phèo?



* Giá trị hiện thực

+ Phản ánh tình trạng một bộ phận

nông dân bị tha hóa.

+ Phản ánh mâu thuẫn giữa nông dân

và địa chủ, giữa các thế lực ác bá ở địa

phương

* Giá trị nhân đạo

+ Cảm thương sâu sắc trước cảnh

người nông dân cố cùng bị lăng nhục

+ Phát hiện và miêu tả phẩm chất tốt

đẹp của người nông dân ngay khi

tưởng họ bị biến thành quỷ dữ

+ Niềm tin vào bản chất lương thiện

của con người.

2. Nghệ thuật

- Xây dựng những nhân vật điển hình

vừa có ý nghĩa tiêu biểu vừa sống

động, có cá tính độc đáo và nghệ thuật

miêu tả tâm lí nhân vật sắc sảo.

- Kết cấu truyện mới mẻ, tưởng như tự

30

do nhưng lại rất chặt chẽ, logic

- Cốt truyện và các tình tiết hấp dẫn,

biến hóa giàu kịch tính.

- Ngôn ngữ sống động, vừa điêu

luyện lại gần gũi tự nhiên: Giọng điệu

đan xen biến hóa, trần thuật linh hoạt.

Hoạt động 2: Hướng dẫn học

sinh đọc – hiểu ý nghĩa văn bản

- GV hỏi: Theo em văn bản Chí

Phèo có ý nghĩa như thế nào?



IV. Đọc – hiểu ý nghĩa văn bản

Chí Phèo tố cáo mạnh mẽ xã hội

thuộc địa phong kiến tàn bạo đã cướp

đi cả nhân hình và nhân tính của

người nông dân lương thiện. Đồng

thời nhà văn phát hiện và khẳng định

bản chất tốt đẹp của con người ngay

cả khi tưởng như họ đã bị biến thành

quỷ dữ.

Hoạt động 3: Hướng dẫn học

sinh tổng kết, đọc hiểu ghi nhớ

- GV yêu cầu học sinh khái quát lại

nội dung và nghệ thuật


V. Tổng kết

31

- GV nhận xét

- GV gọi HS đọc chậm phần Ghi

nhớ (SGK)

- HS đọc

1. Nội dung

Có giá trị hiện thực và nhân đạo sâu

sắc, mới mẻ.

2. Nghệ thuật

Văn bản có nghệ thuật rất độc đáo:

+ Xây dựng nhân vật điển hình

+ Kết cấu mới mẻ

+ Cốt truyện hấp dẫn, ngôn ngữ điêu

luyện… Giọng điệu đan xen biến hóa

linh hoạt.

* Ghi nhớ (SGK)

4. Củng cố, luyện tập

- GV hỏi: Vì sao nói Chí Phèo là kiệt tác của nền văn học Việt Nam?

- Giáo viên hướng dẫn học sinh theo định hướng: Tác phẩm Chí Phèo

có giá trị tư tưởng (hiện thực, nhân đạo) sâu sắc, mới mẻ và được thể hiện

bằng nghệ thuật bậc thầy (trong xây dựng ngôn ngữ, lối kết cấu, xây dựng cốt

truyện, sử dụng ngôn ngữ…)


5. Dặn dò

- Tìm đọc trọn vẹn truyện ngắn Chí Phèo.

- Phân tích nhân vật bá Kiến.

32

- Phân tích diễn biến tâm lí và hành động của Chí Phèo sau khi gặp thị

Nở cho đến lúc tự sát.

- Nên xem những phim chuyển thể từ truyện ngắn này.

1. Làng Vũ Đại ngày ấy

Là tên của một bộ phim truyện chuyển thể do Xí nghiệp Phim truyện

Việt Nam sản xuất năm 1982, thời lượng: 90 phút; Tác giả Kịch bản: Đoàn

Lê; Đạo diễn: Phạm Văn Khoa. Làng Vũ Đại ngày ấy là câu chuyện tổng

hợp dựa theo các tác phẩm nổi tiếng Chí Phèo, Sống mòn, Lão Hạc của nhà

văn Nam Cao.

2. Giấc mơ của Chí Phèo

Vào đầu năm 2009, Công ty nghe nhìn Thăng Long cũng sản xuất một

bộ phim có tên Giấc mơ của Chí Phèo với nội dung tương tự, kịch bản có

ghép thêm một vài chi tiết hiện đại. Vai Chí Phèo được đóng bởi NSƯT

Trung Hiếu.

- Soạn bài: Thực hành về lựa chọn trật tự các bộ phận trong câu.

33

Documents

Giao an Chi Pheo Thi Giang