HACCP

HACCP เปนมาตรฐานการผลต ทมมาตรการปองกนอนตราย ทผบรโภค อาจไดรบจากการบรโภคอาหาร หลายทานอาจสงสยวา ระบบ HACCP ทกลาวถงนนคออะไร มความส าคญตอประเทศไทย ในฐานะประเทศ ผผลตอาหารเลยงประชากรโลกอยางไร ใครบางทมบทบาทเกยวของในเรองน ประเทศไทยไดด าเนนการในเรองนไปแลวเพยงใด รวมทงประโยชนทไดรบ จากการใชระบบนคออะไร

HACCP หรออาจอานวา แฮซเซป เปนตวยอจากค าภาษาองกฤษ ทวา Hazard Analysis Critical Control Point ซงหมายถง การวเคราะหอนตราย จดควบคมวกฤต เปนแนวคดเกยวกบ มาตรการปองกนอนตราย ทอาจเกดขน ในแตละขนตอน ของการด าเนนกจกรรมใด ๆ โดยมกระบวนการด าเนนงานเชงวทยาศาสตร คอมการศกษาถงอนตราย หาทางปองกนไวลวงหนา รวมทงมการควบคม และเฝาระวง เพอใหแนใจวา มาตรการปองกน ทก าหนดขนนน มประสทธภาพตลอดเวลา ทมาของการเปลยนแนวคด HACCP ใหเปนวธปฏบตในอตสาหกรรมอาหาร เกดขน ตงแตป พ.ศ. 2502 โดยบรษทพลสเบอรในสหรฐอเมรกา ตองการระบบงาน ทสามารถใชสรางความเชอมนในความปลอดภย ส าหรบการผลตอาหาร ใหแกนกบนอวกาศ ในโครงการ ขององคการนาซา แหงสหรฐอเมรกา

หลกการส าคญของระบบ HACCP

หลกการส าคญของระบบ HACCP ม 7 ประการกลาวคอ

หลกการท 1 การวเคราะหอนตราย จากผลตภณฑนน ๆ ทอาจมตอผบรโภคทเปนกลมเปาหมาย หลกการท 2 การก าหนดจดควบคมวกฤต ในกระบวนการผลต หลกการท 3 การก าหนดคาวกฤต ณ จดควบคมวกฤต หลกการท 4 ท าการเฝาระวง โดยก าหนดขน อยางเปนระบบ มแผนการตรวจสอบ หรอเฝาสงเกตการณ และบนทกขอมล หลกการท 5 ก าหนดมาตรการแกไข ส าหรบขอบกพรอง หลกการท 6 ทบทวนประสทธภาพ ของระบบ HACCP ทใชงานอย หลกการท 7 จดท าระบบบนทก และเกบรกษาขอมล

ความหมายและความส าคญของ GMP

GMP (Good Manufacturing Practice) หรอ หลกเกณฑวธการทดส าหรบการผลต เปนการจดการสภาวะแวดลอมขนพนฐานของกระบวนการผลต เชน การควบคมสขลกษณะสวนบคคล การควบคมแมลงและสตวน าโรค การออกแบบโครงสรางอาคารผลต รวมถงเครองจกรอปกรณทใชในการผลต เปนตน ซงเนนการปองกนมากกวาการแกไข เปนระบบการจดการความปลอดภยของอาหารขนพนฐาน (Food Safety Management System) คอ การจดการเพอไมใหอาหารกอผลกระทบทางลบตอผบรโภค เมออาหารนนถกเตรยมหรอบรโภค ระบบการจดการความปลอดภยของอาหารจะสมบรณ เมอจดท าระบบ HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Point) ซงเปนการจดการดานการควบคมกระบวนการผลต โดยจะท าการวเคราะหและประเมนอนตรายในขนตอนการผลตทงหมด ตงแตตรวจรบวตถดบ จนกระทงเปนผลตภณฑสผบรโภค วาจดใด หรอ ขนตอนใดมความเสยง ตองควบคม ถาปราศจากการควบคมทจดนนจะท าให ผลตภณฑอาหารไมปลอดภยตอผบรโภค เรยกจด หรอขนตอน นน ๆ วา จดวกฤตทตองควบคม (Critical Control Point; CCP) จากนนหามาตรการควบคมจดวกฤต เพอใหอาหารปลอดภยตอผบรโภค กลาวไดวาGMP เปนพนฐานทส าคญของ HACCPใครควรท า GMP & HACCP ในอตสาหกรรมอาหาร หวงโซอาหารเรมตนจากเกษตรกรรม ทงเลยงสตว และเพาะปลกพช จากนนจะไดเปนผลผลตทางการเกษตร ซงตองมการจดเตรยมเพอเปนวตถดบ ปอนเขาสกระบวนการผลตในโรงงานอาหาร หลงจากนนผลตภณฑอาหารทได กจะถกขนสงไปทรานคา กอนจะถงมอ ผบรโภค จะสงเกตไดวาในหวงโซอาหารมขนตอนหลายขนตอนกวาทอาหารจะถงมอผ บรโภค จงมโอกาสท าใหอาหารไมปลอดภยได 1. เกษตรกรรม 1.1 การเลยงสตว (ฟารม) สตวทจะกลายมาเปนอาหารมนษย มโอกาสเกดอนตรายไดจากอาหารทสตวกน ยา วคซน วธการจดการในฟารม เปนตน ดงเหนไดจาก ขาวปจจบนเชนพบสาร แอนตไบโอตก (antibiotic) ในกง ซงปนเปอนมาจากยาทใชในฟารมเลยงกง การจดการฟารมทไมด หรอสารไดออกซนในผลตภณฑนม หรอ สารอะฟลาทอกซนในนม ลวนมสาเหตมาจากอาหารสตว ซงสารเหลานสามารถ ตกคางจนกระทงสตวเหลานนเปนอาหาร จงควรมการจดการดานความปลอดภยส าหรบอาหารสตว (Feed Safety) คอ อาหารสตว ตองไมกอใหเกดผลกระทบทางลบตอสขภาพของสตวเปาหมาย เมอสตวเหลานนถกเตรยมเพอบรโภค มนษยตองไมไดรบอนตรายจากผลตภณฑเหลานน นอกจากนยงตองมการจดการฟารมใหเปนไปตามหลก GAP (Good Agricultural Practice) ซงใชหลกการเดยวกบ GMP 1.2 การเพาะปลก ผลผลตทเปนพช ตองควบคมใหไดผลผลตมากทสด เสยหายนอยทสด เกษตรกรจงสรรหาวธการ มาจดการซงบางครงเปนวธการทไมถกตอง เชนการใช ยาฆาแมลง จงควรน าหลก GMP หรอ GAP มาจดการ ซงจะท าใหผลผลตสง โดยไมตองใชหรอลดปรมาณการใช สารเคม ยาฆาแมลง ทเปนอนตราย และสามารถเลอกใชโดยไมท าให พช ผก ผลไมเหลานนเปนอนตรายตอผบรโภค 2. ผสงมอบวตถดบ

คอ ผทท าการเตรยมผลผลตทางการเกษตรเปนวตถดบกอนจะสงเขากระบวนการผลต ในโรงงานอาหาร เชน โรงเชอดไก โรงฆาหม โรงช าแหละเนอหม สะพานปลา ผเกบเกยวและดแลพชผก เนองจาก ผลผลตทางเกษตร เปนวตถทสามารถเสอมสภาพ และเนาเสยได ถาไมมการจดการทด ผสงมอบวตถดบบางราย จงใชวธการทไมถกตอง เพอใหวตถดบเหลานนคงสภาพได เชน ใชฟอรมาลนแชเพอคงสภาพ ดงนนผสงมอบวตถดบเหลานควรท า GMP เพอใหมวธการจดการทดอยางถกตองและไดวตถดบทปลอดภยตอผ บรโภค ผ สงมอบวตถดบยงหมายรวมถง ผสงมอบบรรจภณฑทใชสมผสอาหารโดยตรงดวย 3. โรงงานผลตอาหาร เปน ผท าหนาทแปรรปอาหารใหผบรโภค ซงกระบวนการผลตมหลายขนตอน และทก ขนตอนสามารถท าใหอาหารเกดความไมปลอดภยตอผบรโภคได เชน กระบวนการใหความรอนทไมมหลกเกณฑ และวธการควบคมทถกตอง กจะท าใหผบรโภคเกดอาหารเปนพษได 4. การกระจายสนคา ผลตภณฑ อาหารมหลายประเภท แตละประเภทมสภาวะการจดเกบ และขนสงทแตกตางกน เชนการขนสงทอณหภมหอง อณหภมแชเยน อณหภมแชแขง และบรรจภณฑทเปนภาชนะบรรจของผลตภณฑอาหารหลายชนด กมโอกาสเสยหายไดงาย ถาไมมการจดการทดกจะท าใหอาหารนนไมปลอดภยได เชน อาหารประเภททตองแชเยน แตรถขนสงหรอหองจดเกบ มอณหภมหอง จะท าใหเชอจลนทรยเจรญเตบโต เกดอาหารเปนพษตอ ผบรโภคได หรอ ระหวางขนสง ภาชนะบรรจรวโดยไมเหน ท าใหเชอจลนทรยมโอกาสปนเปอนได 5. สถานทจ าหนายหรอเตรยมผลตภณฑอาหาร ไดแก ซปเปอรมาเกต รานอาหาร ภตตาคาร โรงแรม เปนตน ผใหบรการในสถานทเหลาน ควรจะมการจดการ GMP ในเรองความสะอาด อณหภมสภาวะการจดเกบ วธการเตรยมผลตภณฑเพอบรโภคอยางถกสขลกษณะ กลาวโดยสรปคอ ในหวงโซอาหารทกขนตอนควรท า GMP ความส าคญของ GMP และ HACCP GMP เรม ตนมาจากประเทศสหรฐอเมรกาซงไดก าหนดเปน กฎหมายหลกเกณฑวาดวย สขลกษณะทวไปในการผลตอาหารทกประเภท จากนนกมกฎหมาย GMP ส าหรบการผลตอาหารประเภทตางๆ ตามมา ในป ค.ศ. 1971 (พ.ศ. 2514) ไดประกาศกฎหมาย GMP ส าหรบการผลตอาหารกระปองทมความเปนกรดต า (Low Acid Canned Foods; LACF) เนองจากอาหารประเภทนมความเสยงตอการปนเปอนของสารพษทสรางโดย เชอ Clostridium botulinum หากวธการผลตไมเหมาะสม แนวคดการประกนคณภาพดานความปลอดภยของอาหารโดยใช GMP ไดมการผลกดนเขาสโครงการมาตรฐานอาหารของ FAO/WHO ซงรบผดชอบการจดท ามาตรฐานอาหารระหวางประเทศ ทเรยกวา Codex Alimentarius ซงเปนภาษาละตน แปลวา "Food Code" หรอ "Food Law" Codex ได อางอง GMP วาดวยสขลกษณะทวไปของสหรฐอเมรกา และรวบรวมขอคดเหนจากประเทศสมาชก จดท าเปนขอแนะน าระหวางประเทศทเกยวของกบหลกการทวไปวาดวย

สขลกษณะอาหาร (Recommended International Code of Practice: General Principles of Food Hygiene) และยงไดก าหนดวธปฏบตดานสขลกษณะ (Code of Hygienic Practice) เฉพาะส าหรบผลตภณฑอาหารประเภทตางไวดวย นอกจากน Codex ยงไดจดท าขอแนะน า การใช ระบบการวเคราะหอนตรายและ จดวกฤตทตองควบคม (Hazard Analysis and Critical Control Point; HACCP) เปนภาคผนวก หรอ Annex ใน General Principles of Food Hygiene และผานการรบรองจากคณะกรรมาธการของ Codex (CAC) เมอเดอนมถนายน 1997 (พ.ศ. 2540) Codex ไดแนะน าไวอยางชดเจนวา การจดท าระบบ HACCP ใหไดผลด จ าเปนตองมการควบคมสขลกษณะทด และมประสทธภาพ และขอใหใชขอแนะน าการใชระบบ HACCP ควบคกบหลกการทวไปวาดวยสขลกษณะอาหารของ Codex ดวย องคการการคาโลก (World Trade Organization; WTO) ซงจดตงขนเมอ เมษายน 1994 (พ.ศ. 2537) ไดมการประชมเกยวการคาเสรของผลตภณฑทางการเกษตรกบประเทศสมาชก คณะกรรมการ Codex ไดมขอเสนอความตกลงวาดวยการประยกตใช มาตรการสขอนามยและ สขอนามยพช (Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary Measures; SPS) และความตกลงวาดวยอปสรรคทางเทคนคตอการคา (Agreement on the Technical Barriers to Trade; TBT) ขอตกลง SPS มวตถประสงคเพอใหความคมครองแกชวต และสขภาพของมนษย สตว และพช และปองกนไมใหมการกดกนทางการคาระหวางประเทศ ทไมเปนธรรม สวนขอตกลง TBT ม วตถประสงคเพอปองกนการน าขอก าหนดทางเทคนคระดบชาต หรอระดบภมภาค หรอมาตรฐานทวไปมาเปนขอกดกนทางการคาอยางไมเปนธรรม ซงขอตกลง TBT นครอบคลมมาตรฐานทกชนดรวมทงขอก าหนดทางดานสขอนามยของอาหาร จากขอตกลง SPS และ TBT ท าใหมาตรฐาน Codex ถกอางอง และใชเปนเกณฑในดานความปลอดภยของอาหารตอผผลตและผบรโภค และสามารถใชอางองกรณเกดขอขดแยงทางการคาระหวางประเทศ ท าใหมาตรฐาน Codex มความส าคญตอการคา ผลตผลทางการเกษตร และผลตภณฑอาหาร การจดการดานความปลอดภยของอาหารโดยด าเนนการตาม หลกการทวไปวาดวยสขลกษณะอาหาร และขอแนะน าการใชระบบ HACCP ของ Codex จงมความส าคญตอการคาระหวางประเทศเปนอยางยง ประเทศสหรฐอเมรกา เปนประเทศแรกทประกาศให HACCP เปนกฎหมายบงคบ โดยใหน าระบบ HACCP ไปใชในการควบคมการผลต สตวน าและผลตภณฑสตวน า (Fish and Fishery Products) มผลบงคบใช ตงแต 18 ธนวาคม ค.ศ. 1997 (พ.ศ. 2540) ในขณะทกระทรวงเกษตรของสหรฐอเมรกา (US Department of Agriculture; USDA) โดย Food Safety and Inspection Service; FSIS ไดประกาศใหกฎหมาย Pathogen Reduction ; HACCP เมอ 27 มกราคม ค.ศ. 1997 (พ.ศ. 2540) ใหโรงงานผลต ผลตภณฑเนอสตว เนอสตวปก และผลตภณฑไข ไมวาจะเปน โรงงานขนาดเลกหรอใหญ ตองมการจดท าขนตอนการปฏบตงานทางดานสขาภบาล (Sanitation Standard Operating Procedures ; SSOPs) เปนเอกสารและน าไปปฏบต และก าหนดใหโรงฆาสตวทกโรงตองตรวจเชคเชอ Escherichia coli ส าหรบการบงคบใช ระบบ HACCP จะมชวงเวลาทแตกตางกนตามขนาดของโรงงาน เลก กลาง และ ใหญ ระยะสดทายคอส าหรบโรงงาน ขนาดเลก มผลบงคบ 25 มกราคม 2000 โดยตองมมาตรฐาน การปฏบตงานเพอลดปญหาจากเชอ Salmonella ลาสด USFDA (องคการอาหารและยาของสหรฐอเมรกา) ประกาศใหใช HACCP ใน

การควบคมการผลตน าผก และน าผลไม มผลบงคบใช วนท 22 มกราคม ค.ศ. 2002 (พ.ศ. 2545) โดยขณะนมขอก าหนดบงคบกบน าผกและผลไมทไมผานกระบวนการพาส เจอรไรซหรอกระบวนการทใกลเคยงกนตองระบค าเตอนอยางชดเจนทฉลาก วา " เปนผลตภณฑทไมผานกระบวนการพาสเจอรไรซ ดงนนอาจมเชอจลนทรยทท าใหเกดอาหารเปนพษ แกเดก คนชราและผทมภมตานทานต า" คณะกรรมาธการประชาคมยโรป หรอ EU ไดระบใหมการใชระบบ HACCP ในหวขอเรอง Hygiene on Food Stuff ใน Council Directive เมอ 14 มถนายน พ.ศ. 2539 ก าหนดใหผผลตอาหารทกชนดในทกระดบของตลาด ตงแตฟารมจนถงระดบขายปลก ในสหภาพยโรปตองน าระบบ HACCP ไปประยกตใชในการควบคมการผลตอาหาร ดงนน ผลตภณฑอาหารทผลตภายใน และน าเขาสประเทศสมาชกสหภาพยโรป จ าเปนตองผลตภายใตการควบคมดวยระบบ HACCP ส าหรบผลตภณฑทน าเขาสประเทศสมาชก จะใหเปนความรบผดชอบของผ น าเขาทจะตองดแลสนคาทน าเขาใหมความ ปลอดภยตอการบรโภค อยางไรกตาม ในกลมสหภาพยโรป กยงเกดปญหาตางๆ เชน โรคปากและเทาเปอย โรคววบา หรอพบสารไดออกซนในผลตภณฑนม ท าให EU ประชมรวมกนและก าหนดนโยบายสมดปกขาว (White Paper) วาดวยเรองเกยวกบความปลอดภยของผลตผลทางการเกษตรและ ผลตภณฑอาหาร โดยแนะน าใหน าระบบ HACCP ไปใชควบคมการผลตตงแต ทฟารมจนถงโตะอาหารของ ผบรโภค (From Farm to Table) ภายใน ป 2545 แตกอนทจะไดมประกาศใชอยางสมบรณ สหภาพ ยโรปไดเรมประกาศจากอาหารสตว โดยก าหนดใหมนส าปะหลงอดเมดทน าเขา ตองมการท า GMP ตงแต 1 กรกฎาคม 2544 เนองจากมนส าปะหลงอดเมด เปนวตถดบทใชในการผลตอาหารสตว ซงถอเปนจดเรมตนของหวงโซอาหาร และประเทศไทยเปนผสงออกมนส าปะหลงอดเมดไปยงประเทศ นวซแลนดรายใหญแหงหนงของโลก ประเทศญปน ประกาศใชระบบ HACCP เพอควบคมการผลต นม และผลตภณฑนม เนอสตวและผลตภณฑจากเนอสตว และผลตภณฑซรม โดยเปนมาตรการสมครใจในบทแกไขของ Food Sanitation Law ส าหรบประเทศเกาหลใต และสงคโปร กไดประกาศใหมการใชระบบ HACCP เปนมาตรการบงคบในการควบคมการผลต ไสกรอก แฮม และเนอสตวทน าเขา ส าหรบประเทศไทย โดยคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสขก าลงจะประกาศให GMP วาดวยสขลกษณะทวไปเปนกฎหมายบงคบ ภายในเดอน กรกฎาคม 2544 โดยบงคบใชกบอาหาร 57 ประเภท และก าลงจะม GMP เฉพาะผลตภณฑ ออกมาเรอยๆ เชน GMP น าดม เปนตน การประกาศเปนกฎหมายมผลใหสถานประกอบการรายใหม ตองปฏบตตามทนท ส าหรบผประกอบการรายเกา ตองปรบปรงมาตรฐานใหเปนไปตามกฎหมายภายใน 2 ป และ อย. ยงไดแนะน าใหสถานประกอบการน าระบบ HACCP ไปใชในการควบคมการผลต นอกจากน ส านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (สมอ.) ไดก าหนดมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก. 7000-2540) เรองระบบการวเคราะหอนตราย และจดวกฤตทตองควบคมใน การผลตอาหารและค าแนะน าในการน าไปใช โดยรบเอกสาร Codex Alimentarius Supplement to Volume 1B_1997; Annex to CAC/RCP-1 (1969), Rev. 3 (1997) Hazard Analysis and Critical Control Point (HACCP) System And Guidelines For Its Application มาใชในระดบเหมอนกนทกประการ

บทบาทของผบรหารอตสาหกรรมอาหารไทยตอการจดท าระบบ GMP และ HACCP เนอง จากอตสาหกรรมอาหารในประเทศไทย มกเรมตนมาจาก การผลตขนาดเลก บางรายกขยายกจการขนมาจนเปนโรงงาน ดงนนจงอาจจะตองมการปรบปรงเปลยนแปลง กระบวนการ ใหสอดคลองกบหลกเกณฑ ของ GMP และ HACCP ผบรหารจงมหนาทพจารณาตดสนใจ การปรบปรงเปลยนแปลงทจ าเปน รวมถงงบประมาณทจ าเปนตองใช นอกจากนยงตองใหการสนบสนนการจดท าระบบ HACCP ของทมงาน เชนสงเสรมการฝกอบรม รวมพจารณาแกไขปญหา และในฐานะผน า องคกร ควรผลกดนใหพนกงานทกคน ตระหนกถงความปลอดภยของผลตภณฑตอผบรโภค ผบรหารจงมบทบาทส าคญในการพฒนาอตสาหกรรมอาหารใหมศกยภาพแขงขนกบ ตลาดโลกได และถงแมจะไมไดสงออก กเปนการยกระดบมาตรฐานการผลตเพอลดการน าเขาผลตภณฑจากตางประเทศ โดยสรปแลว GMP เปนการจดการดานสขลกษณะขนพนฐานทส าคญในการจดท าระบบ HACCP องคกรจงควรมการจดท า GMP กอน โดยอาจจะจดท าเอกสารมาตรฐานขนตอนการปฏบตงานตามความเหมาะสมของแตละ องคกร ในเรองตางๆ ดงน 1. การควบคมสขลกษณะสวนบคคล 2. การควบคมแมลงและสตวน าโรค 3. การควบคมระบบน าใช น าแขง และไอน า 4. การควบคมความสะอาด ของอปกรณและสถานทการผลต 5. การควบคมแกวและพลาสตกแขง 6. การควบคมสารเคม 7. การชบงและสอบกลบผลตภณฑ 8. การกกและปลอยผลตภณฑ 9. การเรยกผลตภณฑคน 10. การสอบเทยบอปกรณและเครองมอวด 11. การควบคมการขนสง 12. การบ ารงรกษา เครองจกร และอปกรณ 13. การก าจดขยะ 14. การจดเกบบนทก เปนตน

GMP คออะไร

Good Manufacturing Practice (GMP) หมายถง หลกเกณฑวธการทดในการผลตอาหารเปนเกณฑหรอ

ขอก าหนดขนพนฐานทจ า เปนในการผลตและควบคมเพอใหผผลตปฏบตตามและท าใหสามารถผลตอาหาร

ไดอยางปลอดภย โดยเนนการปองกนและขจดความเสยงทอาจจะท าใหอาหารเปนพษเปนอนตราย หรอเกด

ความไมปลอดภยแกผบรโภค GMP ม 2 ประเภทดงน

- GMP สขลกษณะทวไป หรอ General GMP เปนหลกเกณฑทน าไปใชปฏบตส าหรบอาหารทกประเภท

- GMP เฉพาะผลตภณฑ หรอ Specific GMP เปนขอก าหนดทเพมเตมจาก GMP ทวไปเพอมงเนนในเรอง

ความเสยง และความปลอดภยของแตละผลตภณฑอาหารเฉพาะมากยงขน

HACCP คออะไร

HACCP : Hazard Analysis and Critical Control Point คอ ระบบวเคราะหอนตรายและจดวกฤตทตอง

ควบคม เปนเครองมอในการชเฉพาะเจาะจง ประเมนและควบคมอนตรายทมโอกาสเกดขนในผลตภณฑ

อาหาร ระบบนไดรบการยอมรบอยางกวางขวางจากนานาประเทศถงประสทธภาพ การประกนความ

ปลอดภยของผลตภณฑอาหารส าหรบผบรโภค เนองจากระบบ HACCP เปนระบบทออกแบบมาเพอ

ควบคมอนตราย ณ จดหรอขนตอนการผลตทอนตรายเหลานนมโอกาสเกดขนในกระบวนการผลต ของ

โรงงานอาหาร จงสามารถประกนความปลอดภยของผลตภณฑไดดกวาการตรวจสอบผลตภณฑสด ทาย

หรอการควบคมคณภาพทใชกนอยเดม ซงมขอจ ากดของขนาดตวอยางทสม

นอกจากนนระบบ HACCP ยงมศกยภาพในการระบบรเวณ หรอขนตอนการผลตทมโอกาสเกดความ

ผดพลาดขนได แมวาจดหรอในขนตอนดงกลาวจะยงไมเคยเกดอนตรายมากอน ซงจะเปนประโยชนอยางยง

ตอการด าเนนงาน

ประเทศไทยไดน ามาประกาศใชในประเทศแลว เพอสนบสนนและอ านวยความสะดวกในการด าเนนการคา

ระหวางประเทศ ระบบ HACCP ม หลกการ 7 ขอ ทตองปฏบตตาม ทระบในมาตรฐานระหวางประเทศ และ

ประเทศสมาชกไดยดถอเปนแนวทางประยกตใชโดยสอดคลองกนทวโลก ดงน

1) ด าเนนการ วเคราะหอนตราย (Conduct a hazard analysis)

2) หา จดวกฤต ทตองควบคม (Determine the Critical Control Points : CCP s)

3) ก าหนด คาวกฤต (Establish critical Limit : s)

4) ก าหนดระบบเพอ ตรวจตดตาม การควบคม จดวกฤต ทตองควบคม (Establish a system to monitor

control of the CCP)

5) ก าหนด วธการแกไข เมอตรวจพบวา จดวกฤต ทตองควบคมเฉพาะจดใดจดหนงไมอยภายใตการควบคม

(Establish the corrective action to be taken when monitoring indicates that particular CCP is not under

control)

6) ก าหนดวธการทวนสอบ เพอยนยนประสทธภาพการด าเนนงานของระบบ HACCP (Establish procedures

for verification to confirm that the HACCP system is working effectively)

7) ก าหนดวธการจดเกบเอกสาร ทเกยวของกบวธปฏบตและบนทกขอมลตาง ๆ ทเหมาะสม ตามหลกการ

เหลาน และการประยกตใช (Establish documentation concerning all procedures and records appropriate to

these principles and their application)

ประโยชนของ HACCP

สรางความมนใจตอความปลอดภยในการบรโภคผลตภณฑ เปนเครองมอทชวยในการปองกนอนตรายทอาจ

เกดขน ในผลตภณฑอาหารอยางมประสทธภาพ ลดตนทนการผลต อ านวยความสะดวกในการ ด าเนนการ

คาระหวางประเทศ สอดคลองกบขอ ก าหนดของประเทศคคา ใครควรท าระบบ HACCP ผประกอบการ

ดานอาหาร ทกประเภท และทกขนาด แมวาระบบ HACCP จะมบทบาทส าคญใน การตรวจควบคม ของ

หนวยงานทเกยวของในเรอง การสงออก และ น าเขา ผลตภณฑอาหาร โดยเฉพาะใน ประเทศผน าเขาส าคญ

อาท สหรฐอเมรกา ประชาคมยโรป แตการน าระบบ HACCP มาใชของภาคอตสาหกรรมทกขนาดธรกจ จะ

ชวยใหเกดผลดตอสขภาพ อนามย ของผบรโภค ทงภายในประเทศและลกคาตางประเทศ นอกจากท าให

ผบรโภคไดรบอาหารทม ความปลอดภย ตอการบรโภค ยงชวยลดการสญเสยในดานเศรษฐกจเกยวกบ

คาใชจายในการรกษาพยาบาลผ ปวยจากอาการอาหารเปนพษ

ISO คออะไร

ISO ยอมาจาก International Organization for Standardization คอ องคการมาตรฐานสากล หรอองคการ

ระหวางประเทศวาดวยการมาตรฐาน เปนองคกรทออกมาตรฐานตางๆ ทเกยวของกบธรกจ และ

อตสาหกรรม สวนมาตรฐานทองคกรนออกมา กใชชอน าหนาวา ISO เชน ISO 9000 และ ISO 14000 ซงก

เปนมาตรฐานทวาดวยระบบบรหารคณภาพ และระบบบรหารสงแวดลอม

ISO จะมสมาชกจากหลายๆ ประเทศทวโลก และสมาชกกแบงเปนระดบๆ แตกตางกนไปอก ซงเปน

องคกรระหวางประเทศ และมาตรฐานตางๆ ทออกมากเปนมาตรฐานระหวางประเทศ (International

Standard) นอจากนมาตรฐาน ISO ยงสามารถประยกตใชไดกบทกองคกร ไมวาจะเปนองคกรชนดใดขนาด

ใหญ หรอ เลก ผลตสนคาอะไร หรอ ใหบรการอะไร ตวอยางเชน มาตรฐาน ISO-10646-1 เปนมาตรฐานท

โปรแกรมในปจจบนไดเรมออกแบบใหสามารถใชไดหลายภาษา (multilingual) โดยใช มาตรฐานของ

ตวอกษร ของ ISO/IEC 10646 (Universal Multi-octet Coded Character Set - UCS) ซงเปนระบบส าหรบ

เกบขอมลตวอกษรสากลในระบบ 8 Bit (หรอ byte) ซงอาจอยในรป 8 bit หลาย ๆ ตวตอกน และรจกกนด

ในชอ Unicode UCS หรอ UTF-8

ประโยชนของ มาตรฐาน ISO

1. องคกร/บรษท

- การจดองคกร การบรหารงาน การผลตตลอดจนการใหบรการมระบบ และมประสทธภาพ

- ผลตภณฑและบรการ เปนทพงพอใจของลกคาหรอผรบบรการและไดรบการยอมรบ

- กอใหเกดภาพลกษณทดแกองคกร

- ประหยดคาใชจายในระยะยาว

2. พนกงานภายในองคกร/บรษท

- มการท างานเปนระบบ

- เพมประสทธภาพในการท างาน

- พนกงานมจตส านกในเรองของคณภาพมากขน

- มวนยในการท างาน - พฒนาการท างานเปนทมหรอเปนกลมมการประสานงานทด และสามารถ

พฒนาตนเองตลอดจน เกดทศนคตทดตอการท างาน

3. ผซอ/ผบรโภค

- มนใจในผลตภณฑและบรการ วามคณภาพตามทตองการ

- สะดวกประหยดเวลาและคาใชจายโดยไมตองตรวจสอบคณภาพซ า

- ไดรบการคมครองดานคณภาพความปลอดภยและการใชงาน

มาตรฐานไอเอสโอ(ISO)คออะไร มกประเภท

ISO มาจากค าวา International Standardization and Organization มชอวาองคการมาตรฐานสากล หรอองคการระหวางประเทศวาดวยการมาตรฐาน กอตงเมอปค.ศ.1946 หรอพ.ศ.2489 มส านกงานอยทกรงเจนวา ประเทศสวตเซอรแลนด มวตถประสงคคลายๆกบองคการการคาอนๆของโลก คอจดระเบยบการคาโลก ดวยการสรางมาตรฐานขนมา ใครเขาระบบกตกานถงจะอยได

ชวงท ISO กอตงขน เปนชวงสงครามโลกกเพงจะจบลงใหมๆ ดงนนประเทศตางๆกไมไดใหความส าคญกบเรองนมากนก ตางคนตางขายของ โดยมระบบมาตรฐานไมเหมอนกน

จนกระทงในป 2521 เยอรมนเปนตวตงตวตใหทวโลกมมาตรฐานคณภาพสนคาเดยวกน สวนองคกรมาตรฐานโลกกจดตงระบบ ISO/TC176 ขน

ตอมาอก1ป องกฤษพฒนาระบบคณภาพทเรยกวา BS5750 ใชในเชงพาณชยไดส าเรจ จากนนในป 2530 ISO จงจดวางระบบการบรหารเพอการประกนคณภาพทสามารถตรวจสอบไดผานระบบ เอกสาร หรอทเรยกวา อนกรมมาตรฐาน ISO 9000 เปนมาตรฐานทก าหนดใชในทกประเทศทวโลก

ตวเลข 9000 เปนชออนกรมหนง ทแตกแยกยอยความเขมของมาตรฐานงานออกเปนอก 3 ระดบ คอ ISO 9001 , ISO 9001 และ ISO 9003 นอกจากนยงมอกอนกรมหนงคอ ISO 14000 เปนเรองของสงแวดลอมและระบบคณภาพ

9000 เปนแนวทางในการเลอก และกรอบในการเลอกใชมาตรฐานชดนใหเหมาะสม

ISO 9001 มระดบความเขมมากทสด คอหนวยงานทจะไดรบอนมตวามระบบคณภาพมาตรฐานสากลในระดบนจะตอง มรปแบบลกษณะการท างานในองคกรตามมาตรฐานทก าหนดไว 20 ขอ โดยมการก ากบดแลตงแตการออกแบบ การพฒนา การผลตและการบรการ ยกตวอยางชอหวขอทพอจะเขาใจ เชน กลวธทางสถต การตรวจสอบการยอนกลบของผลตภณฑ การจดเกบการเคลอนยาย เปนตน

ISO 9002 กจะเหลอเพยง 19 ขอ ดแลเฉพาะระบบการผลต การตดตงและการบรการ (ตดกลวธทางสถตออกไป)

สวน ISO 9003 เหลอแค 16 ขอ ดแลเฉพาะการตรวจสอบขนสดทาย

9004 เปนแนวทางในการบรหารระบบคณภาพเพอใหเกดประสทธภาพสงสด เปนตน

ถาอธบายดวยภาษางายๆ ISO 9000 กคอ การก าหนดมาตรฐานสากลในการจดระบบงานของหนวยงานใหตรงตามทมาตรฐาน ISO 9000 ก าหนดไว

หนวยงานทคดวาตนเองจดรปแบบได ตามท ISO 9000 ก าหนดไวแลวจะมหนวยงานทเขามาตรวจสอบและออกใบรบรองใหอยางเปนทางการ คอ สมอ. หรอ ส านกงานมาตรฐานอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม ถนนพระราม 6 กรงเทพฯ 10400 โทร. 0-2202-3428 และ 0-2202-3431

อยางไรกตามมบรษทตางชาตทเขามาเปนผตรวจสอบและสามารถออกใบรบรองใหได

ขนตอนการขอ ISO 9000 เรมจากการขอขอมล ยนค าขอ ตรวจประเมน ออกใบรบรอง ตรวจตดตาม ตรวจประเมนใหม

สวนการเตรยมระบบคณภาพม 4 ขอใหญๆ คอ 1.ทบทวนสถานภาพกจการปจจบน 2.จดท าแผนการด าเนนงานและระบบเอกสาร 3.น าระบบบรหารงานคณภาพไปปฏบต 4.ตรวจสอบประสทธภาพของระบบคณภาพ

คาใชจายในการด าเนนการเรองนตก ประมาณ 2-3 แสน ถาเปนสนคาหรอบรการสงออก รฐบาลจะชวยออกเงนใหครงหนง สวนเวลาด าเนนการจะประมาณ 6 เดอนถง 1 ป

ISO ใชวดคณภาพ ทงดาน 1.โรงแรม ภตตาคารและการทองเทยว 2.กลมคมนาคม สนามบน และการสอสาร 3.สาธารณสข โรงพยาบาล คลนก 4.ซอมบ ารง 5.สาธารณปโภคตางๆ 6.การจดจ าหนาย 7.มออาชพ การส ารวจ ออกแบบ ฝกอบรม และทปรกษา 8.บรหารบคลากร และบรการในส านกงาน 9.วทยาศาสตร การวจยและพฒนา

ISO 9001 ระบบการจดการดานคณภาพ ISO 9001 ถกพฒนาขนเปนระบบมาตรฐานสากลเพอทจะท าใหมนใจไดวาผผลตหรอผใหบรการไดจดตงและรกษาระบบการจดการดานคณภาพทเปนมาตรฐานเดยวกน โดยมจดประสงคทจะตอบสนองความตองการของลกคาใหดยงขน โดยมาตรฐานนเกยวกบ การออกแบบ การพฒนา การผลต และการใหบรการ ซงสามารถใชไดกบทกประเภทธรกจในทกอตสาหกรรม บรษทจ าเปนตองมความตระหนกและเปาหมายทชดเจนรวมทงหลกฐานของระบบการจดการทมประสทธผล เพอใหสามารถประสบความส าเรจในการเตรยมตวตามขอก าหนดของมาตรฐานโดยสรปประเดนการเปลยนแปลงในมาตรฐาน ISO 9001:2015 ไดดงน 1. ขอก าหนดตางๆ ของมาตรฐานมการเขยนขนใหม เพอใหเปนแนวปฏบตทวไป ไมเฉพาะเจาะจง สามารถน าไปประยกตใชกบงานบรการไดงายขน แตยงคงพนฐานของ PDCA 2. มการใชค าวา “goods and services” แทนค าวา “product” เพอการตความขอก าหนดทเขาใจได งายขน 3. เพมเตมขอก าหนดดานความเขาใจในบรบทขององคกร ความตองการและความคาดหวงของผมสวน ไดเสยขององคกรใหชดเจน เพอพจารณาถงผลกระทบทมตอการวางแผน และการพฒนาระบบ บรหารงานคณภาพ 4. มงเนนการบรหารจดการแบบกระบวนการ (Process approach) ทชดเจนขน โดยมการระบเปน ขอก าหนด จากเดมทในมาตรฐาน ISO 9001:2008 ไดสงเสรมใหมการน าแนวทางการจดการ กระบวนการน มาใชในการพฒนา การน าไปใชงาน และการปรบปรงประสทธผลของระบบ บรหารงานคณภาพเทานน 5. การใหความส าคญกบการจดการความเสยง และการปฏบตการปองกน ในมาตรฐานใหมจะไมมการ ระบชดเจนถงแนวทางส าหรบการปฏบตการปองกน เนองจากมองวาจดประสงคหลกของระบบ

บรหารจดการน ไดท าหนาทเปนเครองมอส าหรบการปองกนอยแลว โดยในมาตรฐานใหมจะเนนท การท าความเขาใจ และจดการกบความเสยงตางๆ ทอาจจะเกดขน และสงผลกระทบตอขด ความสามารถขององคกรแทน 6. สารสนเทศ ในมาตรฐานใหมจะไมมการเปลยนแปลงในเนอหาอยางมนยส าคญ แตจะรวมค าวา เอกสาร (document) และบนทก (record) มาเปน สารสนเทศ (Documented information) แทน 7. การควบคมการจดหาสนคา และการใหบรการโดยหนวยงานภายนอกองคกร โดยในมาตรฐานใหมจะ ครอบคลมหนวยงานภายนอกทกประเภท โดยองคกรจะตองก าหนดแนวทางการควบคม โดย พจารณาถงความเสยงทจะเกดขนดวย 8. มการเปลยนแปลงในสวนของหลกการพนฐานของระบบบรหารคณภาพ (ปรากฏใน Annex A – Quality management principles) โดยหลกการพนฐานของระบบบรหารคณภาพ ตามมาตรฐาน ISO 9001:2015 จะประกอบดวย 1) การมงเนนลกคา 2) การน าองคกร 3) ความผกพนของบคลากร 4) การมงเนนกระบวนการ 5) การปรบปรง 6) การตดสนใจจากหลกฐาน และ 7) การบรหาร ความสมพนธ ทงน จากแผนการด าเนนการของ ISO ไดก าหนดชวงเวลาของการประกาศใชมาตรฐานฉบบใหมราวเดอน กนยายน 2015

ISO 9001 9002 9003 เปนระบบประกนคณภาพ

ระบบคณภาพ ISO 9000 จะก าหนดไวเปนการ "ปองกน" ไวทกขนตอนของการปฏบตงาน ISO 9000 เปนระบบคณภาพทตองการมการตรวจสอบวา ไดมการการปฏบตตามทเราตองการได

ก าหนดไว เขยนไวหรอไม ISO 9000 ตองมระบบควบคมเอกสารไวส าหรบใหเปนหลกตองปฏบตตาม ISO 9000 จงเปนแบบอยางเพอการปฏบตงานไดอยางไมผดพลาดในทกขนตอน และในทกๆครงท

มการปฏบต

มาตรฐานระบบการจดการสงแวดลอม (ISO 14001)

ISO 14001 คอ มาตรฐานระบบการจดการสงแวดลอม (Environmental management System) ซงเปนสวนหนงของมาตรฐานการจดการสงแวดลอม ISO 14000 ทใชเปนแนวทางใหองคกรหรอหนวยงานสามารถจดระบบการจดการของตนเพอให บรรลนโยบายดานสงแวดลอมทก าหนดไว ดงนนระบบการจดการสงแวดลอมจงเปนระบบทมโครงสรางหนาท ความรบผดชอบทชดเจน มวธการ กระบวนการและทรพยากรอยางเพยงพอในการด าเนนการ ภายใตหลกเกณฑ คอ การวางแผน (Planning) การน าแผนไปปฏบต (Doing) การตรวจสอบ (Checking) และการ ทบทวน (Action)

ระบบการจดการสงแวดลอมหรอ ISO 14001 จงเปนมาตรฐานสากลทมความส าคญตอการพฒนาองคกรใหกาวหนาและเปนทยอมรบทงในเชงพาณชยและสงคม เนองจากการด าเนนการของระบบจะชวยใหองคกรสามารถวางนโยบายและวตถประสงค ขอก าหนด กฎระเบยบตาง ๆ ดานสงแวดลอม รวมถงองคกรสามารถควบคมและแกไขปญหาตาง ๆ อนอาจจะสงผลกระทบตอสงแวดลอมตลอดจนกระบวนการท างานอน ๆ ได

การ ทองคกรมความมงมนและน าระบบการจดการสงแวดลอมหรอ ISO 14001 มาใชนน กจะท าใหองคกรไดรบประโยชนอยางมากในฐานะทเขาไปมบทบาทส าคญตอการ ปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอมทงในระดบ องคกรและสงคมภายนอก ซงประโยชนทองคกรจะไดรบจากการน าระบบ ISO 14001 ไปปฏบต เชน

1. องคกรสามารถลดตนทนการผลตได เนองจากจะท าใหองคกรสามารถวางแผนการใชทรพยากรและพลงงานใหนอยลง และลดคาใชจายในการแกปญหาและการบ าบดของเสยได 2. ชวยเพมศกยภาพในการแขงขนทางการคา โดยเฉพาะคคาหรอคแขงทางการคาทมงประเดนเรองสงแวดลอมควบค กบประเดนคณภาพอน ๆ 3. องคกรจะเปนทยอมรบและไดรบความเชอถอ ความไววางใจจากสงคม สถาบนและหนวยงานตาง ๆ มากขน เชน เปนทเชอถอของสถาบนการเงนและเพมความเชอมนส าหรบผลงทนในตลาดหลกทรพยหรอผลงทน เปนตน 4. เกดสมพนธภาพอนดตอสงคมภายนอก เนองจากการผลต การบรการขององคกรไมมผลกระทบตอชมชนหรอสงคมภายนอกอน ๆ 5. องคกรสามารถสรางชอเสยงและภาพลกษณทดได เปนตน

ความหมายและความสาคญของการประกนคณภาพ คณภาพ คอ ภาพลกษณของคณลกษณะทดของผลตภณฑหรอบรการ บคคลและองคกรทตอบสนองความตองการ และความคาดหวงของลกคาหรอผรบบรการ การควบคมคณภาพ คอ การควบคมคณภาพ (quality control) หมายถง กจกรรมการบรหารคณภาพ ในสวนทมงทาใหบรรลขอกาหนดทางดานคณภาพ ตามนยจากคานยามดงกลาว คอ การดาเนนการสวนใดทเปนไปในลกษณะมงกระทาใหเกดผลทบนชนงานผลตภณฑหรอบรการอยางเจาะจง แลวตรวจสอบทดสอบผลการดาเนนการรวมทงกจกรรมอนๆทจะทาใหชนงานผลตภณฑหรอบรการมคณลกษณะตามทกาหนดไว เราเรยกการดาเนนการทงหมดนนวา “ การควบคมคณภาพ” การประกนคณภาพ คอ การกระทาทมการ วางแผน ไวลวงหนาและเปนไปอยางมระบบ ซงจาเปนทจะตองม เพอใหความมนใจไดวา ผลตภณฑหรอบรการจะสามารถตอบสนองความตองการดานคณภาพไดตามทไดตกลงกน การประกนคณภาพเปนการสรางความมนใจใหกบลกคาวาจะไดรบแตสนคาและบรการทมคณภาพเทานน การประกนคณภาพ (quality assurance) หมายถง กจกรรมการบรหารคณภาพในสวนทมงทาใหเกดความมนใจวาจะบรรลขอกาหนดทางดานคณภาพ ตามนยจากคานยามดงกลาว คอ การดาเนนการสวนใดทเปนไปในลกษณะเพอจะสรางความเชอมนใหแกกระบวนการผลต หรอกระบวนการใหบรการ โดยมไดมงกระทาเพยงแคทตวชนงานผลตภณฑ หรอการบรการเทานน หากแตมงทจะสรางความมนใจตงแตกอนจะลงมอดาเนนการผลตหรอใหบรการ วาผลของการผลต หรอใหบรการนนๆ จะบรรลขอกาหนดทางดานคณภาพไดอยางแนนอน เราเรยกการดาเนนการในลกษณะเชนนวา “ การประกนคณภาพ” ทาไมตองประกนคณภาพ การทเราจะทราบวาสงใดมคณภาพ มขดความสามารถในการใชงาน ดในระดบใดนน คงตองมการวด และการประเมนในสงนนๆอยางมกระบวนการทถกตองเปนสากล การศกษากคลายกน ตองมการนาเสนอใหทราบวามคณภาพอยางไร อะไรคอตวชวด วดไดอยางไร วดไดแคไหน ใครเปนคนทา ใครเปนคนวด มการนาเสนอโดยวธการอยางไร เมอใด เพอใหผใชมความมนใจวาสงนนเขาสามารถนาไปใชไดตรงตามความตองการ และไหประโยชนกบผใชมากทสด ประการแรก และทสาคญคอตาม พ.ร.บ กาศกษาแหงชาต ป 2542 ไดกาหนดใหสถานศกษาทกแหง ทกระดบตองปฏบตเพอพฒนาคณภาพการศกษา ในหมวด 6 เพอรบการประเมนภายนอกอยางนอย 1 ครงทกระยะ 5 ป และควรใหดาเนนการภายในป 2543 ซงตองทาความเขาใจใหถกตองเกยวกบการประเมนคณภาพเปนเบองตนดงน 1. การประเมนเปนการใหขอมลทชวยใหมการปรบปรงตนเองใหทางานไดดขน

2. การประเมนเปนงานทตองทาในวงจรการทางานอยแลว ไมใชการเพมภาระ

3. การประเมนเปนงานทตองทาอยางตอเนอง

4. การประเมนเปนงานของทกคนไมใชการสรางผลงานทางวชาการของใคร

5. การประเมนเปนงานทตองทาดวยใจเปนกลาง สะทอนผลงานตามความเปนจรง

6. การประเมนเปนงานททกคนตองทาดวยความเตมใจ และอยากทา

7. การประเมนเปนงานทตองทาใหถกตองตามหลกวธการ ผทาตองมความรในการประเมน

8. การประเมนเปนเรองททกฝายทเกยวของตองรวมมอกนทาใหเสรจ

9. การประเมนเปนงานทตองเอาผลไปใชประโยชนในการพฒนาตนเอง

10. การประเมนเปนงานทตองเผยแพรผลการประเมนใหผเกยวของทกฝายทราบ (คมอการประเมนภายในฯ สถาบนสงเสรมการประเมนฯ สานกนายกรฐมนตร 2543) การควบคมคณภาพ (Quality Control: QC) ตามนยามของ ISO 8402: 1994 "Quality Control is the

operational techniques and activities that are used to fulfil requirements for quality"

การควบคมคณภาพ คอ กจกรรมและเทคนคในระดบปฏบตการ ซงน ามาใชเพอใหเกดความสอดคลองกบ

ขอก าหนดดานคณภาพ

การประกนคณภาพ (Quality Assurance: QA) ความหมายของการประกนคณภาพ ISO 8402 ใหค านยาม

ไววา "Quality Assurance is all those planned and systematic actions necessary to provide adequate

confidence that a product or service will satisfy given requirements for quality"

การประกนคณภาพ คอ บรรดา การกระท า ทงหลายทมการ วางแผน ไวลวงหนาและเปนไป อยางมระบบ

ซงจ าเปนทตองม เพอใหความมนใจไดวา ผลตภณฑ หรอ บรการ จะสามารถตอบสนอง ความตองการดาน

คณภาพ ไดตามทไดตกลงกน / การประกนคณภาพเปนการสรางความมนใจใหกบลกคาวาจะไดรบแตสนคา

และ บรการทมคณภาพเทานน

สรป เหนไดวาในขณะททงการตรวจสอบและการควบคมคณภาพ (QC) จะใหความสนใจในกระบวนการ

ผลตสนคาและบรการ / การประกนคณภาพ (QA) จะสนใจวงจรคณภาพ (Quality Loop) ทงหมด เพอทจะ

ปองกน (Prevention) ความผดพลาดทจะเกดขนในทกสวนทจะมผลตอคณภาพของสนคาและบรการ

ระบบคณภาพ (Quality System QS) ตาม ISO 8402 Quality System คอ “The organizational structure,

responsibilities, procedures, processes and resources for implementing quality management” ระบบ

คณภาพ จะประกอบดวย โครงสรางการจดการองคกร, การก าหนดอ านาจ หนาท และความรบผดชอบของ

บคลากร, กระบวนการท างาน, เอกสารระเบยบขนตอนการด าเนนงาน / วธปฏบตงาน และทรพยากรการ

จดการตางๆ ทจ าเปน เพอเอออ านวยใหการบรหารคณภาพ เปนไปตามวตถประสงคดานคณภาพ

เอกสารอางอง

1. วณา โฆษตสรงคกล. Quality (คณภาพ), สถาบนเพมผลผลตแหงชาต

2. Fox, Michael J. Quality Assurance Management, UK, 1995.

3. Raheja, Dev G. Assurance Technologies, USA, 1991.

QC, QCC, QS, QM, QA, TQM, Reengineering, ISO การควบคมคณภาพ (Quality Control หรอ QC) หมายถงการน าเทคนคหรอกจกรรมไปปฏบต เพอใหเกดคณภาพของสนคาหรอ บรการตามทก าหนดไว มความหมายรวมถงกจกรรมภายในกระบวนการผลต ตรวจตดตาม และการใชระเบยบขอก าหนดตาง ๆ ในการดแลของเสยทเกดจากการผลตหรอใหบรการ กจกรรมกลมพฒนาคณภาพ (Quality Control Circle หรอ QCC) หมายถงกจกรรมทมการจดตงกลมควบคมคณภาพขนตามจดตาง ๆ ของงานนน ๆ และมการท ากจกรรมกลมในรปแบบของการประชม โดยมสมาชกของกลมนงลอมวงกนเพอแกปญหารวมกน หรอเรยกอกอยางหนงวา “กลมสรางคณภาพ”มการท ากจกรรม 4 อยาง คอ การคนหาปญหา การแกปญหา การปรบปรงคณภาพ และการเสรมสรางประสทธภาพและคณภาพ กจกรรมดงกลาวจะท าในรปของการประชมกลมและแบงงานมอบหมายหนาทชวยกนท า ซงเปนแนวปฏบตทจะน าไปสระบบการมสวนรวม ระบบคณภาพ(Quality System) คอโครงสรางของการจดการภายในองคกร หนาทความรบผดชอบ ขนตอนการท างาน วธการท างาน และทรพยากรอน ๆส าหรบการบรหารใหเกดคณภาพ ระบบคณภาพตองครอบคลมทวทงองคกร เจาหนาททกคนตองรหนาทและความรบผดชอบโดยอาศยคมอทจดท าไวใหเขาใจตรงกนภายในองคกร การบรหารคณภาพ (Quality Management) คอการบรหารประเภทหนง เชนเดยวกบการบรหารการเงนและการบญช การบรหารงานบคคล เปนตน การบรหารคณภาพเปนการจดการในทกเรองเพอใหไดตามนโยบายคณภาพ การทจะไดมาซงคณภาพทพงประสงค ตองก าหนดวตถประสงค เปาหมาย นโยบายอยางชดเจน มการจดตงองคกร รวมถงการวาง

แผนการจดเตรยมทรพยากรโดยเฉพาะอยางยงการพฒนาทรพยากรบคคลในองคกรใหมความรเรองของคณภาพ และกจกรรมอน ๆ ทเกยวกบการพฒนาคณภาพ การประกนคณภาพ(Quality Assurance) หรอ QA หมายถงกจกรรมหรอการปฏบตใด ๆ ทถาหากไดด าเนนการตามระบบและแผนทวางไวอยางเครงครด จะท าใหเกดความเชอมนไดวา จะไดผลงานทมคณภาพ ตรงตามคณลกษณะทพงประสงค ภายใตสภาพแวดลอมและปจจยในกระบวนการผลต หรอการใหบรการทมการควบคมอยางถกตองและเปนระบบการประกนคณภาพ(QA) = การควบคมคณภาพ (QC) + การตรวจสอบคณภาพ(Qau) + การประเมนคณภาพ(Qas) แนวคดของการประกนคณภาพ มหลกการทเนน 1)มงหาขอบกพรอง 2)ตรวจสอบผลลพธทไมพงปรารถนา 3)สงผลใหเกดพฤตกรรมปกปองตวเอง 4)เปาหมายอยทการบรรลระดบความผดพลาดทยอมรบได 5)เดนตามวธท างานเดม 6)หนวยงานเปนผเสนอปญหาหรอประเดน 7)พสจนวามความบกพรอง ระบบบรหารคณภาพทวทงองคกร (Total Quality Management หรอ TQM) คอระบบการบรหารงานททกคนมสวนรวมในกจกรรมซงเปนการพฒนาบคลากรใหมศกยภาพในการวเคราะหและแกปญหา โดยมกจกรรม “กลมพฒนาคณภาพ หรอ QCC “ เปนกจกรรมหนงทรวมในการบรหารงาน และมการใหความรดานการศกษาของบคลากร การบรหารตามนโยบาย การประกนคณภาพ การสรางแรงจงใจ และอน ๆ อนจะน าไปสความส าเรจในมาตรฐานคณภาพทเปนเลศ ระบบบรหารการปรบรอ (Reengineering) หมายถงกจกรรมหรอเทคนคทเนนการปรบเปลยนเทคโนโลยใหม ๆ และการมวสยทศนทกวางไกล โดยเฉพาะใชกบธรกจทมการบรการมาก ๆ เชน การธนาคาร หรอถาเกยวกบการผลต การปรบรอหมายถง การเปลยนเทคโนโลยการผลตใหม ๆ ระบบนจงใชในธรกจบรการมากกวา เทคนคนเนนการท างานเพอใหถกตองตามเปาหมายทแทจรงหรอแกนแทของเหตผลของงานนน ๆ โดยการเขยนแผนผงกระบวนการ แลวพจารณาโดยการระดมสมอง สมภาษณ เลยนแบบ ใชเทคโนโลยใหม ๆ เชน คอมพวเตอร เพอปรบรอกระบวนการท างาน มาตรฐานระบบคณภาพ ISO 9000 ค าวา ISO มาจากภาษากรก แปลวา “เทากน” เปนภาษาสากลของคณภาพ ซงมความมงหมายทจะใหมระบบคณภาพทดเทยมกนระหวางองคกรตาง ๆ และประเทศตาง ๆ ยอมาจากค าวา International Standard Organization ซงเปนองคกรสากล ทท าหนาทก าหนดหรอปรบมาตรฐานนานาชาตเกอบทกประเภท เพอใหประเทศตาง ๆ ในโลกสามารถใชมาตรฐานเดยวกนได มาตรฐาน ISO 9000 จงหมายถง มาตรฐานสากลชดหนง ม 5 ฉบบ คอ ISO 9000 : การบรหารงานคณภาพและการประกนคณภาพ : แนวทางการเลอกและการใช ISO 9001: ระบบคณภาพ : แบบการประกนคณภาพในการออกแบบ/พฒนาการผลต การตดตง และการบรการมการประกนทกขนตอนในกระบวนการ

ISO 9002 : ระบบคณภาพ : แบบประกนคณภาพในการตรวจและการตดตง มการประกนการผลตและการตดตง ISO9003 : ระบบคณภาพ : แบบประกนคณภาพในการตรวจและการทดสอบขนสดทาย มการประกนเฉพาะการ ตรวจสอบขนสดทาย ISO 9004: การบรหารงานคณภาพ และหวขอตาง ๆ ในระบบคณภาพ-แนวทางการใช มาตรฐาน ISO 9000 มการบรหารงานตาม 1)กฎ ทมขอก าหนด 20 ขอ 2)กตกา คอ ผปฏบตตองปฏบตใหสอดคลองกบขอก าหนด เขยนอยางไรกตองปฏบตอยางนน 3)มารยาท คอ ความมมารยาทของผตรวจประเมนและผรบการประเมน ใชเพอการบรหารหรอการจดการคณภาพและประกนคณภาพ โดยเนนการสรางคณภาพภายในองคกร ใชไดทกองคกรไมวาจะเปนดานผลตภณฑ หรอดานการใหบรการ เชน โรงแรม โรงพยาบาล เปนตน เปนระบบบรหารทมการน าไปใชมากทสดในโลก เรองท 5 การจดการคณภาพ

ในการด าเนนการผลตผลตภณฑเปนจ านวนมากอยางตอเนอง เพอใหผผลตเกดความมนใจวา

ผลตภณฑทผลตขนมบคคลในองคกรมหนาทรบผดชอบในการผลต เชน ผลตอยางไร ผลตในสายการผลต

ใด และเวลาใด โดยผลตภณฑทผลตตองมคณภาพเปนไปตามทก าหนดไว และตรงกบความตองการของ

ผบรโภค บรษทจงตองมการจดการคณภาพทด ประกอบดวย 3 กจกรรมหลกคอ 1.) การออกแบบและ

วางแผนคณภาพ (quality planning หรอ QP) 2.) การควบคมคณภาพ (Quality Control หรอ QC) และ 3.)

การปรบปรงคณภาพ (Quality Improvement หรอ QI) ผลสมฤทธในการด าเนนการทงสามกจกรรมจะท าให

บรษทเกดความเชอมนในการประกนคณภาพผลตภณฑ

5.1 การออกแบบวางแผนคณภาพ (quality planning) หมายถง การก าหนดไวซงเปาหมายทจะ

บรรลสความคาดหมายของลกคาทก าหนด โดยท าการจดสรรทรพยากรทมอยดวยขนตอนการวางแผน

ประกอบดวย การชบงลกคาใครคอกลมบรโภคเปาหมาย โดยการวจยตลาด พจารณาความตองการของ

ลกคาโดยการส ารวจตลาด และก าหนดเปาหมายของคณภาพผลตภณฑ เปนตน

5.2 การควบคมคณภาพ (quality control) หรอเรยกยอวา QC หมายถง กระบวนการจดการ

ระบบการท างาน และการปฏบตการ เพอใหแนใจวาทกคนในองคกรเขาใจในหนาทความรบผดชอบ

สามารถท างานและด าเนนงาน สรางผลตภณฑหรอบรการอยางมประสทธภาพและสอดคลองกบเปาหมาย

ทก าหนด

5.3 การปรบปรงคณภาพ (quality improvement : QI) หมายถง การคาดการณความหมายใหม

ใหกบลกคาส าหรบผลตภณฑเดม หรอการคนหาความจ าเปนของลกคาส าหรบผลตภณฑใหมแลวท าการ

วางแผนใหม การควบคมเพอใหบรรลตามเปาหมาย การปรบปรงคณภาพ ประกอบดวย

- การจดตงโครงการทจะตองด าเนนการ

- จดตงคณะท างานในโครงการ

- จดการฝกอบรมหรอใหความรเพมเตม

- หาแนวทางในการแกปญหาและวางแนวทางในการปองกนหรอควบคมไมใหเกดปญหา

จากการกลาวมาทงสามกจกรรมเพอใหการด าเนนงานในแตละกจกรรมเปนไปอยางมประสทธภาพ

สงทตลาดตองการ

คางอยทราน วตถดบ

คดเลอก ตบแตง เกบรอสงขาย

แปรรป บรรจ

วงรอบการผลต

สรป

การจดการคณภาพผลตภณฑตองเปนไปตามทก าหนดไว และตรงกบความตองการของผบรโภค

บรษทจงตองมการคณภาพทด ประกอบดวย 3 กจกรรมหลก คอ การออกแบบและวางแผนคณภาพการ

ควบคมคณภาพ และการปรบปรงคณภาพ

ระบบการบรหารคณภาพ ISO 9000 1. ค านยามหรอความหมาย

ค าศพททส าคญและควรทราบนน มดงนคอ

1.1 คณภาพ ( Quality )หมายถง คณสมบต ทกประการของผลตภณฑและการบรการ ทตอบสนองความ ตองการและสามารถสรางความพงพอใจใหแกลกคา

ในความหมายแบบเกาในยคทมผผลตสนคาเพยงไมกราย ตลาด – การซอ – การขาย เปนของผผลตสนคาเพอใหไดมาตรฐาน ความหมาย ของคณภาพในยคนนจงหมายถง “ มาตรฐานของสนคา “ แตในปจจบนเปนโลกของการแขงขนตลาด – การ ซอ – การขาย เปนของผ ซอไมใชของผผลต ลกคามโอกาสจะซอสนคา ไดมากมายการทจะผลตสนคาใหไดมาตรฐานเพยงพออยางเดยวแตไมสอดคลอง หรอไมตรงกบความตองการของลกคา โอกาส ทจะขายสนคาไดยอมมนอย ดงนน ความหมายของคณภาพในยคทมการควบคมคณภาพ จงหมายถง ความพอใจของลกคา

ปจจยคณภาพทตลาดตองการ

แกไข ปรบปรง วธทดสอบ

รายงานผลควบคม จดควบคมคณภาพ

วงรอบการควบคมคณภาพ

1.2 การควบคมคณภาพ ( Quality Control ) หรอ QC หมายถง การน าเทคนค หรอ กจกรรมไปปฏบต เพอใหเกดคณภาพตามทก าหนด ไว ( ทงผลตภณฑและการบรการ )

ค านให ความหมายรวมไปถงเรองของกจกรรมภายในกระบวนการผลตและเทคนควธทมง ใหเกดคณลกษณะเฉพาะของคณภาพ กจกรรมการเผาตรวจ ตดตาม ( Monitoring ) การคดแยกสงของดกบของเสยออกจากกนรวมทงการใชระเบยบขอ ก าหนดตาง ๆ ในการดแลของเสย

1.3 การรบประกนคณภาพ ( Quality Assurance : QA )หมายถง วธการบรหาร จดการเพอเปนหลกประกนหรอสรางความมนใจกวากระบวนการหรอด าเนนงานจะ ท าใหไดผลลพธทมคณภาพตรงตามทก าหนดหรอ หมาย ถง กจกรรมหรอการปฏบตใด ๆ ทถาไดด าเนนการตามระบบและแผน ทวางไวจะท าให เกดความมนใจหรอรบประกนวา จะไดผลงานทม คณภาพตรงตามคณลกษณะทพงประสงคภายใตสภาพแวดลอมและปจจยในกระบวนการ ผลตทมการควบคมอยางถกตองและเปนระบบ ถาสตร

QA = QC+Qau+Qas QA = การประกนคณภาพ QC = การควบคมคณภาพ Qau = การตรวจสอบคณภาพภายใน Qas = การประเมนคณภาพจากภาย นอก

1.4 ระบบคณภาพ ( Quality System : QS ) หมายถง ระบบทประกอบโครงสรางขององคกร ความรบผดชอบ ขน ตอนการท างาน วธการท างานและทรพยากรเพอการบรหาร ใหเกดคณภาพ หรอ หมายถง ระบบ ระเบยบการรวมสงตาง ๆ ซงสลบซบซอนเขาดวยกนใหเปนไปในแนวทางเดยวกนอยางมเหต มผล

1.5 ระบบการบรหารคณภาพ ( Quality Management System : QMS ) หมาย ถง การบรหารประเภทหนง ท มการบรหารจดการในทก ๆ เรองเพอใหไดมาตามนโยบายคณภาพขององคกรทตงไว

QMS = QS+QI+Overall Management Function QI = Quality Improvement = การ ปรบปรงคณภาพ Overall Management Function = POSDCORB P = Planning

O = Organizing S = Staffing D = Directing = Quality Polict and Quality Objectives CO = CO- ordinating

R = Reporting B = Budgeting 1.6 ระบบ หมาย ถงการท างานหรอกจกรรมทสามารถมเอกสารอธบายการท างานนน ๆ ไดและ

มการปรบปรงอยางตอเนอง ภายใตสภาวะทยดหยน 1.7 การทบทวน หมายถงการตรวจสอบ ตรวจทาน ปรกษาหารอ เพอใหเกดความมนใจ

เรองขดความสามารถทจะท าให ลกคาได สงทจะด าเนนการนนมขอมลชดเจน ครบถวนและเขาใจตรงตามลกคาทตองการกอนตกลงกบลกคา

1.8 การทวนสอบ หมายถง ตรวจสอบความเปนจรงวา ตรงตาม ขอก าหนดหรอไม หรอ ตรงตาม เงอนไขทตงไวหรอไม

1.9 การชบง หมายถง การแสดงใหเหนวา เปนอะไร ? เชน ชนด ขนาด รน บรการอะไร เพอปองกน การสบสน

1.10 การสอบกลบได หมายถง เมอมปญหาสามารถคนหาขอมลยอนหลงได 1.11 การควบคม หมายถง ตรวจสอบ ทบทวน ดแล ใหถกตองเปนไปตามแผนตาม

ขอก าหนด วธการทจให รวาเอกสารในระบบการบรหารคณภาพขององคกรนน 5W 2H 1.12 การตรวจสอบ ( Inspection ) หมายถง การตรวจสอบด สถานทปรากฏแกประสาท

สมผส หรอการนบจ านวน การชงตวง วด วาผลตภณฑนน เปนไปตามขอก าหนดหรอไม 1.13 การทดสอบ ( Testing ) หมายถง การตรวจวดสมรรถนะ หรอความสามรถของผลตภณฑ

วาทนรบตามก าหนดไวหรอไม 1.14 การบวนการ ( Process ) หมายถง ระบบของกจกรรมทใชทรพยากรตาง ๆ ในการเปลยน

จาก ปจจยน าเขา ( input ) เปนผลลพธ ( output )

1.15 การด าเนนการเปนกระบวนการ ( Processes Approach ) หมายถง การบรหารกระบวนการทม

ปฏสมพนธตอกนระหวางการะ บวนการเหลานน นนคอ Output ของกระบวนการ A เปน Input ของกระบวนการ B และ Output ของกระบวนการ B เปน Input ของกระบวนการ C ปฏสมพนธเชอม โยงไปเรอย ๆ

1.16 การปรบปรงตอเนอง ( Continual Improvement ) หมายถง กระบวน การทด าเนนการ ทมงเนนไปทการเพม ประสทธผลและหรอประสทธภาพขององคกร ทจะบรรล ตามนโนบายและวตถประสงคอยางตอเนอง

2. มาตรฐานคออะไร มาตรฐานทใชในระบบคณภาพ หมายถง ขอตกลงทไดจดท าขน เปนเอกสารไวลวงหนา ซงไดรบ

ความเหนชอบจาก องคกร หรอหนวยงานทยอมรบโดยทว ๆ ไป โดยมเนอหาทเกยวกบขอ ก าหนด ดานวธการท างานและหรอกฎเกณฑทางดานเทคนค ทก าหนดขน ซงเปนคณสมบตทางกายภาพของ ผลตภณฑ

มอก. = มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม ( Output ) ISO 9000 = มาตรฐาน ของระบบการบรหารงาน หรอกระบวนการ ( Process )

มาตรฐานแบงออกเปน 2 ประเภท 1. มาตรฐานระบบบรหารคณภาพของกระบวนการ ( Processes ) ซง เปนกจกรรมตาง ๆ ในการ

ผลต และหรอการบรการ มการแปรรปโดยตองมสงน าเขา แลว ผานกระบวนการ จงไดผลลพธ เปน มาตรฐานวธการท างานทตองปฏบตโดยค านงถงขอก าหนด ซง เปนพนธะรวมระหวางประเทศ เปนมาตรฐานระดบโลก ความเปนมาตรฐาน คอ การสรางความเทาเทยมกนของกระบวนการปฏบตงานภายใน องคกรใหเกดความสม าเสมอคงเสนคงวา มาตรฐานนม การปรบปรงเปลยนแปลงใหทนสมยไดอยางตองเนองโดยค านงถงความตองการ ของลกคาเปนหลก สามารถน าไปประยกตใชไดกบ ธรกจทงทางดานอตสาหกรรมการผลต และงานบรการ โดยไมจ ากดขนาด มาตรฐานน ไดแก ระบบบรหารคณภาพ ISO 9000, ISO 14000

เครองหมายรบรองคณภาพ มอก. ISO 9000 ( ของ สมอ. เดม ) หากองคกรเปนผหนงทไดรบการรบรองระบบคณภาพของโรงงานภายใตอนกรม มาตรฐานระบบ

คณภาพ มอก. ISO 9000 ยอมแสดง วาองคกรมระบบการบรหารงานและการด าเนนการเปนไปตามขอก าหนดในอนกรม มาตรฐานระบบคณภาพ มอก. ISO 9000 องคกรม สทธอยางเตมทในการแสดงเครองหมายรบรองคณภาพใหเปนไปทปรากฏไมวา จะเปนหวกระดาษจดหมาย เอกสาร หรอ สงพมพของบรษท และในการ โฆษณาตาง ๆ แตทงนยกเวน การ แสดงเครองหมายบนผลตภณฑและหบหอผลตภณฑ

ความเปนมาของระบบคณภาพ ISO 9000

ระบบคณภาพ ISO 9000 เกดขนครงแรกใน ป ค.ศ. 1987 โดยองคการ ระหวางประเทศวาดวยมาตรฐาน (ISO) ซงตงอยใน ประเทศสวตเซอรแลนด

ความเปนมาของ ISO 9000 เกดขนใน สหราชอาณาจกร (องกฤษ) ซง ถอเปนชาตแรกทน ามาตรฐานระบบคณภาพไปใชงานอยางเปนทางการในป ค.ศ. 1979 ชอ BS 5750 วตถประสงคของระบบคณภาพ ISO 9000

2.1 วตถ ประสงคของระบบคณภาพ ISO 9000 1. เพอใหลกคาเกดความมนใจในคณภาพ ของสนคาและบรการทไดรบ 2. เพอสรางความมนใจ ใหแกผบรหารวาสามารถสนองความตองการของลกคาได 3. เพอลดความสญเสยจากการด าเนนงานท ไมมคณภาพเปนการประหยดคาใชจาย 4. เพอใหมระบบการบรหารงานทเปนลาย ลกษณอกษรและเกดประสทธผลสง 5. เพอใหสามารถควบคมการด าเนนกระบวน การธรกจไดครบวงจรตงแตตนจนจบ 6. เพอใหมการปรบปรงและพฒนาระบบการ ปฏบตงานใหเกดประสทธผลยงขน และเปน

พนฐานไปสระบบการบรหารคณภาพทวทงองคการ (TQC.) ตอไป

3. ความสมพนธและแนวทางใชระบบคณภาพ ISO 9000 3.1 ความสมพนธของระบบคณภาพ ISO 9000 - ISO 8402 เปนฉบบทอธบายถงค าศพท/ค านยามทควรทราบ - ISO 9000 เปนฉบบทบอกใหทราบถงแนวทางในการเลอกใช มาตรฐานตาง ๆทมความแตกตาง

กนตามความเหมาะสมขององคการ - ISO 9001 อธบายถง ระบบคณภาพทเปนการประกนคณภาพ ในการออกแบบพฒนาการผลต

การตดตง และการบรการ - ISO 9002 อธบายถง ระบบคณภาพทเปนแบบการประกนคณภาพ ในการผลตการตดตง และการ

บรการ - ISO 9003 อธบายถง ระบบคณภาพทเปนแบบการประกนคณภาพในการตรวจสอบและการ

ทดสอบขนสดทาย - ISO 9004 เปนฉบบทแจกแจงรายละเอยดเกยวกบขนตอนการ ด าเนนงานหวขอตาง ๆ ในระบบ

คณภาพ เพอใหองคการศกษาในไปใชไดอยางเหมาะสม 3.2 โครงสรางของระบบคณภาพ ISO 9000

1. ลกษณะทวไปของระบบคณภาพ ISO 9000 2. อ านาจหนาทและความรบผดชอบของดานคณภาพ 3. โครงสรางขององคการ 4. ทรพยากรและบคลาดร 5. วธการปฏบต มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม เปนมาตรฐาน ทเปนกฎเกณฑทางเทคนคทก าหนดขนไว

ส าหรบผลตภณฑอตสาหกรรม คอทางดานผลผลต ( Output ) ทจะไดระบลกษณะของผลตภณฑ ประสทธภาพ การน าไปใชงาน การ ทดสอบคณภาพของผลตภณฑทเปนไปตามมาตรฐาน ม เครองหมาย

มาตรฐานเปนไปตามก าหนด เชน เครองหมายมาตรฐานทวไป เครอง หมายมาตรฐานบงคบ เครองหมายมาตรฐานเฉพาะดานความ ปลอดภยเปนตน 3.3 เครองหมายมาตรฐาน ผผลตทตอง การแสดงเครองหมายมาตรฐานทผลตภณฑ จะตองยน ค าขอรบใบอนญาต ทส านกงานฯ ตรวจ สอบโรงงานและผลตภณฑ ทเปนไปตามมาตรฐานนเทา นน โดยมเครองหมายมาตรฐานทผลตภณฑแสดง

3.4 เครองหมายมาตรฐานบงคบ ผลตภณฑใดทก าหนดไววาเปนมาตรฐานบงครบ ผผลต ผน าเขา และ ผจ าหนายจะตองผลต น าเขา และจ าหนายเฉพาะผลตภณฑ ทเปนไปตามมาตรฐานนเทานน โดยมเครองหมาย มาตรฐานบงคบแสดง

3.5 เครองหมายมาตรฐานเฉพาะดาน ความปลอดภย ผลตภณฑบางชนดทตองมความปลอดภยในการใชงาน เชน ผลตภณฑไฟฟาส านกงาน ฯ จะก าหนดมาตรฐานเฉพาะดานความปลอดภยหากผผลตไดรบอนญาตกจะแสดงเครอง หมายมาตรฐานเฉพาะดานความปลอดภยทผลตภณฑ

3.6 ระบบบรหารคณภาพ ISO 9000 ไมใชมาตรฐานของผลตภณฑ ( Output ) แตเปนมาตรฐานของระบบการบรหารงาน ( Process ) 4. ความเปนมาของการควบคมคณภาพทวไป

ในเรองการควบคมคณภาพ ( Quality Control หรอ QC ) เรมมขนในสหรฐอเมรกากอนประเทศอนเพราะในระหวางการท า สงครามโลกครงท 2 อย นน เกดปญหาดานคณภาพยทโธปกรณซงเปนเรอง ใหญ ผลตภณฑสวนมากขาดคณภาพ โดย เฉพาะอยางยงทางดานวตถระเบดเมอยงไปแลวไมเกดการระเบดขน และ เรองเกยวกบการประกนคณภาพของวตถระเบดนนนบวาเปนธรกจทยง ยาก เพราะผรบสนคาคนสดทายไมอยในฐานะทจะ ใหขอมลทปอนกลบไดอยางมประสทธภาพในทนททนใด ดง นน เสรจสนสงครามโลกครงท 2 จง เกดการน าระบบการควบคมคณภาพมาใช ซงความสมพนธของกจกรรมควบคมคณภาพ

เมอสนสงครามโลกครงท 2 ลง ใหม ๆ สหรฐอเมรกาไดน าเอามาตรฐานการควบคมคณภาพของกระทรวงกลาโหมมาใช ซงมาตรฐานนเปนกญแจดอกส าคญทจะน าไปสการพฒนา ปรบปรงมาตรฐานคณภาพนคอ MIL-Q-9858A หลงจากทสงครามโลกครงท 2 ยตลงใหม ๆ ญปนไดเรมฟนฟเศรษฐกจของประเทศจากสภาพทแพสงครามทแทบไมมอะไร เหลอ เงนไมมจะลงทน เสอ ผาไมมอะไรจะใส ทรพยากรธรรมชาตกหายาก โรงงานและอาคารบานเรอนถกระเบดท าลาย ญปน ไดแพรหลายกระจายออกสตลาดโลกเปนจ านวนมาก แตภาพ ลกษณทออกไปและเปนทรจกกนกคอสนคาราคาถก ๆ ทใชงานไดไมทนทานและไมมคณภาพ ความตระหนกถง คณภาพดงกลาว ท าใหญปนพยายามทกวถทางทจะ พฒนาเทคนคการบรหารงานเพอใหเกดคณภาพขน ในป ค.ศ. 1949 ญปน ไดจดตง “ Union of Japanese

Scientists and Engineering “ ขน ชอยอคอ JUSE คอสหพนธนกวทยาศาสตรและวศวกรแหง ประเทศญปน เปนหนวยงานทเผยแพรหลกวชาการ เกยวกบการควบคมคณภาพในญปน ในตอนแรก ๆ ญปนไดอาศยความรจากประเทศตะวนตก โดยเฉพาะ อยางยงจากสหรฐอเมรกา โดยในป ค.ศ. 1950 JUSE ไดเชญ DR. W Ednards Deming หรอทรจก กนในนาม ดร. เดมง ซงเปนผเชยวชาญชาวอเมรกน ใน เรองการควบคมคณภาพในเชงสถต ( Statistical Quality Control หรอ SQC ) มาใหความรแกผบรหารระดบ สงและวศวกรของบรษทอตสาหกรรมใหญ ๆ ของญปนในเรอง SQC แตยงไมเปน ทแพรหลายนกเพราะเนอหายากเกนไปส าหรบระดบพนกงานทวไปจะน าไปปฏบต ได

ในป 1955 JUSE ไดเชญ Dr. J.M. JURAN ทปรกษาจากสหรฐอเมรกามาใหความร แนะน า เกยวกบการบรหารคณภาพ (Quality Management หรอ Q.MGT) แกผ บรหารระดบสงและวศวกรขนปนญปนแตระดบพนกงานกไมเขาใจและสามารถ น าไปปฏบตไดอก จงไดเกดกลมศกษา QC ขน มา และพฒนาขนมาเปนกลม QCC (Quality Control Circle) ในป ค.ศ.1960 โดย JUSE มสวนส าคญในการผลกดน และสงเสรม QCC ซงนบวาเปนฐานส าคญในการพฒนาคณภาพ ใน ป 1965 ไดพฒนาแนวการบรหารคณภาพใหครอบคลมทวทงองคการในลกษณะ ของ TQC (Total Quality Control) ซงมงรวมกนรบผดชอบในปญหาคณภาพทวทง องคกรจะตองด าเนนการโดยพนกงานทกคนทวทงองคการ

ถงแมวาสหรฐอเมรกาจะเปนตนก าเนดของ QC หรอ TQC แตเมอเหนวาวธการของญปนได ผลดจงไดน าแนวทางการบรหาร TQC แบบญปนกลบไปใชในสหรฐอเมรกาและ ตงชอใหมวา Total Quality Management (TQM) คอการบรหารคณภาพทวทงองคการ การบรหารทวทงองคกรทเนนเรองคณภาพ โดย อาศยการมสวนรวมจากสมาชกทกคน และมเปาหมายการ ไดรบความพงพอใจจากลกคา

ทง TQC และ TQM เปนการบรหารทวทงองคกร ซงแนวทางการบรหารยดถอปรชญาทวา “วธทดทสดทจะเพมยอด ขาย และท าก าไรใหกบองคกร คอ การท าใหผลตภณฑ และบรการ สามารถสรางความพงพอใจแกลกคาได”

ในกลมประเทศยโรป องกฤษเปนประเทศแรก ทไดประกาศใชมาตรฐานระบบคณภาพอยางเปนทางการ โดย การพฒนามาตรฐานระบบคณภาพชอ BS 5750 ขนมา ซงรฐบาลองกฤษใหการสนบสนนสงเสรมอยางเตมท ใน ป 1987 องคการระหวางประเทศวาดวยมาตรฐาน (ISO) ไดพฒนามาตรฐานระบบคณภาพ ISO 9000 ขนมา ถาพดถง ISO 9000 ในระยะแรก ๆ จะมการกลาวถงกลมประเทศประชาคมยโรปเสมอเพราะกลมประเทศดงกลาว ควบคมคณภาพสนคาทจะน าเขาประเทศของตนเอง ตองม CE MARK (ยอมาจากภาษา ฝรงเศสทวา Conformite European) ซงการทจะได CE MARK นน ผผลตจะตองไดรบรองระบบคณภาพ ISO 9000 กอน เนองจากกลมประเทศประชาคมยโรปไดรวมตวกนอยาง เหนยวแนน มอ านาจการซอสงมากเปนมลคามหาศาล โดยมประชากรประมาณ 350 ลานคน ดงนนประเทศผผลตสนคาจง ตองใหความส าคญกบระบบบรหารงาน

คณภาพ ISO 9000 เพราะเปน เสมอนหนงสอเดนทาง (Passport) ทจะท าใหผผลตสามารถสงสนคาเขา กลมประเทศยโรปได

ส าหรบในประเทศไทยนน การควบคมคณภาพ หรอ QC เรมขนประมาณ ป พ.ศ.2518 โดย บรษทในเครอของญปนน ามาใชกอนคอ

· บรษทไทยบรดสโตน ซงผลตยางรถยนต · บรษทไทยฮโนอตสาหกรรม ผลตรถบรรทก ทง สองบรษทประสบผลส าเรจอยางมาก ตอมาหนวยราชการ รฐวสาหกจ ธนาคาร และองคกร

ดานอตสาหกรรมไดน าเอา QC มาใชกนอยางแพรหลายผลของการท ากจกรรม QC ใน ชวงแรกมงทจะพฒนาคนหรอสรางคน เมอคนม คณภาพแลว ในชวงตอไปจะไปสรางงานใหมคณภาพตอ ไป เทคนคการบรหารตามแบบญปนมงเนนใหความ ส าคญทางดานบรหารคนมาก เพราะการบรหารงานจะดได นนจะตองบรหารคนใหประสบผลส าเรจกอนการสรางงานใหมคณภาพจงจะเกด ขน

5. ปจจยพนฐานทกอใหเกดคณภาพ

ในการ ผลตสนคาและบรการใดๆ เพอจะไดใหมาซง ผลตภณฑหรอบรการทมคณภาพไดนน นอกจากจะใช คน เงน เครองจกร และวตถดบ เปนปจจยในการผลต สนคาแลว ยงมเทคนคการบรหารงานทดและมความเหมาะสมกบธรกจนนๆ ดวย จง จะท าใหไดรบผลผลตดงกลาว ปจจยพนฐานทกอ ใหเกดคณภาพนนมทงกจกรรม และระบบบรหารงาน หลายระบบทองคกรสามารถน าไปใชได เชน กจกรรม 5 ส กจกรรมควซซ (QCC) ระบบบรหาร TQM และ TQC ระบบการปรบซอ Reengineering และระบบบรหาร ISO 9000 ฯลฯ ดงนนการทจะไดคณภาพ ซง หมายถงความพงพอใจของลกคามาไดนนมความละเอยดละออนซบซอนและไมได มางายๆ ดงค ากลาวของ John Ruskin ทวา “Quality is never accident it always the result of intelligent effort” (คณภาพมไดเกดขนโดยบงเอญ แตเกดขนจากความพยายามทชาญฉลาด)

5.1 กจกรรม 5 ส 5S หรอ 5 ส เปนระบบการท า กจกรรม 5 ขนตอน โดยปฏบตกนอยอยางตอเนอง ซงเปน

ระบบหนงหรอเทคนคหนงทเรยกไดวา เปน การปพนฐานในการปรบปรงเพอเพมประสทธภาพ ทง ดานการผลต คณภาพ ตนทน การจดสง ความปลอดภย ขวญก าลงใจ และสภาพแวดลอมในการ ท างาน เปนการปพนฐานการจดการในองคกร เพราะถาจะบรหารดวยระบบใดถาปราศจากดวยระบบ 5 ส แลวเปนการยากทจะประสบผลส าเรจได

ดงนน 5 ส จงเปนกจกรรมพนฐานกอน เพราะเปนการ ผนวกของการปฏบตกจกรรม 5 ส เขากบการใชความคด สรางสรรค ของพนกงานทกคนในองคกร สงผลมการปรบปรงอยางตอเนองและยงค านงถงการท างานทสะดวก สบายของผปฏบตตามหลกของวศวกรรม อตสาหกรรม เพราะถาเราสรางฐานใหแนนกอน คอ สามารถท าใหทกคนในองคกรไดปฏบต 5 ส ใหไดเหมอน กบสรางนสยพนฐานของคน

ทรกความเปนระเบยบเรยบรอย พบ เหนอะไรไมใชกจดการทงเสย และทงในทเหมาะ สม ถามสงของอยเกะกะรกรงรง ก จดเกบใหดด และสะดวกตอการหยบใช จากนนกหมนท าความสะอาดเครองมอ เครอง ใชตางๆ ใหอยในสภาพด และ เมอท า 5 ส ไปนานๆ จะสราง นสย เปนคนทมระเบยบวนย และ รกษาสภาพแวดลอมของสงคมใหนาอย การทจะน าความ รหรอเทคนคอนๆ มาใชเพอเพมผลผลต กจะท าใหดยงขน การบรหาร งานกจะมประสทธภาพและเกดประสทธผลตามมา

5 ส ประกอบ ดวยขนตอนและเปาหมาย ดงน

สะสาง สะดวก สะอาด

สขลกษณะ สรางนสย

เปาหมายของ 5 ส คอ การสรางนสย สรางสภาพแวดลอมการท างานทด ซง ถอวาเปนสวนหนงของงานประจ ามใชเปนการเพมงาน

การ ด าเนนงาน 5 ส ถาไดน าเอาการใชหลกการวงจรการบรหารการจกการเขามา ประยกตใชแลวจะท าใหด าเนนไดด นนคอ วงจรเดมมง (Deming Cycle) และไว ใจได การบรหารงานและกจกรรมมความสมพนธ และเกยวของกน 4 ขนตอนของกระบวนการท างานทเรยกวา วงลอ PDCA นนเปนขนตอนทจ าเปนตองปฏบตตอ เนองไมสนสดคอ Plan-Do-Check-Action ส าหรบรายละเอยดของการท างานแตละขน ตอนมดงนคอ

ขนตอน ท 1 เขยน แผนงาน (Plan) ซงตองพจารณาในประเดนทส าคญคอ · การก าหนดวตถประสงค เปาหมายใหชดเจน และก าหนดคณลกษณะมใชควบคมไปดวย · ก าหนดวธการท างานเพอบรรลเปาหมายทตงไว ขนตอน ท 2 ปฏบต ตามแผนทวางไว (Do) ซงจะแบงเปน · การศกษาและฝกอบรมใหเขาใจในวธการท างานในแตละครง และลงมอปฏบต · เกบขอมลถงคณลกษณะทางดานคณภาพตามวธการทไดก าหนดไว ขนตอน ท 3 ตรวจ สอบสงทไดท าไปแลว (Check) ซงเปนการตรวจสอบความกาวหนาของ

งาน และการประเมนผล

· เพอตรวจสอบวา งานทไดเปนไปตาม มาตรฐานทก าหนดหรอไม · เพอตรวจสอบคณลกษณะทางดานคณภาพตรงตามเปาหมายหรอไม ขนตอน ท 4 การ ปรบปรงแกไขบกพรอง (Action) เมอตรวจสอบสงทไดท าตามแผน พบวาม

สวนบกพรองเพราะแผนไมด หรอ ท าไมไดตามแผน ตองแกไขสวนทบกพรองโดย · แกไขตนเหต แลวท าการปองกน เพอไมใหเกดความบกพรองเกดขนอก · หาทางพฒนาระบบหรอปรบปรงการท างานนนๆ โดย ตรง “วงจร เดมง (Deming Cycle) หรอ “วงลอ PCDA” 5.2 กจกรรมกลมคณภาพ (QCC) หรอ Quality Control Circle หมายถง กจกรรมของกลมคณภาพ คอกลมบคคลผปฏบตงาน ซงมจ านวน 3-10 คน ปฏบตงาน

อยในแผนก เดยวกน รวมตวกนขน เพอ แกปญหาตางๆ และขอบกพรองทเกดจากการปฏบต งาน มการจดกจกรรมของกลมในรปแบบการประชมม สมาชกของกลม นงลอมวงกนเพอปรกษาหารอ เชน คนหาปญหา การแกปญหา การปรบปรงคณภาพ การเสรมสรางประสทธภาพ และ คณภาพในการท างาน โดยใชหลกการของ Deming Cycle (P-D-C-A) และเครองมอในการแกปญหา 7 อยาง ในการท ากจกรรมกลมคณภาพ คอ ตารางตรวจสอบ การจ าแนกขอมล แผน ภมพาเรโต แผนภมกางปลา อส โตแกรมกราฟและแผนภมควบคม แผนภมกระจาย การท ากจกรรมของกลมจะตองไมขดตอนโยบายของหนวยงาน และตองมการกระท ากนอยางตอเนอง สามารถ น าผลงานทไดรบเมอเสรจเรยบรอยแลวมาแสดงได

5.3 ระบบบรหารฐานคณภาพ ISO 9000 เปนระบบ การบรหารงานเพอใหเกดคณภาพซงเปนมาตรฐานระบบคณภาพทเกยวกบการ จดการ

และการประกนคณภาพ โดยเนนความพงพอใจของ ลกคาเปนหลกส าคญ และตงอยบนความคดพนฐาน ทวา เมอกระบวนการด ผล ทออกมากจะดตามไปดวย พนกงานจะตองไดรบ การอบรม เพอใหเกดทกษะ และ มความรบผดชอบ ทจะปฏบตงานใหถกตองเปนระบบ ทกขนตอน ตาม เอกสารทไดจดท าขน มการปรบปรงอยางตอเนอง และยดหยนได สามารถน าไปใชใน การบรหารงานไดทกธรกจไมวาจะเปนดานอตสาหกรรมการผลตและการบรหาร ทกขนาดเปนระบบบรหารงานทมการน าไปใชมากทสดในโลก

5.4 ระบบการปรบรอ (Re-engineering) Re-engineering หมายถง ระบบ บรหารการปรบรอเปนกจกรรมหรอเทคนคทเนนการ

ปรบเปลยนเทคโนโลย ใหมๆ และการมวสยทศนทกวางไกล โดยเฉพาะใชกบธรกจทมการบรการมากๆ เชน การธนาคาร หรอถาเกยวกบการ ผลต การปรบรอหมายถง การ เปลยนเทคโนโลยการผลตใหมๆ ระบบนจงใชใน ธรกจบรการมากกวา เทคนคนเนนการท างานเพอให ถกตองตามเปาหมายทแทจรงหรอแกนแทเหตผลงานนนๆ โดย การเขยนแผนผงกระบวนการ (Flow Process Chart) แลวพจารณาโดยระดมสมองสมภาษณเลยนแบบใชเทคโนโลยใหมๆ เชน คอมพวเตอรเพอปรบรอ กระบวนการท างาน

5.5 ระบบบรหาร TQC/TQM TQC ยอมาจาก Total Quality Control หมาย ถง การควบคมคณภาพทวทงองคกรเปนแบบ

ญปน TQM ยอมาจาก Total Quality Management หมาย ถง การบรหารคณภาพทวทงองคกรเปน

แบบประเทศ ตะวนตก ทง TQC และ TQM คอ “แนวทางในการบรหารขององคกรทมงเนนเรองคณภาพโดยสมาชก

ทก คนขององคกรมสวนรวม และมงหมายผลก าไรในระยะยาว ดวยการสรางความพอใจใหแกลกคา รวม ทงการสรางผลประโยชน แกหมสมาชกขององคกรและ แกสงคมดวย๐ ซงจะมขอบขายของกจกรรมคลายคลง กนเปนระบบบรหารทวทงองคกร ทเนนในเรอง คณภาพโดยอาศยการมสวนรวม แนวคดในการท างานท พนกงานทกคน ตงแตผบรหารระดบสงจนถงพนกงาน ทกระดบทกฝายในองคกร มจตส านกในเรองคณภาพ และรวมมอกนปรบปรงงานใหเกดคณภาพอยางตอเนอง เพอตอบสนองความพงพอใจของลกคา กระบวน การท างานนนมกจกรรมหลกของวงลอ PDCA หรอ Plan-Do-Check-Action โดยมแนวคดหรอปรชญาในการท างานลกษณะ ทส าคญ 7 ประการคอ

1. สมาชกทกคนในองคกรมสวนรวมตงแตประธานบรษทจนถงพนกงาน ระดบลาง 2. ปฏบตกนในทกแผนกงานทวทงองคกร 3. ปฏบตกนทกขนตอนของกระบวนการธรกจ 4. สงเสรมปรบปรงการท างานดวยกจกรรม PDCA 5. ควบคมและปรบปรง QCDSM คอคณภาพ (Quality), ราคา (Cost), การสงมอบ

(Delivery), ความปลอดภย (Safety), และขวญก าลงใจของพนกงาน (Morals) 6. ใหความส าคญตอปรชญา และวธการแกไข ปญหาแบบคณภาพ 7. ใชประโยชนจากเครองมอ และวธการ ปฏบตแบบควบคมคณภาพ ตารางเปรยบเทยบระหวาง QCC, ISO 9000, Reengineering และ TQC/TQM

ขอท QCC ISO 9000 Reengineering TQC/TQM

1 การมสวน

รวม ของ

พนกงาน

พนกงานใน องคกรมความสมครใจจะท า (แตทถก บงคบท ากม bottom up) ผบรหารมความสมครใจท า

พนกงาน ทกคนมสวนรวมดวยกนหมด ซงจะตองท าเพราะผ บรหารสงใหท าแตออกความคดเหนไดบาง

พนกงานจะตองจดท าอาจจะม สวนรวมในการออกความคดเหนไดบาง

พนกงานในองคกรมความสมคร ใจท า

2 เอามาใช เองแตกมท ผบรหาร จะถก ผบรหาร พนกงาน สมครใจ

ผน ามาใช ตามค านยมพาไป ลกคาบบใหท าเปนสวนใหญ สมครใจท าเองเพอ เพมประสทธภาพในการท างานหรอบางครงคานยมพาไป

ตองการทจะจดท าเองสวนมาก

ทจะท า

3 ธรกจทน าไปใช

สามารถน า ไปใชไดทงธรกจทางดานบรการและดานอตสาหกรรมผลตไดทงธรกจขนาด เลกและขนาดใหญ

ใชไดทกธรกจทงทางดาน บรการและดานอตสาหกรรมไมวาจะเปนขนาดเลกหรอขนาดใหญ

ใชใน ธรกจดานบรการจะเหมาะกวาขนาดใดกได

ทกธรกจ ทกขนาด

4 ความ

นาเชอถอ

มาตรฐาน ไมศกดสทธพอเพราะมมาตรฐานออกมาแลวไมถกควบคมหรอมการบงคบใช

มาตรฐาน ทออกมาจะตองควบคมมหมายเลขก ากบถาเปนฉบบแกไขตองลงนามเซนอนมต และถกตรวจสอบวาปฏบตจรง

มมาตรฐาน ออกมาไมแนใจวาจะมการควบคมหรอไม

มาตรฐาน ออกมามการควบคม

5 สภาพปญหา

พนกงาน ตอบปญหาตามสบายแตทถกแลวควรเลอกตอบตามเปาหมายทเปนจดเดนตามระบบ QCC

ปญหาจะมา จากลกคา พนกงาน ผ บรหาร ผ ตรวจสอบภายในและผประเมนจากบคคลภายนอก

ปญหาไม ชดเจนขนอยกบฝมอการบรหารงานหรอไม

มปญหา ถกหยบยกมาจากนโยบายและจากทกคน

6 บคลากรทแกปญหา

พนกงาน ตอบปญหาโดยพนกงานดงนนขนกบความรของพนกงานวาจะมความสามารถและ

จะแกปญหาโดยใชวธ QCC กได หรอจะใชทมงานทมคณภาพ เชน ทม

แกปญหา โดยใชทปรกษาหรอโดยวธอน ตามก าลงทรพยหรอพนกงานท

แกปญหา เหมอน ISO 9000

ประสบการณมากนอยแคไหน

วศวกร มความรประสบการณ

7 การตรวจประเมน

คณะ กรรมการไมมมาตรฐานทชดเจนในการตรวจสอบเพอทจะใหรางวลจงไมมความ ยตธรรม

ผตรวจสอบประเมนใบรบรองไดผานหลกสตรการ ตรวจประเมนระบบ ISO 9000 และม ประสบการณ

ไมมการตรวจเพอใหรางวล หรอใบรบรองจะดจากก าไรทไดรบ

ใชผ เชยวชาญเปนผตรวจสอบ

8 ผลกระทบ

ตอ การเขา ออกของพนกงาน

ถาพนกงาน เขาออกจากองคกรบอยจะเกดปญหา

ไมเกด ปญหาถาพนกงานเขาออกบอยเพราะมระบบเอกสารเปนคมอ

ถา พนกงานเขาออกองคกรบอยเกดปญหาแนนอน

ไมม ปญหา

9 การแกไขปญหา

การแกไข ปญหาขนอยกบสมองพนกงานซงมกจะเหนค าตอบกอนลงมอท า

จะไมคอย มมากนกการทจะเหนค าตอบกอนลงมอท าเพราะปญหาตาง ๆ ทเกดขนสวนมากบคคลน ามาให

ไมแนใจ เปนการ เนนปองกนปญหามากกวาการแกไขปญหา

10 คณภาพและงาน

บางทไม สามารถแยกแยะไดวา QCC มากอน งานหรอมากอน QCC

ISO 9000 คอระบบ การท างานอยแลว ดงนนงานและคณภาพจงเกดพรอม กน

ไมเดน ชด ถางานทด าเนนการอยแยมาก ๆ กควรท าการปรบรอระบบเลย

งานคอ คณภาพ คณภาพคองาน

ระบบการผลต (Production System)

ระบบการผลต ซงจะประกอบดวย 3 สวน คอ

1. ปจจยการผลต (Input) ไดแก คน วตถดบ (Materials) เครองจกร (Machines) พลงงาน (Energy) เงน (Money) ขาวสารขอมล (Information)

2. กระบวนการผลต (Process) ไดแก การเตรยมวตถดบ การประกอบสวนตางๆ เขาดวยกนเปนรปทรง รวมถงการบรรจภณฑเพอจ าหนาย

3. ผลผลต (Output) ไดแก ผลตภฑฑส าเรจรป (Products) หรอจะเปนผลผลตทออกมาในรปแบบของสนคาหรอบรการ

การผลตทมประสทธภาพนนจะตองค านงถงปจจยดานปรมาณ คณภาพ เวลา และราคา โดยมการวางแผนและการควบคมการผลตเปนแกนกลาง ระบบการผลตนนจ าแนกไดเปน 3 ขนตอน คอ

1. การวางแผน (Planning) เปนการวเคราะหขอมลและวางแผนการใชพรพยากรใหตรงตามเปาหมายและม ประสทธภาพมากทสด และในแผนการผลตจะก าหนดเปาหมายยอยไวในแผนกตางๆ ถาประสบผลส าเรจกจะสงผลไปยงเปาหมายทตองการ

2. การด าเนนงาน (Operation) เปนขนตอนการด าเนนการตามขนตอนตางๆ ตามแผนการผลตทไดก าหนดไว

3. การควบคม (Control) เปนการขนตอนการตรวจใหค าแนะน าและตดตามผลการด าเนนงาน โดยการใชการปอนกลบขอมล (Feed Back Information) ในขณะด าเนนการ ผานกลไกการควบคม (Control Mechanism) ท าหนาทปรบปรงแผนงานและเปาหมาย เพอใหเปนทเชอแนวาจะบรรลเปาหมายหลก

ก าลงการผลตและการวดก าลงการผลต

ก าลงการผลต (Capacity) คออตราสงสดทระบบการผลตสามารถผลตไดในชวงเวลาหนงของการด าเนนงาน การวดก าลงการผลต สามารถกระท าได 2 ทาง คอ

1. การวดก าลงการผลตจากผลผลต จะใชเมอผลผลตจากกระบวนการสามารถนบเปนหนวยไดงาย ไดแก สนคาทมตวตน (Tangible good)

2. การวดก าลงการผลตจากปจจยการผลต จะใชเมอผลผลตจากกระบวนการนบเปนหนวยไดยาก หนวยขอผลตภณฑไมชดเจน ซงจะเปนการผลตแบบตามกระบวนการ เชน การวดก าลงการผลตของรานบวตซาลอนจากจ านวนชางตดผม เปนตน

ประเภทของการผลต จะแบงตามลกษณะของระบบการผลตและปรมาณการผลต

1. การผลตแบบโครงการ (Project Manufacturing) เปนการผลตภณฑขนาดใหญและราคาแพง มลกษณะเฉพาะตามความตองการของลกคาเฉพาะราย เชน การสรางทางดวน การตอเรอด าน า การตอเครองบน เปนตน ซงการผลตแบบโครงการจะมปรมาณนอยมากและใชเวลาในการผลตนาน การผลตจะเกนขนทสถานทตงของโครงการ (Site) เมอเสรจงานโครงการหนงจงจะยายทงคนและวสดสงของเครองมอไปรบ งานใหม

2. การผลตแบบไมตอเนอง (Job Shop หรอ Intermit ten Production) เปนการผลตผลตภณฑทมลกษณะหลากหลายความตองการของลกคา โดยมปรมาณการผลตตอครงเปนลอต และมการเปลยนผลตภณฑทผลตคอนขางบอย และผลผลตไมมมาตรฐานมากนก

3. การผลตแบบกลม (Batch Production) เปนการผลตทคลายกบการผลตแบบไมตอเนองมาก จะแตกตางกนตรงทการผลตแบบกลมจะมลกษณะเฉพาะของผลตภณฑทผลตแยก เปนกลมๆ ในแตละกลมจะผลตตามมาตรฐานเดยวกนทงลอต ในขณะทการผลตแบบไมตอเนองจะมลกษณะเฉพาะของผลตภณฑหลากหลายมากกวา

4. การผลตแบบไหลผาน หรอการผลตตามสายการประกอบ หรอการผลตแบบซ า (Line-Flow หรอ Assembly หรอ Repetitive Production) เปนการผลตผลตภณฑทเหมอนกนในปรมาณมาก การผลตแบบไหลผานจะมเครองจกอปกรณเฉพาะของแตละสายผลตภณฑเพอการ ผลตทรวดเรว และไดปรมาณมาก

5. การผลตแบบตอเนอง (Continuous Process หรอ Continuous Flow Production) เปนการผลตภณฑชนดเดยวในปรมาณทมากอยางตอเนองโดยใชเครองจกร เฉพาะอยาง