5

Engr

ami

vol.

32

jul-s

epte

mba

r 20

10.

br. 3

GRUPNA PSIHOTERAPIJAMLADIH IZ PORODICA ALKOHOLIČARA I NEKIASPEKTI RODITELJSTVA

Snežana Filipović

UDK: 615:851&.862:616.89-008.441.3

Institut za mentalno zdravlje, Beograd, Srbija

Ovaj rad je deo istraživanja koje je rađe-no za doktorsku disertaciju Evaluacijagrupne terapije adolescenata iz porodicealkoholičara“ - Istraživanje promena soci-jalno-psihijatrijskih obeležja adolescenataiz porodica alkoholičara tokom grupneterapije - odbranjene januara 2007. na Fi-lozofskom fakultetu u Beogradu.

Kratak sadržaj

Uvod Problemi komunikacije između rodite-lja i dece su značajni u vaspitnom procesu iopštem sazrevanju mladih Odnosi izmeđuroditelja i mladih u porodici alkoholičara sutrajno ili povremeno poremećeni i emocio-nalno opterećujući..

Cilj rada Ciljevi rada su da se ispita uti-caj grupne psihoterapije mladih iz porodicaalkoholičara na odnos roditelji-deca, kakoroditelji reaguju na ponašanje koje ne odo-bravaju i kome se obraćaju mladi iz alkoho-ličarskih porodica kada im je potrebna po-moć i podrška.

Metod Uzorak od 296 mladih podeljenje na četiri grupe ispitanika: prva grupa suadolescenti iz porodica lečenih alkoholičarakoji su bili na grupnoj psihoterapiji (n=36);druga grupa mladih iz porodica lečenih alko-holičara koja nije bila na grupnoj psihotera-piji (n=44); treća grupa su mladi iz opšte po-pulacije sa alkoholizmom u porodici (n=63)i četvrta grupa su mladi iz opšte populacijebez alkoholizma u porodici (n=153). Prime-njivan je CAST-6 upitnik o alkoholizmu ro-ditelja i socijalno-psihijatrijski list koji ispitu-je sociodemografska obeležja i ključna pita-nja vezana za relacije u porodici.

Rezultati istraživanja pokazuju da posto-je razlike u reagovanju roditelja iz sve četirigrupe ispitanika nakon grupne psihoterapijemladih. Kada im je potrebna pomoć, mladiiz opšte populacije se češće obraćaju rodite-ljima. Mladi iz porodica alkoholičara običnotraže pomoć van porodice. Svi mladi iz našegistraživanja najčešće su se obraćali za pomoćmajkama. Niko iz uzorka nije tražio pomoćstručnjaka.

Zaključak Rezultati istraživanju pokazu-ju poremećenost relacija na liniji roditelji de-ca u porodici alkoholičara i mogućnosti nji-hovog poboljšanja različitim terapijskim po-stupcima.

Ključne reči: grupna psihoterapija, mla-di, alkoholizam, odnosi u porodici, traženjepomoći

UVOD

Da su mladi iz porodica alkoholičara narazličite načine opterećeni alkoholizmomjednog od roditelja odavno je poznato, ma-da struka i nauka počinju njima da se bavetek krajem 60-ih godina posle izlaska čuve-nog rada Korka (Cork) “The forgotten chil-dren” [1]. Smatra se da su dva odlučujućaopšta faktora u razvoju rezilijentnosti mla-dih iz porodice alkoholičara: 1 - iskustvo us-pešnog savladavanja stresogenih situacija ištetnih uticaja iz sredine i 2 - pozitivni odno-si između mladih i roditelja tokom vaspita-nja i sazrevanja [2]. U porodici alkoholičaramnoge od funkcija roditelja su ili nestale iliizmenjene, tako da je komunikacija sa mla-dima nepotpuna, nedosledna i haotična, po-nekad zastrašujuća. U takvim uslovimamladi ne uspevaju da razviju pozitivanself-koncept, koji je preduslov uspešne soci-jalizacije, uključujući i uspeh tokom školo-vanja. Odnosi između roditelja i mladih uporodici alkoholičara su trajno ili povreme-no poremećeni i emocionalno opterećujući.[3, 4, 5, 6]. Problemi komunikacije izmeđuroditelja i dece u porodici alkoholičara suznačajni u vaspitnom procesu kao i opštemsazrevanju adolescenata.

Ranije istraživanje o ponašanju sinova ićerki pokazalo je da su obrasci adolescena-ta iz alkoholičarskih porodica neprilagođenipostojećoj interpersonalnoj socijalnoj situa-ciji, da nemaju spretnosti u komunikaciji saautoritetima, da adolescenti iz ovih familijapitaju u pogrešno vreme i na pogrešan na-čin, te da se zbog prethodnih neuspeha, sveviše povlače, i tako postaju usamljeni iliuključeni u marginalne, nedovoljno socijali-zovane grupe. Mladi iz alkoholičarskih po-rodica su suviše “umreženi“ u odnose u po-rodičnom sistemu sa raznovrsnim nepovolj-nim ulogama (npr. heroj, klovn, žrtveno jag-nje, izgubljeno dete) [8] ili bivaju “izbačeni“iz sistema, praktično žrtvovani, da bi alko-

holičarski sistem opstao, ulazeći agresivno usukobe sa drugim članovima sistema, odba-cujući tako porodicu, prepuštaju se grupivršnjaka.

Pretpostavka je da će grupna psihotera-pija uticati pozitivno na relacije mladih izporodica alkoholičara sa roditeljima (otacalkoholičar), najviše u pogledu uzajamnoguvažavanja i mogućnosti korekcije ponaša-nja koje ne odobravaju [9,10].

Ciljevi istraživanja bili su: (1) da se ispi-ta uticaj grupne psihoterapije mladih iz po-rodica alkoholičara na odnos roditelji-deca:kako roditelji reaguju na ponašanje koje neodobravaju i (2) kome se obraćaju mladi izalkoholičarskih porodica kada im je potreb-na pomoć i podrška.

METODOLOGIJA ISTRAŽIVANJA

Mladima iz alkoholičarskih porodica,čiji su se roditelji lečili u Institutu za mental-no zdravlje u Beogradu na Klinici za bolestizavisnosti, u periodu 2000-2004. godine,bilo je ponuđeno učešće u jednogodišnjojgrupnoj psihoterapiji. Grupna psihoterapijaje odabrana kao moguća pomoć u rešava-nju subjektivnih problema mladih iz porodi-ce alkoholičara, budući da tokom nje dobi-jaju podršku ostalih članova. Ona im poma-že da se oslobode osećanja manje vrednosti,negativnih osećanja uopšte i pruža im ko-rektivni bihejvioralni okvir za promenu po-našanja, uključujući i promenu stava premaučenju i školskim obavezama. [11, 12].

Mala grupa vođena je po načelima ana-litički usmerene psihoterapije sa primenomnekoliko igara kao tehnika, onako kako seto preporučuje u literaturi o grupnoj psiho-terapiji i savetovanju dece i adolescenata[13]. U tom smislu, u vezi sa problemimamladih, korišćene su simboličke igre podnazivom ”moja tajna”, ”pet prstiju”, ”ogle-dalo” i druge [(”Kanali stresa”, ”Ja –poru-

6

Engr

ami

vol.

32

jul-s

epte

mba

r 20

10.

br. 3

ke”, ”Moć-nemoć”, ”Sve ima bar dve stra-ne”, ”Ko sam ja”, ”Poverenje”, ”Moja pra-va”)] uklapajući ih u grupni proces, jačajućipri tom prijateljske relacije i socijalne kom-petencije članova grupe (u kontroli agresiv-nosti, učenju na primeru drugog, vežbanjudelenja osećanja sa drugim) [14].

Opis uzorka

Ukupan broj mladih u istraživanju bio je296, i to iz porodica alkoholičara koji su selečili bilo je 80 ispitanika (37 mladića i 43devojke), dok je 216 ispitanikao (118 mla-dića i 98 devojaka) bilo iz opšte populacije.Uzorak je podeljen u četiri grupe.

Prvu grupu (G1) činili su mladi koji subili na grupnoj psihoterapiji, a čiji su se ro-ditelji lečili u Beogradu u Institutu za men-talno zdravlje, u periodu 2000-2004. god.Grupnu psihoterapiju je započelo 43 adole-scenta, a završilo 36, 14 mladića i 22 devoj-ke.

Drugu grupu ispitanika (G2), činili sumladi čiji su se roditelji lečili u navedenojustanovi u pomenutom periodu, ali koji ni-su bili na grupnoj psihoterapiji. Najčešćirazlog za odbijanje grupne psihoterapije jebilo mesto stanovanja porodice (van Beo-grada), a u manjem broju su roditelji i mla-di smatrali da im nije potrebna pomoć ili ni-su mogli da usklade dolazak na grupu saškolskim obavezama. U ovoj grupi je bilo44 mladih (23 mladića i 21 devojka, uzrastaod 12 do 18 godina.

Uzorak mladih iz opšte populacije pred-stavljali su redovni ucenici od petog doosmog razreda jedne osnovne i tri srednješkole u Beogradu (Osnovna škola “Vuk Ste-fanovic Karadžic”, V Beogradska gimnazi-ja, VI Beogradska gimnazija i Železnickiobrazovni centar). Svim ispitanicima izopšte populacije dat je Upitnik o alkoholi-zmu roditelja (Children of Alcoholics Scree-

ning Test – 6; CAST-6), koji je ovaj uzorakpodelio na dve podgrupe: sa alkoholizmomu porodici (G3) i bez alkoholizma u porodi-ci (G4).

Instrumenti istraživanja

1 Socijalno-psihijatrijski list koristilismo za dobijanje socio-demografskih poda-taka o ispitaniku i njegovoj porodici. Upit-nik je konstruisan 2000. godine u Institutuza mentalno zdravlje u Beogradu od straneTima za zaštitu mladih od zanemarivanja izlostavljanja a za potrebe praktične rutinskeidentifikacije u tretmanu i praćenju mladihdo 18 godina u ovoj ustanovi. Od ukupno53 ajtema iz tri dela upitnika koristili smonjegov opšti deo - 15 ajtema koji su se od-nosili na sledeće podatke o ispitaniku: pol,uzrast, kompletnost porodice, socioeko-nomski uslovi u kojima porodica živi, obra-zovanje, odnos prema prijateljima, obraća-nje za pomoć kada imaju problem i posebnideo (20 ajtema) koji se odnosi na primarnuporodicu ispitanika: demografski podaci ro-ditelja, odnosi u porodici, reakcije na pona-šanje koje ne odobravaju, reagovanje naškolovanje itd.

2 Upitnik o alkoholizmu roditelja(Children of Alcoholics Screening Test,CAST) koristi se za identifikovanje mladihkoji žive sa roditeljima alkoholičarima. Zapotrebe ovog istraživanja uzet je skraćenioblik ovog testa CAST 6 (Short Form ofChildren of Alcoholics Screening Test - 6)[15]. Test se sastoji od šestajtema. Oblik od-govora je DA/NE. CAST 6 su popunjavalimladi iz opšte populacije u dva vremenskaperioda, na početku i kraju školske godine.

Testiranja mladih iz opšte populacije od-vijalo se u školskim učionicama. Vreme zapopunjavanje testova bilo je jedan školskičas. To se ponekad pokazalo kao nedovolj-no, te su neki od mladi ostajali za vreme

7

Engr

ami

vol.

32

jul-s

epte

mba

r 20

10.

br. 3

školskog odmora da završe ispitivanje. Ado-lescenti čiji su se roditelji lečili od alkoholi-zma, popunjavali su upitnike u prostorija-ma Instituta za mentalno zdravlje u sobi zagrupni rad.

Statistička obrada podataka

Korišćen je c2-test za analizu statističkeznačajnosti razlika između obeležja ispitiva-nih podgrupa ispitanika u pogledu određe-nih sociodemografskih obeležja s jedne, ipojedinih tipova reagovanja u porodičnimrelacijama sa druge strane. Takođe je isti testkorišćen za računanje statističke značajnostirazlika između određenih oblika reagovanjaoca i majke na ponašanje koje ne odobrava-ju.

REZULTATI ISTRAŽIVANJA

Uzrast ispitanika je bio od 10 do 19 go-dina. Najveći broj je bio u proseku star 15-16 godina. Većina mladih je živela sa obaroditelja. U grupi mladih sa alkoholizmomu porodici koja je bila na grupnoj psihotera-piji (G1) njih 75% živi sa oba roditelja, doku grupi mladih iz opšte populacije koji ne-maju alkoholizam u porodici (G4) njih89,5% živi sa oba roditelja. Između ove dvegrupe postojala je statistički značajna razli-ka (G1:G4 2=11,82 i p=0,0160; G1:G22= 3,4566 i p=0,9321 ; G1:G3 2= 4,876 ip=0,7612).

U odnosu na broj članova u porodici,približno75 % od ukupnog uzorka, živi utročlanim i četvoročlanim porodicama. Odvišečlanih porodica bilo je: 16 porodica sašest članova i 1 porodica sa sedam članova.Utvrđena je statistički značajna razlika iz-među grupa i to u korist prisustva višečlanihporodica u porodicama zdravih (G4), ali i udrugim kontrolnim grupama (G2 i G3) uodnosu na eksperimentalnu grupu (G1)(

G1:G2 2=13,19 p=0,0012; G2:G32=12,09 p=0,0152; G2:G4 2=14,30p=0,0012)

U odnosu na stambene uslove, porodicesu se međusobno razlikovale po grupamaali nije postojala statistički značajna razlika.Procenat porodica koje su bile u podstanar-skom odnosu bio je mnogo veći kod mladihkoji su bili na grupnoj psihoterapiji (19,4%vs. 3,2-5,2%), ali ni ova razlika nije dostiglastatističku značajnost.

Najviše mladih je bilo u 6. i 7. razreduosnovne i 2. i 3. razredu srednje škole. Na-đene su statistički značajne razlike izmeđuobe grupe mladih čiji su roditelji bili na leče-nju alkoholizma i njihovih vršnjaka iz opštepopulacije: u porodicama koje su bile na le-čenju veći broj mladih bio je u osnovnoj, amanji broj u srednjoj školi, dok su u obegrupe mladih iz opšte populacije bili zastu-pljeniji srednjoškolci. Ispitanici u grupamaiz opšte populacije su bili stariji i školovani-ji. (G1:G3 2=15,99 p=0,0167; G1:G42=20,84 p=0,0019; G2:G3 2=15,39p=0,0172; G2:G4 2=35,78 p=0,0017)

Reagovanje majke na ponašanje mladih koje ne odobrava

Nacin reagovanja roditelja na ponašanjemladih koje ne odobravaju ispitivali smo zasvakog roditelja ponaosob. Na Tabeli 1 pri-kazani su rezultati vezani za tipove reagova-nja majki na ponašanje mladih koje ne odo-bravaju.

U prvom testiranju majke mladih koji subili na grupnoj psihoterapiji (G1), reagovalesu verbalnim i fizičkim kažnjavanjem češćenego majke mladih iz ostale tri grupe ispita-nika. Nakon grupne psihoterapije mladihkao i porodične terapije roditelja , majke sureagovale više razgovorom, ali razlika u na-činu reagovanja u drugom testiranju, nije

8

Engr

ami

vol.

32

jul-s

epte

mba

r 20

10.

br. 3

dostigla statističku značajnost (vidi Tabelubr. 1).

Majke iz porodica alkoholičara čiji mla-di nisu bili na grupnoj psihoterapiji statistič-ki značajno više su razgovarale sa njima i

manje ih fizički kažnjavale, u oba merenjaT1 i T2, u odnosu na ispitanike iz G1 grupe.U ispitivanom periodu nije došlo do značaj-nih promena navedene varijable ni u jednojod četiri grupa iz uzorka.

9

Engr

ami

vol.

32

jul-s

epte

mba

r 20

10.

br. 3

Nije potvrđeno da postoji statističkaznačajnost razlika u pogledu načina reakci-ja majki na ponašanje koje ne odobravajuizmeđu tri grupe u kojima su supruzi alko-holičari (G1 : G2; G1 : G3).

No, potvrdilo se da su razlike u načini-ma reagovanja majki na ponašanje koje neodobravaju, statistički značajne između ispi-tanika iz porodica alkoholičara na grupnojpsihoterapiji i ispitanika iz porodica bez al-koholizma, i to u oba merenja (T1 i T2), usmislu značajno višeg prisustva razgovora iznačajno manjeg fizičkog kažnjavanja ado-lescenata u porodicama bez alkoholizma(vidi Tabelu 1).

Reagovanje oca na ponašanje mladih koje ne odobrava

Na Tabeli 2 prikazane su vrednosti tipo-va reagovanja oca iz porodica alkoholičarana ponašanje koje ne odobrava.

Kod sve četiri grupe ispitanika najčešćareakcija oca na ponašanje koje ne odobravaje razgovor. Ipak, u grupi mladih koji su bi-li na grupnoj psihoterapiji i čiji su roditeljibili na porodičnoj terapiji alkoholizma, uodnosu na ostale tri grupe ispitanika, bilo jenajviše fizičkog kažnjavanja, a najmanjerazgovora sa ocem. Posle terapije roditelja imladih ove reakcije su se neznatno smanjile.

U prvom testiranju utvrđena je statistič-ki značajna razlika između reakcije očeva izgrupe mladih koji su bili na grupnoj psiho-terapiji (G1) i reakcije očeva na ponašanjekoje ne odobravaju u grupi mladih iz opštepopulacije bez alkoholizma u porodici (G4).U grupi mladih iz opšte populacije bez alko-holizma, utvrđen je značajnije veći procenatočeva koji razgovorom reaguju na ponaša-nje koje ne odobravaju i značajnije manjiprocenat očeva koji verbalno ili fizički ka-žnjavaju decu zbog ponašanja koje ne odo-bravaju. U drugom testiranju ova razlika ni-

je bila statistički značajna, što znači da jegrupna psihoterapija mladih uticala na zna-čajno smanjenje, pre svega fizičkog kažnja-vanja od strane oca zbog ponašanja koje neodobrava.

Direktna merenja razlika između reago-vanja oca na ponašanje koje ne odobravatokom prvog (T1) i tokom drugog testiranja(T2), nisu potvrdila, ni za jednu od četirigrupe uzorka, statistički značajne razlike.

Traženje pomoći adolescenata u rešavanju njihovih problema

Na Tabeli 3 prikazane su vrednosti od-govora na pitanje od koga mladi iz alkoho-ličarskih porodica traže pomoć da bi rešilisvoje probleme, odslikavajući nam na svojnačin porodične interakcije, bliskost i pove-renje. Ispitanici iz sve četiri grupe su se zapomoć najčešće obraćali majci u oba mere-nja.

Mladi koji su bili na grupnoj psihotera-piji (G1) su se pre lečenja roditelja obraćaliza pomoć nekome van porodice u 16,7%slučajeva, ili su sami rešavali probleme u13,9%, što govori o većoj samostalnosti idistanci od porodice u odnosu na ostale trigrupe, kod kojih je ovaj način obraćanja zapomoć ipak procentualno manji.

Nije potvrđeno da je došlo do statističkiznačajnih promena odgovora, koji se odno-se na osobe kojima se mladi obraćaju za po-moć, ni u jednoj od četiri podgrupe uzorka,u drugom merenju (T2) u odnosu na prvovreme testiranja (T1).

Posle porodične terapije roditelja i grup-ne psihoterapije mladih, razlika u pogledutraženja pomoći van porodice između mla-dih koji su bili na grupnoj psihoterapiji i nji-hovih vršnjaka koji nemaju alkoholizam uporodici postala je statistički značajna (nanivou 0,05). Mladi iz opšte populacije bezalkoholizma u porodici su i dalje najmanje

10

Engr

ami

vol.

32

jul-s

epte

mba

r 20

10.

br. 3

11

Engr

ami

vol.

32

jul-s

epte

mba

r 20

10.

br. 3

samostalno rešavali probleme i češće su seza pomoć u rešavanju problema obraćalibraći i sestrama i to statistički značajno, doku prvom merenju (T1) te razlike nisu bile nanivou statističke značajnosti (bile su samo uapsolutnim ciframa).

Na osnovu primene upitnika za otkriva-nje alkoholizma u porodici CAST 6, u opš-toj populaciji od 216 ispitivanih porodice,utvrdili alkoholizam roditelja u 63 porodi-ce. Postojanje ovih “nevidljivih alkoholiča-ra” [16, 17] u opštoj populaciji našli su idrugi autori [18, 19]. Alkoholičarski sistemiiz ovakvih porodica su veoma otporni naraznovrsne traume i krize, pa se održavajuuspešno decenijama, čak mogu razviti hi-pertrofirane pozitivne osobine kod pojedi-nih članova porodice.

Dobijeni rezultati u ovom istraživanjuslični su, jednim svojim delom, sa rezultati-ma drugih istraživanja [20, 21, 22], u smislugeneralne potvrde poremećenosti relacija uodnosu roditelji deca i mogućnosti njihovogkorigovanja različitim terapijskim postupci-ma.

DISKUSIJA

Krajem 20. veka istraživanja alkoholi-zma su se proširila i na izučavanje problemamladih iz alkoholičarskih porodica [23], dabi se među njima pojavila i ona koja obra-đuju vaspitne probleme mladih iz porodicaalkoholičara [24]. SAMHSA SubstanceAbuse and Mental Health Service Admini-stration [25] je, definišući zavisnost od sup-stanci, apostrofirala i perzistirajuće poreme-ćaje u interpersonalnim relacijama kao jed-no od specifičnosti ove dijagnostičke kate-gorije.

Ovo istraživanje je, potvrdivši nesrazme-re u vezi sa načinom reagovanja roditelja naponašanje koje ne odobravaju, indirektnopokazalo, da su odnosi u porodicama alko-

holičara, kako su uostalom našli i drugi is-traživači [26], po svemu sudeći nekonzi-stentni, a ponekad emocionalno nepodnoš-ljivi [5, 9, 10]. Ono što roditelji nesporno neodobravaju kod mladih je pre svega fizičkaagresivnost i uporni negativizam - opozicio-nalno ponašanje [27], odnosno eksternalizi-rajuće ponašanje - delinkventnost, agresiv-nost [28, 29]. Sa druge strane, postoje istra-živanja [30, 31] koja su potvrdila da ova-kvog ekstremnog ponašanja mladih, kojiroditelji ne odobravaju, ima podjednako ikod mladih iz porodica nealkoholičara.

Tokom grupne psihoterapije mladih izporodica alkoholičara, kako je pokazaloovo istraživanje, odnos između roditelja imladih se pomera prema povoljnijim obra-scima odnošenja, ka saradnji i razumevanju.Majke iz alkoholičarskih porodica, posleporodične terapije i posle grupne psihotera-pije mladih, na loše ponašanje više reagujurazgovorom, a manje zabranama i fizičkimkaznama, istina samo u apsolutnim brojevi-ma. Reakcije majki iz ostale tri grupe ispita-nika bile su bez većih promena u istom vre-menskom periodu, ali u principu, i one češ-će (u apsolutnim brojevima) razgovaraju sasvojom decom onda kad ne odobravaju nji-hovo ponašanje, no značajno više samo ugrupi mladih iz porodica bez alkoholizma.

U poređenju sa mladima iz svih ostalihgrupa, 50% mladih koji su se uključili u psi-hoterapijsku grupu obraća se majci za po-moć. Samo 5,6% u 1. i 8,3% u drugom te-stiranju mladih iz grupe koja je bila na grup-noj psihoterapiji traži pomoć od oca, što go-vori o svojevrsnoj isključenosti oca iz poro-dične komunikacije. Očigledno je da mladikoji su bili na grupnoj psihoterapiji uopštene računaju na pomoć svojih očeva alkoho-ličara. Podatak da 22,3% njih traži pomoćvan primarne porodice, govori o potrebi zapomoći i obraćanju nekoj drugoj značajnojosobi iz njihovog života [29]. U drugim gru-

12

Engr

ami

vol.

32

jul-s

epte

mba

r 20

10.

br. 3

13

Engr

ami

vol.

32

jul-s

epte

mba

r 20

10.

br. 3

pama uzorka manji broj mladih traži po-moć van porodice. Može se sa razlogompretpostaviti da poremećene komunikacije ioštećene emocionalne odnose najverovatni-je doprinosi i spremnost mladih da prihvategrupnu psihoterapiju, kao vid traženja po-moći van porodice.

Očevi mladih koji su bili na grupnoj psi-hoterapiji posle grupne psihoterapije više re-aguju razgovorom, ali i dalje verbalnim ka-znama i zabranama, no nema više fizičkogkažnjavanja. Istina, do manjih promena uistom pravcu je došlo i u ostale tri grupe is-pitanika. Čak se negativna reagovanja oče-va mladih koji su bili na grupnoj psihotera-piji na ponašanje koje ne odobravaju, u po-ređenju sa reagovanjima očeva iz porodicanealkoholičara, smanjuju.

U sve četiri grupe ispitanika, mladi seposle godinu dana više obraćaju za pomoćmajkama, više njih samostalno rešava pro-bleme, najmanje njih traži pomoć van poro-dice.

Vrlo indikativno je da se nijedna mladaosoba iz uzorka, u oba testiranja, nije obra-tila za pomoć stručnoj službi. Moguće je damladi iz porodica bez alkoholizma nisu ima-li potrebe za stručnom pomoći (mada je sa-mo alkoholizam roditelja isključen, ali ne idrugi porodični problemi). Što se tiče ostaletri grupe, predpostavljamo da su stid zbogroditeljskog alkoholizma, lojalnost u čuva-nju porodične tajne i verovanje da im niko

ne može pomoći, bili glavni razlozi za neo-braćanje mladih iz porodica sa alkoholi-zmom profesionalacima. Smatramo ipak daje ključni razlog za to strah od etiketiranjaposle obraćanja za pomoć psihologu ili psi-hijatru.

ZAKLJUČAK

Terapijski model koji smo evaluirali uovom istraživanju je grupna psihoterapijamladih iz porodica alkoholičara kombino-vana sa sistemskom porodičnom terapijomalkoholizma. Rezultati istraživanja pokazu-ju da postoje razlike u reagovanju roditeljaiz sve četiri grupe ispitanika. Nakon grupnepsihoterapije mladih, njihovi roditelji su po-kazali više podrške i razumevanja za njih,mada promene nisu statistički značajne. Ka-da im je potrebna pomoć, mladi iz opšte po-pulacije su se češće obraćali roditeljima. Svimladi iz uzorka su se najčešće obraćali zapomoć majkama. Niko iz uzorka nije tražiopomoć stručnjaka.

Istraživanje je pokazalo da se nakontretmana roditelja i mladih njihov odnospoboljšao. Period od godinu dana tretmanase pokazao nedovoljnim da se mladi iz po-rodica alkoholičara izjednače sa svojim vrš-njacima koji nemaju alkoholizam u porodi-ci, te stoga treba razmotriti mogućnost du-žeg trajanja ovog ili nekih drugih terapijskihmodela.

14

Engr

ami

vol.

32

jul-s

epte

mba

r 20

10.

br. 3

15

Engr

ami

vol.

32

jul-s

epte

mba

r 20

10.

br. 3

GROUP PSYCHOTHERAPYOF YOUNG PEOPLE FROMALCOHOLIC FAMILIESAND SOME ASPECTS OF PARENTING

Snežana Filipović

Institute of Mental Health, Belgrade, Serbia

Summary

Introduction The communication problem bet-ween parents and children has impact on chil-dren’s education and on the maturation processof adolescents in general. Relationship betweenyoung people and their parents in a family of al-coholics is permanently or occasionally distur-bed and emotionally burdened.

Objective The aims of the study were (1) toevaluate the effects of group psychotherapy withyoung people from family of alcoholics on pa-rent-child relationship, in regard to parents reac-tions to disapproved behaviour and (2) to evalu-ate where and from whom young people seekhelp for their problems.

Methods The sample consisted of 296 ado-lescents divided in four groups: the first group ofyoung people from recovered alcoholic families,who were on group psychotherapy (n= 36), se-cond group of young people from recovered al-coholic families, who did not attended grouppsychotherapy (n=44), third group of young pe-ople from the general population, from familieswith alcoholic member (n=63) and fourth groupof young people from the general populationwith no alcohol problems in a family (n=153).The following instruments were used: Childrenof Alcoholics Screening Test-CAST 6 and Social-psychiatric questionnaires for obtaining social-demographic data and data on patterns in familyrelationships .

Results showed different parent’s reactionsin all four groups. Parents of adolescents fromthe first group, who were on a group psychothe-rapy, after the sessions became more supportiveand showed more understanding for them, butthis changes did not show statistical significance.When young people from the general populationneed help, they usually seek it from their parents.Young people from alcoholic families usually se-ek help from the significant person not connec-ted with their families. All young people in ourstudy more frequently refer for help to their mot-hers. No one of adolescents from sample has so-ught for expert’s help.

Conclusion The results of our study confirmdisturbed parent-children relationship and alsoshowed that different therapeutic methods maybe successfully used to improve that relationship.

Key words: group psychotherapy, young pe-ople, alcoholism, family relationships, seekinghelp

1. Zobel M. Children from family of alcoholics.Götingen-Bern-Toronto-Seattle: Hogre-fe-Verlag für Psychologie; 2000.

2. Laucht M.Vulnerability and resilience in chil-dren progres - Results of Mannheimer longstudy. In: Brisch KH, Hellbrügge T. eds. Bin-des and Trauma, Stuttgart: Kett-Cotta; 2003.

3. Vuletić Z. Deca alkoholičara. Dečije novine,Gornji Milanovac; 1988.

4. Kusch M, Petermann F. Concepts and re-sults of development psychopathology. In:Petermann F. eds. Handbook of clinic childpsychology. Explanations approachs and in-terventions treatmans, Götingen: Hogrefe;1998.

5. Hussong AM, Bauer DJ, Huang W, ChassinL, Sher KJ, Zucker RA. Characterizing the li-fe stressors of children of alcoholic parents. JFam Psychol 2008; Dec 22(6):819-32.

6. Gabriel-Fried B, Teichman M. Ego identity ofadolescent children of alcoholics, J drugEduc 2007; 37(1):83-95.

7. Filipović S. Agresivnost dece iz alkoholičar-skih porodica, magistarska teza, Fakultet po-litičkih nauka, Beograd, 1999

8. Filipović S. Evaluacija grupne psihoterapijeadolescenata iz porodica alkoholičara. Diser-tacija, Filozofski fakultet, Beograd, 2007.

9. Wegscheider S. Is there any chance: Hopeand heal for alcoholics family. Wildberg, Ver-lag Bögner-Kaufmnn; 1988.

10. Andreas JB, O'Farrell TJ. Longitudinal asso-ciations between fathers' heavy drinking pat-terns and children's psychosocial adjust-ment. J Abnorm Child Psychol 2007; Feb35(1):1-16.

11. Andreas JB, O'Farrell TJ, Fals-Stewart W.Does individual treatment for alcoholic fat-hers benefit their children? A longitudinal as-sessment. J Consult Clin Psychol 2006; Feb74(1):191-8.

12. Hussong AM, Wirth RJ, Edwards MC, Cur-ran PJ, Chassin LA, Zucker RA.Externalizingsymptoms among children of alcoholic pa-

rents: Entry points for an antisocial pathwayto alcoholism. J Abnorm Child Psychol 2007;Aug 116(3):529-42.

13. Barnow S, Ulrich I, Grabe HJ, Freyberger HJ,Spitzer C. The influence of parental drinkingbehaviour and antisocial personality disorderon adolescent behavioural problems: resultsof the Greifswalder Family Study. Alcohol2007; Nov-Dec 42(6):623-8. Epub 2007 Aug1.

14. Shechtman Z. Group counseling undpsychotherapy with children and adole-scents, Mahwah-New Yersey-London: Low-rence Erlbaum Associates Publishers; 2007.

15. Plut D. Osnovne postavke interventnih pro-grama za konstruktivno rešavanje sukoba.Grupa MOST; 1995.

16. Hodgins DC, Shimp L. Identifying adult chil-dren of alcoholics: Metodological review anda comparasion of the CAST-6 with other met-hods. Addiction 1995; 90: 255-67.

17. Trbić V.Opis alkoholičarske porodice. Zadu-žbina Andrejević. Beograd, 2000.

18. Larkins JM, Sher KJ. Family history of alco-holism and the stability of personality inyoung adulthood. Psychol Addict Behav2006; Dec 20(4):471-7

19. Steinglass P. Family therapy: Alcohol, In: Ga-lanter M, Kleber H. Textbook of substanceabuse treatment, Washington D. C: Ameri-can Psychiatric Press.;1994.

20. Jill N. Kearns-Bodkin, Kenneth E. Leonard.Relationship functioning among adult chil-dren of alcoholics. Journal of Studies on Al-cohol, Nov, 2008

21. Stojiljković S, Berger J. Influence of paternalalcoholism on psychophysical growth of chil-dren with particular regard on their learningabilities and antisocial behavior. Beograd: In-stitut za alkoholizam i narkomanije; 1977.

22. Vitaro F, Tremblay RE, Zoccolillo M. Alcoho-lics father, adolescent drug abuse and pro-tective factors, Can J Psychiatry 1999; 44(9):90-8.

16

Engr

ami

vol.

32

jul-s

epte

mba

r 20

10.

br. 3

Literatura:

23. McGrath CE, Watson AL, Chasin L. Acade-mic achievement in adolescent children of al-coholics. J S Atud Alcohol 1999; 60(1):18-26.

24. Averna S, Hesselbrock V. The relationship ofperceived social support to substance use inoffspring of alcoholics. Addict Behav 2001;May-Jun 26(3):363-74.

25. Christensen HB, Bilenberg N. Behaviouraland emotional problems in children of alco-holic mothers and fathers. Eur Child AdolescPsychiatry 2000 Sep 9(3):219-26.

26. Substance Abuse and Mental Health Servi-ces Administration. Substance Abuse, Retri-eved November 30, 2006, from http://wor-kplace.samhsa.gov/SubstanceAbuse/ Gan-ce-Cleveland B, Mays MZ, Steffen A. Associ-ation of adolescent physical and emotionalhealth with perceived seventy of paternalsubstance abuse, JSPN 2008; 13(1): 15-25.

27. Carbonneau R, Tremblay RE, Vitaro F, Dob-kin FL, Saucier JF, Pihl RO. Paternal alcoho-lism, paternal absence and the developmentof problem behaviors in boys from six to twel-we years, Journal of Studies on Alcohol1998; 59: 387-98.

28. Lynskey MT, Fergusson DM, Horwood LJ.The effect of paternal alcohol problems onrates of adolescent psychiatric disorders,Addiction 1994; 89: 1277-86.

29. Preuss UW, Schuckit MA, Smith TL, BarnowS, Danko GP. Mood and anxiety symptomsamong 140 children from alcoholic and con-trol families. Drug Alcohol Depend 2002; Aug1; 67(3):235-42.

30. Hesselbrock MN, Hesselbrock VM. Relation-ship of family history, antisocial personalitydisorder and personality traits in young menat risk for alcoholism, Journal of Studies onAlcohol 1992; 53: 619-25.

31. Hussong AM, Chassin L. Stress and copingamong children of alcoholic parents throughthe young adult transition. Dev Psychopathol2004; Fall 16(4):985-1006.

Snežana FilipovićInstitut za mentalno zdravljePalmotićeva 37, 11 000 BeogradTel.: +381 (11) 33 07 556, +381 (64)/ 223 94 94E-mail: snezana.filipovic@yahoo.com

17

Engr

ami

vol.

32

jul-s

epte

mba

r 20

10.

br. 3