Hayvan Sağlığı ve KorumaHayvan Sağlığı ve Koruma

Prof. Dr. Osman YILMAZProf. Dr. Osman YILMAZDEÜ SBE Laboratuar Hayvanları Bilimi ADDEÜ SBE Laboratuar Hayvanları Bilimi AD

DEÜ Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurul Bşk.( HADYEK)DEÜ Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurul Bşk.( HADYEK)

Hayvan Sağlığı Dersi İçeriğiHayvan Sağlığı Dersi İçeriğiBölüm IBölüm IGirişGirişEvcil Hayvanlarda Görülen HastalıklarEvcil Hayvanlarda Görülen Hastalıklar

Bulaşıcı Olmayan HastalıklarBulaşıcı Olmayan HastalıklarBulaşıcı Olan HastalıklarBulaşıcı Olan Hastalıklar

– 1. Bakteriyel Hastalıklar1. Bakteriyel Hastalıklar– 2. Viral Hastalıklar2. Viral Hastalıklar– 3. Protozer ve Paraziter Hastalıklar3. Protozer ve Paraziter Hastalıklar– 4. Mantar ve Mayalara Bağlı Hastalıklar4. Mantar ve Mayalara Bağlı Hastalıklar

Enfeksiyon Nedir ve Oluşumunu Etkileyen Faktörler Nelerdir?Enfeksiyon Nedir ve Oluşumunu Etkileyen Faktörler Nelerdir?Enfeksiyon Etkenlerinin Bulaşma YollarıEnfeksiyon Etkenlerinin Bulaşma YollarıEnfeksiyona Karşı Doğal Korunma Sistemleri Nelerdir?Enfeksiyona Karşı Doğal Korunma Sistemleri Nelerdir?Enfeksiyonların Vücuttaki SeyirleriEnfeksiyonların Vücuttaki SeyirleriBazı Enfeksiyonlarda Kuluçka SüreleriBazı Enfeksiyonlarda Kuluçka SüreleriEnfeksiyöz Hastalıklarda TeşhisEnfeksiyöz Hastalıklarda Teşhis– AnemnezAnemnez– Klinik MuayeneKlinik Muayene– Otopsi BulgularıOtopsi Bulguları– Laboratuar Muayene SonuçlarıLaboratuar Muayene Sonuçları

Bölüm IIBölüm III.Hastalıklardan KorunmaI.Hastalıklardan Korunma– Hijyen KurallarHijyen Kurallar– Giyim ve İlgili EkipmanlarGiyim ve İlgili Ekipmanlar– Barınaklar (ahır ve ağıllar) ve HavalandırmaBarınaklar (ahır ve ağıllar) ve Havalandırma– Yem ve YemliklerYem ve Yemlikler– SuSu– Hareket ve EksersizHareket ve Eksersiz– İzolasyon ve Dezenfeksiyonİzolasyon ve Dezenfeksiyon

a.Fiziksel Dezenfektanlar ( ahır, ağıl, kümes, kuluçkahane, ekipman)a.Fiziksel Dezenfektanlar ( ahır, ağıl, kümes, kuluçkahane, ekipman)b.Kimyasal Dezenfektanlar ( ahır, ağıl, kümes, kuluçkahane, ekipman)b.Kimyasal Dezenfektanlar ( ahır, ağıl, kümes, kuluçkahane, ekipman)

II. Aşılar ve AşılamalarII. Aşılar ve Aşılamalar– Aşı Çeşitleri NelerdirAşı Çeşitleri Nelerdir– Bağışıklık SistemleriBağışıklık Sistemleri– Ülkemizde Hazırlanan Aşılar ve UygulanmasıÜlkemizde Hazırlanan Aşılar ve Uygulanması

Bölüm IIIBölüm III– Hayvanlardan İnsanlara Bulaşan HastalıklarHayvanlardan İnsanlara Bulaşan Hastalıklar– Viral HastalıklarViral Hastalıklar– Bakteriyel HastalıklarBakteriyel Hastalıklar– Paraziter HastalıklarParaziter Hastalıklar

Bölüm IBölüm IHavyan SağlığıHavyan Sağlığı

Ülkemizin önemli zenginlik kaynaklarından biriside mevcut canlı Ülkemizin önemli zenginlik kaynaklarından biriside mevcut canlı hayvan varlığıdır. Hayvanlardan sağlanan et, süt, yumurta vb. besin hayvan varlığıdır. Hayvanlardan sağlanan et, süt, yumurta vb. besin maddelerinin yanında deri, yün, kemik, kan gibi yan sanayi maddelerinin yanında deri, yün, kemik, kan gibi yan sanayi ürünlerinin sağlanmasının ve değişik alanlarda iş ve ihracat ürünlerinin sağlanmasının ve değişik alanlarda iş ve ihracat imkânları vermektedir.imkânları vermektedir.

Hayvancılık sektörünün gelişmesi, hayvan sağlığının korunması ve Hayvancılık sektörünün gelişmesi, hayvan sağlığının korunması ve daha kaliteli ve verimli üretim yapılabilmesine bağlıdır. Bu açıdan daha kaliteli ve verimli üretim yapılabilmesine bağlıdır. Bu açıdan bakıldığında Veteriner Hekimliği ve Ziraat Mühendislerinin bakıldığında Veteriner Hekimliği ve Ziraat Mühendislerinin çalışmalarda daha fazla birlikte çalışmasını zorunlu kılmaktadır.çalışmalarda daha fazla birlikte çalışmasını zorunlu kılmaktadır.

Çiftlik hayvanları yetiştiriciliğinde öncelikle hayvanların sağlığını Çiftlik hayvanları yetiştiriciliğinde öncelikle hayvanların sağlığını koruması gerekir. Hastalık oluşmadan ve salgınlar çıkmadan koruması gerekir. Hastalık oluşmadan ve salgınlar çıkmadan önlemlerin alınması maddi olarak büyük fayda sağlar. Hasta önlemlerin alınması maddi olarak büyük fayda sağlar. Hasta hayvanların tedavi edilmesinin yanında çiftlikte genel karantina hayvanların tedavi edilmesinin yanında çiftlikte genel karantina tedbirlerinin alınması da oldukça önemli görev sayılmalıdır.tedbirlerinin alınması da oldukça önemli görev sayılmalıdır.

Evcil Hayvanlarda Görülen Evcil Hayvanlarda Görülen HastalıklarHastalıklar

Bulaşıcı Olmayan Bulaşıcı Olmayan HastalıklarHastalıklar – 1.Fiziksel etkenlerin yaptığı 1.Fiziksel etkenlerin yaptığı

hastalıklar (Sıcak, soğuk, hastalıklar (Sıcak, soğuk, elektrik,ultraviyole) elektrik,ultraviyole)

– 2.Kimyasal etkenlerin 2.Kimyasal etkenlerin yaptığı hastalıklar (Zehirler, yaptığı hastalıklar (Zehirler, kötü besin vb.) kötü besin vb.)

– 3.Organizmanın 3.Organizmanın kendisinden kaynaklanan kendisinden kaynaklanan Hastalıklar (Hormonal Hastalıklar (Hormonal yetersizlik, enzim) yetersizlik, enzim)

Bulaşıcı Olan Bulaşıcı Olan HastalıklarHastalıklar– 1.Bakteriyel hastalıklar 1.Bakteriyel hastalıklar – 2.Viral hastalıklar 2.Viral hastalıklar – 3.Protozoer hastalıklar 3.Protozoer hastalıklar

Paraziter Paraziter hastalıklar hastalıklar – 4.Mantar ve mayadan 4.Mantar ve mayadan

gelen hastalıklargelen hastalıklar

Hastalıkların Ülke Hayvancılığına etkisi:Hastalıkların Ülke Hayvancılığına etkisi:

Bir ülke hayvancılığı için en tehlikeli olan hastalıklar Bir ülke hayvancılığı için en tehlikeli olan hastalıklar bulaşıcı olan hastalıklarıdır. bulaşıcı olan hastalıklarıdır. Bulaşıcı hastalıkların bazıları patladığında (sığır vebası, Bulaşıcı hastalıkların bazıları patladığında (sığır vebası, şap, at vebası vb.) mevcut hayvan varlığında çok kısa şap, at vebası vb.) mevcut hayvan varlığında çok kısa süre içerisinde ciddi kayıplara sebep olabilir. süre içerisinde ciddi kayıplara sebep olabilir. Bu ciddi kayıplar ülke ekonomisinde ve insan sağlığı Bu ciddi kayıplar ülke ekonomisinde ve insan sağlığı üzerinde etkileri oldukça büyüktür. üzerinde etkileri oldukça büyüktür. Mesela bir ülkede sığır vebası çıkmasının etkileri, canlı Mesela bir ülkede sığır vebası çıkmasının etkileri, canlı hayvanların ve hayvansal ürünlerin ihracatı duracaktır. hayvanların ve hayvansal ürünlerin ihracatı duracaktır. Et ve süt üretimi azalacak fiyatlar yükselecektir. Et ve süt Et ve süt üretimi azalacak fiyatlar yükselecektir. Et ve süt tüketimi azalacak, çocuklar yaşlılar ve hastaların tüketimi azalacak, çocuklar yaşlılar ve hastaların beslenmesi zorlaşacaktır beslenmesi zorlaşacaktır

İnsan ve Hayvan Yaşam İnsan ve Hayvan Yaşam Alanındaki GeçişlerAlanındaki Geçişler

İNSANHAYVAN

REZERVUAR HAYVANLARIPORTOR HAYVANLARI

ÇEVRE

HASTALIK YAPICI ETKENLER

BakterilerVirüslerMantar- MayalarProtozonlarParazitler

HavaSuToprak

Bakteri nedir: Bakteri nedir: 00,2 – 5 µm büyüklüğünde yuvarlak, çomak ve ,2 – 5 µm büyüklüğünde yuvarlak, çomak ve spiral formda olabilen, çok hızlı ve genelde eşeysiz olarak spiral formda olabilen, çok hızlı ve genelde eşeysiz olarak

üreyen canlılardır.üreyen canlılardır.

Şekil 2. Tek Hücreli Bir Mikroorganizma

Mikroorganizmaların Birlikte Yaşamaları:Mikroorganizmaların Birlikte Yaşamaları:

1.Sembiyozis:1.Sembiyozis: KarşılıklıKarşılıklı yardımlaşmaya dayanan birlikte yaşama tarzıdır. Bakterilerin kendi yardımlaşmaya dayanan birlikte yaşama tarzıdır. Bakterilerin kendi arasında bakteri, bitki, hayvan, insan arasında sembiyoz yaşam vardır.arasında bakteri, bitki, hayvan, insan arasında sembiyoz yaşam vardır.– Rumen Florası-------Seluloz ---------asetik butirik----------rumendan -----------enerji Rumen Florası-------Seluloz ---------asetik butirik----------rumendan -----------enerji

kaynağıkaynağı Polisakkarıt propiyonik asit Polisakkarıt propiyonik asit emilir emilir

2.Komensalizm :2.Komensalizm :– Biri fayda sağlar, diğeri fayda sağlamaz fakat zararda görmezBiri fayda sağlar, diğeri fayda sağlamaz fakat zararda görmez– İnsan bağırsak florası--------------K vitamini sentezlerİnsan bağırsak florası--------------K vitamini sentezler

3.Sinergizm :3.Sinergizm : – İki veyaİki veya daha fazla mikroorganizma birbirine destek sağlar.daha fazla mikroorganizma birbirine destek sağlar.– Kuzu pneumanisi:PPLOT Kuzu pneumanisi:PPLOT

4. Parazitizm :4. Parazitizm :İnsan ve hayvanlarda hastalık yapan bakteri, virüs ve parazitlerin yaşam İnsan ve hayvanlarda hastalık yapan bakteri, virüs ve parazitlerin yaşam

tarzına denir. Konakçısına zarar veren canlılardır. tarzına denir. Konakçısına zarar veren canlılardır.

5.Opurtunizm : 5.Opurtunizm : – İnsan ve hayvan sindirim, solunum, üregenital sistemlerinde yaşayan mikrofloradır.İnsan ve hayvan sindirim, solunum, üregenital sistemlerinde yaşayan mikrofloradır.

Bir salgın çıktığı takdirde olası Bir salgın çıktığı takdirde olası sonuçlar:sonuçlar:

SIĞIR VEBASI ÇIKMASIKoruyucu Hekimliğin Önemi

İhracatDuracak

Et-süt üretimi azalacak

Fiyatlar yükselecek

Çocuk,yaşlı hastalar eksik protein,yetersiz hayvansal (et,süt) gıdalar azalacak

İnsan salgılarının savaşı zorlaşacak.Ciddi hastalık tehlikesi

oluşacaktır.

-Bir ülkenin canlı hayvan varlığında ciddi kayıplar oluşacak-Tedavi maliyeti, hastalık materyallerin yok edilmesi

Not : Not : Bazı hayvan salgınları direk Bazı hayvan salgınları direk insanlara etki ederek insanlarda hastalık insanlara etki ederek insanlarda hastalık oluşturabilir ki bunlara Zoonozlar adı oluşturabilir ki bunlara Zoonozlar adı verilmektedir.verilmektedir. Örneğin kuduz, ruam, Örneğin kuduz, ruam, brucelloz, leptospiroz, tuberculoz, antrax brucelloz, leptospiroz, tuberculoz, antrax (şarbon), ekinokokkus.(şarbon), ekinokokkus.

Bazı TanımlarBazı Tanımlar

Enfeksiyon :Enfeksiyon : Bakteri Bakteri, virüs gibi mikroorganizmaların vücuda, virüs gibi mikroorganizmaların vücuda girerekgirerek yerleşmesi, yayılması ve çoğalarak hastalık yerleşmesi, yayılması ve çoğalarak hastalık oluşturabilmesine enfeksiyon denir. Bu mikroorganizmalardan oluşturabilmesine enfeksiyon denir. Bu mikroorganizmalardan bazıları salgıladıkları enzim, toksin gibi maddelerle hastalık bazıları salgıladıkları enzim, toksin gibi maddelerle hastalık belirtileri ortaya çıkabilir. Tetenoz, enterotoksemi belirtileri ortaya çıkabilir. Tetenoz, enterotoksemi mikroorganizma bulaşıcı olmadıkları halde çiçek ve anthrax mikroorganizma bulaşıcı olmadıkları halde çiçek ve anthrax bulaşıcı enfeksiyondur.bulaşıcı enfeksiyondur.Saprofit mikroorganizma:Saprofit mikroorganizma: Bazı Bazı mikroorganizmalar mikroorganizmalar vücudumuzda doğal olarak bulunur ve hastalık vücudumuzda doğal olarak bulunur ve hastalık yapmayabilirler. Bu mikroorganizmalar sindirim, solunum, yapmayabilirler. Bu mikroorganizmalar sindirim, solunum, deri, üriner sistemlerde doğal olarak bulunurlar. Bazen şartlar deri, üriner sistemlerde doğal olarak bulunurlar. Bazen şartlar değişince bu tür saprofitlerde hastalık yapma yeteneği değişince bu tür saprofitlerde hastalık yapma yeteneği kazanabilirlerkazanabilirler..

Bazı TanımlarBazı Tanımlar

Pathogen mikroorganizma: Pathogen mikroorganizma: – BuBu tür mikroorganizmalar vücuda girdiklerinde insan ve tür mikroorganizmalar vücuda girdiklerinde insan ve

hayvanların uygun direnç sistemlerine hazır olduklarında hayvanların uygun direnç sistemlerine hazır olduklarında yerleşerek hastalık yaparlar. Pathogen mikroorganizma hastalık yerleşerek hastalık yaparlar. Pathogen mikroorganizma hastalık yapabilme yeteneğine yapabilme yeteneğine virulans virulans adı verilir ve organizmanın adı verilir ve organizmanın direnci yetersiz olduğu zaman hastalığın oluşmasına sebep olur.direnci yetersiz olduğu zaman hastalığın oluşmasına sebep olur.

Virulans :Virulans :– PathogenPathogen bir mikroorganizmanın hastalık yapabilme gücüne bir mikroorganizmanın hastalık yapabilme gücüne

denir. Bir mikroorganizmanın hastalık meydana getirebilmesi için denir. Bir mikroorganizmanın hastalık meydana getirebilmesi için virülansı etkileyen bazı faktörler bulunmaktadır.virülansı etkileyen bazı faktörler bulunmaktadır.

Epidemiyoloji: Epidemiyoloji: – SalgınlarınSalgınların çıkışını çıkışını, , bulaşma ve yayılma faktörlerini inceleyen bulaşma ve yayılma faktörlerini inceleyen

bilim dalıdır.bilim dalıdır.

Virulansı Etkileyen FaktörlerVirulansı Etkileyen Faktörler

Mikroorganizmaya Ait FaktörlerMikroorganizmaya Ait Faktörler – 1.Organizmaya giren mikrop miktarı 1.Organizmaya giren mikrop miktarı – 2.Mikroorganizmaların ürettiği toksin,enzim 2.Mikroorganizmaların ürettiği toksin,enzim – 3.Organizmanın mikroorganizmaya ya da Ürünlere duyarlılığı 3.Organizmanın mikroorganizmaya ya da Ürünlere duyarlılığı

Organizmaya veya Ortama Ait FaktörlerOrganizmaya veya Ortama Ait Faktörler– 1.Yorgunluk, gebelik, yaşlılık 1.Yorgunluk, gebelik, yaşlılık – 2.Kalıtım (doğal direnç) 2.Kalıtım (doğal direnç) – 3.İklimin rolü (O,nem, ısı, su)3.İklimin rolü (O,nem, ısı, su)– 4.Paraziter enfeksiyon (iç ve dış paraziter)4.Paraziter enfeksiyon (iç ve dış paraziter)– 5.Organizmanın yaralanması5.Organizmanın yaralanması

– Enfeksiyon oluşmasında patogen mikroorganizmaları, duyarlı Enfeksiyon oluşmasında patogen mikroorganizmaları, duyarlı organizmayı, duyarlı doku-hücreyi bulması gereklidir.organizmayı, duyarlı doku-hücreyi bulması gereklidir.

Enfeksiyon Etkenlerinin Bulaşma YollarıEnfeksiyon Etkenlerinin Bulaşma Yolları

1.Yalama ile bulaşma (burucella, buzağı septisemsi, dana dizanterisi )1.Yalama ile bulaşma (burucella, buzağı septisemsi, dana dizanterisi )2.Isırmayla bulaştırma (kuduz)2.Isırmayla bulaştırma (kuduz)3.Hastalık hayvanların sekrek veya ekskretiyle (burucella, tifo, paratifo )3.Hastalık hayvanların sekrek veya ekskretiyle (burucella, tifo, paratifo )4.Sağım ve sütle (burucella, mastitis, kızıl, paratifo )4.Sağım ve sütle (burucella, mastitis, kızıl, paratifo )5.Hastalığı geçirmemi olan mekanik portürlerle (çakal, tilki)5.Hastalığı geçirmemi olan mekanik portürlerle (çakal, tilki)6.Bit, kene, insektesit (sıtma, piroplazmoz, tifiliz, veba )6.Bit, kene, insektesit (sıtma, piroplazmoz, tifiliz, veba )7.Solunum yoluyla (tüberculoz, aspirgellaz )7.Solunum yoluyla (tüberculoz, aspirgellaz )8.Kendi kendine (otoenfeksiyon) bulaştırma (gaitadan bazı parazitler )8.Kendi kendine (otoenfeksiyon) bulaştırma (gaitadan bazı parazitler )9.Cilt yoluyla direk temasla bulaşma9.Cilt yoluyla direk temasla bulaşma10.Cisel yolla bulaşma (durin, vibrio, frengi, gonokok, trichomonasm)10.Cisel yolla bulaşma (durin, vibrio, frengi, gonokok, trichomonasm)11.Sindirim sistemiyle (bulaşık , yiyecek ve suyla bulaşma )11.Sindirim sistemiyle (bulaşık , yiyecek ve suyla bulaşma ) Yukarıda sayılan değişik yollarla vücuda giren mikroorganizmalar derhal Yukarıda sayılan değişik yollarla vücuda giren mikroorganizmalar derhal hastalık oluşturmazlar, patogenitesi ve virulansına göre vücutta deriden hastalık oluşturmazlar, patogenitesi ve virulansına göre vücutta deriden başlayarak değişik düzeyde bazı koruyucu bariyerlere sahiptirler.başlayarak değişik düzeyde bazı koruyucu bariyerlere sahiptirler.

Vücuttaki Koruyucu BariyerlerVücuttaki Koruyucu Bariyerler

A. Vücut yüzeyinde (deri-mukuza ) koruyucu sistemlerA. Vücut yüzeyinde (deri-mukuza ) koruyucu sistemler– 1.Vücut yüzeyini kaplayan deri, deri kılları, tüyler, ter ve yağ bezleri1.Vücut yüzeyini kaplayan deri, deri kılları, tüyler, ter ve yağ bezleri– 2.Burundan akciğerlere kadar tüm solunum sistemi döşeyen epiteller2.Burundan akciğerlere kadar tüm solunum sistemi döşeyen epiteller– 3.Sindirim sistemi mukozası, Ph, tonsiller tüm sistemde bağışıklık 3.Sindirim sistemi mukozası, Ph, tonsiller tüm sistemde bağışıklık

sistemisistemi– 4.Ürigenital sistem mukozası, idrarın dışa akışı4.Ürigenital sistem mukozası, idrarın dışa akışı– 5.Göz, kulak organlarının eklenik bezleri (gözyaşı, kulak kiri, kirpikler )5.Göz, kulak organlarının eklenik bezleri (gözyaşı, kulak kiri, kirpikler )

B. Vücudun derin katlarında ( deri ve mukoza altındaki ) B. Vücudun derin katlarında ( deri ve mukoza altındaki ) koruyucu sistemlerkoruyucu sistemler

- Lenf umruları- Lenf umruları - Payer plokları- Payer plokları - Kemik iliği- Kemik iliği - Lokositler- Lokositler - Karaciğer , - Karaciğer , - dalak- dalak

Mikroorganizmalar vücuda girince olasılıkla Mikroorganizmalar vücuda girince olasılıkla aşağıdaki savunma sistemlerinden biriyle muhakkak aşağıdaki savunma sistemlerinden biriyle muhakkak

karşılaşırlar.karşılaşırlar.

1.Mikroorganizma vücuda girince savunma (retikulo-endotelial ) sistemince 1.Mikroorganizma vücuda girince savunma (retikulo-endotelial ) sistemince yok edilebilir.yok edilebilir.2.Mikroorganizma lokal lezyon yapar.2.Mikroorganizma lokal lezyon yapar.3.Mikroorganizma girdiği yerde ürer, ilk lezyonu yapar, kana karışır tüm 3.Mikroorganizma girdiği yerde ürer, ilk lezyonu yapar, kana karışır tüm organizmaya yayılır (bakteriyemi). Buna bakteride karışır ve kana karışırsa organizmaya yayılır (bakteriyemi). Buna bakteride karışır ve kana karışırsa buna buna Piyemi Piyemi denir.denir.4.Mikroorganizma girdiği yerde ürer ve ürettiği toksinlerle hastalık meydana 4.Mikroorganizma girdiği yerde ürer ve ürettiği toksinlerle hastalık meydana getirirler. (tetenoz, toksemi)getirirler. (tetenoz, toksemi)5.Mikroorganizma girdiği yerde ürer, kana karışır, ürer ve tüm vücuda 5.Mikroorganizma girdiği yerde ürer, kana karışır, ürer ve tüm vücuda yayılırsa buna septisemi denir.yayılırsa buna septisemi denir.6.Mikroorganizma girdiği yerde ürer ve lenf sistemi ile yayılırsa buna 6.Mikroorganizma girdiği yerde ürer ve lenf sistemi ile yayılırsa buna lenfagitis epizotica denir.lenfagitis epizotica denir.7.Bazı mikroorganizmalar kan yapan organlara yerleşir.7.Bazı mikroorganizmalar kan yapan organlara yerleşir.8.Bazı mikroorganizmalar sekonder veya ko-enfeksiyon şeklinde karışık 8.Bazı mikroorganizmalar sekonder veya ko-enfeksiyon şeklinde karışık enfeksiyon oluşturabilir.enfeksiyon oluşturabilir.9.Gizli enfeksiyon hiçbir klinik belirti göstermen devam eder.9.Gizli enfeksiyon hiçbir klinik belirti göstermen devam eder.10.Lokal enfeksiyon vücudun direncine göre klinik belirti gösteren 10.Lokal enfeksiyon vücudun direncine göre klinik belirti gösteren enfeksiyonlara denir.enfeksiyonlara denir.

Enfeksiyonların vücuttaki Enfeksiyonların vücuttaki seyrine göre:seyrine göre:

Akut Enfeksiyon:Akut Enfeksiyon: Çok kısa sürede Çok kısa sürede maksimum etkiye ulaşan enfeksiyonlar.maksimum etkiye ulaşan enfeksiyonlar.

Perakut Enfeksiyon:Perakut Enfeksiyon: Çok kısa süreli Çok kısa süreli enfeksiyonlarenfeksiyonlar

Subacut Enfeksiyon:Subacut Enfeksiyon: Uzun süreli Uzun süreli enfeksiyonlarenfeksiyonlar

Kronik Enfeksiyon:Kronik Enfeksiyon: Daha uzun süreli Daha uzun süreli enfeksiyonlarenfeksiyonlar

İnkübasyon süresi (kuluçka):İnkübasyon süresi (kuluçka):

Mikroorganizmanın vücuda girip üreyip, Mikroorganizmanın vücuda girip üreyip, hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasına hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasına kadar geçen süreye denir.kadar geçen süreye denir.Bazı hastalıkların kuluçka süreleri Bazı hastalıkların kuluçka süreleri söyledir.söyledir.– Gurm : 3-6 günGurm : 3-6 gün Tetenoz Tetenoz : 1 -3 hafta: 1 -3 hafta– Anthrax : 2 – 15 gün Koyun çiçeği : 3 -9 günAnthrax : 2 – 15 gün Koyun çiçeği : 3 -9 gün– Yanıkara : 1 – 5 günYanıkara : 1 – 5 gün Kuduz Kuduz : 5 – 8 gün: 5 – 8 gün– Luam : 5 -15 günLuam : 5 -15 gün Şap Şap : 2 -5 gün: 2 -5 gün– Sığır vebası : 3 – 10 günSığır vebası : 3 – 10 gün At vebası At vebası : 6 – 12 gün: 6 – 12 gün– EktimaEktima : 3 – 15 gün : 3 – 15 gün

Portör ve rezervuar hayvanPortör ve rezervuar hayvan

Portör nedir:Portör nedir: – Hastalığı atlatan bazı hayvanlar, kendinde bulunan Hastalığı atlatan bazı hayvanlar, kendinde bulunan

hastalık etkenlerini (mikroorganizma) etraftaki hastalık etkenlerini (mikroorganizma) etraftaki hayvanlara yayarlar. Bu tür hayvanlara portör hayvan hayvanlara yayarlar. Bu tür hayvanlara portör hayvan denir. Salgınlarla savaşta portörlerin büyük önemi denir. Salgınlarla savaşta portörlerin büyük önemi vardır. (Pullorum, kuduz, şap vb.)vardır. (Pullorum, kuduz, şap vb.)

Rezevuar hayvan nedir:Rezevuar hayvan nedir: – Kendisinde hastalık yapan mikroorganizmayı Kendisinde hastalık yapan mikroorganizmayı

taşımasına rağmen hastalık oluşturmayıp, kendisiyle taşımasına rağmen hastalık oluşturmayıp, kendisiyle temas eden hayvan veya insanlara bu temas eden hayvan veya insanlara bu mikroorganizmayı bulaştıran hayvanlara denir. mikroorganizmayı bulaştıran hayvanlara denir. (Kuduz, çakal, tilki, yarasa )(Kuduz, çakal, tilki, yarasa )

TEŞHİS – TANITEŞHİS – TANI

Tehlikeli bir salgınla karı karşıya kalındığında salgınla Tehlikeli bir salgınla karı karşıya kalındığında salgınla savaşmak durdurmak ya da ortadan kaldırmak için savaşmak durdurmak ya da ortadan kaldırmak için yapılacak ilk iş karşılaştığımız hastalığı doğru ve çabuk yapılacak ilk iş karşılaştığımız hastalığı doğru ve çabuk teşhis etmek gerekmektedir. Doğru teşhis etmek için teşhis etmek gerekmektedir. Doğru teşhis etmek için çeşitli araştırma ve muayeneler yapmak gereklidir. Doğru çeşitli araştırma ve muayeneler yapmak gereklidir. Doğru teşhis etmek için çeşitli araştırma ve muayeneler teşhis etmek için çeşitli araştırma ve muayeneler yapmak gereklidir. yapmak gereklidir. Teşhis için gerekli araştırma ve muayaneler:Teşhis için gerekli araştırma ve muayaneler:– 1.Anemmez1.Anemmez– 2.Klinik muayene2.Klinik muayene– 3.Otopsi bulguları3.Otopsi bulguları– 4.Laboratuvar muayene sonuçları4.Laboratuvar muayene sonuçları

1.Anemnez :1.Anemnez :

Bir salgın çok değerli bilgileri en yakın olan kişilerden Bir salgın çok değerli bilgileri en yakın olan kişilerden ( hayvan sahibi, bakıcı) bir takım sorular sorarak hastalık ( hayvan sahibi, bakıcı) bir takım sorular sorarak hastalık hakkında değerli ipuçlarına ulaşılabilir.hakkında değerli ipuçlarına ulaşılabilir.– Anemmezde şu kararlar mutlaka aydınlığa kavuşturulmalıdır. Anemmezde şu kararlar mutlaka aydınlığa kavuşturulmalıdır. – a.Hastalığın görüldüğü yer, köy, mahal neresidir.a.Hastalığın görüldüğü yer, köy, mahal neresidir.– b.Hastalıktan etkilenen hayvanın tür, cins, yaşb.Hastalıktan etkilenen hayvanın tür, cins, yaş– c.Hastalığın çıkış tarihi, toplam hayvan sayısı, ölen hayvan c.Hastalığın çıkış tarihi, toplam hayvan sayısı, ölen hayvan

sayısısayısı– Başlıca hastalık özellikleri :Başlıca hastalık özellikleri :İshal, idrar, kulak, göz ve akıntıları, İshal, idrar, kulak, göz ve akıntıları,

hayvanlara verilen yem, su, mera özellikleri, kaç gündür hayvanlara verilen yem, su, mera özellikleri, kaç gündür görüldüğü, iyileşen var mı gibi pek çok soruyu sistematik olarak görüldüğü, iyileşen var mı gibi pek çok soruyu sistematik olarak sorup detaylı olarak kağıda dökülmelidir.sorup detaylı olarak kağıda dökülmelidir.

2.Klinik muayene :2.Klinik muayene :

a.Genel muayenea.Genel muayene : : Ateş, inspeksiyon (dış bakı), palpasyon (elle muayene), percusyon ve Ateş, inspeksiyon (dış bakı), palpasyon (elle muayene), percusyon ve oskültasyon (dinlenme), solunum sayısı, hızı, nabzı gözden geçirilir.oskültasyon (dinlenme), solunum sayısı, hızı, nabzı gözden geçirilir.

– Normal hayvan vücut ısıları : At : 38 – 38,2 °CNormal hayvan vücut ısıları : At : 38 – 38,2 °C

Sığır : 38,7 – 39 °CSığır : 38,7 – 39 °C Koyun – Keçi : 38,4 – 39 °CKoyun – Keçi : 38,4 – 39 °C

– Ateş, bunun üzeri ısılara çıkmasıdır.Ateş, bunun üzeri ısılara çıkmasıdır.

b.Sistematik muayene :b.Sistematik muayene : - Dolaşım Sistemi Muayenesi; Kalp dinlenir, palpe edilir.Nabız dakikada sayılır- Dolaşım Sistemi Muayenesi; Kalp dinlenir, palpe edilir.Nabız dakikada sayılır

At : 28 – 45/dkAt : 28 – 45/dk Sığır : 45 – 65/dkSığır : 45 – 65/dk Koyun-keçi : 70 – 80/dkKoyun-keçi : 70 – 80/dk Köpek : 90 – 100/dkKöpek : 90 – 100/dk Kedi : 100 – 120/dk Kedi : 100 – 120/dk - Solunum Sistemi Muayenesi , - Solunum Sistemi Muayenesi , Burun delikleri ve tüm sistem muayene edilir. Burun delikleri ve tüm sistem muayene edilir.

Solunum sayıları : Solunum sayıları : At : 8 – 16/dkAt : 8 – 16/dk Sığır : 12 -16/dkSığır : 12 -16/dk Koyun-keçi : 12 – 20/dk Koyun-keçi : 12 – 20/dk

- Sindirim Sistemi : Tüm sistem muayenesi yapılır, ishal, Rumen …, bağırsak hareketi ve sesleri- Sindirim Sistemi : Tüm sistem muayenesi yapılır, ishal, Rumen …, bağırsak hareketi ve sesleri - Ürigenital Sistem : Üreme ve idrar sistemi organları muayenesi- Ürigenital Sistem : Üreme ve idrar sistemi organları muayenesi

TEŞHİSTEŞHİS

3.Patolojik – Otopsi İncelemesi:3.Patolojik – Otopsi İncelemesi:– - Dış Bakı :Kıl, deri, ağız, anüs, vulva, ayak, diş, - Dış Bakı :Kıl, deri, ağız, anüs, vulva, ayak, diş,

tırnak kontrolütırnak kontrolü– - İç Bakı : Deri altı, lenf yumruları, karın göğüs - İç Bakı : Deri altı, lenf yumruları, karın göğüs

boşluğuna bakılır.boşluğuna bakılır.

4.Laboratuvar Bulguları :4.Laboratuvar Bulguları :– Organ,doku, kan, lenf, idrar vb. hastalık Organ,doku, kan, lenf, idrar vb. hastalık

materyallerle hızla incelenir ve karar verilir. Tüm bu materyallerle hızla incelenir ve karar verilir. Tüm bu incelemeler sonuçları birleştirilir ve hızla salgın kararı incelemeler sonuçları birleştirilir ve hızla salgın kararı verilir ve salgınla savaş veya korunma yöntemleri verilir ve salgınla savaş veya korunma yöntemleri uygulanır.uygulanır.

BÖLÜM IIBÖLÜM II

1.Hastalıklardan Korunma1.Hastalıklardan Korunma

2.Aşı ve aşılanma2.Aşı ve aşılanma

1.Hastalıklardan Korunma1.Hastalıklardan Korunma

Veteriner hekimlikte hasta olanların tedavisinden Veteriner hekimlikte hasta olanların tedavisinden daha çok hayvanların hasta olmamaları için çaba sarf daha çok hayvanların hasta olmamaları için çaba sarf edilmektedir. Çünkü hasta olanların tedavisi ekonomik edilmektedir. Çünkü hasta olanların tedavisi ekonomik değildir. Genel olarak koruyucu hekimlik daha fazla değildir. Genel olarak koruyucu hekimlik daha fazla önem kazanmıştır. Bazı hastalıkları tedavi etmek önem kazanmıştır. Bazı hastalıkları tedavi etmek mümkün olmamakta (Viral hastalıklar, new castle, sığır mümkün olmamakta (Viral hastalıklar, new castle, sığır vebası , deli dana vb.) bu yüzden bazen sürünün tamamı vebası , deli dana vb.) bu yüzden bazen sürünün tamamı gözden çıkarılabilmektedir.gözden çıkarılabilmektedir.

Genel olarak hastalıklardan korunmayı iki bölümde Genel olarak hastalıklardan korunmayı iki bölümde ele almak mümkündür.ele almak mümkündür.

A-Kendi çiftliğin çevresinde yaklaşık 10 km A-Kendi çiftliğin çevresinde yaklaşık 10 km içerisindeki yapmamız gereken işlemleriçerisindeki yapmamız gereken işlemler

Bir çiftlikte cereyan eden bir salgını suya Bir çiftlikte cereyan eden bir salgını suya düşmüş bir taşın oluşturduğu dalgalar düşmüş bir taşın oluşturduğu dalgalar örnek gösterilerek figür 1’de örnek gösterilerek figür 1’de anlatılmaktadır.anlatılmaktadır.

Figür 1.Yaklaşık 10 km çapında bir çiftlikte çıkan salgının etkileri

A.ÇİFTLİĞİ

2km

B.ÇİFTLİĞİ

9km

C.ÇİFTLİĞİ

Yukarıda figürde belirtildiği gibi A çiftliğinde çıkan bir salgın B ve C çiftliklerini etkilediği için tüm çiftlikler kendi tedbirlerinin yanında bölge çiftliklerdeki tedbirlerle de ilgilenmeleri gerekmektedir. Hayvan sağlığını korumak zigotun oluşmasıyla başladığını söylemek gereklidir.

B-Kendi çiftliğinde alınması gerekli tedbirlerB-Kendi çiftliğinde alınması gerekli tedbirler

HİJYEN: HİJYEN: Hayvanları sağlıklı tutabilmek amacıyla Hayvanları sağlıklı tutabilmek amacıyla alınması gerekli tüm önlemleri hijyen başlığında alınması gerekli tüm önlemleri hijyen başlığında toplamak mümkündür. Bir işletmenin sağlıklı ve verimli toplamak mümkündür. Bir işletmenin sağlıklı ve verimli hayvancılık yapmasının en önemli kuralı hayvanları hayvancılık yapmasının en önemli kuralı hayvanları hastalıklardan korumak için bilinçli ve sürekli hijyenik hastalıklardan korumak için bilinçli ve sürekli hijyenik kuralların uygulanması gereklidir.kuralların uygulanması gereklidir.

– 1.1.Giyim ile ilgili ekipmanların hijyeniGiyim ile ilgili ekipmanların hijyeni– 2.2.Barınaklar (ahır ve ağılların ) hijyeni ve havalandırılmasıBarınaklar (ahır ve ağılların ) hijyeni ve havalandırılması– 3.3.Yem ve yemleme hijyeniYem ve yemleme hijyeni– 4.4.Su hijyeniSu hijyeni– 5.5.Hareket- ekzersiz Hareket- ekzersiz – 6.6.İzolasyon ve dezenfeksiyonİzolasyon ve dezenfeksiyon

1.Giyim ile İlgili Ekipmanların Hijyeni:1.Giyim ile İlgili Ekipmanların Hijyeni:

Hayvanları yemleyen, sulayan, tımar eden ve bakım Hayvanları yemleyen, sulayan, tımar eden ve bakım yapanlar, sağım yapanlar ve ahırı temizleyenlerin bu işlemleri yapanlar, sağım yapanlar ve ahırı temizleyenlerin bu işlemleri yaparken ayaklarına çizme ve üzerine tulum giymelidirler. Bu yaparken ayaklarına çizme ve üzerine tulum giymelidirler. Bu giysilerle işletme dışına çıkmadıkları gibi işletmenin farklı giysilerle işletme dışına çıkmadıkları gibi işletmenin farklı bölümlerinde de kullanmaması gereklidir. İşletmenin küçük bir bölümlerinde de kullanmaması gereklidir. İşletmenin küçük bir bölümünde bu giysi ve ilgili ekipmanlar tutulmalı, temiz bölümünde bu giysi ve ilgili ekipmanlar tutulmalı, temiz dezenfekte edilerek bırakılmalı ve tekrar kullanılmaya hazır dezenfekte edilerek bırakılmalı ve tekrar kullanılmaya hazır olarak bırakılmalıdır.olarak bırakılmalıdır.

2. Hayvan Barınaklar (ahır ve ağılların ) Hijyeni ve 2. Hayvan Barınaklar (ahır ve ağılların ) Hijyeni ve Havalandırılması:Havalandırılması:

Ahır ve ağıllar su birikmeyen, kuru ve toprak yapısı yönünden Ahır ve ağıllar su birikmeyen, kuru ve toprak yapısı yönünden sağlam bir yere kurulmalıdır. Kapı ve pencereler kuzeye bakmalıdır. sağlam bir yere kurulmalıdır. Kapı ve pencereler kuzeye bakmalıdır. Ahır zeminine alttan gerekirse rutubet çekmeyen ateş tuğla ile Ahır zeminine alttan gerekirse rutubet çekmeyen ateş tuğla ile döşenmelidir.döşenmelidir.

Ahır zemini yerden 30 cm yüksek olmalıdır. Bol pencereli iyi ışık Ahır zemini yerden 30 cm yüksek olmalıdır. Bol pencereli iyi ışık alan ve kolay havalandırılabilir olmalıdır. Bu amaçla pencereler yerden 2 alan ve kolay havalandırılabilir olmalıdır. Bu amaçla pencereler yerden 2 metre yükseklikte başlayıp tavana kadar olmalıdır. Ahır yüksekliği 3 metre yükseklikte başlayıp tavana kadar olmalıdır. Ahır yüksekliği 3 metre ve çatısına baca konulmalıdır. Tüm metabolik gazlar ortamdan metre ve çatısına baca konulmalıdır. Tüm metabolik gazlar ortamdan uzaklaştırılması gereklidir. Zemin hafif meyilli olup idrarın akmasına uzaklaştırılması gereklidir. Zemin hafif meyilli olup idrarın akmasına imkân tanımalıdır. Yemlik yükseklikleri hayvan boyutlarına göre imkân tanımalıdır. Yemlik yükseklikleri hayvan boyutlarına göre ayarlanmalı ve hayvan yeme ulaşırken vücuduna zarar vermeden ayarlanmalı ve hayvan yeme ulaşırken vücuduna zarar vermeden ulaşabilmelidir. Zemine imkân varsa kaba sap-saman serilmelidir. ulaşabilmelidir. Zemine imkân varsa kaba sap-saman serilmelidir. Altlarında gübre biriktirilmemelidir. Ahır derecesi 8-12 °C’yi Altlarında gübre biriktirilmemelidir. Ahır derecesi 8-12 °C’yi geçmemelidir. Yavruların ki 15-16 °C olabilir. İklim uygunsa açık ya da geçmemelidir. Yavruların ki 15-16 °C olabilir. İklim uygunsa açık ya da yarı açık besi yeri tercih edilmelidir. Ahırda sinek, bit, kene ve uyuz yarı açık besi yeri tercih edilmelidir. Ahırda sinek, bit, kene ve uyuz yönünden mücadele sürekli yapılırken iç parazitler açısından sürekli yönünden mücadele sürekli yapılırken iç parazitler açısından sürekli tedbirler alınmalıdır.tedbirler alınmalıdır.

3.Yem ve Yemleme Hijyeni:3.Yem ve Yemleme Hijyeni:

Yüksek verimlilik açısından yeterli ve dengeli Yüksek verimlilik açısından yeterli ve dengeli beslenmenin yanında temiz ve hijyenik yemleme beslenmenin yanında temiz ve hijyenik yemleme yapmakta oldukça önemlidir. Radyasyonlarında yapmakta oldukça önemlidir. Radyasyonlarında protein, yağ, karbonhidrat, vitamin ve minerallerle protein, yağ, karbonhidrat, vitamin ve minerallerle hayvanın özelliğine göre ayarlanmalıdır. Yemleri sıçan hayvanın özelliğine göre ayarlanmalıdır. Yemleri sıçan gibi haşerelerden, küflenmeden saklanma şartlarıyla gibi haşerelerden, küflenmeden saklanma şartlarıyla vitamin , mineral ve enerji kayıpları göz önüne vitamin , mineral ve enerji kayıpları göz önüne alınmalıdır.alınmalıdır.

4. Doğum ve Sağım Hijyeni :4. Doğum ve Sağım Hijyeni :

Doğuma bir hafta kala hayvanlar özel bölmelere alınmalı ve Doğuma bir hafta kala hayvanlar özel bölmelere alınmalı ve bağlamadan serbest bırakılmalıdır. Temiz bel altlık konulmalıdır. bağlamadan serbest bırakılmalıdır. Temiz bel altlık konulmalıdır. Gebe hayvana doğuma bir ay kala bağırsakları yumuşatacak yem Gebe hayvana doğuma bir ay kala bağırsakları yumuşatacak yem (keten tohumu küspesi) verilmelidir. (keten tohumu küspesi) verilmelidir.

Vulva ve meme başları temiz tutulmalı ve gerekirse vazelin Vulva ve meme başları temiz tutulmalı ve gerekirse vazelin ile veya balık yağlı alkolle silinmelidir.ile veya balık yağlı alkolle silinmelidir.

Doğumdan hemen sonra yavru ağzı silinir ve vücudu Doğumdan hemen sonra yavru ağzı silinir ve vücudu kurulanır. Yavruya doğumdan sonra ilk 6 saatte mutlaka kolostrum kurulanır. Yavruya doğumdan sonra ilk 6 saatte mutlaka kolostrum verilmelidir. Göbek kordonu 2-3 cm uzaklıktan kesilir ve tentürdiyotla verilmelidir. Göbek kordonu 2-3 cm uzaklıktan kesilir ve tentürdiyotla sıvazlanır. Her sağımdan önce eller ve memeler yıkanmalı ve sıvazlanır. Her sağımdan önce eller ve memeler yıkanmalı ve kurulanmalıdır. Sağım 6-7 dk da bitirilmelidir. Sağımdan sonra kurulanmalıdır. Sağım 6-7 dk da bitirilmelidir. Sağımdan sonra memeler kontrol edilmelidir. Her meme makineli sağımlarda kontrol memeler kontrol edilmelidir. Her meme makineli sağımlarda kontrol edilerek başlıklar dezenfekte edildikten sonra diğer hayvanlarda edilerek başlıklar dezenfekte edildikten sonra diğer hayvanlarda kullanılmalıdır. Sağımdan sonra memede süt bırakılmamalıdır. kullanılmalıdır. Sağımdan sonra memede süt bırakılmamalıdır. Çünkü ?????? sebep olabilir. İyi bir sağım memeyi korur ve süt Çünkü ?????? sebep olabilir. İyi bir sağım memeyi korur ve süt verimini arttırır.verimini arttırır.

5. Su Hijyeni :5. Su Hijyeni :

Su organizmaya alınan önemli bir maddedir. Su, Su organizmaya alınan önemli bir maddedir. Su, vücuttaki ortamın korunması, besinlerin sindirimi, emilimi, vücuttaki ortamın korunması, besinlerin sindirimi, emilimi, taşınması, ısı regülasyonu vb. pek çok önemli taşınması, ısı regülasyonu vb. pek çok önemli mekanizmada önemli görevleri bulunmaktadır. Bunun mekanizmada önemli görevleri bulunmaktadır. Bunun yanında ter, gaita, salya ve solunumla da su kaybeder. yanında ter, gaita, salya ve solunumla da su kaybeder. Sağım ineklerinde ise sütle büyük oranda kaybeder. Sağım ineklerinde ise sütle büyük oranda kaybeder. Suyun % 10 ‘nu hayvan kaybederse yaşamı tehlikeye Suyun % 10 ‘nu hayvan kaybederse yaşamı tehlikeye girer. Hayvana suyla bulaşan pek çok hastalık olduğu girer. Hayvana suyla bulaşan pek çok hastalık olduğu düşünülerek hayvanlara verilecek su temiz, düşünülerek hayvanlara verilecek su temiz, kontaminasyondan uzak olmalı ve suluklar her zaman kontaminasyondan uzak olmalı ve suluklar her zaman iyice temizlenmelidir. iyice temizlenmelidir.

Hayvanlara su adlibitum (istediği zaman içilebilen ) Hayvanlara su adlibitum (istediği zaman içilebilen ) olarak verilmelidir. Bir at günde 25-30 litre su içebilir.olarak verilmelidir. Bir at günde 25-30 litre su içebilir.

6. Hayvan Sağlığında Hareket ve Ekzersizin 6. Hayvan Sağlığında Hareket ve Ekzersizin Önemi :Önemi :

Hareket ve eksersiz tüm canlıların sağlığında önemli Hareket ve eksersiz tüm canlıların sağlığında önemli bir unsurdur. Hareketin ve eksersizin ilk etkisi kas ve bir unsurdur. Hareketin ve eksersizin ilk etkisi kas ve kemikler üzerine olduğu gibi kas ve kemik , eklem hareketi kemikler üzerine olduğu gibi kas ve kemik , eklem hareketi ile kan, lenf pompalanması ve dolaşımın artmasına, ile kan, lenf pompalanması ve dolaşımın artmasına, dolayısıyla kanın ve lenfin dokulara gelmesi ( O2 dolayısıyla kanın ve lenfin dokulara gelmesi ( O2 metabolitleri ) sebep olmaktadır. metabolitleri ) sebep olmaktadır.

Hareketle solunum sayısı, sindirim hareketleri Hareketle solunum sayısı, sindirim hareketleri artacağından daha hızlı metabolik aktiviteler artacağından daha hızlı metabolik aktiviteler gerçekleşecektir. Özellikle genetik potansiyeli olan koşu, gerçekleşecektir. Özellikle genetik potansiyeli olan koşu, konkurtip ve koşum atları muhakkak uygun hareket ve konkurtip ve koşum atları muhakkak uygun hareket ve eksersizleri yaptırılarak verim alınabilir. Eğer eksersiz varsa eksersizleri yaptırılarak verim alınabilir. Eğer eksersiz varsa ve zorlanırsa özellikle bazı metabolik ve ortopedik ve zorlanırsa özellikle bazı metabolik ve ortopedik rahatsızlıklar hızla gelişecektir.rahatsızlıklar hızla gelişecektir.

7. İzolasyon ve Dezenfeksiyon :7. İzolasyon ve Dezenfeksiyon :

İzolasyon hastaların sağlam hayvanlardan İzolasyon hastaların sağlam hayvanlardan ayrılarak karantinaya alınmasına denir. Ayrı bir ayrılarak karantinaya alınmasına denir. Ayrı bir ahıra alınarak gözlenir veya itlaf edilir.ahıra alınarak gözlenir veya itlaf edilir.

Dezenfeksiyon, dezenfektan, germisit veya Dezenfeksiyon, dezenfektan, germisit veya antiseptiklerle hastalık yapıcı etkenlerin antiseptiklerle hastalık yapıcı etkenlerin temizlenmesi işlemine dezenfeksiyon adı verilir. temizlenmesi işlemine dezenfeksiyon adı verilir. Bu maddelerin bazıları mikroorganizmaların Bu maddelerin bazıları mikroorganizmaların üremesini durdurur (bakteriastatik ) veya bazıları üremesini durdurur (bakteriastatik ) veya bazıları onları öldürür (bakteriosit ) etkiye sahiptir. Bu onları öldürür (bakteriosit ) etkiye sahiptir. Bu etkilerinin bakterinin protein yapısını veya hücre etkilerinin bakterinin protein yapısını veya hücre yapısını bozarak etki gösterir.yapısını bozarak etki gösterir.

Dezenfektan İşleminin Etkisini Dezenfektan İşleminin Etkisini Etkileyen Faktörler:Etkileyen Faktörler:

1.Konsantrasyon : 1.Konsantrasyon : Mikroorganizmaya zarar veren Mikroorganizmaya zarar veren maksimum etki ile doku ve organlara minumum zarar veren toksit maksimum etki ile doku ve organlara minumum zarar veren toksit etki arasındaki orana o antiseptiğin teropotik indeksi denir. etki arasındaki orana o antiseptiğin teropotik indeksi denir. Antiseptiğin etkisi konsantrasyonu artırdıkça artar.Antiseptiğin etkisi konsantrasyonu artırdıkça artar.

2.Isı : 2.Isı : Antiseptikleri sıcak uygulamak soğuk uygulamaktan Antiseptikleri sıcak uygulamak soğuk uygulamaktan daha etkilidir.daha etkilidir.

3.Antogonizm : 3.Antogonizm : Farklı bileşikler kullanılıyorsa birbirine zıt Farklı bileşikler kullanılıyorsa birbirine zıt etki eden iki ajan (antogonist ) kullanılmamalıdır. Mikroorganizmanın etki eden iki ajan (antogonist ) kullanılmamalıdır. Mikroorganizmanın hangi formuna etki ettiğini bilmek oldukça önemlidir.hangi formuna etki ettiğini bilmek oldukça önemlidir. Virüsler alkollere oldukça duyarlı, fenol bileşiklere Virüsler alkollere oldukça duyarlı, fenol bileşiklere duyarsızdır duyarsızdır

Bulaşıcı bir hastalıkta veya salgında uygulanması gerekli tüm Bulaşıcı bir hastalıkta veya salgında uygulanması gerekli tüm dezenfeksiyon kurallarına uyulmalıdır.dezenfeksiyon kurallarına uyulmalıdır.Salgın bir hastalıkta hayvan bakıcıları, tedavi edenler, sağım yapan kişiler mutlaka Salgın bir hastalıkta hayvan bakıcıları, tedavi edenler, sağım yapan kişiler mutlaka giydikleri tulum, çizme, eldiven ve tüm ekipmanlarını hastalıklı olan bölgenin dışına giydikleri tulum, çizme, eldiven ve tüm ekipmanlarını hastalıklı olan bölgenin dışına çıkarmamalı, iyi dezenfeksiyon işlemlerine tabi tutulmalıdır.çıkarmamalı, iyi dezenfeksiyon işlemlerine tabi tutulmalıdır.-Kuduz , ruam vb zoonozlarla savaşta veteriner hekim tüm salgında görev yapan -Kuduz , ruam vb zoonozlarla savaşta veteriner hekim tüm salgında görev yapan personelden sorumlu olduğundan hastalığın teşhisi, izolasyonu, aşılaması ve personelden sorumlu olduğundan hastalığın teşhisi, izolasyonu, aşılaması ve dezenfeksiyon olmak üzere hiçbir konuda taviz verilmeden tüm kurallar dezenfeksiyon olmak üzere hiçbir konuda taviz verilmeden tüm kurallar uygulanmalıdır.uygulanmalıdır.Veteriner hekimler ve yardımcıları tüm köy, çiftlik, ilçe, ülke gibi hastalıklı bölgeden Veteriner hekimler ve yardımcıları tüm köy, çiftlik, ilçe, ülke gibi hastalıklı bölgeden herhangi bir materyali hastalıklı sahanın dışına çıkartılmasına ( araba, enjektör, herhangi bir materyali hastalıklı sahanın dışına çıkartılmasına ( araba, enjektör, aletler vb.) izin verilmemelidir.aletler vb.) izin verilmemelidir.Hayvan hareketleri durdurulmalıdır. Hayvan hareketleri durdurulmalıdır. Hastalıklı ahır, çiftlik, köy, mahallede ciddi dezenfeksiyon işlemleri uygulanmalıdır.Hastalıklı ahır, çiftlik, köy, mahallede ciddi dezenfeksiyon işlemleri uygulanmalıdır.Sinek, pire, bit, kene, kuş hastalık yaymada önemli görevleri olduğundan bunlarla Sinek, pire, bit, kene, kuş hastalık yaymada önemli görevleri olduğundan bunlarla mücadele edilmelidir.mücadele edilmelidir.Hastalık materyalleri en az 4 metre derinliğe gömülmeli kesinlikle yakılmamalıdır.Hastalık materyalleri en az 4 metre derinliğe gömülmeli kesinlikle yakılmamalıdır.Not:Not: Salgınlarda hastalığın yayılmasında ve ölümlerin önlenmesinde ilk iş olarak ciddi Salgınlarda hastalığın yayılmasında ve ölümlerin önlenmesinde ilk iş olarak ciddi karantina önlemlerinin alınması gereklidir.karantina önlemlerinin alınması gereklidir.

BİR SALGINDA:BİR SALGINDA:

Hayvan sağlığında kullanılan 2 tip dezenfeksiyon Hayvan sağlığında kullanılan 2 tip dezenfeksiyon vardır.vardır.

1.Fiziksel Dezenfektanlar1.Fiziksel DezenfektanlarA.Işıklı Sterilizasyon: A.Işıklı Sterilizasyon: Pratikte güneş ışığındaki UV ve ısı bakteri, virüs, Pratikte güneş ışığındaki UV ve ısı bakteri, virüs, parazitlerin yok edilmesinde çok etkilidir.parazitlerin yok edilmesinde çok etkilidir.B.Ultraviyole : B.Ultraviyole : Laboratuvar, hastane, sularda kullanılan 2500-2800 A Laboratuvar, hastane, sularda kullanılan 2500-2800 A dalga boyları ışınlar iyi bir bakteristtir.dalga boyları ışınlar iyi bir bakteristtir.

C.Isı:C.Isı:Değişik şekilleri vardır.Değişik şekilleri vardır.a.Alevle sterilizasyon:Her türlü yüzeyde kullanılır. (Ovasit)a.Alevle sterilizasyon:Her türlü yüzeyde kullanılır. (Ovasit)b.Kuru ve nemli ısıyla sterilizasyon: (b.Kuru ve nemli ısıyla sterilizasyon: (Pastör fırınında 160-180 °C’de Pastör fırınında 160-180 °C’de

120 dk)120 dk)

c.Kaynatmakla : Giysiler, takımlar, süt kapları, kovaları mikroptan c.Kaynatmakla : Giysiler, takımlar, süt kapları, kovaları mikroptan temizlenir. (Burucella, şap, tüberkülozda kullanılır.)temizlenir. (Burucella, şap, tüberkülozda kullanılır.)

d.Dondurarak : Bazı parazit ve mikroplar öldürülür. d.Dondurarak : Bazı parazit ve mikroplar öldürülür. (cistiserkler)(cistiserkler)

e.Filtrasyon : Serum, vitaminler 0,1 – 0,2 M çaplı porlardan e.Filtrasyon : Serum, vitaminler 0,1 – 0,2 M çaplı porlardan geçirilerek.geçirilerek.

Kimyasal Dezenfektanlar: Kimyasal Dezenfektanlar:

a.Alkoller: a.Alkoller: Etil alkol ve etanol %95’lik, %70’lik 1-2 Etil alkol ve etanol %95’lik, %70’lik 1-2 dakika bekletilirse bakterisitdakika bekletilirse bakterisitb.Aldehidler : b.Aldehidler : %40’lık formoldehit ciddi bir %40’lık formoldehit ciddi bir dezenfektandır. Kümes fumigosyonunda kullanılır.dezenfektandır. Kümes fumigosyonunda kullanılır.c.Asitler : c.Asitler : Asetik asit, sitrik asit, salisilik asit, formik Asetik asit, sitrik asit, salisilik asit, formik asit bakteriostatik etkili borik asit germisit etkilidir.asit bakteriostatik etkili borik asit germisit etkilidir.d.Alkaliler : d.Alkaliler : Akterisit etkisi asitlerden daha azdır. Akterisit etkisi asitlerden daha azdır. Ancak virüslere etkisi daha fazladır. En çok kullanılan Ancak virüslere etkisi daha fazladır. En çok kullanılan NaOH, KOH dır. Kireç iyi bir dezenfektan olup ahır NaOH, KOH dır. Kireç iyi bir dezenfektan olup ahır zeminine klor katılarak kullanılabilir.zeminine klor katılarak kullanılabilir.

Kimyasal Dezenfektanlar:Kimyasal Dezenfektanlar:

e.Ağır Metal Tuzları : e.Ağır Metal Tuzları : Gümüş, civa,arsenik, bakır, çinko Gümüş, civa,arsenik, bakır, çinko tuzlarıtuzları

--Gümüş nitrat : Gümüş nitrat : Güçlü bir dezenfektandır.Güçlü bir dezenfektandır.-Cıvalı Bileşikler : -Cıvalı Bileşikler : 1/9000 tavuk içme sularına 1/9000 tavuk içme sularına

koyulabilir.koyulabilir.-Bakır bileşikleri : -Bakır bileşikleri : 1/2000 tavuk içme sularına koyulursa 1/2000 tavuk içme sularına koyulursa bakteriosit, parazit ve mantara karşı etkilidir.bakteriosit, parazit ve mantara karşı etkilidir.f.Halojenler ve halojenli bileşikler:f.Halojenler ve halojenli bileşikler:

-Tentürdiyot : -Tentürdiyot : %70 iyot iyi bir antiseptiktir.%70 iyot iyi bir antiseptiktir.-Fodoform : -Fodoform : %2’lik solusyonu iyi bir antiseptiktir.%2’lik solusyonu iyi bir antiseptiktir.-Sodium Hipoklorid : -Sodium Hipoklorid : %95’lik%95’lik solusyonu iyi bir solusyonu iyi bir

dezenfektandır.dezenfektandır.

Kimyasal Dezenfektanlar:Kimyasal Dezenfektanlar:g. Okside edici bileşikler :g. Okside edici bileşikler :

-Potasyum permanganat : -Potasyum permanganat : 1/10.000 ağız, uterus, vagen 1/10.000 ağız, uterus, vagen dezenfeksiyondezenfeksiyon

-Hidrojen Peroksit:-Hidrojen Peroksit:-Fenol ve bileşikleri : -Fenol ve bileşikleri : İlaçlara koruyucu olarak konur.İlaçlara koruyucu olarak konur.

-Kreolin, Tricrenol : -Kreolin, Tricrenol : %5 solüsyonu ahır,ağıl,kümes vagon, kamyon %5 solüsyonu ahır,ağıl,kümes vagon, kamyon dezenfeksiyonunda kullanılır.dezenfeksiyonunda kullanılır.-Orthophenilphenol : -Orthophenilphenol : %3-5’lik önlük, eldiven,çizme vb ekipman %3-5’lik önlük, eldiven,çizme vb ekipman dezenfeksiyonunda kullanılır.dezenfeksiyonunda kullanılır.-Hexachlorophene : -Hexachlorophene : %2-5’lik solüsyonu gram (+) mikroplara etkilidir. %2-5’lik solüsyonu gram (+) mikroplara etkilidir. Operasyonlarda kullanılır. Operasyonlarda kullanılır. -Sülfaktonlar : -Sülfaktonlar : Yüzey aktif ajanlar.Yüzey aktif ajanlar.

--Aniyonikler sulfoktanlarAniyonikler sulfoktanlar--Katyonik (sabunlar ) sulfoktanlarKatyonik (sabunlar ) sulfoktanlar Gram (+) etkilidir.Gram (+) etkilidir.

-Bentalkonium Klorid : -Bentalkonium Klorid : %10’luk solüsyonu derinin, ellerin %10’luk solüsyonu derinin, ellerin dezenfeksiyonunda kullanılır. (Sabun, nidrat, iyonür, permongonotla dezenfeksiyonunda kullanılır. (Sabun, nidrat, iyonür, permongonotla geçimsiz)geçimsiz)

Dezenfeksiyon Uygulanması:Dezenfeksiyon Uygulanması:

Dezenfeksiyon yapacak kişilerin lastik çizme, tulum, lastik eldiven, Dezenfeksiyon yapacak kişilerin lastik çizme, tulum, lastik eldiven, kep, maske, lastik önlük vb. önlemleri aldıktan sonra bu işlemi kep, maske, lastik önlük vb. önlemleri aldıktan sonra bu işlemi yapmaları gerekir. Bir köy veya mahallede salgın çıktığında yapmaları gerekir. Bir köy veya mahallede salgın çıktığında hastalığın teşhisi ilk yapılacak iştir. Hastalık hakkında detaylı bilgi hastalığın teşhisi ilk yapılacak iştir. Hastalık hakkında detaylı bilgi alınır. Hastalar muayene edilir.Ölen varsa otopsi yapılır. Alınan alınır. Hastalar muayene edilir.Ölen varsa otopsi yapılır. Alınan materyaller laboratuara gönderilir. materyaller laboratuara gönderilir.

Daha sonra sırayla şu işlemler yapılır.Daha sonra sırayla şu işlemler yapılır.– 1.İzolasyon: 1.İzolasyon: Hastalarla sağlamlar ayrılır. Ahıra giriş çıkış yasaklanır.Hastalarla sağlamlar ayrılır. Ahıra giriş çıkış yasaklanır.– 2.Tedavi : 2.Tedavi : Eğer mümkünse tedaviye aşlanır.Ruam, kuduz gibi Eğer mümkünse tedaviye aşlanır.Ruam, kuduz gibi

hastalıklarda hastaların hepsi itlaf edilir.hastalıklarda hastaların hepsi itlaf edilir.– 3.3.Hastaların sekreti, ekskreti,dışkısı vb. materyallerinin temas ettiği her Hastaların sekreti, ekskreti,dışkısı vb. materyallerinin temas ettiği her

yer dezenfekte edilir.yer dezenfekte edilir.– 4.4.Sağlamlar aşılanır.Sağlamlar aşılanır.

Salgın bir hastalıkla mücadelede Salgın bir hastalıkla mücadelede önemli basamaklar şunlardır:önemli basamaklar şunlardır:

1.1.Erken teşhisErken teşhis

2.2.TedaviTedavi

3.3.DezenfeksiyonDezenfeksiyon

4.4.AşılamaAşılama

Salgın bir hastalıkla mücadelede Salgın bir hastalıkla mücadelede önemli basamaklar şunlardır:önemli basamaklar şunlardır:

1.Erken teşhis :1.Erken teşhis :Hastalık ahırda ne kadar erken Hastalık ahırda ne kadar erken teşhis edilirse hasta olan hayvanların sayısı o teşhis edilirse hasta olan hayvanların sayısı o oranda azalacaktır.oranda azalacaktır.2.Tedavi 2.Tedavi :: Hastalığın teşhisinden sonra tedavisi Hastalığın teşhisinden sonra tedavisi mümkün değilse ölen, öldürülen veya otopsisi mümkün değilse ölen, öldürülen veya otopsisi yapılan tüm hayvanlar altlık ve gaitaları ile yapılan tüm hayvanlar altlık ve gaitaları ile birlikte 5 metre kazılarak gömülür. Üzerine birlikte 5 metre kazılarak gömülür. Üzerine sönmemiş kireç serpilir. 5 metre olmasının sönmemiş kireç serpilir. 5 metre olmasının nedeni yabani rodentlerin ancak 4 metreye nedeni yabani rodentlerin ancak 4 metreye kadar derin kanallar açılabilmesinden dolayıdır. kadar derin kanallar açılabilmesinden dolayıdır. Eğer bu mümkün değilse kapalı Eğer bu mümkün değilse kapalı krymotoryumlarda yakılmalıdır.krymotoryumlarda yakılmalıdır.

3.3.Dezenfeksiyon : Dezenfeksiyon :

a.Ahır, ağıl ve nakil araçlarının dezenfeksiyonu:a.Ahır, ağıl ve nakil araçlarının dezenfeksiyonu:– Önce kaba altlık, gaita artıkları toplanır yakılır, suluklar Önce kaba altlık, gaita artıkları toplanır yakılır, suluklar

temizlenir, dezenfekte edilir. Sodalı sıcak sular bakteri, virüs ve temizlenir, dezenfekte edilir. Sodalı sıcak sular bakteri, virüs ve mantar üzerinde etkilidir. Zemin kazılır ve yakılır. Önce kaba mantar üzerinde etkilidir. Zemin kazılır ve yakılır. Önce kaba altlık, gaita altlıkları ve yemler toplanır yakılır. Ucuz ve etkili bir altlık, gaita altlıkları ve yemler toplanır yakılır. Ucuz ve etkili bir dezenfektanla örneğin benzelkolyum klarid bu amaçla 20 lt suya dezenfektanla örneğin benzelkolyum klarid bu amaçla 20 lt suya 40 ml koyularak, sodium hidroksit (soda ) %2-5’lik, fenol 40 ml koyularak, sodium hidroksit (soda ) %2-5’lik, fenol bileşikleri %24’lük kullanılarak sporsuz bakteri, protozoolara, bileşikleri %24’lük kullanılarak sporsuz bakteri, protozoolara, mikroplama, mantar ve virüslere etkilidir.mikroplama, mantar ve virüslere etkilidir.

– Her tarafı kapalı ahır, vagon,uçak vb taşıtlar için faimoldehid Her tarafı kapalı ahır, vagon,uçak vb taşıtlar için faimoldehid 2ppm solusyonları sıcak olarak fumigasyon verilerek dezenfekte 2ppm solusyonları sıcak olarak fumigasyon verilerek dezenfekte edilir. Krealin, lizal sulandırılarak ahır zemini ve yemliklerin edilir. Krealin, lizal sulandırılarak ahır zemini ve yemliklerin dezenfeksiyonunda kullanılır. Bazen daha etkili olması için dezenfeksiyonunda kullanılır. Bazen daha etkili olması için formoldehit, potasyum permanganatta karıştırılarak kullanılabilir. formoldehit, potasyum permanganatta karıştırılarak kullanılabilir. Ahır, ağıl kümeslere formoldehit fumigasyonu yapıldıktan sonra Ahır, ağıl kümeslere formoldehit fumigasyonu yapıldıktan sonra 24 saat sonraya kadar kapalı tutulur. Duvarlar kireçle badana 24 saat sonraya kadar kapalı tutulur. Duvarlar kireçle badana edilir.edilir.

b.Diğer eşya ve malzemelerin b.Diğer eşya ve malzemelerin dezenfeksiyonu:dezenfeksiyonu:

Kova, süpürge, yular, zincir vb eşyalar bir Kova, süpürge, yular, zincir vb eşyalar bir bidon içerisine hazırlanmış solüsyona bidon içerisine hazırlanmış solüsyona atılır, 6 saat bekletilir. Sonra sıcak suda atılır, 6 saat bekletilir. Sonra sıcak suda yıkanır, kurulanır ve kurumaya bırakılır. yıkanır, kurulanır ve kurumaya bırakılır. Ahır zemini topraksa kazınır yakılır. Bazen Ahır zemini topraksa kazınır yakılır. Bazen sırt pulvazatörü ile dezenfekte edilir. Tüm sırt pulvazatörü ile dezenfekte edilir. Tüm ağıl, ahır, kümes eşyalarında dezenfekte ağıl, ahır, kümes eşyalarında dezenfekte edildikten sonra kapılar pencereler edildikten sonra kapılar pencereler kapanır, 24 saat beklenir.kapanır, 24 saat beklenir.

c.Kümes ve kuluçkahane dezenfeksiyonu:c.Kümes ve kuluçkahane dezenfeksiyonu:

Tavukçulukta dezenfeksiyon ve genel hijyen önlemleri çok sıkı ve Tavukçulukta dezenfeksiyon ve genel hijyen önlemleri çok sıkı ve sürekli uygulanmalıdır. Bu uygulamalarda çiftliğe ve kümese giriş sürekli uygulanmalıdır. Bu uygulamalarda çiftliğe ve kümese giriş çıkışlar (işçi, veteriner, mühendis vb.) belli bir disiplin içerisinde çıkışlar (işçi, veteriner, mühendis vb.) belli bir disiplin içerisinde olmalıdır. Tüm giriş ve çıkışlarda dezenfeksiyondan geçilmelidir. olmalıdır. Tüm giriş ve çıkışlarda dezenfeksiyondan geçilmelidir. Yancılar ve ziyaretçiler kümese sokulmamalıdır. Eğer mümkün Yancılar ve ziyaretçiler kümese sokulmamalıdır. Eğer mümkün oluyorsa kapalı bir kamera sistemiyle tüm kümes kontrol altına oluyorsa kapalı bir kamera sistemiyle tüm kümes kontrol altına alınmalıdır. Kümes bakıcıları işe alınırken muhakkak bulaşıcı bir alınmalıdır. Kümes bakıcıları işe alınırken muhakkak bulaşıcı bir hastalığı olmadığına dair raporu olmalıdır. Bakıcılar kümese girişte hastalığı olmadığına dair raporu olmalıdır. Bakıcılar kümese girişte soyunup giyinmelidir. Çiftlik sahibi ve idareciler içerde özel elbiseleri soyunup giyinmelidir. Çiftlik sahibi ve idareciler içerde özel elbiseleri ile dolaşmamalıdır. Her kümes ekipmanı ayrı olmalıdır. ile dolaşmamalıdır. Her kümes ekipmanı ayrı olmalıdır. Tavukçulukta kullanılan dezenfektanlar ucuz, tahriş etmeyen , metal Tavukçulukta kullanılan dezenfektanlar ucuz, tahriş etmeyen , metal bölmeleri paslandırmayan, canlıya zarar vermeyen ve etkili bölmeleri paslandırmayan, canlıya zarar vermeyen ve etkili olmalıdır. Bu amaçla farmoldehit, benzelkalyum klorür, soda olmalıdır. Bu amaçla farmoldehit, benzelkalyum klorür, soda kullanılabilir.kullanılabilir.

Kümes dezenfeksiyonu:Kümes dezenfeksiyonu:

Her sürü değişiminde ve bir salgın çıktığında Her sürü değişiminde ve bir salgın çıktığında muhakkak yapılmalıdır. Tüm kümes altlığı, muhakkak yapılmalıdır. Tüm kümes altlığı, gübreleri kazınır çıkartılır. Tüm ekipmanlar, gübreleri kazınır çıkartılır. Tüm ekipmanlar, taban, pencereler dezenfekte edildikten sonra taban, pencereler dezenfekte edildikten sonra duvarlar badana edilir, kapı ve pencereler duvarlar badana edilir, kapı ve pencereler kapanır. Formoldehit fumigosyonu yapılır. 24 kapanır. Formoldehit fumigosyonu yapılır. 24 saat bekletildikten sonra açılır ve havalandırılır. saat bekletildikten sonra açılır ve havalandırılır. Formoldehit fumigosyonu Formoldehit fumigosyonu 22-2522-25 °C bir °C bir metreküp 35 ml formoldehit ve 17 gr potasyum metreküp 35 ml formoldehit ve 17 gr potasyum permangonat düşecek şekilde 24 saat permangonat düşecek şekilde 24 saat fumigasyon yapılır. Havalandıktan sonra sürü fumigasyon yapılır. Havalandıktan sonra sürü katımı hazır hale gelir.katımı hazır hale gelir.

Kuluçkahane Hijyeni:Kuluçkahane Hijyeni:

Kuluçkahane ile damızlık işletme arasında belirgin bir ayırım olmalıdır. Her Kuluçkahane ile damızlık işletme arasında belirgin bir ayırım olmalıdır. Her iki bölümde çalışan görevliler birbirinin bölümüne geçmemelidir. Damızlık iki bölümde çalışan görevliler birbirinin bölümüne geçmemelidir. Damızlık sürü ve onun büyütüldüğü işletmelerde kuluçkahane hijyen oldukça önem sürü ve onun büyütüldüğü işletmelerde kuluçkahane hijyen oldukça önem arz etmektedir. Damızlıklar sağlıklı, her türlü hastalıktan arınmış olmalı ve arz etmektedir. Damızlıklar sağlıklı, her türlü hastalıktan arınmış olmalı ve ürettiği yumurtalar temiz itina ile toplanıp stoklandığı sürece kuluçka çıkım ürettiği yumurtalar temiz itina ile toplanıp stoklandığı sürece kuluçka çıkım oranı artacak ve sağlıklı civcivler elde edilecektir. Yumurtalar günde 3 kez oranı artacak ve sağlıklı civcivler elde edilecektir. Yumurtalar günde 3 kez toplanır. Toplanma sırasında defektif (çatlak, ince kabuklu) yumurtalar toplanır. Toplanma sırasında defektif (çatlak, ince kabuklu) yumurtalar ayrılmalıdır. Toplanan yumurtalar hemen kümes girişinde bulunan ayrılmalıdır. Toplanan yumurtalar hemen kümes girişinde bulunan fumigasyon hücresinde temizlenir, vakit geçirmeden bir araçla fumigasyon hücresinde temizlenir, vakit geçirmeden bir araçla kuluçkahaneye gönderilir. Kuluçkahaneye gelen yumurtalar 20 dk kuluçkahaneye gönderilir. Kuluçkahaneye gelen yumurtalar 20 dk fumigasyona tabi tutulur. Daha sonra ya kuluçka makinesine ya da 13-20 °C fumigasyona tabi tutulur. Daha sonra ya kuluçka makinesine ya da 13-20 °C de en az 10 gün depo edilir. Kuluçkahanede yumurta seçilip fumigasyon de en az 10 gün depo edilir. Kuluçkahanede yumurta seçilip fumigasyon yapıldıktan sonra yumurta steril hale geçmiş olur. Bu bölümde farklı işçiler yapıldıktan sonra yumurta steril hale geçmiş olur. Bu bölümde farklı işçiler çalışmalıdır. Kuluçka süresi sona erince kabuklar, ölüler vb. artıklar çalışmalıdır. Kuluçka süresi sona erince kabuklar, ölüler vb. artıklar temizlenir sonra su ile yıkanır. Daha sonra dezenfekte edilip kuruma ve temizlenir sonra su ile yıkanır. Daha sonra dezenfekte edilip kuruma ve havalandırmaya bırakılır. havalandırmaya bırakılır.

Gerek damızlık sürüler gerekse kuluçkahane sağlıklı, Gerek damızlık sürüler gerekse kuluçkahane sağlıklı, yüksek performanslı civcivler elde etmek açısından rutin bakteriyolojik yüksek performanslı civcivler elde etmek açısından rutin bakteriyolojik muayeneleri yapılmalıdır.muayeneleri yapılmalıdır.

4.Aşı ve Aşılamalar: 4.Aşı ve Aşılamalar:

Genel Bilgi : Genel Bilgi : Aşılar hastalık etkenlerini değişik Aşılar hastalık etkenlerini değişik şekilde zayıflatması veya öldürülmesiyle hastalık şekilde zayıflatması veya öldürülmesiyle hastalık yapma yeteneklerinin (patojenite-virulans) yok yapma yeteneklerinin (patojenite-virulans) yok edilmesiyle hazırlanan bağışıklık maddesidir. Bir edilmesiyle hazırlanan bağışıklık maddesidir. Bir aşı yapılırken en önemli nokta antijenik yetenek aşı yapılırken en önemli nokta antijenik yetenek (organizmada verildiğinde antikor oluşturabilme (organizmada verildiğinde antikor oluşturabilme özelliği) yüksek bir suşun elde edilmesidir. özelliği) yüksek bir suşun elde edilmesidir. Bundan sonra ikinci önemli nokta bu suşu Bundan sonra ikinci önemli nokta bu suşu optimal üreme göstereceği veya en üst düzeyde optimal üreme göstereceği veya en üst düzeyde toksin meydana getireceği uygun besi yeri toksin meydana getireceği uygun besi yeri saptanmalıdır. saptanmalıdır.

A.Bakteriyel Aşıların Hazırlanması:A.Bakteriyel Aşıların Hazırlanması:

Bakteriyel aşılar üç şekilde hazırlanır.Bakteriyel aşılar üç şekilde hazırlanır.1.Ölü Aşılar: 1.Ölü Aşılar: Hastalık etkenlerinin kültürü formoldehidte öldürülmek Hastalık etkenlerinin kültürü formoldehidte öldürülmek suratiyele hazırlanır.Tamamen zararsızdır. Sağladığı bağışıklık canlı suratiyele hazırlanır.Tamamen zararsızdır. Sağladığı bağışıklık canlı attenüe aşılardan zayıftır. Yanıkara aşısı gibi attenüe aşılardan zayıftır. Yanıkara aşısı gibi 2.Attenüe Canlı Bakteri Aşısı : 2.Attenüe Canlı Bakteri Aşısı : Uygun besi yerinde sürekli kontrol Uygun besi yerinde sürekli kontrol altında pasajlanarak yapılır. Hastalık yapma güçleri azalır, fakat altında pasajlanarak yapılır. Hastalık yapma güçleri azalır, fakat bağışıklık yapma güçlerini koruyan bu canlı kültürlere “canlı attenüe bağışıklık yapma güçlerini koruyan bu canlı kültürlere “canlı attenüe aşı” denir. Bu kültürden organizmaya çok küçük miktarda verilir. aşı” denir. Bu kültürden organizmaya çok küçük miktarda verilir. Agalaksi, keçi ciğerağrısı aşısı.Agalaksi, keçi ciğerağrısı aşısı.3.Toksin aşılar : 3.Toksin aşılar : Toksin veren suş uygun besi yerinde üretilir sonra Toksin veren suş uygun besi yerinde üretilir sonra süzülür. Sonra formoldehit katılarak toksoid aşıları elde edilir.süzülür. Sonra formoldehit katılarak toksoid aşıları elde edilir.Bu üç tür hazırlanan aşılar kullanıldıklarında zayıf ve kısa süreli Bu üç tür hazırlanan aşılar kullanıldıklarında zayıf ve kısa süreli bağışıklık verirler. Kuvvetli ve uzun süreli etkili bir bağışıklık bağışıklık verirler. Kuvvetli ve uzun süreli etkili bir bağışıklık oluşturabilmek için aşıların alüminyum hidroksit, spanin ve yağlara oluşturabilmek için aşıların alüminyum hidroksit, spanin ve yağlara adjuvant hale getirilir. Bu şekilde organizmada daha uzun süre kalır adjuvant hale getirilir. Bu şekilde organizmada daha uzun süre kalır ve etkili bir bağışıklık sağlar ve etkili bir bağışıklık sağlar

B.Viral Aşıların Hazırlanması:B.Viral Aşıların Hazırlanması:

1.Ölü Aşılar : 1.Ölü Aşılar : Aynı bakteriyel aşıları Aynı bakteriyel aşıları hazırlanması gibidir. Yine zayıf ve kısa hazırlanması gibidir. Yine zayıf ve kısa süreli bağışıklık verir. Hiçbir tehlikesi süreli bağışıklık verir. Hiçbir tehlikesi yoktur.yoktur.

2.Attenüe Aşılar: 2.Attenüe Aşılar: Canlı aşılar olup uzun Canlı aşılar olup uzun ve etkili bir bağışıklık sağlar.ve etkili bir bağışıklık sağlar.

Aşılamada Göze Alınması Gereken NoktalarAşılamada Göze Alınması Gereken Noktalar

1.1.Gerek canlı gerekse cansız virüs aşıları tampone edilerek bağışıklık sürelerini daha uzun ve Gerek canlı gerekse cansız virüs aşıları tampone edilerek bağışıklık sürelerini daha uzun ve sağlayacağı bağışıklık daha kuvvetli olabilir. Buna karılık çıplak tampone edilmemiş aşılara sağlayacağı bağışıklık daha kuvvetli olabilir. Buna karılık çıplak tampone edilmemiş aşılara bağışıklık bir hafta gibi kısa bir sürede başlarken tampone edilmiş aşılarda bu süre 3 haftada bağışıklık bir hafta gibi kısa bir sürede başlarken tampone edilmiş aşılarda bu süre 3 haftada başlar.başlar.2.2.Hayvanları salgınlardan korumanın en güvenilir şekli onları her yıl koruyucu olarak Hayvanları salgınlardan korumanın en güvenilir şekli onları her yıl koruyucu olarak aşılamaktır. Bazen aşılanmış hayvanlarda da ölümler görülebilir. Tamponsuz aşılarla yapılan aşılamaktır. Bazen aşılanmış hayvanlarda da ölümler görülebilir. Tamponsuz aşılarla yapılan aşılamalarda ölümler bir hafta bir haftada durduğu halde canlı attenüe tamponlu aşılarda aşılamalarda ölümler bir hafta bir haftada durduğu halde canlı attenüe tamponlu aşılarda ölümler daha da uzun sürebilmektedir. Bütün bunları önlemek için aşırı sıcak, soğuk, havasız, ölümler daha da uzun sürebilmektedir. Bütün bunları önlemek için aşırı sıcak, soğuk, havasız, yetersiz, yem-su ve diğer çevre şartları aşılanmadan sonraki dönemde iyi olması gerekir. yetersiz, yem-su ve diğer çevre şartları aşılanmadan sonraki dönemde iyi olması gerekir. Hayvanları aşırı stresten uzak tutmak gerekir.Hayvanları aşırı stresten uzak tutmak gerekir.3.3.Aşıların bağışıklık verme ve antijenik özelliklerini kaybetmemesi için soğuk zinciri muhafaza Aşıların bağışıklık verme ve antijenik özelliklerini kaybetmemesi için soğuk zinciri muhafaza edilmeli, ısı ve ışıktan korunmalı ve köy koşullarında buna maksimum özen gösterilmelidir.edilmeli, ısı ve ışıktan korunmalı ve köy koşullarında buna maksimum özen gösterilmelidir.4.4.Aşılama yeri sığır ve tek tırnaklılarda boynundan ve scapula gerisi deri altına (subcutan) Aşılama yeri sığır ve tek tırnaklılarda boynundan ve scapula gerisi deri altına (subcutan) yapılır. Koyun ve keçilerde kuyruk altına, dirsek arkasına ve karın altı kılsız derinin deri altına yapılır. Koyun ve keçilerde kuyruk altına, dirsek arkasına ve karın altı kılsız derinin deri altına yapılır. Canlı aşı yapılırken aşı yerine dezenfeksiyon yapılmaz, çünkü canlı aşıya zarar verebilir.yapılır. Canlı aşı yapılırken aşı yerine dezenfeksiyon yapılmaz, çünkü canlı aşıya zarar verebilir.5.5.Kuru aşılar sulandırılıp, kuvvetli çalkalanarak homojen hale getirilmeli ve her çekilişte Kuru aşılar sulandırılıp, kuvvetli çalkalanarak homojen hale getirilmeli ve her çekilişte çalkalanarak enjektöre çekilmeli ve tekrar kutusuna koyulmalıdır. çalkalanarak enjektöre çekilmeli ve tekrar kutusuna koyulmalıdır. 6.6.Aşılamalarda steril iğneler kullanılmalıdır. Aşılamalarda steril iğneler kullanılmalıdır. 7.7.Bir aylıktan küçük buzağı, kuzu, oğlak, taylar aşılanmaz. Çünkü bu yaştaki yavruların Bir aylıktan küçük buzağı, kuzu, oğlak, taylar aşılanmaz. Çünkü bu yaştaki yavruların Retükulo-Endotelya sistem henüz gelişmediğinden aşılamanın faydası olmaz. Retükulo-Endotelya sistem henüz gelişmediğinden aşılamanın faydası olmaz. 8.8.Açıldıktan sonra yarım kalan şişelerdeki aşı ertesi gün kullanılmaz Açıldıktan sonra yarım kalan şişelerdeki aşı ertesi gün kullanılmaz 9.9.Ateşli hayvanlara aşılama yapılmaz.Ateşli hayvanlara aşılama yapılmaz.

Aşılamadan Sonra Gözlenebilen ReaksiyonlarAşılamadan Sonra Gözlenebilen Reaksiyonlar

1.1.En çok rastlanılan reaksiyon anaflaksi benzeri şok reaksiyonudur. En çok rastlanılan reaksiyon anaflaksi benzeri şok reaksiyonudur. Aşılamadan sonraki yarım saat içinde gözlenir ve aşılar içinde ki pepton Aşılamadan sonraki yarım saat içinde gözlenir ve aşılar içinde ki pepton ve pepton benzeri maddelerden ileri gelir. Aşılamadan sonra bazen ve pepton benzeri maddelerden ileri gelir. Aşılamadan sonra bazen kendiliğinden geçtiği halde bazen genç hayvanlar kaybedilmesi gelir. kendiliğinden geçtiği halde bazen genç hayvanlar kaybedilmesi gelir. Hayvanlarda solunum güçlüğü, timpani ve kas titremeleri gözlenir. Buna Hayvanlarda solunum güçlüğü, timpani ve kas titremeleri gözlenir. Buna karşın vosckonstriktörler kullanılır. (Adrenalin, atropin )karşın vosckonstriktörler kullanılır. (Adrenalin, atropin )2.2.Genelde aşıdan sonra hafif ateş yükselir.Genelde aşıdan sonra hafif ateş yükselir.3.3.Aşılama yerinde ateş, ağrı ödem gelişebilir. Lenf yumrusu şişebilir.Aşılama yerinde ateş, ağrı ödem gelişebilir. Lenf yumrusu şişebilir.4.B4.Bazen aşılama yerinde abse şekillenebilir. Abse açılır, temizlenir.azen aşılama yerinde abse şekillenebilir. Abse açılır, temizlenir.5.5.Aşılama yeri bazen sertleşir, hayvanda topallık geliştirebilir.Aşılama yeri bazen sertleşir, hayvanda topallık geliştirebilir.6.6.Aşılama yerinde nekrotik bir alan gelişmesi vücut savunmasının Aşılama yerinde nekrotik bir alan gelişmesi vücut savunmasının gücünü göstermektedir.gücünü göstermektedir.7.7.Aşılamadan sonra süt verimi, döl verimi 2-3 gün düşer.Aşılamadan sonra süt verimi, döl verimi 2-3 gün düşer.8.8.Canlı aşılamadan sonra ölümler %2-3 görülür.Canlı aşılamadan sonra ölümler %2-3 görülür.

Bağışıklık Sistemi (İmmün Sistemi)Bağışıklık Sistemi (İmmün Sistemi)

Vücutta 2 tip bağışıklık sistemi vardır.Vücutta 2 tip bağışıklık sistemi vardır.

1.Hücresel Bağışıklık :1.Hücresel Bağışıklık : Lenfositler Lenfositler oluşturur.oluşturur.-Mantara karşı -Mantara karşı

-Virüslere karşı-Virüslere karşı

-Yabancı dokulara karşı-Yabancı dokulara karşı

2.Humorol Bağışıklık :2.Humorol Bağışıklık :

2.Humorol Bağışıklık :2.Humorol Bağışıklık :

Saccus vitellinüs

Dalak Kemik iliği Kan

-Bursa fabricus-Timus

Bağışıklık Sistemi OrganlarıBağışıklık Sistemi Organları

-Saklus vitellinus-Saklus vitellinus

-Dalak- karaciğer-Dalak- karaciğer

-Kemik iliği-Kemik iliği

-Kan-Kan

-Timus-Timus

-Bursa fabricus-Bursa fabricus

Bağışıklık Sisteminin BölümleriBağışıklık Sisteminin Bölümleri

Doğal Bağışıklık-Kalıtsal bağışıklıktır-Türe özgüdür. Örnek:Sığır Ruama

At Sığır vebasına

Karşı bağışıktır.-Bazen de ırka özgüdür.

Sonradan Kazanılan Bağışıklık

Doğumdan Önce Kazanılan Doğumdan Sonra Bağışıklık Kazanılan Bağışıklık Uterusta anneden yavruyaPlacenta yoluyla geçenBağışıklık

Doğal Olarak BağışıklıkPasif BağışıklıkHastalığı geçiren anneden yavruya kolostrum alınması ile geçirilen bağışıklık

İyi Bir Bağışıklık İçin Önemli İyi Bir Bağışıklık İçin Önemli Kriterler:Kriterler:

1.1.Aşılanan hayvanların rasyonları iyi ve Aşılanan hayvanların rasyonları iyi ve yeterli olmasıyeterli olması

2.2.Paroziter enfestasyonu ve mikrobiyal Paroziter enfestasyonu ve mikrobiyal enfeksiyonu olmamasıenfeksiyonu olmaması

3.3.Tek dozla bağışıklık yeterli değilse 21. Tek dozla bağışıklık yeterli değilse 21. günde 2. dozun yapılmasıgünde 2. dozun yapılması

4.4.Polivalen,Polivalen,

Aşılanmadan Sonra Görülebilen Aşılanmadan Sonra Görülebilen Reaksiyonlar:Reaksiyonlar:

1.1.Anaflaksi benzeri şok reaksiyonu en sık rastlanılanıdır. Aşıların içindeki Anaflaksi benzeri şok reaksiyonu en sık rastlanılanıdır. Aşıların içindeki pepton ve petan benzeri meydana gelir. Yarım saatte başlar ve iki saat pepton ve petan benzeri meydana gelir. Yarım saatte başlar ve iki saat sonra geçebilir. Bazen ağır seyreder ve hayvan kaybedilebilir.sonra geçebilir. Bazen ağır seyreder ve hayvan kaybedilebilir.2.2.Aşılamadan sonra hafif bir ateş görülebilir.Aşılamadan sonra hafif bir ateş görülebilir.3.3.Enfeksiyon yeri yakınında sıcak ağrılı bir ödem şekillenebilir.Enfeksiyon yeri yakınında sıcak ağrılı bir ödem şekillenebilir.4.4.Aşılanma yerinde bazen abse şekillenebilir. Gerekirse abse açılır ve Aşılanma yerinde bazen abse şekillenebilir. Gerekirse abse açılır ve temizlenir.temizlenir.5.5.Aşılama yeri bazen sert bir dokuya dönüşebilir.Aşılama yeri bazen sert bir dokuya dönüşebilir.6.6.Bazen ekstremiteye yapılan aşılardan sonra hayvan topallaması Bazen ekstremiteye yapılan aşılardan sonra hayvan topallaması gözlenebilir.gözlenebilir.7.7.Bazen enfeksiyon yerinde nekroz gelişebilir.Bazen enfeksiyon yerinde nekroz gelişebilir.8.8.Aşılamadan sonra süt verimi, döl verimi gibi verimleri 2-3 gün düşebilir.Aşılamadan sonra süt verimi, döl verimi gibi verimleri 2-3 gün düşebilir.9.9.Yakın lenf yumurtaları şişebilir.Yakın lenf yumurtaları şişebilir.10.10.Tavuklarda canlı aşılamadan sonra bazen ölümler (%3) görülebilir.Tavuklarda canlı aşılamadan sonra bazen ölümler (%3) görülebilir.

A.Doğal BağışıklıkA.Doğal Bağışıklık B.Sonradan Kazanılan B.Sonradan Kazanılan BağışıklıkBağışıklık--Genetik ve türe özgü olarakGenetik ve türe özgü olarak -Doğumdan önce -Doğumdan önce - -Doğumdan sonraDoğumdan sonra– Gelişen bağışıklıkGelişen bağışıklık anneden yavruya anneden yavruya -Aktif -Aktif

bağışıklıkbağışıklık– (Örneğin:Ruam’a karşı(Örneğin:Ruam’a karşı plasenta aracılığı plasenta aracılığı

(Aşılamakla)(Aşılamakla) Çift tırnaklılar doğal Çift tırnaklılar doğal ile geçen bağışıklık ile geçen bağışıklık

Passif bağışıklıkPassif bağışıklık

Bağışıklıklar)Bağışıklıklar) (Serum antikoru (Serum antikoru verilerek)verilerek)

İyi Bir Bağışıklık İçin Önemli Kriterlerİyi Bir Bağışıklık İçin Önemli Kriterler

1.Aşılanan hayvanların rasyonlarının iyi ve 1.Aşılanan hayvanların rasyonlarının iyi ve yeterli olmasıyeterli olması

2.Paraziter enfeksiyonun bulunmaması2.Paraziter enfeksiyonun bulunmaması

3.Tek dozla yeterli bağışıklık sağlayamayan 3.Tek dozla yeterli bağışıklık sağlayamayan aşıların 21 gün sonra ikinci bir dozun yapılmasıaşıların 21 gün sonra ikinci bir dozun yapılması

4.Polivalen, karma aşılar önemli zaman 4.Polivalen, karma aşılar önemli zaman kazandırmasıkazandırması

A. Ülkemizde Hazırlanan AşılarA. Ülkemizde Hazırlanan Aşılar

1.Sığır ve Mandaların Hemorejik Septisemi Aşısı 1.Sığır ve Mandaların Hemorejik Septisemi Aşısı (Barone):(Barone):Etken pstörella multocida tip 1 formaldehitte öldürülmüş Etken pstörella multocida tip 1 formaldehitte öldürülmüş aşısı kullanılır. Sığır ve mandaya 10 cc, dana ve aşısı kullanılır. Sığır ve mandaya 10 cc, dana ve malaklara 5 cc verilir. Aşı altı ay dayanır ve bağışıklık malaklara 5 cc verilir. Aşı altı ay dayanır ve bağışıklık süresi dört aydır. Bir ahırda çıkarsa 30-40 cc serum süresi dört aydır. Bir ahırda çıkarsa 30-40 cc serum enjekte edilir ve 10 gün sonra aşılama yapılır. Deri altına enjekte edilir ve 10 gün sonra aşılama yapılır. Deri altına yapılır.yapılır.2.Brusella Abortus 3-19 aşısı : 2.Brusella Abortus 3-19 aşısı : Canlı aşılardır. S-19 Canlı aşılardır. S-19 suşundan hazırlanmıştır. Virülansı yüksektir. El yüz ve suşundan hazırlanmıştır. Virülansı yüksektir. El yüz ve göze dokundurulmamalıdır. 4-8 aylık dişi danalara göze dokundurulmamalıdır. 4-8 aylık dişi danalara yapılır.15 gün sonra bağışıklık başlar ve 5. gebeliğin yapılır.15 gün sonra bağışıklık başlar ve 5. gebeliğin sonuna kadar sürer. Boyun ve omuz derisi altına yapılır.sonuna kadar sürer. Boyun ve omuz derisi altına yapılır.

2.Brusella Abortus 3-19 aşısı : 2.Brusella Abortus 3-19 aşısı : Canlı aşılardır. S-19 suşundan hazırlanmıştır. Canlı aşılardır. S-19 suşundan hazırlanmıştır. Virülansı yüksektir. El yüz ve göze dokundurulmamalıdır. 4-8 aylık dişi danalara Virülansı yüksektir. El yüz ve göze dokundurulmamalıdır. 4-8 aylık dişi danalara yapılır.15 gün sonra bağışıklık başlar ve 5. gebeliğin sonuna kadar sürer. Boyun ve yapılır.15 gün sonra bağışıklık başlar ve 5. gebeliğin sonuna kadar sürer. Boyun ve omuz derisi altına yapılır.omuz derisi altına yapılır.3.Buzağı Septisemisi : 3.Buzağı Septisemisi : E-coli tiplerinden hazırlanır. Aşı yalnız gebe ineklere E-coli tiplerinden hazırlanır. Aşı yalnız gebe ineklere uygulanır. Bağışıklık antikorları buzağılara geçer ve 2-3 hafta buzağıları korur. Aynı uygulanır. Bağışıklık antikorları buzağılara geçer ve 2-3 hafta buzağıları korur. Aynı zamanda elde edilen serumu da yavrulara verilerek hastalığa karşı yavruları zamanda elde edilen serumu da yavrulara verilerek hastalığa karşı yavruları korumaktadır. Buzağılara kolostrum doğumdan sonra ilk altı saatte başlanır ve altı korumaktadır. Buzağılara kolostrum doğumdan sonra ilk altı saatte başlanır ve altı güne kadar emzirmeler devam eder.güne kadar emzirmeler devam eder.4.Yanıkara Aşısı : (Samsun Vet.Hast. ve Araş.Lab.)4.Yanıkara Aşısı : (Samsun Vet.Hast. ve Araş.Lab.)Yanıkara aşısı CI. Chavvaei’nin karaciğer kültürün aliminyum hidrosit üzerine Yanıkara aşısı CI. Chavvaei’nin karaciğer kültürün aliminyum hidrosit üzerine absorbe edilerek hazırlanır. Dozu 2 cc omuz derisi gerisine subcutan yapılır. Aşı absorbe edilerek hazırlanır. Dozu 2 cc omuz derisi gerisine subcutan yapılır. Aşı sağlam hayvanlara uygulanır ve bağışıklık süresi 8 aydır. Gebelere uygulanabilir. 4 sağlam hayvanlara uygulanır ve bağışıklık süresi 8 aydır. Gebelere uygulanabilir. 4 aylıktan küçüklere verilmez.aylıktan küçüklere verilmez.5.Botulismus Aşı :5.Botulismus Aşı : CI. Botulinum tip C ve D’den elde edilen toksoidin aliminyum CI. Botulinum tip C ve D’den elde edilen toksoidin aliminyum hidrokside absorbe edilen aşıdır. Doz 14 gün ara ile iki defa 10 cc omuz derisi hidrokside absorbe edilen aşıdır. Doz 14 gün ara ile iki defa 10 cc omuz derisi arkasından verilir.arkasından verilir.6.Liyofize Sığır Vebası Aşısı : 6.Liyofize Sığır Vebası Aşısı : Sığr vebasına karşı doku kültüründe hazırlanmış Sığr vebasına karşı doku kültüründe hazırlanmış attenue liyofize bir aşıdır. Dozu 1 cc hayvanın yan tarafından deri altına verilir. Bir yıl attenue liyofize bir aşıdır. Dozu 1 cc hayvanın yan tarafından deri altına verilir. Bir yıl bağışıklılık verilir. bağışıklılık verilir. 7.Attenüe (Theileria Onulata ) Aşısı : 7.Attenüe (Theileria Onulata ) Aşısı : Theileria anulata şizortlarından monolayer Theileria anulata şizortlarından monolayer doku kültüründe hazırlanan ettenüe bir aşıdır. Bölgenin iklim koşullarına göre doku kültüründe hazırlanan ettenüe bir aşıdır. Bölgenin iklim koşullarına göre mevsimden iki ay önce aşı yapılmalıdır. 2,5 cc prescapullar bölge derisi altına mevsimden iki ay önce aşı yapılmalıdır. 2,5 cc prescapullar bölge derisi altına uygulanır. Bağışıklık aşı uygulamasından 45 gün sonra başlar en az bir yıl bağışıklık uygulanır. Bağışıklık aşı uygulamasından 45 gün sonra başlar en az bir yıl bağışıklık sürer.sürer.

B.Sığırlarla Birlikte Diğer Hayvanlara da B.Sığırlarla Birlikte Diğer Hayvanlara da Uygulanan AşılarUygulanan Aşılar

Şap Aşısı: Şap Aşısı: Şap virüsünün monovalan ve bivalan olarak hazır5lanmış Şap virüsünün monovalan ve bivalan olarak hazır5lanmış aliminyum hidroksit ve Formal ısı ile attenüe edilmiş konsantre bir aşıdır. aliminyum hidroksit ve Formal ısı ile attenüe edilmiş konsantre bir aşıdır. Büyük ve küçük ruminatlara 2-5 cc göğüs kemiği önünden yapılır. Bağışıklık Büyük ve küçük ruminatlara 2-5 cc göğüs kemiği önünden yapılır. Bağışıklık süresi 6 aydır.süresi 6 aydır.Iktero Hemoglobinuri Aşısı: Iktero Hemoglobinuri Aşısı: CI. Hemoliticum hem antimikrobien hem de CI. Hemoliticum hem antimikrobien hem de antioksin kudrete sahip bir aşıdır. Küçük ruminatlara 5 cc, büyük ruminatlara antioksin kudrete sahip bir aşıdır. Küçük ruminatlara 5 cc, büyük ruminatlara 10 cc uygulanır. 10 gün sonra aynı doz tekrarlanır. Deri altına uygulanır. 10 cc uygulanır. 10 gün sonra aynı doz tekrarlanır. Deri altına uygulanır. Sadece bulunduğu mevsimde bağışıklık verilir.Sadece bulunduğu mevsimde bağışıklık verilir.Max-Sterne Anthrax Aşısı : Max-Sterne Anthrax Aşısı : Hayvanlara anthrax aşısı bir defa deri altına Hayvanlara anthrax aşısı bir defa deri altına verilir. Hastalık çıkmadan önce ilkbaharda, hastalık çıkan yerlerde ise verilir. Hastalık çıkmadan önce ilkbaharda, hastalık çıkan yerlerde ise hastalıksız hayvanlara uygulanır. Dozu 0,5-1 cc arasında değişir. hastalıksız hayvanlara uygulanır. Dozu 0,5-1 cc arasında değişir. Aşılanmadan önce 1-2 haqfta sonra bağışıklık başlar. Ve bir yıl devam eder.Aşılanmadan önce 1-2 haqfta sonra bağışıklık başlar. Ve bir yıl devam eder.Semple Kuduz Aşısı: Semple Kuduz Aşısı: Sabit virüs enjekte edilmiş tavşan, koyun veya keçi Sabit virüs enjekte edilmiş tavşan, koyun veya keçi beyninin %5 cc asit fenikli fizyolojik tuzlu sudaki süspansiyondur. Dozu 5-10 beyninin %5 cc asit fenikli fizyolojik tuzlu sudaki süspansiyondur. Dozu 5-10 cc değişen miktarlarda göğüs derisi altına verilir. 10-15 gün sonra aynı cc değişen miktarlarda göğüs derisi altına verilir. 10-15 gün sonra aynı miktar tekrarlanır. 6 ay bağışıklık verilir.miktar tekrarlanır. 6 ay bağışıklık verilir.

Küratif olarak kuduz veya kuduzdan şüpheli bir hayvan tarafından Küratif olarak kuduz veya kuduzdan şüpheli bir hayvan tarafından ısırılmış et ve ot yiyici hayvanlara 20 cc ikiye bölünerek (sabah- akşam 10 ısırılmış et ve ot yiyici hayvanlara 20 cc ikiye bölünerek (sabah- akşam 10 cc ) verilmektedir. Tedaviye 3-5 gün devam edilir.cc ) verilmektedir. Tedaviye 3-5 gün devam edilir.

C.Koyun ve Keçi Hastalıklarına Karşı Hazırlanan C.Koyun ve Keçi Hastalıklarına Karşı Hazırlanan AşılarAşılar

Brusella Melitensis Rev 1 Aşısı : Brusella Melitensis Rev 1 Aşısı : Brusella Melitensis Rev 1 aşısı hazırlanan canlı Brusella Melitensis Rev 1 aşısı hazırlanan canlı bir aşıdır. Kuzu ve oğlaklara 3-5 aylıkken, koyun ve koçlara katımdan bir ay önce bir aşıdır. Kuzu ve oğlaklara 3-5 aylıkken, koyun ve koçlara katımdan bir ay önce uygulanır. Dozu 1 cc scapula gerisi deri altına verilir ve bağışıklık süresi 5 yıldır. uygulanır. Dozu 1 cc scapula gerisi deri altına verilir ve bağışıklık süresi 5 yıldır. Ömür boyu bağışıklık kılınır.Ömür boyu bağışıklık kılınır.Salmonella Abortus Ovis Aşısı : Salmonella Abortus Ovis Aşısı : Hastalık vakalarından ayrılan Slamonella Abortus Hastalık vakalarından ayrılan Slamonella Abortus Ovis sularından hazırlanan bir otovaksendir. Gebe koyunlar doğumdan 2 ay önce Ovis sularından hazırlanan bir otovaksendir. Gebe koyunlar doğumdan 2 ay önce aşılanırlar. Dozu 3-4 cc deri altına yapılır. 10 gün sonra aşı ikinci kez tekrarlanır. aşılanırlar. Dozu 3-4 cc deri altına yapılır. 10 gün sonra aşı ikinci kez tekrarlanır. Koyunların Enfeksiyöz Hepatit Nakrozan Aşısı : Koyunların Enfeksiyöz Hepatit Nakrozan Aşısı : Alüm dö potasla presipite edilen Alüm dö potasla presipite edilen bir toksoid aşıdır. Enfeksiyon yerinde nohut tanesi büyüklüğünde bir nodülün bir toksoid aşıdır. Enfeksiyon yerinde nohut tanesi büyüklüğünde bir nodülün bulunması normaldir. Daha önce hastalığın görüldüğü yerde koruyucu olarak yapılır. bulunması normaldir. Daha önce hastalığın görüldüğü yerde koruyucu olarak yapılır. Hastalık mevsimden 1-1,5 ay önce yapılır. Gebeliğin 3/4 tamamlayan koyunlara aşı Hastalık mevsimden 1-1,5 ay önce yapılır. Gebeliğin 3/4 tamamlayan koyunlara aşı yapılmaz. Aşı 21 gün ara ile 2 defa 2 cc deri altına yapılır. Bağışıklık süresi bir yıldır. yapılmaz. Aşı 21 gün ara ile 2 defa 2 cc deri altına yapılır. Bağışıklık süresi bir yıldır. Koyun ve Keçilerin Bulaşıcı Agalaksia (süt kesen ) : Koyun ve Keçilerin Bulaşıcı Agalaksia (süt kesen ) : Hastalığa karşı hazırlanan Hastalığa karşı hazırlanan tamponlu ölü aşı : M.agalactia etkeni konsantre kültürünün formal ile öldürülmesi ve tamponlu ölü aşı : M.agalactia etkeni konsantre kültürünün formal ile öldürülmesi ve ail fabla adjuvanı ile tamponlanarak hazırlanır. Dozu 1 cc scapula arkası deri altına ail fabla adjuvanı ile tamponlanarak hazırlanır. Dozu 1 cc scapula arkası deri altına yapılır. Gebelere yapılabilir. Özellikle laktasyon döneminde görüldüğünden koruyucu yapılır. Gebelere yapılabilir. Özellikle laktasyon döneminde görüldüğünden koruyucu aşılama koç katımından evvel yapılır. Bağışıklık süresi 1 yıldır.aşılama koç katımından evvel yapılır. Bağışıklık süresi 1 yıldır.Entero – Toksemi Aşısı : Entero – Toksemi Aşısı : Alüm dö potasta presipite bir alan aşısıdır. Enjeksiyon Alüm dö potasta presipite bir alan aşısıdır. Enjeksiyon yerinde ödem görülürse normaldir. Dirsek arkası deri altına 21 gün ara ile 2 defa 2 yerinde ödem görülürse normaldir. Dirsek arkası deri altına 21 gün ara ile 2 defa 2 cc yapılır. Aşılamadan sonra 2 saat gölgede bekletilir. Bağışıklık süresi 6 aydır. Aynı cc yapılır. Aşılamadan sonra 2 saat gölgede bekletilir. Bağışıklık süresi 6 aydır. Aynı aşının canlı liyofilize aşısında bulunmaktadır. Aşı laktasyon devrinin son iki ay ile aşının canlı liyofilize aşısında bulunmaktadır. Aşı laktasyon devrinin son iki ay ile gebeliğin ilk iki ayında yapılır. Aşı beş ay bağışıklık sağlar.gebeliğin ilk iki ayında yapılır. Aşı beş ay bağışıklık sağlar.

C.Koyun ve Keçi Hastalıklarına Karşı C.Koyun ve Keçi Hastalıklarına Karşı Hazırlanan AşılarHazırlanan Aşılar

Liyofilize Keçiciğer Ağrısı Aşısı : Liyofilize Keçiciğer Ağrısı Aşısı : Keçilerin yaygın keçiciğer ağrısı Keçilerin yaygın keçiciğer ağrısı etkenin attenüe ve liyofilize edilmesi ile hazırlanan canlı aşıdır. etkenin attenüe ve liyofilize edilmesi ile hazırlanan canlı aşıdır. Gebeliğin son ayına kadar yapılabilir. Aşı kulağın dış deri altına Gebeliğin son ayına kadar yapılabilir. Aşı kulağın dış deri altına enjekte edilir.enjekte edilir.Koyun ve Keçi Çiçek Aşısı : Koyun ve Keçi Çiçek Aşısı : Koyun çiçeği aşısı kuzu hücre Koyun çiçeği aşısı kuzu hücre kültüründen attenüe edilmiştir. 1.2 cc kuyruk altına, deri altına verilir. kültüründen attenüe edilmiştir. 1.2 cc kuyruk altına, deri altına verilir. Bağışıklık süresi 8 aydır. Keçilerde çiçek aşısı 2-3 cc kuyruk altına, Bağışıklık süresi 8 aydır. Keçilerde çiçek aşısı 2-3 cc kuyruk altına, deri altına enjekte edilmektedir. Bağışıklık süresi 12 aydır.deri altına enjekte edilmektedir. Bağışıklık süresi 12 aydır.Liyofilize Ektima Aşısı : Liyofilize Ektima Aşısı : Liyofilize ektima aşı dana böbreğinden Liyofilize ektima aşı dana böbreğinden kültüre edilir. Canlı aşıdır. Aşı Inguinal bölgeye arka bacağın iç kültüre edilir. Canlı aşıdır. Aşı Inguinal bölgeye arka bacağın iç kısmına verilir. Bağışıklık süresi 6 aydır. kısmına verilir. Bağışıklık süresi 6 aydır. Koyun Mavidil Aşısı : Koyun Mavidil Aşısı : Mavidil aşısı hayvanların mavidil hastalığına Mavidil aşısı hayvanların mavidil hastalığına karşı koyun böbrek hücre kültüründe hazırlanan canlı attenüe liyofiliz karşı koyun böbrek hücre kültüründe hazırlanan canlı attenüe liyofiliz aşısıdır. Dirsek arkası deri altına 1 ml verilir. Bağışıklık süresi 1 aşısıdır. Dirsek arkası deri altına 1 ml verilir. Bağışıklık süresi 1 yıldır.yıldır.Koyunlarda Vibrio Fetüs Aşısı : Koyunlarda Vibrio Fetüs Aşısı : Vibrio fetüs tip 1 suşunun Vibrio fetüs tip 1 suşunun kültürünün formalde inaktive edilen aşıdır. 2 cc koltuk altı deri altına kültürünün formalde inaktive edilen aşıdır. 2 cc koltuk altı deri altına verilir. Bağışıklık süresi 2 yıldır.verilir. Bağışıklık süresi 2 yıldır.

D. Tek Tırnaklıların AşılarıD. Tek Tırnaklıların Aşıları

At Vebası Aşısı : At Vebası Aşısı : Fare beyninde kültüre Fare beyninde kültüre edilen aşıdır. 5 cc deri altına yapılır. 1 yıl edilen aşıdır. 5 cc deri altına yapılır. 1 yıl bağışıklık sağlar.bağışıklık sağlar.

E. Kedi ve Köpek Hastalıklarına E. Kedi ve Köpek Hastalıklarına Karşı AşılarKarşı Aşılar

– Avinise Kuduz Aşısı : Avinise Kuduz Aşısı : Embriyolu tavuk Embriyolu tavuk yumurtasına ekilerek hazırlanan attenue canlı yumurtasına ekilerek hazırlanan attenue canlı liyofilize bir aşıdır. İnsan ve hayvanlar için liyofilize bir aşıdır. İnsan ve hayvanlar için zararlıdır. Köpekler 3 aylıkken, kediler 6 zararlıdır. Köpekler 3 aylıkken, kediler 6 aylıkken aşılanır. 3 cc kalça kası içine verilir aylıkken aşılanır. 3 cc kalça kası içine verilir ve 1 yıllık bağışıklık verir.ve 1 yıllık bağışıklık verir.

F.Tavuk Hastalıklarına Karşı Hazırlanan AşılarF.Tavuk Hastalıklarına Karşı Hazırlanan Aşılar

Newcastle (Yancı Veba ) Hastalığı Canlı Virüs Adele Aşısı : Newcastle (Yancı Veba ) Hastalığı Canlı Virüs Adele Aşısı : Tavuk embriyosunda Tavuk embriyosunda hazırlanmış ve kurutulmuştur. Aşılamaya koruyucu olarak 6 haftadan sonra piliç, hazırlanmış ve kurutulmuştur. Aşılamaya koruyucu olarak 6 haftadan sonra piliç, tavuk ve hindilere tatbik edilir. Bağışıklık 3-5 gün içinde başlar 15 günde tam tavuk ve hindilere tatbik edilir. Bağışıklık 3-5 gün içinde başlar 15 günde tam şekillenir ve 6 ay sürer. 0,2 cc göğüs adalesi içine enjekte edilir.şekillenir ve 6 ay sürer. 0,2 cc göğüs adalesi içine enjekte edilir.Newcastle Hastalığı Burun-Göz Damla Aşısı : Newcastle Hastalığı Burun-Göz Damla Aşısı : Aşı tavuk embriyosundan elde Aşı tavuk embriyosundan elde edilir.Aşı civciv sol avuç içine alınır. Göz damlalığı ile aşı burun veya göze damlatılır. edilir.Aşı civciv sol avuç içine alınır. Göz damlalığı ile aşı burun veya göze damlatılır. Damlanın emilmesine dikkat edilir. Bağışıklık 14 günde başlar 2 ay devam eder.Damlanın emilmesine dikkat edilir. Bağışıklık 14 günde başlar 2 ay devam eder.Newcastle İçme Suyu Aşısı : Newcastle İçme Suyu Aşısı : İçme suyu aşılaması yapılacak kümes suyu temiz, İçme suyu aşılaması yapılacak kümes suyu temiz, kaplar dezenfekte edilmiş ve suya 1/400 oranında yağsız süt yada süt tozu kaplar dezenfekte edilmiş ve suya 1/400 oranında yağsız süt yada süt tozu katılabilir.Aşılar homogen hale getirilmelidir. Aşılı sıvı bitene kadar suluklara yeni su katılabilir.Aşılar homogen hale getirilmelidir. Aşılı sıvı bitene kadar suluklara yeni su ilave edilmelidir.ilave edilmelidir.Newcastle Püskürtme Aşısı : Newcastle Püskürtme Aşısı : Uygun dozla saf su ile hazırlanan aşı materyali özel Uygun dozla saf su ile hazırlanan aşı materyali özel yapılmış pülverizatör veya atomistlerle uygulanır.yapılmış pülverizatör veya atomistlerle uygulanır.1.Direk Püskürtme : 1.Direk Püskürtme : 1-12 günlük civcivler üzerine elle çalışan doğrudan püskürtme 1-12 günlük civcivler üzerine elle çalışan doğrudan püskürtme ile uygulanır. Bu yöntemle HBI susu ile hazırlanan aşı kullanılır. 1-4 günlük civcivlere ile uygulanır. Bu yöntemle HBI susu ile hazırlanan aşı kullanılır. 1-4 günlük civcivlere 1000 dozluk aşı 1 lt saf suda sulandırılır ve 2000 civcive püskürtülür veya 7-12 1000 dozluk aşı 1 lt saf suda sulandırılır ve 2000 civcive püskürtülür veya 7-12 günlük civcivlerden 1000 tanesine püskürtme uygulanır.günlük civcivlerden 1000 tanesine püskürtme uygulanır.2.Aerosol (Dumanlama ) Şeklinde Aşılama : 2.Aerosol (Dumanlama ) Şeklinde Aşılama : 26 ünlük piliç yada tavuklara özel 26 ünlük piliç yada tavuklara özel püskürtme atomisleri ve 45 mikrondan küçük damla püskürtülür. Bazen aşılamadan püskürtme atomisleri ve 45 mikrondan küçük damla püskürtülür. Bazen aşılamadan sonra %3-5 ölüm, alerji, bronşit normal kabul edilir.sonra %3-5 ölüm, alerji, bronşit normal kabul edilir.

F.Tavuk Hastalıklarına Karşı Hazırlanan AşılarF.Tavuk Hastalıklarına Karşı Hazırlanan Aşılar

Kuru Tavuk Difteri - Çiçek Aşısı : Kuru Tavuk Difteri - Çiçek Aşısı : Hindi ve tavuklara hazırlanan aşı iki Hindi ve tavuklara hazırlanan aşı iki şekilde uygulanır.şekilde uygulanır.– 1.Kanat zarına oluklu iğne batırılarak kanat gerilir, kanadı vücuda bağlayan zarın 1.Kanat zarına oluklu iğne batırılarak kanat gerilir, kanadı vücuda bağlayan zarın

damarsız olan yerine aşağıya batırılan çift iğne bir defa batırılır ve çıkarılır. 7 gün damarsız olan yerine aşağıya batırılan çift iğne bir defa batırılır ve çıkarılır. 7 gün sonra kontrol edilir, iğne yerinde kızarma, kabarıklar varsa aşılama tutmuştur, sonra kontrol edilir, iğne yerinde kızarma, kabarıklar varsa aşılama tutmuştur, yoksa aşılama 10 gün sonra tekrar edilir.yoksa aşılama 10 gün sonra tekrar edilir.

– 2.Folikül Metodu hayvanların butlarından 5-10 tane tüy koparılır. Sert bir fırçayla 2.Folikül Metodu hayvanların butlarından 5-10 tane tüy koparılır. Sert bir fırçayla aşıya batırıldıktan sonra 2-3 defa folikül alınan yerin üzerine sürülür. 6-10 gün aşıya batırıldıktan sonra 2-3 defa folikül alınan yerin üzerine sürülür. 6-10 gün sonra aşı tutmamışsa aşı tekrarlanır. Hindilere aynı suş aynı metodla uygulanır.sonra aşı tutmamışsa aşı tekrarlanır. Hindilere aynı suş aynı metodla uygulanır.

Güvercin Çiçek Aşısı : Güvercin Çiçek Aşısı : Aşı tüyler çıkmaya başladıktan sonra tüm Aşı tüyler çıkmaya başladıktan sonra tüm güvercinlere uygulanır. Yine folikül metodu ile tatbik edilir. Yine 10 gün güvercinlere uygulanır. Yine folikül metodu ile tatbik edilir. Yine 10 gün içinde kontrol edilir. Kızarıklık, kabarıklık ve kabuklanma yoksa aşı tekrar içinde kontrol edilir. Kızarıklık, kabarıklık ve kabuklanma yoksa aşı tekrar edilir.edilir.Marek Aşısı : Marek Aşısı : Hindi herpes virüsü (HVT ) FC 126 suşu ile tavuk embriyolu Hindi herpes virüsü (HVT ) FC 126 suşu ile tavuk embriyolu yumurtasında fibroblastlarda hazırlanır ve liyofilize bir aşıdır. Hazırlanan aşı yumurtasında fibroblastlarda hazırlanır ve liyofilize bir aşıdır. Hazırlanan aşı otomatik şırınga ile 1 günlük civcivlere 0,2 ml bütün üst kısım adale içinde otomatik şırınga ile 1 günlük civcivlere 0,2 ml bütün üst kısım adale içinde verilir. Aşılanan hayat boyu bağışıklıdır.verilir. Aşılanan hayat boyu bağışıklıdır.

Çiftlik Hayvanlarında Görülen HastalıklarÇiftlik Hayvanlarında Görülen Hastalıklar1.Memeli Hayvanlarda1.Memeli Hayvanlarda

11

A.Bakteriyel Hastalıklar :A.Bakteriyel Hastalıklar : Çiftlik hayvanlarında salgınlar Çiftlik hayvanlarında salgınlar oluşturabilen büyük alanlarda fazla sayıda hayvanları oluşturabilen büyük alanlarda fazla sayıda hayvanları etkileyebilen enfeksiyöz hastalıklardır. etkileyebilen enfeksiyöz hastalıklardır. Bunlar içerisinde en önemlileri;Bunlar içerisinde en önemlileri;– Antrax – Basillus anthracisAntrax – Basillus anthracis– Brucelloz – Brucello abortus bang B. MelitensisBrucelloz – Brucello abortus bang B. Melitensis– Enterotoksemi – Closridium periringesEnterotoksemi – Closridium periringes– Botülismus – Clostridium botiliniumBotülismus – Clostridium botilinium– Tetonoz – Clostridium tetaniTetonoz – Clostridium tetani– Leptospiroz – Leptospira sspLeptospiroz – Leptospira ssp– Tüberküloz – Mycobacterium tüberculosisTüberküloz – Mycobacterium tüberculosis– Maleus – Ruam – PseudomanasMaleus – Ruam – Pseudomanas

1.Memeli Hayvanlarda-21.Memeli Hayvanlarda-2

B. Viral Hastalıklar : B. Viral Hastalıklar : Viral hastalıklar çok hızla Viral hastalıklar çok hızla gelişen çoğu zaman salgınlar çok hızlı geliştiği gelişen çoğu zaman salgınlar çok hızlı geliştiği için çok fazla hayvan kaybedilebilen salgınlardır.için çok fazla hayvan kaybedilebilen salgınlardır.– At VebasıAt Vebası– Şap HastalığıŞap Hastalığı– Sığır VebasıSığır Vebası– Sığırların Corryza gongrenouse bowumSığırların Corryza gongrenouse bowum– Koyunların Mavi Dil ve Looping illKoyunların Mavi Dil ve Looping ill– KuduzKuduz– ÇiçekÇiçek

1.Memeli Hayvanlarda-31.Memeli Hayvanlarda-3

C. Paraziter HastalıklarC. Paraziter Hastalıklar– Dicrocoelasis – Dicrocoellum dentriticum – (karaciğer – safra yolu )Dicrocoelasis – Dicrocoellum dentriticum – (karaciğer – safra yolu )– Fascioliasis fasciola hepatica (karaciğer )Fascioliasis fasciola hepatica (karaciğer )– Teniasis- Tenia saginata – Larvası cysticercus bovisTeniasis- Tenia saginata – Larvası cysticercus bovis– Echinoccose – Echinococcus granulosus (karaciğer kist )Echinoccose – Echinococcus granulosus (karaciğer kist )– Uyuz (Sarcoptes )Uyuz (Sarcoptes )

– Porotozonların Yaptığı HastalıklarPorotozonların Yaptığı Hastalıklar– Theileriosis – Kan ve lenfte yerleşirTheileriosis – Kan ve lenfte yerleşir– Babesiosis – KandaBabesiosis – Kanda– Anoplosmosis – KandaAnoplosmosis – Kanda– Coccidiosis – EimerilerCoccidiosis – Eimeriler– ToxoplasmosisToxoplasmosis– TrichomonasisTrichomonasis

1.Memeli Hayvanlarda-41.Memeli Hayvanlarda-4

D-Mikotik (Mantarsal ) HastalıklarD-Mikotik (Mantarsal ) HastalıklarMantarlarda hastalık olmasını önlemek sıkı ve Mantarlarda hastalık olmasını önlemek sıkı ve sürekli hijyen kurallarının uygulanmasına sürekli hijyen kurallarının uygulanmasına bağlıdır. Doğada çok yaygın halde bulunurlar.bağlıdır. Doğada çok yaygın halde bulunurlar.

- Trichophyton : (Sığır, koyun, keçi, atta - Trichophyton : (Sığır, koyun, keçi, atta ayrı ayrıdır )-Derideayrı ayrıdır )-Deride

- Actinomikoz : (Sığır, koyun, keçi, atta, - Actinomikoz : (Sığır, koyun, keçi, atta, actinomices bovis)-Alt ve üst çenedeactinomices bovis)-Alt ve üst çenede

- Aspergilloz : (Tüm hayvanlarda solunum - Aspergilloz : (Tüm hayvanlarda solunum sistemine yerleşir )sistemine yerleşir )

- - Candidiasis : Candida albicansCandidiasis : Candida albicans

1.Memeli Hayvanlarda-41.Memeli Hayvanlarda-4

E-Metabolik HastalıklarE-Metabolik HastalıklarSüt humması : (Sığır doğumdan sonra gelişir)Süt humması : (Sığır doğumdan sonra gelişir)Transit tetani : (Atlarda laktasyonda hipokalsemi ve Transit tetani : (Atlarda laktasyonda hipokalsemi ve hipomagnezyum)hipomagnezyum)Gebelik Tosemisi : (Koyun-sığırda gebelikte görülür)Gebelik Tosemisi : (Koyun-sığırda gebelikte görülür)Azoturi : Çok çalışan atlarda görülür)Azoturi : Çok çalışan atlarda görülür)F-Yetersizlik HaslıklarıF-Yetersizlik HaslıklarıKarbonhidrat yetersizliğiKarbonhidrat yetersizliğiYağYağ yetersizliğiyetersizliğiProtein yetersizliğiProtein yetersizliğiVitamin yetersizliğiVitamin yetersizliğiMineral yetersizliğiMineral yetersizliğiHormon yetersizliğiHormon yetersizliğiEnzim yetersizliğiEnzim yetersizliği

1.Memeli Hayvanlarda-51.Memeli Hayvanlarda-5

G-Hayvanlarda ZehirlenmelerG-Hayvanlarda Zehirlenmeler-- Arsenik zehirlenmeleri Arsenik zehirlenmeleri

- Kurşun zehirlenmeleri- Kurşun zehirlenmeleri- Bakır zehirlenmeleri- Bakır zehirlenmeleri- Tuz zehirlenmeleri- Tuz zehirlenmeleri- Civa zehirlenmeleri- Civa zehirlenmeleri- Molibden zehirlenmeleri- Molibden zehirlenmeleri-Selesyum zehirlenmeleri-Selesyum zehirlenmeleri- Striknin zehirlenmeleri- Striknin zehirlenmeleri- Fluor zehirlenmeleri- Fluor zehirlenmeleri- Nitrit-nitrat zehirlenmeleri- Nitrit-nitrat zehirlenmeleri

1.Memeli Hayvanlarda-51.Memeli Hayvanlarda-5

G-Hayvanlarda ZehirlenmelerG-Hayvanlarda Zehirlenmeler-Herbicide zehirlenmeleri: Tarımda-Herbicide zehirlenmeleri: Tarımda arzu arzu

edilmeyen otlarınedilmeyen otların temizlenmesi amacıyla temizlenmesi amacıyla kullanılan ilaçların zehirlenmesi.kullanılan ilaçların zehirlenmesi.– -Rodenticide zehirlemeleri:-Rodenticide zehirlemeleri: Radentleri öldürmek için Radentleri öldürmek için

fosfor ve holium sülfat bileşiklerinin yol açtığı fosfor ve holium sülfat bileşiklerinin yol açtığı zehirlenme.zehirlenme.

– -Insecticide zehirlenmeleri: Tarımda-Insecticide zehirlenmeleri: Tarımda istenmeyen istenmeyen böcekleri öldürmekböcekleri öldürmek amacıyla kullanılan ilaçların amacıyla kullanılan ilaçların zehirlenmesi.zehirlenmesi.

– -Bitki zehirlenmeleri: Karabuğday-Bitki zehirlenmeleri: Karabuğday, acı bakla, pıtrak, , acı bakla, pıtrak, baldıran, sarı kantaron, meşe, yosun zehirlenmeleri.baldıran, sarı kantaron, meşe, yosun zehirlenmeleri.

2.Kanatlı Hayvanların Hastalıkları2.Kanatlı Hayvanların Hastalıkları

A.Bakterial HastalıklarA.Bakterial Hastalıklar--Escherichia coli enfeksiyonlarıEscherichia coli enfeksiyonları--Salmonella enfeksiyonu : (Tifo:S.gallinorun, Pullorum :S.pullorum)Salmonella enfeksiyonu : (Tifo:S.gallinorun, Pullorum :S.pullorum)--Pastorella enfeksiyon : (Tavuk kolerası – Pasteurella multocida)Pastorella enfeksiyon : (Tavuk kolerası – Pasteurella multocida)--Mycobacterium enfeksiyon : (Tüberculoz –Mycobacterium avium)Mycobacterium enfeksiyon : (Tüberculoz –Mycobacterium avium)--Clostridium enfeksiyonu : (Botulism – Clostridium botulism)Clostridium enfeksiyonu : (Botulism – Clostridium botulism)--Clamydiosis enfeksiyonu : (Psittocosis- Ornithosis )Clamydiosis enfeksiyonu : (Psittocosis- Ornithosis )--Coryzo enfeksiyonu : (Hemophikus gallinarun )Coryzo enfeksiyonu : (Hemophikus gallinarun )

B.Viral EnfeksiyonlarB.Viral Enfeksiyonlar-Newcastle hastalığı-Newcastle hastalığı-Tavuk çiçeği hastalığı-Tavuk çiçeği hastalığı-Leucosis hastalığı-Leucosis hastalığı-Marek hastalığı-Marek hastalığı-Gumbora hastalığı-Gumbora hastalığı-Tavion influenza (Tavuk vebası )-Tavion influenza (Tavuk vebası )-Egg.drop sendromu-Egg.drop sendromu

C.MantarlarC.Mantarlar-Cardiasis-Cardiasis-Aspergillosis-Aspergillosis-Faovus (Kellik)-Faovus (Kellik)

D.Protozon HastalıklarıD.Protozon Hastalıkları-Kanatlı Coccidiosis-Kanatlı Coccidiosis

E.Paraziter HastalıklarE.Paraziter Hastalıklar-Bitler-Bitler-Uyuz-Uyuz-Pire-Pire

F.Noksanlık HastalıklarıF.Noksanlık Hastalıkları-Raşitizm-Raşitizm-A vitamin noksanlığı-A vitamin noksanlığı-E vitamin noksanlığı-E vitamin noksanlığı-Zehirlenmeler (Tuz zehirlenmesi) -Zehirlenmeler (Tuz zehirlenmesi)

Hayvanlardan İnsanlara Bulaşan Hastalıklar Hayvanlardan İnsanlara Bulaşan Hastalıklar (Zoonozlar)(Zoonozlar)

Zoonozlar genel tanımıyla hayvanlardan insanlara bulaşan Zoonozlar genel tanımıyla hayvanlardan insanlara bulaşan enfeksiyon ve infestasyonlara denir. Zoonozlar, başta hekimler ve hayvan enfeksiyon ve infestasyonlara denir. Zoonozlar, başta hekimler ve hayvan sağlık mensupları için mesleki risk faktörü olmak üzere tüm insanlar için sağlık mensupları için mesleki risk faktörü olmak üzere tüm insanlar için tehlikeli olabilen geniş kapsamlı hastalıklarıdır.tehlikeli olabilen geniş kapsamlı hastalıklarıdır.

Son yıllarda zoonatik enfeksiyonlarla ve bunlarla ilişkili Son yıllarda zoonatik enfeksiyonlarla ve bunlarla ilişkili olarak gelişen gıda kökenli hastalıklardan korunması ve bunların kontrolü olarak gelişen gıda kökenli hastalıklardan korunması ve bunların kontrolü üzerinde toplumların bilinçlendirilmesinde gözle görülebilen gelişmeler üzerinde toplumların bilinçlendirilmesinde gözle görülebilen gelişmeler olmuştur. WHO tarafından üye ülkelerce alınan kararlarda zoonoz kontrol olmuştur. WHO tarafından üye ülkelerce alınan kararlarda zoonoz kontrol ekipleri oluşturulmasına karar verilmiştir. (1978) alınan karar çerçevesinde ekipleri oluşturulmasına karar verilmiştir. (1978) alınan karar çerçevesinde Akdeniz zoonoz kontrol ekibi, merkez Yunanistan’da kurulmuştur. Bunun Akdeniz zoonoz kontrol ekibi, merkez Yunanistan’da kurulmuştur. Bunun üzerine kuduz, orucellaz kontrol ekipleri projelendirilmiştir.üzerine kuduz, orucellaz kontrol ekipleri projelendirilmiştir.

Bu güne kadar dünyada yapılan çalışmalarda hayvanlardan Bu güne kadar dünyada yapılan çalışmalarda hayvanlardan insanlara geçen yaklaşık 200çeşit hastalığın varlığı ortaya konulmuştur. Bu insanlara geçen yaklaşık 200çeşit hastalığın varlığı ortaya konulmuştur. Bu hastalık bakteri, virüs, mantar ve parazitler gibi değişik etkenlerden hastalık bakteri, virüs, mantar ve parazitler gibi değişik etkenlerden oluşmaktadır. Bunlardan korunmak için aşılama, kimyasal ilaç kontrolü oluşmaktadır. Bunlardan korunmak için aşılama, kimyasal ilaç kontrolü eğitimi vb. metotlar geliştirilmiştir. Bu patojenler doğada var olduğu eğitimi vb. metotlar geliştirilmiştir. Bu patojenler doğada var olduğu müddetçe insanlar risk altında bulunmaya devam edecektir.müddetçe insanlar risk altında bulunmaya devam edecektir.

ZOONOZLARZOONOZLAR

Viral enfeksiyonlarViral enfeksiyonlar Bakteriyel EnfeksiyonlarBakteriyel Enfeksiyonlar Paraziter EnfeksiyonlarParaziter Enfeksiyonlar-KUDUZ-KUDUZ BRUCELLOZ BRUCELLOZ -TRİCHINLLA SPINALS-TRİCHINLLA SPINALS-INFLUENZA-INFLUENZA -TUBERCULOSİS -TUBERCULOSİS -TAENIA SAGINETA-TAENIA SAGINETA

-SALMONELLOSİS-SALMONELLOSİS -T.SELIM-T.SELIM -LEPTOSPINOSIS-LEPTOSPINOSIS -TOXOPLAZM-TOXOPLAZM -ANTHRAX-ANTHRAX

Viral Enfeksiyonlar:Viral Enfeksiyonlar:

Kuduz:Kuduz:Kuduz:Kuduz:Hastalık Rabies virüs grubundan nörotrop virüs tarafından Hastalık Rabies virüs grubundan nörotrop virüs tarafından oluşturulan ve kuduzlu hayvanın tükürük bezlerinden ısırmasıyla bulaşan oluşturulan ve kuduzlu hayvanın tükürük bezlerinden ısırmasıyla bulaşan viral öldürücü bir hastalıktır. Hastalığın kuluçka süresi 5-50 gün olup kışın viral öldürücü bir hastalıktır. Hastalığın kuluçka süresi 5-50 gün olup kışın son aylarında ve ilkbaharda yabani ve evcil at yiyenlerin çiftleşme son aylarında ve ilkbaharda yabani ve evcil at yiyenlerin çiftleşme aktivitesinin arttığı dönemde daha çok görülür.aktivitesinin arttığı dönemde daha çok görülür.Klinik Bulgular:Klinik Bulgular:Genelde 3 dönemi vardır.Genelde 3 dönemi vardır.

1.Melankoli Devri:1.Melankoli Devri:Hastalar huzursuz, uyarılabilme ve korku Hastalar huzursuz, uyarılabilme ve korku artmıştır. Kedi ve köpekler sahibinden kaçar, sessiz, loş ışıklı yerleri artmıştır. Kedi ve köpekler sahibinden kaçar, sessiz, loş ışıklı yerleri seçerler. Bu dönem 2-4 gün sürer, kediler miyavlamaya, sığırlar böğürmeye seçerler. Bu dönem 2-4 gün sürer, kediler miyavlamaya, sığırlar böğürmeye başlarlar.başlarlar.

2.Saldırganlık Devri:2.Saldırganlık Devri:Hayvanlar sahiplerine, etrafındaki her cisme Hayvanlar sahiplerine, etrafındaki her cisme saldırı. Bu dönemde yutma felci geliştiği için salya artmıştır. Boğaz felci saldırı. Bu dönemde yutma felci geliştiği için salya artmıştır. Boğaz felci (yutma felci) geliştiği için sıvı yiyecekleri yutamaz, bu yüzden suya (yutma felci) geliştiği için sıvı yiyecekleri yutamaz, bu yüzden suya saldırması, sudan korkuyor zannı verebilir. Tüm hayvanlar kendine özgü saldırması, sudan korkuyor zannı verebilir. Tüm hayvanlar kendine özgü seslerle bağırır. Sesleri kısılır, hayvan ve insanda seksüel istek artar, pupilla seslerle bağırır. Sesleri kısılır, hayvan ve insanda seksüel istek artar, pupilla genişler.genişler.

3.Felç Devri:3.Felç Devri:Önce arka ayaklar, sonra baş, boyun, çiğneme Önce arka ayaklar, sonra baş, boyun, çiğneme kasları felç olur. Yem yiyemez, ağız kapanmaz, kısa süre sonra da ölür.kasları felç olur. Yem yiyemez, ağız kapanmaz, kısa süre sonra da ölür.

Bazen bu klinik tablo hepsi gözlenmez. Bazen bu klinik tablo hepsi gözlenmez.

Otopsi:Otopsi:Beyinde cornu ammonis’ten negri cismi izolasyonu yapılır. Beyinde cornu ammonis’ten negri cismi izolasyonu yapılır. Teşhis:Teşhis:Klinik ve otopsi yapılır.Klinik ve otopsi yapılır.TedaviTedavi--Kontrol:Kontrol:Tedavisi yoktur.Aşılamak çok önemlidir. Isıran kedi köpek Tedavisi yoktur.Aşılamak çok önemlidir. Isıran kedi köpek 10 gün müşahede altında tutulur.10 gün müşahede altında tutulur.

Kuduz:Kuduz:

Kuduz:Kuduz:Kuduz halen ülkemiz dahil birçok ülkede en Kuduz halen ülkemiz dahil birçok ülkede en önemli zoonatik infeksiyon olma durumunu muhafaza önemli zoonatik infeksiyon olma durumunu muhafaza etmektedir. Hastalığın yayılmasında en önemli faktör etmektedir. Hastalığın yayılmasında en önemli faktör sahipsiz köpekler olup, ayrıca çiftlik hayvanlarına sahipsiz köpekler olup, ayrıca çiftlik hayvanlarına bulaştırmada vahşi hayvanlar (çakal,tilki,yarasa vb.) bulaştırmada vahşi hayvanlar (çakal,tilki,yarasa vb.) vektörlük görevi yapmaktadır.vektörlük görevi yapmaktadır.Korunma:Korunma:1-Aşılamalarla olmakta1-Aşılamalarla olmakta2-Sahipsiz köpeklerin toplatılması (Aşılama, 2-Sahipsiz köpeklerin toplatılması (Aşılama, kısırlaştırma)kısırlaştırma)3-Vahşi hayvanlarla mücadele3-Vahşi hayvanlarla mücadele4-Halkın eğitilmesi4-Halkın eğitilmesi

INFLUENZA:INFLUENZA:

Influenza A virüsü bilindiği gibi tek Influenza A virüsü bilindiği gibi tek tırnaklılarla kanatlılarda solunum yolları tırnaklılarla kanatlılarda solunum yolları enfeksiyonlarına sebep olmaktadır. enfeksiyonlarına sebep olmaktadır. Influenza virüsün türler arası geçiş Influenza virüsün türler arası geçiş yapabildiği ortaya koyulmuştur.yapabildiği ortaya koyulmuştur.

AVİAN INFLUENZAAVİAN INFLUENZA(Tavuk Vebası(Tavuk Vebası))

Avian ınfluenza bir çok kanatlıda ve kuşlarda solunum, sindirim Avian ınfluenza bir çok kanatlıda ve kuşlarda solunum, sindirim ve sinir sisteminde etkisini gösteren viral bir enfeksiyondur. En ve sinir sisteminde etkisini gösteren viral bir enfeksiyondur. En şiddetli şekli olan tavuk vebası, akut, zonotik, generalize bir şiddetli şekli olan tavuk vebası, akut, zonotik, generalize bir kanatlı hastalığı olup, yüksek mortalite ile hızlı seyreden son kanatlı hastalığı olup, yüksek mortalite ile hızlı seyreden son derece öldürücü bir hastalıktır. Tüm dünyaya yayılmıştır. Etkeni derece öldürücü bir hastalıktır. Tüm dünyaya yayılmıştır. Etkeni orthomyxovirüs grubundan bir virüstür. Kanatlılara, kuşlara, orthomyxovirüs grubundan bir virüstür. Kanatlılara, kuşlara, insan ve memelilere geçebildiği bildirilmiştir. Şiddetli salgınlarda insan ve memelilere geçebildiği bildirilmiştir. Şiddetli salgınlarda virüsün sindirim, solunum ve MSS ye yerleştiği görülür. virüsün sindirim, solunum ve MSS ye yerleştiği görülür. Epidemisi: Epidemisi: Virüsün hindilerde birkaç ay kaldığı bildirilmiştir. Virüsün hindilerde birkaç ay kaldığı bildirilmiştir. Yumurtadan da izole edildiğine göre vertikal yayılmada söz Yumurtadan da izole edildiğine göre vertikal yayılmada söz konusudur. Epizoloji tam aydınlığa kavuşmuş değildir. Virüsle konusudur. Epizoloji tam aydınlığa kavuşmuş değildir. Virüsle kontamine her türlü eşya ve maddeyle temas hastalığın kontamine her türlü eşya ve maddeyle temas hastalığın geçmesine neden olmaktadır. Bu suretle hastalığın yatay olarak geçmesine neden olmaktadır. Bu suretle hastalığın yatay olarak yayıldığı ortaya konmuştur. Hastalık göçmen kuşlarla çok yayıldığı ortaya konmuştur. Hastalık göçmen kuşlarla çok uzaklara taşınmaktadır.uzaklara taşınmaktadır.

AVİAN INFLUENZAAVİAN INFLUENZA(Tavuk Vebası(Tavuk Vebası))

Klinik Bulgular:Klinik Bulgular: Klinik birçok faktöre bağlı olarak değişiklikler Klinik birçok faktöre bağlı olarak değişiklikler gösterir. Virusten, etkilenen kanatlıların yaş ve bakım gösterir. Virusten, etkilenen kanatlıların yaş ve bakım durumlarına bağlı olarak klinik belirtiler değişir. Patogenitesi durumlarına bağlı olarak klinik belirtiler değişir. Patogenitesi düşük virüs bir araz vermediği halde, yüksek patogeniyete düşük virüs bir araz vermediği halde, yüksek patogeniyete sahip virüs çok öldürücü bir enfeksiyon yapar. Bu şekildeki bir sahip virüs çok öldürücü bir enfeksiyon yapar. Bu şekildeki bir enfeksiyonda balıca solunum yolu arazları öksürük, aksırık, enfeksiyonda balıca solunum yolu arazları öksürük, aksırık, raller, gözlerden yaş gelir ve sinüsitis vardır veya daha başka raller, gözlerden yaş gelir ve sinüsitis vardır veya daha başka kombinasyonlar olabilir. Diyare, baş ve yüzde ödem veya kombinasyonlar olabilir. Diyare, baş ve yüzde ödem veya sinirsel bozukluklar görülür. Morbidite ve mortalite oldukça sinirsel bozukluklar görülür. Morbidite ve mortalite oldukça değişiklik gösterir. Yumurtlayan hindilerde verim düşer. Yumurta değişiklik gösterir. Yumurtlayan hindilerde verim düşer. Yumurta kabuğunda anormal bir pigmentasyon görülür. Tavuk vebasının kabuğunda anormal bir pigmentasyon görülür. Tavuk vebasının şiddetli, zonotik ınfluenza şekli daha ziyade tavuklarda görülür. şiddetli, zonotik ınfluenza şekli daha ziyade tavuklarda görülür. Hastalık aniden ortaya çıkar, kısa devam eder, hastalık ağır Hastalık aniden ortaya çıkar, kısa devam eder, hastalık ağır seyreder. Mortalite %100’e erişir. Arazlar solunum, sindirim ve seyreder. Mortalite %100’e erişir. Arazlar solunum, sindirim ve sinir sistemlerinde görülebilir. Tavuklarda boyun ve başta sinir sistemlerinde görülebilir. Tavuklarda boyun ve başta ödem , siyanoz sık rastlanan arazlardır.ödem , siyanoz sık rastlanan arazlardır.

AVİAN INFLUENZAAVİAN INFLUENZA(Tavuk Vebası(Tavuk Vebası))

Otopsi Bulguları: Otopsi Bulguları: Virüsün virülansına bağlı değişiklikler Virüsün virülansına bağlı değişiklikler gösterir. Olguların çoğunda trachea, sinus, hava kesesi ve gösterir. Olguların çoğunda trachea, sinus, hava kesesi ve konjiktivada hafif bir yangı vardır. Tavuk vebası şiddetli patojen konjiktivada hafif bir yangı vardır. Tavuk vebası şiddetli patojen suşlarla meydana gelen hastalıkta lezyonlarda şiddetlidir. suşlarla meydana gelen hastalıkta lezyonlarda şiddetlidir. Peritonda pericardial boşlukta, yumurtalık kanalı ve hava Peritonda pericardial boşlukta, yumurtalık kanalı ve hava kesesinde çoğunluk irinli bir eksüdat bulunur. Akciğerlerde kesesinde çoğunluk irinli bir eksüdat bulunur. Akciğerlerde sertleşmeyle birlikte pnömoni, sinüsitis görülür, sinuslar sertleşmeyle birlikte pnömoni, sinüsitis görülür, sinuslar eksüdatla dolu olabilir. Akciğer veya dalak, böbrek, karaciğer eksüdatla dolu olabilir. Akciğer veya dalak, böbrek, karaciğer veya sakal, ibik ve deride küçük nekroz mihrakları görülebilir. veya sakal, ibik ve deride küçük nekroz mihrakları görülebilir. Teşhis: Teşhis: Anemmez, hastalığın seyri görülen araz ve otopsi Anemmez, hastalığın seyri görülen araz ve otopsi bulguları ve nihayet virüsün izolasyon ve identifikasyonuyla bulguları ve nihayet virüsün izolasyon ve identifikasyonuyla teşhis konur.teşhis konur.Korunma:Korunma: Influenza virüsleri arasında bulunan antijenik Influenza virüsleri arasında bulunan antijenik farklardan dolayı yaygın kullanma alanı olan bir aşı farklardan dolayı yaygın kullanma alanı olan bir aşı hazırlanmasında güçlük yaratır.. Hastalıktan korunma geniş hazırlanmasında güçlük yaratır.. Hastalıktan korunma geniş çaplı hijyene dayanır.çaplı hijyene dayanır.

Viral Hastalıklar:Viral Hastalıklar: At Vebası: At Vebası:

At Vebası: At Vebası: Tek tırnaklıların enfeksiyöz viral hastalığıdır. 6-7 Tek tırnaklıların enfeksiyöz viral hastalığıdır. 6-7 günlük inkubasyon süresi vardır. Akut ve subacute seyreder. günlük inkubasyon süresi vardır. Akut ve subacute seyreder. Akut pulmoner ve subacute kalp şekli vardır. Akut pulmoner Akut pulmoner ve subacute kalp şekli vardır. Akut pulmoner şekilde solunum güçlüğü ve solunum sayısı artar, akciğerde şekilde solunum güçlüğü ve solunum sayısı artar, akciğerde ödem ve 42°C ateş görülür. ödem ve 42°C ateş görülür. Subacute Kalp şeklinde ise yavaş gelişir, fossa para lumbalis Subacute Kalp şeklinde ise yavaş gelişir, fossa para lumbalis şişer, hayvanın yüz, boyun, çene altı şişer, hayvan dört köşe bir şişer, hayvanın yüz, boyun, çene altı şişer, hayvan dört köşe bir hal alır.hal alır.Otopsi:Otopsi:Tüm kalp, akciğer , böbrekler hiperemik, kanlı ve şiştir.Tüm kalp, akciğer , böbrekler hiperemik, kanlı ve şiştir.Teşhis:Teşhis:Antrakstan dalağın şişmemesi ile ayırt edilir.Ayrıca Antrakstan dalağın şişmemesi ile ayırt edilir.Ayrıca yavaş gelişir.yavaş gelişir.Tedavi:Tedavi:Yoktur.Yoktur.Koruma:Koruma:İnsektesit mücadelesi kesin gereklidir. Hastalığın İnsektesit mücadelesi kesin gereklidir. Hastalığın yayılması insektesitlerle artar. Portörler ortadan kaldırılır.yayılması insektesitlerle artar. Portörler ortadan kaldırılır.Aşılama:Aşılama:Canlı attenüe polivalon at vebası aşısı yapılır. Hastalık Canlı attenüe polivalon at vebası aşısı yapılır. Hastalık Nisan-Mayıs gibi başlar, kasım ayında durdurulur.Nisan-Mayıs gibi başlar, kasım ayında durdurulur.

Şap HastalığıŞap Hastalığı

Şap Hastalığı: Şap Hastalığı: Çift tırnaklılarda görülür, tek tırnaklılarda Çift tırnaklılarda görülür, tek tırnaklılarda görülmez. Rhinovirüs grubundan O,A,C tepleri, görülmez. Rhinovirüs grubundan O,A,C tepleri, sat1,sat2, sat3 ve Asya 1 tipi mevcuttur. Hastalığın ateşli sat1,sat2, sat3 ve Asya 1 tipi mevcuttur. Hastalığın ateşli döneminde kan, salya, gaita, idrar ve süküllerde virüs döneminde kan, salya, gaita, idrar ve süküllerde virüs bulunur. Hastalık kontominasyonla, birbirine temasla bulunur. Hastalık kontominasyonla, birbirine temasla enfekte yem, su, altlık vb taşınma ile hızla bulaşır, enfekte yem, su, altlık vb taşınma ile hızla bulaşır, yayılır.yayılır.Ağızda, ayaklarda, burun, meme, konjiktiva, akciğer ve Ağızda, ayaklarda, burun, meme, konjiktiva, akciğer ve Rumen mukoto ve derilerde hızla lezyon (vesükil, Rumen mukoto ve derilerde hızla lezyon (vesükil, eritem ) oluşur. Hayvan yem yiyemez, topallar eritem ) oluşur. Hayvan yem yiyemez, topallar yürüyemez ve sekonder enfeksiyonlar (staphylococcus, yürüyemez ve sekonder enfeksiyonlar (staphylococcus, streptecocclor) enfekte eder ve durum daha da ağırlaşır.streptecocclor) enfekte eder ve durum daha da ağırlaşır.Koruma:Koruma:Kontaminasyon önlenmelidirKontaminasyon önlenmelidir

Kontamine ekipmanlar dezenfekte edilir.Kontamine ekipmanlar dezenfekte edilir. Tamponlu şap aşıları gereklidir.Tamponlu şap aşıları gereklidir. Hastalıklı bölge karantinaya alınır.Hastalıklı bölge karantinaya alınır.

Sığır VebasıSığır Vebası

Sığır Vebası: Sığır Vebası: Çift tırnaklılar özellikleÇift tırnaklılar özellikle sığır ve mandaların yüksek ateş ve sığır ve mandaların yüksek ateş ve erezyonlu stomotitis ve gastroenteritisle seyresen akut viral hastalığıdır. erezyonlu stomotitis ve gastroenteritisle seyresen akut viral hastalığıdır. Hastalık çok hızlı yayılır ve mortalite %90 dır. Bir RNA virüsü olan etken Hastalık çok hızlı yayılır ve mortalite %90 dır. Bir RNA virüsü olan etken insan kızamık virüsü ile aynı antijenik yönden benzer. Hastaların gaita, insan kızamık virüsü ile aynı antijenik yönden benzer. Hastaların gaita, kan, burun akıntısı ve tüm dokuları ile temas edenlere bulaşır.kan, burun akıntısı ve tüm dokuları ile temas edenlere bulaşır.Klinik Bulgular:Klinik Bulgular:Kuluçka süresi 6-9 gün olup 41°C ateşle birlikte Kuluçka süresi 6-9 gün olup 41°C ateşle birlikte iştahsız, süt verimi düşer, göz akıntısı ve tüyleri kabarıktır. Ağız, burun, iştahsız, süt verimi düşer, göz akıntısı ve tüyleri kabarıktır. Ağız, burun, vajina hiperemik ve yangılıdır. Göz akıntısı prülant bir hal almıştır. Ağız vajina hiperemik ve yangılıdır. Göz akıntısı prülant bir hal almıştır. Ağız içinde nekrotik yaralar açılır. 3-5 gün sonra hayvanlar şiddetli zayıflar. içinde nekrotik yaralar açılır. 3-5 gün sonra hayvanlar şiddetli zayıflar. Boyun ve sırtta çıtırıklı şişlikler gözlenir.Boyun ve sırtta çıtırıklı şişlikler gözlenir.Otopsi:Otopsi:Tüm sindirim sisteminde nekrotik alanlar gözlenir.Tüm sindirim sisteminde nekrotik alanlar gözlenir.Teşhis:Teşhis:Ateşli, sindirim sisteminin şiddetli yangısı- nekroze olması ve Ateşli, sindirim sisteminin şiddetli yangısı- nekroze olması ve şiddetli diyaresinde sığır vebası hemen hatırlanmalıdır.şiddetli diyaresinde sığır vebası hemen hatırlanmalıdır.Tedavi:Tedavi:Yoktur.Yoktur.Koruma:Koruma:Hastalığın çıktığı yerde karantina tedbirleri alınır.Hastalığın çıktığı yerde karantina tedbirleri alınır.

Sağlamlar aşılanır.Sağlamlar aşılanır. Buzağıların muhakkak kollostrum almaları sağlanır.Buzağıların muhakkak kollostrum almaları sağlanır.

ÇİÇEK HASTALIĞIÇİÇEK HASTALIĞI

ÇİÇEK HASTALIĞI: ÇİÇEK HASTALIĞI: İnsan, hayvan ve kanatlıların Viral bir İnsan, hayvan ve kanatlıların Viral bir hastalığıdır. Hastalık deri ve mukozalarda yaygın bir şekilde hastalığıdır. Hastalık deri ve mukozalarda yaygın bir şekilde meydana gelmektedir. İnsan çiçeği (smallpox), koyun çiçeği meydana gelmektedir. İnsan çiçeği (smallpox), koyun çiçeği (sheeppox), kanatlı çiçeği (fowlpox) adı verilir.(sheeppox), kanatlı çiçeği (fowlpox) adı verilir.

Hastalık artropodların ısırmasıyla solunum, sindirim veya Hastalık artropodların ısırmasıyla solunum, sindirim veya deri yoluyla geçer. Önce vezikülderi yoluyla geçer. Önce vezikül püskül püskül kabuklu kabuklu yara halini alır. Bunlarda bol miktarda yara halini alır. Bunlarda bol miktarda virüs vardır.virüs vardır.

Hastalıktan ancak memeler, göz kızarıklıkları, kulak ve Hastalıktan ancak memeler, göz kızarıklıkları, kulak ve bazen akciğer etkilenir.bazen akciğer etkilenir.Koruma: Koruma: Sığırlarda meme başları daha çok tutulur.Sağımdan ayrılır Sığırlarda meme başları daha çok tutulur.Sağımdan ayrılır ve hijyenik tedbirler alınır. Aşılanmaz.ve hijyenik tedbirler alınır. Aşılanmaz.Koyun-Keçi:Hijyenik tedbir alınırKoyun-Keçi:Hijyenik tedbir alınır

Aşılama yapılır.Aşılama yapılır.

GUMBORO HASTALIĞIGUMBORO HASTALIĞI(İnfectius Bursal Disease)(İnfectius Bursal Disease)

Piliçlerin akut bulaşıcı Viral bir hastalığı olup diyare, titreme, inkoordinasyon Piliçlerin akut bulaşıcı Viral bir hastalığı olup diyare, titreme, inkoordinasyon ve bursa fabrikusun yangısı, genişlemesi ve nihayet atrofisi ile karakterize ve bursa fabrikusun yangısı, genişlemesi ve nihayet atrofisi ile karakterize bir hastalıktır. 3-6 haftalık piliçlerde yüksek mortalite ile seyreder. (1-16 bir hastalıktır. 3-6 haftalık piliçlerde yüksek mortalite ile seyreder. (1-16 haftalık piliçlerde de görülebilir). Hindilerin diyarelerinden virüs izole haftalık piliçlerde de görülebilir). Hindilerin diyarelerinden virüs izole edilmiştir. Hastalık etkeni sınıflandırılmamış bir virüs olup, çevre faktörlerine edilmiştir. Hastalık etkeni sınıflandırılmamış bir virüs olup, çevre faktörlerine ve dezenfektanlara dayanıklıdır. Hastalık kontamine kümesler ve diğer eşya ve dezenfektanlara dayanıklıdır. Hastalık kontamine kümesler ve diğer eşya ile bulaşır. Altlıkta yaşayan bir parazit, virüsü haftalarca taşır ve bulaştırır.ile bulaşır. Altlıkta yaşayan bir parazit, virüsü haftalarca taşır ve bulaştırır.Klinik Bulgular: Klinik Bulgular: Hastalık ani olarak başlar.Titreme, depresyon, iştahsızlık, Hastalık ani olarak başlar.Titreme, depresyon, iştahsızlık, tüyler dikleşmiş, düşkün görünüştedir. Coccidiosise benzer, diyare ve tüyler dikleşmiş, düşkün görünüştedir. Coccidiosise benzer, diyare ve dehidrasyon genellikle mevcuttur. Ölüm oranı çok yüksek, morbide dehidrasyon genellikle mevcuttur. Ölüm oranı çok yüksek, morbide düşüktür. Bakım iyi değilse %30 ulaşır.düşüktür. Bakım iyi değilse %30 ulaşır.Otopsi Bulguları: Otopsi Bulguları: Bursa normalin iki katı genişlemiştir. Şiddetli ödem, Bursa normalin iki katı genişlemiştir. Şiddetli ödem, kırmızılık ve kanamaları içerir. Hastalığın 8. gününden itibaren bursa kırmızılık ve kanamaları içerir. Hastalığın 8. gününden itibaren bursa atrofiye olur. Bağırsakta muköz artar. Göğüs kaslarında kanamalar atrofiye olur. Bağırsakta muköz artar. Göğüs kaslarında kanamalar meydana gelir. Parankim organlarda, böbrekte şişme, üretenlerde ürat meydana gelir. Parankim organlarda, böbrekte şişme, üretenlerde ürat bulunabilir.bulunabilir.Teşhis: Teşhis: Klinik ve otopsi bulguları ile korunur.Klinik ve otopsi bulguları ile korunur.Korunma: Korunma: İzolasyon iyi bakım ve hijyendir. Aşısı varsa 10 haftalık piliçler İzolasyon iyi bakım ve hijyendir. Aşısı varsa 10 haftalık piliçler aşılanır. Piliçleri 4 haftalık oluncaya kadar koruyacak bağışıklığı anadan aşılanır. Piliçleri 4 haftalık oluncaya kadar koruyacak bağışıklığı anadan alırlar.alırlar.Tedavi:Tedavi:Ilık bir yer ve iyi bir bakım yapılır.Özel bir tedavisi yoktur.Ilık bir yer ve iyi bir bakım yapılır.Özel bir tedavisi yoktur.

Bakteriyel Enfeksiyonlar:Bakteriyel Enfeksiyonlar:

BRUCELLOZİSBRUCELLOZİSBrucellosis :B.abartus, B.melltenus, B.suisBrucellosis :B.abartus, B.melltenus, B.suisBu üç tür sığır, koyun, köpek , domuzlardan sütle, Bu üç tür sığır, koyun, köpek , domuzlardan sütle, plasenta, vajina veya genital sıvılarla veya ölü doğan plasenta, vajina veya genital sıvılarla veya ölü doğan yavrularla bulaşma olabilir. İnsanlarda Brucella yavrularla bulaşma olabilir. İnsanlarda Brucella ateş,terleme,zayıflama, eklem ve kas ağrı, testislerde ateş,terleme,zayıflama, eklem ve kas ağrı, testislerde şişme ve kısırlık gibi semptomlarla kendini belli eder.şişme ve kısırlık gibi semptomlarla kendini belli eder.Korunma:Korunma:1-Aşılamalar1-Aşılamalar2-Hayvan atıklarıyla temas edilmemelidir.2-Hayvan atıklarıyla temas edilmemelidir.3-Hayvanlar karantinaya alınmalıdır.3-Hayvanlar karantinaya alınmalıdır.

BrusellozBrusellozBurucella : Burucella : Başlıca sığırlar olmak üzere koyun, keçi, at ve köpeklerin Başlıca sığırlar olmak üzere koyun, keçi, at ve köpeklerin enfeksiyöz bir hastalığıdır.enfeksiyöz bir hastalığıdır.Etken:Etken:Sığırda Sığırda Brucella abortus bangBrucella abortus bangKoyun KeçideKoyun Keçide Brucella melitensisBrucella melitensis

İnsanda İnsanda Brucella abortus bangBrucella abortus bangKlinik belirti:Klinik belirti: Hayvanlarda enfeksiyon sığırlarda abort (yavru atma), Hayvanlarda enfeksiyon sığırlarda abort (yavru atma), infertilite, süt veriminde azalma, erkeklerde orchitis, arthritis, seks bezlerinde infertilite, süt veriminde azalma, erkeklerde orchitis, arthritis, seks bezlerinde enfeksiyon, erkek ve dişilerde kısırlık yapan, insanlara geçen zootonik bir enfeksiyon, erkek ve dişilerde kısırlık yapan, insanlara geçen zootonik bir enfeksiyondur. Dişiler abort yaptıktan sonra, plasenta ve vajinal akıntıyla enfeksiyondur. Dişiler abort yaptıktan sonra, plasenta ve vajinal akıntıyla erkekler, testis, epididymis, enfekte sperma üretimiyle etrafa enfeksiyonu erkekler, testis, epididymis, enfekte sperma üretimiyle etrafa enfeksiyonu yayar.yayar.Teşhis:Teşhis:Klinik bulgularKlinik bulgular

Bakteriyel (kanda bakteriyemi olduğu için)Bakteriyel (kanda bakteriyemi olduğu için)SerolojikSerolojik

Tedavi:Tedavi:Uygulanmaz. İnsanda antibiyotik tedavisi yapılır.Uygulanmaz. İnsanda antibiyotik tedavisi yapılır.Koruma:Koruma:Sürüye test yapılır ve pozitif çıkanlar sürüden ayrılır.Sürüye test yapılır ve pozitif çıkanlar sürüden ayrılır.

Gençler aşılanırGençler aşılanırTestleri yapılmadan dışarıdan sürüye hayvan katılmaz.Testleri yapılmadan dışarıdan sürüye hayvan katılmaz.

Brucella ile mücadele için Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Talimatı mevcuttur.Brucella ile mücadele için Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Talimatı mevcuttur.

Bakteriyel Enfeksiyonlar:Bakteriyel Enfeksiyonlar:TUBERCULOSİS:TUBERCULOSİS:Etken Mycobacterium tuberculosis bovis, ovis, hominis sığır ve insan tipi antijenik yönden Etken Mycobacterium tuberculosis bovis, ovis, hominis sığır ve insan tipi antijenik yönden birbirine benzer. birbirine benzer. Teşhis:Teşhis:Tuberculus testi :(Aşırı duyarlılık reaksiyon)Tuberculus testi :(Aşırı duyarlılık reaksiyon)Koruma :Koruma :AşılamakAşılamakTuberculoz olan hayvanlar mutlaka usulüne uygun yok edilmelidir.Tuberculoz olan hayvanlar mutlaka usulüne uygun yok edilmelidir.

SALMONELLOSIS:SALMONELLOSIS:Toplum sağlığı yönünden en önemli hastalık tifodur.Toplum sağlığı yönünden en önemli hastalık tifodur.Koruma:Koruma:Aşılarla yapılır.Aşılarla yapılır.

LEPTOSPIROSIS:LEPTOSPIROSIS:İnsanlardaki leptospironun kaynağı kırsal bölgelerde vektör sığırlar, kentlerde kedi ve köpeklerdir. İnsanlardaki leptospironun kaynağı kırsal bölgelerde vektör sığırlar, kentlerde kedi ve köpeklerdir. Bunların yanında rodentlerde önemli bir taşıyıcıdır.Bunların yanında rodentlerde önemli bir taşıyıcıdır.Koruma:Koruma:AşıAşı

ANTRAKS:ANTRAKS:Etken bacillus antrosos, bacillus subtilisEtken bacillus antrosos, bacillus subtilisKoruma:Koruma:Hayvanların aşılanması gerekir.İnsanlarada antraks aşısı yapılır.Hayvanların aşılanması gerekir.İnsanlarada antraks aşısı yapılır.

Anthrax:Anthrax:Antraks,Antraks,Anthrax:Anthrax:Antraks, septisemi ve ani ölümlerle karakterize per acut seyreden bir enfeksiyondur.Antraks, septisemi ve ani ölümlerle karakterize per acut seyreden bir enfeksiyondur.Etken:Etken:Bacillus Anthracis’tir. Havayla temas edince spor haline geçebilir. Sporlar çok dirençli Bacillus Anthracis’tir. Havayla temas edince spor haline geçebilir. Sporlar çok dirençli olup yıllarca toprakta kalabilir. Bu nedenle antroks’tan ölen hayvanların otopsi yapılmadan 5 olup yıllarca toprakta kalabilir. Bu nedenle antroks’tan ölen hayvanların otopsi yapılmadan 5 metre derinliğe gömülür veya kapalı sistem yakılır. Hastalığın kaynağı topraktır. Şiddetli metre derinliğe gömülür veya kapalı sistem yakılır. Hastalığın kaynağı topraktır. Şiddetli yağmurlardan sonra su birikintilerinden sporlar vejetatif hale gelerek hastalığı oluşturabilir.yağmurlardan sonra su birikintilerinden sporlar vejetatif hale gelerek hastalığı oluşturabilir.Klinik bulgular:Klinik bulgular:Sığır ve koyunlarda peracut ve acut şakli gözlenir. En çok peracut şekli oluşur Sığır ve koyunlarda peracut ve acut şakli gözlenir. En çok peracut şekli oluşur ve hayvan hiçbir belirti göstermeden ölür. Bazen 41ve hayvan hiçbir belirti göstermeden ölür. Bazen 41 °C ateş°C ateş, , kas titremesi, solunum güçlüğü, kas titremesi, solunum güçlüğü, mukozolar hemorojik, anus, ağız ve vulvadan kan gelebilir.mukozolar hemorojik, anus, ağız ve vulvadan kan gelebilir.Atta antroks acut seyreder. Sancı, enterit, ateş ve vücudun alt kısımlarında ödem oluşur. 48-96 Atta antroks acut seyreder. Sancı, enterit, ateş ve vücudun alt kısımlarında ödem oluşur. 48-96 saatte ölür. saatte ölür. İnsanda hastalık, et, deri, enfekte organlarla temas edenlerde oluşur. Önce kaşıntılı yaralar İnsanda hastalık, et, deri, enfekte organlarla temas edenlerde oluşur. Önce kaşıntılı yaralar oluşur. Daha sonra orta kısmı siyahlaşır, sert ve lenf yumruları şiştir. Septesemi, kollaps ve oluşur. Daha sonra orta kısmı siyahlaşır, sert ve lenf yumruları şiştir. Septesemi, kollaps ve ölüm oluşur.ölüm oluşur.Otopsi:Otopsi:Antroks’tan emin ise hayvan açılmaz.Antroks’tan emin ise hayvan açılmaz. Emin değilsek antroks’tan ölen hayvanlarda rigor Emin değilsek antroks’tan ölen hayvanlarda rigor mortis gelişmez.Doğal deliklerde kan vardır. Dlak büyümüş ve şişmiştir. mortis gelişmez.Doğal deliklerde kan vardır. Dlak büyümüş ve şişmiştir. Teşhis:Teşhis:Klinik ve kan frotisinden konur.Klinik ve kan frotisinden konur.Koruma:Koruma:Ölenler gömülür ve yakılır.Kontamine malzemeler %10’luk formaldehitte bekletilir, Ölenler gömülür ve yakılır.Kontamine malzemeler %10’luk formaldehitte bekletilir, kaynatılır. Sağlamlar Max-sterne antraks aşısı yapılır.kaynatılır. Sağlamlar Max-sterne antraks aşısı yapılır.Max-sterne antraks aşısı :Max-sterne antraks aşısı :Sporlu antraks aşısı deri altına hastalık çıkmadan önce ilkbaharda Sporlu antraks aşısı deri altına hastalık çıkmadan önce ilkbaharda hastalık çıkan yerde ise derhal yapılır. Aşı deri altına yapılır, kas içine kaçırılmamalıdır. Aşı hastalık çıkan yerde ise derhal yapılır. Aşı deri altına yapılır, kas içine kaçırılmamalıdır. Aşı 0,25-0,5 ml hayvan büyüklüğüne göre yapılmalıdır. 2 aydan küçükler aşılanmaz. 21 gün sonra 0,25-0,5 ml hayvan büyüklüğüne göre yapılmalıdır. 2 aydan küçükler aşılanmaz. 21 gün sonra bağışıklık oluşur ve 6 ay-1 yıl bağışıklıktır.bağışıklık oluşur ve 6 ay-1 yıl bağışıklıktır.

Tüberküloz (Verem ):Tüberküloz (Verem ):Tüberküloz (Verem ):Tüberküloz (Verem ): İnsan ve tüm evcil hayvanlarda, kanatlılarda, İnsan ve tüm evcil hayvanlarda, kanatlılarda, balıklarda ve sürüngenlerde kronik seyreden bulaşıcı, zoonotik karekterli bir balıklarda ve sürüngenlerde kronik seyreden bulaşıcı, zoonotik karekterli bir hastalıktır.hastalıktır.Etken:Etken:Mycobacterium tüberculosa (insan,sığır, kanatlıda)Mycobacterium tüberculosa (insan,sığır, kanatlıda)Bulaşma :Bulaşma :Solunum ve sindirim sistemiyle bulaşır.Solunum ve sindirim sistemiyle bulaşır.Patogenezisi insan ve sığırda ilk lezyon akciğerlerde, kanatlılarda ilk lezyon Patogenezisi insan ve sığırda ilk lezyon akciğerlerde, kanatlılarda ilk lezyon bağırsaklarda görülür. İlk lezyona yakın yerlerdeki lenf yumrularında bağırsaklarda görülür. İlk lezyona yakın yerlerdeki lenf yumrularında oluşturduğu lezyona primer kompleks, bu primer kompleksler kazefiye oluşturduğu lezyona primer kompleks, bu primer kompleksler kazefiye olmuş oluşumlarla tüberkül adı verilir. Göğüs boşluğunda seröz zarı olmuş oluşumlarla tüberkül adı verilir. Göğüs boşluğunda seröz zarı üzerinde görülür.Premier kompleksten mikroorganizmalar dolaşıma ve lenfe üzerinde görülür.Premier kompleksten mikroorganizmalar dolaşıma ve lenfe geçerek değişik organlarda akuk şeklinde miliyer tüberküloz oluşumları geçerek değişik organlarda akuk şeklinde miliyer tüberküloz oluşumları görülür.görülür.Teşhis:Teşhis:Klinik teşhisKlinik teşhisTüberküloz testi (deri içine 0,1 cc 72 saat sonra enfekte hayvan şişlik, Tüberküloz testi (deri içine 0,1 cc 72 saat sonra enfekte hayvan şişlik, kızarıklık reaksiyonu)kızarıklık reaksiyonu)Tedavi:Tedavi:Antibiyotik uygulamasıAntibiyotik uygulamasıKoruma:Koruma:Tüberkülin (+) olanlar kesilir. Şartlı tüketime tabi tutulur.Tüberkülin (+) olanlar kesilir. Şartlı tüketime tabi tutulur.İnsanda BCG aşısı yapılırİnsanda BCG aşısı yapılır..

Ruam=MALLEUSRuam=MALLEUS

Ruam=MALLEUSRuam=MALLEUSTek tırnaklı pseudomonas mallein oluşturduğu bulaşıcı akut ve Tek tırnaklı pseudomonas mallein oluşturduğu bulaşıcı akut ve kronik gelişebilen öldürücü bir hastalıktır. Hastalık deri, akciğer ve kronik gelişebilen öldürücü bir hastalıktır. Hastalık deri, akciğer ve üst solunum yollarında ülserli nodüllerin şekillendirdiği bir hastalıktır. üst solunum yollarında ülserli nodüllerin şekillendirdiği bir hastalıktır. Hastalık insanlara bulaşır ve öldürücüdür. Hastalık, hasta Hastalık insanlara bulaşır ve öldürücüdür. Hastalık, hasta hayvanların burun akıntısı, deri eksudetinin etraftaki yem ve sulara hayvanların burun akıntısı, deri eksudetinin etraftaki yem ve sulara kantamine ederek diğer hayvanlara bulaşır. 2 haftalık kuluçka kantamine ederek diğer hayvanlara bulaşır. 2 haftalık kuluçka süresinden sonra koyu bir burun akıntısı ve 41°C ateş gözlenir. süresinden sonra koyu bir burun akıntısı ve 41°C ateş gözlenir. Ölüm bir iki gün içinde olur. Hastalığın akciğer ve deri formu Ölüm bir iki gün içinde olur. Hastalığın akciğer ve deri formu bulunur. Özellikle hastalıktan submaxiller lenf yumrular çok şişerek bulunur. Özellikle hastalıktan submaxiller lenf yumrular çok şişerek kendini belli eder.kendini belli eder.Teşhis:Teşhis:Çene altı lenf yumruların şişmesiÇene altı lenf yumruların şişmesi

Malen testi yapılır.Malen testi yapılır.Tedavi:Tedavi:Yoktur.Yoktur.

Paraziter Enfeksiyonlar:Paraziter Enfeksiyonlar:

I.Grup:I.Grup:Bu gruptakilerin bulaşması ct ve sakatatlarla olmaktadır.Bu gruptakilerin bulaşması ct ve sakatatlarla olmaktadır.Tricinella spiralis, Teania saginata,Teania solim, Toxoplasma gondi, Sarcocystis spp.Tricinella spiralis, Teania saginata,Teania solim, Toxoplasma gondi, Sarcocystis spp.

II.Grup:II.Grup:Bu gruptaki parazitler arakonakçı veya vektörler tarafından taşınır. Rezervuarlar ise Bu gruptaki parazitler arakonakçı veya vektörler tarafından taşınır. Rezervuarlar ise vahşi ve evcil hayvanlardır.vahşi ve evcil hayvanlardır.-Leishmaniasis, Trypanosoma spp.-Leishmaniasis, Trypanosoma spp.

III.Grup:III.Grup:Bu gruptakiler derekt insana bulaşır.Bu gruptakiler derekt insana bulaşır.-Toxoplazma gondi, Crytosporidia Spp, Giardia spp, Entomoeba histolitica-Toxoplazma gondi, Crytosporidia Spp, Giardia spp, Entomoeba histolitica-Echinococcus spp bu parazitle kontamina olmuş gıda ve suyla bulaşır.-Echinococcus spp bu parazitle kontamina olmuş gıda ve suyla bulaşır.Parazitler enfeksiyonların teşhisi serolojik testler yapılabildiği gibi parazitlerin Parazitler enfeksiyonların teşhisi serolojik testler yapılabildiği gibi parazitlerin görülmesiyle de yapılır.görülmesiyle de yapılır.-Aşılamalar için çalışmalar devam etmektedir.-Aşılamalar için çalışmalar devam etmektedir.