139

GevogelteKwartel, patrijs, piepkuiken, houtduif, gefokte duif, parelhoen, fazant,

wilde eend, korhoen, eend, haan, kapoen, gans en kalkoen behoren alle tot

de pluimveefamilie. Het vlees van deze dieren bevat veel eiwit en vitamine

B en relatief weinig vet, waardoor het door velen graag gegeten wordt. Al

in de middeleeuwen waren er pluimveehandelaren. Het fokken van duiven

was een feodaal privilege dat door de leenheer werd verstrekt. De braadkip

deed in de 15e eeuw haar intrede. In de Renaissance begon men gevogelte

in kooien vet te mesten. De kalkoen komt van origine uit Amerika. In de 18e

eeuw wordt de gans toegelaten aan de tafel van de bourgeoisie.

Vroeger werd vlees dat gebraden moest worden eerst gekookt of gepo-

cheerd. Gevogelte wordt nooit rauw gegeten, omdat het onder meer sal-

monella bevat. Vetgemest gevogelte leeft korter dan de vogels die een vrijer

bestaan hebben. De meeste kapoenen, gecastreerde hanen, worden in de

batterij na vier maanden geslacht. In Bresse (Frankrijk) lopen de kippen

los en vindt de slacht pas na acht maanden plaats. Meestal zal gevogelte

niet als geheel worden opgediend. Mocht dit wel het geval zijn vraag dan

om een vingerbowl en gebruik een scherp mes om de ruggengraat in te

snijden en de beide borstfilets via de ribbenkast te fileren. De poten kunt

u eventueel loshakken met een koksbijl. Pak alleen bij hoge uitzondering

de botjes vast en ga pas kluiven als u in de hondenmand zit. Het lekkerste

stukje van gevogelte is de sot-l’y-laisse, dat zich onder de borst en bovenop

de ruggenwervel bevindt. Dit zachte stukje heet zo, omdat je wel gek moet

zijn om het te laten zitten.

Eieren worden alleen gelegd door de vrouwtjes die voor een zo hoog moge-

lijke productie genetisch gemodificeerd zijn. De kleur van de schil maakt

geen verschil voor de kwaliteit van het ei. Een ei wast men niet, omdat dat

t

o

l

h

s

140

de schaal kan beschadigen en geuren het ei binnen kunnen trekken. Als u

eieren met de punt naar beneden zet, kunt u ze drie weken bewaren. Tegen

het licht gehouden kunt u de luchtkamer zien van het onbevruchte eicelletje:

hoe kleiner, hoe verser het ei. Bij een gebakken vers ei ligt de dooier in het

midden van het eiwit. Eieren worden geklasseerd naar grootte. Een nummer

7 is minimaal 45 gram, een nummer 1 minimaal 70 gram. Een struisvogelei

heeft zo’n sterke schil dat mensen hier met hun volle gewicht op kunnen

staan; aan eiwit en eigeel zit er 24 keer zoveel in als in een nummer 1. Het

kwartelei is het kleinste van de eieren die we eten.

GeweldAls iedereen goede manieren had en een goede beoefenaar van de rede zou

zijn, dan behoorden geweld en oorlog tot het verleden. In discussies over

zinloos geweld wint emotie het meestal van logica. Elke rationele politieke

aanpak wordt al bij voorbaat onmogelijk gemaakt. Zinloos geweld is een

decadente term. Want wanneer zou geweld zinvol zijn? Als een geperoxy-

deerde politicus weer eens domme dingen zegt? Als stewardessen beschon-

ken passagiers een tikje geven? Bij hard optreden tegen politiek correcte

zinloos-geweld-activisten? Die laatsten slaan waarschijnlijk terug.

Een oud Chinees spreekwoord luidt dat degene die zijn beheersing verliest,

ook de rede verliest. Geweld is een te vermijden laatste pressiemiddel en is

altijd een teken van zwakte. Leeft u zich in de andere partij in en als u dat

niet kunt, neem dan subiet afscheid. Oorlog is het gevolg van een gebrek

aan manieren. Oorlog geeft veel rommel; oorlog voegt niets toe, maar

breekt slechts af. Kortom: Oorlog is onbeleefd.

Zconflict; duel

GlaswerkElke soort drank verdient een bijpassend glas. Een glas heeft ook invloed

op de smaak en geur van de drank. Hoe wijder het glas hoe meer geuren er

r

n

w

n

t

I. Zuidwijn II. Bordeaux III. Bourgogne IV. Coupe V. Flûte VI. Rijnwijn (bruine voet); Moeselwijn (groene voet) VII. Elzas VIII. Tastevin

I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII.

141

vrij komen. De dikte van de rand is van invloed op het smaakgenot. Bier uit

een dun fluitje drinkt anders dan uit een ‘Amsterdammertje’ of vaasje. Voor

verschillende bier- en wijnsoorten bestaan ook verschillende glazen. De

hoeveelheid alcohol in een drank is maatgevend, waardoor elk glas onge-

veer dezelfde hoeveelheid alcohol bevat.

Wijn- en bierglazen wast u nooit met zeep af. Anders blijven er geuren en

smaken achter en slaat het schuim de volgende keer direct dood. Droog

uw wijnglazen niet met een pluizige doek. Door de glazen tegen het licht

te houden ziet u of er geen strepen zijn achtergebleven. Kristallen glazen

geven van zichzelf meer lucht af, waardoor wijn en eaux-de-vie meer tot hun

recht komen. Er bestaan tegenwoordig zelfs ademende glazen waardoor

decanteren van bijvoorbeeld hele jonge wijnen of wijnen met droesem niet

meer nodig is.

GokkenZcasino

GourmettenSamen met barbecueën, fonduen en steengrillen is gourmetten een ‘gezel-

schapsgebeuren’ dat zoveel mogelijk moet worden vermeden. Eten bereidt

u met liefde en onder controleerbare omstandigheden. Hier worden echter

sausjes, salades, vlees, vis en groenten gewetenloos door elkaar genuttigd.

n

tn

142

Men grist en graait over en langs elkaar heen naar eetbare fragmenten,

waardoor er van goede eetgewoonten weinig tot niets overblijft. Laat staan

dat er ruimte en aandacht is voor een goed gesprek. Het beste en lekkerste

vlees wordt bereid door indirecte verhitting en niet door het blind in een

veel te klein pannetje of erger, op een hete stoeptegel dicht te schroeien.

Alleen doen als u het gezelschap al heel lang kent en elkaar écht niets meer

te melden heeft.

Zbarbecue; dik; tafelmanieren

GRAPPAEau-de-vie met een flink alcoholpercentage, meestal rond de 45, soms een

stuk hoger. Het digestief is het resultaat van de distillatie van de resten van

druiven, takjes en pitje die overblijven nadat er wijn van is gemaakt, de most.

Grappa kan jong gedronken worden, maar is meestal gerijpt in eikenhouten

vaten. Sinds de familie Nonino in de jaren zestig begon met monovitigno, het

maken van grappa van één enkele druif, is de kwaliteit aanzienlijk geste-

gen. Om de ochtend goed te beginnen doen de Italianen soms wat grappa

in hun espresso; dat heet dan een café corretto, een gecorrigeerd bakkie. In

principe kan deze drank van elke wijn gemaakt worden en dat gebeurt dan

ook in nagenoeg alle wijnproducerende landen. De naam grappa is echter

beschermd. In Frankrijk noemt men het marc, in Griekenland tsipouro. Dit

drinken de Grieken als ijskoud geserveerd aperitief.

Zgedistilleerd

Haar“Zou je niet eens naar de kapper gaan? Je ziet er uit als een chry-

sant.”

P. G. Wodehouse

Met uw kapsel kunt u een sociale of spirituele rol uitdrukken. Bij dames is

het haar één van de voornaamste verleiders, getoond of verborgen, vast of

los: het kan de beschikbaarheid aangeven. Maria Magdalena wordt altijd

afgebeeld met los lang haar, waarmee duidelijk is dat zij afstand van God

heeft genomen. In Rusland dragen jonge meisjes één staart als teken van

maagdelijkheid; getrouwde dames dragen twee staarten.

Hoewel een weelderige haardos natuurlijk allerminst misstaat, en direct

associaties oproept met de krachtige Samson, kan ook een kaal hoofd veel

kracht uitstralen (denk bijvoorbeeld aan Yul Brynner). Besteed wel veel

t

k

143

aandacht aan uw kapsel. Het is als

met een speech: beter te kort dan te

lang. Ga daarom zeker eens in de

zes weken naar de kapper. Vrouwen

die hun haar kort knippen omdat het

zo makkelijk is, snappen niets van

het leven. Bij heren onder de veer-

tig maakt lang haar een nonchalante

indruk en is een verdubbeling van

de verzorgingsinspanning vereist. Bij

heren boven de veertig wordt het toch

echt tijd om de hippy look overboord

te gooien.

Rughaar is onappetijtelijk, dus dat wordt harsen of laseren. Scheren leidt er

toe dat het haar donkerder en sneller terugkomt. Als u zich epileert, doe dit

dan wel een dag of drie voor u zich op het strand vertoont, in verband met

de rode pukkeltjes. Vrouwen met oksel- en beenhaar hoeft u niet serieus te

nemen. Eventueel kunt u vragen of het een bijeffect is van het slikken van

spierversterkende middelen. Vergeet als man niet het neushaar en het oor-

haar te trimmen. Harde, lange en blonde wenkbrauwharen passen niet bij

een gesoigneerd uiterlijk. Schaamhaar is de laatste jaren erg onderhevig aan

mode. Een volle bos is weer helemaal in, maar velen prefereren regelmatig

onderhoud. U kunt kiezen voor de Playboy Wax, een pijnlijke totaalaanpak,

of de Brazilian Wax, waarbij slechts een dun streepje overblijft, een ticket de

métro, zoals de Parijzenaars zeggen.

Zbaarden en snorren

HandschoenenHandschoenen worden al sinds mensenheugenis gedragen en vormden tot

zeer recent een integraal onderdeel van een elegant voorkomen. Voor iedere

gelegenheid waren er aparte handschoenen, donkerkleurig in de ochtend

en licht in de namiddag. Vroeger kon men aan de fijnheid van het materiaal

zien wat voor vlees men in de kuip had. Handschoenen dienen qua materi-

aal en kleur consistent te zijn met de rest van uw ensemble. De schoenen en

de tas zijn hier het uitgangspunt. Hoe korter de handschoen hoe sportiever.

Borduursels en pareltjes horen alleen op avondhandschoenen.57 Katoen en

zeemleer laten zich het beste wassen. Hertenleer gevoerd met lamswol is

nog steeds de fijnste combinatie.

l

s

k

o

144

Dames dragen hun ringen onder

de handschoen en de armbanden

erboven. Geeft u als man iemand

een hand, dan trekt u eerst de hand-

schoen van de rechterhand uit. Een

dame houdt haar handschoenen

aan, tenzij een andere aanwezige

oudere dame geen handschoenen

draagt. Als er een bezoek wordt

gebracht nemen heren de hand-

schoenen los mee naar binnen.

Aan tafel en bij consumpties gaan

de handschoenen uit.

HemdEen hemd was vroeger een onderhemd en fungeerde als ondergoed, door

voor- en achterpand samen te knopen. Al in 2000 v.Chr. droegen de

Assyriërs een nauwsluitend hemd met korte mouwen.58 Eind 19e eeuw

deed de neergeklapte boord zijn intrede en in 1871 liet Brown, Davis & Co

in Aldermanbury het eerste met knopen gesloten overhemd registreren.

Vóór die tijd werden hemden over het hoofd aangetrokken. Pas een jaar of

zeventig zijn hemden in andere kleuren dan wit te krijgen. Het materiaal van

knopen is in negen van de tien gevallen helaas plastic. Een eersteklas over-

hemd onderscheidt zich door het gebruik van paarlemoer voor de knopen.

Het eenvoudige, niet te brede en niet te smalle boord was en is het meest

formeel. De gewone dasknoop past daar prima bij. Het elegantst is de

gespreide boord met zijwaartse punten, de cutaway collar. De wijdte van de

kraag is echter wel afhankelijk van uw eigen gezichtsvorm en de lengte van

uw nek. Deze kraag is geschikt voor de Windsor-knoop, de knoop die als de

Jean-Luc Dehaene onder de dasknopen om flink wat ruimte vraagt. Vooral

Italiaanse hemden hebben zo’n boord. Een normale das zwemt hieronder al

snel wat schlemielig in het luchtledige. Neem een zwaardere das, zoals een

seven-fold, om dit probleem te ondervangen.

Het button-down hemd heeft een sportieve achtergrond. Tijdens het polo-

spel flapperden de kragen omhoog en droeg men geen das. Om de kraag

op de plek te houden werden knoopjes toegevoegd. Bij een zakelijk, for-

meel hemd draagt men een das en heeft men dus geen knoopjes nodig

t

k

h

b

145

om de kraag op zijn plek te houden. De gebroeders Brooks in New York

hebben van het button-down hemd echter het overhemd voor de midden-

klasse gemaakt, waarbij niet per definitie een jasje gedragen wordt. Alleen

Amerikanen schamen zich dus niet bij het dragen van een button down

hemd onder een pak. Bij een button-down hemd wordt een enkele manchet

gedragen (ook wel single cuff genoemd) en mag een borstzak.

Bij een business hemd houden uitneembare baleinen de punten op hun plaats

of eventueel het knoopje bij de tab-boord. Vroeger werden deze baleinen

gemaakt van walvisbeen, nu geniet paarlemoer of zilver de voorkeur. Indien

u geen das draagt dient de kraag wat groter te zijn. Denk wel aan kleur,

bijvoorbeeld met een pochet. Sommige kragen en gezichten vedragen geen

das, andere kunnen niet zonder.

Bij goede hemden zijn kraag en manchetten altijd doorgestikt en met een

enkelvoudige naald genaaid. Niet efficiënt, wel mooi. Een goed hemd heeft

een klein knoopje waarmee de mouwsplit dichtgeknoopt kan worden. De

kraag is voldoende stijf waardoor er bij het dragen geen plooien ontstaan.

Bovendien zijn de binnennaden rondgestikt en heeft het hemd een zadel.

Het hemd dient aan te sluiten bij de nek en de schouders en nauw aan het

lichaam gedragen te worden. Het manchet komt tot op de muis van de hand

(de korte mouw is niet geschikt voor zakelijke kleding). De kraag steekt

enkele centimeters boven de kraag van het jasje uit, afhankelijk van uw

eigen lengte. Oversized is een andere manier om te zeggen: geen model. De

schoudernaad eindigt daar waar de arm begint. Het summum is een maat-

overhemd, waar dit allemaal usance is. Daarvoor kunt u uitwijken naar het

buitenland, waar u bij bijvoorbeeld Charvet in Parijs, Telerie Spadari in Milaan

of Turnbull & Asser in Londen een duizelingwekkende collectie stoffen aan-

treft. Maar ook België en Nederland hebben tegenwoordig prima kleerma-

kers die hemden voor u kunnen maken, zoals New Tailor in Amsterdam,

Oegstgeest en Utrecht of Van den Heuvel in Den Haag. Een te groot hemd

omdat u een stierennek heeft, is dus onnodig en ongepast.

Wit was vroeger de meest formele kleur, omdat deze onberispelijkheid uit-

straalde en aangaf dat u niet met uw handen werkte. Voor armere mensen

boden afneembare manchetten en kragen soelaas. Zo konden zij overhem-

den langer dragen en hoefden zij slechts de manchetten en kragen te was-

sen. Kies bij twijfel dan voor een geheel wit of een lichtblauw effen hemd.

o

h

h

n

o

146

Hoe verder weg van deze twee kleuren, hoe minder formeel het hemd. Pas

op met streepjes. Mannen met gestreepte overhemden werden er vroeger

van verdacht vuil te camoufleren. Een streepjeshemd is in ieder geval forme-

ler dan een ruit. In de City wordt alleen op vrijdag een roze hemd gedragen

om te laten zien dat men na de donderdagmiddagborrel wel degelijk thuis

van hemd heeft gewisseld.

Een klassiek hemd is bij voorkeur gemaakt van het weefsel popeline van

Sea Island katoen. Linnen is de traditionele hemdenstof voor de zomer.

Materialen als polyester en viscose verlagen niet alleen drastisch de allure

van uw hemd, maar vooral ook het draagcomfort. Het schuurt in de nek en

gaat onaangenaam geuren. Een T-shirt onder uw hemd is dubbelop; u toont

ermee aan dat u geen enkel historisch besef heeft.

Zdassen; kleding; ondergoed

HindoesNiemand kan hindoe worden: men wordt als hindoe geboren. Het kas-

tenstelsel is in de loop der tijd uitgegroeid tot een zeer complex systeem.

Zo bestaat de hoogste kaste (die van de brahmanen) alleen al uit meer dan

duizend subkasten. Elk lid van een subkaste dient zich te houden aan aparte

regels die vooral gelden voor omgang met mensen uit een andere subkaste.

Drie voor elke kaste geldende hoofdregels zijn:

1. Huwen is alleen mogelijk binnen de eigen kaste.

2. Beroepen zijn kastengebonden.

3. Eten en drinken kan alleen met leden van de eigen kaste.

Het luistert allemaal zeer nauw. Gaat iemand van een lagere kaste bijvoor-

beeld per ongeluk de keuken binnen van een hogere kaste dan moet de

n

i

l

147

keuken met een wekenlang durend ritueel weer schoongemaakt worden.

Vreemdelingen worden beschouwd als kasteloos: niemand kan garande-

ren dat zij rein zijn. Het ——— kent geen echte geschreven spijswetten.

Vanwege hun geloof in reïncarnatie zijn de Hindoes uit de hoogste kasten

vegetariërs. Andere Hindoes eten geen rundvlees vanwege de heiligheid

van het vee. Het gebruik van alcohol en te veel kruiden wordt vermeden. Er

wordt veelal gegeten met de reine rechterhand, die net als de mond voor de

dis wordt schoon gespoeld. Eet altijd je bord leeg en geef schalen door met

de linkerhand. Vaak eten mannen en vrouwen apart. Gasten en mannen

worden eerst bediend, dan pas vrouwen en kinderen. Bedien nooit jezelf.

Bij het hindoeïsme bepaalt iedereen zelf hoe en wanneer hij of zij de gods-

dienst wil bedrijven. Hindoes geloven in reïncarnatie: hoe beter u zich in dit

leven gedraagt, hoe groter de kans dat u in een volgend leven in een hogere

kaste terechtkomt. Goed gedrag is dus een zaak van levensbelang.

De vrouw is, ondanks de aanwezigheid van heldhaftige godinnen, onder-

geschikt aan de man. Bij een huwelijk krijgen bruid en bruidegom speciaal

gewijde rijstkorrels op het hoofd gelegd, ter bevordering van het algeheel

welzijn. Bij een geboorte (een onreine gebeurtenis, waar alleen een vroed-

vrouw immuun voor is) trekt een priester een horoscoop om de naam te

kunnen vaststellen. Het kind krijgt deze naam op de twaalfde dag na de

geboorte.

Op de zevende dag van de zevende maand van het zevenenzeventigste

levensjaar wordt iemand een Bhimarati-ritueel aangeboden. Bhimarati bete-

kent ‘nacht van de vrees.’ Na deze nacht zal men zonder angst kunnen

sterven. Na de dood splijt men de schedel met een heilig stukje hout om

het de ziel mogelijk te maken het lichaam te verlaten. Het lichaam wordt

gecremeerd.

Elke streek kent haar eigen goden en helden, dus erg veel overzicht is er

niet. Er zijn wel enkele religieuze festivals die door alle hindoes gevierd wor-

den. Bij het Phagoewa of Holifeest of Lentefeest wordt de overwinning van het

goede op het kwade (de goddelijkheid op de ongoddelijkheid) gevierd. Net

als met carnaval bij ons, mag alles. Een paar weken later wordt Raamnawmie

gevierd, ter ere van de god Raam, een soort etiquette-adviseur die op aarde

kwam om mensen een voorbeeld te geven van hoe ze moeten leven. Met

het lichtfeest (Diwali) viert men het nieuwe jaar. Deze dag symboliseert een

t

f

f

148

totale reiniging van lichaam en omgeving. Men eet vegetarisch en het huis

wordt grondig schoongemaakt. In elk huis branden speciale lampen, vaak

met afbeeldingen van Lakshmi, de godin van de voorspoed.

Hoeden en andere hoofddeksels“Een gentleman is een man die nooit een vrouw zal slaan met zijn

hoed op.”

Fred Allen

Een hoed is ontstaan uit onder andere berenvellen als beschermer tegen

weer en wind. In Australië bijvoorbeeld worden kinderen verplicht hoofd-

deksels te dragen tegen de zon. Het hoofddeksel heeft naast een praktische

vaak ook een religieuze en sociale functie. Het dragen van een nette hoed

is een teken van macht en het aanvaarden van een zekere verantwoordelijk-

heid. In de Gouden Eeuw was de hoogte van de hoed evenredig aan de sta-

tus. Dat geldt nog steeds in een synagoge. Daar bedekt een man zijn hoofd,

waarbij geldt: hoe groter de keppel, hoe hoger het aanzien. In een moskee

gaat u evenmin zonder hoofddeksel naar binnen.

Tot midden jaren vijftig dacht een man er niet aan om zonder hoofddeksel

het huis te verlaten. Door het massalere gebruik van de auto werd de hoed

thuis gelaten. Nu zijn er speciale gelegenheden waarbij vooral dames een

hoed dragen om erbij te horen, zoals bij huwelijken, op koninginnedag, op

Ascott, tijdens Prinsjesdag, promoties en officiële ontvangsten. Na 18.00

uur draagt de dame geen hoed meer. Een heer draagt nu als mode-item of

bij het kledingvoorschrift white tie of morning coat nog een hoge cilinderhoed.

Binnenshuis, in gezelschap, of bij het groeten en voorstellen zet een heer

zijn hoed af. In het openbaar vervoer kunnen mannen en vrouwen de

hoed ophouden, behalve in de trein, omdat dat meestal een langere reis is.

Erasmus schrijft in 1526 in zijn etiquetteboekje: ‘In een kerk neem je, als

man, je hoed af, maakt een kleine kniebuiging en groet Christus en de hei-

ligen met je gezicht naar de kerk gericht’.

Een dame kan overdag meestal haar hoed ophouden, behalve als deze het

zicht belemmert voor mensen achter haar. Als u niet zeker weet of u met

hoed wordt verwacht op een bruiloft, informeer dan bij de ceremoniemees-

ter. Als de bruid geen hoed draagt, is het ongebruikelijk als de gasten dat

wel doen omdat je de gastvrouw of bruid niet in de schaduw mag laten

k

o

o

s

149

staan. De grootte van de hoed is afhankelijk van de weersomstandigheden

en de gelegenheid. Test uw hoed op zoenbaarheid als u de gastvrouw of de

bruid bent. Velen zullen u willen begroeten en feliciteren en niks is verve-

lender dan het in de weg zitten van de hoed.

Tussen 1784 en 1811 bestond in Engeland een kopvoddentaks avant la lettre: De belasting op mannenhoeden, op handschoenen en parfum, vergelijkbaar met de belasting op het aantal ramen in Amsterdam. Betaling ervan werd gecontroleerd door een speciaal stempel. Het vervalsen van zo’n stempel kon uiteindelijk leiden tot de doodstraf.59

De randen van een hoed bescher-

men daadwerkelijk tegen de zon.

Zorg er wel voor dat de schaduw

van het hoofddeksel uw donkere

kringen onder de ogen niet accen-

tueren. In de winter kunnen dus

kleinere hoeden gedragen dan in de

zomer. Maak ook in het materiaal

onderscheid tussen een zomer- en

een winterhoed. Langere vrouwen

kunnen grotere hoeden dragen.

Hoe kleiner de hoed, hoe groter het

gezicht. Zorg ervoor dat de hoed net boven de wenkbrauwen staat; zo her-

kent u een gentleman of een dame.

Voor heren bestaan vele vormen hoeden en petten. De hoge hoed, sinds

1797 zwart of grijs, is bij voorkeur van zijde. De hoge cilinder en de Engelse

bolhoed zijn het meest formeel, gevolgd door de wat slappere gleufhoeden

al dan niet afgezet met leer of een lint. De Borsalino wordt van konijnen- en

hazenhaar gemaakt, omdat die haren nauwelijks verslijten; wolhoeden

zijn goedkoper, maar trotseren weer en wind minder lang. De sportieve en

zomerse Panama (genoemd naar het gebruik van Churchill bij de opening

van het Panamakanaal) is gemaakt van gevlochten stro. De Montecristi is

de ultieme Panama, omdat deze geheel kan worden opgerold. Deze wordt

uitsluitend in Ecuador gevlochten en dan ook nog eens onder water. Slappe

hoeden van tweed of gabardine zijn nog minder formeel. Hoeden van stro

worden alleen in de zomer gedragen. De (boeren)pet en de baseball cap zijn

h

h

hh

150

voorbehouden voor dagelijks gebruik. De maat van een hoed wordt bepaald

door de omvang van uw hoofd en ligt gemiddeld op 59 centimeter. Dames

hebben een gemiddelde maat, de entree genoemd, van 57 centimeter.

Hoesten, niezenIedereen is wel eens verkouden en moet zijn holtes legen. Doe dit echter

nooit in iemands gezicht en behoed uw omgeving voor gesproei. Beperk

het aantal decibellen. Wend u enigszins af en doe uw linkerhand voor uw

mond of gebruik uw zakdoek die sinds Lord Nelson in uw linkerzak zit.

Uw vingers gebruiken om neus of oor schoon te maken is voorbehouden

aan de allerkleinsten. Het is nog steeds ongepast om de vangst als een

soort triomf te bekijken. Als mensen hebben geniest in uw bijzijn dan is het

gepast ’gezondheid’ te zeggen; dit gebruik stamt uit de tijd dat men dacht

dat door te niezen het hart tijdelijk stopte en iedereen blij is dat u nog leeft.

Sommigen dachten dat bij niezen de ziel het lichaam kon verlaten en door

‘gezondheid’ te zeggen konden boze geesten de ziel niet vangen.

HorlogeHorloges verraden veel. Heeft u er geen, dan houdt u waarschijnlijk niet

van afspraken. Is het horloge sportief, zakelijk, formeel, robuust, grotesk,

charmant, proleterig, schreeuwend, lawaaimakend, plastic, zilver, goud of

platina, dan past het bij uw karakter of bij de gelegenheid. Onder een rok-

kostuum of andere feestkleding worden geen horloges gedragen, omdat op

feesten de tijd volkomen onbelangrijk is. Heeft u tijdens een debat of een

spreekbeurt een maximumspreektijd, leg dan uw horloge onopvallend voor

u neer, zodat u onopgemerkt de tijd kunt controleren. Bij eerste afspraken,

tijdens prijsuitreikingen, huwelijken en begrafenissen kan een argeloze blik

op het horloge fataal zijn.

Een horloge en de pen zijn vaak de

enige sieraden van een man; een goed

horloge is daarom een goede beleg-

ging. Een horloge is altijd mecha-

nisch. Automatische uurwerken zijn

geen horloges. De Fransman Breguet

ontdekte in 1790 hoe kogellagers een

horloge schokbestendig maken. In

1801 werd door hem het tourbillon uit-

gevonden, waardoor de invloed van

r

n

o

k

f

n

w

151

de zwaartekracht verkleind werd en de afwijking door schudden werd

genihiliseerd. Breguet, tegenwoordig onderdeel van de Swatch Groep, is

nog steeds een befaamd horlogemerk. Hoe meer functies op een horloge,

hoe duurder het uurwerk. Als de eeuwigdurende kalender, de maanstand,

de datum, een secondewijzer en een chronometer aanwezig zijn dan heeft

u te maken met uiterste verfijning en precisie. Het duurste, nieuwe hor-

loge dat vrij verkrijgbaar is, is de Aeternitas Mega 4 Grande Sonnerie Westminster

Carillon van Franck Muller. Een mond vol, voor een volle portemonnaie: ruim

1.900.000 euro. Wie nieuwe horloges denkt te moeten dragen, is echter

niet helemaal bij de tijd. Echte liefhebbers gaan voor hun armband naar het

gespecialiseerde veilinghuis Antiquorum in Zwitserland.

zstress

HuilenHuilen is nog steeds een van de duidelijkste manieren waarop u verdriet

toont. Onder evolutionair psychologen wordt geworsteld met de vraag wat

het evolutionair nut van huilen is. We kunnen u gerust stellen: Dat is er

niet. Daarom is huilen bij uitstek een onderwerp van etiquette. Huilen heeft

geen overlevingswaarde, maar wel degelijk een grote esthetische waarde.

De stijlvolste verantwoorde wijze om te huilen is de volgende: laat een paar

bescheiden tranen over uw wangen biggelen. Uw stem verraadt niet dat u

verdriet heeft. Huil geluidloos. Het is niet voor niets dat pas ten tijde van

de stomme film huilen een enorme vlucht nam. Mensen zullen u bewonde-

ren vanwege het feit dat u het hoofd koel houdt en u zich er toch niet voor

schaamt te huilen. Dit is ook een zeer goede versiertruc. Voor het beste

effect dient u rekening te houden met de lichtval. Het ziet er filmisch uit

als u recht in de zon kijkt. Draai het hoofd 45 graden ten opzichte van het

publiek. Adem door de neus, met korte, felle teugen, zodat er een beheerst

gesnotter hoorbaar is. Begint iemand tegen u te praten, reageer dan niet: u

bent immers overmand door verdriet en kunt niets uitbrengen.

Zemotie; rouw

hhh

r

s

s

h

152

HumorHumor is vooral een kwestie van

timing. Meestal bent u net te laat. De

Fransen noemen dat l’esprit de l’escalier:

u komt van een feestje, loopt de trap

af naar buiten en daar komen ineens

alle rake opmerkingen die u zo graag

had willen zeggen. Er zit niets anders

op dan, net als Oscar Wilde deed, van

tevoren uw grappige opmerkingen te

gaan oefenen. Als het moment daar

is, schudt u moeiteloos en schijn-

baar spontaan de ene na de andere

geslaagde grap uit uw mouw. Leid

humor nooit in, want dan vergaat iedereen het lachen: “Laat me u een klein

grapje vertellen.” Dit is een heel erg foute zin. Het woordje ‘klein’ verraadt

ook nog eens de weemakende geur van valse bescheidenheid. Iemand ver-

plichten te lachen is niet grappig. Daarom is een mop ook zo’n verschrik-

king. Mevrouw Groskamp-ten Have is resoluut: “Wie aardigheden wil

vertellen, zorgt voor drie dingen: geest, kortheid en de gave te vertellen. Wie

een dezer mist, zwijgt liever!”60

Zlachen

Huwelijk“Als u bang bent voor eenzaamheid, trouw dan niet.”

Anton Tjechov.

Nu in meer en meer landen zelfs homoseksuelen hun laatste stukje avant-

garde hebben ingeleverd, is er voor de trendsetters echt helemaal niets meer

hip aan het huwelijk.61

Bij de burgerlijke stand dient een huwelijk minimaal twee weken van

tevoren worden aangemeld in de woonplaats van een der partners. Deze

inschrijving is een jaar geldig en wordt wel de verlovingstijd genoemd. Ook

het verloven kan al een reden zijn voor een feest. Vroeger betaalde de vader

van de bruid het huwelijksfeest. Nu betalen vaak de gasten. Uitnodigingen

met poëtische hoogstandjes als ‘dames en heren, het liefst geen gestunt - betaalt

u dit bruidspaar in klinkende munt’ zijn etiquettaire misdaden van de hoogste

graad. Dat het bruidspaar zich het huwelijksfeest niet kan permitteren is

r

n

r

o

153

tot daar aan toe. Maar om de kosten op de gasten te verhalen is affreus.

Het deponeren van een huwelijkslijst bij een cadeauwinkel komt eigenlijk

op hetzelfde neer, zelfs als het een warenhuis in Londen of Parijs betreft.

Huwelijkscadeaus dienen officieel van tevoren worden afgeleverd bij het

ouderlijk huis van de bruid.

In de westerse wereld trouwt de bruid in ivoorwit. De gasten dragen een

andere kleur. Chinese bruiden trouwen in het rood. In België zitten de

ouders in de eerste auto. In Nederland schuiven ze een plek naar achteren

omdat de (on)gelukkigen vooraan willen rijden. Dan volgen de getuigen,

grootouders, broers, zussen en familie. Dames zitten links van de heren. In

de bruidstoet lopen mannen links en dames rechts, na de ceremonie loopt

de bruid, of in homohuwelijken ‘het vrouwtje’, echter links. In gemeenten

waar het strooien met confetti, rijst of rozenblaadjes inmiddels verboden is,

kunt u het bruidspaar onthalen met luchtbellen. De bruidstaart werd vroe-

ger alleen door de bruid aangesneden en het eerste stukje werd, als teken

van vruchtbaarheid, overhandigd aan de echtgenoot. Tegenwoordig doen

de net getrouwden het vaak onhandig samen. Overigens is volgens velen het

huwelijk ‘de mooiste dag uit het leven.’ En dat is triest genoeg.

Huwelijken zijn steeds vaker aanleiding voor enorme feesten die vooral qua

saaiheid allemaal op elkaar lijken. Dat is jammer, want trouwen is iets dat u

hooguit een paar keer in uw leven doet. Huwelijksvieringen verschillen van

streek tot streek. In het oosten van Nederland staan er lange tafels, waar het

bier rijkelijk vloeit en halfvolle glazen al worden aangevuld. In het westen

en zuiden van Nederland staat er een band of diskjockey lawaai te maken.

In België kent het huwelijksfeest altijd dezelfde dagindeling van achtereen-

volgens kerk, gemeentehuis, receptie, diner en feest. Walen blijken er een

groter eetfeest van te maken dan de Vlamingen. Al in 1897 was Nathalie

n

i

w

154

Bruck-Auffenberg van mening dat beschaafde en fijngevoelige mensen

nauwelijks aandacht aan de bruiloft schenken en dat men zou kunnen vol-

staan met een korte mededeling dat het huwelijk gesloten is.62 U heeft tot

vier weken na het huwelijk nog de tijd om te feliciteren. Controleer voor alle

zekerheid eerst even of het huwelijk nog intact is.

Huwelijksverjaardagen kennen curieuze benamingen. Ieder jaar heeft zijn

eigen materiaal. De lijst gaat van papier (1 jaar) via blik (6 1/4 jaar), kristal

(15) en parel (30) naar goud (50) en diamant (60 jaar). Bij 80 jaar onafgebro-

ken huwelijk spreekt men vreemd genoeg van een Eiken Bruiloft. Afkloppen

maar.

Zceremoniemeester; echtscheiding; minnaar

ImagoWaar merken en bedrijven zich al jaren druk maken over hun identiteit

(wie willen we zijn?) en imago (wie denkt het publiek dat we zijn?), lijken

veel individuen nauwelijks bij hun imago stil te staan. We conformeren ons

maar al te graag aan de ‘veilige’ massa. Maar levert dit het optimale resultaat

op? Wordt u gelukkig als u niet uzelf bent? Zou u naast u zelf willen zit-

ten tijdens een intercontinentale vlucht? Bedenk wie u wilt zijn, wat u wilt

bereiken en pas daar uw verschijning op aan. Kleed u als een bouwvakker

als u bouwvakker wilt zijn. Kleed u feestelijk als u een feest wilt beleven.

Past uw haardracht bij uw creativiteit of uw gepoetste schoenen bij uw onbe-

rispelijkheid? Alles wat u uitzendt met uw verpakking moet uw boodschap

ondersteunen. Slechts een heel klein deel van het beeld dat anderen van u

hebben wordt bepaald door de inhoud. Ongeveer 40% wordt bepaald door

uw stemklank en 55% door uw uiterlijk. Ga naar de logopedist, neem een

leger stylisten in dienst en volg een cursus story telling om zoveel mogelijk

uzelf te worden. Slechts één advies is hier op zijn plaats: Go all the way.

Zuiterlijk

islamZmoslims

JacquetMorning coat (GB), jacquette (Fr), cutaway (Du), Chaqué (Sp)

Het jacquet is de meest formele dracht voor plechtigheden overdag (pro-

motie, huwelijk, officieel bezoek, jubileum, ontvangst). Het wordt nooit

l

r

f

s

k

155

na zonsondergang gedragen. Vroeger droeg men pandjesjassen. Deze zijn

langzamerhand vereenvoudigd tot het huidige jacquet. Sinds het midden

van de vorige eeuw wordt met jacquet een zwarte of grijze herenjas bedoeld.

Kenmerkend zijn de afgeronde voorpanden die naar achteren toe lang uitlo-

pen. De voorkant wordt met één knoop gesloten. Traditioneel hoort er een

zwartgrijs gestreepte broek bij. Bij trieste omstandigheden mag ook een

effen broek. Daarbij draagt men een grijs vest (of een vest van dezelfde stof

als de jas), een wit overhemd met een liggend boord, een grijze das en even-

tueel grijze handschoenen en een hoge cilinder. Deze hoed is van zijde of

vilt en grijs bij huwelijken en zwart bij andere gelegenheden. Een plastron is

een beschermende leren borstlap of een brede das en dus fout. De Engelsen

spreken van morning coat, omdat de nobele gentlemen zich vroeger op deze

manier kleedden tijdens het paardrijden. Zij dragen overdag ook vesten in

een gele, camelachtige kleur die men buff noemt. Het jacquet verdwijnt lang-

zaam in de vergetelheid, terwijl het in de jaren ’30 van de vorige eeuw nog de

dagelijkse outfit was van menig kantoorklerk.

Zkledingvoorschrift; plastron; promotie

Het woord jacquet is afgeleid van het Franse jacquette (jasje), het verkleinwoord van jacque, dat op zijn beurt weer is afgeleid van de persoonsnaam Jacques. Deze naam werd in de middeleeuwen gebruikt als aanduiding voor boeren. In de 16e eeuw werden lakeien ook Jacques genoemd. Een jacquet is dus een lakeienjas.

Jagen“Ik jaag alleen uit zelfverdediging. Wat zou u doen als een

konijn met een mes op u af kwam?”

Johnny Carson

Het jagen op wild is alleen toegestaan onder bepaalde voorwaarden. De

duur van het jachtseizoen en de te bejagen dieren zijn zeer strikt geregeld.

U schiet in principe alleen overtollig of ziek vee. U doet immers aan wild-

beheer en niet aan de jacht. Indien u gaat jagen dient u in ieder geval een

identiteitsbewijs, uw jachtvergunning en uw wapenvergunning (ook als u

jaagt met fretten en valken) mee te nemen. Zelfs op uw eigen landgoed moet

u een vergunning dragen, die u pas krijgt na een examen waar u 85% van

de kleiduiven moet raken en alle eenden, ook vliegende, kunt benoemen.

n

o

t

l

156

Als dat gelukt is heeft u voor een beetje jachtgebied toch al snel 500 hectare

nodig. In België moet u de woudmeester een afschot- of wildbeheerplan

overhandigen. Drijfjachten is puur spectaculair tijdverdrijf ten koste van

dieren. Een drijfjacht is als een feut een liter jenever laten drinken tijdens

een ontgroening. Indien u een beetje heer (of prins) bent, houdt u zich hier

verre van. Normaal gesproken loopt het jachtseizoen van midden oktober

tot half januari. In België begint en eindigt het jachtseizoen twee weken eer-

der. Alle wildsoorten zijn bejaagbaar van zonsopgang tot zonsondergang,

met uitzondering van de wilde eenden. Deze zijn bejaagbaar vanaf een half

uur na zonsopkomst tot een half uur na zonsondergang. Uiteraard draagt u

een pak van tweed met een jachtplooi, een pet en laarzen. Het leven van een

jager gaat niet over rozen.

Wild moet besterven op een koele plek, enkele dagen tot een week. Hoe

langer, hoe malser, maar ook hoe sterker de smaak. Het slachten vereist

enige kennis. Bij haarwild verwijdert u het vel en de ingewanden. Een

haas en konijn snijdt u in negen stukken, te beginnen met de achterpoten.

Gevogelte tot drie kilogram snijdt u in achten om er zeker van te zijn dat elke

gast evenveel wit als donkervlees krijgt. Als het gevogelte kleiner is, blijven

dijen en de drumstick onafscheidelijk tot aan uw mond, evenals de borst en

vleugel. Groter wild wordt geslacht als een koe, lam, varken of kalf.

Zgevogelte; vlees; wild

JapannersNationale feestdagen: 1-3 januari, Nieuwjaar (O-shogatsu); 11 februari,

Oprichtingsdag; 29 april – 5 mei: Gouden Week; rond 15 augustus: feest

der voorouders (Obon).

Liefhebbers van etiquette komen in Japan waarschijnlijk het beste aan hun

trekken. De hele samenleving is georganiseerd rondom strikte en fasci-

n

hh

i

157

nerende omgangsvormen die voor buitenlanders ondoorgrondelijk lijken.

Iedere klasse heeft zijn eigen woorden, aanspreekvormen en constructies

die voor anderen moeilijk te leren zijn. Japan is een land van groepscultuur

waar wah (harmonie) de basis van de maatschappij vormt. Japanners kun-

nen er begrip voor opbrengen dat buitenlanders nauwelijks iets snappen

van de complexe structuur. Het wordt niettemin zeer gewaardeerd indien u

uw respect toont en enige kennis van zaken tentoonspreidt. Kleedt u zich in

ieder geval sober, bij voorkeur in een sebiro (pak, afgeleid van de straat Savile

Row in Londen).

Japanners schudden in principe geen handen, hoewel dat door westerse

invloed aan het veranderen is. De meest voorkomende begroeting is de bui-

ging. De diepte en de duur van de buiging zijn gerelateerd aan de mate van

respect. Visitekaartjes zijn van levensbelang en het uitwisselen ervan vormt

een waar ritueel. U reikt uw kaartje, dat zowel in het Engels als in het Japans

uw naam vermeldt, langzaam en met twee handen aan. Terwijl u buigt zegt

u “Bonjasky desu. Hajimemashite dozo yoroshiku”, oftewel “Mijn naam

is Bonjasky. Aangenaam u te ontmoeten.” Een Japanner zal buigen bij het

ontvangen van uw kaartje en het eveneens met twee handen in ontvangst

nemen. Een Japanner wordt nooit bij zijn eerste naam genoemd, behalve

door zijn directe familie. Hij moet gegroet worden met zijn achternaam

gevolgd door san, hetgeen ‘meneer’ betekent. Als het tijd is geworden voor

een grotere intimiteit, dan wordt de achternaam afgekort.

In Japan is de benadering van een zakelijke transactie langzamer en minder

direct dan in het Westen. Tijdens een eerste ontmoeting wordt niet over

zaken gepraat - interesses en hobby’s zijn betere onderwerpen. Hier zou-

den wij veel meer van kunnen leren dan van een bibliotheek vol Zenboeken.

Wanneer een Japanner ‘ja’ zegt, bedoelt hij dat hij heeft begrepen wat u zegt.

Hij zal geen ‘nee’ zeggen, maar ‘dat zou moeilijk kunnen zijn’ of ‘ik moet

erover nadenken’ en zich op deze wijze soepel uit de situatie jiu jitsuen.

Karaoke komt van kara (‘leeg’) en oké (‘orkest’). Altijd participeren. Het

maakt niet uit hoe slecht u zingt, het gaat om het meedoen. Niet meedoen

kan een jarenlange relatie ineens op het spel zetten. Het geven van cadeaus

is een algemeen en zeer geliefd gebruik. Cadeaus kunnen niet worden

geweigerd en worden niet opengemaakt in het bijzijn van de gever. Neem

kleine cadeautjes mee die u kunt weggeven wanneer de gelegenheid zich

voordoet. Geef geld bij begrafenissen en bij huwelijken.

sk

b

b

r

s

158

Japanners verontschuldigen zich voortdurend en soms zonder direct aan-

wijsbare reden. Zelfs als u denkt dat een verontschuldiging niet vereist is,

zult u het woord sumimasen zeer regelmatig opvangen. Maak er een gewoon-

te van om zelf ook vaak sumimasen te zeggen. Gebruikt u het wanneer zelfs

een Japanner zich niet zou verontschuldigen, dan denkt men in het ergste

geval dat u buitengewoon beleefd bent.

Kijk er niet raar van op als u wordt geweigerd bij een Japans restaurant. Het

ligt dit keer niet aan u. De meeste restaurants werken net als clubs, waar

nieuwkomers door bekenden worden geïntroduceerd. Bij aanvang zegt men

itadakimasu (“dankbaar aanvaard ik”). Men schenkt elkaar glazen in en er

wordt getoast met de uitroep kampai.

Wijzen is grof. Glimlachen is een manier om verrassing of verlegenheid te

verbergen. Echte blijheid wordt duidelijker aangegeven door rimpels in de

ooghoeken. Toon geen genegenheid in het openbaar. Japanners staan bij

een gesprek verder van elkaar af dan wij. Iemand te veel in de ogen kijken

is onhoffelijk. Knipogen of schouders ophalen zijn in Japan onbekende

gebaren.

Zboeddhisten; sake; stokjes; sushi

JasjeHet jasje is het topstuk van het pak. Daarom is het ook zo jammer dat men

het zonder na te denken lukraak met andere kledingstukken combineert.

Een jasje is in handen van de confectie-industrie bijna altijd een totale mis-

lukking. Alleen het vervaardigen van de zakken is al een zeer secure klus.

Een handgenaaide paspelzak is soepeler en sterker dan een machinale.

Bij het betere pak wordt de buitenstof bevestigd aan het binnenwerk van

s

t

l

n

k

h

159

paarden- of kamelenhaar en katoen.

Ook de revers worden gepikeerd om

de revers rond te laten vallen. Een

uiterst nauwkeurig werkje, dat met

de hand moet gebeuren. Paardenhaar

is in de confectie vervangen door

plakvlieseline of plaklinnen. Geen

strijkbout meer om de vormgeving

van het kunstwerk te voltooien, maar

een gezichtsloze hydraulische pers

die binnen enkele seconden het jasje

plet, waardoor het de souplesse krijgt van een gipsplaat. Gelukkig vindt er

in Europa een herwaardering plaats van het kleermakersvak, waardoor aan

de terreur van de massaconfectie een bescheiden tegenwicht wordt gebo-

den.63 Jasjes die niet bij een pak horen worden van grovere stoffen gemaakt,

bijvoorbeeld de tweeds of de open geweven linnens. Deze jasjes mogen iets

ruimer vallen dan een jasje van een pak, maar nog steeds is het niet te groot

of te klein. Vrijetijds-jasjes worden soms ongevoerd gemaakt en vaak uitge-

voerd zonder of met twee splitten, opgezette zakken en doorgestikte revers.

Bij formele gelegenheden houdt u uw jasje aan. Deze gewoonte heeft haar

wortels in het feit dat een overhemd vroeger ondergoed was. Denk aan de

uitdrukking ‘in uw hemd staan’.

Zcolbert; hemd; pak; stoffenlexicon

jeansDe Beierse emigrant Levi Strauss opende in 1853 in Californië zijn winkel

met stoffen, tentwagens en tenten. De goudzoekers aldaar hadden een

tekort aan stevige werkkleding en zochten een overall. Strauss maakte die

eerst van tentstoffen, maar die rafelden te snel. Hij stapte vervolgens over

op stof afkomstig uit zuid-Frankrijk, de serge de Nîmes. Dit werd al snel

afgekort tot denim. Om de broeken nog sterker te maken verwerkte Strauss

koperen spijkers in de broek. Hij patenteerde zijn techniek op 20 mei 1873

en dit is de officiële geboortedatum van de spijkerbroek. Rond 1890 verviel

het patent van Levi’s op de werkbroek en vanaf dat moment beginnen ook

andere fabrieken de broek te maken. De broeken werden ook gedragen door

matrozen uit Genua (‘Gênes’ in het Frans) dat uiteindelijk werd verbasterd

tot jeans. Jeansstof is is geweven in een diagonale rib, een keper, meestal

in katoen, waarbij de kettingdraden gekleurd zijn (vaak indigoblauw) en

de inslagdraden wit. Zo’n stof wordt ook wel drill of twill genoemd. De

l

k

160

spijkerbroek is veelal blauw, omdat het minder snel vuil laat zien en ook

erotiserend werkt. In Amerika verliep de verschuiving van mijnbroek naar

alledaagse broek vooral via de filmindustrie. In de jaren twintig en dertig

van de 20e eeuw verschenen hoofdrolspelers, in die tijd vaak cowboys, in

spijkerbroek op het filmscherm. Ook was het in de jaren ’60 de kleding voor

protestdemonstraties. Tegenwoordig komt de mooiste denim uit Japan.

Een Nederlander heeft gemiddeld drie spijkerbroeken (Textilia 2005) in ver-

schillende wassingen, pasvormen, stiksels, kleuren en al dan niet met rafels

en gaten. Er is nog een volhardende minderheid van 6% van de bevolking

die helemaal geen spijkerbroek heeft. Misschien dat die groep alleen genoe-

gen wil nemen met de handgemaakte Trashed Denim van het merk Dussault

Apparel. Dit is de duurste spijkerbroek ter wereld. Behalve 42 robijnen en

acht diamanten, is er 1080 gram 18 karaats witgoud in de (foeilelijke) broek

verwerkt. Prijskaartje: 250.000 US$.

De enige spijkerbroek die u draagt is natuurlijk van grof denim en diepdon-

kerblauw. Lichtblauwe jeans worden vaak gedragen door politici die een

dagje cool willen doen. Maar voor een beschaafd mens is er geen enkele

reden om een lichte jeans te dragen. Lichtgekleurde jeans passen bij geen

enkele kleur schoenen. Op de achterzak, die natuurlijk leeg is, zitten nooit

borduursels. De gulp heeft knopen, nooit een rits.

JeneverIn het Constelijck Distileer Boec van Philippus Hermanni uit 1552 wordt

gesproken over ‘geneverbessenwater’ of ‘aqua juniperi’, gemaakt van

jeneverbessen op wijn. De eerste jenevers waren medicinale drank-

jes die eeuwige jeugdigheid garandeerden. Om jenever een individu-

ele smaak te geven, kunnen distillateurs allerlei kruiden en andere

plantaardige ingrediënten toevoegen. De meest voorkomende zijn angelica

of engelwortel, sint-janskruid en zoethout. Jenevers worden vooral gestookt

in Nederland, België en het noorden van Frankrijk.

Oude jenever bevat meer suiker dan jonge jenever en is eventueel bijgekleurd

met karamel. Ook heeft oude jenever een duidelijker waarneembare jenever-

bessensmaak. Er zijn onder de jenevers grotere smaakverschillen dan onder

wodka en whisky. Van zacht en rond, tot scherp en branderig.

In Nederland gaat het erg slecht met de sterke drank en met jenever in het

n

t

o

161

bijzonder, terwijl het toch de grond-

legger is van vele andere distillaten

in de wereld. Sterker nog, tot 1900

was jenever dé sterke drank over de

hele wereld, kortweg aangeduid als

‘Hollands’. De jeugd loopt met een

grote boog om deze drank heen en

grijpt liever naar de mixdrankjes. De

recente accijnsverhogingen lijken de

nekslag. Jammer, want hiermee gaat

een op en top Nederlands/Belgisch

product ter ziele.

Zalcohol; wodka

JodenReeds vierduizend jaar geleden liep de patriarch Abraham met zijn zoon

Isaäc en zijn kleinzoon Jacob over de heuvels van het huidige Israël. De

kinderen van Jacob, die later de naam Israël kreeg, kwamen terug uit de

slavernij in Egypte om hun goddelijk erfgoed, hun beloofde land, op te

eisen. Omstreeks 1200 v.Chr. verstevigden de joden hun posities in het

land. Van 1012 tot 932 v.Chr. bestaat er reeds een ‘staat’ Israël met als

koningen David en Salomon. Het huidige Israël werd gesticht in 1948 na de

Onafhankelijkheidsoorlog. De landen waar de nu de meeste joden wonen

zijn achtereenvolgens de Verenigde Staten, Israël en Frankrijk. Vermijd bij

een eerste contact joodse moppen en onderwerpen als religie, de holocaust

en de Palestijnse kwestie. Kritiek op de staat Israël is niet hetzelfde als anti-

semitisme, hoewel dat wel als zodanig opgevat kan worden.

De sabbat is de zevende dag. Hij begint op vrijdagavond na zonsondergang

en neemt verder de zaterdag in beslag. Alle activiteit wordt stopgezet. Joden

gaan die dag naar de synagoge, eten met de familie, bestuderen de thora,

doen geen zaken, gaan niet op reis en bedienen geen machines.

Joden zijn erg op de familie gericht en op elkaar. Wellicht omdat ze zo vaak

vervolgd en in de steek gelaten zijn.

Een mannelijke baby wordt acht dagen na de geboorte besneden (dit wordt

bris of brit genoemd), maar de besnijdenis is geen voorwaarde om jood te

zijn. Een vrouwelijke baby krijgt vaak een welkomstceremonie op de vrij-

i

l

p

162

dagavond een maand na de geboorte. Koosjer heeft betrekking op religieuze

voorwerpen en vooral op de manier waarop voeding volgens de kasjroet, de

spijswetten, bereid en bewaard wordt. Zuivel en vlees moeten in ieder geval

gescheiden blijven. Zdieet

De joodse kalender werkt net als de islamitische met maanmaanden. Een

maanjaar duurt 354 dagen, waardoor de joodse kalender verschuift ten

opzichte van de christelijke. Zo begint het jaar 5772 op 29 september 2011

en 5773 op 17 september 2012. Het nieuwjaarsfeest Rosj Hasjana is een

inleiding op de tien dagen van inkeer die volgen. Gedurende deze periode

beoordeelt god elk individu. Zijn definitieve jaaroordeel valt op Jom Kippoer.

Er wordt gevast, gebeden en om vergeving van de zonden gevraagd. Vijf

dagen later is het tijd voor de Soekot, het Loofhuttenfeest. Met het bouwen

van een tabernakel herdenkt men de 40 dagen durende tocht van de joden

door de woestijn.64

Houd in Israël rekening met het volgende:

• Israëliërs eten op zijn Amerikaans. Ze snijden het eten op hun bord in kleine

stukjes met mes en vork en eten vervolgens met hun vork in de rechterhand.

• Een formele maaltijd begint altijd met het wassen van de handen en het

zegenen van in zout gedipt brood.

• Als men vlees eet, drinkt men zwarte koffie.

• Als u eten aangeboden krijgt, moet u in ieder geval iets nemen; anders wordt

het opgevat als ongepaste gereserveerdheid.

• Ruimtes in Israël zijn vaak klein; als u mag blijven logeren dan zal men flink

met de meubels moeten schuiven. Vouwt u zich dus zoveel mogelijk op.

• In een rij kunt u een plaats reserveren door diegene voor u de plaats te laten

vrijhouden.

• Op heilige plekken en bij religieuze ceremonies bedekken mannen hun

hoofd met een kippa of yamulka, uit respect voor god.

• Elkaar aanraken is vrij normaal. Doe hier echter niet direct aan mee. Trek

ook niet aan de vlechten, deze zijn echt.

• Men noemt elkaar erg snel bij de voornaam. Professoren laten zich veelal

wel met hun titel aanspreken.

• Israëliërs staan bij het praten veelal dicht bij elkaar, zijn soms erg emotio-

neel en zelfs familiair.

• Israëliërs zijn vaak bot en hebben nogal grove omgangsvormen. Een

Nederlander zal zich dan ook uitstekend thuisvoelen in het beloofde land.

zdieet; pasen

f

t

s

k

r

w

163

Kaas“Hoe wilt u een land regeren waar 258 verschillende soorten

kaas bestaan?”

Generaal Charles de Gaulle

Melk is niet houdbaar, gedroogde melk wel. Om die reden maakten de

oude Grieken al geiten- en schapenkaas, het latere feta, nu beschermd als

Europese aoc. Kaas wordt verkregen door de rijping van melk die eventueel

met zuursel kan worden versneld. Daarna wordt met behulp van stremsel

het wei gescheiden van de wrongel. Die wrongel is de verse kaas. Door die

wrongel te snijden, te roeren, te verhitten of door er schimmels aan toe

te voegen ontstaan de verschillende soorten kaas. De meeste kazen rijpen

verder in een vorm. Door het oppervlak te zouten versnelt deze rijping.

Bovendien neemt de houdbaarheid toe. Het wegleggen van de kazen in een

droge of juist vochtige ruimte bepaalt uiteindelijk de structuur van de korst

en de smaak. Veel streken in Europa zijn over de hele wereld beroemd om

hun kazen. We kennen kaas van geiten, schapen en koemelk. Frankrijk

en Italië hebben ongeveer driehonderdvijftig verschillende soorten kaas,

Spanje ruim tachtig, en Nederland en België enkele tientallen.

Ambachtelijk gemaakte kazen hebben vaak meer smaak dan de industriële

kazen. Hetzelfde geldt voor rauwmelkse kazen, zoals Vacherin. Maar let altijd

op het moment van aankoop. De oudste kazen zijn circa achttien maanden

oud. Veel ouder mogen kazen mogen niet worden, omdat ze dan te veel

ammoniak hebben aangemaakt.

Vroeger was kaas een typisch nagerecht voor de mannen. Zij trokken zich

terug in hun smokingjasje met sigaren en kaas. Het plateau met vijf tot zes

kaassoorten mocht nooit twee keer rond. Men is het er niet over eens of er

nou wel of geen boter bij kaas geserveerd dient te worden en of de korst op

te eten is. Prik kaas op uw bord met de punten van een speciaal kaasmes,

niet met een vork. Velen associëren kaas met vintage port. Maar ook een

t

i

o

164

glas rode wijn, cider of een volle witte wijn kunnen uitstekend. De kaas

wordt geserveerd vóór het zoete dessert; zoals met zoveel dingen is dat in

Engeland precies andersom.

zbritten; port

KaviaarKaviaar zijn de gezouten en gerijpte eitjes van de steur, een grote en slome

vis die in 250 miljoen jaar weinig veranderd is. Alleen de Russen beschouw-

den kaviaar vroeger als een delicatesse. In de rest van Europa en Amerika

werd kaviaar tot ver in de 19e eeuw aan de varkens gevoerd. Alle kaviaar

komt tegenwoordig uit de Kaspische Zee, waar overbevissing en vervuiling

het voortbestaan van de steur ernstig bedreigen. Het zilte zwarte goud wordt

binnenkort écht onbetaalbaar en waarschijnlijk rest ons dan niets anders

dan het eten van zalmeitjes. Een degradatie die erger is dan een teruggang

van champagne naar Perrier.

De steur legt pas eitjes als ze twaalf jaar of ouder is maar vaak halen de vis-

sen deze leeftijd niet. Er zijn drie soorten kaviaar. Beluga heeft de grootste

en kleurrijkste eitjes en is het duurste. De Belugasteur kan vijf meter lang

worden, tot 1500 kg wegen en meer dan 100 jaar oud worden. De kaviaar

van deze carnivoor smaakt licht ziltig en zeer romig. Sevruga is donkergrijs,

de meest ziltige en komt van het kleinste type steur. Oscietra of Asceta komen

het meeste voor, en hebben een lichte nootsmaak en een ‘knapperige’ korst.

De Acquitaine wordt geïmporteerd vanuit Frankrijk. Deze soort komt uit de

kweekvijvers van de Gironde en heeft een ziltige nasmaak die lang in de

mond blijft. De Italiaanse Perle Caviar van de ‘White Sturgeon’ komt uit de

kweekbassins uit Brescia, Noord-Italië. De smaak is mild, nootachtig, licht

zilt en blijft lang op de tong hangen. Anders dan de wilde kaviaar (die alleen

in de maanden maart/april en september/oktober geoogst wordt), kan kavi-

aar van kweeksteur het hele jaar door geoogst worden.

t

w

165

U krijgt kaviaar vaak op een paarlemoeren lepeltje aangereikt en dit hapt u

ineens af. Eventueel kan kaviaar ook geserveerd worden op blini’s. U mag

kaviaar besprenkelen met citroen. Druk de eitjes tegen uw gehemelte kapot

en kijk erbij alsof u zojuist de hemel heeft betreden. Oók als u de hap zee-

zout niet lekker vindt, of niet in hemels gelooft. Indien u kaviaar op de muis

van de hand legt en er van eet, mag uw hand niet naar kaviaar ruiken, alleen

dan heeft u zojuist verse kaviaar gegeten.

zvis

KerstmisKerstmis, althans de datum, heeft helemaal niets met Jezus Christus te

maken. Jezus werd geboren ergens halverwege de maand september van het

jaar 5 voor zichzelf. De datum van kerst werd pas in de vierde eeuw door de

Romeinse kerk gekozen om het volk af te leiden van een heidens feest, de

geboorte van de Zonnegod (Sol of Helios), dat op 25 december viel. Sindsdien

wordt Jezus’ geboorte dus op die dag gevierd.

Kerst was tot in de vorige eeuw een religieus getint feest,

maar is tegenwoordig weer een overwegend heidense

happening waar qua glitter en glamour alles uit de kast

moet worden gehaald, met smokings en cocktailjurk-

jes, dertiggangendiners en immense cadeaus. Alleen in

Nederland wordt het lijden verlengd met een tweede en

in sommige streken zelfs een derde kerstdag. In Groot-

Brittannië, Australië, Canada en Ierland is 26 december

Boxing Day, genoemd naar de dozen in de kerken die op die

dag opengingen om giften onder de armen te verdelen. De

kerstman is overigens een rechtstreekse afgeleide van de

Nederlandse Sint-Nicolaas.

zsinterklaas

Kinderen“Het is nooit te laat voor een gelukkige jeugd.”

Tom Robbins

Het leven draait niet alleen om uw kind(eren). Maak dat kinderen ook wijs.

Stel grenzen. Als u dat al niet doet bij hen, dan gaat het snel slechter met

deze wereld. Al in de 17e eeuw vonden buitenlanders dat Hollandse kinde-

ren te verwend, toegeeflijk en vrijpostig waren.65 Kinderen die goed opge-

h

f

w

i

p

w

166

voed zijn vragen niet te veel aandacht en vallen derhalve niet op. Kinderen

horen niet tussen u en de gast in te staan, van u af te blijven als u in gesprek

bent en niet na te apen. Kinderen van anderen mag u best corrigeren, maar

slechts met woorden. Geef liefde en houd afstand. Langs de voetbalvelden,

bij zangcompetities en andere evenementen is de geldingsdrang van de

ouders omgekeerd evenredig aan hun eigen succes en talent. Zij kunnen

beter thuis blijven; hier draait het namelijk wel om uw kind.

zbaby

Klagen, slecht nieuws en kritiek gevenKritiek hebben is niet hetzelfde als een conflict hebben, al volgen deze

twee vormen van communicatie wel vaak op. Ga bij slecht nieuws direct de

confrontatie aan. Vat klachten of kritiek niet persoonlijk op. Omzeil schijn-

bezwaren door vragen te stellen. Stel de sleutelvraag ‘waarom’ een aantal

malen om tot de essentie door te dringen. Herformuleer klachten tot posi-

tieve wensen en compenseer reële bezwaren. Laat iemand zijn eigen oplos-

singen aandragen of laat iemand denken dat het zijn eigen oplossingen zijn.

Word nooit persoonlijk en breng uw kritiek rustig. Schreeuw niet. Zeker de

laatste jaren ageren we nogal snel en heftig. Slik eerst even een paar keer.

Helpt dat niet, slik dan een paar valiumtabletten.

Opbouwende kritiek is relevant, gaat over gedrag, is beschrijvend, feitelijk,

specifiek en correct. Een mening wordt in de ik-vorm gegeven, gaat over

veranderbaar gedrag en bevat een wens. Argumenten worden na de slechte

boodschap niet meer gehoord. Gun de ander dus tijd voor verwerking, maar

krabbel niet terug. Sluit positief af en geef een opening voor de toekomst.

zbeledigen; conflict; reclameren

Klassen en klasse“Ik geloof niet in klassenverschillen, maar gelukkig is mijn

butler het niet met me eens.”

Marc, cartoon in The Times, 1976

w

r

l

s

167

In tegenstelling tot wat men, zeker in het ogenschijnlijk egalitaire noord-

westen van Europa, wenst te geloven, bestaan er wel degelijk klassen. De

maatschappij is verdeeld in allerlei zichtbare en onzichtbare lagen en daar

is op zich helemaal niet zo veel tegen. Dat de top van het bedrijfsleven er

trots op is op spekzolen en in spijkerbroek rond te lopen, omdat ‘we alle-

maal zo gewoon zijn gebleven’, is nog steeds een grote bedreiging voor de

economie. Dit kost ons op jaarbasis waarschijnlijk miljarden. U beweegt

elegant als een soepele acrobaat tussen hoog en laag en van links naar

rechts, zonder zich iets aan te trekken van grenzen en conventies. Bij klasse

gaat het om distinctie tegenover eenvormigheid. Klasse wordt vaak verward

met afkomst. Hoogstaande mensen vindt u echter in alle en soms zelfs in

de ‘betere’ kringen. Edmund Burke (1722-1792) heeft het verschil al in één

beschaafde klap duidelijk gemaakt: A king may make a nobleman, but he cannot

make a gentleman.

zadel; dame; elegantie; netwerken

KledingUw kleding zegt veel over u, of soms helemaal niets, maar dat zegt dan ook

genoeg. Indien u zich conformeert aan gebruiken, tradities of verwachtin-

gen, kunt u hooguit bestempeld worden als: ‘hij hoort erbij’, ‘zij weet hoe

het hoort’, of iets dergelijks. Wanneer u deze goedkeuring heeft, kunt u

onopvallend uw entree maken en meer de nadruk leggen op uzelf en op

datgene waar u eigenlijk voor komt. Kleding met schreeuwerige merken

is meer iets voor clochards die als levende reclamezuil de kost verdienen.

Draag liever iets van uw opa of iets dat voor u gemaakt is. Loop er evenmin

bij als vogelverschrikker of modepop; vaak is één modieus item genoeg om

te laten zien dat u van deze tijd bent.

Zorg dat uw kleding schoon, ongescheurd en passend is. Dat is het begin.

Combineer niet te veel verschillende designs of kleuren. Een combinatie uit

één kleur is formeler dan verschillende kleuren samen. Wanneer u een zeer

uitgesproken kledingkeuze heeft, bijvoorbeeld door veel kleuren te combi-

neren of door bijzondere ontwerpen, bedenk dan dat u soms meer aandacht

krijgt voor uw kleding dan voor uzelf.

Een goedgeklede dame maakt onderscheid tussen morgen- en middagkle-

ding. ‘s Ochtends draagt zij makkelijk zittende kleding, bijvoorbeeld een

japon, rok met pull-over of een broek met een trui. Als gastvrouw gaat u

gedegen, maar sober en hoedloos gekleed.

r

w

s

k

s

h

s

168

Als casual wordt voorgeschreven, overdrijf dan niet. Dus geen Havaianas, of

een gescheurd T-shirt. Raadpleeg ook de tabel op pagina 68. Denk ook aan

de kleuren die u draagt: de zenuwslopende cocktail van auberginekleurige

overhemden, indigo jasjes en paarse, met fel glinsterende dasspelden op de

plaats gehouden dassen die ons straatbeeld teistert, is al pijnlijk genoeg.

Daarom enkele tips en richtlijnen ter optimalisering van uw garderobe:

• Loop naar uw garderobekast en gooi alle niet vormloze en niet-passende

kleding weg. Recycleer alle kleding die kapot of verkleurd is.

• Draag stoffen die qua kleur en fijnheid bij het seizoen passen en draag

verschillende materialen over elkaar heen. Linnen op glad bijvoorbeeld of

kamgaren op een visgraat hemd. Zorg ervoor dat u opvallende dessins niet

te vaak draagt. Een wijsheid die Erasmus al in 1530 kende: “Drukke motie-

ven en bonte kleuren passen bij gekken en apen.”66

• Blauw en wit zijn de meest formele kleuren voor een hemd, omdat een licht-

donker contrast op zijn minst de schijn van autoriteit wekt.

• Als u geen pakkenmens bent, draag dan geen pak. Maar mensen in pak kun-

nen nog steeds meer en vaker geld lenen dan mensen zonder pak. Wissel

kleding iedere dag af. Als u dagelijks een pak draagt, is een collectie van vijf

pakken het minimum. Een grijs en een donkerblauw (mantel)pak horen in

uw garderobe. Een spijkerbroek ook.

• Zorg dat twee van de drie kleuren voor hemd, pak en das die u aantrekt van

dezelfde kleurenfamilie zijn. Warme kleuren zijn rood, geel, oranje, bruin,

beige, roze, terra, aardkleuren en purper. Koude kleuren zijn groen, blauw,

grijs, lavendel en indigo.67

• Een das met een patroon moet de kleur van het pak of het overhemd in zich

hebben. Als u geen das draagt, zorg dan voor voldoende kleur en een goede

kraag.

Voor originele variaties op bovenstaande: Zdandy

zdas; casual; cocktailjurk; imago; kledingvoorschrift; mantelpak; overjas; pak

s