OPDRACHTKAARTENHNE-TOURToelichtingvoordediëtistInonderstaandetekststaatuitgelegdhoejekuntwerkenmetdeopdrachtkaartenvandeHNE-tour.DetekstinhetoorspronkelijkHandboekvoordediëtistisgebaseerdopdeoudeSchijfvanVijf.Inmaart2016isdenieuweSchijfvanVijfhiervoorindeplaatsgekomen.AchtergrondinformatieoverdenieuweSchijfvanVijfkunjevindenopdesitevanhetVoedingscentrum:http://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf.aspxenhttp://www.voedingscentrum.nl/professionals/schijf-van-vijf.aspx.HethandboekisdeelsaangepastaandenieuweSchijfvanVijf.Ditbetreftalleenditgedeeltebehorendebijdeopdrachtkaarten.Deoriginelevormgegevenopdrachtkaartenuitde‘HNE-tour,Handboekvoordediëtist’zijnwelgewoontegebruikenvoordedeelnemersomdatdezegeenonjuisteinformatiebevatten.BijdeopdrachtenisgekozenvoordeproductgroependienietbehorentotdeSchijfvanVijf,dezogenaamdeextra’s.Deextra’svallenbuitendeSchijfvanVijf,omdatjezenietnodighebtomgezondteblijven.Zewordenvaakvoordesmaakgegeten.MetdeaanbevolenhoeveelhedenvandeSchijfvanVijfkrijgje–alsjelekkervarieert–allevoedingsstoffenbinnen,maarnietalleenergiediejenodighebt.Jekanerdanvoorkiezenomwatextra’suitdeSchijfvanVijfteetenomtochvoldoendeenergiebinnentekrijgen.Denkhierbijaaneenextraboterhamofwatmeerfruit.Sommigeproductenbevattenteveelzout,suikerofverzadigdvet,ofhebbenmaarweinigvezels.DieproductenstaannietindeSchijfvanVijf.Afhankelijkvandehoeveelheidenergie,verzadigdvetenzoutzijndezeproducteningedeeldalsdagkeuze(ietskleins)ofweekkeuze(watgroters).Eenvolwassenekanervoorkiezendeenergiediehij‘mist’aantevullenmet3-5dagkeuzesenhooguit3weekkeuzesvanbuitendeSchijfvanVijf.DitisdusookeenmanieromdeaanbevolenhoeveelhedenuitdeSchijfvanVijfaantevullenenhierwordtindepraktijkvakervoorgekozen,wantdemeestemensenetengraagwatvandeextra’s.

Erzijnopdrachtkaartenbeschikbaarvandeproductgroepen:

• Dranken• Koek• Sauzen• Zoetbroodbeleg• Zoutjes

PlanvanaanpakBijdeHNE-tourwordtnormalitergewerktingroepjes.Degroepjeswerken20minutenopdewinkelvloeraandrieopdrachtkaartenwaarnaer30minutennodigzijnvoordenabespreking.Uiteraardkunnenerookanderekeuzesgemaaktwordenofindividueelwordengewerkt.Onderstaandeuitlegisgerichtophet‘normaleconcept’.•Kiesvantevorendrievandebovenstaandeopdrachtkaartenuitommeetewerken.•Meerverschillendeopdrachtkaartengebruikenispraktischgezienniethaalbaar.Denabesprekingwordtdantelang.•Printofkopieervoldoendevandeopdrachtkaartenuitbijlage8vanhetoriginelehandboekopstevigpapier,zodatdedeelnemersergoedopkunnenschrijven.•Zorgvoorwatreserveopdrachtkaartenvoorsnellegroepjes.•Maakgroepjesvantweeofdriepersonen.•Laatelkgroepjekiezenuitdedrieopdrachtkaartenofbepaalzelfwiewatgaatdoen.Zorgweldatalledriedegekozenproductgroepenaanbodkomen.•Geefelkgroepslideeneigenopdrachtkaartmetdeopdrachtvanzijngroepjeeneenpen.Zelfschrijvenbevordertdebetrokkenheidvandedeelnemers.•Vaakheefteengroepje20minutennodigvoorhetuitvoerenvanéénkaart.•Alsdedeelnemerseenkwartierbezigzijnmethunopdrachtkaartenloopjebijiedergroepjelangsomtezeggendatzehetdesbetreffendeonderdeelkunnenafrondenengeefjedeverzamelplekaan.•Gavervolgensmetz’nallennaardenabespreekruimte.

Elkeproductgroepkomtalsvolgtaanbodindevolgendehoofdstukken:A.InleidingKorteuitlegoverdeproductgroepenoverdeinnamedoordegemiddeldeNederlander.B.LocatieHierstaatopwelkeplaatsindesupermarktdeproductgroepwordtbehandeld.C.WerkvormenAlseerstestaathetdoelvandewerkvorm(en)beschrevenenvervolgensdewerkvormzelf.Bijdezeproductgroepenisdewerkvorm:Opdrachtenuitvoereningroepjes.D.HNE-tipsenwetenswaardighedenOnderdezenoemerpresenterenweeenaantal‘weetjes’voordedeelnemer.Jekuntdezewetenswaardighedeninpasseninjeuitlegbijdenabespreking.Hetisonmogelijkomvolledigtezijn,duskiesereenaantaluitdiejerelevantlijken.Speelinopwaterindegroepwordtgezegdenwelkeproductenerzijngepakt.E.Productinformatie

Bijsommigeproductgroepenisproductinformatietoegevoegd.Dezeinformatieisverzameldin2012.Eendeelvandeproductinformatieisopnieuwbekekenendusweeractueel.Waarditnietisgedaan,wordtditaangegeven.Checkdandusdeverpakkingenofdeinformatienogklopt!

DRANKENDeelnemersontdekkenwathetverschilisincalorieëntussengewoneenlight-frisdrankenlerenachterhalenhoeveelvruchtensaperzitindiversesoortendranken.A.InleidingFrisdrankgezoetmetsuikerlevertveelcalorieën.Hetverzadigtnietendaardoorkunjeerongemerktveelvandrinken.Ditheefteenflinkebijdrageaandeenergie-innametotgevolgenrisicoopgewichtstoename.Uitervaringvandiëtistenblijkenmensenvaaktedenkendatdrankenalsvruchtensapensportdrankjesgezondekeuzeszijn.Mensenhebbenvaaknietdoordatdezedrankenveelenergieleveren.Frisdrank,vruchtensap,sportdrankjesenanderegezoetedrankenzijnextra’s,dienietinhetvochtvakvandeSchijfvanVijfvallen.B.LocatieDeafdelingmetfrisdrankensappen.C.WerkvormenOpdrachteningroepjesErzijntweeopdrachtenbijditonderdeel.Hetisdebedoelingdatbeideopdrachtenwordenuitgevoerd.Deproductengaanmeenaardenabesprekingendeopdrachtenwordendaargezamenlijkbesproken.Misschienvindjehetleukomzelfnogbepaaldeproductenmeetenemendiejehetbesprekenwaardvindt.Opdracht1:Zoekvanéénsoortfrisdrank(metprik)vanhetzelfdemerkeengewoneendelight-versie.Bekijkdeingrediënten:welkestoffenindelijstzorgenvoordezoetesmaak?Kijkookhoeveelkilocalorieën(kcal)erperglas(250ml)indedoorjulliegekozendrankenzitten.Naamgewonefrisdrank:Ditziterinomhetzoettemaken:Levertperglas:……..kcalNaamlightfrisdrank:Ditziterinomhetzoettemaken:Levertperglas:……..kcalNeemdeflessenmee.

D.HNE-tipsenwetenswaardighedenHNE-tipsGevarieerder•Wisselzoetedrankenafmetwateroftheeofkoffiezondersuiker.Kleinereporties•Neeminplaatsvaneengrootglaszoetedrankeenseenkleinglas.Gezonder•DebestekeuzeisomtekiezenvoordedrankenuitdeSchijfvanVijf.Denkhierbijaanwater,(kruiden)thee/koffiezondersuikerofongezoetemagereofhalfvollemelkproductenof-melkvervangers.Frisdrankiseen‘weekkeuze’enhiervoorkandusmaareenenkelekeerperweekvoorwordengekozen,alsde‘weekkeuzes’nietaanandereproductenopgaat.Light-frisdrank(metmaximaal4kcalper100ml)iseen‘dagkeuze’hiervoorkanduseventueeldagelijkswordengekozen(want3-5dagkeuzes).Regelmatiger•Drinkopvastetijdeneenglaswatertussendoor.Zovoorkomjedorstgevoel,eengevoelwateigenlijkpasoptreedtalsjeteweinighebtgedronken.E.Wetenswaardigheden•Ineengrootglas‘gewone’frisdrankzittenvaakwelzessuikerklontjes(25gsuiker=ruim6klontjesvan4gram).•In‘light’frisdrankzitvaakeencombinatievantweeofdriezoetstoffen.Veelgebruiktezoetstoffeninfrisdrankzijn:aspartaam,acesulfaam-K,sacharineencyclamaatenstevia.•‘Gewone’frisdranklevertveel‘lege’calorieën,datwilzeggenwelveelcalorieënmaargeenwaardevollevoedingsstoffenzoalseiwitten,vitaminesenmineralen.•Lightfrisdranklevertgeenofnauwelijkscalorieën,doordathetslechtswater,koolzuur,zoetstoffen,E-nummersenaroma’sbevat.•Ooklight-(fris)drankisslechtvoorjetanden.Dezurenindedrankveroorzakentanderosie.•Alsjelightdrinktinplaatsvanmetsuikergezoetedranken,leerjenietwennenaaneenminderzoetesmaak.•Voorbeeldenvankcalperglasvan250mlvanhetmerkCocaCola:-Regular 105kcal-Life 58kcal-Light 0,5kcal-Zero 0,8kcalLightenZerozijninditgevalallebeigezoetmetdezoetstoffenaspartaamenacesulfaam-K.InLifezitnaastsuikerookdezoetstofStevia.•Lightstaatnietaltijdgelijkaan(vrijwel)geencalorieën.Vooreendrankals‘DubbelFrisssLight’geldtdatertochnogcirca30calorieënperglasvan200mlinzitten.Ditkomtomdathetproductdeelsuitvruchtensapbestaat.DubbelFrisssisgezoetmetsucralose.Erisookeen‘DubbelFrisssFree’welke32kcalperglasvan200mlbevat.Aandezevariantisgeenzoetstoftoegevoegd.H

Opdracht2:Ganunaardesappen.Opheelveelpakkenstaatfruitafgebeeld.Maarziterookalleenmaarvruchtensapindiepakken?Zoekéénpakmethetwoord‘sap’eropenéénanderpakmet‘DubbelFrisss’,‘nectar’of‘drank’erop.Kijkhoeveelvruchtensaperinzit.Naamsap:Hoeveelsap:…………%Naamanderevruchtendrank:Hoeveelsap:…………%Doedepakkeninjemandje.NEtips

HNE-tipsGevarieerder•Erzijnvelesoortenvruchtensappen,dusjekuntvolopvariëren.Besefweldathetbijvruchtensappenenanderevruchtendrankenmetmeerdan4kcalper100mlaltijdom‘weekkeuzes’gaat.Varieerduslievermetlekkerewatertjesmeteensmaakje,zoalswatermetmuntencitroenofdegrotevariatieaan(kruiden)theesoortendieertekoopis.Kleinereporties•Ookin‘sappen’zittenveelcalorieëndoordevruchtensuikers.Wiljetochsap,daniseenkleinglasinplaatsvangrootglasiseenprimastap.Ookkanjehetsapaanlengenmetwater.Gezonder•Kieseensvoorsinaasappelsapofgrapefruitsapmetvruchtvleesinplaatsvanvooranderesappen.Dezesappenbevattenmeervezels.Wetenswaardigheden•Alser‘sap’ophetpakstaat,moethetproductwettelijkgezienvoortenminste98%uitvruchtensapbestaan.•Staaterindenaam‘nectar’,‘drank’,‘DubbelFrisss’ofeenanderefantasienaamdanismaareengedeeltevandedrankvruchtensap.Bijdeingrediëntenkunjelezenomhoeveelprocentditgaat.•Indergelijkeproductenishetsapaangevuldmetwater,suikeren/ofzoetstoffen,voedingszuren,aroma’sensomsmetkoolzuur.•Alsvoorbeeldde‘gewone’DubbelFrisssAppelPerzik.Dezebevatslechts15%sap.Datzoujenietverwachtenalsjede‘fruitige’verpakkingziet.•Invruchtensapzittennogwelwatvitamines,mineralenenanti-oxidanten.Maarnaopenenlooptditgehalteterug.•Hetetenvandehelevruchtiseenbeterekeuzedanalleendrinkenvanhetsap.Jekrijgtdanallegoedevoedingsstoffenuithetfruitbinnen.Bijsapgaathetomhetvocht,devruchtensuikersenslechtseendeelvandevitaminesenmineralen.Devezelsblijvengeheelofgrotendeelsachterindepulpdiejenietbinnenkrijgt.•Alsjegraagvruchtensapdrinkt,maarookopjegewichtwiltletten,menghetdanmetwater.•Hebjemoeitemetminderzoet,begindanmetveelsapenweinigwaterengainstapjesnaarsteedsmeerwaterenmindervruchtensap.Uiteindelijklekkerwaterdrinken!•Eenlongdrinkglas(250ml)vandevolgendedrankenlevert:DubbelFrisss70kcal:DubbelFrisssLight38kcal.•Eensapglasvruchtensaplevert50tot95kcalafhankelijkvandesoort.Druivensapscoorthethoogstengrapefruitsaphetlaagst.Groentesappenzijnmindercalorierijkdanvruchtensappen.OokgroentesappenzittennietindeSchijfvanVijfonderandereomdatermeestalzoutaantoeisgevoegd.

Bijvragenoversportdrank:•Eriseengrotediversiteitaansportdrankentekoopindesupermarkt.•MetnamedehypertoneHighEnergysportdrankenleverenveelcalorieën(enkoolhydraten).ZolevertbijvoorbeeldeenhalveliterflesAADrinkHighEnergy295kcal.•Voorde‘gewone’recreatievesportervolstaathetmeestalomgewoonwatwaterofeenmagerezuivelproducttegebruikenincombinatiemetbijvoorbeeldeenstukfruit.•Dehypotoneenisotonesportdrankenzittenlagerinkcalenkoolhydraten.ZoleverteenhalveliterAquarius-variantenLemon135kcal,want27kcal/100ml.•Tervergelijking:eengemiddeldefrisdrankbevat41kcal/100ml.•Erbestaanooksportdrankenenmetweinigofgeencalorieënzoals:AquariusZeroLemon,AADrinkSportwaterenAADrinkHydrationZeroSugar.Overigepuntendiejekuntbesprekenbijditonderwerp:•Gainopwatdedeelnemerszelfgraagdrinkenengeefuitlegoverdesamenstellingvandedrankalshetnognietaanbodisgekomen.•Deaanbevolenhoeveelheidvochtperdagvooreenvolwasseneisanderhalveliter.•Ookdemelkproductentellenmee.Kiesvoordemagereofhalfvollesoortenzondertoegevoegdsuiker.•Drinkliefstgeenalcoholalsjeditnietgewendbentofbeperkhetanderstotnietmeerdan1glasperdag.Eenglasalcoholvaltonderdeweekkeuzes.E.ProductinformatieBijdrankenishetvooralbelangrijktekijkennaardecalorieënperglas.Drankenmetweinigofgeencalorieënhebbendevoorkeur.Somsstaathetenergiegehalteaangegevenopdeverpakkingvaneenproduct.Staathetaantalcalorieënalleenaangegevenper100mldanzijnditdestandaardmaten:DrankMaatInhoudFrisdrank/limonade/(mineraal)water glas 250mlSap glas 150mlMelk beker 250mlKoffie kopje 125mlThee glas 150mlRaadpleegdeEettabel,bestelnummer806,alsjedrankenopalfabetwiltzoekenendegetallenperglaswiltaflezen.IndeNederlandseVoedingsmiddelentabel,bestelnummer200,vindjeeenaparthoofdstuk‘dranken’.Devoedingsstoffenwordenhierweergegevenper100ml.Alsjehetperglaswiltweten,moetjedusomrekenen.

KOEKDeelnemersgaannadenkenoverdeeigenkoekkeuzeengezonderealternatieven,enmakenkennismetdekenmerkenopdeverpakking.A.InleidingKoek,koekjesengebakleverendoorgaansveelcalorieënalsgevolgvande(vaakverzadigde)vettenensuikersindezeproducten.Inhetkadervanovergewichtishetverstandigniettevaakenteveelproductentegebruikenuitdezegroep.B.LocatieDekoekafdeling.C.WerkvormenOpdrachteningroepjesErzijntweeopdrachtenbijditonderdeel.Hetisdebedoelingdatalleopdrachtenvanhetonderdeelwordenuitgevoerdvoordatdevolgendeopdrachtkaartwordtbekeken.Opdracht1kunnendedeelnemersindividueeldoen.Kijkalrondlopendgoednaarwaterzoalisgepakt.Misjeinteressanteproductendiejetochgraagwiltbespreken,neemdiedanzelfnogmeenaardenabespreking.Opdracht1:Kiesperpersooneenkoeksoortdiejelekkervindt.Jouwkeuze:Kunjeeengezonderalternatiefvinden?Bijvoorbeeldmetbijgaandlogo?Gezonderalternatief:Waaromdenkjedatdezekoekgezonderis?Neemdekoeksoortendiejehebtgepaktmeenaardenabespreking

Opdracht2:Zoekinditschapeensoortkoekofreepmetéénvandevolgendekenmerken*.Decijfersmogenanderszijn!Welkgetalenpercentagestaaterbij‘ENERGIE’?……….kcal%Watdenkjedatditbetekent?Ditbetekentdat:…………………..NBvoorbegeleider:opopdrachtkaartstaatnogeenafbeeldingvanhetGDA-logo.Dehedendaagselogo’szienerietsandersuit.OpkoekenvanLUenVerkadestaatweleenbruikbaarlogometenergieperkoekendevermeldingwelk%vandeaanbevolenhoeveelheidenergieperdagditlevertErstaatinhetlogoook‘perkoek’of‘perpak’.Datisdenormaleportievolgensdefabrikant.Watisvandezekoekofreepéénportievolgensdeverpakking?Eenportieis:…………………….Kloptdieportiemetwatjijzounemenvaneenproductalsdit?ja/nee**streepdoorwatnietvantoepassingis.

Doehetproductdatjehebtgekozeninjemandje.HNE

D.HNE-tipsenwetenswaardighedenHNE-tipsGevarieerder•Houjevanzoetdankunjeinplaatsvankoekookkiezenvooreenboterhamofknäckebrödmetbijvoorbeeldappelstroop,jamofhoning.Porties•Alsjeveelkoekeetkunjeervoorkiezendeportietehalveren.•Eetinplaatsvaneengrotekoekeenkleinkoekje.•Alsjenormaaléénpakjeeetvanvoorverpaktekoekenveranderditdaninéénstuk.Gezonder•Vervangjekoekmomentdooreengroente-offruitmoment.•Neemeenvolkorenbiscuitjeinplaatsvanjegebruikelijkekoekje.•Wiljeminderverzadigdveteten,kiesdanvooreenplakjeontbijtkoekofmini-eierkoekinplaatsvananderekoek.Wetenswaardigheden•Koeklevertveelvetensuiker.Hetbetreftvaakverzadigdvet.Zieverpakking.•Verzadigdvetkanafkomstigzijnvangehardplantaardigvet,roomboter,kokos-ofpalmvet.•Ookwordtervaakgedeeltelijkgehardplantaardigvetgebruiktinkoekengebak.Gedeeltelijkgehardvetkantransvettenbevatten,welkedekansophart-envaatziektenverhogen.•Opdeverpakkingstaatveelaldehoeveelheidcalorieën,soortenhoeveelheidvet,gehalteaansuikerenvezelsvermeld.Alsditperkoekisgedeclareerdkunjekoekenonderlinggoedvergelijken.Hoemeervezelshoebeter;quacalorieën,vetensuikerzienwelievereenlagescore.•Koekjesbevattensomseenvoedingswaardeaanduidingindevormvaneenlogo.Doorditlogokunjehetenergiegehalteopdevoorkantvanhetproductaflezen.Doordatdefabrikantzelfdeportiegroottebepaalt,kanditwelmisverstandenbijdeconsumentopleveren.•Kijkaltijdwaterwordtbedoeldmetéénportie.Isditdehoeveelheiddiejijookdaadwerkelijkeetofeetjemisschienmeer?•Anderevoorbeeldenvangezondheidslogo’szijnhetgroeneenblauweVinkjevandestichtingIkKiesBewust.Hetgeeftdegezonderekeuzeaanbinneneengroepvergelijkbareproducten.HetgroeneVinkjestaatopbasisproductenuitdeSchijfvanVijf;hetblauweVinkjeopnietbasisproductenofwelextra’s.NognietallesvandenieuweSchijfisverwerkt.•Koekjesvanvolkorenmeelbevattenmeervezelsdan‘gewone’koekjesvanwittebloem.

Neemlievereenvolkorenbiscuitjedanspecialekoekjesverrijktmetvezelszoalsinuline.•Voorbeeldenvangrotereencalorierijkerekoekenzijn:mueslikoek(120kcal),stroopwafel(190kcal),rozekoek(240kcal),kokosmakroon(235kcal),gevuldekoek(245kcal).•Voorbeeldenvanmindercalorierijkebiscuitsenkoekjeszijn:langevinger(20kcal),Mariabiscuit(22kcal),Koffieleutje(34kcal),kletskop(35kcal),volkorenbiscuitSanFrancisco(45kcal),bitterkoekje(47kcal),Bastogne(50kcal).Hetgaaternatuurlijkwelomhoeveeljeervaneet.NB:Bovenstaandevoedingswaardeinformatiedateertuit2012enisnietgecontroleerd.•Eeneierkoekbevatbijnageenvetmaarlevertdoordevaakgroteportiewelaardigwatcalorieën.Eenmini-eierkoekvan30grambevatal85kcalperstuk.•Koekjeswordensomsookpertwee,drieofvierverpakt.Jebentdangeneigdzeallemaalopteeten.•Ontbijtkoeksoortenenkruidkoekbevattenbijnageenvet(zieookgraanproducten),maarnogbestveelenergie,vooruituitsuikers.•Koekenmeteengunstigesamenstellingzijnbijvoorbeeld:Evergreen,Sultana,KapiteinKoek,Right,Vitalinea.Dezekoekenzijnvaakverpaktpermeerderestuks.Ligaheeftspecialebewaardoosjeswaarinslechtséénkoekkanwordenmeegenomen.•Fruitofgroenteeetjeookprimatussendemaaltijdendoorinplaatsvankoek.E.ProductinformatieHetaanbodinkoekvarieertenorm.Gebruikbijdebesprekingvooraldeverpakkingenvandeproductendiededeelnemershebbenmeegenomen.Ditlevertvolopgespreksstofop.HetishandigomdeEettabel,bestelnummer806,ofNederlandseVoedingsmiddelentabel,bestelnummer200,bijjetehebbenalsjenogietswiltnazoeken.

SAUZEN

Deelnemersontdekkenzelfhoeveelveterinsauzenzitdoorflessensausopvolgordevanvetgehaltetezetten,envervolgensviadeverpakkingteontdekkenofdezevolgordeklopt.

A.InleidingSauzenbehorenniettotdebasisvoedingsmiddelen,maartotdegroep‘extra’s’.ZevallenbuitendeSchijfvanVijf,wantjehebtzenietnodigomgezondteblijven.Zewordengegetenvoordesmaakofomeengerechtwatsmeuïgermeetemaken.Voorsommigemensenishetetenvansausbijdemaaltijdeenvastegewoonte.Eristegenwoordigeengrotekeuzeinsauzenenhetetiketleertdatdesamenstellingsterkverschilt.B.LocatieHetschapmetdekoudesauzen.C.WerkvormenOpdrachteningroepjesErzijntweeopdrachtenbijditonderdeel.Hetisdebedoelingdatalleopdrachtenvanhetonderdeelwordenuitgevoerdalvorensovertegaannaareenvolgendeopdrachtkaart.Opdracht1kunnendedeelnemersindividueeldoen.Kijkalrondlopendgoednaarwaterzoalisgepakt.Misjeinteressanteproductendiejetochgraagwiltbespreken,neemdiedanzelfnogmeenaardenabespreking.Opdracht1:Neemeenwinkelmandjeenpakeenflesofpot‘gewone’mayonaise,yoghurt-mayo,‘gewone’fritessaus,knoflooksaus,eenrodesauseneendressingzonderolie.Alsjezelfnogvaakeenanderesausgebruiktmagjeookdezenogtoevoegen.Zetopgevoel(duszonderopdeverpakkingtekijken)desauzenopvolgordevantotalehoeveelheidvet.Schrijfdevolgordeopvanlaagnaarhoog:Laag •

••••

Hoog •Zijndevettenindezesauzengezondeofongezondevetten?

9

Opdracht2:Bekijknudeverpakkingenopvoedingswaardeencheckperproductdetotaalvetgehaltenper100gram.Schrijfwederomdevolgordeopvanlaagnaarhoog:Laag •

••••

Hoog •Bijwelkesauzenwashetvetgehalteheelandersdanjevantevorendacht?

D.HNE-tipsenwetenswaardighedenHNE-tipsGevarieerder•Varieerinbereidingswijzevanjewarmemaaltijd.•Langnietelkebereidingswijzebehoeftverrijkingmeteensaus.Kleinereporties•Neemeenvoorafbepaaldekleinereportievaneensausdanjegewendwasenzetdeflesterugopdebewaarplek,danbenjemindergeneigdsteedsbijtepakken.Gezonder•Eenzelfgemaaktesausvanmagereyoghurten/ofkwarkmetkruidenenspecerijenzónderzout,valtindeSchijfvanVijf.•Eeneetlepelvandevolgendesauzeniseendagkeuze:Barbecuesaus,chilisaus,curry,FriteslijnvanRemia,fritessausmax.25%olie,Joppiesaus,knoflooksausmet20%olie,mosterd,piccalilly,slasausmet25^%olie,tomatenketchup.•Eeneetlepelvandeoverigesauzeniseenweekkeuze.HNEtips

Wetenswaardigheden•Demeestewittesauzenbevattenmeervetdanrodesauzen.•Hetvetinkoudewittesauzenenmayonaisekomtvanolieenisdusgrotendeelsonverzadigd.•Ookalzijnonverzadigdevettengezond,tochlevertelkegramwel9kcal.•Bovenstaandegeldtechterniet(meer)alsgoudenregel.ZoheeftCalvéeen‘slechts3%vetmayo’enook‘RemiaFriteslijn’heeftproductenmetmaar5,3%vet.•Eeneetlepelsausweegt15gram.•Eeneetlepelketchuplevert20kcal,eeneetlepelmayonaiseal135kcal.•Aansommigesauzenwordtyoghurttoegevoegd.Vaakvindjeditterugindenaam(zoalsYofresh).•Fritessausisveelmindervetdanmayonaiseenvergelijkbaarmetbijvoorbeeldyoghurt-mayo’s.•Rodesauzen,zoalsketchup,curry,chilienbarbecuesausenpiccalillybevattengeenofheelweinigvetmaarbestwelveelsuiker.•Naastdressingsmetoliezijnerookkant-enklaredressingszonderolie,zoals‘RemiaSalatadressing’.•Jekunteenkoudesausookmakenopbasisvanyoghurtofkwarkmetsmaakmakersalspiccalilly,tomatenketchup,kerrie,peper,groenekruidenofmosterd.

WarmesauzenAlsjebijdenabesprekingooknogwiltingaanopwarmesauzen,kunjeenkeleroomproducten(zieonderstetabelbij‘Productinformatie’)meenemennaardenabespreking.Sommigeproductenhiervanzijnkoelversenanderelanghoudbaar.Somsstaanzebijdekoudesauzenindebuurt,maarvaakbijdehoudbaremelkproducten.Derodepastasauzenomteverwarmen,staanvaakooknietopdesausafdeling,maarindeItaliaansehoek.•Sommigevandezerodesauzenbevattenbestveelvetdoortoegevoegdeolieen/ofpestoensomsookkaas.Jekunterzo’npotbijpakkenendedeelnemershierattentopmaken.•Crèmefraîche(koelvak)isaangezuurdeslagroomenisgeschiktvoorwarmeenkoudesauzen.•Zureroom(koelvak)ishetzelfdealssourcream.Zureroomismindervetdancrèmefraîcheenkanwordenverwerktinkoudesauzen.•Inwarmesauzenkunjealsalternatiefvoorcrèmefraîchekiezenvoorhalfvollekoffiemelk,roomculinair(light),AlproSojacuisine(light),of(kook)yoghurt.•Zelfgemaakte(warme)roomsauzenmetdierlijkevettenuitboter,slagroom,crèmefraîcheofzureroombevattengrotendeelsverzadigdvet.E.ProductinformatieKoudesauzenGramvetper100gramKoudesauzen Gramvetper100gramBarbecuesaus 0TomatenketchupenHotKetchup 0Dressingzonderolie 0Piccalilly 1Mayo,laagvetsoorten 4Satésaus(vanpakje) 6Satésaus(pot) 16Knoflooksaus 25Yoghurt-mayo 25Cocktailsaus 26Fritessaus 26Fritessaushalfvol 13Mayonaise 73Roomproducten Gramvet Gramverzadigdvet(dierlijkenplantaardig) per100gram per100gramAlprosojacuisinelight(opsojabasis) 5 1Roomculinairlight(Campina) 8 6Kookroomlight 8 5Kookyoghurt 10 3Crèmefraîche,halfvol 15 9Kookroom,BlueBandFinesse 15 5Alprosojacuisine(opsojabasis) 17 2Zureroom 19 11Kookroom 20 12Roomculinair(Campina) 20 14BlueBandFinessevoorverrijken 20 14Crèmefraîche 35 20Slagroom 36 20Decijfersuitbovenstaandetabelendemerknamenvermeldbijwetenswaardighedenzijnna2012nietmeergecontroleerd.Checkdusookdeverpakkingen.

ZOETBROODBELEGDeelnemersontdekkendatchocoladehagelslagveelcalorieënenongezondevettenbevatendatvanuitditoogpuntvruchtenhageldevoorkeurheeft.Zeziendatpindakaasgoedevettenbevat,maarwelveelcalorieën.A.InleidingAlshartigbroodbelegetenNederlandersvaakkaasofvleeswaar.Daarnaastkiestmenvaakvoorzoetbeleg.HetbesteisomvolopvariërenenvooralbroodbeleguitdeSchijfvanVijftekiezen.B.LocatieHetschapmetbroodbeleg(jam,hagelslag,etcetera).C.WerkvormenOpdrachteningroepjesErzijntweeopdrachtenbijditonderdeel.Hetisdebedoelingdatbeideopdrachtenwordenuitgevoerd.Neemdeproductenmeenaardenabesprekingenvoegeventueelnogbepaaldeproductentoediejehetbesprekenwaardvindt.Opdracht1:Indezeopdrachtnemenwestrooibelegonderdeloep.Alsjemoetkiezentussenvruchtenhagelslagenmelkchocoladehagelslag,watisdandegezondstekeuze?Zoeknaarverpakkingenmetvoedingswaardevermelding.Kijkooknaardeingrediënten.Letvooralopdehoeveelheidcalorieëndiehetlevertendehoeveelheidvet.Vruchtenhagelslag/melkchocoladehagelslag*isgezonder.Ditkomtdoordat:Zijndevetteninchocoladehagelslaggezondeofongezondevetten?Hetzijngezonde/ongezonde*vetten.*streepdoorwatnietvantoepassingis

Doedeverpakkingeninjemandje.D.HNE-tipsenwetenswaardighedenHNE-tipsGevarieerder•Wisselzoetenhartigbelegaf.Kleinereporties•Dooreenboterhammethagelslagtebestrooienenerdaneentweedeboterhamopteleggenhalveerjedeportiebeleg.Gezonder•KieshetliefstbroodbeleguitdeSchijfvanVijfzoalsversfruitofgroente,mindervettekaassoorten,ongezoutenpindakaasofongezoutennotenpasta(cashewnotenpasta)of–zadenpasta(zoalstahin).•Eetjevaakchocoladehagel,wisselditdaneensafmetvruchtenhagelofkiesvoorappelstroop,honing,marmeladeofjam.

Wetenswaardigheden•Voorstrooibelegwordtgemiddeld15gramperportieberekend.•Indepraktijkdoenmensenvaakmeerbroodbelegopdeboterham.•Jekuntzelfbovengenoemdeafgepastehoeveelheidstrooibelegmeenemeneneen(besmeerde)boterhamomtedemonstrerenhoeveelde‘normale’hoeveelheidbroodbelegeigenlijkis.Gebruikendedeelnemersmeerofminderdandeze15gram?•Watbetreftcalorieënscoortvruchtenhagelnetwatlagerdanchocoladehagel.Ditkomtomdaterinvruchtenhagelgeenvetzit.Inbeidesoortenbelegzitwel(veel)suiker.•Melkchocoladehagelslaglevertper15gramzo’n2,3gramvet,waarvan1,4gramverzadigdvet.Ditkomtdoordecacaoinchocolade.•Ookdierlijkvet,gehardplantaardigvet,kokosvetencacaovetenproductenwaarindezevettenzijnverwerkt,bevattenvoornamelijkverzadigdvet.•Hetisgoedomveeltevariërenbinnenjebeleg;ooktussenzoetenhartig.Alleenhartigbeleggeeftalsnelveelzout,alleenzoetbelegveelsuikers.•Voorbeeldenvandagkeuzebelegzijn:achter-/beenham,kip-/kalkoenfilet,rosbief,20en30+smeerkaas,Sandwichspread,komkommersalade,tonijnsalade(zievooruitgebreidereinformatieoverdagkeuzebeleghethoofdstukbelegindeinspiratielijstDeGezondeSchoolkantinehttp://gezondeschoolkantine.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/de-gezonde-kantine/Documents/Gezonde%20schoolkantine/inspiratie/Inspiratielijst%20schoolkantine.pdf)•Deoverigebelegsoorten,duswatnietinSchijfvanVijfstaatenwatgeendagkeuzeis,isweekkeuze.HNEtips

Opdracht2:Bekijkdevoedingswaardevaneenpotpindakaas.Noteerhettotalevetgehalte.Ishetmeestevanditvetverzadigdofonverzadigd?Isditgoedofslechtvet?In100grampindakaaszit:……….gramvet.Hetgrootstedeelvanditvetis:verzadigd/onverzadigd*,namelijkgram.*streepdoorwatnietvantoepassingis

Hoeveelcalorieënzittenerinpindakaasper100gram?Kunjeeenander(ooknietzozoet)broodbelegvindeninditschapdatmindercalorieën(kcal)bevatper100gram?Depindakaasbevat……….kcalper100gram.……………bevat……….kcalper100gram.Doedepindakaasénhetandereproductinjemandje.HNE-tipsGevarieerd•Wisselpindakaasafmetanderzoetenhartigbeleg.Portie•Smeerjenormaaleendikkelaagpindakaas,smeerdaneenswatdunner.Datscheeltveelcalorieën.Wetenswaardigheden•In100grampindakaaszitcirca57gramtotaalvet.Hiervanis49gramonverzadigdveten8gramverzadigd.•Doordathettotalevetgehaltehoogis,bevatpindakaasveelcalorieën.Bijovergewichtofgewichtstoenameishetzinnighierrekeningmeetehouden.•Erbestaatookpindakaaslight.Pindakaaslightbevat25%mindervet,maarveelmeerkoolhydraten(suikers).Daaromscheelthetperbelegdeboterhamslechts20kcal(115inplaatsvan135kcal).•Pindakaaswordtvaakgeplaatstonderhetzoetebeleg,maarechtzoetsmaaktheteigenlijkniet.Andereniet-zoeteproductenuithetzelfdeschapzoalsSandwichspreadenMarmitebevattenmindercalorieën,maarwelweermeerzout.Variërenblijftbelangrijk.

•Alleenongezoutenpindakaasvan100%notenvaltonderdeSchijfvanVijf.E.ProductinformatieIndeNederlandseVoedingsmiddelentabel,bestelnummer200,vindjeeenaparthoofdstukmetdevoedingswaardenper100gramvanallerleisoortenzoetenhartigbroodbeleg.Handigomtevergelijken.

ZOUTJESDeelnemerskunnenopzoekenhoeveelnatriumen/ofzouterinzoutjeszit,vindensoortenzondertoegevoegdzoutenontdekkenhetverschiltussen‘gewone’enlight-chips.A.InleidingZoalsdenaamalzegt,ziterinzoutjesvaakveelzout.InNederlandetenweveelteveelzout.Perdagkrijgenwewel9tot10gramzoutbinnen,terwijl6gramdemaximaleaanbevolenhoeveelheidis.Ongeveer70%vanhetzoutkrijgenwebinnendoorindustrieelbereideofbewerktevoedingsmiddelen,waaronderzoutjes.Netalskoekzijnzoutjesextra’s.Erisdusmaarbeperktruimtevoorineengezondvoedingspatroon.B.LocatieDeafdelingmetdezoutjes,zoalschips,zoutekoekjes,pinda’s,borrelnootjes,etcetera.C.WerkvormenOpdrachteningroepjesErzijntweeopdrachtenbijditonderdeel.Hetisdebedoelingdatbeideopdrachtenwordenuitgevoerd.Neemdeproductenmeenaardenabesprekingenvoegeventueelnogbepaaldeproductentoediejehetbesprekenwaardvindt.Opdracht1:Hetschapligtvolmetzoutjes,zoalschips,zoutekoekjes,pinda’senborrelnootjes.Zoekdriesoortenzoutjeswaaraanzoutistoegevoegd(zieingrediënten)enméteenvoedingswaardevermelding(zo’ntabelletjemetcalorieënendegrammenvoedingsstoffen).Vuldetabelinendoedeproducteninjemandje.1.per100g:………gramzout*2.per100g:………gramzout*3.per100g:………gramzout*Isereigenlijknogwelietstevindenzondertoegevoegdzout?Speuropdeverpakkingenbijdeingrediëntenenalsjeietsvindtzonderzout,doehetdaninjemandje.Wehebbengevonden:*staatalleenhetgehalteaannatriumopdeverpakking,vermenigvuldigditdanmet2½omdehoeveelheidzouttekrijgen.

D.HNE-tipsenwetenswaardighedenHNE-tipsGevarieerder•Kiesinplaatsvanvoorzoutjesvooreenvolkorenboterhamofknäckebrödmethartigvoorkeursbelegalsjebehoeftehebtaanwatpit.Kleinereporties•Neeminplaatsvandezakeenschaaltjemetzoutjesomdooretentevoorkomen.•Kiesjenormaalvooreengrotebakzoutjes,kiesdanvanafnuvooreenkleineremaat.Gezonder•Kiesinplaatsvangezoutennotenvoorongezoutennoten.

Opdracht2:Zoekéénzakgewonechips(naturel)enéénzaklightchips(naturel)vanhetzelfdemerk.Doedechipsinjemandje.Waaromnoemtdefabrikantdelightchips‘light’.Kijkophetetiketenvulonderstaandzinin:Hetheetlightchipsomdaterminder………………..inzitdaningewonechips.Hoeveelcalorieënscheeltditperportie?Alsdehoeveelheidcalorieënernietperportieopstaan,dankunjediezelfuitrekenendoordecalorieënper100gramtedelendoor4.Gewonechipsbevat………….kcalperportie.Lightchipsbevat…………kcalperportie.

Wetenswaardigheden•Onsetenbevatveelmeerzoutdangoedvooronsis.Wekrijgengemiddeld7,5(vrouwen)tot10gram(mannen)zoutperdagbinnen.DeGezondheidsraadadviseertmaximaal6gramzoutperdagtegebruiken.•Keukenzoutishetbekendstezoutindevoeding.Dechemischenaamvoorkeukenzoutisnatriumchloride(NaCl).Eéngramkeukenzoutbevat400mgvanhetmineraalnatrium;datisdeboosdoenerinhetkeukenzout.•Opdeverpakkingstaathetzoutgehalteveelalvermeldalsnatriumper100gramproduct.Somsstaatechterdehoeveelheidzoutweergegeven.Lethiergoedopalsjeproductenvergelijkt!1gramnatrium=2,5gramkeukenzout,dus:-Natriumkunjeomrekenennaarzout,doortevermenigvuldigenmet2,5.-Zoutkunjeomrekenennaarnatrium,doortedelendoor2,5.•Hetisnietgemakkelijkomeenongezoutenhartigtussendoortjetevinden.Somszijnnotenwelongezoutentekrijgen.Innotenzittenookveelgunstigeonverzadigdevetten.OngezoutennotenbehorentotdeSchijfvanVijf.Hetadviesvoorvolwassenenisomerelkedag25gramvanteeten.energie.GezoutennotenvallenbuitendeSchijfvanVijf.•Nietalleenzoutjesmaarookkant-en-klaarmaaltijden,pizza’senanderehartigesnacks,soepenenpakjes(kruidenmix/saus)enanderehartigesmaakmakersbevattenvaakveelzout.Erzitookveel‘verborgen’zoutinonsdagelijksbrood,kaasenvlees(waren).Zelfsinkoekengebakzitzout.•Ongeveer30%vanonszoutvoegenwezelftoeaanonseten.Deoverige70%zitverwerktinkant-en-klareproductendiewekopen.Kijkdusgoedopdeverpakkingen.•Doorgebruikvananderesmaakmakersals(verse)kruidenenspecerijenenanderebereidingstechnieken,zoalsstomen,kunnenwehetzoutdatwezelftoevoegenbeperken.•Erbestaandiversesoortendieetzout.Eventueelkunjeereenpaarvanlatenzien.HNEtips

Wetenswaardigheden•Alser‘light’opeenproductstaat,betekentdaterminimaal30%mindervaneenbepaaldevoedingsstofofingrediëntinzit.Bijvoorbeeldmindervet,suiker,zoutofcalorieën.•Lightchipsbevatminimaal30%mindervetdangewonechips.Veelmensendenkendathetdanookwelveelmindercalorieënzalbevattenendathetgoedvoordelijnis.•Bijeenbekendchipsmerkishetverschilincalorieënperportie(=25gramvolgensdeverpakking)echternietmeerdan15kcal:gewonechipslevert138kcalenlightchips123kcalperportie.•Hetscheeltnietzoveel,omdatdelightchipswelmindervet,maarjuistweermeerkoolhydratenbevat.Enookkoolhydratenleverencalorieën.•Somsgaanmensenvanlightchipsooknogeensmeereten,omdatzedenkendathetnietzoslechtis.Uiteindelijkkrijgenzedanvaakméércalorieënbinnen.•Hetisleukomzelfeenbakjemetchipsmeetenemenmetdaarindehoeveelheiddiedefabrikantaangeeftalsportie;25gramisnamelijkmaareenheelkleinlaagjeineenbakje.Komtditovereenmetdehoeveelheiddiededeelnemersnormaalgesprokennemen?E.ProductinformatieOpdesitewww.voedingscentrum.nlstaatveelinformatieoverzoutenooktipsomhetzoutgebruikteverlagen.Ookzijneruitgavenoverditonderwerptedownloadenoftekoopviawww.voedingscentrum.nl/webshop.Folder‘Etenmetminderzout’(bestelnummerD752-8’,gratistedownloaden)Boek‘Allesoverlekkeretenmetminderzout’(bestelnummer067)Brochure‘Voedingsadviezenbijnatriumbeperking’(bestelnummer851)Tip!Raadpleegdecriteriavoordeindelingvanbroodbeleginvoorkeur/middenweg/bijuitzonderingmetde‘RichtlijnenVoedselkeuze’

viawww.voedingscentrum.nl