38
HİPOTALAMUS FONKSİYONLARI Prof.Dr.Ümmühan İşoğlu-Alkaç İ.Ü. İst. Tıp Fak. Fizyoloji AD [email protected] Mart 2010

HİPOTALAMUS FONKSİYONLARI

Embed Size (px)

DESCRIPTION

HİPOTALAMUS FONKSİYONLARI. Prof.Dr.Ümmühan İşoğlu-Alkaç İ.Ü. İst. Tıp Fak. Fizyoloji AD [email protected] Mart 2010. Sinir Sistemi. Beyin. Merkezi Sinir Sistemi B eyin Omurilik. MS. Peri ferik Sinir Sistemi Somati k somatik duyu, özel duyular iskelet kaslarının istemli kontrolü - PowerPoint PPT Presentation

Citation preview

HİPOTALAMUS FONKSİYONLARI

Prof.Dr.Ümmühan İşoğlu-Alkaç

İ.Ü. İst. Tıp Fak. Fizyoloji AD

[email protected]

Mart 2010

Sinir Sistemi• Merkezi Sinir Sistemi

– Beyin– Omurilik

• Periferik Sinir Sistemi–Somatik

–somatik duyu, özel duyular

–iskelet kaslarının istemli kontrolü

–Otonom

– visseral duyu

– viseral organların istem dışı kontrolü

a. Sempatik sinir sistemi

b. Parasempatik sinir sistemi

Beyin

MS

Sinirler

Sinir Sistemi

• Merkezi Sinir Sistemi– Duysal İşlev– İntegratif İşlev– Motor İşlev

– Medulla Spinalis Düzeyi

– Beyin Korteksi Düzeyi

– Asosiyasyon Alanları

Beyin

MS

Sinirler

Sinir Sistemi

• Merkezi Sinir Sistemi– Medulla Spinalis– Medulla Oblangata– Pons – Serebellum– Diensefalon (Talamus-Hipotalamus)

– Beyin Hemisferleri

Beyin

MS

Sinirler

Hipotalamus iç ortamın sabit tutulması ile ilgili en önemli beyin bölümüdür.

Hipotalamus, limbik sistemin ortasında yerleşik küçük bir yapı olup limbik sistemde anahtar rolündedir ve limbik sistemle tüm düzeylerde iki yönlü iletişime sahiptir.

Hipotalamus ve komşu yapılar uyarıları üç yöne yollar:1- Arka-aşağıya beyin sapı, mezensefalon retiküler formasyonu, pons ve medulla, oradan da OSSnin periferik sinirlerine

2- Yukarı beyin, diensefalonun yüksek alanları, ön talamus ve limbik kortekse

3- Hipofiz bezinin ön ve arka loblarının salgı işlevini kontrol etmek üzere infindubuluma

Hipotalamus, Limbik Sistemin Temel Kontrol Merkezi

Limbik sistem; Hipotalamus anahtar rolde gösterilmiştir. (Guyton & Hall)

Singulat girus

Subkallozal girus

Orbitofrontal korteks

Unkus

Parahipokampal girus

Amigdala

HipotalamusParaolfaktor Alan

Septum Alanı

Talamus ön çekirdekleri

Bazal gangliyonlar bölümü

Hipokampus

Talamus MezensefalonLimbik Sistem

Lateral Hipotalamus

Mediyal Hipotalamus

Kan

Hipofiz

SSS

Hipotalamusİç ortamın kontrol merkezidir.Sinir ve endokrin sistemi 3 mekanizma ile kontrol eder:

1. OSS nin en üst merkezi olarak adrenal medullanın kontrolü

2. Hipofizin sinirsel kontrolü; ADH ve Oksitosin salınımı

3. Düzenleyici hormonların salınımı (RH ve IH)Hipofiz bezi ön lobunu, salgıladığı hormonlarla doğrudan, hipofizden salınan hormonlar aracılığı ile de diğer endokrin bezleri dolaylı yoldan kontrol eder.

ARKA ÖN

Dorso mediyal çekirdek-GİS Uyarılması

Posteriyor Hipotalamus-Kan basıncının artması

-Pupilla dilatasyonu-Titreme

Perifornikal çekirdek-Acıkma

-Kan basıncının artması-Öfke

Arkuat çekirdek ve periventriküler alan-Nöroendokrin kontrol

Mamiller cisim-Beslenme refleksleri

Ventromediyal çekirdek-Doyma

-Nöroendokrin kontrol

Lateral Hipotalamik alan (Gösterilmemiştir)-Susama-Acıkma

Paraventriküler çekirdek-Oksitosin salgılanması-Suyun tutulması

Mediyal preoptik alan-Mesanenin kasılması-Kalp hızının azalması-Kan basıncının düşmesi

Posteriyor preoptik ve anteriyor hipotalamik alan-Vücut sıcaklığının düzenlenmesi-Dili dışarda soluma-Terleme-Tirotropin baskılanması

Optik Kiyazma (Optik Sinir)

Supraoptik çekirdek-Vazopressin salgılanması

Infundibulum

HİPOTALAMUSUN KONTROL MERKEZLERİ (GUYTON & HALL)

HİPOTALAMUS

Hipotalamusun posteriyor ve lateral çekirdeklerinin uyarılması arter basıncı ve kalp hızını artırır,

preoptik alanın uyarılması arter basıncı ve kalp hızını azaltır.

Hipotalamus: 1-Kardiyovasküler Düzenleme

Sempatik sistem ve vagus ile kalbe gelen uyarılar (duygusal durumlar, stres) hipotalamusa iletilerek kardiyovasküler düzenleme sağlanır.

Heyecan, korku gibi ruhsal olaylar hipotalamustan beyin sapındaki vazomotor ve kardiyak merkezlere uyarıların iletilmesine neden olur.

Hipotalamus: 1-Kardiyovasküler Düzenleme

Hipotalamusun lateral bölümünde susama merkezi bulunmaktadır.

- Hücre hacmi veya osmotik basınç- Hücredışı sıvı hacmi veya basıncı- Salya sekresyonunda azalma ve sonucunda ağız kuruluğu

su dengesindeki mekanizmaları aktifler.

Hipotalamus: 2-Vücut Suyunun Düzenlenmesi

Hipotalamus: 2-Vücut Suyunun Düzenlenmesi

Vücut suyu iki şekilde düzenlenir:

1- Susama duygusu yaratarak su içilmesi sağlanır2- İdrarla su atımı kontrol edilir.

İdrarla su atımının kontrolü supraoptik çekirdekler tarafından yapılır;

Vücut sıvıları yoğunlaşınca (idrar, ter ve solunumla atılan su buharı sonucu oluşan su kaybı) supraoptik çekirdekler uyarılır, uyarı arka hipofize gider ADH (vazopresin) salgılanır.

Böbrek toplayıcı kanallarından su geri emilimi artar, idrarla su atılımı azalırken elektrolit atılımı devam ettiğinden vücut sıvılarının yoğunluğu normale döner.

Hipotalamus: 2-Vücut Suyunun Düzenlenmesi

Su eksikliği

Ekstraselüler osmolarite

Osmoreseptörler

ADH salınımı(Arka hipofiz)

Plazma ADH

Distal tubüller, toplayıcı kanallarda suya geçirgenlik

Su geri emilimi

Su atılımı

Supraoptik çekirdek

ADH

Uyaran

KanamaKan V ve P düşme

Böbrek Arteriyol

Suyun geri emiliminde

artma

Damar düz kaslarında

kasılma

Kan V ve P artma

İnhibisyon

Hipotalamusun paraventriküler çekirdeğinin uyarılması ile oksitosin salgılanır.

Oksitosin;*Uterusun kasılabilirliğini artırır *Sütün meme başından atılmasını sağlar

Hipotalamus: 3-Uterus Kasılması ve Memeden Süt Boşalmasının Düzenlenmesi

Hipotalamus

Oksitosin

Uterus

Kas kasılmasıServiks dilatasyou

Meme ucuEmmeDuysal sinir

uçları

Aferent sinirler

Refleks

Dolaşım

Gebelik son dönem

Progesteron düşük

Hipotalamusun lateral bölgesi açlık, ventromediyal bölgesi doyma merkezidir.

Hipotalamus: 4- GIS ve Beslenmenin Düzenlenmesi

Hipotalamus Açlık ve Doyma Merkezlerini İçerir

• Hipotalamusun lateral çekirdekleri açlık merkezi olarak görev yapar.

• Uyarıldığında aşırı yemek yenir; hiperfaji• Harabiyetinde; besine istek ortadan kalkar, kilo

kaybı, kas zayıflığı ve metabolizma azalması

Hipotalamus Açlık ve Doyma Merkezlerini İçerir

• Hipotalamusun ventromediyal çekirdekleri tokluk merkezi olarak görev yapar.

• Uyarıldığında yemek reddedilir; afaji• Harabiyetinde; oburluk, şişmanlama

Hipotalamus Açlık ve Doyma Merkezlerini İçerir

• Hipotalamus nöronları yoğun kimyasal bağlantılarla yeme davranışını kontrol eder.

• Hipotalamus çekirdekleri tiroid bezi, adrenal bezler ve pankreas adacık hücrelerinden salgılanan hormonlar dahil enerji dengesi ve metabolizmanın düzenlenmesinde etkili olan hormonları salgılar

Hipotalamus Açlık ve Doyma Merkezlerini İçerir

• GI kanaldan gelen duysal bilgileri (midenin dolu olması), kanda tokluk hissi veren besin maddeleri ile ilgili (glikoz, AA, yağasitleri) kimyasal sinyalleri, GI hormonlardan gelen sinyalleri ve korteks kaynaklı sinyalleri (görme, koku, tat) alır.

• Hipotalamusun açlık ve tokluk merkezlerinde beslenmeyi uyaran 1-iştah açıcı (oreksijenik) maddeler 2-İştah kapayıcı (anoreksijenik) maddeler için reseptörler bulunur.

Leptin

Leptin, yağ hücrelerinden salınır

Leptin hipotalamustaki reseptörler üzerinden yiyecek alımını azaltır, enerji harcanmasını artırır ve kilo kaybına neden olur

Hipotalamus venleri ön hipofiz damar sinüslerinin kanlanmasını sağlar

Ön hipofize gelmeden, hipotalamustan geçerken kana, çeşitli salgılatıcı ve baskılayıcı hormonlar salınır.

Bu hormonlar ön hipofize ulaşarak ön hipofiz hormonlarının salgılanmasını kontrol eden bez hücrelerini etkiler.

Hipotalamus: 5- Ön Hipofiz Bezinden Endokrin Hormon Salgılanmasının Düzenlenmesi

Lateral hipotalamus uyarımı:Susama, açlık duygusu, genel aktivite düzeyini artırarak hiddet ve kavga davranışına yol açar

Ventromediyal çekirdeğin uyarımı:Doyma hissi, yemenin azalması ve sakinleşme

Periventriküler çekirdeğin uyarımı:Korku ve cezalanma yanıtı

Ön ve arka hipotalamusun uyarımı:Cinsel dürtüleri uyarır

6- Hipotalamusun Davranışla İlgili İşlevleri

Hipotalamusun preoptik alanından geçen kan sıcaklığındaki artma vücut sıcaklığını düşürür.

Hipotalamus: 7- Vücut Sıcaklığının Düzenlenmesi

Ateş:Beyindeki anormalliklere ya da sıcaklığı düzenleyen merkezleri etkileyen toksik maddelere bağlı normalin üstüne çıkar.

Pirojenler; birçok protein, prot. yıkım ürünleri, bakterilerin salgıladığı lipopolisakkarit toksinler hipotalamustaki termostat noktasının yükselmesine neden olur ve ateş yükselir.

Hipotalamusun Isı Düzenlenmesi İlgili İşlevleri

Vücut sıcaklığı sinirsel geri bildirim mekanizması ile düzenlenir.Bu mekanizma hipotalamustaki sıcaklık düzenleme merkezinden ayarlanır. Bu geri bildirim mekanizması için vücut sıcaklığındaki değişimleri bildirecek alıcıların bulunması gereklidir;

derin dokulardaki özgün reseptörler ve derideki sıcaklık ve soğukluk reseptörleri.

Hipotalamusun Isı Düzenlenmesi İlgili İşlevleri

Derin sıcaklık reseptörleri;omurilik, karın organları, üst karın bölgesi ve

toraksta yer alan büyük venlerin içinde veya çevresinde bulunur.

Bunlar soğuğa duyarlıdırlar

Termostatik vücut sıcaklık merkezi; Anteriyor Hipotalamus Preoptik Alan

Derideki reseptörler;soğuğa duyarlı olanlar sıcaklık reseptörlerinden on kat fazladır.Deri üşüdüğü zaman;

Titreme başlar, vücutta ısı oluşum hızı artarvarsa terleme baskılanırderi damarlarında daralma ile ısının deriye transferi azaltılır

Termostatik vücut sıcaklık merkezi; Anteriyor Hipotalamus Preoptik Alan

Anteriyor hipotalamus-Preoptik alandan gelen uyarılar mamiller cisim düzeyinde posteriyor hipotalamusa iletilir.

Burada periferden gelen sinyallerle birleştirilerek ısı oluşturan ya da kaybettiren reaksiyonlar düzenlenir.

Posteriyor Hipotalamusta Merkezi ve Periferik Sıcaklık Duysal Uyarılarının Bütünleştirilmesi

1- Derideki kan damarlarının genişlemesiPosteriyor hipotalamustaki damar daraltan sempatik merkezler baskılanarak

2- TerlemeVücut iç sıcaklığı 37 ºC üstüne çıkınca ısı kaybı hızla artar37 ºC nin üstünde her 1 ºC lik artış vücuttaki bazal ısı oluşum hızının 10 katını uzaklaştıracak kadar

terlemeye yol açar. 3- Isı oluşumunun azalması

Isı oluşturan titreme ve kimyasal ısı üretim mekanizmaları baskılanır

Vücut Isısı Yükseldiğinde:

1- Derideki kan damarlarının daralmasıPosteriyor hipotalamustaki damar daraltan sempatik merkezler uyarılarak

2- PiloereksiyonSempatik uyarı kıl foliküllerine tutunan, erektör pilinin kasılması ile tüyleri dikleştirir.Bazı hayvanlarda tüyler dikleşince aralarında deriye yakın kalın yalıtkan hava tabakası oluşturarak

çevreye ısı yayılımını önemli oranda azaltır.3- Isı oluşumunun artması

titreme, ısı oluşumunun sempatik uyarılması ve tiroksin salgısı ile artırılır

Vücut Isısı Düştüğünde:

Hipotalamus Otonom ve Endokrin Fonksiyonları DüzenlerHipotalamus 5 temel fizyolojik gereksinimi düzenleyerek integratif fonksiyonu yerine getirir.

* Kan basıncı ve elektrolit bileşimini, kan osmolaritesi ve vazomotor tonusu düzenlemede su alımının ve tuz isteğini düzenleyerek kontrol eder* Metabolik termogenezi kontrol ederek vücut ısısını düzenler* Yemek yeme, sindirim ve metabolik hızı düzenleyerek enerji

metabolizmasını kontrol eder.* Hamilelik, süt salımının hormonal kontrolü ile üremeyi düzenler* Kaslarda ve diğer dokularda kan akımını düzenleyerek strese

karşı immunolojik ve fiziksel acil cevapları ve adrenalin stres hormonunun salımını kontrol eder

Lateral hipotalamusun çift taraflı lezyonu:Yeme, içme dürtülerini azaltır; ölümcül açlıkAktivitede aşırı azalma

Ventromediyal çekirdeğinin çift taraflı lezyonu:Aşırı yeme ve içme dürtüleriHiperaktivite, öfke nöbetleri, vahşi davranışlar

Hipotalamus Lezyonları