Upload
lkhungdn
View
238
Download
2
Embed Size (px)
Citation preview
7/30/2019 Hoa phong xa
1/45
BI 1. HO PHNG X
1. NH LUT CHUYN DCH PHNG X:(1) Khi phn r s khigim 4 cn s th t gim 2 n v (A'=A- 4; Z'=Z-2),
(2) Khi phn r - s khi khng thay i, s th t tng 1 n v.Cc ng v thuc cng h phng x c s khi khc nhau 4n (u).
Bng 2.1(L5.1): H Thori (A=4n)
Nng l- ng bc x cc i
(MeV)232Th 1,41.1010 n m 4,01228Ra(MsTh1) 5,57 n m
0,014228Ac(MsTh2) 6,13 h
2,11228Th(RdTh) 1,91 n m 5,42224Ra(ThX) 3,66 ngy 5,69220Rn(Tn) 55,6 s 6,29216Po(ThA) 0,15 s 6,78212Pb(ThB) 10,64h 0,57212Bi(ThC) 60,6 min , : 6,09; : 2,25212Po(ThC') 3,05.107s 8,79208Tl(ThC") 3,07 min 1,80208Pb(ThD) Bn
Ht nhn
Thi gian b n
hu Dng phn r
7/30/2019 Hoa phong xa
2/45
Bng 2.2 (L5.3): H urani-radi (A=4n+2)
Nng l- ng bc x cc i(MeV)
238U(UI) 4,47.109 n m 4,20234Th(UX1) 24,1 ngy
0,199234mPa(UX2) 1,17 min
2,30234Pa(UZ) 6,7 h 1,2234U(UII) 2,44.105n m 4,78230Th(Io) 7.7.104 n m 4,69226Ra 1600 n m 4,78
222Rn 3,82 ngy 5,49218Po(RaA) 3,05 min , 1) : 6,00214Pb(RaB) 2,68 min 1,02218At 2s , 1) : 6,76218Rn 0,035s 7,13214Bi(RaC) 19,8 min 1), : 5,51;: 3,27214Po(RaC') 1,64.104s 7,69210Tl(RaC") 1,3 min 2,34210Pb(RaD) 22,3 n m 1), : 3,72;: 0,061206Hg 8,15 min
1,31210Bi(RaE) 5,01 ngy 1), : 4,69;: 1,16206Tl(RaE") 4,2 min 1,53210Po(RaF) 138,4 ngy 5,31206Pb(RaG) Bn
Ht nhn Thi gian b nhu
Dng phn r
1) < 0,1%
7/30/2019 Hoa phong xa
3/45
Bng 2.3.(L5.4.): H actini (A=4n+3)
1) < 5%
7/30/2019 Hoa phong xa
4/45
Bng 2.4. (L5.2.): H neptuni (A=4n+1)
Nng l- ng bc x cc i(MeV)
237Np 2,14.106n m 4,87233Pa 27,0 ngy 0,25233U 1,59.105n m 4,82229Th 7,34.103n m 4,89225Ra 14,8 ngy 0,32225
Ac 10,0 ngy 5,83221Fr 4,8 min 6,34217At 0,032 s 7,07213Bi 45,65 min 1), : 5,87;: 1,42213Po 4,2.106s 8,38209Tl 2,2 min 1,83209Pb 3,3 h 0,64209Bi Bn
Ht nhnThi gian b n
hu Dng phn r
1) < 2,2%
2. NNG LNG HC CA PHN R PHNG X V PHN NG
HT NHN
Trn c s nguyn l 2 ca nhit ng lc hc, ta bit rng mt qu
trnh ho hc ch c th t din ra khi n lm cho h chuyn sang trng thibn vng hn v mt nng lng, ngha l trong chuyn ho y, h gii
phng mt nng lng dng cho mi trng. Quy lut y cng p dng cho
s phn r phng x.
7/30/2019 Hoa phong xa
5/45
S phn r phng x c th biu din bi phng trnh phn ng tng
qut:
AB + x + E . (2.17)
Phng trnh ny cho bit rng mt nguyn t A chuyn ho thnhnguyn t B pht ra mt ht x v gii phng nng lng E. S tnh E cho
bit kh nng t din ra phn ng (2.17). E>0 ngha l s phn r l c kh
nng t xy ra. Cn E
7/30/2019 Hoa phong xa
6/45
(1) Nng lng E ca phn r tnh theo ht khi da vo
phng trnh Einstein:
E = (m1 - m2 - m)c2 (2.88)
trong m1, m2, m ln lt l khi lng ca ht nhn m, con, ht
. tnh E ngi ta cng thng s dng nguyn t khi
(M = m + Zme) ca cc nuclit m, con v hli:
E = (M1 - M2 - MHe)c2 (2.89)
(2) Nng lng ca s phn r - cng c tnh da vo phng
trnh Einstein:
E = (m1 - m2 - me)c2 (2.97)
Trong m1, m2, me ln lt l khi lng ca ht nhn m, con v
electron. Khi lng ca phn ntrino c th b qua (< 2.10-7.v.C.). Khi
thay khi lng ht nhn bng nguyn t khi, (2.97) tr thnh:
E = [ M1 - Z1 me - M2 + (Z1 + 1) me - me] = (M1 - M2) c2 . (2.98)
(3) Phng x +. Khi y, mt proton trong ht nhn bin i thnh
mt ntron, mt pozitron v mt ntrino, s th t gim mt n v cn skhi khng thay i. Nng lng phn r c tnh tng t nh trng hp
phn r -, nhng v
Z2 = Z1 - 1
nn ta c :
E = [ M1 - Z1 me - M2 + (Z1 - 1) me - me] = (M1 - M2 - 2me) c2 . (2.99)
Nh vy, nu chnh lch nguyn t khi ca m v con khng lnhn 2 ln khi lng electron (tnh theo u) th phng x + khng t din
bin c
Nhng ngay c khi E > 0, s phn r c din ra hay khng li cn lvn khc. Nng lng hc ca phn ng (2.17) c m t bi s
7/30/2019 Hoa phong xa
7/45
hnh 2.1, s chnh lch v nng lng ca ht nhn m (A) v sn
phm phn r (B+x) l E. Cng ging nh trong phn ng ho hc, cc htnhn khng bn (A) phi vt qua mt hng ro th c chiu cao ES
chuyn ho thnh sn phm phn r (B+x). Ch nhng ht nhn m no c
nng lng cao hn mt lng ES so vi nng lng trung bnh thng k EA
ca tp hp cc ht nhn A mi vt qua c hng ro th v phn r
c. Chiu cao ca hng ro th cng thp, xc sut phn r cng cao, tc
l tc ca s phn r phng x cng ln.
Tuy nhin, s phn r phng x khng ging hon ton vi phn ng
ho hc. Trong phn r , ht nhn c th khng cn phi vt qua nh
hng ro th m xuyn qua hng ro nh hiu ng ng hm. Xc sut cavic xuyn qua hng ro th nh vy s cng cao khi E cng ln.
Es
A
B + x
E
Trng th i
Nnglng
Hnh 2.1. (L5.2) Hng ro th trong phn r phng x
Phn r phng x l mt trng hp ring ca phn ng ht nhn:
A + x B + y + E
E = (mA + mx mB my)c2 (m l kh lng ht nhn)
Thay m = M Zme ta c:
E = (MA + Mx MB My)c2
Khi kh lng nguyn t c biu din qua u (.v.C) th:
7/30/2019 Hoa phong xa
8/45
E = (MA + Mx MB My).931,5 MeV = (MA + Mx MB My).1,602.10-13. 931,5 J
3. NG HC PHNG X
Phn r phng x tun theo quy lut ng hc bc nht
N=Noe- t ; (2.2)
N l s nguyn t ca nuclit phng x ang kho st, l hng s tc phn r, No l s nguyn t ca nuclit phng x thi im t=0.
Thi im mt na s nguyn t ban u b phn r (N=No/2),
gi l thi gian bn hu t1/2, c th tnh c bng cch ly lgarit 2 v ca
biu thc:N/No=1/2= e-
t1/2 (2.3)
v thu c:
t1/2=ln2/ =0.69315/ (2.4)
hoc:
=ln2/ t1/2 . (2.5)
a (2.5) vo (2.2) ta c:
N=No(1/2)t/ t1/2 . (2.6)
T phng trnh (2.6) d thy rng s nguyn t phng x sau 1ln
thi gian bn hu cn li 1/2, sau 2 ln t1/2 cn 1/4, sau 7 ln t1/2 cn 1/128
(tc l t hn 1%), sau 10 t1/2 cn 1/1024 (t hn 1 phn nghn) so vi lng
ban u.
Mt i lng cng thng c s dng l i sng trung bnh ca htnhn phng x , c nh ngha theo cch thng thng ca cc gi trtrung bnh:
(2.8NdtN1
00
=
7/30/2019 Hoa phong xa
9/45
a (2.2) vo (2.8) ta c:
(2.91
dte0
t
==
So snh cc biu thc (2.9) v (2.4) d thy rng bng 1,443 ln thi gian
bn hu.
t gi tr t==1/ vo (2.2) ta thu c N = N0/e v a ra nhn xt
sau y: thi gian sng trung bnh l khong thi gian cn thit s
nguyn t phng x gim i e ln.
S khc bit quan trng gia ng hc ca qu trnh phn r phng x
vi cc qu trnh ho hc l ch hng s tc phn r, thi gian bnhu hoc thi gian sng trung bnh ca cc ng v phng x ni chung
khng ph thuc vo cc iu kin bn ngoi nh nhit , p sut, trng
thi vt l hoc lin kt ho hc.
4.Hot v khi lng
Tc phn r tnh bng s phn r, tc l s bin i ht nhn, trong
1 giy cng c gi l hot phng xA:
A=-dN/dt= N. (2.10)
V th, quy lut thay i hot phng x theo thi gian cng chnh
l quy lut ng hc kho st mc 3.
A=A0.e- t=A0(1/2)t/t1/2, (2.11)
Trong A0 l hot phng x ban u.
Trong h SI n v hot phng x l Becquerel, vit tt l Bq, c
nh ngha l 1phn r trong 1giy, ngha l:
1Bq=1s-1 .
Trong thc t, o hot phng x ngi ta thng s dng n v
curi, cc c s v c cc bi s ca n.
7/30/2019 Hoa phong xa
10/45
1 Ci = 3,7.1010 Bq
Phng trnh (2.10) cng cho bit quan h gia hot v khi lng
cht phng x, n cho php xc nh c khi lng cht phng x khi o
hot phng x ca n, hoc lng cht phng x cn dng t cmt hot phng x cho trc. T cc biu thc (2.5) v (2.10) rt ra:
(2.12t.2ln
N 2/1AA
=
=
hay:
(2.13t.2ln.NN
N.Mm 2/1
AvAv
A.M==
vi M l nguyn t gam, NAv l s Avogadro.
L v d minh ho ta th tnh khi lng 32P cn thit c hot
phng x 1Ci, cho t1/2 ca ng v ny bng 14,3 ngy.
Gii: S nguyn t 32P cn thit c hot phng x 1Ci l:
10163,7.10
.14,3.24.3600 6,6.10ln 2
N = =
Suy ra khi lng 32P cn c l:
g5,3g10.5,310.02,6
10.6,6.32m 6
23
16===
Mt i lng quan trng khc l hot ringAs ca mt nguyn
t phng x, c nh ngha l hot phng x ca 1 n v khi lng,
thng l 1g, nguyn t ( bao gm c khi lng cc ng v phng x v
khng phng x:
(2.14gCi
hocg
Bqs
=m
AA
7/30/2019 Hoa phong xa
11/45
i khi hot phng x ring c quy v mt mol hp cht ho
hc cha nguyn t phng x:
Cihoc (2.15)
mols
A BqA
n mol
=
Chng hn hot phng x ring ca benzen c nh du bi 14C
thng c cho theo n v mCi/mmol=Ci/mol.
S thay i hot phng x ring theo thi gian cng tun theo
phng trnh (2.11):
(2.16
2
1.e
1/2
00
t/t
st-
ss
== AAA
Trong As0 l hot phng x ring ti thi im t=0 (hot
phng x ring ban u).
Trong ho hc thng thng ngi ta ch quan tm n khi lng
cc cht c mt trong h, nhng trong ho phng x, cng nh trong cc ng
dng cht phng x, bn cnh khi lng, hot phng x ring l thng
tin rt quan trng. Ngoi ra, bng cch ng thi xc nh khi lng v
hot phng x ngi ta c th nhn c nhng thng tin quan trng vcc qu trnh bin i vt cht trong h kho st.
4. CN BNG PHNG X
4.1. Khi nim v cn bng phng x
Khi nim cn bng phng x v thc cht khng ng nht vi khi
nim cn bng ho hc. hiu r khi nim ny chng ta kho st trng
hp quan trng v thng gp trong ho phng x, mt ng v m
phn r thnh ng v con, ri ng v con ny li phn r tip tc. Nhng
bin i nh vy c biu din bng s :
Nuclit 1Nuclit 2Nuclit 3 (2.21)
7/30/2019 Hoa phong xa
12/45
Tc tch lu nuclit con (2) l hiu gia tc hnh thnh ng v
ny do s phn r ca nuclit m (1) v tc phn r ca con:
dN2/dt = -dN1/dt - 2N2 = 1N1- 2N2 (2.22)
Thay vo (2.22) biu thc ca N1 rt ra t (2.2) ta c:
dN2/dt + 2N2 - 1N10e-1t = 0 (2.23)
Gii phng trnh vi phn tuyn tnh (2.23) (xem ph lc 1) ngi ta
thu c:
(2.24eNeeNN t02tt0
112
12
221 +
=
Gi nh rng thi im t=0 nuclit con c tch hon ton khinuclit m, tc l N20=0 th (2.24) tr thnh:
( ) (2.25eeNN tt0112
12
21
=
Rt ra:
[ ] (2.26e1eNN t)(t0112
12
121
=
hay:
[ ] (2.27e1NN t)(112
12
12
=
T (2.27) dng nhn thy rng trong trng hp 2>1 sau mt
thi gian t ln c th chp nhn :0)( 12 te (2.28)
v (2.27) tr thnh:
7/30/2019 Hoa phong xa
13/45
(2.29NN 112
12
=
Ngha l:
(2.30constNN
12
1
1
2 =
=
Trng thi t s nng nuclit m v nuclit con trung gian
khng thay i theo thi gian gi trng thi cn bng phng x. S khc
nhau cn bn gia cn bng phng x vi cn bng ho hc nm ch cn
bng phng x khng phi l trng thi ca mt qu trnh thun nghch.
T iu kin c cc biu thc (2.29) v (2.30) c th a ra 4
trng hp sau y:
(1) 2>>1 cng c ngha l thi gian bn hu ca nuclit m t1/2(1) rtln so vi thi gian bn hu ca nuclit con t1/2(2), h s nhanh chng t
c cn bng phng x. y l trng hp cn bng th k.
(2) 2>1 ngha l thi gian bn hu ca nuclit m t1/2(1) tuy ln so vi
thi gian bn hu ca nuclit con t1/2(2) nhng tc phn r ca m cngkhng th b qua. l trng hp cn bng tm thi.
(3) 2
7/30/2019 Hoa phong xa
14/45
4.2. Cn bng phng x th k
Khi t1/2(2) 1 c th chp nhn 2-1 2 v
phng trnh (2.27) tr thnh:
N2/ N1 = 1/ 2 = t1/2(2)/ t1/2(1) . (2.32)
T (2.32) rt ra:
2 N2 = 1 N1 (2.33)
hay:
A2 =A1 (2.34)
yA2 = 2 N2; A1 = 1 N1 l hot phng x .
Nh th khi t n cn bng phng x, t s gia s nguyn t ca
nuclit con v m lun lun l hng s v hot phng x ca m v con
lun lun bng nhau. Cn bng phng x nh vy c gi l cn bng
th k.
V 1
7/30/2019 Hoa phong xa
15/45
con chu bt k ca mt dy phng x, nu cc iu kin c cn bng
phng x c tho mn.
(1). Tnh thi gian bn hu ca cc nuclit c thi gian bn hu qu
di, khi m vic xc nh thi gian bn hu gp kh khn do s thay i hot phng x khng th o c bng thc nghim.
1
1/2 1/ 2
2
(1) (2) (2.37)N
t tN
=
(2). Tnh hm lng ca cc nuclit nm trong cn bng phng x ca
mt dy.
(2.38)1(t
)2(t.
MM
NN
.MM
mm
2/1
2/1
1
2
1
2
1
2
1
2 ==
trong M1, M2 l nguyn t lng.
(3).ng dng trong phn tch, chng hn xc nh hm lng ng v
m trong khong vt thng qua o hot phng x ca nuclit con. xc
nh hm lng urani trong qung ngi ta c th tin hnh o hot ca
Th-234 hoc Pa-234m (Pa l k hiu ca nguyn t protactini).Hm lng rai trong mu c th c xc nh vi nhy rt cao
nh o raon nm cn bng phng x vi rai.
Cng thc tnh khi lng ca nuclit m t hot phng x ca
nuclit con c th rt ra trc tip t cc phng trnh (2.10) v (2.34):
(2.39)1(t.2ln
.NM
m 2/12
Av
11
A=
4.3. Cn bng phng x tm thi
Cn bng phng x tm thi xy ra khi 2>1 ngha l thi gian bnhu ca nuclit m t1/2(1) tuy ln so vi thi gian bn hu ca nuclit con
t1/2(2) nhng tc phn r ca m cng khng th b qua.
7/30/2019 Hoa phong xa
16/45
tin lp lun chng ta nhc li vi gi thit ti t=0 nuclit con c
tch hon ton khi nuclit m, tc l N20 = 0 v tr li vi phng trnh
(2.27)
[ ] (2.27e1NN t)(11212 12 =
Khi t l ln, trong thc t thng ly)2(t)1(t
)2(t).1(t10t
2/12/1
2/12/1
> ,
e-(2 -1)t tr thnh nh so vi 1, ta c:
(2.40NN 112
12
=
v rt ra:
(2.41(2)t-(1)t
(2)t
NN
1/21/2
1/2
12
1
1
2 =
=
Nh vy t s gia s nguyn t (cng l t s khi lng) ca hai
nuclit m v con tr thnh hng s, khng thay i theo thi gian, h t
c cn bng phng x.
Da vo nh ngha hot phng x cho bi phng trnh (2.10) v
phng trnh (2.41) d dng tm thy:
(2.42)1(t
)2(t11
NN
2/1
2/1
2
1
22
11
2
1 =
=
=A
A
C th thy rng khc nhau c bn ca cn bng tm thi vi cn
bng th k l ch khi t n cn bng tm thi hot ca nuclit m
lun nh hn hot phng x ca nuclit con, trong khi cn bng th
k hai hot phng x ny lun lun bng nhau.
Cc biu thc rt ra c t vic nghin cu trng thi cn bng
phng x tm thi cng c cc ng dng tng t nh trng hp cn bng
7/30/2019 Hoa phong xa
17/45
th k, s khc nhau ch dng c th ca cc phng trnh tnh ton m
thi. Thay cho cc phng trnh (2.37), (2.38), (2.39), y ta c:
(2.431
N
N)2(t)1(t
2
12/12/1
+=
(2.44)2(t)1(t
)2(t.
MM
NN
.MM
mm
2/12/1
2/1
1
2
1
2
1
2
1
2
==
[ ] (2.45)2(t)1(t.2ln
.NM
m 2/12/12
Av
11 =
A
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
A=A + A1 2A1
2A
A2
Thi gian t/t1/2
HotA
1
10
102
Hnh 2.2.( L5.9) S ph thuc thi gian ca hot phng x tng cng v
hot phng x ring r ca cc nuclit trong cn bng th k.
7/30/2019 Hoa phong xa
18/45
HotA
1/2Thi gian t/t
2A
21A=A + A
109876543210
A2max
maxA
1A
210
10
1
Hnh 2.3.(L5.10) S ph thuc thi gian ca hot phng x tng
cng v hot phng x ring r ca cc nuclit trong cn bng tm thi.
Hnh 2.2 v 2.3 cho thy r s khc nhau cn bn ca cn bng th k
v cn bng tm thi. Khi t n cn bng th k hot phng x ca cc
ng v m v con lun lun bng nhau v khng thay i. Trong trnghp ca cn bng tm thi, ng bin thin hot A1 ch ct A2 ti 1 im
A2max , cn khi t ti cn bng, cc hot ny khng bng nhau v lun
lun gim. (Ch : Trc tung ca cc th c chia theo thang logarit)
4.4. Phn r ni tip trong trng hp tng qut
7/30/2019 Hoa phong xa
19/45
i vi trng hp mt dy phng x c n nuclit, phn r theo s
tng qut sau:
Nuclit 1Nuclit 2Nuclit 3Nuclit 4...Nuclit n (2.55).
Nu thi gian bn hu ca nuclit m l rt ln hn so vi cc nuclitcon chu, tc l:
1
7/30/2019 Hoa phong xa
20/45
S tch phn phng trnh vi phn (2.70) cho ta:
NA = NA0e-(ab + ac)t (2.71)
A c th phn r theo nhiu nhnh khc nhau vi cc tc ring r
khc nhau, nhng A ch c mt thi gian bn hu t1/2(A):
(2.722ln2ln
)A(tacabA
2/1 +=
=
Tc tch lu ca nuclit B v C bng hiu s gia tc hnh thnh
(do s phn r ca A) vi tc phn r ca chng:
(2.73NN
dt
dNBBAab
B =
Vi nuclit C ta cng c phng trnh tng t:
(2.74NNdt
dNCCAac
C =
Thay (2,71) vo (2.74) ta c phng trnh :
(2.75NeN
dt
dNBB
t)(0Aab
B acab = +
S tch phn phng trnh vi phn (2.75) vi cc iu kin u NB = 0
khi t=0 cho ta:
[ ] (2.76eeN)(
N tt)(0AacabB
abB
Bacab + +
=
Phng trnh (2.76) c dng hon ton tng t vi phng trnh
(2.25) ca trng hp phn r khng r nhnh kho st mc 2.3.4.
Vi nuclit C ta cng c phng trnh tng t.
Khi nuclit m c i sng di hn nhiu so vi nuclit con, tc l khi
ab + ac = A
7/30/2019 Hoa phong xa
21/45
[ ] (2.77e1NN tAB
abB
B
=
Sau mt thigian t ln, e-Bt > B v ab + ac = A >> C , phngtrnh (2.76) c th rt gn thnh:
[ ] (2.831eNN t)(Aacab
abB
acab +
= +
hoc tng t, i vi nuclit C:
[ ] (2.841eNNt)(
Aacab
acC
acab
+
=+
Chia 2 v ca (2.83) cho (2.84) ta c:
NB/NC = ab/ ac (2.85)
t
7/30/2019 Hoa phong xa
22/45
e(ab + ac)t = 1+(ab + ac)t (2.86)
v t (2.83) v (2.84) ngi ta thu c:
NB/NA=abt v NC/NA=act (2.87)
NHNG CNG THC CN GHI NH
1. Quan h gia hng s tc phn r v thi gian bn hu
t1/2=ln2/ =0.69315/ (2.4)
hoc:
=ln2/ t1/2 . (2.5)2, S ht nhn cn li sau thi gian t:
N=Noe- t
N=No(1/2)t/ t1/2 . (2.6)
3. nh ngha hot phng x
A=-dN/dt=N. (2.10)
4. S thay i hot phng x theo thi gian:
A=A0.e-t=A0(1/2)t/t1/2, (2.11)
trong A0 l hot phng x ban u.
5. Cn bng phng x (1
7/30/2019 Hoa phong xa
23/45
yA2 = 2 N2; A1 = 1 N1 l hot phng x .
Nh th khi t n cn bng phng x, t s gia s nguyn t ca
nuclit con v m lun lun l hng s v hot phng x ca m v con
lun lun bng nhau. Cn bng phng x nh vy c gi l cn bngth k.
V 1
7/30/2019 Hoa phong xa
24/45
- Phn r - v EC (electron capture):
E = (M1 - M2) c2 . (2.98)
- Phn r +
E = (M1 - M2 - 2me) c2 . (2.99)
- Phn r :
E = E
- T phn hch:
E = [MA - (MB + Mx)]c2 . (2.19)
SE = [MA - (MB + Mx)]c2 . (2.19)
Ch rng 1u(.v.C) = 1,660566.10-24g; c = 2,997925.108ms-1, nn
theo (2.19), s ht khi 1u pht sinh mt nng lng E = 1,49244.10-10J.
Trong khoa hc ht nhn ngi ta thng s dng n v nng lng
eV,
1eV = 1,60219.10-19J,
rt ra : Ht khi 1u sinh ra 931,5 MeV. (2.20)
7/30/2019 Hoa phong xa
25/45
BI 2. BI TP HO PHNG X
I. MT S BI TP N GINBI TP 1.Chui phn r ca U-238 kt thc Pb-206. Trong chui ny phi c bao
nhiu phn r v bao nhiu phn r -?
Gii BT18 phn r v 6 phn r -
Bi tp 2.Triti (3H) phn r - vi thi gian bn hu ca t1/2(3H) = 12,33 nm). Mtmu triti c hot phng x 1 MBq.- Vit phng trnh biu din s phn r phng x ca triti- i hot phng x ni trn ra Ci,- Tnh s nguyn t v khi lng triti ca mu,- Tnh hot phng x ring ca triti (ch cha triti)
Gii BT2- Phng trnh biu din s phn r phng x ca triti:
31H 32He + -
- Hot phng x tnh ra Ci,106/3,7x1010 27Ci
- S nguyn t triti trong muN =A/=A/ (0,693/t1/2) = 106/s /(0,693/ 12, 33 x 24x3600 x 365 s)
= 5,59 x 1014 nguyn t.
- Khi lng triti ca mum = 3.N/6,02 x 1023 = 2,78 x 10 -9 g
- Hot phng x ring ca triti (ch cha liti) As = (106/s)/(2,78 x 10 -9 g)
7/30/2019 Hoa phong xa
26/45
BT 3. Triti phn r theo quy lut bc nht vi chu k bn r l 12, 5 nm.Mt bao nhiu nm hot ca mu triti gim i cn li 15% so vi banu?
Gii
T phng trnh ng hc ca s phn r phng x: A = A0. et
rt ra t =1
ln 0
A
A= 1/2
t
ln 2.ln 0
A
A=
12,5
ln 2.ln
100
15= 34, 2 nm
BT 4. ng v phng x 13N c chu k bn r l 10 pht, thng c dng chp cc b phn trong c th. Nu tim mt mu 13N c hot phngx l 40 Ci vo c th, hot phng x ca n trong c th sau 25 phts cn li bao nhiu?
Gii
Hot phng x l s phn r phng x trong mt n v thi gian. nv o hot thng l Becquerel (Bq) v Curie (Ci).1 Bq = 1 phn r/giy = 1s-11Ci = 3,7. 1010 Bq.
A =dN
dt= . N0. e
t = . N
A0 = . N0A = A0. et = A0.
12
ln 2.t
t
e
= 40. e2,5.ln2 = 7,01 Ci.
BT 5. Gadolini-153 l nguyn t c dng xc nhbnh long xng, c chu k bn r l 242 ngy. Tnh phntrm Gd-133 cn li trong c th bnh nhn sau 2 nm (730ngy) k t khi cho vo c th?
Gii
Qu trnh phng x tun theo nh lut: N = N0.et
12ln 2
.
0
tt
tN e eN
= = =ln 2
.730242e
= 12,25%.
7/30/2019 Hoa phong xa
27/45
BT 7.
1. Di tc ng ca ntron nng lng cao trong tia v tr, ht nhn
Nit-14 bin i thnh ht nhn C-12 cng vi s to thnh ht nhn triti.Hy vit phng trnh ca phn ng ht nhn ni trn.
2. Di tc ng ca ntron nhit trong tia v tr, ht nhn Nit-14
bin i thnh ht nhn C-14 cng vi s to thnh ht nhn 1H. Hy vit
phng trnh ca phn ng ht nhn ni trn. 14N(n,p)14C
Gii
14
7N +1
0n 12
6C +3
1H. Phn ng c th vit tm tt:14
N(n,t)12
C
147N + 10n 146C + 11p. Phn ng c th vit tm tt: 14N(n,p)14C
BT8
2 g 2964Cu c chu k bn hu 12,7 h c lu gi trong mt bung ch, cho
n khi thu c 0,39 g 2864Ni v 0,61 g 3064Zn, c hai u l cc ng v bn.
Vit phng trnh biu din s phn r ca 2964Cu.
Mu 2964Cu c lu gi bao lu? (Gi nh rng cc php cn PTN ny
khng nhy pht hin c s ht khi trong qu trnh phn r phng
x).
Tnh hng s tc ca cc qu trnh phn r ca 2964Cu to thnh 2864Ni v
3064Zn.
Gii
2964Cu 3064Zn.+ _
2964Cu 2864Ni + +
7/30/2019 Hoa phong xa
28/45
Cc phn r khng thay i khi lng ca h (khi khng k n s htkhi). Khi lng ca Ni v Zn c to thnh bng gim khi lng ca
ng: mZn + mNi = 1 g
Khi lng ca 2964
Cu gim i mt na. Thi gian lu gi mu ng bngchu k bn hu: 12,7h.
(64Cu) = ln2/12,7 h = 5,46.10-2.h-1
(64Cu) = + + _ = + + (39/61).+
+ = 3,33.10-2.h-1; _= 2,13.10-2.h-1
BT 9.
1. Vit phng trnh biu din s phn r - ca ht nhn triti.
2. Vit phng trnh ca cc qu trnh phn r phng x:222Rn 3,82d
218Po 3,1min 214Pb 26,8min
214Bi 19,9min 214Po 164 s
3. Vit phng trnh ca cc qu trnh phn r phng x sau:
Phn r - ca Sr-90 Phn r ca Th-232
Phn r +
ca Cu-62 Phn r -
ca C-144. Chui phn r ca U-238 kt thc Pb-206. Trong chui ny phi c
bao nhiu phn r v bao nhiu phn r -?
Gii
1. 31H 32He + -
2.
22286Rn 21884Po + 42He
21884Po 21482Pb + 42He214
82Pb 21483Bi + -
21483Bi 21484Po + -
21484Po 21082Pb +
7/30/2019 Hoa phong xa
29/45
3.
9038Sr 9039Y + -232
90Th 22888Ra + 42He
6229Cu 6228Ni + +
146C 147N + -
4. 8 phn r v 6 phn r -
BT 10. Thi gian bn hu ca triti 3H t1/2(3H) = 12,33 nm). Mt mu triti chot phng x 1 MBq.- i hot phng x ni trn ra Ci,
- Tnh s nguyn t v khi lng triti ca mu,- Tnh hot phng x ring ca triti
Gii106/3,7x1010 27Ci
N =A/=A/ (0,693/t1/2) = 106/s /(0,693/ 12, 33 x 24x3600 x 365 s) = 5,59 x1014 nguyn t.M = N/6,02 x 1023 = 2,78 x 10 -9 gAs = (106/s)/(2,78 x 10 -9 g)
BT 11
Thi gian bn hu ca 14C l t1/2(14C) = 5730 nm. 2 gam mt mu cha14C c hot phng x 3,7 Bq.- i hot phng x ni trn ra Ci,- Tnh s nguyn t 14C c trong mu,- Tnh hot phng x ring ca mu .
Gii
3,7 Bq = 3,7 /3,7 x 1010 Ci = 10-10 Ci.N =A x t1/2/0,693 = 3,7 x 5730 x 365 x 24 x 3600/0,6935 = 9,64 x 1011 htnhn.
As = 3,7 Bq /2g = 1,85 Bq/g
7/30/2019 Hoa phong xa
30/45
BT 11.
Cho dy phng x sau:
222Rn 3,82d 218Po 3,1min
214Pb 26,8min 214Bi 19,9min
214Po 164 s
Gi thit rng ban u ch c mt mnh radon trong mu nghin cu vi
hot phng x 3,7.104 Bq,
a) Vit cc phng trnh biu din cc phn r phng x trong dy trn.
b) Ti t = 240 min (pht) hot phng x ca 222Rn bng bao nhiu?
c) Cng ti t = 240 min hot phng x ca 218Po bng bao nhiu?
d) Ti t = 240 min hot phng x chung ln hn, nh hn hay bng
hot phng x ban u ca 222Rn.
Giia)
22286Rn 21884Po + 42He
21884Po 21482Pb + 42He214
82Pb 21483Bi + -
21483Bi 21484Po + -
21484Po 21082Pb + 3,7.104 Bq = 1Ci , 240 min = 4 h
b) A1=A01e-t = 1Ci.e-ln2.4/24.3,82 = 0,97 Ci
c) t = 240 min > 10 t1/2(Po), h t c cn bng phng x tm
thi, nn
7/30/2019 Hoa phong xa
31/45
A1/A2 = 1 t1/2(2)/t1/2(1) A2 =A1/[1 3,1/(3,82.24.60)] = 0,9705 Ci
Nu quan nim gn ng rng c cn bng th k (1
7/30/2019 Hoa phong xa
32/45
II. NG DNG PHNG PHP HO PHNG X TRONG
PHN TCH
Bi tp 1. Tnh thi gian bn hu ca cc nuclit c thi gian bn hu
qu di, khi m vic xc nh thi gian bn hu gp kh khn do sthay i hot phng x khng th o c bng thc nghim.
V d: Trong 1kg urani cn bng phng x c cha 0,34mg 226Ra c
t1/2 = 1600 nm. C th tnh c thi gian bn hu ca 238U:
(2.37nm10.5,41600.238226
.34,0
10)2(t
NN
)1(t 96
2/12
12/1 ===
Bi tp 2. Tnh hm lng ca cc nuclit nm trong cn bng phngx ca mt dy.
(2.38)1(t
)2(t.
MM
NN
.MM
mm
2/1
2/1
1
2
1
2
1
2
1
2 ==
trong M1, M2 l nguyn t lng.
V d: Tnh lng 228Ra c t1/2(2) l 5,75 nm c trong 1g 232Th c
t1/2(1) l 1,41.1010 nm:
-102 1/ 22 1 10
1 1/ 2
(2) 228 5,75. . 4,01.10 g
(1) 232 1,42.10
M tm m
M t= = =
Nhng tnh ton nh vy c tm quan trng ln trong cng ngh x l
qung urani v thori, n cung cp thng tin v lng b thi phng x cn
c x l v qun l.
Bi tp 3.Xc nh hm lng ng v m trong khong vt thngqua o hot phng x ca nuclit con.
Cng thc tnh khi lng ca nuclit m t hot phng x ca
nuclit con c th rt ra trc tip t cc phng trnh (2.10) v (2.34):
7/30/2019 Hoa phong xa
33/45
(2.39)1(t.2ln
.NM
m 2/12
Av
11
A=
xc nh hm lng urani trong qung ngi ta c th tin hnh
o hot ca Th-234 hoc Pa-234m.Hm lng rai trong mu c th c xc nh vi nhy rt cao
nh o raon nm cn bng phng x vi rai.
Bi tp 4. Phng php nh du bng ng v phng x trong phntch xc nh hm lng axit aspatic trong sn phm thu phn mt protein,ngi ta thm vo dung dich thu phn 5,0 mg axit aspatic nh du c hot phng x ring 0,46 Ci/mg. Sau , ngi ta tch ra 0,21 mg axitaspatic nguyn cht c hot phng x ring 0,01 Ci/mg. Tnh lng axitaspatic c trong mu dung dch thu phn ban u.Ch thch: Axit aspatic l mt amino axit c trong c th ng thc vt, cnhiu trong mt ma, c ci ng, cng thc phn t C4H7NO4.
Gii :Gi x l khi lng axit aspatic (mg) c trong dung dch thu phn,
y l lng axit (nh du) a thm vo,D l hot phng x,As1 l hat phng x ring ca cht nh du ban u,
As2 l hot dung dch sau khi nh du, ta c:As1 = D/y (1)
As2 = D/(x+y) (2).Chia (1) cho (2) v bin i mt cch n gin:
x = y(As1/ As2 - 1). (3)Thay s vo (3), thu c: x = 225 mg
7/30/2019 Hoa phong xa
34/45
III. NH TUI BNG PHNG PHP PHNG X1. TNH t KHI C N0/N
N = N0e
-t
0lnN
Nt =
Bi tp 1. .Khi nghin cu mt mu c vt ngun gc hu c cha 1 mg C, ngi tathy rng t l ng v 14C/12C ca mu l 1,2 x 10-14.
a. C bao nhiu nguyn t 14C c trong mu?b. Tc phn r ca 14C trong mu bng bao nhiu?c. Tui ca mu nghin cu bng bao nhiu?Cho t1/2(14C) = 5730 nm, hot phng x ring ca cacbon thi chac cc hot ng ht nhn ca con ngi l 227 Bq/kgC.
Gii14
7N + 10n 126C + 31H. Phn ng c th vit tm tt: 14N(n,t)12C(ntron nhanh)
147N + 10n 146C + 11p. Phn ng c th vit tm tt: 14N(n,p)14C
(ntron nhit)a. Tng s nguyn t C trong mu c vt = (10-3g/12g/ngtg) x 6,02 x
10
23
ngt/ngtg = 5,02 x 10
19
ngtS nguyn t 14C l N (1,2 x 10-14)(5,02 x 1019) = 6,02 x 105 ngt.b. A = (ln2/5730 x 365 x 24 x 3600 s) x 6,02 x 105 = 2,3 x 10-6 Bqc. tui t = [ln(227 x 10-6/2,3 x 10-6)]/(ln2)/5730 nm = 38 000 nm
2. TNH t KHI C Dt/PtKhi khng c thng tin v N0 vic nh tui s tnh theo t s Dt/PtTrong Dtl s ht nhn thi im t ca mt ng v con chu bn, Pt l s ht nhn ca m thi im t.Con khng c mt khi t = 0 v khng mt i (do khuch tn, bay hi...)
Dt + Pt = P0 (1)
Pt = P0 e-t (2)Chia 2 v cho Pt ;
Dt/ Pt + 1 = et (3)
1
ln 1 t
t
Dt
P
= +
(4)
7/30/2019 Hoa phong xa
35/45
Bi tpHy tnh tui ca loi c t s nguyn t 206Pb so vi 238U bng 0,60. Chot1/2 ca 238U l 4,5.109 nm.
1 ln 1 tt
DtP
= +
= [1/(ln2/4,5.109 nm)].ln(1 + 0,6) = 3,1.109 nm
2.2. Trng hp ng v con c mt ti t = o
Dt + Pt = P0 + D0 (5) nh c tui trong trng hp ny cn c thng tin v mt ng v bnkhc ca con m ng v ny khng c to ra do phn r ca m.
Dst = Dso = Ds (6)Chia c 2 v ca (5) cho Ds :
Dt/ Ds + Pt/ Ds = D0/ Ds + P0/ Ds (7)Hay:Dt/ Ds = D0/ Ds + P0/ Ds - Pt/ Ds (8)
Thay P0 = Pt et (9)
Ta c:Dt/ Ds = D0/ Ds + ( e
t - 1) ( Pt/ Ds) (10)y = b + ax (11)C th v ng thng y = b + ax v thu c h s gc l ( et - 1). Cngc th tnh a khi c 2 cp gi tr ca y v x.Bi tpTui ca mt trng, do tu Apollo 16 thu lm c, c xc nh davo t s nguyn t ca cc ng v 87Rb/87Sr v 87Sr/86Sr trong mt skhong vt c trong mu:Khong vt 87Rb/86Sr 87Sr/86SrA 0,004 0,699B 0.180 0,709
a) 87Rb phng x - . Hy vit phng trnh biu din qu trnh phn rht nhn ny. t1/2(87Rb) = 4,8.1010 nm.
b) Tnh tui ca mu . Bit rng 87Sr v 86Sr l cc ng v bn v ban
u (t = 0) t s 87Sr/86Sr trong cc khong A v B l nh nhau.Gii:37
87Rb 3887Sr + -
Phng trnh (10) c th vit nh sau:87Srnow/86Sr = 87Sr0/86Sr + (e
t - 1) 87Rbnow/86Sr (12)Trong mu A:
7/30/2019 Hoa phong xa
36/45
0,699 = 87Sr0/86Sr + (et -1)0,004 (a)
Trong B:0,709 = 87Sr0/86Sr + (e
t - 1)0,180 (b)(b) - (a) v bin i ta c:
et
= (0,709 0,699)/(0,180 0,004) +1 = 1,0568t = (ln2)t/t1/2 = ln1,0568t = (4,8.1010.ln1,0568)/ln2 = 3,8.109 nm
Trong bi tp trn ngi ta c th i tnh thm 87Sr0/86Sr t = 0.
Ngi ta c th cho cc gi tr khc nhau ca 87Rb/86Sr v 87Sr/86Sr trong
nhiu khong vt khc nhau. Nu a ln th m thu c mt ng
thng th l bng chng cho thy t = 0, t s 87Sr0/86Sr trong cc khong
ny nh nhau.
C khi ngi ta cho bit tui khong vt (t), tnh hoc t1/2.
Ngi ta thng nh tui da vo phn r 40K thnh 40Ar (php nh tui
K/Ar) hoc 235U v 207Pb; 238U v 206Pb.
3. MT S DNG BI TP KHCBi tp 1.
Cho dy phng x sau:
222Rn 3,82d 218Po 3,1min
214Pb 26,8min 214Bi 19,9min
214Po 164 s
Gi thit rng ban u ch c mt mnh radon trong mu nghin cu vi
hot phng x 3,7.104 Bq,
e) Vit cc phng trnh biu din cc phn r phng x trong dy trn.f) Ti t = 240 min (pht) hot phng x ca 222Rn bng bao nhiu?
g) Cng ti t = 240 min hot phng x ca 218Po bng bao nhiu?
h) Ti t = 240 min hot phng x chung ln hn, nh hn hay bng
hot phng x ban u ca 222Rn.
7/30/2019 Hoa phong xa
37/45
Li gii bi tp 6
a)
22286Rn 21884Po + 42He21884Po 21482Pb + 42He214
82Pb 21483Bi + -
21483Bi 21484Po + -
21484Po 21082Pb +
3,7.104 Bq = 1Ci , 240 min = 4 h
b) A1=A01e-t = 1Ci.e-ln2.4/24.3,82 = 0,97 Ci
c) t = 240 min > 10 t1/2(Po), h t c cn bng phng x v
+ Quan nim gn ng rng c cn bng th k (1
7/30/2019 Hoa phong xa
38/45
147N + 10n 146C + 11p. Phn ng c th vit tm tt: 14N(n,p)14C
Bi tp 2.
4. Vit phng trnh biu din s phn r - ca ht nhn triti.
5. Vit phng trnh ca cc qu trnh phn r phng x:222Rn 3,82d
218Po 3,1min 214Pb 26,8min
214Bi 19,9min 214Po 164 s
6. Vit phng trnh ca cc qu trnh phn r phng x sau:
Phn r - ca Sr-90 Phn r ca Th-232
Phn r +
ca Cu-62 Phn r -
ca C-144. Chui phn r ca U-238 kt thc Pb-206. Trong chui ny phi c
bao nhiu phn r v bao nhiu phn r -?
Gii
1. 31H 32He + -
2.
22286Rn 21884Po + 42He
21884Po 21482Pb + 42He214
82Pb 21483Bi + -
21483Bi 21484Po + -
21484Po 21082Pb +
3.
9038
Sr 90
39
Y +
-
232
90Th 22888Ra + 42He
6229Cu 6228Ni + +
146C 147N + -
4. 8 phn r v 6 phn r -
7/30/2019 Hoa phong xa
39/45
Bi tp 3. Thi gian bn hu ca triti 3H t1/2(3H) = 12,33 nm). Mt mu tritic hot phng x 1 MBq.- i hot phng x ni trn ra Ci,- Tnh s nguyn t v khi lng triti ca mu,- Tnh hot phng x ring ca triti
Gii106/3,7x1010 27Ci
N =A/=A/ (0,693/t1/2) = 106/s /(0,693/ 12, 33 x 24x3600 x 365 s) = 5,59 x1014 nguyn t.M = N/6,02 x 1023 = 2,78 x 10 -9 gAs = (106/s)/(2,78 x 10 -9 g)
Bi tp 4
Thi gian bn hu ca 14C l t1/2(14C) = 5730 nm. 2 gam mt mu cha14C c hot phng x 3,7 Bq.- i hot phng x ni trn ra Ci,- Tnh s nguyn t 14C c trong mu,- Tnh hot phng x ring ca mu .
Gii
3,7 Bq = 3,7 /3,7 x 1010 Ci = 10-10 Ci.N =A x t1/2/0,693 = 3,7 x 5730 x 365 x 24 x 3600/0,6935 = 9,64 x 1011 htnhn.
As = 3,7 Bq /2g = 1,85 Bq/g
7/30/2019 Hoa phong xa
40/45
Bi tp 9
Cacbon 14 c to thnh t nit do tc dng ca cc ntron
(chm) trong cc tia v tr, ri i vo c th sinh vt qua quang
hp v lu chuyn thc phm ca ng thc vt. 14C phn r -
vi thi gian bn hu t1/2 = 5730 nm. S phn tch cacbon
phng x trong cc c th sng cho gi tr hot phng x
ring ca cacbon l
230 Bq/kg cacbon.
a). Vit cc phng trnh phn ng ht nhn biu din qu trnhhnh thnh v phn r ca 14C trong t nhin.
b) T l ng v 14C/12C trong c th sng bng bao nhiu?
c) Mt nh kho c ly c mt mu, c cho l ca mt ho
thch hu c, ti mt kim t thp Ai-cp v thy rng t l
ng v ca cacbon trong mu ny, xc nh bng phng php
khi ph, l 14C/12C = 6. 10-13 . ng s cho rng tui ca mu
ni trn l bao nhiu?
Gii
1.
14 1 14 1
7 0 6 1
14 14
6 7
N C H
C N
n
+ +
7/30/2019 Hoa phong xa
41/45
3. Hot 230 Bq/kg tng ng vi t s ng v 14C/12C sau y:
14
12 12
1/ 2
1/ 2
ln 2. ln2
= . . = .C
A A
C C
NA m tAs N w N w
m m M m M t
= =
(khi b qua hm lng ca 13C). Trong , w l t s ng v 14C/12C
121/ 2 12
23
A
. 230 5730 365 24 3600 12= = = 1.20 10
.ln 2 6.02 10 1000 ln 2
CAs t M
wN
Ch : Khi thay s cn i 230 Bq/kg ra 230/1000 (Bq/g), v mol nguyn t
tnh ra gam.
V 6.0 1013 / 1.20 1012 = 1/2, mt khong thi gian bng thi gian bn hu
tri qua (chng ta s dng gi tr thi gian bn hu 5730 nm xc nh
tui). Nh kho c hc cho rng cht bt ny c lm ra vo nm 3560
trc CN.
4. Thc ra, nhm phenoxyacetyl c hnh thnh t axit phenoxyacetic
c tng hp trong cng nghip t cc sn phm ch bin than v du m.
N khng cha cacbon phng x. Ch c 8 trong s 16 nguyn t cacbon l
c ngun gc t nhin (to thnh t c th sng). Nh th, trong phn cngun gc t nhin, hm lng 14C phi gp i w = 1.2 1012, ngha l cht
bt ny l sn phm ca thi nay.
Bi tp 11.1. Khi phn tch qung urani (uranium) ngi ta tm thy 3 ng v ca
urani l 238U, 235U v 234U, u c tnh phng x. Hai ng v 235U v 234Uc phi l ng v con chu ca 238U khng? Ti sao? (Ngi ta quan stc cc nguyn t phng x t nhin tnh phng x v tnh phng
x ).2. Khi thu luyn mt mu qung urani ly t m Nng Sn (Qung Nam),
ngi ta thu c dung dch c nng UO2SO4 (uranyl sunfat) l 0,01Mcn nng Fe2(SO4)3 ln ti 0,05M. S tch urani khi st v cc tpcht khc c th thc hin bng phng php chit hoc trao i ion,nhng cng c th bng kt ta phn on.
7/30/2019 Hoa phong xa
42/45
C th kt ta 99% lng st (Fe3+) c trong dung dch ni trn pH bngbao nhiu m khng lm mt lng urani c mt trong dung dch? Gi nhrng s hp ph urani trn b mt kt ta Fe(OH)3 l khng ng k. Bitrng trong iu kin nhit tin hnh th nghim, tch s tan ca UO2(OH)2l 10-22 ca Fe(OH)3 l 3,8.10-38.3. Nc thi ca dung dch thu luyn qung urani c cha ng v phngx 226Ra c thi gian bn hu 1600 nm. bo v mi trng, ngi ta cth ng kt ta rai vi BaSO4 v lu gi khi cht thi ny trong kho thiht nhn. Cn lu gi chng bao lu hot phng x ca khi cht thiny ch cn li
7/30/2019 Hoa phong xa
43/45
A B CD
d. Hy ngh mt phng n chit c > 95% lng urani c trong100ml dung dch nc vo 100 ml pha hu c. Nng uranyl nitrat trongnc v thnh phn h dung mi chit cho php chp nhn h s phn b Dkhng i v bng 6.Gii1. Khi xy ra phn r , nguyn t khi khng thay i. Khi xy ra 1 phn
r , nguyn t khi thay i 4 .v. khi lng nguyn t (u). Nh th, skhi ca cc ng v con chu phi khc s khi ca ng v m 4n(u),vi n l s nguyn. Ch 234U tho mn iu kin ny vi n = 1. Trong 2ng v 234U, 235U, ch 234U l ng v con chu ca 238U.
2. Nng Fe3+ cn li trong dung dch sau khi 99% st trong dung dchFe2(SO4)3 0,05 M b kt ta l:
[Fe3+] = 2.0,05.10-2 M = 10-3 M.[OH-] cn c trong dung dch [Fe3+] ch cn li trong dung dch vi nng10-3 M l:
( )31 1
38 13 3Fe(OH) 1233 3
T 3,8x10OH 38 x10Fe 10
+
= = =
[OH-] = (38)1/3.10-12 ng vi gi tr pH l:pH = -log{10-14/(38)1/3.10-12} = 2 + (1/3)log38 = 2,53. pH , tch s ion ca UO2(OH)2 trong dung dch 0,01M l:[UO22+][OH-]2 = 0,01.[(38)1/3.10-12]2 = 1,13.10-25< 10-22
V tch s ion ni trn rt nh so vi tch s tan ca UO2(OH)2 (TUO2(OH)2) nnurani khng kt ta trong iu kin trn.3.
a. Sau n chu k bn hu ca rai, hot phng x ca thng cht thi chcn li 1/2n. Hot phng x ch cn 103 hay:nlog2 > 3. Rt ra: n > 3/0,301 10. Thi gian cn lu gi hot phngx ca khi cht thi rai cn
7/30/2019 Hoa phong xa
44/45
TN1 TN2 TN3 TNnX x1 x2 x3 ... xnY y1 = Co-x1 y2=2(Co-x2) y3=3(Co-x3) yn=n(Co-xn)b.
0 1 0 2 0 n
1 2 n
C x 2(C x ) n(C x )... D const
x x x
= = = = = (1)
T biu thc trn rt ra:0
n
nCx
D n=
+(2)
Ly o hm xn theo n, ta c:(xn)' = CoD/(D + n)2 > 0 (3)
Nh th , xn tng khi n tng: x1 < x2 < x3. (4)y1 = x1.D ; y2 = x2.D ; y3 = x3.DT cc bt ng thc (4) rt ra: y1 < y2 < y3 . (5)
A. x1y3 saiC. x1y3 saiD. x1y3 sai
c. Khi n tng, nng uranyl nitrat trong pha nc v pha hu c nm cnbng, xn v yn, u tng dn ln. Nhng yn khng th vt qua nng bo ho ca uranyl nitrat trong pha hu c. V th ng ng nhit chits tim cn vi ng thng nm ngang
y = ybh (ybh l nng bo ho uranyl nitrat trong pha hu c). Ch c th A c dng iu nh vy.d. Nu chit 1 ln th nng uranyl nitrat trong pha nc sau khi chit
c tnh nh sauD = y/x = (C0 - x)/x (6)
Rt ra: x/ C0 = 1/ (D+1) = 1 / 7 = 0,143 > 0,1Nh th lng uranyl nitrat cn li trong dung dch nc s ln hn 10%nng ban u. chit c > 95% urani vo pha hu c ta c th chia 100 ml dung michit thnh n phn bng nhau, ri chit thnh n bc. Dung dch nc sau khichit vi phn dung mi th nht ( bc chit 1), tip tc a vo chit vi
phn dung mi th 2 (bc chit 2)...c th cho n bc n.Khi 100 ml dung mi hu c c chia thnh n phn bng nhau, t l thtch pha nc (Vaq) vi th tch pha hu c (Vo) trong mi bc chit s l:
Vaq/Vo = 100 ml/ (100 ml/n) = nBiu thc ca h s phn b cho bc chit 1 s l:
7/30/2019 Hoa phong xa
45/45
D = y1/x1 = n(C0 - x1)/x1 (7)Rt ra: x1 = n C0 / (D+n) = C0/[(D/n) +1] (8)Vo bc chit th 2, nng ban u ca pha nc l x1. Tng t nh biuthc (7) ta c:
x2 = x1 / [(D/n) +1] (9).Thay x1 bng biu thc (8) ta thu c:
x2 = C0 / [(D/n) +1] 2 (10)Tng t nh vy, vi bc chit th 3,..., th n ta c:
x3 = C0 / [(D/n) +1] 3 (11)xn = C0 / [(D/n) +1] n (12)
> 95% urani c chit vo pha hu c th:xn/C0 = 1 / [(D/n) +1] n < 5x10-2 (13)
Lp bng bin thin 1 / [(D/n) +1] n theo n:n = 1 2 3
1/[(D/n) +1] n = 1/7 > 5.10-2 1/16 > 5.10-2 1/27 < 5.10-2Kt lun: C th chia 100 ml dung mi hu c thnh 3 phn bng nhau vchit 3 bc a c > 95% urani vo pha hu c.Ch : Phn d cn c th gii theo nhiu cch khc nhau. Cc cch gii ngkhc u c cho im. Cc hc sinh c bit gii c th a ra phngn chit lin tc ngc dng v tnh s bc l thuyt. C hc sinh lm theo
phng n loi tr dn (th phng n chit 2 bc, ri sang phng n chit3 bc...). tnh n t phng trnh (13), hc sinh c th logarit ho ...