11
Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera posteritate frui. R. IHGB, Rio de Janeiro, a. 178, n. 475, pp. 11-356, set./dez. 2017. ISSN 0101 - 4366

Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera … · 2018. 6. 27. · Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera posteritate frui. R. IHGB,

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera … · 2018. 6. 27. · Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera posteritate frui. R. IHGB,

Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos.Et possint sera posteritate frui.

R. IHGB, Rio de Janeiro, a. 178, n. 475, pp. 11-356, set./dez. 2017.

ISSN 0101 - 4366

Page 2: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera … · 2018. 6. 27. · Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera posteritate frui. R. IHGB,

INSTITUTO HISTÓRICO E GEOGRÁFICO BRASILEIRO

Considerado de utilidade pública:

Estadual: Lei nº 1.068, de 14-9-1966 (Diário Oficial do Estado, parte I, de 20-9-1966)

Federal: Decreto nº 61.251, de 30 de agosto de 1967

Av. Augusto Severo, 8, Rio de Janeiro, CEP 20021-040

Fundado em 21-10-1838, em plena Regência, por 27 sócios da prestigiosa Sociedade Auxiliadora da Indústria Nacional, o IHGB originou-se de proposta anterior do marechal de campo Cunha Matos e do cônego Januário da Cunha Barbosa. Pedro II logo o tomou sob seus auspícios.

Os objetivos estatutários eram, entre outros: coligir, metodizar, publicar ou arquivar documentos, promover cursos e editar a Revista Trimestral de História e Geografia ou o Jornal do IHGB.

O Arquivo é hoje um dos melhores do Brasil, graças a sucessivas doações de papéis de estadistas e historiadores, como José Bonifácio, o marquês de Olinda, Varnhagen, Cotegipe, o conde d´Eu, o visconde de Ouro Preto, Prudente de Morais, Rodrigues Alves, Epitácio Pessoa, Manuel Barata, Wanderley Pinho, Hélio Viana e Jackson de Figueiredo, entre outros.

A Biblioteca, por compra, doações e permutas, ultrapassa de 500 mil volumes, de grande interesse para os estudos brasileiros.

A Mapoteca dispõe de cerca de 12 mil cartas geográficas, referentes, sobretudo, ao território brasileiro.

O Museu, criado em 1851 para guardar a memória de varões ilustres em máscaras mortuárias, retratos e lembranças pessoais, exibe hoje peças, como a espada de campanha de Duque de Caxias (modelo dos espadins dos cadetes do nosso Exército) ou a cadeira em que Pedro II, durante 40 anos, presidiu a 508 sessões do Instituto.

A Pinacoteca é rica, abrangendo desde a imensa tela da Coroação de Pedro II, de autoria do sócio Araújo Porto-Alegre, até a impressionante galeria de retratos (e bustos) de monarcas, nobres e personalidades da Colônia à República.

Os sócios, eméritos, titulares, honorários e correspondentes, no país e no estrangeiro, são eleitos vitaliciamente. O corpo social promove conferências, congressos e cursos, anunciados com antecedência, e realiza reuniões acadêmicas, de março a dezembro, todas as quartas--feiras. As atas são publicadas pela Revista no último número do ano.

Page 3: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera … · 2018. 6. 27. · Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera posteritate frui. R. IHGB,

R IHGBa. 178n. 475

set./dez.2017

Page 4: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera … · 2018. 6. 27. · Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera posteritate frui. R. IHGB,

INSTITUTO HISTÓRICO E GEOGRÁFICO BRASILEIRODIRETORIA – (2015-2016)Presidente: Arno Wehling1º Vice-Presidente: Victorino Chermont de Miranda2º Vice-Presidente: Affonso Arinos de Melo Franco3º Vice-Presidente: José Arthur Rios1º Secretário: Lucia Maria Paschoal Guimarães2º Secretário: Maria de Lourdes Viana LyraTesoureiro: Fernando Tasso Fragoso PiresOrador: Alberto da Costa e Silva

ADMISSÃO DE SÓCIOS:Alberto da Costa e SilvaAlberto Venancio FilhoCarlos WehrsFernando Tasso Fragoso Pires

CIÊNCIAS SOCIAIS: Antônio Celso Alves PereiraCândido Mendes de AlmeidaHelio Jaguaribe de MatosJosé Murilo de CarvalhoMaria Beltrão

ESTATUTO:Affonso Arinos de Mello FrancoAlberto Venancio FilhoCélio BorjaJoão Maurício A. PinhoVictorino Chermont de Miranda

GEOGRAFIA:Armando de Senna BittencourtCybelle Moreira de IpanemaJosé Almino de AlencarMiridan Britto FalciVera Lúcia Cabana de Andrade

HISTÓRIA: Eduardo SilvaGuilherme de Andrea FrotaLucia Maria Paschoal GuimarãesMarcos Guimarães SanchesMaria de Lourdes Vianna Lyra

PATRIMÔNIO: Afonso Celso Villela de CarvalhoAntonio Izaías da Costa AbreuClaudio Moreira BentoFernando Tasso Fragoso PiresRoberto Cavalcanti de Albu-querque

COMISSÕES PERMANENTES

CONSELHO CONSULTIVOMembros nomeados: Carlos Wehrs, Célio Borja, José Pedro Pinto Esposel e

Miridan Britto Falci.

CONSELHO FISCALMembros efetivos: Antonio Izaias da Costa Abreu, Luiz Felipe de Seixas

Corrêa, Marilda Correia CiribelliMembros suplentes: Marcos Guimarães Sanches, Pedro Carlos da Silva Telles,

Roberto Cavalcanti de Albuquerque

DIRETORIAS ADJUNTASArquivo: Jaime Antunes da SilvaBiblioteca: Claudio AguiarCursos: Antonio Celso Alves PereiraIconografia: Pedro K. VasquezInformática e Dissem. da Informação: Carlos Eduardo de Almeida BarataMuseu: Vera Lucia Bottrel TostesPatrimônio: Guilherme de Andrea FrotaProjetos Especiais: Mary del PrioreRelações Externas: Maria BeltrãoRelações Institucionais: João Mauricio de A. PinhoCoordenação da CEPHAS: Maria de Lourdes Viana Lyra e Lucia Maria Paschoal

Guimarães (subcoord.)Editor do Noticiário: Victorino Chermont de Miranda

Page 5: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera … · 2018. 6. 27. · Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera posteritate frui. R. IHGB,

REVISTADO

INSTITUTO HISTÓRICOE

GEOGRÁFICO BRASILEIRO

Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos.Et possint sera posteritate frui.

R. IHGB, Rio de Janeiro, a. 178, n. 475, pp. 11-356, set./dez. 2017.

Page 6: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera … · 2018. 6. 27. · Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera posteritate frui. R. IHGB,

Revista do Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro, ano 178, n. 475, 2017.

Indexada por/Indexed byUlrich’s International Periodicals Directory – Handbook of Latin American Studies (HLAS) – Sumários Correntes Brasileiros – Google Acadêmico

Correspondência:Rev. IHGB – Av. Augusto Severo, 8-10º andar – Glória – CEP: 20021-040 – Rio de Janeiro – RJ – BrasilFone/fax. (21) 2509-5107 / 2252-4430 / 2224-7338e-mail: [email protected] home page: www.ihgb.org.br© Copyright by IHGBTiragem: 300 exemplaresImpresso no Brasil – Printed in BrazilRevisora: Sandra Pássaro Secretária da Revista: Tupiara Machareth

Ficha catalográfica preparada pela bibliotecária Maura Macedo Corrêa e Castro – CRB7-1142

Revista do Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro. - Tomo 1, n. 1 (1839) - Rio de Janeiro: O Instituto, 1839-

v. : il. ; 23 cm

QuadrimestralISSN 0101-4366Ind.: T. 1 (1839) – n. 399 (1998) em ano 159, n. 400. – Ind.: n. 401 (1998) – 449 (2010) em n. 450

(2011)

1. Brasil – História. 2. História. 3. Geografia. I. Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro.

Page 7: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera … · 2018. 6. 27. · Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera posteritate frui. R. IHGB,

CONSELHO EDITORIAL

António Manuel Dias Farinha – Universidade de Lisboa – Lisboa – Portugal

Arno Wehling – Universidade Veiga de Almeida – Rio de Janeiro-RJ – Brasil

Carlos Wehrs – Instituto Histórico e Geográfico Brasileiro – Rio de Janeiro-RJ – Brasil

José Murilo de Carvalho – Universidade Federal do Rio de Janeiro – Rio de Janeiro-RJ – Brasil

Manuela Mendonça – Universidade de Lisboa – Lisboa – Portugal

Maria Beatriz Nizza da Silva – Universidade de São Paulo – São Paulo-SP – Brasil

COMISSÃO DA REVISTA: EDITORES

Lucia Maria Bastos Pereira das Neves – Universidade do Estado do Rio de Janeiro – Rio de Janeiro-RJ-Brasil

Eduardo Silva – Fundação Casa de Rui Barbosa – Rio de Janeiro-RJ – Brasil

Esther Caldas Bertoletti – Ministério da Cultura – Rio de Janeiro-RJ – Brasil

Maria de Lourdes Viana Lyra – Universidade Federal do Rio de Janeiro – Rio de Janeiro-RJ – Brasil

Mary del Priore – Universidade Salgado de Oliveira – Niterói-RJ – Brasil

CONSELHO CONSULTIVO

António Manuel Botelho Hespanha – Universidade Nova Lisboa – Lisboa – Portugal

Edivaldo Machado Boaventura – Universidade Federal da Bahia – Salvador-BA-Brasil

Fernando Camargo – Universidade Federal de Pelotas – Pelotas-RS – Brasil

Geraldo Mártires Coelho – Universidade Federal do Pará – Belém-PA – Brasil

Guilherme Pereira das Neves – Universidade Federal Fluminense – Niterói-RJ – Brasil

José Marques – Universidade do Porto – Porto – Portugal

Junia Ferreira Furtado – Universidade Federal de Minas Gerais – Belo Horizonte-MG – Brasil

Leslie Bethell – Universidade de Oxford – Oxford – Inglaterra

Luís Cláudio Villafañe Gomes Santos – Ministério das Relações Exteriores – Brasília-DF – Brasília

Marcus Joaquim Maciel de Carvalho – Universidade Federal de Pernambuco – Recife-PE – Brasil

Maria de Fátima Sá e Mello Ferreira – ISCTE – Instituto Universitário de Lisboa – Lisboa – Portugal

Mariano Cuesta Domingo – Universidad Complutense de Madrid – Madrid – Espanha

Miridan Britto Falci – Universidade Federal do Rio de Janeiro – Rio de Janeiro-RJ – Brasil

Nestor Goulart Reis Filho – Universidade de São Paulo – São Paulo-SP – Brasil

Renato Pinto Venâncio – Universidade Federal de Ouro Preto – Ouro Preto-MG – Brasil

Stuart Schwartz – Universidade de Yale-Connecticut – EUA

Ulpiano Bezerra de Meneses – Universidade de São Paulo – São Paulo-SP – Brasil

Victor Tau Anzoategui – Universidade de Buenos Aires – Buenos Aires – Argentina

Page 8: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera … · 2018. 6. 27. · Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera posteritate frui. R. IHGB,
Page 9: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera … · 2018. 6. 27. · Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera posteritate frui. R. IHGB,

SUMÁRIO SUMMARY

Carta ao Leitor 11Lucia Maria Bastos P. Neves

I – DOSSIÊ DOSSIER

Tempos de Constituição: Perspectivas e paradoxos 15da Lei Orgânica da Revolução Republicana de 1817In times of Constitution making: Perspectives and paradoxes of the organic Law of the Republican Revolution of 1817MarceLo casseB coNtiNeNtiNo

Tradição e inovação no discurso político-jurídico 43da Revolução de 1817Tradition and innovation in the political-legal discourse of the Revolution of 1817arNo WehLiNg

A Revolução Pernambucana de 1817 no contexto do Reino Unido luso-brasileiro 65The Pernambucan Revolution of 1817 in the context of the luso-brazilian United KingdomMaria de Lourdes viaNa Lyra

Para fazer de 1817 uma revolução: o papel da historiografia 95Making the 1817 Uprising a Revolution: The Role of HistoriographyguiLherMe Pereira das Neves

Os embates pela história da 115Revolução Pernambucana de 1817The struggles for the history of the pernambuco revolution of 1817george F. caBraL de souza

1817: Ideário Liberal Pernambucano 1311817: Liberal Ideas in PernambucoLeoNardo daNtas siLva

Page 10: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera … · 2018. 6. 27. · Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera posteritate frui. R. IHGB,

A Vila do Recife, em 1817 149Vila do Recife in 1817José Luiz Motta MeNezes

Breves considerações sobre as ideias 165de Simón Bolívar na Revolução Pernambucana de 1817Brief considerations on the ideas of Simón Bolívar in the Pernambuco Revolution of 1817cLáudio aguiar

Bicentenário da Diplomacia Brasileira 185Bicentenary of brazilian diplomacygoNçaLo de Barros carvaLho e MeLLo Mourão

Revolução Republicana em Pernambuco de 1817 197 burguesia e maçonaria versus aristocraciaThe Republican Revolution of 1817 in Pernambuco bourgeous and masonry versus aristocracyreiNaLdo carNeiro Leão

A Revolução de 1817 e a unidade nacional do Brasil 207The Revolution of 1817 and the national unit of BrazilvaMireh chacoN

II – ARTIGOS E ENSAIOS ARTICLES AND ESSAYS

A igreja Matriz de Nossa Senhora do Bom Sucesso 217e os retábulos atribuídos ao AleijadinhoThe Matrix church of our Lady of Good Success and the retables attributed to Aleijadinhoaziz José de oLiveira Pedrosa

Moradas de engenho e arte: as casas do Conde 253 da Barca no Novo MundoManor houses and art: the houses of the Count of Barca in the New WorldaNa Pessoa

aNa Lucia v. saNtos

Page 11: Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera … · 2018. 6. 27. · Hoc facit, ut longos durent bene gesta per annos. Et possint sera posteritate frui. R. IHGB,

III – COMUNICAÇÕES NOTIFICATIONS

Visconde do Uruguai: realismo periférico, construção 281do Estado e geopolítica na América Ibérica OitocentistaVisconde de Uruguay: peripheral realism, construction of the State and geopolitics in nineteeth-century Iberian AmericachristiaN edWard cyriL LyNch

Reconfiguração regional e disputa oligárquica 297no Sudeste brasileiro no final do Império: imigração, ensino agrícola e o projeto da Província do Rio SapucaíRegional reconfiguration and oligarchic dispute in southeast Brazil at the end of the Empire: immigration, agricultural education and the project of the Province of Rio SapucaíJoão eduardo de aLves Pereira

IV – DOCUMENTOS DOCUMENTS

Direito e feitiçaria na América portuguesa 311do século XVIII: a devassa movida contra Maria do Gentio da terra da Vila de ParanaguáLaw and witchcraft in portuguese America in the 18th century: the criminal proceeding conducted against Maria de Gentio da Terra from Vila de ParanaguádaNieLLe regiNa WoBeto de arauJo

LiLiaM Ferraresi BrigheNte

Luís FerNaNdo LoPes Pereira

V – RESENHAS REVIEW ESSAYS

Doze capítulos sobre escravizar gente e governar 343escravos: Brasil e Angola – séculos XVII-XIXLuiz FaBiaNo de Freitas tavares

• Normas de publicação 351 Guide for the authors 353