HPI Poradnik Savage v3 - Rcauto · 2009-12-17 · Sava się kocha lub nie. Jak kaŜdy model ma swoje wady i zalety. Jednak jest to jeden z najpopularniejszych modeli w naszym kraju

HPI Savage Poradnik Wersja: 3 11/2009 - 1 -

HPI Savage

Poradnik Wersje 3.5; 21; 25; SS; X; XSS

Sava się kocha lub nie. Jak kaŜdy model ma swoje wady i zalety. Jednak jest to jeden z najpopularniejszych modeli w naszym kraju i jednym z najbardziej wytrzymałych konstrukcji MT. W tym artykule postaram odpowiedzieć na najczęściej zadawane pytania odnośnie tego modelu, jego eksploatacji oraz tuningu. Trzeba jednak pamiętać, Ŝe niektóre przedstawione tu informacje, podobnie jak i przeróbki, nie są dopuszczone przez producenta i wykonujesz je na własne ryzyko. Wszystkie zawarte tu informacje pochodzą z własnych doświadczeń jak i kolegów z forum RCauto http://www.rcauto.pl/ Bardzo dziękuję wszystkim modelarzom za fachowość i pomoc przy pisaniu tego artykułu. Bartłomiej Włoch nick:XAX mailto:[email protected] WyraŜam zgodę na nie komercyjne wykorzystanie materiałów pod warunkiem podania autora.


Spis treści: 1 – Kupujemy Sava 2 – Co trzeba mieć, by jeździć i narzędzia przydatne do serwisowania 2.1 – Osprzęt do jazdy 2.2 – Narzędzia 3 – Co przydałoby się zmienić na początku 4 – Napęd

4.1 – Silnik 4.2 – Regulacja silnika 4.3 – Tłumik 4.4 – Świece i filtr powietrza 4.5 – Odpalanie modelu (szarpanka i roto) 4.6 – Zbiornik paliwa i jego okolice 4.7 – Radiator

5 – Przeniesienie napędu 5.1 – Sprzęgło silnika 5.2 – Zębatkę atakującą i odbiorczą oraz sprzęgło cierne 5.3 – Skrzynia biegów i moduł wsteczny 5.4 – Hamulec

5.5 – Dyferencjał 5.6 – Półośki oraz kubki 5.7 – Koła i felgi

6 – Zawieszenie 6.1 – Wahacze i zwrotnice 6.2 – Amortyzatory 6.3 – SpręŜyny 6.4 – DrąŜki skrętne 6.5 – Układ skrętu kół i zwrotnice 6.6 – Stabilizator 7 – Rama 8 – Elektronika 8.1 – Aparatura 8.2 – Serwa 8.3 – Dodatki, akumulatory i ładowarki 9 – Karoseria 10 – Magazyn, czyli co warto mieć w skrzynce naprawczej 11 – Kilka słów na koniec Symbole występujące w opisach:

Dobór elementów

Informacja techniczna

Metody konserwacji

MontaŜ elementów

Awarie i ich usuwanie

Tuning. Zmiany i ulepszenia wprowadzane samemu.

UWAGA! Zwróć na coś uwagę.


1. KUPUJEMY SAVA Przy kupnie modelu trzeba sobie odpowiedzieć na pytanie czy to ma być nowy model, czy teŜ uŜywany. Nowy kosztuje sporo pieniędzy, ale za to od początku wiemy, co mamy. Przy uŜywce jest to loteria. Niestety modele są naraŜone na duŜe obciąŜenia i moŜe się zdarzyć, Ŝe na remont uŜywki w ciągu roku moŜna wydać tyle samo co na nowy model.

1.1 Nowy model 1.2 UŜywka

NOWY MODEL Producent ma do zaoferowania dla nas dwie podstawowe odmiany modeli: RTR (redy to run) czyli modele złoŜone gotowe do jazdy wraz aparaturą i wersje SS (kit) do samodzielnego złoŜenia. O ile wersje RTR są skierowane do grona początkujących ludzi lub nie posiadających duŜego zacięcia technicznego, o tyle SS są dla zapaleńców - mechaników. Są one pozbawione elektroniki i serwomechanizmu a czasem nawet silnika, ale za to otrzymujemy model który nie tylko moŜemy złoŜyć od podstaw, ale dodatkowo jest on wyposaŜony w lepsze, mocniejsze podzespoły mechaniczne. Resztę elementów musimy dokupić sami co daje nam moŜliwość doboru i zakupu elementów lepszych niŜ w wersji RTR, które wcześniej czy później trzeba wymienić. JeŜeli czas nas nie nagli, to warto śledzić informacje co jest dostępne na rynku i szukać promocji. Dobrym okresem na zakup są święta BoŜego Narodzenia i czas Nowego Roku. PrzewaŜnie w tym czasie przedstawicielstwo HPI urządza jakieś promocje. Innym sposobem jest sprowadzenie modelu z zagranicy. Istotne jest, Ŝeby kupować w wypróbowanych sklepach (np. www.towerhobbies.com www.rcmart.com ) lub od sprawdzonych sprzedawców z Ebay. Jednak przy takim zakupie sprawdzaj dokładnie koszty przesyłki, jak i koszty cła, które mogą być doliczone do ceny modelu.

UśYWKA Drugim sposobem zakupu jest kupno modelu uŜywanego. Poszukiwania najlepiej zacząć od znajomych modelarzy i upewnić się czy nie mają czegoś do sprzedania. W ten sposób znamy historię modelu i wiemy czego się po nim spodziewać. JeŜeli nie mamy takiej moŜliwości i kupujemy od osoby obcej lub teŜ przez internet (np. allegro) trzeba zwrócić uwagę na pewne podzespoły. Ich stan moŜe nam pomóc mniej więcej ocenić stan modelu. Wyeksploatowany model potrafi w ciągu roku pochłonąć na naprawy ponad połowę wartości nowego modelu czyniąc tym samym zakup uŜywki kompletnie nieopłacalnym.

Co sprawdzić przed zakupem 1) Trzeba obejrzeć wszystkie kubki od półosiek, dryfów oraz skrzyni. JeŜeli

szczelina w którą wchodzi półośka jest bardzo wyrobiona to znaczy, Ŝe model duŜo przejechał.

2) Obejrzyj głowicę silnika. Jeśli ma duŜo rys to znaczy, Ŝe często dachował. Świadczy to o ostrej jeździe.

3) JeŜeli masz moŜliwość odpalenia modelu to najpierw pociągnij za szarpankę lub pokręć kołem zamachowym. Potem odpal i pojeździj modelem, aŜ silnik osiągnie około 120°C. JeŜeli będzie pracował stabilnie to znaczy, Ŝe silnik jest jeszcze raczej sprawny. Potem go wyłącz i pociągnij za szarpankę lub pokręć kołem zamachowym. JeŜeli będzie słaby opór lub nie będzie go wcale oznacza to, Ŝe silnik jest juŜ zuŜyty. Tak naprawdę nigdy nie wierz w 100% sprzedawcy, który twierdzi Ŝe silnik przejeździł tylko kilka litrów. Nikt nie kupuje modelu, Ŝeby stał na półce i się kurzył.

4) Ustaw model na betonie i asfalcie po czym włącz aparaturę i pokręć manetką skrętu. JeŜeli coś dziwnie chrupie to mogą być uszkodzone zębatki serwa. Najlepiej gdyby udało się zdobyć model wyposaŜony w lepsze serwomechanizmy (np. Hitec HS-645MG).

5) Sprawdź czy po wciśnięciu hamulca w modelu blokują się koła. JeŜeli się nie blokują, to moŜe być zuŜyta ośka hamulca (HPI 86092) lub okładziny (HPI 83053 przy jednej tarczy, HPI 87154 przy dwóch tarczach). Oczywiście problem moŜe wynikać ze złej regulacji cięgieł hamulca.

Jaka wersja. Savage czy Savage X??? Staraj się upolować Savage X, gdyŜ jest o wiele łatwiejszy w serwisowaniu. Omijaj raczej pierwsze najstarsze wersje Sava 21 i 3.5, gdyŜ nie dość Ŝe miały słaby silnik, to dodatkowo miały słabsze elementy (np. dyfry, sprzęgła dwu klockowe). Późniejsze wersje oraz obecnie sprzedawany 3.5 jest mocno zmieniony konstrukcyjnie. Najlepiej upolować wersje SS, gdyŜ w standardzie są wyposaŜone w wiele elementów tuningowych (mocniejsze dyfry; kielichy; półośki).


2. CO TRZEBA MIEĆ BY JEŹDZIĆ I NARZĘDZIA PRZYDATNE DO SERWISOWANIA Model to nie wszystko. Aby jeździć modelem i odpowiednio go serwisować trzeba mieć pewne przybory i narzędzia. Pewnym rozwiązaniem jest „wkręcenie się” do lokalnego środowiska modelarzy. Takie grupy chętnie przyjmują nowych członków i nawzajem sobie pomagają. A przede wszystkim chętnie słuŜą swoją wiedzą dotyczącą eksploatacji modelu i jego serwisowania.

2.1 Osprzęt do jazdy 2.2 Narzędzia

2.1 OSPRZĘT DO JAZDY Osprzęt do jazdy to rzeczy, które praktycznie i bezwzględnie trzeba mieć. Sprzęt Opis Patrz do działu Termometr Jeden z najwaŜniejszych urządzeń podczas eksploatacji modelu z silnikiem

spalinowym. Pozwala sprawdzić temperaturę silnika i dokładnie ustawić parametry jego pracy co znacznie przedłuŜa Ŝywotność jednostki napędowej.

4.2 Regulacja silnika 8.3 Dodatki, akumulatory i ładowarki

Grzała inaczej Ŝarka lub zapalarka

Potrzebna do rozruchu modelu. Najlepiej kupić wersję ze wskaźnikiem. 4.4 Świece i filtr powietrza 8.3 Dodatki, akumulatory i ładowarki

Śrubokręt płaski Długość około 10cm szerokość 4-5mm. Potrzebny do regulacji silnika. 4.2 Regulacja silnika Klucz rurkowy do świec i kół (8mm)

Kiedy świeca się uszkodzi lub zalejemy silnik trzeba świecę odkręcić. Stosuje się go równieŜ do odkręcania kół. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest zakup specjalistycznego klucza modelarskiego.

2.2 Narzędzia 4.4 Świece i filtr powietrza

Butelka do nalewania paliwa Znacznie ułatwia tankowanie pojazdu (np. HPI 9067).

Akumulatory Do grzałki, odbiornika w aucie i do roto, jeŜeli nasze auto jest nim odpalane. 8.3 Dodatki, akumulatory i ładowarki

Olej “Air Filter Oil” Olej do nasączania gąbek filtra powietrza (np. HPI Z190). 4.2 Regulacja silnika Olej „After Run” Olej wlewany do silnika po zakończeniu jazdy w celu zabezpieczenia go

przed wilgocią. 4.1 Silnik

2.2 NARZĘDZIA Jest to spis podstawowych narzędzi, które warto mieć do serwisowania modelu. W praktyce większość szanujących się modelarzy taszczy je zawsze ze sobą, gdyŜ 80% usterek moŜna usunąć w terenie. Narzędzie Opis Śrubokręt płaski Długość około 10cm szerokość 4-5mm. Potrzebny do regulacji silnika. Śrubokręty krzyŜakowe Rozmiar PH1 i PH2 (mała i duŜa gwiazdka). Wszystkie elementy plastikowe są przykręcane takim typem

śrub. KrzyŜak duŜy (rozmiar 2) warto mieć w dwóch sztukach, przy czym jeden powinien być sporo dłuŜszy od pierwszego.

Klucz rurkowy 8mm do świec i kół

Jednym z rozwiązań jest zakup specjalistycznego klucza modelarskiego (np. HPI 70332). Problem w tym, Ŝe są one przewaŜnie wykonane z aluminium i trzeba się zastanowić czy nie lepiej kupić jakiś droŜszy stalowy, który zdecydowanie dłuŜej nam posłuŜy.

Klucz rurkowy 10mm Potrzebny do dokręcenia tarczy koła zamachowego do silnika. Klucze imbusowe Rozmiar 1.5mm, 2mm, 2.5mm i 3mm. Większość elementów mechanicznych w okolicy silnika jest nimi

skręcona. Nie kupujcie tandety w markecie! Nie dość, Ŝe szybko się zuŜyją to jeszcze mogą doprowadzić do uszkodzenia wnętrza śrub a taką cięŜko czasem wykręcić. Na początek wystarczą klucze wygięte w literkę „L”. Jednak przydatne teŜ są takie wyposaŜone w rączkę jak śrubokręty krzyŜakowe. Dobrze mieć jakiś długi imbus o rozmiarze 2.5mm, którym przykręca się silnik do łoŜa. Jest tam dość niewygodny dostęp.

Klucz płaski 7mm Potrzebny do dokręcenia nakrętki na zębatce odbierającej z silnika. Klucz płaski 5mm Potrzebny do regulacji górnych wahaczy (jeŜeli mamy regulowane). Płaskoszczypy Małe kombinerki z cienkimi szczypcami, są przydatne przy zakładaniu spręŜyn. Obcinaczki do przewodów (małe)

Przydatne do obcinania opasek czy teŜ skracania spręŜyn.

Ściągacz do segerów Wykorzystywany tylko przy naprawach skrzyni biegów. Opaski samo zaciskowe (zip)

Plastikowe opaski w róŜnych rozmiarach i długościach. Przydatne przy montowaniu filtra do gaźnika czy teŜ gumowej mówki tłumika. MoŜna je wykorzystać równieŜ do zabezpieczenia góry radiatora silnika. Zresztą bardzo przydatna rzecz i nawet nie wyobraŜacie sobie ile moŜna naprawić taką opaską w terenie.

Klej do gwintów Aby nasze śruby się nie odkręcały podczas jazdy warto na ich gwint nanieść odrobinę specjalnego kleju. Nie stosować innych klejów niŜ te specjalistyczne!!! MoŜesz później nie odkręcić śrub lub teŜ pod wpływem temperatury mogą się same wykręcać. Takie kleje są dostępne w sklepach modelarskich lub samochodowych. RównieŜ podobne specyfiki moŜna dostać w sklepach rowerowych. Bardzo dobrym i często stosowanym klejem jest Loctite 243 (Uwaga! trzyma do 150°C).

Klej Kropelka lub SuperGlu (elastyczny)

Potrzebne do szybkich napraw opon.


3. CO PRZYDAŁOBY SIĘ ZMIENIĆ NA POCZATKU Mamy juŜ model i narzędzia, teraz zaczyna się tunung. Trzeba go podzielić na dwie fazy. Pierwsza faza to kupno tego co niezbędne aby się dobrze bawić, druga faza to dalsze czynności wykonane w celu dalszego poprawienia naszego modelu. Zamieszczona poniŜej lista jest listą prac, którą kaŜdy posiadacz Sava wcześniej czy później będzie musiał wykonać. Większość zmian wykonuje się w kolejności uszkadzania się podzespołów lub w zaleŜności od zasobności portfela. Co w pierwszym rzędzie naleŜy sprawdzić i zmienić: Sprzęt Opis Patrz do działu Filtr powietrza JeŜeli jest mały (HPI 87044) naleŜy go wymienić na duŜy dwuwarstwowy (HPI 87198). 4.4 Świece i filtr powietrza. Dyfry JeŜeli są dwusatelitowe wymienić na czterosatelitowe i kubki na aluminiowe. Zmienić

zębatki na wytrzymalsze. 5.5 Dyferencjał.

Sprzęgło silnika JeŜeli dwuklockowe wymienić na trzy klockowe. 5.1 Sprzęgło silnika. Serwa Oryginalne są zasłane i za wolne. 8.2 Serwa. Pakiet odbiornika Oryginalnie jest 4,8V a wszystkie serwa pracują lepiej przy 6V. 8.3 Dodatki, akumulatory i

ładowarki. Hamulec JeŜeli jest jednotarczowy lepiej go wymienić na dwutarczowy. 5.4 Hamulec. Servo Saver Układ zabezpieczający serwo skrętu. 6.5 Układ skrętu kół i

zwrotnice. Aparatura Oryginalna jest za uboga i ma tylko podstawowe opcje. 8.1 Aparatura.


4. Napęd W tym dziale zajmiemy się silnikiem, jego docieraniem, eksploatacją oraz jego okolicami.

4.1 Silnik 4.2 Regulacja silnika 4.3 Tłumik 4.4 Świece i filtr powietrza 4.5 Odpalanie modelu (szarpanka i roto) 4.6 Zbiornik paliwa i jego okolice

4.1 SILNIK Silnik to serce naszego potworka. Dbaj o nie a będzie biło dla ciebie długo i szczęśliwie o ile około 20-30 litów paliwa jest długim okresem. A tak na powaŜnie silnik jest najbardziej wymagającym elementem naszego modelu jak i równieŜ niestety najszybciej się zuŜywającym. JeŜeli nie dbamy o niego, jesteśmy w stanie zajeździć go po paru litrach paliwa. Jedną z pierwszych trudnych spraw po zakupie nowego modelu czy teŜ silnika jest poprawne jego dotarcie.

Wybieramy Silnik Firma HPI ma w swojej ofercie silniki o róŜnych pojemnościach i mocach: Nazwa silnika NITRO STAR

Typ i pojemność

Moc (hp)

Max. obroty

Porty Iglice gaźnika

Opis

F3.5 .21 3.3cm3 2.5 30000 8* 2 Zdecydowanie za słałby do naszego modelu. S25 .25 4.1cm3 bd. bd. 3* 2 Silnik bijący rekordy Ŝywotności. Niestety dość kapryśny jeŜeli chodzi

o ustawianie. F4.1 .25 4.1cm3 2.75 bd. 3* 2 Zmodernizowana wersja silnika S25. F4.6 .28 4.6cm3 2.9 32000 8 2 K4.6 .28 4.6cm3 2.9 39000 8 3

K4.6 OH .28 4.6cm3 2.95 41000 8 3 Wersja wyczynowa. K5.9 .36 5.9cm3 bd. 39500 3 3 Silnik od XLa.

bd. = brak danych * = dane niepotwierdzone JeŜeli chcemy zmienić silnik w Savie na inny, to praktycznie moŜna zamontować w nim kaŜdy silnik typu „Big Block” wszystkich wiodących producentów (np. LRP, SH, O.S, Axial, RB itp.). Rozpiętość cenowa silników jest dość znaczna i zleŜy tylko od zasobności naszego portfela. Jednak trzeba pamiętać, Ŝe duŜe i mocne jednostki napędowe wymuszają na nas dalsze zmiany w modelu. PrzewaŜnie trzeba wymienić półośki, zębatkę atakującą i odbiorczą na wersje wzmacniane a w późniejszym czasie wymiana kubków na wzmacniane (heavy duty).

Docieranie Silnika Czynność ta umoŜliwia odpowiednie dopasowanie się wszystkich ruchomych elementów silnika. Jest kilka sposobów docierania. Najczęściej spotyka się metodę na „pięć baków”.

UWAGA!!! Bez termometru modelarskiego nie moŜna poprawnie dotrzeć ani wyregulować silnika.

UWAGA!!! Docieranie jest bardzo waŜną czynnością i ma kluczowe znaczenie dla Ŝywotności silnika. JeŜeli nie czujesz się na siłach zrobić to samemu, to poproś o pomoc jakiegoś doświadczonego modelarza lub zleć to serwisowi modelarskiemu.

1) Odkręcamy koła i kładziemy model na ziemi. UWAGA!!! Z rury wydechowej podczas docierania będzie wyciekać duŜo oleju! 2) Nalewamy paliwo i zatykając wylot tłumika kilkakrotnie kręcimy silnikiem, aby zassał paliwo (w przewodzie do gaźnika nie moŜe być

powietrza). 3) Zakładamy grzałkę na świece i odpalamy silnik na fabrycznych ustawieniach gaźnika. 4) Po kilku sekundach zdejmujemy grzałkę. 5) Cały czas kontrolujemy temperaturę pracy silnika. Zakłada się, Ŝe przy pierwszych dwóch bakach nie powinna przekraczać 80°C a

przy trzecim 90°C. JeŜeli są problemy z temperaturą trzeba podregulować gaźnik iglicą wysokich obrotów HSN (4.2 regulacja silnika i filtr powietrza).

6) Po skończeniu paliwa czynność powtarzamy jeszcze dwa razy (punkty od 2 do 6). 7) Przy czwartym baku przykręcamy koła i zaczynamy wolno jeździć (temperatura nie powinna przekraczać 90°C). 8) Przy piątym baku moŜemy sobie pozwolić ma małe przygazówki i regulujemy silnik na około 100°C. 9) Zaczynamy prawdziwą zabawę. Wykonujemy pełną regulację silnika (patrz 4.2 Regulacja silnika). Poprawna praca silnika około 120-

130°C w zaleŜności od jego typu.


Konserwacja Kolejną sprawą jest konserwacja silnika. Są trzy podstawowe sprawy, na które trzeba zwracać uwagę.

1) Zawsze wyjeździj paliwo do końca. Resztki paliwa chłoną wilgoć, co niestety uszkadza silnik. 2) JeŜeli po jeździe model nie będzie uŜywany dłuŜszy czas, silnik naleŜy zalać olejem „After Run”, który zabezpieczy go przed korozją.

Teoretycznie olej powinno się wlać przez otwór świecy, a następnie kilkakrotnie obrócić silnikiem. Jednak takie rozwiązanie ma dwie wady. Olej niedokładnie się rozprowadzi po całym silniku a przy okazji zuŜywamy gwint na głowicy. Dodatkowo istnieje ryzyko, Ŝe do silnika wpadnie nam jakiś brud (na głowicy zawsze go pełno), co moŜe doprowadzić do jego zniszczenia.

Drugim sposobem jest wlewanie oleju przy pomocy strzykawki przez wlot paliwa w gaźniku. MoŜe zuŜywasz więcej oleju, ale za to cały silnik jest bardzo ładnie nasmarowany. Niestety taki sposób ma jedną wadę, czasem trudniej jest na początku uruchomić silnik. 3) Podczas prac serwisowych trzeba bacznie uwaŜać, Ŝeby się coś nie dostało do silnika. Ziarenko piasku moŜe doprowadzić do

porysowania cylindra silnika, a w rezultacie tego do jego niszczenia (brak kompresji). Najlepiej podczas takich prac zasłaniać wlot gaźnika jak i wylot do tłumika jakąś folią mocując ją gumką recepturką.

ZuŜycie Silnika KaŜdy silnik kiedyś kończy swoje Ŝycie (przewaŜnie w okolicach 20-30 litrów). Najczęstszym objawem zuŜycia jest jego gaśnięcie, bez powodu, po nagrzaniu. Jest spowodowane utratą kompresji. JeŜeli wtedy pokręcimy kołem zamachowym i nie wyczujemy Ŝadnego oporu wiadomo, Ŝe silnik kończy swój Ŝywot. RównieŜ w tym wypadku silnik zuŜywa o wiele więcej paliwa niŜ normalnie. Innym objawem moŜe być równieŜ szybkie uszkadzanie się świec (nawet jedna na jeden bak). Oczywiście moŜna się bawić w remont silnika, jednak trzeba to dobrze przeliczyć, gdyŜ oprócz tłoka i cylindra przydało by się wymienić równieŜ łoŜyska lub nawet i wał. Czasem lepiej dołoŜyć i kupić nowy silnik, co będzie tańszym i pewniejszym rozwiązaniem.

4.2 REGULACJA SILNIKA Poprawna regulacja silnika jest drugim czynnikiem po dotarciu wpływającym na długość Ŝycia naszego silnika. W praktyce bez termometru i łyknięcia odrobiny teorii na ten temat lepiej się za to samemu nie brać. Przytoczę teraz ogólny zarys regulacji silnika, jednak Ŝaden opis nie zastąpi doświadczenia. Patrz i obserwuj innych modelarzy, nie bój się ich pytać, a dobrze na tym wyjdziesz.

Regulacja Kolejność czynności:

1) Wyczyść filtr powietrza. 2) Wyreguluj szczelinę w przepustnicy śrubą ISN tak aby miała około 1 mm i zamontuj filtr. 3) Odpal silnik i pojeździj nim trochę kontrolując temperaturę. JeŜeli zacznie przekraczać 120°C zwiększ mieszankę śrubą HSN kręcąc

w lewo. JeŜeli nie moŜe osiągnąć temperatury w okolicy 120°C trzeba zuboŜyć mieszankę kręcąc w prawo. 4) Ustaw obroty biegu jałowego. Ustaw model tak, aby koła były w powietrzu i śrubą ISN wyreguluj tak ,Ŝeby koła się nie obracały lub

robiły to bardzo wolno. 5) Przyspieszanie w dolnym zakresie reguluj śrubą LSN. Trzeba to robić bardzo delikatnie. JeŜeli model wytwarza za duŜo dymu

zmniejsz mieszankę. Kiedy dusi się podczas przyspieszania zwiększ ją.

Przy późniejszej eksploatacji silnika przewaŜnie kręci się juŜ tylko śrubą HSN. Nigdy jednak nie kręć jednorazowo więcej niŜ 1/8 obrotu.

Dobrze jest znać ustawienia fabryczne iglic gaźnika, Ŝeby w przypadku problemu z rozruchem silnika moŜna było je przywrócić. Wtedy jednak musimy od nowa przeprowadzić cały proces regulacji.

Jest jeszcze dość nietypowa i nieporęczna metoda sprawdzenia regulacji silnika. O regulacji silnika moŜe świadczyć wygląd dobrze dobranej świecy.

śarnik Dół świecy Opis Błyszczący Mokry Silnik przelany - około 80-85% mocy silnika. Szary Wilgotny Trochę zalany - prawie pełna moc. Szary Suchy Poprawna regulacja. Pokrzywiony Suchy Za uboga mieszanka.


4.3 Tłumik Tłumik ma bardzo duŜy wpływ na osiągi silnika, poniewaŜ mamy do czynienia z silnikiem dwusuwowym. Oprócz odprowadzania spalin i tłoczenia paliwa z baku do gaźnika, ma on przede wszystkim powodować aby mieszanka paliwowa zostawała cała w cylindrze a nie przedostawała się do tłumika. Dlatego lepiej stosować tłumiki dedykowane do danego silnika. PrzewaŜnie producenci tłumików produkują dwie ich odmiany: na maksymalną moc lub obroty. Od przełoŜeń i naszych upodobań zaleŜy jaki wybierzemy.

MontaŜ tłumika na zapinki Oryginalny tłumik HPI łączy się z kolektorem wydechowym przy pomocy gumowej mufki. W przypadku montaŜu tłumika innej firmy trzeba wymienić równieŜ i kolektor wydechowy, gdyŜ większość producentów uŜywa mocowania kielichowego (uszczelka i trzy spręŜynki). Najłatwiej zdobyć kolektor firmy EDIT (ED100227). Niestety tu zaczynają się dalsze schody. Okazuje się, Ŝe czasem otwory pod spręŜynki mocujące są w innych miejscach, niŜ te w tłumiku i nie leŜy on w poprawnym połoŜeniu względem ramy. Rozwiązaniem tego problemu jest nawiercenie małym wiertełkiem nowych otworków na rancie tłumika lub rurki. Przy zmianie tłumika z kompozytowego na aluminiowy potrzebny jest równieŜ nowy zestaw montaŜowy o numerze HPI 86173 podtrzymujący tłumik z przodu. 4.4 Świece i filtr powietrza Te dwa elementy są przewaŜnie na początku zaniedbywane przez początkujących modelarzy, a mają dość duŜy wpływ na osiągi i stabilność pracy silnika.

Wielkość filtra JeŜeli trafi się nam model z małym filtrem (HPI 87044) trzeba go jak najszybciej wymienić na duŜy dwuwarstwowy (HPI 87198). Dobrze mieć w zapasie dodatkowe gąbki, Ŝeby mieć moŜliwość ich wymiany w terenie (HPI 87204).

Czyszczenie filtra KaŜdy filtr trzeba kiedyś wyczyścić. Jego zabrudzenie moŜe zmniejszyć moc silnika o ponad 20% i utrudnić jego rozruch. Najprościej umyć go pod bieŜącą wodą z dodatkiem płynu do mycia garnków i zostawić do wyschnięcia. Niestety ze względu na zastosowany typ gąbki schną on dość długo. Wewnętrzną gąbkę nasączamy delikatnie olejem do filtrów i składamy całość.

Olej do filtrów jest kleisty i bardzo brudzi, więc zabezpiecz miejsce pracy przed zabrudzeniem, Ŝeby się nikomu w domu nie narazić!

Dobieramy Świece Tabela zamienników świec róŜnych producentów typu standard:

Typ świecy Producent świecy extra zimna zimna średnia letnia ciepła gorąca

HPI Racing R5 R4 R3 OSmax R5 A5 #8 A3 MODEL TECHNICS FIRE POWER

F2 F3 F4 F5 F6 F7

TRAXXAS TR3232 TR3231 TR3230 ENYA 6 5 4 3

SH 5 4 3

AXE ROSSI R5 R4 R3 R2 R1 RB Concept #8 #7 #6 #5 #4 McCoy MC-9 MC-8 MC-59

Fireball Cool Standard Hot

K&B HP HD L1

Yeah Racing 6 5 4 3

Na zielono oznaczyłem świece które sprawdziłem w modelu Świeca ma bezpośredni wpływ na stabilność jak i temperaturę pracy silnika. HPI przewaŜnie stosuje świece R4 lub R5. Często modelarze jednak stosują świece OS #8. Jest to bardzo dobra i wytrzymała świeca sprawdzająca się szerokim zakresie temperatur otoczenia. Dobrze jednak mieć jeszcze świece na mrozy i upały. Trzeba pamiętać o zasadzie, Ŝe im zimniej na polu tym cieplejszą świece trzeba uŜyć w przypadku upałów odwrotnie.

Dobrze zawsze mieć w zapasie chociaŜ jedną świecę, gdyŜ lubią one nagle i bez Ŝadnego ostrzeŜenia przestać działać. W tym przypadku nieocenionym narzędziem diagnozy jest grzałka wyposaŜona we wskaźnik. UmoŜliwia on nam szybkie zdiagnozowanie czy przyczyną uszkodzenia silnika jest świeca czy teŜ coś innego. Przydaje się teŜ posiadanie dodatkowych uszczelek miedzianych przeznaczonych pod świece. Nic nie jest tak wkurzające jak szukanie jej w trawie, podczas gdy inni jeŜdŜą.

UWAGA!!! Podczas demontaŜu jaki i montaŜu świecy zwracaj baczną uwagę, Ŝeby przez otwór w głowicy nie wpadł jakiś brud do cylindra silnika! MoŜe on go trwale uszkodzić lub nawet doprowadzić do jego zniszczenia.


4.5 Odpalanie modelu (szarpanka i roto) Są dwa sposoby odpalania silnika. KaŜdy z nich ma swoje wady i zalety. Sposób odpalania Zalety Wady ROTO - wygoda i szybkość odpalenia,

- brak ran na palcach od uchwytu szarpanki , kiedy silnik nie chce załapać

- wszędzie trzeba dźwigać roto, - trzeba mieć kilka pakietów akku (roto jest bardzo prądoŜerne), - trzeba pamiętać o ładowaniu akumulatorów, - brak moŜliwości wyczucia, kiedy silnik jest zalany i moŜna wtedy uszkodzić ONE WAY, - skomplikowanie układu rozruchu. Jak coś padnie to stoisz i przewaŜnie w terenie nic nie naprawisz

SZARPANKA - prostota rozwiązania, - kiedy silnik jest sprawny i wyregulowany pali bez problemu, - brak dodatkowego osprzętu który trzeba dźwigać, - brak akumulatorów które trzeba ładować

- kiedy są problemy z odpaleniem moŜna się nabawić ran na palcach - czasem pęknie sznurek, - przy starszych wyeksploatowanych silnikach po ich nagrzaniu mogą być problemy z ponownym szybkim ich rozruchem

4.6 Zbiornik paliwa i jego okolice Aby poprawnie zasilić nasz silnik w paliwo potrzeba wytworzyć w zbiorniku odpowiednie ciśnienie. Bierze się ono z króćca tłumika. JeŜeli w jakikolwiek sposób nastąpią problemy z wytworzeniem takiego ciśnienia, najczęściej następuje niestabilna praca silnika lub problemy z jego regulacją (przegrzewanie).

Dziura w baku lub węŜach Bywa Ŝe silnik wolno schodzi z wysokich obrotów lub mimo naszych starań nie moŜna go wyregulować (duŜe skoki temperatury). W takiej sytuacji trzeba przejrzeć wszystkie węŜyki czy nigdzie nie są przetarte lub nadcięte, obejrzeć uszczelkę pokrywy zbiornika oraz dokonać oględzin całego baku. W wersjach starszych 3.5; 21 i 25 najczęściej następuje uszkodzenie go z tyłu od strony wieŜyczek trzymających amortyzatory. Mała uwaga! Śruba trzymająca amortyzatory powinna być skierowana łebkiem w kierunku baku. Jest ona częstą przyczyną przebicia baku podczas mocnego uderzenia w tył wieŜyczki amortyzatorów. Najlepszym sposobem naprawy takiej usterki jest zatopienie dziury lutownicą i nadłoŜenie jej materiałem podobnego typu. Innym dobrym sposobem jest zakup kleju Pattex „S.O.S. Super Klej Ŝel” i zdobycie bardzo drobnej siatki plastikowej (np. z filtra od suszarki do włosów). Nanosimy klej na bak i nakładamy siatkę, dociskamy ją aby nasiąknęła klejem. Tę czynność powtarzamy 2-3 razy. Zdarzają się równieŜ przypadki urwania łapek przytrzymujących zbiornik podczas mocnego uderzenia z góry. Niestety taką usterkę jest trudno naprawić i przewaŜnie kończy się wymianą baku.

JeŜeli coś robisz powaŜniejszego przy modelu i masz czas, dobrze jest zdemontować bak i dokładnie go umyć z zewnątrz i wewnątrz. Usuniemy w ten sposób zabrudzenia, które mogą dostać się później do gaźnika lub co gorsza do silnika.

Osłona baku Przy ostrej jeździe dobrze się zaopatrzyć w osłonę baku (np. Integy T7099SILVER; GMP SAX1089-P). Bardzo skutecznie zabezpiecza go ona przed uszkodzeniami mechanicznymi.

Filtr paliwa Model zawsze lepiej wyposaŜyć od razu w filtr paliwa, który zabezpieczy nam gaźnik i silnik przed zanieczyszczeniami, które mogą się dostać do baku podczas tankowania. Najlepiej jest go zamontować na węŜu blisko gaźnika.

Pamiętaj filtr montujemy zawsze siateczką w kierunku silnika.

Pompka paliwa Dobrym rozwiązaniem jest zamontowanie pompki na węŜyku między bakiem a silnikiem (na przykład Associated Fuel Primer Pump Monster GT). Zdecydowanie ułatwia to rozruch modelu. Najlepszym sposobem na jej zamontowanie jest przełoŜenie węŜy przez otwory w wieŜyczce i wypuszczenie ich tak, aby pompka była łatwo dostępna na dole między wieŜyczką a plastikiem dolnym (skid plate). Wszystko ładnie unieruchamiamy przy pomocy opasek samozaciągowych (zip). 4.7 Radiator Jest odpowiedzialny za odprowadzanie ciepła z silnika. W większości przypadków standardowe są wystarczające. Jednak wiele firm produkuje bardziej wydajne układy chłodzenia, na przykład Golden Horizons, Hot Bodies. Jednak przed zakupem takiego wynalazku trzeba dokładnie sprawdzić czy podejdzie on do naszego silnika, poniewaŜ w niektórych modelach radiator stanowi integralną całość z głowicą (np. silniki HPI K4.6).

Radiator jest bardzo podatny na uszkodzenia podczas mocnej wywrotki. W skrajnych przypadkach moŜe to nawet doprowadzić do uszkodzenia bloku silnika lub jego łoŜa. Popatrz rozdział 7 – Rama.

Prostym sposobem zabezpieczenia radiatora przed uszkodzeniami mechanicznymi jest przewleczenie przez górne otwory opasek samozaciągowych (zipów), tak Ŝeby ich zapięcie było na górze radiatora lub wsadzenie pod nie węza silikonowego. W przypadku przewrotki przejmują one główną siłę uderzenia.


5. PRZENIESIENIE NAPĘDU Na przeniesienie napędu składa się:

5.1 Sprzęgło silnika 5.2 Zębatka atakująca i odbiorcza oraz sprzęgło przeciąŜeniowe 5.3 Skrzynia biegów i moduł wsteczny 5.4 Hamulec 5.5 Dyferencjał 5.6 Półośki oraz kubki 5.7 Koła

5.1 SPRZĘGŁO SILNIKA Sprzęgło silnika jest odpowiedzialne za wysprzęglanie silnika przy jego niskich obrotach.

Liczba klocków W starszych modelach w szczególności z silnikami 3,3 cm3, moŜna spotkać sprzęgło dwuklockowe (HPI 86078). Jest ono niestety zbyt słabe, by przenieść moc z silnika na zębatkę atakującą i trzeba go wymienić na trzyklockowe (HPI 87153), co zapewni pewniejsze przeniesienie mocy z silnika na zębatkę atakującą. MoŜna teŜ dostać wentylowane koło sprzęgła (np. SH), co umoŜliwia lepsze chłodzenie klocków i zębatki atakującej.

Klocki sprzęgła Standardowo sprzęgło jest wyposaŜone w klocki teflonowe. MoŜna je wymienić na tuningowe wykonane z aluminium co daje szybszą reakcję, jak i mocniejszy docisk do zębatki atakującej.

Podczas montaŜu klocków na kole zamachowym zwróć uwagę na kierunek ich zamontowania!

SpręŜyny klocków SpręŜyny dociskowe klocków (HPI 86395) są róŜnej twardości. DuŜo uŜytkowników woli miękkie spręŜyny, które pozwalają wykorzystać pełen zakres obrotów silnika. Przy twardszych mamy mniejszy zakres do wykorzystania, ale za to przy większym momencie obrotowym silnika. Niektórzy modelarze zalecają przy silnikach posiadających wysokie obroty (powyŜej 32000) uŜywanie spręŜyn twardszych.

Szybkie spalenie teflonowych klocków i spręŜyn JeŜeli co kilka baków następuje spalenie sprzęgła i spręŜyn, jedną z przyczyn moŜe być uszkodzenie ośki górnej skrzyni. Trzpień trzymający docisk zębatki odbiorczej jest krzywo i docisk nie dolega równomiernie na całej długości duŜej zębatki. Do wymiany ośka (HPI 86089) i ewentualnie docisk (HPI 86130). 5.2 ZĘBATKA ATAKUJĄCA I ODBIORCZA Dzięki tym dwóm zębatkom moŜna ustawić czy nasz model będzie miał większą moc, czy większą prędkość maksymalną. Im większy atak a mniejszy odbiór, tym większa prędkość kosztem mocy. W odwrotnym przypadku uzyskujemy większą moc kosztem prędkości. Dodatkowo na zębatce odbiorczej znajduje się sprzęgło przeciąŜeniowe, które ma za zadanie zabezpieczyć przeniesienie napędu podczas skoków.

Tabela przełoŜeń ⇐ większa moc Zębatka atakująca większa prędkość ⇒ Zębatka

Odbiorcza 13 14 15 16 17 18 19 20 T47 1 : 3,62 1 : 3,36 1 : 3,13 1 : 2,94 1 : 2,76 1 : 2,61 1 : 2,47 1 : 2,35 T49 1 : 3,77 1 : 3,50 1 : 3,27 1 : 3,06 1 : 2,88 1 : 2,72 1 : 2,58 1 : 2,45 T52 1 : 4,00 1 : 3,71 1 : 3,47 1 : 3,25 1 : 3,06 1 : 2,89 1 : 2,74 1 : 2,60

Silnik .21 3,5cm3 Silnik .25 4,1cm3

Najlepsze przełoŜenia dla silników Silnik .28 4,6cm3

Podczas dobierania zębatek trzeba przestrzegać pewnych zasad, gdyŜ nie wszystkie ich kombinacje są dopuszczone przez HPI ze względów konstrukcji naszego modelu. MoŜna się pokusić o przerobienie łoŜa w celu zamontowania mniejszych zębatek atakujących jednak w tym celu trzeba wyjąć silnik i zbiornik oraz podpiłować otwory w płycie trzymającej silnik w kierunku zbiornika paliwa. Jednak w niektórych przypadkach moŜe się zdarzyć, Ŝe radiator silnika będzie tarł o zbiornik paliwa. Wtedy trzeba równieŜ podpiłować jego dolne Ŝeberka.


Dobieranie przełoŜenia Dobór zębatek jest bardzo indywidualny, jednak są pewne wytyczne ułatwiające ich dobór:

Kręte tory. Lepiej mieć większe przyspieszenie niŜ prędkość. W cięŜkim terenie przydatne przy podjazdach. W trudnym terenie ze względu na wywrotność modelu i tak trudno się bardzo rozpędzić. Przy słabszych silnikach wkręcających się na duŜe obroty (powyŜej 30000). Przy słabych silnikach. Przy przełoŜeniach na szybkość w terenie cięŜko będzie mu się uciągnąć, gdy skrzynia załączy drugi bieg.

PrzełoŜenie na moc

JeŜeli chcemy jeździć na tylnych kołach trzeba pamiętać, Ŝe taka jazda wcale nie jest efektywna przy przyspieszaniu jak i równieŜ bardzo mocno obciąŜa cały układ przeniesienia napędu. Tory z długimi prostymi. W miarę płaski teren.

PrzełoŜenie na szybkość

Przy bardzo mocnych silnikach. Zbyt duŜe przełoŜenie zaowocuje boksowaniem kół zamiast rozpędzaniem modelu.

MontaŜ zębatek względem siebie Przykręć delikatnie silnik. Między zębatki wsadź pasek papieru. Dociśnij silnik po czym go przykręć. Wyjmij papier, przytrzymaj palcem zębatkę atakującą i poruszaj zębatką odbiorczą na boki. JeŜeli będziesz czuć opór lub za duŜy luz trzeba ponownie poluzować silnik i umocować wszystko jeszcze raz. Na końcu popatrz z góry na zębatkę odbiorczą i sprawdź czy zęby obu zębatek są względem siebie równoległe. JeŜeli nie trzeba czynność ustawiania powtórzyć uwzględniając poprawki.

MontaŜ zębatki odbiorczej Przyklej okleinę na zębatce odbiorczej i zamontuj ją na ośce ze skrzyni. Zablokuj płaskim śrubokrętem talerzyk aluminiowy docisku sprzęgła i dokręć maksymalnie nakrętką spręŜynę dociskową po czym lekko odkręć.

UWAGA!!! Podczas montaŜu zębatki odbiorczej zawsze sprawdź sześciokąt na ośce górnej skrzyni (HPI 86089) jak i podkładkę, która wchodzi na nią wraz ze spręŜyną dociskową (HPI 87042). Wytarcie sześciokąta powoduje ciągłe odkręcanie się nakrętki a w skutek tego wytopienie wnętrza zębatki plastikowej lub starcie okleiny w wersji z metalową zębatką.

Usterki zębatki atakującej Zębatka atakująca jest wyposaŜona w dwa łoŜyska, które są dociśnięte tulejką mosięŜną (HPI 86121). Niestety szybko się ona ściera lub deformuje i najlepiej jest ją zastąpić wersją metalową (HPI 86171).

Dobrze jest równieŜ posiadać w zapasie łoŜyska do zębatki (HPI B021) oraz podkładkę pod nie (HPI Z694).

Usterki zębatki odbiorczej W standardzie przewaŜnie spotyka się zębatkę odbiorczą wykonaną z tworzywa. Niestety ulega ona dość często uszkodzeniu (stopienie wnętrza lub ścięcie zębów). Z czasem dobrze jest ją wymienić na metalową. WiąŜe się to jednak równieŜ z wymianą zębatki atakującej silnika na utwardzoną (wersja RACIN z wentylacją) i w przypadku starszych wersji X 4,6 docisku sprzęgła przeciąŜeniowego. Na zębatce odbiorczej znajduje się sprzęgło cierne, które ma za zadanie uchronić skrzynię podczas uderzeń w momencie, gdy silnik jest na obrotach. Podczas montaŜu jej na ośce skrzyni biegów naleŜy śrubę i spręŜynę dokręcić na maksa w prawo po czym ją lekko poluzować w lewo. Jednak mimo tak zamontowanej zębatki następuje czasami stopienie wnętrza zębatki wraz z okładziną. Przyczyną takiego faktu moŜe być za słabe dokręcenie lub poluzowanie śruby dociskającej spręŜynę. Część modelarzy dokręca jednak to sprzęgło na maksa w praktyce całkowicie je blokując. Taka czynność nie jest dopuszczona przez producenta ze względu na moŜliwość uszkodzenia układu przeniesienia napędu, ale w niektórych sytuacjach jest jedynym sposobem na uszkadzające się zębatki. W modelach z większym przebiegiem moŜna spotkać się z problemem, Ŝe mimo dokręcenia tej zębatki dalej następuje jej samoistne odkręcanie lub ciągłe topienie wnętrza. Powodem tego jest wyrobienie się ośki w skrzyni (HPI 86089) i talerza dociskowego (HPI 86130). W tym przypadku grubsza część ośki (ta za częścią sześciokatną), na którą nakłada się talerz, za bardzo z wystaje i opiera się o zębatkę odbiorczą uniemoŜliwiając jej docisk. Są trzy sposoby naprawy tej usterki:

1) Wymienić uszkodzone elementy. Wadą takiego rozwiązania są koszty i zabawa przy rozbieraniu skrzyni. 2) W przypadku plastikowych zębatek moŜna podskrobać lekko jej otwór od strony skrzyni. MoŜna to zrobić bardzo łatwo noŜem lub

nawet ostrym śrubokrętem. 3) PoŜyczyć od kogoś mini szlifierkę (np. dremel) i delikatnie zeszlifować wystającą ośkę z skrzyni i mamy małym kosztem problem z

głowy. W przypadku ciągłego palenia się środka zębatki odbiorczej plastikowej lub okleiny na metalowej warto równieŜ sprawdzić trzy rzeczy:

1) Czy docisk (dysk aluminiowy HPI 86130 i stalowy HPI 72130) jest prosty. Wystarczy te dwa zmontowane elementy połoŜyć metalowym dyskiem na równej powierzchni. JeŜeli są krzywe trzeba je wymienić lub splanować powierzchnię roboczą.

2) Czy trzpień (HPI Z260) trzymający docisk aluminiowy (HPI 86130) na górnym wałku skrzyni (HPI 86089) nie leŜy w nim prosto. JeŜeli dość duŜo się kiwa, trzeba wymienić ośkę skrzyni. Objawem takiej usterki jest teŜ dość duŜe bicie zębatki odbiorczej tak, jakby była krzywa.


3) Uszkodzenie sześciokąta na końcu górnej ośki skrzyni (HPI 86089) lub wyrobienie podkładki z sześciokątnym środkiem, która dociska zębatkę odbiorczą (HPI 87042). Tego typu usterka owocuje ciągłym odkręcaniem się śruby dociskającej spręŜynę do odbioru.

Gdy uŜywa się zębatek plastikowych zawsze powinno się mieć chociaŜ jedną taką w zapasie oraz ślizg (B072), który jest montowany w nią. Nic nie psuje tak zabawy jak brak części za 20,00PLN, którą moŜna wymienić w terenie w około 15-20 minut.

5.3 SKRZYNIA BIEGÓW I MODUŁU WSTECZNEGO Skrzynia jest jednym z najbardziej niezawodnych elementów naszego modelu. Najczęściej spotykane są skrzynie dwubiegowe, ale czasem moŜna równieŜ trafić na wersję z trzybiegową. MoŜna teŜ samemu dokonać konwersji z 2 na 3 biegową (kit HPI 87220) lub kupić całą juŜ złoŜoną (HPI 87257 wersja do X ale podchodzi do starszych wersji). Niestety taka skrzynia ma jedną wadę. Mamy moŜliwość łatwej regulacji włączenia tylko trzeciego biegu. Warto z czasem zastanowić się nad wymianą starej obudowy skrzyni (HPI 85046) na nowszą z wersji X (HPI 85052), gdyŜ ma ona zupełnie inną konstrukcję umoŜliwiającą duŜo łatwiejsze serwisowanie.

Regulacja skrzyni Mamy moŜliwość regulacji tylko momentu załączania drugiego biegu lub trzeciego w przypadku skrzyni trzybiegowej. Do tego celu będziemy potrzebować klucza imbusowego 2mm i trochę cierpliwości.

1) Gasimy silnik model. 2) Zdejmujemy gumowe zaślepki z boku skrzyni. 3) Kręcąc kołami lub zębatką odbierającą silnika, staramy się zobaczyć w prawym otworze skrzyni przez wycięcie w zębatce otworów

regulacyjnych w metalowy dysku (wbrew pozorom nie jest to takie łatwe na początku). 4) Szukamy dolnego otworu (górnym nigdy nie kręcimy) i wsadzamy klucz imbusowy 5) Obrót w lewo (przeciwnie do ruchu wskazówek zegara) spowoduje wcześniejsze załączenie drugiego biegu. Kręcąc w prawo

(zgodnie z kierunkiem zegara) spowoduje późniejsze załączenie biegu. Nigdy nie kręć więcej niŜ o 90°.

6) Wyjmujemy klucz, zakładamy zaślepkę i testujemy model. JeŜeli coś jest nie tak powtarzamy wszystko aŜ do skutku. śeby dokonać regulacji drugiego biegu w skrzyni trzybiegowej trzeba niestety rozebrać całą skrzynię. JeŜeli posiadamy Sava X, to nie ma aŜ takiego problemu, poniewaŜ da się zdemontować górną pokrywę skrzyni. śeby tego dokonać w starszych wersjach, trzeba praktycznie zdemontować cały model.

Usterki skrzyni W skrzyniach z duŜym przebiegiem mogą się pojawić problemy w wysprzęgleniem zębatki drugiego biegu. Czasem jest to tylko jakieś zabrudzenie, czasem jednak trzeba wymienić jakiś element mechanizmu drugiego biegu. Najlepiej wtedy jednak zastąpić go nowym wzmocnionym HPI 87227. Przy naprawie skrzyni praktycznie zawsze powinno się wymienić wszystkie łoŜyska. Wtedy najlepiej kupić pełen zestaw łoŜysk (np. EDIT ED151030 lub LRP LB046), gdyŜ dokupywanie pojedynczych sztuk wyjdzie o wiele droŜej. MoŜna teŜ czasem kupić na giełdach internetowych całe mało uŜywane skrzynie dwubiegowe. Mamy wtedy za niewielkie pieniądze cały zestaw naprawczy skrzyni.

Bieg wsteczny JeŜeli nasz model nie ma wstecznego biegu moŜna dokupić zestawy do samodzielnego zamontowania go w skrzyni biegów. Przy jeździe w terenie wsteczny jest przydatny, a na torze nie, gdyŜ komplikuje układ przeniesienia napędu i poŜera prąd z akumulatora odbiornika. Są dwa najpopularniejsze zestawy: HPI 87000 - przekładnia wstecznego, wodziki, serwo FS-1 oraz mixer (umoŜliwiający podpięcie wstecznego do aparatury dwu kanałowej). HPI 87032 – przekładnia wstecznego i wodziki bez serwa. W takim przypadku trzeba mieć aparaturę trzykanałową oraz własne serwo (nie musi być ono silne czy teŜ szybkie). Przy takim rozwiązaniu jednak trzeba uwaŜać, Ŝeby podczas jazdy do przodu niechcąco nie włączyć wstecznego. Chyba nie muszę opisywać jak kończy się taki eksperyment. Czasem warto się zastanowić czy jakoś nie zabezpieczyć guzika załączającego wsteczny na aparaturze przed przypadkowym naciśnięciem. 5.4 Hamulec Podstawowym typem hamulca w Savie jest wersja z jedną tarczą wykonaną z kompozytu. W suchych warunkach jest ona wystarczająca, jeŜeli jednak trochę nawilgnie zaczyna słabiej hamować. Z czasem trzeba się zastanowić nad jej wymianą na wersje dwutarczowe z metalu (HPI 87150) lub kompozytu (HPI 87025). Hamulec Zalety Wady 1 tarcza z kompozytu HPI 87053

-mało efektywny -na mokrym słabo hamuje

2 tarcze z kompozytu HPI 87025

-płynnie reaguje -bezobsługowy

-na mokrym wyczuwalny spadek siły hamowania

2 tarcze metalowe HPI 87150

-ostro reaguje -brak wraŜliwości na wodę - Ŝeby model się zatrzymał, potrzeba mało siły

-po jakiś czasie trzeba wymienić okleiny lub zaciski


Moc i szybkość hamulca Aby nasz model dobrze i szybko hamował potrzebuje do tego celu odpowiedniego serwomechanizmu. W przypadku gazu i hamulca dobrze mieć szybkie serwo, które będzie błyskawicznie reagować na nasze polecenia. RównieŜ jego moc musi być odpowiednia, aby dobrze zatrzymać nasz pojazd. Jego uciąg nie powinien jednak przekraczać 6kg (dokładne informacje o tym problemie w dziale 8.2 o serwach). Dodatkowo, Ŝeby to wszystko sprawnie działało, potrzebne jest zasilanie 6V (pięciocelowy pakiet) a nie 4,8V.

Mimo regulacji hamulec nie działa Najczęstszym niedomaganiem hamulca jest wytarcie się ośki i popychacza (HPI 86092). Przy hamulcu dwutarczowym moŜna teŜ się spotkać z usterką polegającą na wytarciu lub zgubieniu podkładek dystansowych (HPI Z695). Wtedy, mimo wszelkich starań, nie moŜna go ustawić tak, aby model zablokował koła.

Poprawa rozwarcia szczęk hamulcowych MoŜna jeszcze we własnym zakresie wprowadzić małą modernizację ulepszającą działanie hamulca. Polega ona na zamontowaniu małej miękkiej spręŜyny między górą wodzika hamulca a dołem ramy. Pozwala ona dokładniej się otwierać szczękom, co zmniejsza opory podczas przyspieszania. 5.5 Dyferencjał Dyfry niestety są jednym z najsłabszych elementów naszego modelu. PrzewaŜnie co 8-10 litrów paliwa trzeba coś z nimi zrobić. O ile w wersji „X” jest to dość proste, to we wcześniejszych konstrukcjach, aby się do nich dostać, trzeba rozebrać cały model.

Kilka uwag: - Sprawdzaj i wymieniaj łoŜyska dyfrów minimum co 8-10 litrów paliwa. - JeŜeli robisz remont jednego dyfra zawsze automatycznie rób od razu drugi. - JeŜeli musisz coś dłubać w dryfach i je rozkręcasz zawsze wymień łoŜyska.

Uszkodzenie łoŜysk Najczęściej trafiają się usterki spowodowane rozsypaniem łoŜysk (HPI B032) na zębatce odbierającej i kubku. JeŜeli nie wymienimy ich zanim się rozpadną, moŜe to doprowadzić do uszkodzenia zębatki atakującej i odbiorczej dyferencjału. Ich wymiary są całkowicie niestandardowe (10x16x5mm), więc trzeba je zamawiać w specjalistycznych sklepach modelarskich. Pamiętaj jednak, Ŝeby zawsze kupować wersje hermetyczne, gdyŜ takie wytrzymują o wiele dłuŜej. Istnieje moŜliwość zamontowania duŜo lepszych łoŜysk (B085), jednak wiąŜe się to z wymianą lub przeróbką zębatki odbiorczej (patrz niŜej „Zębatka atakująca i odbiorcza”).

Zębatka atakująca i odbiorcza Standardowe zębatki (atak HPI 86031 w kolorze szarym, odbiór HPI 86030) są wykonane z nie najlepszego materiału i szybko się zuŜywają. Podczas naprawy dobrze jest je wymienić na wersje wzmocnioną z nowym łoŜyskiem HPI 102246 lub jeszcze lepiej na wersje z Fluxsa HPI 102692. Niestety zestaw z Fluxsa ma inne przełoŜenie i trzeba wymienić na raz zębatki w obu dyfrach. Da się przerobić zębatkę odbierającą (HPI 86922) pod nowe łoŜysko B085 8x16x5mm, ale jest z tym trochę zabawy. Problem w tym, Ŝe zębatka jest bardzo dobrze zahartowana i nawet tokarka z dobrym noŜem ma problem ze stoczeniem ośki, na którą wchodzi łoŜysko pod wymiar 8mm. Przy takiej przeróbce trzeba bezwzględnie zamówić sobie podkładki dystansowe między łoŜysko B085 a zębatkę odbiorczą o nr HPI Z877. Jeden ze sposobów przeróbki zębatki pod łoŜysko B085: 1) Wkręcić zębatkę w tokarkę i gdy ta się obraca, nadmiar metalu zeszlifuj dremelem z tarczką do metalu. Robiąc to trzeba uwaŜać, Ŝeby nie uszkodzić wypustu na którym się opiera środek łoŜyska. Oczywiście trzeba się starać robić to równomiernie na całej jej długości ciągle sprawdzając wymiar suwmiarką. 2) Jak uzyskamy wymiar prawie 8mm, resztę staramy się juŜ dotoczyć noŜem tokarki (trochę jest z tym pracy). 3) Kiedy juŜ masz wymiar szlifuj końcówkę drobnym papierkiem ściernym. Wykonałem w ten sposób juŜ kilka zębatek, które od pewnego czasu pracują w modelach bez większego problemu.

Uszkodzenie kubków lub zębatek wewnętrznych Większość modeli jest wyposaŜona w plastikowe kubki dyfrów (HPI 85044), które po jakimś czasie wyrabiają się w środku, co moŜe doprowadzić do zniszczenia wewnętrznych zębatek. Lepiej podczas remontu wymienić je na wersje aluminiowe (HPI 86827). W takim przypadku podczas zamawiania części trzeba równieŜ trzeba zamówić uszczelki między kubek a zębatkę odbiorczą (HPI 86099), gdyŜ nie przychodzą one w komplecie.


Dziwne dźwięki (chrupanie) lub blokowanie się dyfrów Mimo remontu dyfrów po ich zmontowaniu podczas popychania modelu słychać dziwne chrupania lub blokują się koła. Mamy w takim wypadku do czynienia z rzadką usterką polegającą na wykrzywieniu się na zewnątrz obudowy dyferencjału (HPI 85045 lub HPI 85235 wersja „X”). Problem polega na tym, Ŝe kubek z zębatką odbierającą przesuwa się na boki między łoŜyskami (HPI B032 lub B085) powodując luz między nimi a zębatką atakującą. Czasem moŜna tymczasowo zaradzić temu problemowi uŜywając podkładek HPI Z892, ale lepiej wymienić obudowy zanim nastąpi zniszczenie zębatek atakującej i odbiorczej.

Zawsze podczas remontu dyferencjału sprawdzaj czy nie ma takiego luzu. Uchroni cię to przed niepotrzebnymi kosztami i rozbieraniem modelu.

Smar do dyfrów Oryginalnie w samych dyfrach jak i na zębatkę atakującą i odbiorczą stosuje się smar HPI Z164. MoŜna teŜ samemu w prosty i w miarę tani sposób przygotować własny smar. Osobiście stosuję mieszaninę smaru grafitowego z olejem maszynowym kupionym w hipermarkecie budowlanym. Stwierdzam, Ŝe taka mieszanka sprawuje się bardzo dobrze. Mam zębatki wewnętrzne dyfra (HPI 87193), które przejechały juŜ ponad 40 litrów i nie widać na nich Ŝadnego zuŜycia. RównieŜ tym smarem smarujemy zębatkę atakującą i odbiorczą. Jednak mieszanki smarów są dość gęste i nie mamy Ŝadnej kontroli nad jej lepkością. Część modelarzy stosuje w dyfrach oleje.

Tor Teren

Przedni dyfer 285-380 WT 5000-7000 Cps/CST

3500-3600 WT 100000 Cps/CST

Tylni dyfer 185 WT 3000 Cps/CST

2000 WT 50000 Cps/CST

Uszczelnienie dyfrów Oryginalna obudowa dyfrów nie zapobiega całkowicie przedostawaniu się kurzu i wilgoci do jej wnętrza. Aby temu zaradzić trzeba uszczelnić silikonem obudowę zewnętrzną dyfra (HPI 85045 lub HPI 85235 wersja „X”) na łączeniach jak i jej połączenie z aluminiową płytą nośną (HPI 86067) oraz dolną płytę ochronną skid plate (HPI 85060 lub HPI 85234 wersja „X”). 5.6 Półośki oraz kubki Półośki i kubki tworzą łącznik miedzy poszczególnymi elementami przeniesienia napędu. Niestety w większości modeli są one wykonane z niezbyt wytrzymałego metalu (nie dotyczy wersji SS). Z czasem ulęgają one wytarciu powodując zwiększony opór w układzie przeniesienia napędu. Nie oszczędzaj przy wymianie kubków i osiek. Lepiej dołóŜ trochę pieniędzy i kup wersje wzmocnione. PrzewaŜnie wytrzymują ponad trzy razy dłuŜej niŜ standardowe. Będziesz rzadziej je wymieniał i w sumarycznym rozrachunku wyjdzie taniej. Przy kaŜe takiej naprawie przelicz dokładnie czy nie bardziej ci się opłaca kupić wersje kulowe VCD, które są jeszcze mocniejsze i powodują mniejsze opory.

Dobrze mieć w zapasie śruby blokujące kubki z ośkami o numerach HPI 86094 i HPI 86095 (nazywane czasem robaczkiem). Zdarza się, Ŝe podczas jazdy moŜna ją zgubić. Bezwzględnie na gwint trzeba nanieść bardzo małą ilość kleju do gwitów. Jeśli dasz za duŜo, nie odkręcisz juŜ gwintu i trzeba będzie rozwiercać, co nie jest łatwe i przyjemne.

Pękanie półosiek miedzy dyfrem a zwrotnicą W przypadku zwykłych półosiek (HPI 86058) podczas mocnego lądowania z gazem lub hamulcem (czego się nie powinno robić) potrafią pęknąć końcówki półośki. Warto je wtedy zmienić na wzmocnione HPI 86124. Warto teŜ przy wymianie zuŜytych kubków i półosiek zastanowić się na wymianą tych elementów na wersje VCD na przykład HPI 87239 lub HPI 80844. Wolniej się zuŜywają i dają duŜo mniejsze opory.

Przeniesienie napędu od Savage XL Przy ekstremalnej jeździe moŜna się pokusić o wymianę półosiek, kubków dyferencjału i kół na podzespoły z XLa. Ze względu na wykonanie tych elementów nasze przeniesienie napędu stanie się bardzo wytrzymałe. Najprostszym sposobem wykonania takiej konwersji jest zakup zestawu HPI 100415. MoŜna teŜ kupić części pojedynczo. Trzeba jednak pamiętać Ŝeby zakupić specjalne kubki kół HPI 86928, które umoŜliwiają zamontowanie zwykłych kół to półosiek XLa.

Zestaw do konwersji kubków Bardzo ciekawą propozycją HPI jest zestaw 87233, który umoŜliwia nam szybką konwersję kubków na wersję zawodniczą a dodatkowo jeszcze zawiera zestaw opon wraz z felgami.


5.7 Koła i felgi Standardowe opony jak i felgi sprawują się dość dobrze na większości nawierzchni, jednak po pewnym czasie jeŜdŜąc z innymi modelarzami zaczynamy zauwaŜać, Ŝe nasz model nie trzyma się nawierzchni tak jak modele innych kolegów. PrzewaŜnie przyczyną takiej sytuacji jest brak przyczepności do podłoŜa. DuŜa część modelarzy posiada kilka zestawów kół na róŜną nawierzchnię.

Dobieramy opony Opona Teren Zalety Wady

Opona uniwersalna GT (HPI 4464) GT2 (HPI 4462)

Opona uniwersalna na kaŜdy teren. Ma tak samo duŜo zalet jak i wad, ale dla początkujących wystarczy. Potem przewaŜnie uŜywa się jej na asfalcie. Wersja GT (HPI 4462) ze względu na mocny bieŜnik w miarę dobrze sprawuje się na śniegu.

Opona z małymi kolcami HPI - DIRT BONZ (HPI 4852) ProLine - Crime Fighter MT M2

glina (przewaŜnie stosowana na torach ziemnych)

-bardzo dobra przyczepność na glinie i drobnych kamieniach, - nie balonują, - zmniejszona waga

-słaba przyczepność na asfalcie, -szybko się zuŜywają na twardej nawierzchni (asfalt beton kamienie)

Opona w choinkę (traktorek) Hot Bodies (HB61212, HB61213) ProLine - Masher 40

głównie piach; kamienie (często stosowana zamiennie za GT iGT2)

-bardzo dobra przyczepność do sypkich materiałów, - nie balonują

-duŜo waŜą

Opona na asfalt HPI - PHALTLINE (HPI 4886) ProLine - Road Rage

asfalt, beton, kostka -dobra przyczepność do gładkich nawierzchni, -nie balonują, -bardzo dobra trakcja z powodu niskiego profilu

-przewaŜnie wymagają specjalnych felg, -na takich oponach model trzeba umieć prowadzić. Sav to nie rajdówka i łatwo się wywraca.

Dobór opon zaleŜy w duŜej mierze od tego po czym chcemy jeździć. Jest cała masa producentów opon jak i typów bieŜników. Zanim coś kupisz dobrze przemyśl zakup, Ŝeby być w pełni z niego zadowolonym. W przypadku startu w zawodach ciekawą propozycją PHI są zestawy tuningowe 87232 i 87233 (opony + kubki).

Dobieramy felgi Podczas zabawy pod domem nie jest to aŜ tak waŜny element. Trzeba jedynie rozwaŜyć przy zakupie nowych felg czy nie przejść z hexa 14mm (HPI 86066) na 17mm (HPI 86804), które mniej wyrabiają gniazda w feldze. W przypadku startowania w zawodach trzeba rozwaŜyć zakup felg pełnych. Oprócz lepszej aerodynamiki są lŜejsze, co przekłada się na szybkość przyspieszania i hamowania. Przy zakupie felg lub kompletnych kół trzeba zwrócić uwagę, aby miały offset zewnętrzny (śruba przykręcająca na zewnątrz felgi). JeŜeli kupimy z wewnętrznym teŜ będą pasować, ale niestety okupimy to odsłonięciem zwrotnic oraz szybszym zuŜyciem wodzików.

Uszkodzenia gniazd hexów w felgach W przypadku hexów 14mm zdąŜają się dość często uszkodzenia gniazd wewnątrz felgi. Najlepszym sposobem jest wymiana felg na takie, które posiadają hexy 17mm. JeŜeli chodzi o same hexy dobrym rozwiązaniem jest zakup kompletu wraz z nakrętkami HPI 86821.

Pamiętaj, Ŝe w Savagie 25 jedna strona modelu ma kubki z lewym gwintem (srebrne). MoŜna je kiedyś zmamić na wersje z prawym gwintem (HPI 86065), które są popularniejsze.


6. ZAWIESZENIE Na jakość prowadzenia modelu ma wpływ kilka elementów:

6.1 Wahacze – trakcja i trzymanie wszystkich elementów zawieszenia. 6.2 Amortyzatory – odpowiedzialne za tłumienie nierówności i jego twardość. 6.3 SpręŜyny – odpowiedzialne za tłumienie nierówności, wysokość zawieszenia, i jego twardość. 6.4 DrąŜki skrętne – regulacja zbieŜności. 6.5 Układ skrętu kół i zwrotnice – jakoś trzeba skręcać. 6.6 Stabilizatory – stabilność jazdy w zakrętach.

Niestety trzeba trochę czasu i prób, Ŝeby znaleźć ustawienia dla siebie. Nie ma złotego środka na ustawienie wszystkiego za pierwszym razem. Pamiętaj jednak, Ŝe Sav nigdy nie będzie jeździć jak bagus. Jest to rasowy MT ze wszystkimi tego zaletami w wadami.

Plastik czy aluminium Standardowo nasz model jest wyposaŜony w elementy wykonane z tworzywa. Istnieją ich zamienniki wykonane z aluminium, ale czy warto je wymieniać zaleŜy do tego, w jaki sposób będziemy go wykorzystywać.

Materiał Za Przeciw Plastik - wytrzymałość na uderzenia,

- mniejszy cięŜar, - mały koszt podczas wymiany

- gorsze prowadzenie się modelu spowodowane elastycznością tworzywa i szybszym jego zuŜyciem.

Aluminium - sztywność zawieszenia, - lepsze i pewniejsze prowadzenie modelu,

- duŜe straty podczas mocnego wypadku. Jak nie uszkodzi się wahacz, na pewno pęknie coś innego - wysoka cena, - zwiększona masa

JeŜeli zdecydujemy się jednak na części z alu trzeba zapoatrzyć się w takie, które są wyposaŜone w tulejki teflonowe, w które wchodzą wszystkie ośki i śruby. JeŜeli zakupimy tańsze części, bez nich szybko nastąpi wytarcie otworów mocujących. Dodatkowo trzeba pamiętać o kontrolowaniu i okresowej wymianie tych tulejek. Luzy na nich mają bezpośredni wpływ na jakość prowadzenia modelu. 6.1 WAHACZE SłuŜą do mocowania zwrotnic do obudowy dyfrów. Do wyboru mamy dwa rodzaje plastikowych wahaczy. Starsze modele 3,5 21 25 są wyposaŜone w HPI 85047. Wersje rodziny X w HPI 85238. Są one teoretycznie zamienne poza kulkami w dolnej końcówce amortyzatora. JeŜeli chodzi o wersje aluminiowe to mamy szeroki wybór poczynając od HPI (86256 dolne, 86257 górne), GPM, Integy itp. Przy zwykłej zabawie moŜna rozpatrzyć tylko zamianę zwykłych wahaczy górnych na wersję regulowaną (HPI 85066). Zaletą takiej regulacji jest moŜliwość pochylenia kół w pionie co zmniejsza wywrotność modelu. Jednak jest to okupione szybszym zuŜyciem opon. 6.2 AMORTYZATORY W standardzie występują amortyzatory plastikowe. Mimo wielu wad mają one jedną duŜą zaletę, są tanie. JeŜeli tyrasz model w trudnym terenie są wystarczające, jeŜeli potrzebujesz go na zawody trzeba wcześniej czy później pomyśleć o czymś lepszym (HPI A712 lub innej firmy). Zapewnią one nie dość Ŝe lepsze tłumienie nierówności to dodatkowo umoŜliwiają łatwiejszą regulację prześwitu modelu. Ciekawą propozycją jest konwersja na system czterech grubych amortyzatorów HPI A720 (aluminiowe) lub 102365 (plastikowe) co znacznie poprawia trakcje modelu. W sieci moŜna znaleźć teŜ duŜo przeróbek na amortyzatory od LST.

Olej w amortyzatorach Często zadawanym pytaniem jest pytanie o gęstość oleju jaka powinna być wlana do naszych amortyzatorów. Niestety tu zaczynają się małe schody. Mamy dwie jednostki miar lepkości olejów, WT i Cps (CST). Niestety nie moŜna tych jednostek tak łatwo przeliczyć a dodatkowo miedzy róŜnymi producentami występują niewielkie róŜnice w lepkościach. Przydatnym narzędziem moŜe się okazać przelicznik ze story: http://www.offroad-cult.org/Special/cps_wt_umrechnung/cps_wt_convert.php

Gęstość oleju Typ trasy WT Cps/CST

cięŜki teren 10 - 30 100 - 300 średni teren 30 - 40 300 - 500 asfalt >40 >500

Czasem spotyka się opinie, Ŝe z tyłu powinien być olej gęstszy o 6WT (50Cps) niŜ z przodu ze względu na zwiększoną masę tyłu.


Przykładowe przeliczenie gęstości olejów z WT na Cps

WT HPI, Losi, Associated

Cps = CST Protech, Kyosho, Siim*

10 94 15 153 20 215 25 280 30 347 35 417 40 489 45 562 50 637

* do oznaczeń Siim trzeba dodać jedno zero na końcu, aby otrzymać wartość w Cps (dotyczy tylko do olejów serii SILAxx)

Nalewanie oleju Do standardowych amortyzatorów wchodzi około 50 ml oleju, jednak zawsze trzeba mieć go w zapasie w celu uzupełniania braków lub gdy rozwalimy amortyzator. JeŜeli mamy pusty amortyzator przed zalaniem go olejem musimy ustawić tłok w dolnym połoŜeniu. Wlewamy olej i powoli wysuwamy tłok, Ŝeby go odpowietrzyć. Taki ruch dobrze jest powtórzyć kilka razy.

Nigdy nie uzupełniaj amortyzatora do pełna. Zawsze pozostaw trochę wolnej przestrzeni na górze, inaczej podczas uderzeń moŜe nastąpić wyrwanie zakrętki górnej amora.

Model źle się trzyma drogi Za rzadki olej lub jego brak – model się odbija jak spręŜyna, uderza mocno podwoziem podczas skoków. Za gęsty olej – brak tłumienia na nierównościach. Model nie płynie, lecz przeskakuje nierówności. Podczas skoków model nie przysiada. Taki stan grozi pogięciem amortyzatorów lub uszkodzeniem zawieszenia.

Ubytek oleju NaleŜy okresowo sprawdzać czy amortyzatory w normalnym połoŜeniu tłumią tak samo na całej swojej długości. JeŜeli na dole tłumią lepiej a na górze słabiej na 99% mamy ubytek oleju. PrzewaŜnie nie jest to nic groźnego i wystarczy go tylko uzupełnić. Jednak gdy olej zbyt szybko ucieka czeka nas przewaŜnie wymiana uszczelek tłoka (HPI 6919) i zakrętki górnej (HPI 6816).

Znikające talerzyki pod spręŜynę na dole amortyzatora. W przypadku gdy jeździmy na spręŜynach HPI i mamy jeszcze zdjęte podkładki podwyŜszające na górze amortyzatora (zaciski w kształcie litery ”C”), zdarzają się przypadki zgubienia talerzyka pod spręŜynę. Jednym z prostszych sposobów jest przytwierdzenie go na stałe z spręŜyną przy pomocy opaski zip. 6.3 SPRĘśYNY Podobna zasada jak przy amortyzatorach. Im równiejszy teren tym twardsze. Zapobiega to kładzeniu się modelu w zakrętach jaki i przy ruszaniu i hamowaniu kosztem tłumienia nierówności przez zawieszenie.

Twardości spręŜyn Standardowe amortyzatory Amortyzatory „Big Bore” A720 lub 102365 Twardość Kolor spręŜyn Numer części HPI Kolor spręŜyn Numer części HPI

super miękkie czerwone 6743 niebieskie 71gF/mm 86549 miękkie zielone 6744 srebrne 89gF/mm 86550 średnie niebieskie 6745 róŜowe* 134gF/mm 86551 twarde fioletowe 6746 białe 159gF/mm 86553 bardzo twarde --- --- Ŝółte 177gF/mm 86554 super twarde czarne* 6749 czerwone 195gF/mm 86555

* spręŜyny na wyposaŜeniu standardowym

W modelach przygotowanych do zawodów przewaŜnie uŜywa się spręŜyn zielonych lub czerwonych. Przy domowej jeździe warto wymienić spręŜyny na niebieskie.

SpręŜyny progresywne MoŜna teŜ spotkać spręŜyny progresywne (np. Integy T7021PRO) o zmiennym stopniu twardości. Ich zaletą jest to, Ŝe najpierw pracują jak miękkie i wraz z ugięciem wahacza ich stopień tłumienia wzrasta. Pozwala to lepiej i płynnej wytłumić silne uderzenia.


Na płaskim większy docisk na przód Ciekawym rozwiązaniem polepszającym trakcje modelu (w szczególności na równiejszych torach) jest wyjęcie po jednej spręŜynie na przednim zawieszeniu. Poprawia to znacząco przyczepność przednich kół do nawierzchni podczas skrętów. Jednocześnie jednak naraŜa nasz model podczas złego upadku na uderzenia przednią płytą (skid plate) o podłoŜe, co przewaŜnie kończy się przewrotem przez przednią oś. 6.4 DRZĄśKI SKRĘTNE DrąŜki skrętne umoŜliwiają nam regulację zbieŜności kół.

ZbieŜność kół Najczęstszym ustawieniem jest to, Ŝe przód jest lekko rozbieŜny a tył zbieŜny, co ułatwia pokonywanie zakrętów kosztem niewielkiego zmniejszenia prędkości maksymalnej. JeŜeli nie posiadamy drąŜków wyposaŜonych w śrubę rzymską (HPI 93535), tylko zwykłe standardowe (HPI 68072), jesteśmy zmuszeni przy kaŜdej regulacji odkręcić lub zdjąć jedną z gałek.

Przy zmianie zwykłych drąŜków na lepsze z regulacją (HPI 93535) teoretycznie powinno się wymienić równieŜ końcówki drąŜków (HPI 85050) ze względu na inny gwint na jednej z końcówek (gwint lewy). Jednak doświadczenie pokazuje, Ŝe moŜna wkręcić te zdemontowane ze starych drąŜków i będą się trzymać dalej.

Luzy na końcówkach W przypadku luzów na drąŜkach warto wymienić zarówno końcówki (HPI 85050) jak i kulki metalowe (HPI 86059). 6.5 UKŁAD SKRĘTU KÓŁ I ZWROTNICE (SERVO SAVER) Układ skrętu kół zajmuje się przenoszeniem siły z wodzika serwa na zwrotnice i koła. MoŜna natrafić jeszcze W starszych modelach moŜna natrafić jeszcze na wersje bez SERVO SAVER. Jest to układ, który tłumi bardzo mocne boczne uderzenia na przednie koła, które mogłyby uszkodzić serwo skrętu. JeŜeli na jednej z osiek popychacza (HPI 86090) znajduje się aluminiowa ośka z spręŜyną i śrubą regulacyjną, to nasz model jest juŜ w niego wyposaŜony. Wygląda to jak zestaw HPI 87197. JeŜeli mamy jeszcze wersje bez, to trzeba wcześniej czy później pomyśleć nad wykonaniem takiej konwersji (HPI 85058 + HPI 86319 lub kit HPI 87197). Unikniemy częstych awarii układu skrętnego i serwa.

W przypadku potrzeby precyzyjnego układu skrętnego istnieje moŜliwość zmiany jego części lub całości na aluminiowy. Na rynku jest duŜo firm produkujących takie konwersje (np. Integry, Golden Horizons). Bardzo ciekawą ofertą dla szukających polepszenia trakcji naszego modelu jest zestaw HPI 87245. Zawiera on komplet zwrotnic aluminiowych (przód i tył) jak i wodzik alu do drąŜków skrętnych do przodu. W zwrotnicach znajdują się po dwa łoŜyska 8x16x5mm. Tak ja w przypadku servo savera powinny być one hermetyczne.

Oryginalnie, na ośkach, servo saver wyposaŜony jest w łoŜyska ślizgowe i warto z czasem pomyśleć nad zamianą ich na hermetyczne łoŜyska kulkowe (6x10x3mm), gdyŜ są one bardzo naraŜone na kurz i błoto.

Servo saver jest standardowo wyposaŜony w miękką spręŜynę dociskową (HPI 86319 w kolorze czarnym). JeŜeli chcemy by nasz model reagował ostrzej podczas skrętu, to moŜemy ją wymienić na twardszą (HPI 102522 w kolorze srebrnym).

Zmniejszenie promienia skrętu Istnieje moŜliwość odpowiedniego podpiłowania zwrotnicy i servo savera w celu zmniejszenia promienia skrętu. Jednak taką przeróbkę trzeba wykonać z głową, Ŝeby zbytnio nie osłabić elementów zawieszenia. Po wykonaniu takiej czynności moŜe się zdarzyć, Ŝe opona będzie ocierać o drąŜek skrętu!!! 6.6 STABALIZATORY Element przydatny głównie podczas wyścigów. Poprawiają one trakcje modelu w zakrętach. Podczas ostrej jazdy w terenie nie są one zbyt przydatne. Najprostszym rozwiązaniem jest zakup stabilizatora HPI 102538. Niestety pasuje on tylko do wersji X. Są i inne firmy produkujące stabilizatory do naszego modelu. Przed zakupem sprawdź czy podejdzie on do naszej wersji modelu. RównieŜ po montaŜu trzeba sprawdzić czy nie ociera o felgę.


7 Rama SłuŜy do utrzymywania wszystkich elementów modelu w całości i odpowiednim połoŜeniu. Standardowa rama w savach starszej generacji jest wyŜsza, co niestety ma bezpośredni wpływ na wywrotność modelu. Rama od „X” ma za to obniŜony środek cięŜkości o około 5 mm, co znacznie poprawiło trakcję modelu kosztem jego wyglądu.

Przy zmianie ramy starego typu na nową od Xa trzeba podpiłować w środku belki podtrzymujące płytę silnika (HPI 86063) lub je wymienić na nowe z wycięciem po środku (np. HPI 86079, GPM SAX1016b), poniewaŜ silnik jest niŜej i wałek od skrzyni do dyfra będzie o nie zawadzał.

Płyta pod silnik Przy ekstremalnej jeździe i mocnym silniku zdarzają się przypadki pękania płyty pod silnikiem (HPI 86069). MoŜna ja wymienić wtedy na tuningową wzmacnianą która dodatkowo obniŜa silnik (około 3-4mm) o numerze HPI 102699

Rama LOW CG JeŜeli jednak zamierzamy bawić się powaŜnie na zawodach, czeka nas wymiana ramy na wersję obniŜoną typu LOW CG (HPI 87248). Daje ona znaczną poprawę w prowadzeniu modelu przez kolejne obniŜenie środka cięŜkości.

Roll Bar JeŜeli posiadasz model wyposaŜony w ramę starego typu, to jest ona wyposaŜona w aluminiowy roll bar (HPI 86153). Niestety nie chroni on w dostatecznym stopniu silnika i warto go przy okazji wymienić na nowy plastikowy z osłoną nad radiatorem (HPI 85235). Cena takiego elementu jest o wiele niŜsza niŜ bloku silnika który moŜe pęknąć podczas mocnego uderzenia w silnik.

Mocowanie płyty do ramy W standardzie aluminiowa płyta nośna dyfrów (HPI 86067) jest na dole przytrzymywana do ramy przez plastikowe poprzeczki. Gwinty w nich, ze względu na duŜe obciąŜenia, bardzo często ulegają uszkodzeniu. Dobrze jest je z czasem wymienić na aluminiowe na przykład HPI 86386, GPM SAV1014a lub innej firmy. JeŜeli ktoś umie i ma chęci, to dosłowne za parę groszy moŜna je wykonać samemu, tylko przy obecnych cenach trzeba sobie przeliczyć i odpowiedzieć czy warto.

Śruby Warto z czasem pomyśleć o wymianie śrub trzymających ramę na jakieś lepsze i wytrzymalsze. Niestety oryginalne są dość miękkie i łatwo się w nich wyrabia gwiazdka pod śrubokręt. W sklepach z metalami kolorowymi są dostępne bardzo dobre śruby i podkładki wykonane ze stali nierdzewnej na imbusa 3mm lub 4mm. Po takiej zmianie rozkręcanie ramy staje się o wiele prostsze i przyjemniejsze.

Wzmocnienie ramy Przy ekstremalnej jeździe moŜe się przydać wzmocnienie ramy na dole. Najprościej jest kupić jakiś markowy produkt, na przykład Integy T7026. Niestety tego typu elementy są u nas trudno dostępne i prościej będzie je samemu wykonać z kawałka aluminium.


8 Elektronika 8.1 Aparatura – odpowiedzialna za transmisje naszych poleceń do modelu 8.2 Serwa – tłumaczy sygnały elektryczne z odbiornika na ruch wodzików 8.3 Dodatki, akumulatory i ładowarki 8.1 Aparatura (zwana teŜ apką) Składa się dwóch współdziałających ze sobą elementów: nadajnika i odbiornika. Podstawowa aparatura HPI zawiera podstawowe funkcje i szybko okazuje się, Ŝe przydałoby się coś lepszego. Łatwo moŜna za przyzwoite pieniądze kupić coś lepszego nowego lub uŜywanego. Dobrym wyborem na początek są aparatury Acoms Technisport Hayabusa lub Sanwa MX3, które posiadają zaawansowane funkcje za przystępną cenę.

Wybieramy aparaturę Mamy kilka rodzajów apek. Pistoletowe i lotnicze. W modelach kołowych wykorzystuje się przewaŜnie apki pistoletowe. Druga sprawa to typ modulacji i częstotliwość pracy. Aparatury tańsze lub starsze pracują na modulacji AM. Nowsze i lepsze na modulacji FM, która jest mniej podatna na zakłócania. JeŜeli chodzi o częstotliwość pracy, to w modelarstwie są dopuszczone następujące zakresy częstotliwości 27MHz, 40MHz, 75MHz i 2,4GHz. KaŜdy z tych zakresów (oprócz 2,4GHz) jest podzielona na kanały, które umoŜliwiają jazdę kilku osobom na tej samej częstotliwości. W zwykłych aparaturach kanał zmienia się przez wymianę kwarcu. W lepszych dostępna jest synteza częstotliwości, która umoŜliwa zmianę kanału bez wymiany kwarcu. Najnowsze aparatury pracujące w zakresie 2,4GHz pozbawione są ręcznego ustawiania kanałów i praktycznie przy zakupie nowej aparatury w ramach moŜliwości finansowych warto rozpatrzyć zakup tego systemu, który jest obecnie najnowszy. Następną i jedną z najwaŜniejszych spraw są funkcje ukryte w aparaturze. Oprócz zwykłych trymerów powinna ona posiadać regulacje skrajnych połoŜeń serwomechanizmów. Uchroni to nasze serwa przed uszkodzeniami i ograniczy pobór prądu z akumulatorów. Drugą dość przydatną funkcją jest moŜliwość regulacji charakterystyk pracy serwomechanizmów. Daje nam to moŜliwość dostosowania ich pracy do naszych upodobań. RównieŜ dobrze jest się zaopatrzyć w aparaturę trzy lub czterokanałową a nie dwukanałową. Pozostałe kanały mogą się przydać do zamontowania wstecznego czy teŜ włączania świateł.

Pamiętaj, Ŝe kwarce do AM i FM są inne. Zanim kupisz mowy zestaw sprawdź czy będzie odpowiedni do twojej aparatury.

Staraj w ramach moŜliwości finansowych kupić aparaturę, która w przypadku braku sygnału z nadajnika ustawi ci serwa w pozycji neutralnej. Unikniesz problemu z ucieczką modelu w przypadku braku zasięgu.

JeŜeli chowasz aparaturę (apkę) rozepnij wtyczkę do pakietu lub zabezpiecz papierkiem styki między koszyczkiem a apką. Unikniesz w ten sposób omyłkowego załączenia aparatury i rozładowania jej akumulatorów.

Zanim włączysz aparaturę Przychodząc na jakiekolwiek spotkanie modelarskie, spytaj się jaką kto uŜywa częstotliwość i jaki kanał. JeŜeli komuś zakłócisz model i dojdzie do jego uszkodzenia, będziesz musiał pokryć koszty jego naprawy. Takie jest niepisane prawo modelarskie. 8.2 Serwa Są odpowiedzialne za poruszanie mechanizmu skrętu kół oraz za sterowanie gazem i hamulcem. Oryginalne serwa są niestety zbyt słabe i wolne. Na dodatek posiadają zębatki plastikowe, które dość łatwo ulegają uszkodzeniu. śeby ograniczyć koszty moŜna zacząć od kupna dobrego mocnego serwa na skręt, a to ze skrętu (SF-2) przenieść na gaz/hamulec. Tabela najpopularniejszych zamienników serwomechanizmów.

Cena SF-1 gaz/hamulec SF-2 skręt Tanie Tower Pro MG-995R

moment: 9,4kg (4,8V); 11,0kg (6V) prędkość: 0,17s (4,8V); 0,14s (6V)

Ekonomiczne Blue Bird BMS 620 moment: 9,1kg (4,8V); 10,6kg (6V) prędkość: 0,15s (4,8V); 0,13s (6V)

Dobre HiTec HS 625MG moment: 5,5kg (4,8V); 6,8kg (6V) prędkość: 0,18s (4,8V); 0,15s (6V)

HiTec HS 645MG moment: 7,7kg (4,8V); 9,6kg (6V) prędkość: 0,24s (4,8V); 0,20s (6V) HiTec HS 985MG moment: 10,4kg (4,8V); 12,4kg (6V) prędkość: 0,16s (4,8V); 0,13s (6V)

Staraj się kupować serwa na łoŜyskach i z zębatkami metalowymi. Znacznie to wydłuŜy ich Ŝywotność.

UWAGA!!! Nie stosuj na gazie mocniejszego serwa niŜ 7kg. W przypadku awarii zasilania spręŜyna na przepustnicy nie będzie miała siły jej zamknąć i model moŜe ci uciec na pełnym gazie. Dobrym rozwiązaniem jest odwinięcie z niej 2-3 zwoje, Ŝeby miała większą siłę,


Dziwne drganie serwomechanizmów PrzewaŜnie przyczyną takiego stanu jest zbyt niskie napięcie zasilania (rozładowane akumulatory odbiornika) lub zakłócenia na naszym kanale. Czasem jest to sygnał uszkodzenia serwa a dokładniej jego układu pozycjonowania.

Uszczelnienie serwomechanizmów JeŜeli serwa, które posiadamy, nie są hermetyczne to w miejscach łączeń obudowy dobrze jest owinąć je taśmą klejącą. RównieŜ dobrze jest uszczelnić silikonem ich obudowę, Ŝeby woda i kurz nie dostawały się do obudowy elektroniki. 8.3 Dodatki, akumulatory i ładowarki Aby cieszyć się naszym modelem potrzebujemy jeszcze kilku drobiazgów.

Grzałka (Ŝarka lub zapalarka) Proste urządzenie pozwalające na wstępne rozgrzanie świecy podczas rozruchu modelu. MoŜna kupić kilka jej odmian. Najprostsze i najtańsze są pozbawione wskaźnika prądu i nie są dobrym rozwiązaniem, gdyŜ nie jesteśmy w stanie określić stanu naładowania akumulatorów i czy świeca w ogóle świeci. DuŜo lepszym rozwiązaniem jest zakup wersji ze wskaźnikiem i wymiennym akumulatorem.

Okresowo kontroluj i czyść gniazdo do świecy. Nie zapomnij wcześniej wyjąć akumulatora z grzałki!!!! Najprościej wykonać to moŜna przy pomocy denaturatu i pałeczek do czyszczenia uszu.

Termometr Jednym z najbardziej niezbędnym urządzeniem jest termometr na podczerwień do kontroli temperatury silnika. Najpopularniejszym jest termometr DuraTrax FlashPoint lub HPI 74151. Za zakupem DuraTraxem przemawia moŜliwość zmiany emisyjności, co pozwala nim mierzyć inne materiały niŜ anodyzowane aluminium.

Pamiętaj, aby uwaŜać na okienko czujnika termometru. Jego zabrudzenie czy teŜ uszkodzenie spowoduje błędne odczyty temperatury.

Akumulatory -Zasilanie aparatury PrzewaŜnie apka jest zasilana z ośmiu akumulatorów typu AAA. JeŜeli duŜo nie jeździmy, wystarczy nam 1000mAh. -Zasilanie odbiornika i serw.

Standardowo nasz odbiornik jest zasilany z czterech akumulatorów AAA (4,8V). JeŜeli jednak chcemy, aby nasze serwa osiągnęły maksymalną moc, trzeba się „przesiąść” na pięciocelowy pakiet (6V). Przy pakiecie 1400mAh i mocnych serwach powinno to nam wystarczyć na około 4-6 godzin zabawy.

W przypadku starszych Savów trzeba uŜyć specjalnego pakietu pięciocalowego, chyba Ŝe mamy obudowę z elektroniki z nowej wersji (HPI 85236). Przy wersji „X” moŜna zrobić taki sobie z akumulatorów AAA.

-RotoStart Wykorzystuje standardowe pakiety modelarskie sześciocalowe (7,2V) z końcówką TAMIYA. Dobrze mieć zawsze dwie sztuki, Ŝeby nie stanąć przed problemem jak odpalić model, kiedy jeden padnie.

-Zasilanie grzałki NiezaleŜnie jaki akumulator stosujemy w grzałce, zawsze dobrze mieć ich kilka przy sobie. Świeca pobiera dość znaczny prąd i szybko wysysa napięcie z akumulatora.

Kilka uwag na koniec: - zawsze przed większą imprezą ładuj wszystkie akumulatory jakie masz. - jeŜeli masz czas, zawsze najpierw rozładowuj akumulatory a potem je ładuj. W ten sposób zawsze je formujesz. - staraj sobie oznaczać lub chować do osobnej przegródki akumulatory naładowane i rozładowane.

Ładowarka Aby poprawnie dbać o akumulatory potrzebna jest odpowiednia ładowarka. O ile samym początku wystarczą proste kilkugodzinne ładowarki do pakietu roto, grzałki czy teŜ akumulatorów AAA, o tyle wraz ze wzrostem naszej wiedzy modelarskiej odczujemy potrzebę zakupu czegoś szybszego i lepszego. Ładowarkę kupuje się na dłuŜszy czas i lepiej kupić coś o lepszych parametrach niŜ potrzebujemy. Nigdy nie wiesz czy z czasem nie kupisz jakiegoś elektryka czy samolotu, a wtedy zaawansowana ładowarka przyda ci się na pewno.

WaŜne jest, Ŝeby ładowarka miała moŜliwość rozładowywania i ładowania akumulatorów co zapewni im długą Ŝywotność.


9 – Karoseria Oprócz poprawienia wyglądu naszego modelu karoseria ma jeszcze dwa znaczące zastosowania. Chroni elementy mechaniczne przed kurzem i kamieniami oraz stabilizuje model podczas lotu. Do naszego pojazdu praktycznie pasują wszystkie karoserie dla MT w skali 1/8 i wcześniej czy później czeka nas jej wymiana na nową. Im ostrzej jeździmy w terenie, tym szybciej się zuŜywa. Najprostszym sposobem jest zakup nowej oryginalnej karoserii HPI lub jakiegoś innego producenta. Jednak jest to dość spory wydatek. Drugim sposobem jest przystosowanie karoserii od torówek (On-Road) na wieŜyczki Savage. JeŜeli masz jakiś kolegów, którzy nimi jeŜdŜą, moŜesz taką budę uŜywkę od nich dostać lub odkupić za grosze. Jednak pamiętaj, Ŝe taką karoserię trzeba samemu odpowiednio zmodyfikować.

Otwory wentylacyjne Aby zapewnić odpowiednią wentylację naszego silnika, dobrym sposobem jest wycięcie po jego stronie otworu w przedniej szybie. Najlepiej zrobić to ostrymi noŜyczkami lub Dremelem. JeŜeli chcemy startować w zawodach, sprawdźmy najpierw przepisy ile szyby moŜemy wyciąć, aby nasz model był dopuszczony do startu.


10 Magazyn, czyli co warto mieć w skrzynce naprawczej JeŜeli chcemy szybko i sprawnie naprawiać nasz model warto posiadać jakiś zapas części zamiennych. Najszybszym sposobem jest zakup ich w HPI. Dobrze jest równieŜ śledzić giełdy internetowe lub teŜ fora. MoŜna w nich trafić na fajne okazje. JeŜeli jeździsz po torze, potrzebujesz mieć o wiele mniej części zamiennych niŜ przy jeździe w ostrym terenie. W praktyce wystarczą ci trzy pierwsze pozycje z listy. To co powinno się mieć w zapasie i przy sobie:

- świeca, - łoŜyska do zębatki atakującej (HPI B021) 5x10x4mm, - pół osiki dyfer/zwrotnica (jeŜeli masz z XLa to nie trzeba), - kawałek węŜyka paliwowego, - zwrotnica (HPI 85048), - zębatkę odbiorczą jeŜeli uŜywamy plastikowej, - okleiny sprzęgła zębatki odbiorczej jeŜeli uŜywamy metalowej (HPI 72131), - śruby blokujące kubki do osiek HPI 86094 i HPI 86095, - śrubki. Zbieraj wszelkie śrubki i nakrętki. Nigdy nie wiesz co i kiedy moŜe ci się przydać. Plastiki w Savie są bardzo wytrzymałe.

Jednak. gdy zerwiesz gwint, w praktyce jedynym ratunkiem jest wkręcenie śruby z większym gwintem To co dobrze mieć w zapasie:

- zestaw łoŜysk (najlepiej hermetyczne), - uszczelki dyfra (HPI 86099), - wahacze (w zaleŜności jaką wersję posiadamy), - płytę plastikową pod dyfry SKID PLATE (w zaleŜności jaką wersję posiadamy), - klocki sprzęgła (HPI 87151) lub podobne, - spręŜynki klocków sprzęga (jeŜeli uŜywamy innych niŜ standardowe), - łoŜe silnika (HPI 86060) (jak masz osłonę nad głowicą to nie trzeba)

11 Kilka słów na koniec Ma nadzieje Ŝe ten poradnik przyda wam się w codziennej eksploatacji modelu i odpowie na większość podstawowych pytani z nim związanych. Jeszcze kilka małych uwag na sam koniec: 1) Czytaj fora internetowe, znajdziesz tam wiele poŜytecznych informacji o modelu i jego serwisowaniu. 2) Spotykaj się z innymi modelarzami i nie bój się pytać o róŜne rzeczy. Staraj się jednak nie zanudzać ludzi. Zawsze zanim zadasz pytanie poszukaj odpowiedzi na nie samemu. 3) Staraj się samemu naprawiać swój model. Lepiej go poznasz i oszczędzisz na serwisie. 4) Zbieraj wszelkie instrukcje HPI związane z naszym modelem i je analizuj. 90% części jest wymienne miedzy poszczególnymi odmianami Sava. 5) Sprawdzaj nowości na stronie www.hpiracing.com MoŜna tam znaleźć wiele ciekawych informacji o częściach tuningowych.

Documents

HPI Poradnik Savage v3 - Rcauto · 2009-12-17 · Sava się kocha lub nie. Jak kaŜdy model ma swoje wady i zalety. Jednak jest to jeden z najpopularniejszych modeli w naszym kraju