HTR 311.05 Sevtap Demirci Ders Notları

HTR 311.05

• 20yy devrim ve ihtilallerin yapıldığı bir dönem

• 18 yy 1789 Fransız ihtilali

• 1917 Bolşevik İhtilali Ekim Devrimi

• 1923 Cumhuriyet

Evrim: Toplumlar tarih boyunca sürekli gelişir ve değişirler. Bu değişiklikler yavaş yavaş toplumun bünyesini sarsmadan onu hırpalamadan olur ise buna “evrim” denir.

• Değişim,yavaş,hırpalamaksızın

• Yavaş yavaş açılma ve şekil alma

• Sosyal ve ekonomik kalkınmalarını belirli bir düzeyin üzerine çıkaran toplumlar bu şekilde gelişirler

İhtilal: Bir toplumsal düzenin, bir yaşama biçiminin birdenbire yıkılmasıdır. Varolan sosyoekonomik düzey yıkılır. Anne-baba, öğrenci-öğretmen ilişkisi değişmemişse, ihtilal olmamıştır.İhtilal devrimin bir safhasını, daha doğrusu tamamlanmamış durumunu ifade eder.

• Toplumda sosyoekonomik denge bozulur.

• Yöneticiler bozulan sosyoekonomik dengeyi sürdürmek için tedbirler alırlar.

• Bu giderek sınıflar ve birey arasındaki dengeyi iyice bozar.

• Böylece toplumda huzursuzluklar oluşur, var olan denge iyice bozulur ve ihtilal denen patlamalar ortaya çıkar.

İhtilal: Aralarında dengesizlik bulunan toplumsal ögelerin aşırı biçimde çarpışmasıdır.

• Karşı hareketin güçlenmesine izin verilmeden aniden yapılır.

• Kısa süreli bir eylemdir ve şiddet içerir.

• İhtilal sonucu yıkılan düzenin yerine yeni bir düzen kurmanız gerekir. İhtilalden sonra ortaya çıkan bu döneme “devrim” denir.

• Devrim = düzenleme

• İhtilal = kaos, karmaşa, patlama

• Fransız İhtilali : çalkantılı dönem

• Fransız Devrimi : gelen yeni düzen

Devrim: İhtilal döneminde yeşeren fikirler, uygulanma alanı bulurlar. Siyasi ve hukuki niteliği bulunan bir topluluk içersinde, eskilerin yerini yeni bir yönetimin yeni bir düzenin, yeni kurumların almasıdır. Topluma yeni değerler ve yeni bir düzen getirir. İktidarın kökeninde değişiklik yaratan olaydır.

• Fransız İhtilali: Tanrıdan, burjuvaziye, kentli halka

• M.Kemal : Geleneksel / dinsel, laik ve halka dayalı.

*İsyan, iç savaş devrim değildir.

• Babıali İsyanı: hükümet darbesi ( zor kullanılmalı)

Hükümet değişikliği: Demokratik yoldan hükümet değişikliğidir.

• 28 Şubat 1997 Post Modern Darbe

• 27 Nisan 2007 E-Muhtıra

Reform: Mevcut olan kurumları iyileştirme çalışmalarıdır. Toplum yaşamının belirli alanlarında yapılan düzenlemeler. Toplumun değişen ihtiyaçlarına cevap verebilecek düzenlemeleri yapmak. Varolan toplum düzenine yeniden şekil vermek. Reform ülkenin hukuk düzeyine uygun olarak yapılır. Zorlayıcı değildir.

Tarih: Geçmişte olup biten olayların, sebepleri ile birlikte araştırılıp, incelenip zaman ve mekan itibariyle düzenlenip anlatımıdır. Nedensellik ilişkilerinin incelenerek araştırılmasıdır.

Devrim Tarihi: Bir kuruluş, bir yenilik hareketinin sosyal ve ekonomik olarak değerlendirilmesidir.

• Türk devrimi Osmanlı’nın çözülmesi ile ortaya çıktı.

• 150-200 yıllık bir süreçte mutlak bir saltanattan meşruti bir cumhuriyete oradanda cumhuriyet rejimine geçiş.Osmanlı’da Toplumsal Yapı:Batı Avrupa’dakine benzer bir feodalizme,ırsi bir Aristokrasiye (soylular sınıfı), güçlü bir tüccar sınıfına, kendi kendini yöneten kentlere, bağımsız bir kilise hiyerarşisine sahip olmayan, yönetim organları ve ordusu kul statusundeki kişilerden oluşan bir özellik gösterir.

1. Yönetenler: Askeri sınıf

2. Yönetilenler: Reaya(köylü)

Askeri Sınıf: Sultanın yada padişahın yürütme yetkisini devrettiği saray ve ordu yöneicileridir

Reaya: Devlet işlerinde hiçbir role sahip olmayan müslüman ve müslüman olmayan uyrukların tümü.

• Köylü çalışıyor, ekip biçiyor. Toprağı işleyerek üretimi gerçekleştiriyor.

• Toprağın mülkiyeti ona ait değildir.

• Toprak Allah’a aittir.

• Padişah’ta halife yada Tanrı adına o toprakları yönetir.

• Feodal yapıda toprak derebeylerine aittir.

Osmanlı İmparatorluğu Temel Özellikleri

1. Çok uluslu2. Teokratik Yapı: hakimiyet toplumun

dışında ve üstünde. Dünyevi ve beşeri olmayan bir kaynaktan geliyor. Allah’tan geliyor. Hakimiyetin sahibi Avrupa’da da Tanrı.

3. Toplumsal yapı ilahi kökenli, toplum ve devlet yaşamına ilkeler hakim. İlk ve Orta Çağlarda da Avrupa aynı durumda

İslam düşüncesi devletin temelini nasıl oluşturdu?

1. Kur-an’a göre bütün egemenlik haklarının kaynağı Tanrıdır. Egemenlik = Tanrı

2. Peygamber Tanrı’nın elçisidir. O halde İslam toplumunu yönetebilir.

3. Peygamber İslam toplumunu yönetir.

4. Peygamberden sonra onun yerine geçen Halifelerde aynı işleyişi görmüşlerdir.

İslam düşüncesi devletin temelini nasıl oluşturdu?

5. Halifelerin Tanrı adına hareket ettikleri inancı İslam toplumunda yerleşmiştir.

Tanrının yer yüzündeki gölgesi = halife

6. Tanrı’nın buyruklarına göre ülke yönetimi, şeyhülislam

Osmanlı’da Toprak Yapısı

Ülke topraklarını tımarlara ayırmış. Tımarların başında tımarlı sipahiler var.

Tımarlı Sipahiler: Başarılı askerler, topraktan direk yararlanamıyorlar.

• Köylü üretimi gerçekleştiriyor, vergi veriyor, tımarlı sipahiyede kira veriyor.

• Tımarlı sipahiler merkeze iletiyor.

• Osmanlı’da bu sistem ekonomik yapısını oluşturuyor.

• Bu yapı üzerinde dinsel temeller çerçevesinde işleyen siyasal sistem, padişah tarafından temsil ediliyor.

• Devletin kuruluşu, amacı, iktidarın kimler tarafından nasıl kullanılacağı, devletin nasıl yönetileceği gibi sorular, kısaca devlete ve kişiye ait kuralların tümü İslami esaslarla açıklanmak istenmiş. Bunların bütününe “şeyhülislam” denir.

Şeriat: Tanrının kulları için koyduğu din ve dünya kaidelerinin bütünüdür.

Örfi Hukuk: Örf hukukuna göre, şeriatın açık bıraktığı noktalarda zorunluluk ve rasyonalite kriterleri kullanılarak kanun yerine geçecek düzenlemeler yapılabilir.

Örfi hukuk = zorunluluk rasyonalite

Padişahın iradesi = gelenek, görenek, adet

• Örfi hukuk şeriattan bağımsız ama ; ne zaman ki padişahların kelleri tehlikeye girince örfi hukuk şeriata bağlı olmamaya başladı.

• Osmanlı teokratik bir yapı, Padişaha yardımcı bir örgüt ve personele ihtiyaç duyuldu.

• Devlet idaresinin şeriata uygun olup olmadığını denetlemekle görevli bu grup, adalet işleri ile ilgileniyor.

• Bu insanlar dini bilgi ile donatılmalı.

• Bunlara biz “ulema ve ilmiye” deriz.

• 19yy kadar ulema ve ilmiye var.

• Ordu ve ulema arasındaki işbirliği sultana boyun eğdiriyor.

Osmanlı İmparatorluğu gaza ve fetih üzerine kuruludur.

Gaza: Dini amaçlı savaş

• Genişle, toprak al, islami yay

• Gaza ve fetih 14,15 ve 16 yy kadar başarılı bir şekilde yürütülüyor.

• 3 kıtaya yayılmış cihan imparatorluğu Osmanlı ( batı falan yok, ayağıma gelsin =)

• Bu tablo 17 yy itibaren bozulmaya başlıyor.

• 17yy dan itibaren fetihler duruyor.

• Ganimet: Feth edilen yerlerden gelen vergi

• Fetihlerin durması demek, paranın azalması demek!

• Toprak sistemini değiştiriyorlar ve bu sonun başlangıcı oluyor.

• Fetihler neden durdu?

Doğal sınırlara ulaştı diye değil!

• Tımar 1 yıl sonunda elde edilen gelir 50 lirayı merkeze iletiyor.

• Merkez yıl sonunu bekleyemem, kim parayı önce verirse, işletmesini ona veririm.

• Sipahi öldü, parayı ocakta ver, toprağı işlet.

• Topraktan daha çok verim alındı, köylüler köle yapıldı.

• Yılbaşı 50 lira verdiyse, sonradan 100 lira kazandı.

• Adamın cebinde 50 lira kaldı.• Toprak sistemindeki çözülmenin adına “iltizam

usulu” denir. (İLTİZAM, Osmanlı Devleti’nde, mülkiyeti ve tasarrufu devlete ait bazı kaynakların gelirini, bu geliri devlete toptan ödeyip daha sonra halktan kendisi tahsil edecek bir kimseye devretme)

Mültezim: Devlet, vergi kaynaklarının yıllık vergi tutarlarını, belli bir miktar üzerinden (mukataa) açık artırmayla bir yıllığına, artırmayı kazanan kişiye (mültezim) devrediyordu.

• Mültezim +50 lirası cebinde kalan adamlar, güçleniyorlar, yönetime katılmak istiyorlar. Adları “Ayan” oluyor. Avrupada ki derebeyleri gibi yarı bağımsız hareket ediyorlar ve merkeze bunu kabul ettiriyorlar.

• 1808 Sened-i İttifak: iltizam sistemi ile güçlenen mültezimin mahalli feodale (ayan) dönüşmesi sonrasında, osmanlı merkezi idaresine bu konumunu kabul ettirdiği belgedir. Mültezimler derebeyleri gibi yarı bağımsız hareket ediyorlar ve merkeze bunu Sened-i İttifakla kabul ettiriyorlar.

Osmanlı’da Çöküş

1. İltizam usulu çöküşün başlangıcıdır.

2. Borçlanma: “Galata Bankerlerine” 1840 lı yıllarda Osmanlı gayri resmi olarak borçlandı.

• Yahudi, Ermeni finansal tüm bağlantılar gayri müslümlerle.

• Osmanlu tahvilleri dış piyasalarda bu bankerler tarafından satılıyor.

• Kırım Savaşı ile İngiltere ve Fransa’dan borç para almaya başladı. (1853-4-6)

2. Borçlanma

• Kırım Savaşında ilk resmi borçlanma yapıldı.

• Ben bu borçları ödeyemeyeceğim dediği tarih “1875”

• 1875 yılında Osmanlı Maliyesi iflas etti ve anaparanın faizini ödeyemeyecek duruma geldiler.

• 1881 yılında Avrupalılar koşarak ayağımıza kadar geldiler =)

• 1881 Düyun-u Umumiye İstanbul’da Cağaloğlu İstanbul Erkek Lisesine geliyorlar ve Genel Borçlar İdaresini kuruyorlar.

• Osmanlı’nın tüm gelirlerine el koyup, alacaklarını alıyorlar.

• Bu borçlar Lozan Antlaşmasında bitti. 1950 ‘lerde borçlar sıfırlandı.

3 Altın Kuralı Unutma!

1. Uluslar arası ilişkilerde dostluklar yoktur. Çıkarlar vardır.

2. Bir ülke dışarıya ekonomik açıdan bağımlı ise, o ülke siyasi açıdan da bağımlıdır. Bağımsız siyasi karar alamaz.

3. Küresel düşünüp, ulusal hareket edeceksiniz.

Osmanlı’da Çözülmenin İç Faktörleri

1. Toprak2. Borçlanma3. Vergiler4. Devlet ve idari teşkilattaki aksaklıklar5. Dini eğitimin ek ve kültür gelişimini

sağlamaktan uzak6. Rüşvet ve iltimas7. Din (yenilikler engelleniyor)8. Yetersiz yöneticiler9. Üretimde ilkel metodlar

Osmanlı’da Çözülmede Dış Faktörler

1. Çarlık Rusyası, savaşlar

2. Genel sebepler

Avrupa’daki Gelişmeler

1. 15yy dan sermaye birikimi

2. Teknolojik gelişme

3. Hızlı bir kentleşme

4. Bol ve ucuz iş gücü

5. Zanaatlardaki uzmanlaşma

6. Kilisenin baskısı azalıyor.

7. Rönesans ve reformla olan gelişmeler

Avrupa’daki Gelişmeler

8. Ortaçağ derebeylikleri azalıyor, yerine güçlü krallıklar

9. Yeni buluşlar, Avrupa yükseliyor (maddi +manevi)

10. Yeni ham madde, köleler

11. Sömürge ticareti

• Osmanlı Devletinde taşra teşkilatının(merkez dışı) temelini tımar (dirlik) sistemi oluşturuyordu.Devlet bazı bölgelerin vergi gelirlerini hizmet veya maaş karşılığı olarak askerlere veya devlet görevlilerine ayırırdı. Bu gelir kaynağına DİRLİK denilirdi. Dirlikler 3'e ayrılmıştı.

TIMAR: Tımar sistemine göre savaşta sivrilmiş,tımar beyi olma özelliği kazanmış sipahilere verilen 3-20 bin akçe yıllık vergi geliri olan dirliklerdir.

Dirlik sahipleri kendisine verilen toprakları köylüye 50-150 dönümlük topraklar halinde dağıtır.Ve hasat zamanında köylünün yetiştirdiği ürünün vergisini (öşür yada harac) alırlardı.

• Dirlik sisteminde toprağın,• 1-Mülkiyeti DEVLETE,

2-Vergisi DİRLİK SAHİBİNE,3-Kullanım hakkı KÖYLÜYE aittir.

• TIMARLI SİPAHİ HANGİ DURUMLARDA TOPRAĞI KÖYLÜDEN GERİ ALABİLİRDİ ?

• 1-Toprağı sebepsiz yere terk edenlerden,2-Sebepsiz yere 3 yıl üst üste ekmeyenlerden,3-Sebepsiz yere vergisini vermeyenlerden.

• TIMARLI SİPAHİNİN KÖYLÜYE KARŞI GÖREVLERİ NELERDİR ?

• 1)-Köylünün güvenliğini sağlamak,2)-Köylünün tohum, gübre vb. ihtiyaçlarını temin etmek,3)-Köylünün vergisini en kolay şekilde ödemesini sağlamak

• DİRLİK (TIMAR) SİSTEMİNİN YARARLARI NELERDİR ?• 1)- Devlet Merkezden toplanması son derece zor vergiler böylece

toplamış oluyor,2)- Devlet bazı görevlilerine maaş vermekten kurtuluyor3)- Devlet asker yetiştirmekten kurtuluyor4)- Devlet toprakları boş kalmadığından üretim artıyor.5)- Tımarlı sipahiler bulundukları yerlerde güvenliği sağlıyor.

NOT: Tımar ve zeamet sistemi II.Mahmut zamanında kaldırılarak başta valiler olmak üzere devlet memurları maaşa bağlandı.

Çözülme Sonuçları

1. Devletin üretim araçları üzerindeki denetimi zayıfladı. Tımar sisteminin bozulup yerine iltizam sisteminin geçmesi.

2. Devletin dolaşım araçları zayıfladı. (para) Vezin ve damgalamaya uyulmadı, kontrol yok.

3. Devletin cebir araçları üzerindeki güçü azaldı. Yeni çeri ayaklanmaları (cebir = güç)

4. Devletin yönetim araçları üzerindeki etkisinin azalması. (beylerbeyi, sancakbeyi,subaşı, sipahi ilişkilerinin ayanların lehine bozulması)

17yy Tanzimat Öncesi Dönem

• 17yy Osmanlı Orduları Avrupa ordularına yenilmeye başlıyorlar.

• Bu noktadan itibaren Avrupalılaşma, batılılaşma fikri ortaya çıkıyor.

• Avrupa çağdaş = batı üstünlük, teknik+ medeniyet demek

• “Batılılaşmak” Yaşam prensibi• Batılılaşma çabalarına ordudan

başlanıyor.

III. Selim (1789 – 1807/8)

• Nizam-ı Cedid (düzen yeni): Askeri alanda bir takım reformları öngören bir paket fakat programın daha büyük amaçları var:

1. Yeni çeriliği kaldırmak,

2. Ulemanın nüfuzunu kırmak,

3. Avrupalılaşmak

III. Selim (1789-1807/8)

• Sultan-ulema-ordu üçlüsünde ulema ve orduyu yok etmek istiyor.

• Bu paketle Avrupa’nın üstünlüğünü kabul edip, beyan ediyorlar.

• III. Selim bu paketi kişisellikten çıkarıp, devlete yayıp politika haline getirmek istiyor.

• Devletin ileri gelen adamları ile “meşveret”(toplantı) yapıyor. Danışma toplatıları yapıyor.

III. Selim (1789-1807/8)

• Osmanlı nizam-ı cedidle birlikte Avrupa’nın denge siyasetine girmiştir.

• Osmanlı eskiden kendini batıdan üstün görüyordu, artık bu prensibi terk ediyor.

• Geleneksel tavırlardan vazgeçiyorlar, yakın temas ve denge politikası güdüyorlar. Bunun en belirgin örneği Avrupa’da daimi temsilcilikler açmaları.

• Bu gelişmelerin yaşandığı yıl 1806, sıkıntılar katlanarak geliyor.

III. Selim (1789-1807/8)

• 1806 Anadolu ve Rumeli isyanları başlıyor.

• Kabakçı Mustafa İsyanı: Yeniçeri, sonuç: III. Selim’in kellesi ve Nizam-ı Cedid paketi ortadan kalkıyor.

II. Mahmut (1808-1839)

• Devletin sarsılan otoritesini güçlendirmek için yeni önlemler alıyor.

• Bu dönemin en önemli icadı siyasi kuvvetler denklemini değiştirmesi.

• Tarihte ilk defa sultan + ulema birleşmesi yeni çerinin sonunu getiriyor.

• 1826 Vaka-i Hayriye Şeyhülislam fetvası ile yeni çeri ocağı kapatıldı.

II. Mahmut (1808-1839)

• Kapatılan yeniçeri ocağı yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye (Muhammedin Güçlü Askerleri) ordusu kuruldu.

• II. Mahmut’un yaptığı ıslahatlarda modern devlete varışta bir takım eksiklikler var.

• Çünkü Batı, kişi özgürlüğünü kurarak, Monarşilerin mutlak karakterleri ile savaşarak, hakimiyetin kullanımını sağlıyor.

• İhsan-ı Şahane: Padişah bugun verir, yarın alır. Tek taraflı irade

Islahat Sonucunda

1. Kişi özgürlüğü ( angarya, zor alım kaldırıldı,kanun önünde hepiniz eşitsiniz, mülkiyetin korunması, haberleşme özgürlüğü)(Anayasa yada parlemento yok, güvence yok. Pozitif kurumların garantisine sahip değil bu haklar)

2. Teokrasi devlete yine hakim, ilmiye yine var. Medreseler var.

3. Batı eğitim prensibiyle çalışan okullar açılıyor.

Islahat Sonucunda

4. Nizamiye Mahkemeleri açılıyor. ( Şeri mahkemeler var hala)

5. Harbiye, tıbbiye gibi önemli kuruluşlar açılıyor.

6. Avrupa ile kültür teması sağlamak amacıyla, yurt dışına öğrenci gönderiliyor.

7.Kendisine “gavur padişah” lakabını , geleneksel halk takıyor.

8. II. Mahmut dönemi Tanzimat ‘ın fikri hazırlığının yapıldığı dönemdir.

Islahat Sonucunda

9. Bu dönemde yetişen devlet adamları, devlet nasıl kurtulurun tek çözümünün bir hukuk düzenlemesi oluşturmakta yattığını söylüyorlar.

10. Mustafa Reşit Paşa’nın hazırladığı Tanzimat Fermanı bu düşüncelerin ürünüdür.

Tanzimat Fermanı 4lüsü

1. Mustafa Reşit Paşa

2. Ahmet Cevdet Paşa

3. Keçecizade Fuat Paşa

4. Ali Paşa

Dört kişinin dünya görüşü, aldığı eğitim, hiçbir ortak noktaları yok. Batılılaşma adına imparatorlığu bir adım ileri götürmeye çalışıyorlar.

Tanzimat

• Yabancılar tanzimatı bir legislation (anayasa faaliyeti) olarak görüyorlar.

• Türklerin ilk haklar beyannamesi, toplumsal sözleşme diyorlar.

• Tanzimat Batılılaşmayı sistemleştirmeye çalışmıştır.

• Tanzimatçılar en çok eşitlik kavramı üzerinde durmaktadırlar.

Tanzimat

• Herkes bir babanın (pederin) evladı, peder = baba = padişah

• Bir İslam İmparatorluğu imajının yanısıra bir kozmopolit toplum düşüncesine sahipler.

• “Osmanlıcılık” şemsiyesi altında toplamaya çalışıyorlar, toprak kardeşliği prensibini işliyorlar

Tanzimat

• Devletin temel amacı, tüm ayrılıkları bir arada toplayarak beraberliği sağlamak istiyorlar. Buna da İttihad-ı Anasır (unsurlar birliği) denir.

Osmanlı’da Modern Devlete Varış

1. Kanun önünde eşitlik,

2. Haberleşme özgürlüğü,

3. Seyahat özgürlüğü,

4. Can ve mal güvenliği.

Yukarıdan aşağıya modern devlete varış

Batı’nın Modern Devlete Varışı

1. Kişi özgürlüğü rejimini kurarak,

2. Monarşilerin mutlak karakteriyle savaşarak,

3. İktidarın kullanımına katılarak ulaştı.

Aşağıdan yukarıya olan bir gelişim

Tanzimat

• İhsan-ı Şahane: Lütuf, Padişah tarafından tek taraflı bahşedilen haklar.

• Verilen haklarda pozitif kurumlar yok. (anayasa, meclis gibi)

• Yukarıdan aşağıya verilen haklar

• Padişahtan halka veriliyor haklar

• Batıda durum tam tersi, kişi özgürlüğü rejimini kurarak Batı modern devlete vardı.

Tanzimatçılar 5-10 yıl içinde

• Yöntem: İmparatorluğu bu duruma yönelten faktör ne ise onu iyileştireceklermiş. Bu da topluca şeriatmış. O halde şeriat anayasa olmalıdır.

• Medreselere dokunamıyorlar, Batı eğitim prensibiyle okul açıyorlar. Şeriye mahkemelerine dokunamıyorlar, Nizamiye Mahkemeleri açıyorlar.

• *Eski ile yeni aynı sosyal yapı üzerinde olduğu için bu reform, M.Kemal eskiyi attığı için devrim

Tanzimatçılar 5-10 yıl içinde

• Tanzimatçılar diyor ki bu devletin kurtulması artık iyi bir padişahta değil, ama değişen padişahların değişmeyen kurumlara tabi olmasında yatar.

Tanzimat 1839

• Kurum fikri devrimci bir ifade• Kurum: Padişahın iradesi dışında örf, adet ve

geleneklerin doğurduğu fikir ve hareketler bütünüdür. Padişah göreve geldiği zaman, bunları karşısında kurulu bulur. Bu kurumlara riayet etmekle görevlidir.

• Modern Türk tolumunun oluşumunda tanzimatı bir dönüm noktası olarak kabul edebilir miyiz?

• Tanzimat garip bir aydın tipi yaratmıştır. Fransızca konuşmak, diplomasi dili

Tanzimat Eleştiri-Jöntürkler

• Tanzimatçılara ilk eleştiri Genç Osmanlılar (I. Jöntürkler 1850 lerde ortaya çıkıyorlar) tarafından geldi.

1. Devletin dış politikası acizdir. Daha bağımsız bir politika güdülmelidir.

2. Devlet meşruti bir yapıya kavuşturulmalıdır. İcra (devlet) organını denetleyecek bir mekanizma oluşturulmalıdır. Bir parlemento kurulmalı, bir anayasa yapılmalıdır. 1876 I.Meşrutiyet’e kadar meclis kavramı yok.

Genç Osmanlılar

• Genç Osmanlıların iki tane derneği var:

1. İttihad ve Terakki: Ahmet Rıza Kurucusu

2. Teşebbüs-i Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti: Prens Sabahattin 2. Jöntürk hareketi kurucusu

Modern Devlet Fikrinin Son Aşamaları- Meşrutiyet

• 23 Aralık 1876 Meşrutiyet, Osmanlı top sesleri ile uyanıyor.

• Osmanlı Devleti resmi olarak Avrupa’nın meşruti hükümetleri arasına girdiğini ilan ediyor.

• Osmanlı Batı topluma girdiğini ilk kez resmi olarak ifade ediyor.

• Osmanlı’da ilk kez anayasa ortaya çıkıyor, devlet kurallarla yönetilecek.

• Anayasa yeniliğinin yanısıra meclis kavramıda ortaya çıkıyor.

I.Meşrutiyet

• Meclis:1. Meclis-i Mebusan2. Meclis-i Ayan• İlk anayasayı Mithat Paşa hazırladı.

Padişahtan çekindiği için, bir takım yetkileri sınırlayamıyor.

• Parlementoyu açma kapama yetkisi padişahın elinde, yürütme tamamiyle padişahın yetkisinde.

• Normalde yasama: meclis, yürütme: hükümet, yargı: bağımsız mahkeme

I.Meşrutiyet

• Tanzimattan sonra Sadrazam, Padişahtan daha etkili hale geliyor. 16 yaşında tahta çıkmış padişah, sadrazam ise çok deneyimli. Padişahları etkileyecek sadrazamlar oluyor.

• Hükümeti iş başına getiren padişah• Meclis-i Mebusan, demokratik yoldan seçimle

seçiliyor.• Hükümet padişaha karşı sorumlu (normalde

halka karşı sorumlu olması gerekir)

I.Meşrutiyet

• Demokratik bir yolla, seçimle iş başına gelen bir kurum Meclis-i Mebusan ‘ın yetkileri demokratik olmayan, yani atama yoluyla (padişah atıyor), iş başına gelen Meclis-i ayan tarafından denetleniyor.

• Meclis-i mebusan yasa yapıyor, meclis-i ayan yasayı onaylıyor yada onaylamıyor.

• Meclis-i ayan padişahın etkisini koruyor.• Atanmışlar seçilmişleri denetliyor.

I.Meşrutiyet

• 6 ay sürüyor, çünkü 1877- 1878 Osmanlı Rus Savaşı patlak veriyor.

• Yönetimde Sultan II. Abdulhamid var, savaştayız ne parlementosu, anayasada rafa kaldırıldı.

II. Meşrutiyet ( 24 Temmuz 1908)

• Abdül Hamit JönTürklerin baskısıyla, anayasayı yürürlüğe tekrar koydu.

• Basın bunları hürriyetin ilanı olarak duyurdu(1908)

• Anayasada değişiklikler yapıldı. (1909/12)

• Padişah ve Heyet-i Vukela (bakanlar kurulu) parlementoyu daha zor fethedecek.

İttihat Ve Terakkinin Yaptıkları

1. Kültür Alanında:• Milliyetçilik, Batıcılık ilkesine sarılıyorlar.• Hurafeye karşı savaş ilan ediyorlar.• Gelenekçiliğe de karşılar• Milliyetçiler• Eğitimin laik olması için mücadele ediyorlar.• Dini teşkilatın eğitime müdahalesini

engellemeye çalışıyorlar. • Üniversite özerkliğini sağlamaya çalışıyorlar.


2. Ekonomik Alanda:

• Milli bir irade, kapütülasyonları tek taraflı olarak kaldırıyorlar.

• Milli sermaye ile oluşturulmuş bir kooperatifçiliği öneriyorlar.

• Milli sermaye ile kurulan şirketler olsun.

• Müdahaleci, merkeziyetçi, ve milliyetçi, devleten bir ekonomi fikri var.


3. Hukuk Alanında:

• Laikleşme çabaları, mahkemeleri doğrudan adliye nezaretine bağlıyorlar. (adalet bakanlığı)

II. Meşrutiyet

• II. Meşrutiyet fikirlerin çok yoğun şekilde çatışıp, tartışıldığı bir dönem. Bu memleket nasıl kurtulura cevap arıyorlar.

• Aydınlar biraraya gelip 600 yıllık imparatorluğun çökmemesi için ne tür tedbirler alınabilir diye tartışıyorlar.

• Bu tartışmalar II.Selim’den beri var ;ama ilk defa bu fikirleri gruplandırabiliyoruz. Mutlaka batılılaşmak lazım.

Batılılaşmak

1. Batılılaşmak nedir?2. Batılılaşmak zorunlu mudur?3. Batılılaşmadan refah toplum olunamaz

mı?4. Batılılaşmanın metodu nasıl olmalıdır?• Bu tartışmaların hepsi meşrutiyetin

korunması gerektiğine inanıyor. Her bir düşünce akımı kendi düşüncesinin doğru olduğuna inanıyor.

Düşünce Akımları

1. Osmanlıcılık

2. İslamcılık

3. Türkçülük

4. Batıcılık

1.Osmanlıcılık

1. 1850’li yıllardan Genç Osmanlılardan hatırlıyacağız. Hükümeti sorumlu tutan bir idari sistem oluşturulsun. (Meclis ve anayasa istiyorlar.)

2. Kişilerin siyasal,sosyal, hukuki eşitliğini kabul eden bir görüş.

3. Tanzimatın son dönemlerinde bu görüş ortaya çıkıyor.

1.Osmanlıcılık

• Çözüm: Ülke sınırları içinde yaşayan fertler arasında dil, din, ırk farkı gözetmeksizin, hepsini aynı hak ve yetkiyle donatırsanız, Osmanlı toplumu içersinde tam bir dayanışma ve kaynaşma elde edebilirsiniz.

• Kanun-i Esasi ilanı ve parlementonun açılması ile mücadeleleri sonuçlanıyor.

• 1876-1908 II. Abdülhamit meşruti yapıyı kaldırınca, bu görüşte kalktı.

2.İslamcılık

• II. Meşrutiyetin en kuvvetli akımıdır.• Padişahın ve ulemanın çok ciddi etkisi vardır.• Ulema kitleler üzerinde son derece etkin,

halkında ciddi bir desteği var. Çok güçlüler• Ülkede İslamiyete, dünyanın her tarafındaki

müslümanlara önem veren, bütün müslümanlar arasında birliğin oluşması için hareket eden bir akım.

• Kısaca devletin sosyal bağlarını din birliğinde arayan bir akım

2.İslamcılık

• Din ve devlet işlerinde tam bir kaynaşmayı istiyor.

• İslam alemi 20yy tam kalkınmak üzereyken, tam karşısında büyük bir uygarlık ve teknik gelişimi yani batıyı buldu.

• İslam Dünyasının kalkınması için batıya muhtaç olduğunu kabul ediyorlar.

• Batıdan ne alacağımıza karar vermek önemli

2.İslamcılık

• Doğu ve batı uygarlığını mukayese ediyorlar.

• Aradaki farkları belirliyorlar. Müslümanların manevi yönden Batı uygarlığına nazaran daha üstün bir konumda olduğunu, buna rağmen Batınında teknik üstünlüğünün olduğunu kabul ediyorlar.

2.Osmanlıcılık

• Çözüm: Ekonomik ve maddi alandaki kalkınmalar için Batı modelini örnek alalım.

• Ama batının eksik olduğu nokta vardır ki ondan kendimizi koruyalım.

• Batının eksik olduğu nokta ahlak ve maneviyatıdır.

• Batının ahlakını, sosyal fikirlerini bir tarafa bırakıcaz ;ama teknik, ekonomik alandaki gelişmelerini takip edicez.

2.Osmanlıcılık

• Çözüm: Batılılaşma iki temele oturmalıdır:

1. Taklitçilik olmamalıdır. Taklitçilikten kaçınılmalıdır.

2. Batıdan alınacak kanunlar ülkenin kendi gelişimine, İslama uygun olmalıdır. Gerçek ihtiyaçlar olmalıdır. İslamı ilkelerle Batılılaşma mümkün olabilir.

3. Türkçülük

• Aydınlarının sayıca az ama nitelikçe üstün bölümünün düşünce akımıdır.

• İdealogu Ziya Gökalp’tir.

• Bu akım en geç oluşan akımdır. Neden? Çünkü imparatorluk ulusçuluk fikirlerinin gelişmesine izin vermezdi. Çok uluslu bir imparatorlukta ulusçuluk kavramından söz edilemez.

3. Türkçülük

• Çözüm: Kurtuluş milli varlığı, milli şuur ve düşüncesi olan Türk unsurunun bir millet halinde oluşmasında yatıyor.

• Millet olarak oluşan Türkler, milli varlığı idrak edecek.

• Kriterler: Dil, din ve soy birliği; düşünce ortaklığı olan bir Türk milletinin varolmasıyla Osmanlı devleti varlığı birbirine sıkı sıkıya bağlı aynı cinsten insanlarla bir araya gelecek.

3. Türkçülük

• Nasıl olacak?1. Osmanlı bayrağı altında milli varlığı idrak

etmeden dolaşan Türkler bir araya gelerek bir millet oluşturacaklar.

2. Osmanlı sınırları dışında yaşayan ama Osmanlıya dil,din,soy olarak bağlı onal milyonlarca Türkle birleşmek için yol aranacak. Böylece bu Türklere’de milli bir vicdan kazandırılmış olacak.

3. Bu şekilde İslam birliği kadar güçlü bir Türk birliği oluşacak.

3.Türkçülük

4. Geniş, büyük nüfusun geniş büyük ülkeside olacak. Bu ülkenin adıda “TURAN” olacak.

Atatürk ‘ün Türkçülük anlayışıyla bunların anlayışı arasındaki temel fark nedir?

• “TC sınırları içinde yaşıyan Türk halkına Türk milleti denir.” Atatürk

• Kürt: Türkle aynı hakları ister.• Kürtçü: Ayrılıkçıdır, yolu yapsanda onun

niyeti farklıdır.• Emperyalizm: Böl ve yönet• Atatürk misak-ı milli sınırları içinde

düşündü. Büyüme politikası yoktu. Milli ve bağımsız TC istiyordu.

4.Batıcılık

• Kim bizi bu hale getirdinin cevabı olarak aydınları görüyorlar.

• İdari yapıdaki değişim sınırlı ve eksik kaldı.• Aydınlar sadece siyasi bünyedeki değişimdi,bu

yetmezdi.• Asıl yapılması gereken sosyal,hukuki,ekonomik,

kültürel alanda bir değişimin gerçekleştirilmesiydi.

• Bunu yapmak için toplumun ihtiyaçları göz önüne alınmalıydı.

4. Batıcılık

• Çözüm: Sosyal inkılap yapılsın. Unu da ancak bilimsel metodla yapabiliriz. Çünkü ancak bilim gerileme sebeplerini ortaya koyabilir.

• Sırtınızı gerileme sebeplerine dönünce, yüzünüzü batıya doğru döneceksiniz. Başımıza ne geldiyse, Batıya dönmediğimizden geldi. Çünkü batı ekonomik,teknik ve sosyal ilerlemeye sahip.

4. Batıcılık

• Tüm sanat eserleri,düşünsel ilerlemeler batıda, icatlar batıda.

• O halde batı demek kuvvet demektir, üstünlük demektir.Batı dünyaya hakimdir.

• Bizde çökmemek, çözülmemek isteriz.• Bu tecrübelerden yeni devlet kurulurken

yararlanıldı.• Bunlar tartışılırken tarih 1914-1918 I.

Dünya Savaşı

I.Dünya Savaşı(1914-1918)

• I. Dünya Savaşı neden çıktı? Almanya ve İtalya’nın pazardan pay istemesi, Almanya birliğini tamamlayınca bizim payımız nerde dedi.

• İtilaf Devletleri: İngiltere,Fransa,İtalya,Rusya• İttifak Devletleri:

Avusturya,Macaristan,Almanya,Osmanlı• Osmanlı Genel Kurmay komutanı Alman• Çanakkale Savaşında Atatürk Atatürk oldu.

I. Dünya Savaşı Sonrası

• 1914-1918 Birinci Dünya Savaşı

• 30 Ekim 1918 Mondros Ateşkesi

• 10 Ağustos 1920 Sevr Barış

• 1919-1922 Milli Mücadele

• Ekim 1922 Mudanya Ateşkesi

• 24 Temmuz 1923 Lozan Barış Antlaşması

Mondros Ateşkesi (30 Ekim 1918)

• Osmanlı Delegasyonu: İstanbul Hükümetinden Rauf Orbay Bahriye Nazırı imzaladı. İngilizler adına İngiliz Caltrophe

• Mondros 7. Madde: İşgal güçleri güvenliklerini tehdit altında gördükleri bölgeleri işgal etme yetkisine sahiptir.

• 16 Mart 1920 ‘den itibaren İstanbul Hükümetinin yaptığı her türlü işlem yok sayılacaktır. ( İstanbul’un işgal tarihi)

• Postane, ulaşım, haberleşme işgal edilmiş, bfiil işgal var.


• Ankara Hükümeti diyor ki siz artık Anadolu Halkının temsilcisi değilsiniz.

• Sevr Anlaşması ölü doğan bir anlaşmadır.

• Meclis kurmuyorlar ; çünkü mecliste seçim yapılmalı, kararlar geri dönebilir. Bu nedenle meclis kurmuyorlar.

• Amiral İstanbul Hükümetine diyor ki biz işgal etmeden size haber vereceğiz.


• Marmara: İngiliz işgali

• Ege: Yunanistan

• Akdeniz: İtalya

• Karadeniz: Rum Pontus

• Güneydoğu: Fransız + İngiliz

• Doğu: Ermenistan + Kürdistan

• İç Anadolu: TC


• İzmir Hasan Tahsin niye burada başlıyor? Neden daha çok tepki geliyor?

• Çünkü 15 Mayıs 1919 Yunanlılar işgal ediyor. Düne kadar Yunanistan Osmanlının bir tebaası, kalkıp kendini işgal ediyor.

• Bağımsız Ermenistan + Kürdistan arkasında Wilson ilkeleri var.

• Lozanda olan bölünme müslüman ve gayri müslüm bölünmesidir. Gayri müslimler: Musevi, Rum, Ermeni


• İzmir İşgali üzerine doğuda da Ermeniler harekete geçtiler.

• Bir kurum var ki Yunanlıların arkasında : Fener Rum Patrikhanesi, bu kurum işgallere çok ciddi destek veriyor. Yataklık ediyor, silah saklıyor.

• Rum Dernekleri: Etnik-i Eterya, Mavr-i Mira, Göçmenler Derneği

• Wilson İlkeleri : Bir daha kaos olmasın

• Milletler Cemiyeti ( Cemiyet-i Akvam): Her milletin kendi geleceğini kendi tahmin etme hakkı “Self Determination”

• Türklerin Örgütlendiği Cemiyetler

1. Trakya Paşaeli Müdafai Hukuk

2. İzmir Redd-i İlhak

3. İzmir Müdafai Hukuk

• Milli Mücadelenin Üç Aşaması:1. Fikri hazırlık dönemi2. Fikrin yayılması dönemi3. Aksiyon safhası

İşgal tablosu ortaya çıktığı zaman M. Kemal Adana ‘da Yıldırım Orduları komutanı, sadrazama Mondros Ateşkesi ülkenin güvenliği sağlamaktan uzaktır diye telgraf çekiyor. Ülke felakete sürüklenmektedir. Eğer bu ateşkes bu koşullarda kabul edilirse, ülke baştan sona işgal edilecektir. Öyle bir noktaya geleceksiniz ki, Osmanlı kabinesini bile bu yabancılar atıyacaktır.

• Sadrazam Atatürk’ü İstanbul’a çağrıyor. Atatürk sadrazam ve Meclis-i Mebusanla görüşüyor, İstanbul Hükümeti ile aynı çözüm yolunu paylaşmıyorlar.

• Padişah İngiliz hükümetine duygu sömürüsü yaparken, Atatürk elinizi verirseniz kolunuzu alamazsını diyor.

• İstanbul Hükümeti’nin kurtuluş yöntemi ile Atatürk’ün ki tamamen farklı.

• Atatürk’ün kafasında olan, ulusal egemenliğe dayalı olan bir Türk devleti kurmak. Bunun içinde Anadolu haklından yardım almak.

• Bunları yapabilmek için İstanbul doğru yer değil, çünkü zaten orası işgal altında. Burdan uzak bir yer olmalı.

• Birden bire fırsat ayağına geliyor. İngilizler rapor hazırlamış, Samsun ve civarında Rumlara kötü muamele yapılıyor, karşılıklı köy basmalar var. Buraya en yetkin subayı yollayın ve asayişi sağlasın. O rapor üzerine M.Kemal 9. Ordu Müfettişi olarak Samsun’a gönderilmiştir.

Neden Atatürk Gitti?

1. Orduda etkinliği, otoritesi olan tanınmış bir asker

2. Savaş sırasında siyasetten uzak durmuş bir asker ( ittihatçılardan uzak durmuş, vatan hayini savaş suçlusu ittihatçı)

3. Padişah Vahdettin kendisini yakından tanıyor, askeri meziyetlerini biliyor. Vahdettin ve M.Kemal Bulgaristan’a geziye gidiyorlar. Vahdettin Atatürk’ü fahr-i yaveri yapıyor.

Fikrin Yayılması

• Samsun’a çıkar çıkmaz güvendiği iki paşa ile irtibata geçiyor. Kazım Karabekir + Ali Fuat Cebeci Her gittiği yerde milli mücadeleden bahsediyor.Memleketi Kurtarmak İçin Method:

1. İngiliz Himayesi2. Amerikan Mandası3. Yerel yönetim her bölge kendini

yönetecek

• Yalnız orduya dayanan mücadele yenilmeye mahkumdur. Mücadelelerin haklılığını halka anlatmalı, haklı arkanıza almalısınız. (Nutuk)

• Milli mücadele oturana kadar İstanbul Hükümeti ve halkla iyi geçinmesi gerektiğini düşünüyor.

Havza Genelgesi

• Askeri ve sivil yönetiicilerden bulundukları yerlerde, protesto mitingleri düzenlemeleri istenmiş.

• Halide Edip mandacılığı savunuyor, M.K. Tam bağımsızlık ortak görüşleri “işgal kalksın”

• İşgal devletleri İstanbul Hükümetine baskı yaparak, M.K. İstanbul’a çağırmasını istiyorlar.

Amasya Genelgesi

• İlk yazılı belgedir.

• Vatan parçalanmaktadır.

• Ulusun bağımsızlığı tehlikededir.

• Osmanlı yeterli değil, o zaman Türk Milleti bu işi kendi yapacak.

• Müdafa-i Hukuk Cemiyetleri, dernekler aralarından üç kişiyi seçecekler, kurulacak olan ulusal kongreye gönderecekler.

Amasya Genelgesi

• Ulusal kongreyi İstanbul hükümeti tabi ki kabul etmeyeceği için, İstanbul hükümetinin koyduğu haberleşme yasakları dinlenmeyecektir.

• Amasya’da alınan kararların uygulayıcısı ordu, bu durumda ordu arkalarında.

• Dönemin dahiliye nazırı Ali Kemal telgraf gönderiyor. “M.K. Görevinden alındı”

Amasya Genelgesi

• M.K.: “Görevimin başındayım ve devam ediyorum.

• “ Madem ki gelmiyorsunuz, ayrılmadınız, dolanıp durmayınız barış imzalanana kadar durunuz”

• “Anadolu’dan ayrılmadan dolaşacağım”• “07-08 Temmuz 1919 resmi görevine tamamen

son verilmiştir.”• M.K.” İstifa ediyorum, İstanbul Hükümeti ile

hiçbir bağlantım yok.”

Amasya Genelgesi

• Halkın gücünü arkasına alarak mücadeleyi başlatacak.

• Yetkisiz, rütbesiz, sıradan birini kim dinleyecek? Milli mücadele başlamadan bitebilirdi.

• “Ben ve kolordum emrinizdeyiz Paşam!” Kazım Karabekir

Erzurum Kongresi (23.07.1919)

• Ülkenin tamamının kararlarının alındığı bir kongredir.

• “Ulusal sınırlar içerisinde vatan bir bütündür.”

• Doğu illerimizde bu bütün içersinde mücadelesini sürdürecektir.

• Osmanlı bu bütünlüğü sağlayamaz ise, geçici bir hükümet kurulacaktır. Bunu ulusal bir kongre seçecektir.

Erzurum Kongresi (23.07.1919)

• Kendi aralarından birini seçiyorlar.

• Heyeti Temsiliye yürütme, icra organı olarak kullanılacak. Başkanı M.Kemal

• Hristiyan halklara hiçbir şekilde siyasi ayrıcalık tanınamaz. (kapütülasyonlar) Can, mal güvenliği var.

• Bağımsız Ermenistan ‘a karşı, manda ve himaye kabul edilemez.

Sivas Kongresi(04-11 Eylül 1919)

• Müdafa-i hukuk cemiyetleri birleşiyorlar. (Anadolu ve Rumeli Müdafai hukuk cemiyetleri)

• İdarenin millet adına ele alındığı, İstanbul hükümeti’ne alternatif bir hükümet doğuyor.

• Sivas’ta Misak-ı Milli kabul ediliyor. ( milli ant, ulusal ant)

Misak-ı Milli

1. Müslümanların oturduğu yerler, Kürtler, Musul bizim

2. Kars, Batum, Ardahan3. Batı Trakya4. Boğazlar, İstanbul güvenliği5. Azınlık hakları6. İmparatorluk, siyasi, mali anlamda tam

bağımsızlık (kapütülasyonlar)7. Misak-ı milliye sınırları Batum ve Musul hariç

TC sınırlarını %95 ini belirlemiştir.

• Manda: Bir ülkenin kaynaklarının, başka bir ülke tarafından yönetilmesi. I.Dünya savaşından sonra ortaya çıkmıştır. Rus, Osmanlı, Avusturya impWoodrow Wilson Prensipleri (14 ilke):

• Self Determinasyon: Her halk kendi kendini yönetme hakkına sahiptir. Buna bağlı olarak Sevr’de Bağımsız Ermenistan ve Kürdistan kurdurmaya çalışıyorlar.

• Milletler Cemiyeti (1920) Uluslar arası barış ve güvenliği sağlamak

Woodrow Wilson Prensipleri

• Bunlar kendilerini yönetene kadar Milletler cemiyetine verelim, MC yardım etsin.

• Bu işi bilenlere verelim, eski sömürgecilik “manda” yeni ad altında uygulanmaya koyuluyor.

• Suriye ve Irak İngiliz ve Fransız sömürgesi altında.

• Eski Sömürgecilik = Yeni Manda

Sivas Kongresi

• Kongreye Atatürk başkan seçiliyor.• Anadoluda yükselen gücü takip

edememektense, İstanbul Hükümeti Atatürk’e bir haber gönderiyor.

• Bahriye Nazırı Salih Paşa 20 Ekim 1919 Amasya’da buluşuyorlar. (Amasya Protokolü) İstanbul hükümeti Sivas ‘taki kararları tanıyor, Anadolu’da İstanbul hükümeti işlemlere müdahale etmiyecegiz diyor. Mücadeleden 3 ay geçmiş, aynı masaya oturuyorlar. “Tanıyorlar”

• Atatürk ‘ün kafasında acilen meclisi açmak var.• I. Dünya Savaşı nedeniyle kapanan meclis

tekrar açılmadı. Atatürk dağıtılan Meclis-i Mebusan ı tekrar toplayarak, bir denetim mekanizması oluşturmak istiyor. Çünkü bu mekanizma İstanbul Hükümetinin aldığı kararları meclis olarak denetler.

• Hükümeti denetlemek için meclis açmak lazım. Seçim yapılıyor, işgal güçleri sandıkları değiştirebilirdi ;ama müdahele etmiyorlar. Çünkü meclise kendi yandaşlarının gireceklerinden çok eminler.

• Müdafa-i Hukukçular hatırı sayılır bir oranda meclise giriyorlar. İstanbul a dönünce : müdafai hukuk kurumunu kuracaklar, misak-ı milli kurallarını uygulayacaklar

• 12 Ocak 1920 Son Osmanlı Meclisinin açıldığı tarih.

• Meclis açıldığında ilk meclis başkanını seçiyorsun ama 12 Ocakta seçilmedi. Ankara ‘da and içen milletvekilleri yetersiz kaldılar. M.Kemal i başkan seçtiremediler. Millet vekilleri müdafai hukuk kurumunu kuramadılar. Onun yerine Felah-ı Vatan diye bir grup kurdular.

• Misak-ı milli kararları son Osmanlı meclisi onayından geçmiştir.

• 28Ocak Misak-ı Milli kabul edildi, Misak-ı Milliyi mi kabul edersiniz 16 Mart 1920 İngilizler İstanbul’u işgal ettiler. Karaya asker çıkarıyorlar, stratejik noktaları denetim altına alıyorlar. (ulaşım,iletişim, PTT-Sirkeci)

• 18 Mart 1920 Meclisin son toplantısı• 11 Nisan 1920 Padişah Meclisi kapatıyor.• 23 Nisan 1920 TBMM

11 Nisan 1920, bir an önce yeni meclis, yeni seçim yapmak gerekiyor. Atatürk dağıtılan meclisin aynen açılmasına karşı çünkü;

1. Osmanlı düzeninin aynen sürmesi,2. Padişahın meclis üzerindeki baskısının sürüyor

olması demek,3. Teknik sakıncalar:a. Meclis-i Mebusan: Bunlar Ankara’ya geldib. Meclis-i Ayan: Padişah yanlısı, Ankara’ya

gelmez.

• Bir orda bir orda mümkün değil. Ayan’da gitti, Hükümet İstanbul’da, Parlemento Ankara’da. Yasama yürütme arasında kurulması gereken zorunlu ilişki kurulamıcak.

• Meclis-i Mebusan’ın Ankara’ya geçebilen milletvekilleri ile, yeni yapılan seçimleri kazanıp gelen Müdafa-i hukukçulardan TBMM oluştu.

• Mecliste iki güç var:

1. İstanbul hükümeti ve saltanat yanlısı

2. Atatürk yanlısı ve devrimci

Mustafa Kemal’e kök söktüren grup ”İkinci Grup”

Müdafa-i Hukukçular “Birinci Grup”

K. Atatürk Başkan

Meclisi açtık artık!

• 23 Nisan 1920’de meclisi açtık. Adı TBMM, bir takım kararlar alıyor ve kurucu meclis olduğunu gösteriyor.

• Mecliste toplanan iradeyi vatanın geleceğine egemen kılmak esastır (ilk kararları bu)

• Artık İstanbul Hükümeti yoktur. TBMM üstünde hiçbir güç yoktur.

• TBMM yasama,yürütme yetkilerini kendinde toplar.

• Askerler milletvekili olabiliyor. Normalde kuvvetler ayrılığı uygulanmalı.

• TBMM başkanı Atatürk, hükümet başkanı Atatürk


• Meclis iki şey yapıyor1. İstanbul hükümeti ile haberleşme

kesiliyor.2. İstanbul Hükümeti kararları yok sayılacak

(16 Mart 1920)• 10 Ağustos 1920 Sevr Anlaşması Ankara

hükümeti açısından ölü doğmuş bir anlaşmadır. Zaten meclis onayından geçmemiştir.


• Kurulduktan 6 gün sonra meclisin aldıpı karar:

Hıyanet-i Vataniye: TBMM ‘nin hukuka uygunluğuna karşı ayaklanma biçiminde görülen, sözle bile olsa her türlü hareketi yapanlar vatan hayini sayılacaklardır.

• 1919-1922 Milli Mücadele• Lozan Anlaşması 20 Kasım 1922- 04 Kasım

1923 ara 23 Nisan 1923• Türkiye- İtilaf Devletleri, görüşme sonunda barış

olmalı ( İng, İta, Fra, Jap, Yun)• İngiltere iki ülkede gözlemci statusunde davet

edildi. Rusya ve ABD gözlemci olarak katıldı.• Boğazlar konusunda Ruslar ve Türklerin tezi

aynı, yeni kurulmuş devrimci müthiş bir benzerlik var. Musul konusunda da Rusya destek olacak diye düşünüyoruz.

Savaş Olamazdı, Neden?

İngiltere• İrlanda Problemi: Kuzey İrlanda’dakiler

Protestan, büyük kısım Katolik. Küçük Protestan kısmı korumalı, silah, asker göndericen. Maddi bütçenin bir kısmını İrlanda’ya ayırman gerekti.

• Savaş sonrası yaşanan iyi durum(1918), 1922 ‘lerde ekonomik krize döndü. İngiltere’nin ciddi ekonomik sorunları var, bütçeden pay ayırıp yatırım yapmak zorunda. Türkiye ile savaşacak maddi gücü yok.


• Tazminat: Almanlar öderken 1922 ‘de ödeyecek paraları kalmadı. İng- Fra perde arkasında 5 yılda ödeyeceğine 8 yılda ödesin, faizi düşürelim ödesinler. Fransızlar dedi ki olmaz öyle şey, borcu azaltmam ödesinler. İng-Fra tazminat yüzünden birbirine giriyor. Fransızlar eğer Avrupa politikasında Almanya’ya karşı beni desteklemezsen derken İngilizler’de bende seni Ortadoğu Türkiye için desteklemem. TR ile savaşa girersen ben yokum.


• Müttefikler Arası Borç: Mali güç Amerika, 1918’den 1922’ye kadar borçların tek kuruşu ödenmedi. İng diyor ki Alm bize ödemiyor ki, biz size ödeyelim. ABD ben bilmem, bana aldığın parayı derhal ödeyeceksin. Savaşa girecek bütçe yine yok.


• Müslüman Faktörü İslam: Hint müslümanları, Hindistan İngiltere ‘nin en büyük sömürgesi, sömürge valisi diyor ki: aman aman Tür ile yağacağınız barışa dikkat edin, Hint müslüman kardeşleri gücendirecek ağır maddeler içerirse, ayağınızı denk alın. Çünkü buradaki müslümanlar ayaklanırlar, o zmn İng top tüfek yollaması lazım. Nerden duyacaklar? Halife aracılığı ile duyarlar. Hintli müslümanların Atatürk’e mektupları var, altın verelim, destek verelim. İng- Tür savaşa tutuşursa Hin ayaklanma olacak

Savaş Olamazdı, Neden?• İngiliz Kamuoyu: Lloyd George

başbakanlıktan ayrıldı. Bonar Lan : peace and tranquity

• Genelkurmay: İng genelkurmayı bölgedeki dost bir Türkiyenin İng. Çıkarlarına daha iyi hizmet edeceğini düşünmektedir. Rusya’dan ve sosyalizmden korkuyor.


Türkiye• Ekonomik güçlükler: Devamlı savaşan bir ülke,

yeni savaşa girebilecek bir bütçesi yok.• Osmanlı Borçları: 1881 Duyun-u Umumiye’den

gelen, ödenmesi gereken borçları var. Borç borçla ödenir. Ruslar’dan para alamayız, zaten onlarda da yok. Bu görüşme ile Avrupalı devletlerle arayı açmamalıyız, savaşacak halimiz yok. Osm İmp. dağıldı, herkes kendi borcunu ödesin. Bölün borçları ülkelere, ödesinler. Bizim yatırım yapmak için kapitale ihtiyacımız var, anlaşmalıyız. Demir yolları- sömürge- Atatürk birleştirdi


• Devrimler: Atatürk devrimleri gerçekleştirecek, savaşırken bu devrimleri yapamaz. Barış olan bir ortamda yapabilir.

• Batılılaşma: Batılılaşmayı batılılarla çatışarak yapamayız.

• İç Politika: Ciddi bir muhalif grup var, 2.grup. İç politika çok karışık. Muhalefet kendini ilk kez Lozana gidecek delegasyon seçilirken gösteriyor. Dönemin Dış İşleri Bakanı Yusuf Kemal, bir anda hastalanıyor güya, çalışamayacak hale geliyor. Bir istifa et =) Atatürk İsmet İnönü’yü öneriyor boş mevkiye, kıl payı İsmet İnönü’yü seçtiriyorlar.

Lozan

Delegasyon:

1. İsmet İnönü (dış işleri bakanı)

2. Dr. Rıza Nur (sağlık bakanı)

3. Hasan Saka (maliye bakanı)

Askeri zafer üzerine diplomatik bir başarı gelirse, II. Grubun sesi kesilecek.

Türkiye’nin Lozan’da Hedefleri

1. Biz yenik Osm devleti değiliz. Milli mücadele kazanıp gelmişiz, Mudanya Ateşkesine katılmış bir devletiz. Biz Ankara’yız.

2. Askeri zafere diplomatik zafer eklemek

3. Misak-ı milli

İngiltere’nin Lozan Hedefleri

• Boğazları bırakmıcaklar.

• Musul’dan vazgeçmicekler.

• Türkiye ile Sovyetler birliğinin arasını açmak.

Konferans Öncesi Sorunlar

Yer Sorunu: Tr İzmir’i öneriyor. Milli mücadele başarı, psikolojik üstünlük. İngiltere hangi maddelerle İzmir’i kabul ettirmiyor: Gizli

a. Yunanlar yenilmiş, eğer bizde gidersek İngilizlerde yenilmiş gibi görünecekler.

b. Asla gidemeyiz, gidersek Türkler konferans başkanlığı isterler. Konferans başkanı gündemi ve süreyi belirliyor.

c. Kalkıp Türklerin ayağına gidersek, resmi olarak tanıdığım İst. Hük. Zor durumda bırakırız.

Konferans Öncesi Sorunlar

• İsmet Paşa’ya açık olarak Yunanistan gücenir diyorlar. Lozan – İsviçre tarafsız nokta. İzmir’i kabul ettiremedikleri için, maliyeti bize çok yüksek oldu.

• Açık olarak biz kazanmıştık ve yeri belirleyebilirdik.

• Türkiye’de bir tane telgraf hatı var. “Eastern Line” Bu hat denetimi İngilizlerde, şifreleri kırılıp telgraflar okundu. Ankara’dan çekilen tüm telgraflar okunuyor. Ellerinde zaten 25 sayfalık belge var, bu belgelerle 150 yıllık sorunu çözmeye çalışıyorar. İngilizler sandıklarla geliyorlar. İnönünün Ankara’ya yolladığı telgraf, İngilizce’ye çevrilmiş bir halde 10 dk sonra İng bakanının elinde

Lozan’da iki madde

• İki maddeden kesinlikle vazgeçilemez:

1. Bağımsız bir Ermeni devleti, Misak-ı Milli sınırları içersinde kurulamaz.

2. Kapütülasyonlar kaldırılacak.

Bu iki maddeden kesinlikle vazgeçilemez, aksi takdirde kalkıp terk edicekler.

Lozan

• Konferans başkanı Adaları konuşacakken, kapütülasyonları ön plana alıp, basını içeri alıyor. Kamuoyunun önünde uzlaşmaz İsmet Paşa tutumu yaratılıyor. Musul, borçlar yerine Ermeni sorununu gündeme getiriyorlar. Ermeniler çıkmazsa biz çıkarız. “stubborn İsmet Pasha, unspeakable Turks”

Lozan

4 Şubat görüşmeler kesildi. 6 şubat hükümet bildirisi (İzmir Olayı) Bunların zaten barış yapacağı yoktu. Meclisteki ikinci grup çıldırmış. İzmir limanına demirli 1000 ton üzeri gemiler gece 12’ye kadar limanı terk edecek. Savaşamıcak ama amaç gözdağı vermek, blöf yapmak.

Lozan

• İzmir Olayı aynı Kardak krizi gibi. İsmet Paşa Bükreş’te mahsur kalmış(Mudanya Ateşkesi) İng ve Fra farklı düşünüyorlar. Fra limandan çıkmıyorlar. Türkiye tutumunu daha da sertleştiriyor, gece mayın döşüyorlar. Perde arkasında İng. Başbakan Rauf Beyle görüşüyorlar. İng Fransızlara gidip Musul’den % kaç petrol alıyorsun? İng arabuluculuğu ile kriz çözülüyor.

27 Şubat 1923• TBMM’de Lozan görüşmeleri tartışılıyor. Bu

konuşmalar 15 dk sonra isim isim çevirilmiş haliyle Lord Curzon ‘un masasında, köstebek var. Mecliste bir kaç milletvekili yurt dışına çalışıyor. Bizim Lozan delegasyonunda da sızıntı var.

• En fazla delegasyonun suçlandığı mesele “Musul”( muhalefet grubu yapıyor)

• Atatürk ”Efendiler Misak-ı millinin haritası yoktur. O harita ulusun yüksek çıkarlarına göre belirlenir. “

• Tekrar ayaklanma oluyor. Musul’dan vaz mı geçelim?

• Hayır, Musul Türkiye kendini daha güçlü hissedince gündeme getirelim

Musul Sorunu

• 1990 Özal, Körfez Savaşında Musul konusunu biraz gündeme getiriyor.

• 1924-1925 Kasımda Musul’u kazanma şansı azalıyor. Varamadık mı karara, milletler cemiyetine götürelim konuyu.

• 1924/1925 tarihlerinde Şeyh Said İsyanı, Şeyh Said İslam bayrağı altında toplanalım diyor. Devrimlere karşı, eski düzenin kurulmasını istiyor.İsyanın arkasında İngilizlerin olduğu söylenir.

Musul Sorunu

• Çünkü o sırada bir operasyon oluyor, ama iç isyan çıkmış bizde

• İngilizler vah vah deyip üzülüyorlar, Şeyh Said isyanındaki silahlar İngiliz silahları

• Ordudaki disiplinsizlikte Musul’un alımını etkilemiştir. Çünkü Atatürk ya asker ya milletvekili olun diyor. Kazım Karabekir, Ali Fuat Paşa gibi güçlü komutanlar milletvekilliğini seçiyor.

Eğer Musul’u Kaybedersek (1923)

1. Türk Kürt ayrılığı

2. Kürt problemi

3. Büyük devletler otonom bir Kürt devleti kurduracak, Ortadoğu politikalarını bu kurdurdukları devlet üzerinden sürdürecekler.

4. Türk-Kürt ayrımcılığı ile İslam alemi bölünmüş olacak.

• Bugün 1. maddedeki gibi terör probleminden çıkıp, 2.maddeye 3. maddeye Bölgesel Kürt Devleti, Özerk Yönetim kavramlarına varmıyor muyuz?

• Musul’u kaybedersen, sınır Erzurum, Bağımsız Ermenistan+ Bağımsız Kürdistan

• Batı Atatürk’ü affetmemiştir. Sevr sınırlarına geri döndürmeye çalışmışlardır.

• Musul bizde olsaydı, acaba bunları yaşamıyor olur muyduk? Ekonomik bir zenginlik olacaktı.

• 1926 Milletler Cemiyeti Musul’u İng verdi. Musul petrol gelirlerinin %10 u 25 yıl süre ile Türkiye’ye verilecek. 500.000 sterlin karşılığında 25 yıllık parayı verdik. Bu yanlış, tüm bütçeler incelendi.

• 6 Mart Atatürk ‘ün konuşması, yeniden delegasyonla barış görüşmelerine devam edelim. Oy çokluğu ile kabul ediliyor.

• 2.grubun başkanı Trabzon milletvekili Ali Şükrü Bey,bu adamın ölümü hükümetin eline bir koz verdi. Hıyanet-i Vataniye kanununa yeni bir madde koydular. Yeni seçimler yapılacak, seçim kanunu değiştirelecek ve TBMM ‘ye muhalefet yasak olacak.

• 120 ikinci grup / 200 müdafai hukukçular• Lozan Ant birinci meclisten geçmedi.

Nisanda seçimler yapıldı. 2. meclis açıldı. Müdafai hukukçular çoğunlukta girdilerde, Lozan kabul edildi.

• 9 Nisan 1923 Chester+Kennedy imtiyazı TBMM meclisden bir yasa geçiriyor. Musul vilayetinde demiryolu icat etme, Musul’de petrol arama çıkarma hakkını Amerikan şirketine veriyor. ABD ile İng karşı karşıya getiriyor. Musul gitti madem, Amerika’yı yanımıza çekmek için böyle bir hak verdik.

• 1914 Osmanlı Sadrazamı Turkish Petroluem Company’e vermişti işletmeyi diyor İng. Şirket İng şirketi. Biz Osmanlı değiliz, 1914 ‘te verdi, savaş çıktı. İng- Tür karşı saflarda. Meclis onayıda yok, siz burayı nasıl işgal ettiniz?

1.Yeni devlet

2.İng X Tür

3.Meclis onayı yok

4. İng illegal işgal

• İngiltere’nin cevabı çok sert oldu. “Operation Kurdistan” “O.K.” Hiç kimsenin bilmediği gizli bir operasyon, 2 gece 1 gün süren bir hava bombardımanı. 2 gün bölgeyi bombaladılar. Kürtleri bölgeden temizlediler.( Arap, Türkmen, Kürt yok edildi.)

• Türk nüfusuna zarar vermedik. Bir güvenlik sorunu vardı, onu hallettik.

• Böylece Musul’da• 1.Türkiye’nin halka sorma seçeneği kalmadı,

2. Aksi takdirde %99 Türklere kalacaktı,

3. İngilterebu coğrafyaya hakim olduğunu gösterdi.

• Lozan ikinci yarı görüşmeleri başladığı zaman, zaten Musul’u kaybetmiştik.

• İkinci yarıda ABD desteği bekliyorduk ama olmadı.

• İkinci yarı görüşmelerinde İngiltere arabulucu konumunda, barış istiyor.

• Yunanistan’la neredeyse savaşacaktık Lozan’da savaş tazminatı yüzünden.

• Biz Yunanistan’dan tazminat istiyoruz, İsmet Paşa’ya Karaağaç ‘ı veriyorlar. Bizde savaş tazminatından vazgeçiyoruz.

• Lozan’a aykırı: Kürt açılımı, Fener Rum Patrikhanesi, Ermenistan’la yapılan anlaşmalar

• Lozan’a göre Patrikhane hiçbir siyasi ve idari yetki ve imtiyazı olmayan, iç hukuka bağlı bir azınlık kilisesidir. Bugün ekümenlik iddasında Patrikhane, bütün Ortodoksların ruhani lideri olduğunu savunuyor.

• Lozan’ın 37. ve 45. maddelerinde azınlık hakları düzenleniyor.

• Buna göre Patrikhane bir Türk kurumudur. Patrik Türk hükümeti tarafından atanan bir memurdur. Sen Siod meclisinin üyeleri Patrik’i seçiyor. Patrik ve Sen Siod üyeleri Türk vatandaşı olmak zorundadır. Patrik siyasi,idari ve dini bir güç kazanma çabasında. Patrik dini liderlerle görüşmek yerine siyasi liderlerle görüşüyor.

• Devlet içinde devlet olmak istiyorlar. İtalya’da ki Vatikan gibi. Vatikanlaşırsa elçi atayabilecek.

• Ruhban Okulu Meselesi: Ruhban okulu açık, 1844-1971 Ruhban okulu eğitim verdi. 127 yıl kesintisiz eğitim var, 930 mezun vermiş. 1950 yılında ilk kez yabancı öğrenci kabul edilmiş. Konu istismar edildiği için 1964 yılında kaldırılıyor. 1971 Özel Yüksek okulların kapatılması hakkındaki kanun “Ruhban okulu kendiliğinden kapatılmış oldu”

• Çünkü biz TC kanunları içinde eğitim vermek zorunda değiliz dedi. İmtiyazlı özel statu istediler. Müfredatı uygula, Türk yüksek öğrenimi içersinde var olmak istemiyorlar. Tevhid-i Tedrisat kanunu

• Politikalar azınlık hakları üzerinden yürütülüyor. Etnik ve dinsel temel üzerinden yeni azınlık yaratma çabaları var.

• 24 Temmuz 1923 3 telgraf çekiyor İsmet Paşa, 4. telgrafta Atatürk cevap yazıyor. Cumhurbaşkanı İsmet Paşa ‘yı karşılamıyor.

• 29 Ekim 1923 Cumhuriyet ilan edildi. Lozan II. TBMM onayından geçti.

• İşgal bittiği için siyasi görüş farklılıkları ortaya çıkıyor.

• I.Grup: Ordunun ve başkomutanın işi bitti. TBMM eski düzeni sürdürmek için çaba göstermeli

a.Saltanat kaldırıldı, ulusal egemenlik ilkesi onun yerine geçmiştir. Ama Türk ulusu İslamdır. İslamın başı olan halifede iş başındadır. O halde hep birlikte halife etrafında toplanmalıyız. ( Halifelik 3 Mart 1924 kaldırıldı.)

b.Saltanatın geri gelmesini istiyorlar. İlk fırsatta halifeyi padişah olarak tanımaktan yanalar.

Barış olduktan sonra II.Grup ortaya çıktı.

• II.Grup: Atatürk ve arkadaşları bu grubun önderliğini yapıyor. Daha bu olanlar yapılacakların ilk adımı. Görev şimdi başlıyor.Milli mücadele döneminde:

a.Padişahb.Kuvay-i Milliye

Kongreler:a.Mandacılarb.Tam bağımsızlık

Meclisa.II. Grupb.Müdafai hukuk grubu

• 1923 CHP devlet partisi devrimler bu partiyle yapıldı.

• 30 Ekim 1924 ‘te paşalar istifa ediyorlar. Cumhuriyet var, parti var.

• M.Kemal ‘in ordudaki tüm samimi arkadaşları siyaseti seçiyorlar ve Terakki Perver Cumhuriyet Fırkasını 17 Kasım 1924 ‘te kuruyorlar. ( Ali Fuat Cebesoy, Kazım Karabekir, Refet Bele)

• Gerek kişisel, gerek ekonomik nedenlerle devrimlere karşılar. Saltanat ve halifeliğin kaldırılmasını Rauf Bey istemiyor. Rauf Bey’in saltanata ve halifeliğe bağımlılığı devam ediyor.

• İttihatçılar savaş suçlusular.(I. Dünya savaşı-imp sizin yüzünüzden çöktü) Tekrar toparlanıp ülkeyi kurtarmak istiyorlar. TBMM olsun ama Mustafa Kemal yapamaz bu işi.

• Hüseyin Cahit Yalçın kadın hakları savunucusu bir ittihatçı. Latin harfleriyle yazılsın diyor. Kişisel sebeplerle Atatürk’e karşı. Atatürk’ün siyasi gücünden rahatsız oluyor.

• 1923-1930 arasında yapılan hızlı devrimleri insanlar kabul edemediler.

• Şeyhler, ağalar toprak reformu nedeniyle karşılar.

• Hiçbir hükümet bunu yapamadı, çünkü 5000 kişi bir ağaya bağlı. Doğu ve Güneydoğuda sistem hala böyle. 5000 kişi = 5000 oy

• Terakki Perver Cumhuriyet fırkasının 6. bir maddesi var. Rejim karşıtı, devrim karşıtı gruplar varsa onların toplanmasına yol açıyor. “Fırka fikir ve din inançlarına saygılıdır” Din ve hükümet karşısı insanları bu madde ile topluyorlar. Liberal bir programları var.

• Şubat 1925 Şeyh Sait İsyanı: Şeriat, hilafet isteriz. Gerici bir hareket. Devrim karşıtı. Terakki Perverin yerel örgütleri Şeyh Sait İsyanına destek verdikleri gerekçesiyle kapatılıyorlar. İstiklal Mahkemeleri kuruluyor. Yargılanıyorlar. Ankara İstiklal mahkemesi tarafından 03 Haziran 1925 karşı devrimci nitelik taşıdığı gerekçesiyle Terakki Perver Cumhuriyet partisi kapatılıyor.

Partiler

1. CHP(1923)

2. Terakki Perver Cumhuriyet Partisi (17Kasım1924-5 Haziran 1925)

3. Serbest Fırka(12 Ağustos 1930-17 Kasım 1930)

Serbest Fırka• Tamamen yapay bir muhalefet partisi.• Atatürk tarafından kurduruluyor.• Muhalefet olsun.• 1929 Dünya ekonomik krizi, Amerika’da patlak

verdi.• Bizi eleştirecek yeni bir siyasi partiye ihtiyacımız

var.• Partiyi Fethi Okyar (Fransa’da büyükelçi)

kuruyor.• Atatürk’le hiç ters düşmeyen arkadaşlarından

biri.• Mecliste iki konuyu tartışmaya açamazsın:1.Cumhuriyetçilik2.Laiklik

Serbest Fırka

• 80-90 kişinin geçmesi beklenirken, 12 kişi bu partiye geçiyor.

Parti Programı:

• Yabancı sermayeye açığız.

• Devlet tekelleri kaldırılsın.

• Vergiler kaldırılsın.

• Daha geniş düşünce özgürlüğü olsun.

• CHP ‘ye karşı olmak > Atatürk’e karşı olmak> rejime karşı olmak

• 23 Eylül 1930 seçim oluyor.

• 1930-1946 tek parti CHP

Documents

HTR 311.05 Sevtap Demirci Ders Notları