huling timawa

8/16/2019 huling timawa

1/74

S

Tagapag-ulat: Jizelle M. AuditorRheena Malasugui


2/74

Tungkol sa Akda

Ang Huling Timawa aynobelang isinulat ng

manunulat na siServando de losAngeles. Una itong

nilimbag noong !"# atmuli itong inilimbag ng


3/74

Tungkol sa Akda

Sinasalamin ng nobelang ito ang matagalnang usapin na bumabagabag sa hanay ngmga dukhang magbubukid:• ang pagkakamit ng kahit munting pitak nalupain;

•ang pagsasaayos ng balikong sistemangagraryo sa kanayunan;•ang paglaya sa bulok na politika naitinataguyod ng mga maylupa laban sa

mahihirap;•ang panunumbalik ng kapangyarihanmapagbuklod sa madla;


4/74

Tungkol sa Akda

•at ang paghahanap ng li+anag namakapagbubukas ng isip at kaloobansa mamamayan.

Sa panulat ni Servando de losAngeles% ang mikrokosmo ng $ilipinasay ipinamalas sa isang lala+igan atitinanghal ang mga pananalig at

pilosopiya sa buhay na dapatangkinin ng sinumang ,ilipino.


5/74

Tungkol sa May-akda

Ipinanganak noong 1886 si Servando de losAngeles at naging kapanabayan niya sina RosauroAlmario, austino Aguilar, !a"aro ran#is#o,$atri#io %ariano, &aleriano 'ernande" $ena, Inigo(d. Regalado, Roman Reyes at marami pang iba.

'inubog ang kanyang isipan ng Ateneo %uni#ipalde %anila na pinangasi)aan ng ordeng 'es)ita;at ng !i#eo de %anila na ipinundar nina !eon %a.*uerero at Igna#io &illamor at pulos ilipino ang

+akultad. agamat nakapagtapos ng parmasya,higit na siyang nakilalang manunulat sababasahing gaya ng La Patria.


6/74

Tungkol sa May-akda

'indi naglaon ay nagingtagapangasi)ang patnugot siya ng Watawat at ng Lingguhang Kalayaan. ilangmandudula, sumulat si -e los Angeles ngmga sarsu)elang pumuka) sa damdamin ngmadla at umakit ng pansin. Ilan dito angmaituturing nang klasiko gaya ng popular na

Ang Kiri at Bituing Marikit na kap)apinagganapan ni Atang de la Rama; bukod

pa ang sikat ding Alamat ng Nayon at Ararong Ginto.


7/74

%ga

auhan


8/74

Tauhan: ,elipe imalanta /lapad0 $angulong ayan ng2a)ayanan

3kababata at manliliga) ni *elay

Tenyente Antonio entura /lapad0 ang tenyente ng mgakostableng ipinadala sa 2a)ayanan.

32akilala ni *elay. -ating kamag3aral noong pang sila4y

mga batang nagsisipag3aral sa %aynila.

Miguela $ilares /bilog0 ang anak ni 2abesang $edro$ilares na lalong kilala sa pamagat na *elay.

3Ang kanyang mga katangian ay mas maputi sa

kayumanggi, buhay na buhay ang mga mata, malantik nanag3 iitimang pilikmata, bahagyang bilog ang noo, at kulotna buhok.

3%agaling sa pananahi at pagbuburda.


9/74

Tauhan: /esar- anak ni Aleng %atilde na anim na taong gulang.

$edro $ilares /lapad0 kilala bilang kabesang $edro na naging$angulong ayan noong 117.3Ang nasirang ama ni %iguela at Ri#ardo.3katoto ni %atandang %ateo.

Matandang Mateo de la /ruz /lapad0 kaibigang matalik ni

2abesang $edro, siya ay nasa mahigit 6 taong gulang.32asama ni 2abesang $edro sa pagtatag ng samahang ima)a.3 sanggunian ng 2apisanan ng mga ima)a.3elipe %ula)in ang totoo niyang pangalan.

Ri0ardo $ilares /$atnugot0 ang na)a)alang anak ni2abesang $edro.

Ma0ario Romero gobernador ng lala)igan.3Ama ni 9oe Romero.3kalaban sa halalan ni raulio -e los Santos.


10/74

Jose 1Joe2 Romero 3 anak ng gobernador; nagtapos ngpagkainhenyero

3umutuntong sa 1 taong gulang ; matalino at masipag

mag3aral; hindi magandang lalaki3miibig kay -ely3Sumapi sa kapisanang ima)a

Adela 1ely2 de los Santos /bilog0 anak ni raulio de losSantos at $ae"

3 =agtapos ng (dukasyon.3=ililiga)an ni 9oe Romero.

$a3uita 4u5ez /bilog03 ang babaing tagapagmana ng Asyendang aritan.

3ang maybahay ng naging kinata)an na si raulio -e losSantos.

3ina -ely.

6raulio e los Santos /bilog03 ang asa)a ni $ae". Angmatindin kalaban ni %a#ario Romero sa halalan.


11/74

onato Reyes /bilog03 ang kati)ala sa asyenda ng mga =u>e".3ang nagpaplano ng ikasisira ni %a#ario Romero at ng kapisanan

ng mga magsasaka.3babaero at mahilig magsugal.3ang nagnaka) ng pera sa asyenda ng mga =une".

,idela Reyes /lapad03 ang asa)a ni -onato.3laging kinagagalitan ng asa)a.

on $ro0opio /lapad03 ang abogado ng mga =u>e". 'ukom nahumatol sa usapin ng asyenda ng aritan at sa kasalukuyan aykinikilalang matalinong kaga)ad ng $amahalaan.

6erta at Joa3uin /lapad03 ang mag3asa)ang kapitbahay ni %ang

%ateo. Itinuturing ni %ang %ateo na kaniyang mga pamangkin.

Ambong 6anal /bilog03 ang nagbigay ng impormasyon kina%a#ario at -imalanta tungkol sa 2apisanan ng mga ima)a.3miyembro ng 2apisanan ng mga ima)a.


12/74

oro /lapad73 isa sa mga kasapi ng 2apisanan na inutusangpumunta sa bahay ni %ang %ateo.

,loren0io Manapat /lapad03 ang may ha)ak nangkatibayan na si -onato Reyes ay may dala)ang asa)a at isasa mga ito ang kanyang kapatid na maysakit.

,eli8 /lapad03 ang kasama ni -oro nung pumunta sa bahay

ni %ang %ateo.3miyembro ng 2apisanan ng mga ima)a.

9aga+arang Abogado /lapad03 ang napag3utusan ng!apian na imbitahan niya si %a#ario sa piging.

auro Mangtanggol /lapad03 ang naging abogado niRi#ardo $ilares at naging kalaban ni raulio sa halalan noonngunit natalo.


13/74

/asimirong akot /lapad0 3 isa sa mga tauhan ni-onato.

Mariano alita /bilog03ang natagpuang bangkay saaritan.

3 $inanini)alaan na pinatay ng mga ima)a.3binayaran ni -onato upang ipagkanulo si loren#io.

$insan ni Joe /lapad03 kasama nitong umanib sa2apisanan ng mga ima)a. Ang inuutusang makinig samga kampanya ni raulio.

Terio /lapad03kaibigan nina 9oe at Adela na nagsilbing

mensahero nila noong nasa lunsaran sila ng bapor.

Apat na 9a+ani /lapad03 ang nagbigay ng piyansapara mapalaya si Ri#ardo $ilares.


14/74

agpuan:

6aritan- munisipalidad na kung saan nakapaloob ang

Asyenda nang mga =u>e". Ang dating tirahan nila%iguela.

9a+ayanan- ang kalapit bayan ng aritan. !ugar napinamamahalaan ng $angulong bayan na si elipe-imalanta.

6undok na sakop ng lala+igan ng ;3 namamahayang patnugot ng ima)a at ang iba nitong kasapi.

Unibersidad ng $ilipinas3 kung saan nag3aaral sina 9oe

Romero at Adela de los Santos.

Asyenda ng mga 4u5ez3 1,6 na ektaryang lupa atnakasasakop sa buong munisipyo ng aritan. Ito aypinamamahalaan ni -onato Reyes. -ito rin idinaos ang


15/74

Maynila3 kung saan kasalukuyang naninirahan ang pamilyang-e los Santos.

6ahay-paupahan sa Maynila3 ari ni %ang %ateo. 2ung saansa lugar na ito muling nagkita ang magkapatid na Ri#ardo at%iguela.


16/74

anghay:A.$animula

=agsimula ang ku)ento sa paglalahad ng tagpuan saku)ento. Ang kapanahunan at ang pagpapakilala sakaugalian ng mga mamamayan sa 2a)ayanan.

$atunay:

Ang pagsapit ng Pasko ng Kapanganakan ayibinababala ng taglamig at ng ihip ng amihang

pampahinog sa palay. Ang dating kaugalian ng mgataumbayan sa munisipyo ng Kawayanan, na makisabay ng

pagkilos sa pagbubukang-liwayway, ay muling nagaganap./pahina 1, talata 10


17/74

3ang balitang magbibiti) sa p)esto si *obernador%a#ario Romero.

3$aghihimagsik ng mga magsasaka laban sa asyendero.

3ang pagka)ala ni Ri#ardo.

3 ang pagdating ng mga kotable sa 2a)ayanan.

3ang naka)an at iba pang krimen sa Asyenda ng mga=u>e".

3ang alitan ni *obernador Romero at raulio

3ang lumulubhang pagkaaba ng mga magbubukid saaritan at 2a)ayanan dahil sa ka)alan ngka an arihan nilan maka a 3ari n kahit muntin

%ga Suliranin:


18/74

3ang tumataas na pata) ng bu)is na binabayaran ngmga magbubukid sa mga asendero.

3ang matagal na promosyon ni enyente &entura.

3ang pagkaunti ng kita ng mga tao at ang pagtaas ngpresyo ng bilihin.

3paninira ng ng kampo ni raulio sa kampo ni

*obernador Romero sa halalan.

3panunuhol at pandaraya sa halalan.

3ang pagkakasakit ni $a


19/74

Ang pagpupulong na isinaga)a ni *ob. Romero tungkol sa

kanyang pagbibiti).

Ang pagtitipon ng mga kaanib ni raulio sa isinaga)ang

piging.

Ang pagkikita ni *elay at Antonio sa Simbahan.

Ang pagpupulong na isinaga)a ng kapisanan ng ima)a.

Ang pagdaraos ng piging sa Asyenda ng mga =u>e".

Ang pagtatagpo ni 9oe at -ely sa aritan kung saan doon

nalaman ni raulio na anak si 9oe ng *obernador.

Ang pag3uusap ni %atandang %ateo, ng *obernador, ng

$angulong ayan ng 2a)ayanan at ng enyente ng 2apitan

ng 2ostable sa tahanan mismo ng *obernador.

b.*itna Saglit na 2asiglahan


20/74

ao laban sa ao:

raulio laban kay *obernador Romero3 kungsaan malaki ang galit ni raulio kay Romero dahilansa kanilang pagiging tunggali sa halalan. =ais niyangmasira si Romero upang siya ang manalo sa halalan.

*obernador Romero laban kay -onato3kung

saan labis nna ginaga)a ni -onato ang lahat ng naisniya masira lamang si Romero sa mga mamamayan.

Si 9oe laban kay raulio3kung saan galit siraulio kay 9oe dahil sa panliliga) nito sa anak niyaat sa dahilang sya4y anak ng kinaiinisan niyang

gobernador.

-onato laban kay elipe -imalanta3 galit si-onato kay elipe dahil sa natalo siya nito nangnakaraang halalan.

unggalian:


21/74

Adela laban kay -onato3 kung saan aya) niAdela kay -onato dahil sa sinusulsulan nito angkanyang ama na pumasok sa politika. Sa dahilan rinna ito mismo ang nagnaka) ng kanilang pera.

Ri#ardo laban -onato3kung saan si -onato angmay pakana ng pagkakakulong ni Ri#ardo, siya angpumlano na maibintang rito ang pagkamatay ni%ariano . Ito4y upang masira si Ri#ardo at angsamahan ng mga ima)a.

-onato laban kay idela3kung saan sinasaktan ni-onato ang kanyang asa)a.

unggalian:


22/74

ao laban sa lipunanSi raulio laban sa 2apsanan ng mga ima)a3

kung saan nais marami ang galit kay raulio na mgamagsasaka dahil sa mataas na singil sa bu)is atdahil ang ibang lupang sakop ng kanilang asyenda

ay ari ng mga magsasaka na sinamsam lamang nila.Si %a#ario laban sa $amahalaan3kung saan si

%a#ario ay hindi pinapanigan ng pamahalaan. %aspinapanigan nila si raulio dahil sa ito4y masalapi.

Ang mga ima)a laban sa pamahalaan3 kungsaan kalaban ng mga ima)a ang pamahalaan dahilsa maling pamamalakad.

unggalian:


23/74

ang muling pagikkikita ni %iguela at angna)a)alang kapatid na si Ri#ardo sa%aynila. 2ung saan doon nailantad na siRi#ardo pala ang siyang kinikilalangpatnugot ng 2apisanan ng mga ima)a.

Ang pagkamatay ni %ariano -alita, nakung saan natagpuan sa kanyang kata)anang isang papel na may lagdang na

nagtuturo kay Ri#ardo $ilares bilangsalarin. -ahilan nito si Ri#ardo ay nakulongat ang mga 2apisanan ng mga ima)a aynagkaroon ng malaking suliranin.

2asukdulan


24/74

Si Ri#ardo $ilares ay napalaya dahilnagpiyansa ang apat na ka)aning taga3ibang

lala)igan na naging kaibigan niya.

!umubha ang sakit ni %ang %ateo.

=aging 2apitan ng kostable si Antonio &entura.

=alaman na mayroong sulat na natanggap dati

si -on $ro#opio sa taong may lagdang Ang

'uling ima)a.

2akalasan


25/74

• =analo sa halalan si %a#ario Romero.

• =akulong sina 5asimirong -akot at -onato Reyes.• Sinagot na ni *elay si Antonio.

• =alantad ang tunay na pagkatao ni %ang %ateo na

siya ay si elipe %ula)in at siya Ang 'uling

ima)a.

• =amatay si %atandang %ateo.

• Ang pagkilala ng pamahalaan na di labag sa batas

ang Samahan ng mga ima)a.

• Ang pag3u)i ni *elay upang magpakasal kay 9oe.

• An a bibi a n mana na ini)an ni %atandan

?akas


26/74

@ 2aya may nang3aalipin aypagkat may nagpapaalipin

@ Ang boto ay di dapatipagpalit sa kinang ng pilak atipag)alang bahala, sapagkat

kinabukasan ng bayan angnakataya.

ema:


27/74

• $agkagalit• $agkaa)a

• $agkasabik

• $agkagulat

• $ighati

• $agkatu)a

• $agkapoot

-amdamin


28/74

$anana)

Ikatlong $anauhan

Ang ikatlong panana) ay angpagkuk)ento ng istorya gamit ang

panana) ng isang tagapagsalaysay.


29/74

ri ng =obela

=obela ng tauhan =obela ng $angyayari

=obela ng Romansa

=obela ng 2asaysayan

=obela ng $agbabago

=obela ng !ayunin =obelang %asining


30/74

%ga radisyon


31/74

.$agmamahal ni 9abesang $edro sadala+ang anak.

$atunay:

Mat!o, hindi na ako makaliligtas. Maramingsalamat sa iyong tulong na nagawa sa akin."kaw na bahala sa anak kong si Migu!la...#

At saka, ikaw na ang bahalang humanapkay $i%ardo. &abihin mong pinatatawad ko nasiya sa kaniyang paglisan sa amin...#

Romantisismo


32/74

Romantisismo

&.$agmamahal ni =elay sa kapatid na siRi0ardo

$atunay:

Kahit na hindi mayaman. Magkita nalamang kami uli at nang ako'y maymakasama sa buhay na ito.#

/pahina 6D, talata 80

Romantisismo


33/74

B. $agmamahal sa 6ayan

$atunay:Ano ba ang layon ng kapisanang iyan(# ang

tanong ng gob!rnador. Ang layon po ay upang bigkisinang mga mamamayang nagkakaisa ng mga damdaminat kalooban hinggil sa mga suliraning kinasusuungan ng

kani-kanilang bayan, pook o lalawigan# ang tugon niMat!o.

/pahina 17, talata 60"pinagkaloob ng langit na ako'y makaligtas) Kaya

buhat noon ay isinumpa kong ipagtatanggol ang

kapakanan ng mga hamak na mamamayang gaya ko,#ani $i%ardo./pahina B6, talata 10

Mang Mat!o*"saloob natin tuwing mapuhunan angatin a kakaisa sa a u u o sa m a tila am aw na

Romantisismo


34/74

Romantisismo


35/74

D. $ag3iibigan ni *elay at Antonio

$atunay: Antonio* ay pababayaan mong

mapanganyaya itong damdaming dulot ngLangit( unay, ito'y hulog ng Langit sa akin, sa

dahilang kung kailan unti-unti nang pinapanawanako ng pag-asa sa buhay, saka kita nakita diyansa iyong bayan upang gisingin ang natutulogkong diwa.#

/pahina B81, talata 10

kung pababayaan lamang ni Migu!la namagpasiya sa sarili ang kaniyang kalooban attibok ng puso ay kay dali sanang masasagot ang

Romantisismo

Simbolismo


36/74

.,idela at $a3uita 3sumisimbolo sa mga$ilipinang hindi makapangahas makialam sa mgasariling lakad ng asa)a at hindi mapagtutol samga pasiyang ginaga)a ng asa)a, kung kaya4tnagkasya na lamang sa paghihintay.

$atunay: Ang asawang iyon ay katulad din ng marami

na hindi makapangahas na makialam sa sarilinglakad ng lalaki kung kaya't nagkasya na lamangsa paghihintay.

/pahina 8,talata 0&i Pa/uita ay gaya rin ng maraming 0ilipina,

na hindi mapagtutol sa mga pasiyang ginagawa

Simbolismo

Simbolismo


37/74

&. 6oni>a0io 3tumutukoy sa taong mulingmagpapabangon sa sambayanan, na muling

maghihimagsik at ipaglalaban ang karapatan ngmga naapi. *aya nang nangyaring paglaban sapamahalaan ng 2astila.

".tapayang tulog na langis3 sumisimbolo sakatahimikan sa lala)igan na kung saan sakop ang2a)ayanan at aritan.

$atunay:

Nagdaan siya sa isang pasulatang maykakilalang manunulat at doon nagpalathala ngisang matinding pabulaan, idinugtong pang salahat ng sulok ng kanyang lalawigan ay naghahari

Simbolismo

Simbolismo


38/74

Simbolismo(.ala+ang batong buhay3 sumisimbolo sa ama ni-ely at 9oe na may alitan. 2atulad ng batong buhay,

dahil sa kanilang alitan sila ay nagsasagupaan atnagkikiskisan.$atunay:

Nang mga sandaling iyon, si Ad!la at si o! aywalang kamalay-malay na ang kanilang ama-ama ay

may lihim o pailalim na sigalutan, na walang pinag-iwan sa dalawang batong buhay na maaaringmagsagupa't magpingkian at magsabog ng titis.

/pahina C8, talata 10 ?.6anga at tapayan 3 ang banga ay sumisimbolo samahihirap at ang tapayan ay sumisimbolo samayayaman.$atunay:

Mananalo ba an ban a sa ta a an( An in on


39/74

Simbolismo


40/74

).ilang ginto3 sumisimbolo sa politikongmagaling magsaulo ng talumapati.

$atunay:Naroon din ang s!nador na may dilang

ginto,# na ayon sa nakakatalos ay magaling dawmagsaulo ng talumpati.

/pahina CBB, talata 10 !. $ula3paghihimagsik

$atunay:

..siyang sagisag ng mga pula sa lalawiganitong dalawang kasama natin,# /pahina CB6, talata 0

Simbolismo

2ultural


41/74

1. Pagiging mapaniwalain ng mga mamamayan sa

lalawigan

Paliwanag:

Sa nobela, mahihinuha na ang mga mamamayan ay kay

daling maniwala. Agad silang padala sa mga balita at mga

pangyayari sa kanilang paligid kahit ito’y walangkasiguraduhan at katotohanan,

Patunay:

“Hindi ninyo kilala, Don Procopio,” ang giit ni Braulio,

“ang ugali ng aking mga kalalawigan. Sa kaunting bagay

ay kay-daling padala.”

(pahina 42, talata 2)

2ultural

2ultural


42/74

2. Pagsisimba tuwing araw ng Linggo

Paliwanag:

Ang mga mamamayan sa awayanan ay mas nagsisimba tuwing !inggo.

Patunay:

Bagama’t may misa araw-araw sa Simbahang omano sa nasabing

munisipyo ay hindi kaugalian ng mga tao ang magsipagsimba, kundi kung araw

lamang ng !inggo o kaya’y kung pista ng pangilin.

(pahina "#, talata 2)

3.Pagsusuot ng bagong kasuotan kapag nagsisimba

Paliwanag:

apag nagsisimba lumalabas ang mga bagong kasuotan ng mga tao, na ang iba

ay kinatago$tago pa at inilalaan lamang sa pagsismba.

Patunay:

"ng pagsisimba ay talagang pinaglalaanan ng mga tao ng bagong

kasuotan lalong-lalo na ang mga binibini.

(pahina "#$"%, talata &)

2ultural

2ultural


43/74

4.Mas nauuna na magpadala ang lalaki ng sulat kaysa babae.

Paliwanag:

'gali na sa pagpapadala ng sulat na mas nauunang sumulat ang lalaki sa

babaeng nililigawan. indi maganda o hindi tama na mas nauunang sumulat ang babaekaysa lalaki.

Patunay:

.. #niisip niyang baka mabuti’y siya na ang magpaunang sumulat, ngunit hindi

mapanibulos at napapangitan din naman siyang baba$ pa ang mauna kaysa lalaki sa

gayong bagay.

(pahina *2, talata )

5.Pagdaraos ng piging.

Paliwanag:

Ang piging ay idinaraos kapag may isang mahalagang pangyayaring

kinapapasalamatan at ipagdiriwang.

Patunay:

"ng pagtanggap ni "d$la ng katibayan sa pagkatapos ng pag-aaral saunib$rsidad ay naging mabuting dahilan ng ama, upang magawa ang unang

pagpapakilala nang hayagan ng kaniyang iginagayak na kandidatura sa

pagkagob$rnador. #sang malaking piging ang idaraos sa bahay-asy$nda ng Baritan.

%pahina &'(, talata )*

2ultural

2ultural


44/74

6.Paghawak ng binata sa kamay ng dalaga.

Paliwanag:

+pinakikita sa nobela, na mahigpit na ipinagbabawal ng magulang ang paghawak sa

kamay o paghipo sa dalaga ng mga binatang manliligaw.

Patunay:

Buhat sa hapag na kinauupuan ni Braulio ay natatanaw ang kilos nina +o$ at "d$la.

ang makitang hinahawakan sa kamay ang kaniyang na wala namang pagtutol ay nagtindig

at talagang mumurahin at palalayasin sa bulwagan ang pangahas na binata.

%pahina &, talata /*

“"no naman, mama, kung mahipo ako sa kamay0” ang sagot ni "d$la. “Panahon pa

ba ngayon ng mga 1rail$, na kasalanan ang ipahipo ang mga daliri sa lumiligaw0..”

(pahina &22, talata )

7.ng pagbabawal na sumali ang mga bata sa usapin ng matatanda.

Paliwanag:

Sa mga usaping matanda hindi maaaring makisali ang mga nakababata. ahigpit na

ipinagbabawal ito ng mga magulang sa mga kabataan.

Patunay:

!ahat ay umunawa sa mga sinasabi ng nagsasalita. Sa gayon ay parang kinikiliti ang

binatang om$ro at ibig nang makilahok sa salitaan, kundi lamang inaalala niya ang

pagbabawal ng kaniyang ama

(pahina "-, talata 4)

2ultural

2ultural


45/74

2ultural!. Misa ng pasasalamat

Paliwanag:

Parte na nang kultura magpasahanggang ngayon ang

pagpapamisa kung may naganap na isang mahalagang

pangyayari na maipagpapasalamat.

Patunay: Bukod sa kasiyahang-loob na idinulot kay 2igu$la ng

pagbabalik ng kaniyang kapatid na si icardo ay nasanib pa

ngayon ang tinamong tagumpay ni "ntonio 3$ntura, na lihim

niyang minamahal rin. Sa katuwaan niya’y nagpamisa tuloy

sa 2ahal na Birh$n ng 4apayapaan...

(pahina &4, talata 2)

Realismo


46/74

.9apit ng mga mayayaman sa mga matataas naopisyal sa pamahalaan.

$ali)anag:Sa nobela, si raulio ay isang makapangyarihang

tao dahil kaya niyang kontrolin ang hukuman, media,pasugalan, pamahalaang lokal at magbubukid dahil sa

kanyang angking yaman at matinding implu)en sya.Ang pangyayaring ito ay totoong nangyayari sa lipunandahil mas binibigyang pansin at dinidinig angpamahalaan hinaing ng mga taong mayayaman atmaimplu)ensya.

$atunay:Nakita mo na giliw, ang lakas ng asawa mo saPamahalaan(' ang pagmamalaking sabi ni Braulio.

Realismo

Realismo


47/74

.$agbibigay ng mga regalo ng mgamayayaman sa malalaki sa bayan.

$ali)anag:Sa nobela ipinapakita ang paghahandog ng

mga -e los Santos ng regalo sa kanilang mgakapalagayang3loob sa pamahalaan. Ito4y upang

mas maptibay ang kanilang kapit opakikipagkaibigan dito.

$atunay:

At sulatan mo tuloy,# ang tagubilin ni Pa/uitakay Braulio, na magluwas siya ng bigas na inuodo initlog balang, yaong mabango upangmaihandog natin kina +on Pro%opio#

Realismo

Realismo


48/74

". Sa halalan mas kinikilingan ang may salapi.

$ali)anag:

Sa halalan mas kinikilingan ng mga mamamayan angmay mga salapi dahil sa mga panunuhol nito. %as binobotonila ang masalapi dahil sa nais nilang magkapare rito.

$atunay:

..ngunit palibhasa'y mahirap ang kalaban ng as!nd!roay ito rin ang kinilingan ng mga manghahalal . 2aong mganapinsala sa pagkatalo sa usapin nang mabigyan ngkaunting pabuya sa may-ari rin ng asy!nda ng nagsiboto.#

/pahina 6B, talata 10

&a akin pong palagay, ang hinahanap ngayon ng mgamanghahalal ay yaong kandidatong may malakingmagugugol, at hindi ang may kakayahan. "sa-isahin ninyo

Realismo

Realismo


49/74

(.$agsasamsam ng mga mayayaman sa lupa ngmga magsasaka .

$ali)anag:=oong unang panahon napakasakim ng mga

mayayaman sa lupa. 2apag nakita nilang ang isanglupang naha)an na at natamnan ay kanilang aangkinin.

-inadaya sila sa pamamagitan ng pagpapaga)a ngdokumento na di man lamang mailaban ng mgamagsasaka sa husgado dahil sa ka)alan ngmaigugugol. At kalaunan ay kanilang nagiging aynapipilitang mamu)isan sa lupa.

$atunay:..yaman din lamang na ang ilang ng bukid, na

siyang naming ipinagtatawid buhay, ay sinasamsam ngwalan kaluluwan ma -ari n as !nda.#

Realismo


50/74

Realismo


51/74

3.Upang kilalanin sa politika ay kailangangmarunong mag-ingay.$ali)anag:

Sa politika, kailangang maging sikat ka samga mamamayan upang ika) ay kanilangmaalala sa darating na eleksyon. 2ailan na ika)

ay may mga bagay na maga)a na ikatutu)a ngmga tao upang ika4y kanilang iboto.

$atunay: Aywan lamang natin kung ang pag-iingay na

ginawang iyon ni Gob!rnador $om!ro aysinasadya o nagkataon lamang. &a paano't paanoman, ang pangalang Ma%ario $om!ro, dahil sa

Realismo


52/74

*.Ang 9a+alan ng


53/74

). $anunuhol sa halalan.$ali)anag:

Ang panunuhol ay karani)an na sa atinglipunan dahil ito ay lantarang ginaga)a tu)ingeleksiyon. %arami sa mamamayan angnagpapadala o pinagbibili ang kanilang boto dahilsa kahirapan at pagkasila) sa pera. 'indi nila

binibigyang halaga kung saang kamaymapupunta ang kinabukasan ng bayan. $atunay:

Ano naman ang ginagawa ni Braulio(# A)+alawang araw nang namimigay ng salapi samga kandidato sa pagkapagulong bayangnangangakong dadalhin siya sa tik!t#.

Realismo


54/74

!. Mataas na paniningil ng bu+is.

$ali)anag:Sa nobelang ito, ipinapakita ang ka)alang

hustisya sa pagpapata) ng bu)is. 2ung saan labis napanggigipit ang ginaga)a nila sa mga magsasaka. %akikitarin ang kasakiman sa pera dahil sa tu)ing magrereklamoang mga magsasaka mas tinataasan pa nila ang pinapata)

na bu)is. -ulot rin nito nababaon sa malaking utang angkaramihang magsasaka

$atunay: Ambo*Paanong makababayad kami ng utang sa mga

nangyayari, sa halip na babaan ang buwis ay lalongtinataasan at di umano'y tinataasan naman ang singil saamilyaramy!nto. Makalawang lumubog sa baha an gaminganis a gulay at hindi naming pinakinabangan, patuloy din

Realismo


55/74

1. $angangako ng mga politiko na nauu+i sapagkapako.

$ali)anag: u)ing halalan uso ang lokohan at pagandahan ng

mga talumpati. u)ing halalan lumalabas angkagalingan ng mga politiko sa pangungumbinsi sa mga

tao, upang sila4y maiboto. Isa ito sa mga rason kungkayat maraming di karapat3dapat na politiko angnauupo sa katungkulan. %araming mamamayan angnagpoprotesta dahil ang mga pangako nila matapos namaihalal ay kanilang nakakalimutan. $atunay:

...alam din niyang kaya napahalal si Braulio d! los&antos ay dahilang nangako sa mga taong isasauli ang

$aninira sa halalanRealismo


56/74

.$aninira sa halalan$ali)anag:

Sa halalan laging uso ang siraan, lalo na ngayon sa

kasalukuyan. a)at panig na naglalaban sa halalan aynagsisihukayan o nagsisilabasan ng baho ng ba)at isa.minsan sinisiraan pa ito sa pamamagitan ng pagpaparatangsa isang kasalanan na ga)a mismo ng kalabang kampoupang masira ang imahe nito sa mga manghahalal.

$atunay:Naku) Lalo pong walang mangyayari. Ang sinasabi po

ng katiwala ay ang may kasalanan daw ng lahat nangnangyayari sa amin ay ang gob!rnador. Kaya sa darating nahalalan ay si Braulio d! los &antos ang aming iboboto.#

/pahina BC, talata B04indi niya akalain, marahil, na si Braulio at ang

katiwalang si +onato ay gumagamit na ng ilangkaparaanang masalarin, maigupo lamang ang kasiglahang

%oralistiko


57/74

1.$agpatay

$ali)anag: Ang pagpatay ay isang napakalaking

krimen hind lang sa batas ng tao pati na rin sabatas ng -iyos. $agkakakulong o habang buhay

na pagkakakulong ang magiging parusa sa mgataong mapapatunayang guma)a nito. $atunay:

&a pamamagitan ng mga pagdadawit-

dawit ay ipinalabas ni +onato at ni +akot na ang pumaslang kay Mariano +alita ay si $i%ardoPilar!s o kundi man ay sa utos nito.

%oralistiko%oralistiko


58/74

&. $ananakit sa asa+a.

$ali)anag:

Sa batas ng tao at lalong3lalo na sa batas ng -iyosmasama ang pananakit o pang3aabuso sa asa)a. Sapagkatang ang asa)a ay dapat na nirerespeto at minamahal at disinasaktan.$atunay:

alagang masamang tao iyang si +onato. &ukat bangang tunay pang-asawa ang sinaktan,# ang sabi ng isangmatanda.5pahina 678, talata 69

B. $agsusugal

$ali)anag:Ang pagsusugal ay itinuturing na isang masamang

ga)ain.$atunay:

%oralistiko


59/74

(. $andadaya

$atunay:Ang ipinamamanhik ko lamang sa inyong

lahat ay pakailagan ang daya. Kung sa isang paglalaro ng mga baraha at mga piso-piso aykinapopootan natin ang mga magdaraya, lalo

higit sa isang halalan na ang pinagpapasiyahanay ang puri at pangalan ng ating bansa.#

/pahina CC6, talata B0


60/74

Ideyalismo


61/74

y&. 9atauhan ni Miguela-ang katangian ni Miguela ay ideyal na

katangian ng isang gandang tagalog.

$atunay: Ang ibang hindi nakakakilala kay Migu!l Pilar!s,

pati ng mga tagasingil at tsup!r ng sasakyang

kinalululanan, palibhasa'y noon lamang nila nakitaang dalagang yaon ay nangapamangha nangmamalas ang hindi niya karaniwang tindig, lalong-lalona ang kayumanggi at napakaamong mukha...

5pahina 676, talata 69

Maliban sa karaniwang pulbos sa mukha ay

walang kabahid-bahid na ano man, ni ang labi, ni angkanyang pisngi. Ang pusod ay karaniwan din at taglay

eminismo


62/74

. Madiskarte sa buhay$ali)anag:

Sa nobela, iniaangat nito ang antas sabuhay ng mga kababaihan dahil sa mgakatangiang taglay ni %iguela na bukod samaganda, masipag at matalino, ang mgakababaihan ay maparaan din sa paghahanap3

buhay gamit ang kanilang kakayahan at kayanilang mamuhay sa sariling sikap.$atunay:

Balana'y nagsasabing siya'y hindi lamang

maganda,mabait at matalino kundi masipag pa sakabuhayan, sa dahilang alam ng lahat na sila'ynaiwang pulubi ng nasirang ama,, na sinamsamang pag-aari ng sh!ri: sa utos ng may-ari ng

eminismo


63/74

&. $agiging matatag

$ali)anag:ipinapakita sa nobela ang katatagan ni

%iguela, sa kabila ng pagkaulila sa magulang atpagka)ala ng nag3iisang kapatid ay di pa rin ito

sumusuko at patuloy pa rin sa pakikipaglaban sabuhay.

$atunay:Kung sa bagay po, ngunit hindi ko kailangan

ang mga ari-arian kung sa akin lamang. Nasanayna kami ni iya Matild! sa kahirapan at

pagtitiis....#

Antas ng 6uhay nina Joe at ely2lasismo


64/74

. Antas ng 6uhay nina Joe at ely$ali)anag:

2ung saan sa nobela, si 9oe na anak mahirap ay umibig

kay -ely na nagmula sa mayamang pamilya. Ipinakapakitaang tipikal na pag3iibigan ng mayaman at mahirap.$atunay:

Naku).. Anak ko. 4indi papayag si Braulio na isanggaya mo lamang ang maging kapalaran ng kaniyang anak.

Mahirap tayong alam na alam ni Braulio. Ang ibig niyangliligaw sa kanyang anak ay mga milyonaryo o anak ngmatataas na tao. 2aong tinatawag na sibul sa tinitingalanglipunan. ayo'y hamak lamang..

/pahina 7, talata D0

Ngunit talagang hindi niya makain na magingkasintahan ng kaniyang anak ang binatang $om!ro. Kungwawariin niya'y tatawanan siya ng mga taong kakilala

2lasismo


65/74

&. Antas ng buhay ni 6raulio at $a3uita

$ali)anag:

Si raulio noong ara) ay isang mahiraplamang na mangingibig ni $a


66/74

1. Ang kalunos-lunos na sinapit ni Marianoalita

$atunay:

Ang bangkay ay may dalawang saksak salikod, na tapat ng baga at puso. May bukol saitaas ng batok, na bakas ng pagkapalo. Ang nooat ilong ay gasgas sa lupang kinabulagtaan.

/pahina C1, talata 60

; 9 Lilit di il k t t h il i

Imahismo


67/74

;.9 Lilitaw din ang ilaw ng katotohanan upang silawiniyang mga nagsisikindat sa dilim.#

/pahina C17, talata 10

$ali)anag:Ipinahihi)atig nito na lalabas din ang katotohanan at

malalantad ang mga salarin at lahat ng mga taong ti)ali.

.0 ....ang hinahanap ngayon ay gawang akma sa panahon<

mga hakbang na katatamuhan ng bungang mapipitas athindi ng bulaklak na sagana sa kulay na pang-aliw lamangsa mga mata.#

$ali)anag:Ipinahihi)atig nito na ang dapat ga)in ng mga may

katungkulan ay ang mga bagay na tutugon sapangangailangan ng mga tao o reresolba sa mga suliraninsa lipunan. 'indi iyong mga bagay na )alang kabuluhan.

/pahina B7, talata 10

7 Ang di pagkakalibing ni 9abesang $edro saArketaypal


68/74

.7 Ang di pagkakalibing ni 9abesang $edro saibingang Romano-Arketaypal sa 4oli Me Tangere

$ali+anag:Ang di pagkakalibing ni 2abesang $edro $ilares sa

!ibingang Romano-ahil sa pagkakaroon ng sigalot sa kura. Arketaypal ito sa

=oli %e angere kung saan ang ama ni 5risostomo Ibarraay di nailibing sa libingan ng mga Romano dahil rin sasigalot sa kura. -ahilan sa pagkakalayo sa relihiyon.

$atunay:

Bakit po( Nang mailibing si amang ay natatandaan kona. 4indi po ba't nagkaroon pa ng sigalot sa kura(#

Aba siyanga pala, dahil sa mason daw ang iyongama, kaya ayaw ipahintulot na malibing sa Libingang

$ormalistikoAng nobela ay nagsimula sa paglalara)an ng tagpuan


69/74

Ang nobela ay nagsimula sa paglalara)an ng tagpuansa ku)ento. Ang kapanahunan at ang kilos ng mga tao.

$ampanitikan3*umamit ang may akda ng malalalim atmatalinghagang mga salita sa dayalogo atpagkuku)ento. 2ung saan hindi madaling maintindihanng mambabasa.*umagamit ng dayologo sa paglalahad ng usapan ng

mga tauhan.*umagamit ng pagbabalik3tana) bilang

pagpapali)anag sa kasalukuyang $angyayari sa nobela.Ang nobela ay kakikitaan din ng mga tayutay: F, ang pagkakataonG /pahina CC, talata 10

H.tila malalim ang iniisip. G /pahina C7, talata 10Ano pa4t pati buhangin , )ika niya ay nilubid na ni-onato upang mapa)alang kabuluhan lamang ang mgapagkakapuri ng marami kay %a#ario Romero.

2abisaan


70/74

isa sa IsipAng isang bayan ay di maaalipin kung

mayroong pagkakaisa at kung ang mgamamamayan ay di magbubulag3bulagan sanangyayari sa kanyang paligid. -apatmaging mulat ang ba)at isa sa katotohanan

ng di maghari ang masasamang palakad atpang3aalipin.

-apat matuto ang ba)at isa napahalagahan di lamang ang kanyang sarili

kundi ang kanyang bayan. -apat magingmakabayanG 'u)ag magpaalipin atmagpabulag sa kinang ng pilak.


71/74

isa sa 2aasalan

b l i i ki l


72/74

sa nobela, tinuturuan tayo nitong makialam at

hu)ag magsa)alang bahala, ga)a ng ating

inuugali kapag halalan. inuturuan tayo nito na ang

pandadaya o panlilinlang sa kap)a ay )alang

maidudulot na kabutihan. %ali ang siraan mo ang

isang taong )alang kasalanan. Ang kasakiman ay

nagdudulot ng pasakit sa ating kap)a. -apat

matuto tayong magbigay. 'igit sa lahat sa buhay

dapat tayong matutong maglaro ng patas.

akit @'uling ima)a


73/74

“Huling Timawa” ay nangangahulugang huling tao na lumaya sa

pagkakaalipin. Kung saan sa nobela sinasalamin ito sa katauhan ni MangMateo, na siyang natatanging Timawa na naiwan sa kanilang kapisanan na

nagpatuloy sa pagtupad ng isang adhikain na imulat at palayain ang mga

inaalipin.Siya ang taong sumisimbolo sa mga nagnanais ng pagbabangon at

kalayaan upang makamit ang katarungan. ng magbibikis sa mga maliliit

upang magkaisa at labanan ang pang!aalipin.

"angangahulugan rin “ng Huling Timawa” na tiyak na hindi wakas sa

yugto ng buhay ng isang tao o isang kilusan. Marami pang timawa sa ating

bansa ang patuloy na nakikibaka sa iba#t!ibang larangan. t kaya, hindi

basta!basta lamang sila maipagwawalang bahala$ o kaya#y kagyat na

mabubura sa kasaysayan ng %ilipinas.


74/74

Salamat sa pakikinigG

Documents

huling timawa