i. tesisleri y.netmeli.i - amperenerji.com.tr · a.l - Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri: İnsanlar, diğer canlılar, bitkiler ve eșyalar için bazı durumlarda (yaklașma, dokunma

ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ

Bu Yönetmelik 16 Haziran 2004 Tarih ve Bu Yönetmelik 16 Haziran 2004 Tarih ve 25494 Sayılı Resmi Gazete’de Yayınlanarak 25494 Sayılı Resmi Gazete’de Yayınlanarak

Yürürlüğe Girmiștir.Yürürlüğe Girmiștir.

HAZİRAN - 2005HAZİRAN - 2005

EMO YAYIN NO ......................TY/2005/1EMO YAYIN NO ......................TY/2005/1

TMMOB TMMOB Elektrik Mühendisleri OdasıElektrik Mühendisleri Odası

1 9 5 4

TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI

Ihlamur Sokak No:10/106440, Yenișehir-AnkaraTel: (0.312) 425 32 72-73Faks: (0.312) 417 38 18

http://www.emo.org.tr

[email protected]

EMO Yayın No: TY/2005/1

HAZİRAN - 2005

Dizgi ve TasarımPLAR

Tel: (0.312) 432 01 83 - 93 Faks: (0.312) 432 54 22e-posta: [email protected]

BASKIȘafak Organizasyon Matbaacılık Ltd. Ști.

Kazım Karabekir Cad. No:39/61 İskitler-AnkaraTel: (0.312) 342 38 30

İÇİNDEKİLER


I. YÖNETMELİĞİN KAPSAMI

II. YÖNETMELİĞİN UYGULANMASI

III. TARİFLER

IV. GENEL HÜKÜMLER

V. YÖNETİMLE İLGİLİ HÜKÜMLERV.A. ELEKTRİK TESİSATÇILARINA DAİR HÜKÜMLER V.B. İÇ TESİSLERİN YAPILMASINDA GÖZÖNÜNDE BULUNDURULACAK KONULAR V. C. BAĞLANTI ȘARTLARI VE TESİSİN GÖZDEN GEÇİRİLMESİ

VI. TEKNİK KONULARLA İLGİLİ HÜKÜMLER VI.A. KORUMA TEDBİRLERİ

VI.A.l. KAZALARIN ÖNLENMESİVI. A.2. AȘIRI GERİLİMLERE KARȘI KORUMAVI. A.3. TOPRAKLAYICILARVI. A.4. DENEYLER VE DENETİMLER

VI.B. ELEKTRİK MAKİNELERİ-TRANSFORMATÖRLER VE REAKTANS BOBİNLERİVI.C. ENERJİ ODASI, KABLO BACASI (KABLO ȘAFTI), ÖTEKİ İȘLETME ARAÇLARIVI.D. İLETKENLER VE YER ALTI KABLOLARI

VII. ÖZEL İȘLETME YERLERİ VE TESİSLERE AİT EK HÜKÜMLER

VIII. ÖTEKİ TESİSLER İLE ZAYIF AKIM TESİSLERİNE AİT HÜKÜMLER

IX. YÜRÜRLÜĞE İLİȘKİN HÜKÜMLER

4 5

4 5


I. YÖNETMELİĞİN KAPSAMI

Madde 1- KAPSAM

Bu Yönetmelik elektrik iç tesislerinin kurulmasına ve ișletilmesine dair hükümleri kap-sar; elektrik enerjisinin üretilmesine ve dağıtılmasına dair yapı içindeki tesisleri kapsamaz.

Așağıdaki elektrik tesisleri elektrik iç tesisi sayılır.

a) Sürekli elektrik tesisleri:

Yapıların yada kümelerinin içinde, bitișiğinde yada bu yapılara ek olarak bunların dıșında sürekli kullanılmak için kurulan asansör tesisleri dıșındaki alçak gerilimli her türlü tesislerdir. Yapıların iç aydınlatma, kuvvet, alçak gerilim kompanzasyon tesisleri, çağırma, alarm, arama, yıldırımlık, akü, doğrultmaç (redresör) hoparlör, anten, telefon ve televizyon tesisleriyle, bu yapı-ların bahçe aydınlatma tesisleri ve yukarıda açıklanan tesislerin dıșarıda kurulan bölümleri sürekli tesis sayılır.

b) Tesis yaptıran kimsenin arazisi ile sınırlı enerji nakil hattı içermeyen, bağımsız alçak gerilimli elektrik tesisleri (bir ev, bağ veya bahçenin yalnızca kendi gereksinimlerini karșılamak için tahsis edilecek motopomp tesisi ve benzeri tesisler)

c) Geçici elektrik tesisleri

Geçici elektrik tesisleri yukarıda (a) ve (b) madde bölümlerinde açıklanan tesislere bağ-lanmıș olan yapıların içinde yada dıșında, sürekli tesisin ișletmeye açılmasına kadar kullanılmak için geçici olarak kurulan ve sürekli olarak kullanılmayan alçak gerilimli her türlü tesislerdir. Lunapark, panayır gibi tesisler ve șantiyeler geçici tesis sayılır.

II. YÖNETMELİĞİN UYGULANMASI

Madde 2- UYGULAMA

a) Bu yönetmelik

a.l - Yeni kurulacak tesislerde,

a.2 - Kurulu tesislerin tamamen değiștirilmesi durumunda,

a.3 - Kurulu tesislerde açık ve belli olarak ölüm yaralanma ve yangına neden olabilecek durumlarda,

a.4 - Kurulu tesislerde bozukluk yada değișikliğin yakındaki diğer tesislerde önemli karı-șıklık yada tehlikeler doğurması durumunda,

a.5 - Kurulu bir tesisi esasına etki etmeyecek biçimde yapılacak genișletmelerin, değișik-liklerin ve onarmaların yalnızca bu bölümlerinde,

uygulanır.

6

Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği

7

Kurulu tesislerin kesilmiș olan akımlarının yeniden verilmesi anında yada ișletme tara-fından serbest olarak yapılacak muayene sonunda a.3 ve a.4’de açıklandığı gibi bozuk ve tehlikeli görülen tesislerin bu Yönetmelik hükümlerine göre bir ay içinde düzeltilmesi aboneye bildirilir. Tesis bu süre içinde düzeltilmemișse, ișletme abonenin akımını keser. Bu bozukluk ve tehlikeli durum tümünde varsa, a.2’de yer alan hükme göre ișlem yapılır.

Akımın derhal kesilmesini gerektiren tehlikeli durumlarda bu süre verilmez.

b) Bu Yönetmeliğin herhangi bir maddesinin uygulanması mahalli șartlar nedeniyle zor-luklar yada teknik gelișmeyi önleyecek durumlar ortaya çıkarırsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar Ba-kanlığı’na yapılacak gerekçeli bașvurma üzerine Bakanlık yalnızca o bașvurma için söz konusu maddenin uygulanmamasına izin verebilir.

III. TARİFLER

Madde 3- TARİFLER

a)Tesislere ve șebekelere dair tarifl er

a.l - Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri:

İnsanlar, diğer canlılar, bitkiler ve eșyalar için bazı durumlarda (yaklașma, dokunma vb.) tehlikeli olabilecek ve elektrik enerjisinin üretilmesini özelliğinin değiștirilmesini, biriktirilmesi-ni, iletilmesini, dağıtılmasını ve mekanik enerjiye, ıșığa, kimyasal enerjiye vb. enerjilere dönüș-türülerek kullanılmasını sağlayan tesislerdir.

a.2 - Elektrik Zayıf akım Tesisleri:

Normal durumlarda, insanlar ve eșyalar için tehlikeli olan akımların meydana gelemediği tesislerdir,

a.3 - Șebeke:

Akım kaynağından tüketim araçlarının bağlantı ucuna kadar olan hava hatları ve kablola-rın tümüdür (Șekil - 1).

Șekilden anlașılacağı gibi șebeke, dağıtım șebekesi ve tüketici tesisinden meydana gel-mektedir.

Șekil 1 - Tüketici Tesisi ve Șebeke

6 7


a.4 - Dağıtım Șebekesi:

Akım kaynağından tüketici tesisine kadar olan hava hatları ve kabloların tümüdür (Șekil - 1).

a.5 - Tüketici Tesisi:

Yapı bağlantı kutusunda sonraki yada bunun gerekli olmadığı yerlerde tüketim araçla-rında önceki son dağıtım tablosunu çıkıș uçlarından sonraki elektrik ișletme araçlarının tümüdür. (Șekil - 1)

a.6 - Yapı Bağlantı Hattı (Besleme Hattı, İrtibat Hattı, Rakordman Hattı):

Dağıtım șebekesi ile yapı giriș hattı arasındaki bağlantı hattıdır.

a.7 - Yapı Giriș Hatları:

Hava hatlarında, yapıya bağlı bir konsol yada dam direğine konan hava hattı izolatörler ile yapı bağlantı kutusu arasına çekilen hatlardır.

Yer altı kablo șebekelerinde, bağlantı hattının yapıya girdiği nokta ile bağlantı kutusu arasındaki bağlantı kablosudur.

a.8 - Ana Kolon hattı:

İșletmeye ait besleme noktasından (ana buat) tüketicinin ilk dağıtım noktasına (ana tablo, sayaç) kadar olan besleme hattıdır.

a.9 - Kolon Hattı

Tüketiciye ait ilk dağıtım noktası ile öteki dağıtım noktaları arasındaki yada tablolar ara-sındaki hatlardır.

a.10 - Linye Hattı

Dağıtım Kablosundan son aydınlatma aygıtı (armatürü) yada prizin bağlandığı kutuya (buat) kadar olan hatlardır.

a.ll- Sorti Hattı:

Linye hattı ile aydınlatma aygıtı yada priz arasındaki bağlantı hattıdır.

a.12 - Yapı Bağlantı kutusu (Ana Buat veya Kofre):

Yapıların elektrik tesisini șebekeye bağlayan, sigortaların tesis edilmesini ve aynı zaman-da genel elektrik șebekesinde tüketim tesisine elektrik enerjisi verilmesini sağlayan bir düzendir.

a.13 - Yapı Elektrik Tesisleri:

Ev, ticarethane, büro vb. yerlerde yapılan ve toprağa karșı gerilimi 250 V’a kadar olan elektrik kuwetli akım tesisleridir.

a.14 - Șebeke (Sistem) Tipleri:

TS 3994’e göre elektrik sistemleri (șebekeleri) sınıfl andırılarak așağıda açıklanan üç tipe ayrılmıștır.

- TN Sistemi:

TN Sistemi, șebeke topraklama noktasını toprağa doğrudan bağıl olduğu ve tesisatta göv-delerin koruma iletkenleri ile șebeke topraklamasına bağlantılı olduğu sistemdir.

8


9

TN Sistemleri, koruma (PE) ve nötr (N) iletkenlerinin durumlarına göre üç șekilde uygu-lanabilir:

- TN-C Sistemi:

TN-C sisteminde koruma ve nötr iletkenleri birleștirilerek șebekenin tamamında ortak bir iletken (PEN) olarak çekilir (Șekil 1-1)

- TN-S Sistemi:

TN-S sisteminde koruma ve nötr iletkenleri șebekenin tamamı boyunca ayrı ayrı çekilir (Șekil 1-2).

TN-C-S Sistemi:

TN-C-S sisteminde koruma ve nötr iletkenleri, șebekenin bir bölümünde ayrı ayrı, bir bölümünde de ortak bir iletken olarak çekilir (Șekil 1-3).

TT Sistemi:

TT sistemi, șebeke topraklama noktasının toprağa doğrudan bağlı olduğu ve gövdelerin șebeke topraklama elektrotlarından ayrı topraklama elektrotlarına bağlandığı sistemdir (Șekil 1-4).

IT Sistemi:

IT sistemi, șebeke topraklama noktasının toprağa bağlı olmadığı veya bir empedans (di-renç veya endüktans bobini) üzerinden bağlı olduğu ve gövdelerin ayrı veya direnç yada endük-tans bobinlerinin topraklama elektrotlarına bağlı olduğu sistemdir.

IT sistemleri üç șekilde uygulanabilir:

- IT sisteminde gövde (koruma) ve empedans topraklama elektrotları ayrı ayrı tesis edil-miș olabilir (Șekil 1-5).

- IT sisteminde gövde ve empedans topraklama elektrotları ortak olabilir (Șekil 1-6).

- IT sistemi, bir sıfır bileșen endüktans bobini (nötr kompanzasyon bobini) üzerinden bașka sistemlerden (TN veya TT) beslenmiș olabilir (Șekil 1-7).

Açıklama:

TN, TT ve LT șeklindeki sınıfl andırmada kullanılan sembollerin anlamlan așağıda açık-landığı gibidir:

Birinci harf: Șebeke (sistem) topraklama noktasının (üç fazlı sistemlerde topraklama noktası, genellikle jeneratör veya güç transformatörünün nötr noktasıdır) toprağa göre durumunu belirtir:

T: Toprağa doğrudan (olabildiğince düșük empedansla) elektriksel bağlantı.

I: Hiçbir toprak bağlantısı yok (gerilimli bölümler topraktan yalıtılmıș) veya bir empe-dans üzerinde toprakla bağlantı.

İkinci harf: Elektrik tesisatında gövdelerin toprağa göre durumunu belirtir.

T: Șebeke topraklama noktası ile herhangi bir bağlantının varlığı gözetilmeden toprağa doğrudan (olabildiğince düșük empedansla) elektriksel bağlantı.

N: Șebeke topraklamasına doğrudan (olabildiğince düșük empedansla) elektriksel bağ-lantı.

8 9


Șekil 1-1 Tümünde Koruma ve Nötr İșlevlerinin Yüklendiği Tek İletken Çekilmiș TN Sistemi (TN-C)

Șekil 1-2 Nötr ve Koruma İletkenleri Ayrı Çekilmiș TN Sistemi (TN-S)

Șekil 1-3 Bir Bölümünde Koruma ve Nötr İșlevlerinin Yüklendiği Tek İletken Çekilmiș TN Sistemi (TN-C-S)

1010


11

Șekil 1-4 TT Sistemi

Șekil 1-5 Gövde ve Empedans Topraklama Elektrotları Ayrı TT Sistemi

Șekil 1-6 Ortak Topraklama Elektrotlu TT Sistemi

10 1111


Șekil 1-7 Bir Dıș Sistemden (TN Veya TT Olabilir) Beslenmekte Olan Sistem

b) İșletme araçlarına dair tarifl er:

b.l- Elektrik ișletme araçları (Kısaca ișletme araçları):

Tüm olarak yada ayrı bölümler halinde elektrik enerjisinin kullanılmasını sağlayan araçlardır.

b.2 - Elektrik tüketim araçları (Kısaca tüketim araçları yada tüketiciler):

Elektrik enerjisini, elektriksel olmayan bașka bir enerjiye çeviren yada haberleșmede kullanılan elektrik ișletme araçlarıdır.

b.3 - Așırı akım koruma aygıtları:

Elektrik akımını, öngörülen bir sınır değeri așması durumunda kendiliğinden kesen aygıt ve düzenlerdir.

Bunlar,

- Eriyen telli sigortalar ile,

- Așırı akım koruma anahtarları (otomatik sigorta, motor koruma anahtarları gibi) olmak üzere iki bölüme ayrılır.

b.4 - Nemli yer iletkenleri:

Nemli, ıslak yerlerde ve açık havada kullanılmaya elverișli iletkenlerdir.

c) İletkenlere ve iletken bölümlerine dair tarifl er:

c.1 - Faz iletkeni:

Akım kaynaklarını tüketicilere bağlayan fakat orta noktadan yada yıldız noktasından çıkmayan iletkenlerdir.

c.2 - Orta iletken:

- Bir doğru akım sisteminin yada bir fazla alternatif akım sisteminin orta noktasından, örneğin üç iletkenli bir sistemin orta noktasından çıkan iletkenlerle;

1212


13

- Çok fazlı bir sistemin, örneğin üç fazlı bir sistemin yıldız noktasından çıkan iletkenler-dir.

Son durumdaki orta iletkene yıldız noktası iletkeni yada nötr iletkeni denir.

3.3 - Koruma iletkeni:

İșletme araçlarının gövdesini,

- Koruma topraklama sisteminde topraklayıcıya,

(NOT: Tamamı metal borulardan meydana geldiği bilinen su borusu șebekesi topraklayıcı olarak kabul edilemez)

- Sıfırlama sisteminde sıfır iletkenine

- Koruma hattı sisteminde birbirlerine ve topraklayıcıya

- Hata gerilimi koruma bağlaması sisteminde topraklayıcıya bağlayan iletkenlerdir.

- Sıfırlama sisteminde sıfır iletkeni de koruma iletkenidir.

c.4 - Sıfır İletkeni:

Doğrudan doğruya topraklanmıș bir iletken olup genellikle sıfırlamada koruma iletkeni olarak kullanılabilen orta iletkendir. Sıfır iletkeninin kesinlikle bir orta iletken olması gerekmez: özel durumlarda topraklanmıș bir faz iletkeni de sıfır iletkeni olarak kullanılabilir.

c.5 - Aktif Bölümler:

İșletme araçlarını normal ișletme șartlarında gerilim altında bulunan iletkenleri ve iletken bölümleridir.

Orta iletkenler de aktif bölümlere girer, fakat sıfır iletkenleri ve bunlara iletken olarak bağlı bölümler aktif bölüm sayılmaz.

c.6 - Gövde:

İșletme araçların her an dokunulabilen, aktif bölüm olmayan fakat bir arıza durumunda gerilim altına girebilen iletken bölümleridir.

d) elektriksel değerlere ve bunlarla ilgili öteki terimlere dair tarifl er:

d.l -Anma değerleri:

Anma gerilimi, anma akımı, anma gücü, anma frekansı gibi ișletme araçları ile tesislerin boyutlandırılmasında temel alınan değerlerdir.

d.2 - Gerilimler:

Așağıda açıklanan gerilim değerleri için alternatif gerilimde etken değerler, doğru geri-limde ise aritmetik ortalama değerler göz önüne alınmalıdır,

i) Șebeke anma gerilimi:

Șebekeyi adlandıran ve belirli șebeke ișletme karakteristikleri için referans gösterilen gerilimdir.

ii) Șebeke en yüksek gerilimi:

Normal ișletme șartlan altında șebekenin herhangi bir noktasında ve herhangi bir anda var olan gerilimin en yüksek değeridir.

12 1313


Açıklama: Șebekedeki açma-kapama olayları ve gerilimlerdeki ani değișmelerden ileri gelen geçici gerilimler bu tarifi n kapsamına girmez.

iii) Yalıtkanlık gerilimi:

Bir ișletme aracının yalıtkanının boyutlandırılmasında temel alınan standart gerilimdir.

iv) İșletme gerilimi:

Bir ișletme aracının yada tesis bölümünün iletkenleri arasında ișletme sırasında var olan gerilimdir.

v) Toprağa karșı gerilim:

Orta noktası yada yıldız noktası topraklanmıș olan șebekelerde bir faz iletkenini bu nok-taya karșı gerilimidir. Bu gerilim faz gerilimine eșittir. Bunun dıșındaki șebekelerde, bir faz ilet-keninin toprağa temas etmesi durumunda öteki faz iletkenleri ile toprak arasında meydana gelen gerilimdir. Arıza yerinde ark yoksa, bir fazın toprağa karșı gerilimi faz arası gerilimine eșittir.

vi) El ulașma uzaklığı:

Normal olarak girilip çıkılan yerlerde insan elinin, yardımcı bir araç kullanmadan her yönde ulașabileceği uzaklıklardır. Bu uzaklıklar, basılan yüzeyden bașlayarak yukarıya doğru 2.5 m așağıya ve yanlara doğru 1.25 m varsayılır.

vii) İșletme Yalıtkanlığı:

İșletme sırasında gerilim altında bulunan tesis bölümlerini öğeleri arasında ve bunlarla geri-lim altında bulunmayan iletken bölümler arasında yalıtkanlık gerilimi için öngörülen yalıtkanlıktır.

viii) Akım devresi:

Akım kaynağı ile tüketim aracı arasındaki kapalı akım yoludur.

e)Topraklamaya dair tarifl er:

Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliğine bakınız.

f) Kapalı yer çeșitlerine dair tarifl er:

Kapalı yerler, ancak yersel durumları ve ișletme șartları doğru olarak bilindiğinde așağıda yazılı yer çeșitlerinden birine sokulabilirler. Örneği kapalı bir yerin yalnız bir bölümünde fazla nem meydana gelmekle birlikte öteki bölümleri iyi bir havalandırma ile kuru tutulabildiğinde bu yerin tümünün nemli yer sayılması gerekmez.

f.1 - Elektrik ișletme yerleri:

Esas olarak elektrik tesislerinin ișletilmesine ait yerler olup buraların yalnız ilgili ișletme personeli girebilir. Örneğin bağlama tesisi bölümleri, kumanda yapıları ayrılmıș bölümlerdeki dağıtım tesisleri, ayrılmıș elektrik deney yerleri ve laboratuvarlar, makineleri yalnızca yetkili personeli tarafından kullanılabilir) santral makine daireleri ve benzeri yerler bu gruba girer.

f.2 - Kilitli elektrik ișletme yerleri:

Yalnız elektrik tesislerin ișletilmesine yarayan ve kilit altında tutulan yerlerdir. Kilit an-cak görevliler tarafından açılabilir. Bu yerlere yalnız yetkililerin girmesine izin verilir. Örneğin kilitli bağlama ve dağıtma tesisleri, sac mahfazalı yada yapı tipindeki tesisler içinde bulunan hüc-reler, transformatör hücreleri, direk tipi transformatör postaları ve asansörlerin makine daireleri bu gruba girer.

1414


15

f.3 - Kuru yerler:

Normal olarak yoğușma suyunun meydana geldiği ve havanın su buharı ile doymadığı yerlerdir.

Örneğin konutların oturma odaları ve salonları ile otel odaları ve bürolar bu gruba girer. Bunlardan bașa ticarethane bölmeleri, satıș bölümleri, tavan araları, merdiven bölmeleri, ısıtılan ve havalandırılabilen bodrumlar da bu gruba sokulabilir.

Konutlardaki mutfaklar ile konut ve otellerdeki banyo dairelerinin küvet bölmesinin dı-șında kalan ve zaman zaman nemlenen yerler tesis olarak kuru yer sayılır.

f.4 - Nemli ve ıslak yerler:

İșletme araçları güvenliğinin nem, yoğunlașma suyu, kimyasal yada benzer etkilerle aza-labileceği yerlerdir.

Örneğin büyük mutfaklar, bulașık yıkama yerleri, fırınların hamur hazırlama yerleri, soğuk hava depoları, su pompa daireleri, ısıtılmayan yada havalandırılmayan bodrumlar, konut ve otellerdeki banyo dairelerinde küvet bulunan bölmeler ve kazan daireleri gibi yerler bu gruba girer.

Tabanları, duvarları hatta donanımları temizlik amacı ile hortumla yıkanan nemli ve ıslak yerler için örnekler:

Bira ve șarap mahzenleri, ıslak olan atölyeler, araba yıkama yerleri, çamașırhaneler, ayrı-ca banyolar, hamamlar ve duș köșeleri, galvanik ișletmeler vb. yerler.

f.5 - Yangın tehlikesi olan yerler:

Tehlikeli olabilecek orandaki kolay tutușabilen maddelerin, elektrik ișletme araçlarına bunlarda meydana gelen yüksek sıcaklık yada arklar nedeniyle tutușabilecek kadar yakın bulun-ma tehlikesi olan yerlerdir.

Örneğin kağıt, tekstil ve kereste fabrikalarının ișletme ve kurutma daireleri, ambarları yada bunların bazı bölümleri ve açıkta bulunan bu șekildeki yerler, kuru ot, saman, keten ve ke-nevir ambarları bu gruba girer.

Ayrıca motorları karbüratörlü olan araçların garajları ve bunların ek bölmeleri ile kalori-fer tesislerindeki yağ yakma tesisleri de yangın tehlikesi olan yerlere girer.

f.6 - Kolay tutușabilen katı maddelerin bulunduğu yerler:

Bir kibrit alevine 10 saniye süre ile tutulduktan sonra kendiliğinden yanması süren yada için için yanan kah maddelerdir. Kuru ot, saman, saman tozu, odun talașı, magnezyum talașı, çeltik sapı ve kabukları, sıkıșık olmayan kağıt, pamuk yada selüloz lifl eri bu gruba girer.

f.7 - Patlama tehlikesi olan yerler:

Mahalli durumlarda ve ișletme șartlarına göre hava ile patlayıcı karıșımlar meydana geti-ren gaz, buhar, buğu yada tozların tehlike yaratacak oranda toplanabildikleri yerlerdir.

Aseton, asetilen, etil alkol, amonyak, benzin, bütan, dizel yağı, ısıtma yağlan, metan, naftalin, sülfürik asit, havagazı, hidrojen vb. gibi yanabilen gaz ve buharlar meydana getiren maddeler ile kükürt, fosfor, grafi t, magnezyum, çinko,naftalin, polivinil klorid, kauçuk, pamuk tozu, sert ve iğne yapraklı ağaçlar, tütün, linyit, kok, odun kömürü vb. gibi yanabilen sanayi toz-larını meydana getiren maddelerin ișlenmesi, kurutulması ve ambarlanmasına yarayan bölmeler ile kapalı yerler yada bunların bir bölümü ile depolar, aygıtlar ve açık havadaki tesisler patlama tehlikesi olan yerler sayılır.

14 1515


f.8- İnșaat șantiyelerin elektrik tesisleri:

İnșaat șantiyeleri ile çelik-yapı montaj ișlerinde kullanılan elektrik tesisleridir.

Genișletme, değiștirme, onarım ve yıkama amacı ile yapılan inșaat ișlerinin yerleri de inșaat șantiyesi sayılır.

Yalnız, el lambalarının, lehim havyalarının, kaynak aygıtlarını ve elektrikli matkaplar, tașlama ve parlatma makineleri ile elektrikli aygıtların ayrı ayrı kullanıldığı iș yerleri inșaat șan-tiyesi sayılmaz.

f.9 - Tarım İșletme Yerleri:

Tarım ișleri ve benzeri amaçlarla kullanılan ve nem, toz, kimyasal olarak kuvvetle etki eden buhar, asit yada tuzların elektrik ișletme araçlarını yalıtkanları üzerine etki etmesi yüzünden insanlar, hatta büyük baș hayvanlar için kaza tehlikesi olan yada kolay tutușabilen maddelerin bulunması nedeniyle yangın tehlikesi olan yerlerdir.

Bu ișletmelerde bulunan konutların tesisleri bu tarifi n kapsamına girmez.

At, sığır, koyun ve domuz gibi hayvanlar büyük baș hayvan sayılır.

Tarımsal ișletme yerlerinden:

- Ahırlar, kümesler,

- Zahire ambarları, yer ambarları, samanlıklar, kuru ot depolan,

- Harman yerleri, zahire kurutma tesisleri,

- Bulgur değirmenleri vb. yerler,

hem nemli, hem de yangın tehlikesi olan yerler sayılır.

g) Hata Çeșitleri ile Akımlara ve Gerilimlere Dair Tarifl er:

g.l- Yalıtkanlık Hatası:

Yalıtkanın hatalı durumudur.

g.2- Gövde Teması:

Bir hata sonucunda bir elektrik ișletme aracının gövdesi ile aktif bölümler arasında mey-dana gelen iletken bağlantıdır.

g.3- Kısa Devre:

İșletme bakımından birbirine karșı gerilim altında olan iletkenler ( yada aktif bölümler) arasında, bir arıza sonucunda meydana gelen iletken bağlantıdır. Ancak olayın kısa devre sayı-labilmesi için arızanın olduğu akım devresi üzerinde bir tüketim aygıtının direnci gibi bașka bir faydalı direncin bulunmaması gerekir (Șekil - 3).

Șekil 3 - Kısa Devre ve Hat Teması

1616


17

g.4 - Hat Teması:

Kısa devre olayının geçtiği akım devresi üzerinde faydalı bir direnç bulunursa, bu olaya hat teması adı verilir (Șekil - 3).

g.5 - Toprak Teması:

Bir faz iletkeni yada ișletme gereği yalıtılmıș bir orta iletken ile toprak yada topraklanmıș bölümler arasında iletken bir bağlantıdır.

g.6 - Hata Akımı:

Bir yalıtkanlık hatası sonucunda geçen akımdır. Hata akımı ya bir kısa devre akımıdır yada toprak teması akımıdır.

g.7 - Kaçak Akım:

Gerilim altında bulunmayan iletken bölümler, akım sisteminin orta noktasına, doğrudan doğruya topraklanmıș bir șebeke noktasına yada toprağa iletken olarak bağlı ise, gerilim altında olan tesis bölümlerinde bu bölümlere yalıtkan madde üzerinden ișletme gereği geçen akımdır.

g.8 - Alçak Gerilim:

Etken değeri 1000 volt yada 1000 voltun altında olan gerilimdir.

g.9 - Yüksek Gerilim:

Etken değeri 1000 voltun üstünde olan gerilimdir.

Açıklama: g.7 - ve g.8’de açıklanan gerilim değerleri faz arasıdır.

g.10 -Tehlikeli Gerilim: Etkin değeri 50 voltun üstünde olan gerilimdir.

g.ll -Așırı Gerilim:

Genellikle kısa süreli olarak iletkenler arasında yada iletkenlerle toprak arasında meyda-na gelen, ișletme geriliminin izin verilen en büyük sürekli değerini așan, fakat ișletme frekansında olmayan bir gerilimdir.

g.12 - Hata Gerilimi:

Aygıtların gövdeleri arasında yada bu gövdelerle referans toprağı arasında hata durumun-da meydana gelen gerilimdir (Șekil - 4).

g.13 - Topraklayıcı Gerilim:

Bir topraklayıcı yada topraklama tesisi üzerinden akım geçmesi durumunda bunlarla re-ferans toprağı arasında meydana gelen gerilimdir (Șekil - 5).

g. 14 - Dokunma Gerilimi:

Topraklama geriliminin, insan tarafından köprülenebilen bölümüdür (Șekil - 4).

g.15 - Adım Gerilimi:

Topraklama geriliminin, insanın 1 m’lik adım açıklığı ile köprülenebilen bölümüdür (Șekil - 5).

16 1717


a. Çıplak remin üzerinde duran bir insana gelen (isabet ede) dokunma gerilimi b. Yalıtılmıș zeminde duran ve su musluğuna dokunan insana gelen dokunma gerilimi Ih: Hata gerimi Ud: Dokunma gerilimi Ih: Hata gerimi Ro: İșletme topraklaması Rt: Topraklama direnci

t: Referans toprağı

Șekil 4 - Bir Alçak Gerilim Tesisinde Bir Yalıtım Hatası Sonucunda Meydana Gelen Hata Akımı ve Hata Gerilimi

Ut: Topraklayıcı gerilimi Uad: Adım GerilimiEt: Topraklayıcı E2: Referans toprağı

Șekil 5 - Bir Topraklayıcı İle Referans Toprağı Arasındaki Gerilimin Değișimi

1818


19

h- Gerilim altındaki bölümlere dolaylı (endirekt) olarak dokunmaya karșı koruma düzen-lerine dair tarifl er;

İnsanları ve evcil hayvanları 50 voltun üzerindeki dokunma gerilimlerinin neden olacağı tehlikelerden korumak için kullanılacak düzenlerin tümüdür.

Bu düzenler așağıdaki gibi tarif edilirler:

h.1- Koruyucu Yalıtma:

İșletme yalıtkanlığına ek olarak yapılan ve gerilim altında olmayan iletken tesis bölüm-lerinin: ișletme yalıtımının görev yapmaması durumunda gerilim altında kalmalarını önleyecek yada bunları dıștan örtecek biçimde yapılan yalıtmadır.

h.2 - Üzerinde Durulan Yerin Yalıtılması:

İnsanın, üzerinde bulunduğu yer aracılığı ile toprağa ve el ulașma uzaklığı içindeki toprakla temasta olan gerilim altında olmayan iletken tesis bölümlerine ve öteki iletken bölümlere karșı yalıtıldığı bir koruyucu yalıtma biçimidir.

h.3 - Küçük Gerilim:

Bir yalıtım hatasında yüksek dokunma gerilimi baș göstermemesi için, anma gerilimleri 42 volta kadar olan akım devrelerinin topraklanmadan çalıștığı bir korunma tedbiridir.

h.4 - Koruma Topraklaması:

Bir yalıtım hatasında (tam gövde teması) elektrik devresinin așırı akım koruma aygıtları ile açılmasını sağlamak için, gerilim altında olmayan iletken tesis bölümlerinin topraklayıcılara yada topraklanmıș bölümlere doğrudan doğruya bağlanmasıdır.

h.5 - Sıfırlama:

Bir yalıtım hatasında (tam gövde teması) elektrik devresini așırı akım koruma aygıtları ile açılmasına sağlamak için, gerilim altında olmayan iletken tesis bölümlerini sıfır iletkenine yada buna iletken olarak bağlanmıș olan bir koruma iletkenin aynı biçimde bağlanmasıdır.

h.6 - Koruma Hat Sistemi:

Yalıtım hatalarında yüksek dokunma geriliminin meydana gelmesin önlemek için gerilim altında olmayan tüm iletken tesis bölümlerini birbirine ve dokunulabilen iletken yapı bölümle-rine, boru șebekeleri ve benzeri tesis bölümleri ile yıldız noktaları topraklanmamıș șebekelerin topraklayıcılarına iletken olarak bağlanmasını sağlayan bir düzendir.

h.7 - Hata Gerilimi Koruma Bağlaması:

Gerilim altında olmayan iletken tesis bölümleri ile bir yardımcı topraklayıcı arasında yüksek bir dokunma gerilimini meydana gelmesi durumunda bir hata gerilim koruma anahtarının elektrik devresini kendiliğinden açtığı bir bağlantı biçimidir.

h.8 - Hata akımı Koruma Bağlaması:

Gerilim altına olmayan iletken tesis bölümleri üzerinde yada topraktan anahtarın anma hata akımını așan bir hata akımının geçmesi durumunda, bir hata akımı koruma anahtarının elekt-rik devresini kendiliğinden açtığı bir bağlantı biçimidir.

h.9 Koruyucu Ayırma:

Bir yalıtım hatasında dokunma gerilimi meydana gelmemesi için bir akım tüketim ay-gıtının bir ayırma transformatörü aracılığı ile besleme șebekesinden iletken olarak ayrılmasını sağlayan bir koruma düzenidir.

18 1919


Açıklama: Bu yönetmeliğin kapsamına giren tesislerle ilgili diğer tarifl er için bu tcsisk-nlo ilgili standartlardaki ve ilgili bakanlıklarca onaylanmıș teknik șartnamelerdeki tarifl er göz önünde bulundurulmalıdır.

IV. GENEL HÜKÜMLER

Madde 4- GERİLİMLER

Bu Yönetmeliğin kapsamına giren tesislerde kullanılacak gerilimler aydınlatma, kuwet, sinyal, kumanda ve haberleșme tesisleri için alternatif ve doğru akımda 1000 volt yada 1000 vol-tun altında olan gerilimdir.

Madde 5- KISALTMALAR

Bu Yönetmelikte geçen;

Bakanlık: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığını,

Kuruluș/İșletme: Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ș. Genel Müdürlüğünü, Bağlı Ortaklık, Müessese Müdürlüklerini ve Koordinatörlükler ile 3096 ve 4628 sayılı Kanunlara göre kurulmuș veya kurulacak olan dağıtım șirketleri veya perakende satıș șirketlerini,

Elektrik Tesisatçısı veya Tesisatçı: Elektrik iç tesis yapım ișini üstlenen ve ilgili idarelere karșı yürürlükteki kanunlara, yönetmeliklere, imar planına, ruhsat ve eki projelerine, Türk Stan-dardlarına, teknik șartnamelere, iș güvenliği ile ilgili tüzüğe, ilgili diğer tüm mevzuat hükümle-rine, fen sanat ve sağlık kurallarına uygun olarak tamamlanmasından, tesisatın sağlamlığından, niteliklerinden, usulsüz ve tekniğe aykırı yapılmasından doğacak zararlardan sorumlu olan elektrik yüksek mühendisi, elektrik veya elektrik-elektronik mühendisi yada elektrikle ilgili fen adamlarını,

Proje Müellifi : İlgili kanunlar ve yönetmeliklere göre elektrik iç tesis projesini yürürlükte bulunan Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği’ne uygun olarak hazırlama yetkisine sahip gerçek kișiyi,

Denetim Kurulușu: Tesis sahibi tarafından tercih edilen ve 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun kapsamındaki yapıları denetlemekle görevli olan yapı denetim kurulușlarını, bu kanunla belirlenen pilot iller dıșında kalan yerlerde ise uzmanlık konularına göre yapının elekt-rikle ilgili fenni mesuliyetini üzerine alan fenni mesulü ve bu Kanun kapsamı dıșında kalan diğer yapılarda elektrik iç tesislerini muayene etmekle görevli olan, elektrik iç tesislerine enerji verecek kurulușları,

ifade eder.

V. YÖNETİMLE İLGİLİ HÜKÜMLER

V.A. ELEKTRİK TESİSATÇILARINA DAİR HÜKÜMLER

Madde 6- ELEKTRİK İÇ TESİS İȘLERİN YAPILMASI

Yapılan iç tesis ișleri, ișletmeye kayıtlı elektrik tesisatçıları tarafından yapılır

Madde 7- ELEKTRİK TESİSATÇILARININ İȘLETMEYE KAVDOLMASI

Elektrik Tesisatçıları Türkiye’nin herhangi bir yerinde bu yönetmeliğin kapsamına giren ișleri yapabilmek için herhangi bir ișletmeye baș vurarak kayıt yaptırmak zorundadır.

2020


21

İșyerinin bulunduğu yerin dıșında yapılacak tesisler için, tesisin bulunduğu yerdeki ișletmeye ayrıca kayıt yaptırması gerekmez. Bu durumda tesisatçının Elektrik Mühendisleri Odası’ndan alacağı serbest mühendislik yapabileceğini gösterir belge yada yetkili elektrik tesi-satçısının (elektrikle ilgili fen adamı) bağlı bulunduğu meslek odasına kayıtlı olduğunu gösterir belgenin bir örneğini vermesi yeterlidir.

Kayıt için tesisatçının:

a)Yasalar çerçevesinde yetkili kuruluștan alacağı ve serbest tesisatçı olarak çalıșabilecek-lerini kanıtlayan belgeyi her yılın bașında ișletmeye vermesi zorunludur,

b) Gerektiğinde kendisine bildiriler gönderilebilmesi için elektrik tesisatçısının iș yapa-cağı yerdeki ișletmeye yasal ișyeri adresini, bu yoksa konut adresini (adres değiștiğinde en geç bir hafta içinde yeni adresini) bildirmesi,

c) Vergi karnesine yada vergiden muafl ık karnesine bağlı olarak elektrik tesisatçısının ișletmeye kaydedileceği yıla ait bu karneleri, vergi karnesi olmak zorunda olmayan tesisatçının da yaptığı ișin cinsine göre bağlı bulundugu vergi dairesinden tesis veya proje yapma mukellefi olduguna dair bir belgeyi her yıl ișletmeye vermesi,

zorunludur.

d) İșletmeler kendilerine kaydolan elektrik tesisatçılarının isimlerini her takvim yılının sonunda bu kimselerin bağlı olduğu vergi dairelerine bildirecektir.

e) Kamu kurulușlarının ve özel kurulușlann, görevli mühendislerine veya yetkili elektrik tesisatçılarına kendi kurulușlarına ait yerler için yaptıracakları projelerde, hazırlayanların ad ve imzalarının bulunması zorunlu olup bunlardan ayrıca serbest çalıștıklarını kanıtlayan belgeler istenmeyecektir.

f) Aynı șekilde bu gibi kurulușlara ait tesislerin yapımında çalıșan ve kurulușta görevli olan yetkili elektrik tesisatçılarından, serbest çalıșan tesisatçılardan istene belgeler istenmeye-cektir.

Açıklama: Özel kurulușlarda görevli mühendislerin veya yetkili elektrik tesisatçılarının hazırladıkları projenin çalıștıkları kurulușa ait olduğunu kanıtlayan bir belgeyi proje dosyasına koymaları gerekir.

Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca onaylanmıș elektrik iç tesisat projelerinin bașka bir kuruluș tarafından ayrıca onaylanması gerekmez.

Madde 8- TESİSİN BAȘKA BİR ELEKTRİK TESİSATÇISI TARAFINDAN TA-MAMLANMASI

Ölüm, sürekli hastalık yer değiștirme ve ișverenle sorumlu elektrik tesisatçısı arasında çıkan anlașmazlık gibi olağanüstü ve zorunlu durumlarda bir tesisatçının sorumluluğu altında yapımına bașlanılmıș olan bir tesisin bașka bir tesisatçının sorumluluğu altında tamamlanmasına önceki sorumlulukların sürmesi șartı ile izin verilebilir.

Anlașmazlıkları sonuçlandırmak için görevli ve yetkili mahkemelere bașvurmak hakkı saklı kalmak üzere ișverenle, tesisatçının aralarında doğabilecek anlașmazlıkları önlemek için her iki tarafın yararlarını korumak amacı ile bir sözleșme yapmaları uygun olur, Bu sözleșmede özellikle șu bilgiler yer almalıdır:

Tesisin bitirileceği tarih ve tesise dair șartname vb.

Yapılacak tesisin onaylanmıș projesi.

20 2121


Ödeme șartları.

Sözleșme ile yapımı yüklenilen tesisin olağanüstü ve zorunlu görülen durumlarda dıșında bașka bir elektrik tesisatçısına devredilemeyeceğinin belirtilmesi.

Kullanılarak gereçlerinin cinsinin ve özelliğinin belirtilmesi.

Madde 9- KURULU TESİSLERİN DEĞİȘTİRİLMESİ VA DA BÜYÜTÜLMESİ

Kurulu tesislerin değiștirilmesi yada büyütülmesi için elektrik tesisatçısı, önceden var olan projenin esasına etki eden durumlar varsa, bunların değișiklik projesi ile ișletmeye sunacak, yoksa gerekçesini açıklayarak ilk önce ișletmenin iznini alacaktır.

V.B. İÇ TESİSLERİN YAPILMASINDA GÖZÖNÜNDE BULUNDURULACAK KONULAR

Madde 10- KURULU GÜÇLERİN DEĞİȘTİRİLMESİ

Yeniden yapılacak tesislerde ve kurulu tesislerin değiștirilmesi yada genișletilmesi duru-munda ișletme en geç 3 hafta içinde isteklilere cevap verecektir.

Madde 11- ELEKTRİK TESİSATÇISINI İȘE BAȘLAMASI

Elektrik Tesisatçısı, ișe bașlamadan önce, tesis sahibi tarafından tercih edilerek belirlen-miș denetim kurulușunun adını belirten dilekçeyi, tesisle ilgili olarak doldurduğu ișe bașlama bildirimini (Örnek-1) ve önceden hazırlanarak ișletmeye onaylatılmıș elektrik tesis projesini veya proje dosyasından alacağı tesiste planını ișletmeye ve söz konusu denetim kurulușuna verecektir. İșe bașlama bildiriminde; tesisin yeri ile ilgili ilgili ada, pafta) elektrik tesis projesinin onay tarihi ve sayısı, tesisin ruhsat tarihi ve sayısı, tesisi yapacak elektrik tesisatçısının adı ve unvanı buluna-caktır.

İș bașlama bildiriminin ișletmece kabul edilmesinden sonra iș bașlanacaktır.

Madde 12- TESİSİN YAPIMINA BAȘLANILDIĞININ İȘLETMEYE BİLDİRİLİMESİ

Elektrik Tesisatçıları tesisin yapımına bașladıkları zamanı ișletmeye ve denetim kurulu-șuna yazılı olarak bildireceklerdir.

Teknik gerekler ya da idari zorunluluklar nedeniyle ișletmece istenecek değișiklikler ya-zılı olarak bildirilmek șartı ile tesisatçılar tarafından yapılır.

Madde 13- TESİSTE YAPILABİLECEK DEĞİȘİKLİKLER

Tesiste yapılabilecek değișiklikler, yetki sınırları içinde kalmak koșulu ile kurulu gücün %20’sini geçmeyecektir. %20’yi geçmeyecek değișikliklerle ilgili olarak mevcut proje üzerinde proje müellifi tarafından yapılacak değișiklikler, ișletmece onaylanıp tesisatçı tarafından denetim kurulușuna bildirildikten sonra bu bölümlerin yapılmasına bașlanacaktır.

Zorunlu nedenlerle tesiste yapılacak değișikliklerin %20’yi geçmesi durumunda uygula-ma projesi yeniden hazırlanacaktır.

Elektrik tesisi bulunan bina bölümlerinde yapılacak tesis değișikliklerinde, (ana kolon ve/veya kolon kesitinin değișmesi ve benzeri gibi ) esasa ilișkin değișiklikler olması durumunda değișiklik projesinin tasarımlanmasında yapıdaki elektrik tesisinin tümü göz önünde bulunduru-lacaktır.

İș bittikten sonra tesis șebekeye bağlanmadan önce tesisin esaslarını etkilemeyen deği-șiklikler varsa yapılan bu değișiklikler ilgili kurulușun onayından geçmek șartı ile son durumu

2222


23

gösterir proje 4 takım olarak ișletmeye verilecektir. Bu proje onaylandıktan sonra birisi ișletmece alıkonulacak diğerleri ise denetim kurulușu ve tesis sahibine de verilmek üzere tesisatçıya teslim edilecektir.

Madde 14- YAPILMIȘ TESİSLERİN KULLANILMASI VE İNSANLARIN UYA-RILMASI

Elektrik tesisatçıları, yaptıkları tesislerde aboneleri elektrik kaza ve tehlikelerin karșı uyaran ve tesisin nasıl kullanılacağını gösteren yazılı ișletme yönergeleri vermek zorundadırlar.

V. C. BAĞLANTI ȘARTLARI VE TESİSİN GÖZDEN GEÇİRİLMESİ

Madde 15- İȘLETMEDEN ELEKTRIK BAĞLANTlSININ YAPILMASININ İS-TENMESİ

Tesisin yapımı tamamlandıktan sonra 30 gün içinde tesisatçı ișletmeden elektrik bağlan-tısının yapılmasını isteyecektir. Bu konuda așağıda yazılı șartların tümünün yerine getirilmesi gerekmektedir.

Tesisatçı, düzenlediği iș bitirme bildirimini (Örnek - 2) ve denetim kurulușu tarafından düzenlenen elektrik iç tesisi uygunluk belgesini ișletmeye verecektir. İș bitirme bildirimini tesis sahibi ve tesisatçı imzalayacaktır.

Tesisatçı, kendisinden istenen proje, plan, yazı ve bilgileri ișletmeye verecektir.

30 gün içerisinde tesisatçının elektrik bağlanmasını istememesi durumunda tesis sahibi de dene-tim kurulușunun verdiği uygunluk belgesi ile elektrik verilmesi için ișletmeye bașvurabilir.

Elektrik iç tesis ișlerinin yapılmasında yapının veya birden fazla bloktan olușması ha-linde yapı grubunun tümüne ilișkin proje esas olup yapı/yapı grubu, bloklara veyadairelere yada bașka bölümlere ayrılarak projesi hazırlanamaz, ayrı tesisatçılar tarafından elektrik bağlanması isteğinde bulunulamaz.

Madde 16- KİRACILARLA EVSAHİPLERİ ARASINDA ANLAȘMAZLIKLAR

Elektrik isteğinde bulunan kimse yapı sahibi değilse ve elektrik tesisinin yapılması yada değiștirilmesi nedeni ile ev sahibi ile aralarında çıkabilecek her türlü anlașmazlıktan kendisinin sahi olduğunun biya noterden onaylı bir belge veremiyorsa, ișletmeye așağıdaki açıklamalar uy-gun olarak düzenlenmiș ve yapı sahibi yada vekili tarafından imzalanmıș bir yükümlülük belgesi (taahhütname) vermek zorundadır.

Bu belgede:

Yapı içinde yada yapının kiraya verilen bölümünde elektrik tesisi yaptırılması yada elekt-rik kullanılması için aboneye izin verildiği

Kendi yapısına elektrik verilebilmesi için yapının içine ve dıșına konulacak tüm düzen-lerin kurulmasının uygun görüldüğü ve bunun için de ișletmenin hiçbir șekilde zarar karșılığı ödemek zorunda olmadığı bildirilmelidir.

Bașka biçimde elektrik verilmediğinde ișletmenin de izni alınarak yapı dıșına konsol yada dam direği konulabileceği gibi sıva üstü yada sıva altı kolon tesisi de yapılabilir.

Madde 17- ABONENİN ȘEBEKEYE BAĞLANMASI

Bir abonenin șebekeye bağlanması için yüksek veya alçak gerilim șebekesinden besleme hattı çekilmesi iși, ișletme gerekli veya uygun gördüğünde tesis sahibi tarafından yapılır. İșletme isterse, giderleri tesis sahibince karșılanmak koșulu ile bu ișleri kendisi de yapar.

Besleme hattı șebekenin bir parçası olup, kuruluș’a aittir.

22 2323


Madde l8- SAYAÇ VE SİGORTALARIN BÜYÜKLÜĞÜ VE YERLERİNİN BE-LİRLENMESİ

Sayaç, kofre ve besleme hattı koruma elemanlarının türü, büyüklüğü nereye konulacağı, besleme hattının yapıya nereden gireceği proje onayı sırasında ișletmece belirlenerek projeye iș-lenir. Konut dıșı tesislerde (hastane, iș merkezi, okul vb.) bunların yeri ișletmenin onayı alınmak kaydıyla değiștirilebilir.

Elektrik iç tesislerinde kullanılacak sayaçlar yürürlükte bulunan mevzuat hükümlerine uygun olmalıdır (Ahır, kümes gibi basit tarım binaları, barakalar, basit köy evleri ve geçici olarak elektrik verilen șantiye, lunapark ve benzeri abonelikler hariç).

Çok basit tarım binaları, barakalar, basit köy evleri hariç yapı bağlantı kutusuna (ana buat veya kofre) yangın koruma, sayaç kolon devrelerine ise hayat koruma eșikli, düzeneği ile birlikte termik manyetik șalter veya otomatik sigorta (ayrı ayrı veya birlikte) konulmalı ve tüm koruma düzenleri arasında seçicilik sağlanmalıdır. Yapıda tek sayaç varsa, kofre tesis edilemez.

Bu maddeye aykırı olarak yapılan tesise ișletme kesinlikle elektrik vermez.

Madde 19- İÇ TESİSLERİN DENETLENMESİ VE MUAYENESİ

İș tesis, denetim kurulușu tarafından, tesisin yapım ișinin her așamasında denetlenecektir. Denetim. Örnek-3’de belirtilen teknik hususları da içeren ve denetim kurulușu tarafından detayla-narak standardize edilecek bir muayene formuna göre yapılacak ve uygun bulunması halinde bir asıl iki adet suret olmak üzere belgelendirilecektir. Uygunluk belgesinin asıl tesis sahibine, bir sureti ișletmeye verilmek üzere tesisatçıya verilir. Bu suret denetim kurulușu tarafından arșivlenir.

İç tesise ait bu uygunl.uk belgesi elektrik bağlantı bildirimi (iș bitimi) ile birlikte ișlet-meye verilecektir. Ahır, kümes gibi basit tarım binaları, barakalar ve basit köy evleri için denetim kurulușu tarafından verilecek iç tesise ait uygunluk belgesi aranmayacak, bu tür tesislerde ișletme tarafından yapılacak muayene yeterli olacaktır.

4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkındaki Kanun kapsamındaki denetim kurulușlarının ala-cakları minimum ücretler ve ödeme șekilleri, bu Kanun ve ilgili mevzuatta belirlenmiștir. Yapı Denetim Kurulușları tarafından denetlenen yapılardan ayrıca bir ücret alınmaz.

Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından çıkarılan ilgili mevzuata göre I. Sınıf Yapılar olarak tanımlanan ahır, kümes gibi basit tarım binaları, barakalar, basit köy evleri ve geçici olarak elektrik verilen șantiye, lunapark ve benzeri abonelikler hariç yapılardan alınacak muayene ücret-leri, Bakanlığın uygun mütalaası alınarak kuruluș tarafından her yıl Ocak ayı içinde belirlenir.

Denetim Kurulușunun vereceği uygunluk belgesine sahip olan elektrik iç tesisinin kuru-luș tarafından tekrar muayene edilmez; zorunlu hallerde edilmesi durumunda bu iș için ayrıca bir ücret alınmaz.

Elektrik iç tesislerine ait uygunluk belgesi olmayan veya muayeneler sırasında uygun bulunmayan tesise enerji verilmez. Bu ișlemler sırasında tesisatçının bulunması istenir. Ancak tesisatçının bulunmaması bu ișlemin sonuçlandırılmasına engel olamaz.

Denetim ișlemleri ve muayene sırasında; istenildiğinde ișçi, merdiven, ölçü aletleri vb. araçlar tesisatçı tarafından ücretsiz olarak denetim kurulușuna veya ișletmenin emrine verilir.

Tesisatçının muayene sırasında bulunmaması durumunda, söz konusu imkanlar ișletmece sağlanır.

2424


25

Madde 20- ELEKTRİK TESİSATÇININ SORUMLULUĞU

Elektrik tesisatçısı, tesisin sağlamlılığından, niteliklerinden, usulsüz ve tekniğe aykırı olarak yapılmıș olmasından doğacak zararlardan sorumludur Bu tesisin yoklanması ve șebekeye bağlanması olayı, tesisatçıyı bu sorumluluktan kurtaramaz.

Madde 21- YÖNETMELİĞE UYGUN OLMAYAN TESİSLER

Bu yönetmeliğe uygun olarak tesis edilmeyen ve uzunluk belgesine sahip olmayan iç tesislere ișletmece elektrik verilmez.

Madde 22- İZİN VERİLEN EN BÜYÜK YÜK DEĞERİ

Üç fazlı tesislerde nötr iletkeni bulunanımda faz-nötr arasına nötr iletkeni bulunmayan-larda iki faz arasına bağlanacak yükün değeri (bağlantı gücü) en çok 5 KW olabilir. KW’in üze-rindeki beslemeler üç farlı sistemle yapılır.

Bu hükmün uygulanmasmda bazı yörelerde teknik zorunluluklardan dolayı değișiklik yapılması, gerekli tedbirlerin alınması kaydıyla, kuruluș Yönetim Kurulu veya karar organının yetkisindedir.

Madde 23- İȘLETME TARAFINDAN GEREÇ ÖRNEĞİ İSTENİLMESİ

İșletme, incelemek için ve tesisin yapılmasından sonra geri verilmek șartı ile, kullanıla-cak gereçlerin birer örneğini isteyebilir.

Madde 24- TESİSLERDE KULLANILACAK GEREÇLER VE AYGITLAR

Tesisin yapımında kullanılacak gereç ve aygıtlar, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca hazırlanmıș olan bu konuya ait yönetmelik hükümlerine ve Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca hazırlanmıș ilgili teknik șartnamelere ve varsa Türk Standartlarına uygun olacaktır. Bu gereç ve aygıtların Türk Standartlann Enstitüsünden alınmıș “Kalite belgesi” yada “Standarda uygunluk belgesi” bulunmalı, bu yoksa Elektrik Mühendisleri Odası kalite belgesi bulunan gereç yada ay-gıtlar kullanılmalıdır.

Madde 25- GEÇİCİ TESİSLER

Geçici tesislerde bu Yönetmelik hükümlerinden bazı durumlarda ayrıla bilinir, fakat böyle durumlarda ilgililer yazılı olarak ișletmeye bașvur: nalı ve ișin gereklerine göre belirlenmiș olan șartları ișletmeden öğrenmelidir. Geçici tesislerin kurulu kalma süresi ișletmeye bildirilme-lidir. İșletme gerekli gördüğünde bu süreyi azaltabilir.

Madde 26- MOTORLAR

Anma gücü 0.5 kilovatı geçmeyen bir fazlı motorlar, elektrik priz linyelerine bağlanabilir.

0.5 kilovattan, 3 kilovata kadar olanlar için ayrı bir hat çekilir ve bunlar 22. maddedeki kurallara uygun olarak bir faz üzerine bağlanabilir.

Madde 27- ANMA GÜÇLERİ 3 KİLOVATTAN BÜYÜK OLAN MOTORLAR

Anma güçleri 3 kilovattan büyük olan motorların üç fazlı șebekelere bağlanabilmeleri için üç fazlı olmaları gerekir.

Madde 28- İZİN VERİLEN GERİLİM DEĞİȘME ORANI

Elektrik șebekelerinde 0.5’den fazla gerilim dalgalanmalarına neden olan tesislerin elekt-riği kesilir.

24 2525


Madde 29- YÖNETMELİĞE UYMAYAN ELEKTRİK TESİSATÇILARI

Bu yönetmeliğe aykırı davranan elektrik tesisatçıları için genel hukuk hükümleri çerçe-vesi içinde gerekli adalet kurulușlarına bașvurulur.

VI. TEKNİK KONULARLA İLGİLİ HÜKÜMLER

VI.A. KORUMA TEDBİRLERİ

Gerek canlıların gerekse eșyaların güvenliğini sağlamak için elektrik iç tesislerinin yapıl-masında ve ișletilmesinde așağıdaki koruma tedbirlerinin alınması gereklidir.

VI.A.l. KAZALARIN ÖNLENMESİ

Madde 30- GERİLİM ALTINDA BULUNAN BÖLÜMLERE DOĞRUDAN DOĞ-RUYA DOKUNMA KARȘI KORUMA

a.l - Elektrik ișletme araçlarının gerilim altında bulunan bölümleri ya bütün devreleri boyunca yalıtılmıș olmalı yada yapılıșları, durumları ve düzenlenme biçimleri ile ya da özel dü-zenler aracılığı ile doğrudan doğruya dokunmaya karșı korunmuș olmalıdır.

Elektrik ișletme yerleri ile kilitli elektrik ișletme yerlerindeki ișletme araçları bu hükmün dıșındadır.

a.2 - Lâk yada emaye tabakası, oksit tabakası ve özel maddeler emdirilmiș olsa da lifl i maddelerden yapılan örtüler (dokunmuș gereçler ve örgülü șeritler), dokunmaya karșı koruyucu yalıtma sayılmaz.

a.3 - Kaynak tesislerinde, tavlama ve eritme ocakları ile elektroliz tesisleri gibi elektro kimyasal tesislerde, teknik ve ișletme bakımından yapılması imkansızsa, dokunmaya karșı ko-ruma yapılmayabilir. Bu durumlarda, çalıșma sırasında üzerinde durulan yerin yalıtılması, yalı-tılmıș ayakkabı ve aygıtlar kullanılması gibi diğer tedbirler alınmalıdır. Bunların dıșında tesisin uygun yerlerine uyarma levhaları da așılmalıdır.

a.4 - Anma gerilimi Madde 34’de yazılı yöntemlerden birine göre, elde edilmek șartı ile, 42 volta kadar olan anma gerilimlerinde el ulașma uzaklığı içinde de gerilimli bölümlere doğru-dan dokunmaya karșı koruma yapılmayabilir. Bu hafi fl etid hüküm yangın yada patlama tehlikeli olan ișletme yerlerinde 34. maddeye göre, koruma amacı ile küçük gerilim kullanılması durumun-da uygulanmaz.

b) Tel kafes, delikli sac ve benzeri ile yapılan bölmeler, üzerlerinde standart deney par-mağı ile gerilimli bölümlere dokunmaya elverișli olan delikler bulunmadığında; ișletme gereği gerilim altında bulunan bölümlere doğrudan dokunmaya karșı koruma düzeni sayılabilir.

c) Kapaklar, koruyucu tel kafesler, gövde vb. tesis bölümleri güvenilir bir biçimde tuttu-rulmuș olmalı ve mekanik bakımdan dayanıklı olmalıdır.

d) EI ulașma uzaklığı içinde bulunan iletken ve kabloların koruyucu örtü ve dıș kılıfl arı elektrik ișletme araçlarının mahfazaları içine sokulmalıdır.

Kablo bașlıkları ve bağlantı kutularından bașka hiçbir metal örtü, elektrik ișletme araçla-rının bağlantı yerinin içine girmemelidir.

2626


27

Madde 31- GERİLİM ALTINDA BULUNAN BÖLÜMLERE DOLAYLI OLARAK DOKUNMAYA KARȘI KORUMA

a) Dokunma, gerilimlerini meydana gelmesine neden olan örneğin gövde teması gibi yalıtkanlık bozukluklarının baș göstermesi, her șeyden önce ișletme araçlarını güvenli yapılma-sı, özellikle uygun yalıtkan maddelerin kullanılması ve ișletme gereği gerilim altında bulunan bölümlerin kusursuz olarak yalıtılması (ișletme yalıtımı) ve elektrik tesislerini yetkili elektrik tesisatçıları tarafından özenle yapılmasıyla önlenmiș olmalıdır.

b) Bunlardan bașak Madde 32a.l’de belirtilen durumlarda ek koruma tedbirlerinin uygu-lanması gereklidir.

b.l - Ek koruma tedbirlerinin uygulanması, elektrik ișletme araçları yapımcılarının üret-tikleri araçları kusursuz olarak yapmak zorunluluğundan kurtarmaz. Yapımcı daha sonra, tesisle-rin kurulușu sırasında böyle koruma tedbirlerinin alınacağına asla güvenmemelidir.

b.2 - Elektrik tesislerinde bir arıza durumunda yüksek dokunma geriliminin meydana gelmesini yada sürmesini önleyeceğinden, tesislerin kurulmasında koruma tedbirlerine çok önem verilmelidir.

c) Bu yönetmeliğe göre 50 V’un üstündeki gerilimler, yüksek dokunma gerilimidir. Alter-natif gerilimlerde etken değer esas alınır.

d) Gerilim altında bulunan bölümlere dolaylı olarak dokunmaya karșı korunmak için alınan tedbirler șunlardır:

Koruyucu yalıtma, küçük gerilim, koruma topraklaması, sıfırlama, koruma hat sistemi, hata gerilimi koruma bağlaması, hata akımı koruma bağlaması ve koruyucu ayırma.

e) Șebeke (sistem) tiplerine göre așağıda belirtilen koruma yöntemleri uygulanabilir:

TN Sistemi: Așırı akıma karșı koruma (sistemin her üç șeklinde), hata akımı koruması (TN-S sisteminde).

TT Sistemi: Așırı akıma karșı koruma, hata akımı koruması, hata gerilimi koruması.

İT Sistemi: Așırı akıma karșı koruma, hata akımı koruması, hata gerilimi koruması, yalı-tım kontrolü.

Madde 32- GERİLİM ALTINDA BULUNAN BÖLÜMLERE DOLAYLI OLARAK DOKUNMAYA KARȘI KORUMA TEDBİRLERİN ALINMASI İÇİN GENEL BİLGİLER VE BU TEDBİRLERİN UYGULANMASI

a) Uygulama

a.l - așağıdaki tesislerde koruma tedbirlerini alınması gereklidir:

i) Așağıda a.2’de yazılı olanların dıșında, toprağa göre gerilimi 50 Voltun üzerinde olan tesisler ve ișletme araçlarında.

ii) Bundan önce geçerli olan yönetmeliğe göre koruma düzenleri gerekli görülmemiș, fakat a.l-i’ye göre șimdi yapılması istenilen yerlerdeki kurulu tesislerin genișletilmesinde ve ge-nișletme sırasında kurulu tesislerde,

iii) Bașlangıçta așağıdaki a.2 ii.2 maddesine göre düzenlenmiș olan, fakat sonradan su, havagazı ve ısıtma tesisleri gibi rastgele dokunulabilen, toprakla bağlantısı bulunan düzenlerin tesis edilmesiyle daha önceki yalıtıcı özelliklerini kaybetmiș olan yerlerdeki kurulu tesislerde.

26 2727


a.2 - Așağıdaki tesislerde ve ișletme araçlarında koruma tedbirlerini alınması gerekmez:

i) Toprağa göre gerilimi 50 Volta kadar olan tesislerde ve ișletme araçlarında.

ii) Toprağa göre gerilimi 250 Volta kadar olan.

ii.l) Belli dönemlerde muayene merkezlerinde denetlene elektrik sayaçları tarife aygıtları gibi genel elektrik șebekesinin elektrik enerjisini ve gücünü ölçmek için kullanılan ișletme araç-larında.

Açıklama: Bu ișletme araçlarında koruyucu yalıtma yapılması öğütlenir.

ii.2) İçinde rasgele dokunabilecek, toprakla bağlantısı bulunan su, gaz yada kalorifer bo-ruları bulunmayan ve zeminleri yalıtılmıș olan yerlerdeki iç tesislerde.

Açıklama: Șüpheli durumlarda zeminin yalıtkanlığı 48. maddedeki ölçme usulü ile belir-lenmelidir.

iii) Toprağa karșı gerilimi alternatif akımda 1000 V ve doğru akımda 1500 V’a kadar olan.

iii.1) Yalıtıcı kılıfl ı metal borular, çok damarlı tesis iletkenleri yada kabloları korumak için kullanılan metal borular, yalıtkanla kaplı metal tesis kutuları (sıva altı tesis buatları bağlama ve dağıtım buatları), iletkenlerin metal kılıfl arı, iletken ve kabloların zırhları ve toprak içerisine döșenmemișse kabloların metal kılıfl arı.

iii.2) Dağıtım șebekelerindeki dam direkleri ve bunlara iletken olarak bağlanmıș olan metal parçalar.

b) Yapım esasları 33. - 40. Maddelerde açıklanmıș olan koruma düzenlerin i seçiminde mahalli șartlar göz önünde bulundurulmalıdır.

İnșaat șantiyeleri, tarımsal ișletme yerleri gibi özel ișletme yerleri için ișaret edilen hü-kümlere uyulmalıdır.

Açıklama: Sayaç tabloları, sayaç dolapları ve kablolu dağıtım kutuları için koruyucu yalıtıma yapılması öğütlenir.

b.1 - Uygulanan koruma sistemlerini etkisi așağıdaki gibi sağlanmalıdır:

Bu sistemler dayanıklı bir biçimde yapılmalıdır.

ii) Koruma iletkenli sistemlerde bağlantılar doğru bir biçimde yapılmalı ve VI.A.4 bölü-müne göre muayene edilmelidir.

iii) Gerilim altında olmayan tüm iletken tesis bölümlerini birbirlerine, koruma, iletkeni bağlantı klemensine ve koruma iletkenine bağlantıları iyi iletken bir biçimde yapılmalıdır.

iv) İșletme araçları bilinçli olarak kullanılmalıdır:

iv.1) Topraklama kontağı olan prizler, koruma iletkenine bağlanmadan kullanılmamalı-dır.

iv.2) Topraklama kontağı olan prizlerin bulunduğu bir yerde yada koruma iletkenli bir koruma sisteminde kullanılan ișletme araçlarında topraklama kontağı olmayan prizler ve koruma düzeni olmayan ișletme araçları kullanılmamalıdır.

Küçük gerilim ve koruyucu ayırma sistemi ile korunan tesislerde kullanılan prizler bu hükmün dıșındadır.

2828


29

v) Aynı yerlerde çeșitli koruma sistemlerini birbirlerini, çalıșmaları bozulacak biçimde etkilemeleri önlenmelidir.

b.2 - Koruma iletkenlerinde așağıdaki özellikler bulunmalıdır:

i) Koruma iletkeni olarak kullanılan yalıtılmıș iletkenler ve kablolar bütün uzunlukları boyunca belirli renklerde ișaretlenmiș olmalıdır. Sıfır iletkenleri de aynı biçimde ișaretlenmelidir ve bu ișaret bașka hiçbir iletken için kullanılmamalıdır.

i.1) Bağlama ve dağıtım tesisleri ile elektrikli tașıt iletkenlerinde, koruma iletken yada bu iletkenin bağlantı yeri, örneğin șekli yada yazı ile ișaretlenmișse yukarıda belirtilen renkli ișaret-leme yapılmayabilir.

i.2) Koruma iletkeni elektrik ișletme araçlarını gövdeleri yada çelik yapı bölümlerinden meydana geliyorsa, renkli ișaretleme yapılmayabilir.

i.3) Renkli ișaretleme hava hatlarında da yapılmayabilir.

i.4) Dayanıklı bir ișaretleme yapma imkanı yoksa çıplak koruma iletkenlerini ișaretlen-mesi gerekmez.

Açıklama: Örneğin maden eritme tesisleri, kimya tesisleri vb. tesislerde bozucu özellik-teki hava ve kir nedeni ile her zaman dayanıklı bir ișaretleme yapılamaz.

ii) Koruma iletkenini kesiti, koruma iletkenli koruyucu sistemlerin kendi bölümlerinde verilmiș olan hükümlere uygun olmalıdır.

iii) Koruma iletkeni özenle döșenmeli ve toprak ișareti ile belirtilmiș olan bağlantı nokta-larına bağlanmalıdır.

iv) Metal yapı bölümlerini koruma iletkeni olarak kullanılmasında așağıda yazılı șartların sağlanması yeterlidir:

iv.l) Elektrik ișletme araçlarının metal gövdeleri yada bunların çelik yapı bölümleri ile elektrik tesislerinin vinç köprüleri, tablolar, kablo tașıyıcı ızgaralar gibi metal bölümleri elektrik-sel iletkenliği yeterli olan bir bütün meydana getirmelidir.

iv.2) Yukarıda yazılı metal yapı bölümleri vb. ek yerleri, iyi iletken kalacak biçimde kaynak yapılmalı yada uygun yardımcı gereçler kullanılarak cıvata yada perçinlerle birbirine bağlanmalıdır.

iv.3) Metal yapı bölümlerinin elektrik ileten kesimleri, iletkenlik bakımından en az gerek-li koruma iletkeninin kesitine eșdeğer olmalıdır.

iv.4) Metal yapı vb. tesis bölümleri, uygun yardımcı gereçler kullanılarak koruma iletke-nine bağlanmalıdır. Bu bağlantılar, kendiliğinden gevșemeyecek biçimde yapılmalıdır.

iv.5) iv.2 madde bölümüne göre koruma iletkenini meydana getiren çeșitli metal yapı bölümlerini sökülmesi, koruma iletkenini kesilmesine neden olmamalıdır.

iv.6) Gerdirme telleri, askı telleri, metal tesis boruları, metal hortumlar vb. tesis bölümleri koruma iletkeni olarak kullanılmamalıdır.

iv.7) Civatalar koruma iletkenini bağlantı yeri olarak kullanılamazlar.

v) Bükülebilen kordon ve iletkenler:

v.l) Koruma düzeni gerekmeyen ve kullanılmayan kapalı yerlerde, bükülebilen kordon ve iletkenler, fi ș-priz düzeni kullanılmadan doğrudan doğruya tesise yada ișletme araçlarına bağla-nırsa, bunlarda koruma iletkeni bulunmayabilir.

28 2929


v.2) Așağıdaki durumlarda nötr iletkeni koruma iletkeni olarak kullanılabilir:

v.2.l) Yalıtkan kılıfı lastik olan ve neme dayanıklı iletkenler sabit olarak döșenirse ve bunların kesitleri en az 10 mm²’lik bakıra eșdeğer olursa.

v.2.2) Bu iletkenler tașınabilen hat olarak kullanılırsa, fakat bu durumda kesitleri 10 mm²’lik bakıra eșdeğer olursa ve bunlara ait fıș-priz düzenlerinde, kutupların farklı biçimde bağ-lanmasını önleyen bir güvenlik düzeni bulunursa.

vi.) Koruma iletkenini ve bağlama yerlerini kendiliğinden gevșemesi önlenmelidir.

vii) Așağıdaki durumlarda birden fazla akım devresi için ortak bir koruma iletkeni kulla-nılabilir:

vii.l) Koruma iletkeni ayrı olarak, mekanik bozulmalara karșı yeteri kadar korunmuș ve olabildiğince kendi akım devreleri boyunca çekilmișse.

vii.2) Koruma iletkeni 57. maddeye göre kendi akım devreleri ile ortak bir kılıf içinde ise.

Bu koruma iletkenini kesiti, en büyük faz iletkeni kesitine göre seçilmelidir.

b.3 - Fiș ve priz düzenleri

i) Fișler, prizler ve ara prizler yürürlükteki Türk Standartlarına uygun olmalı ve elektrik aygıtlarını fi șlerinde ve prizlerinde topraklama kontağı (koruyucu kontak) bulunmalıdır.

Koruyucu yalıtmalı tüketim araçlarının fi ș-priz düzenlerinde topraklama kontağı bulun-mayabilir.

ii) Koruyucu ayırma düzeni kullanılan tesislerde prizlerin topraklama kontağı bulunma-yabilir

iii) Fișler, aynı tesiste daha yüksek bir gerilim için kullanılan prizlere sokulamayacak yapı ve özellikte olmalıdır.

b.4 - Koruyucu yalıtmalı tüketim araçları

i) 33. maddede açıklanan koruyucu yalıtmalı tüketim araçları için așağıdaki hükümler uygulanır:

Koruyucu yalıtmalı tüketim araçlarına madde 32b.2.iii’deki hükmün dıșında, bir koruma iletkeni bağlanamaz.

ii) madde 32b.2-v’deki hükmün dıșında, koruyucu yalıtmalı tüketim araçlarına sabit ola-rak bağlanan bükülebilen iletkenlerde; koruma iletkeni bulunamaz.

Bununla birlikte aracı çalıștırmak için üç damarlı bir kordon kullanıldığında, üçüncü ilet-ken koruma iletkeni olarak tüketim araçlarına bağlanamaz.

iii) Tüketim araçlarına sabit olarak bağlanmıș olan ve koruma iletkeni bulunmayan bü-külebilen kordonlarla birlikte bir bütün meydana getiren lastik yada termoplastik gibi yalıtkan maddelerde yapılan fi șler, topraklama kontağı olan prizlere uymalı, fakat kendilerini topraklama kontağı bulunmamalıdır.

Bu fi șlerin yan tarafl arındaki oyukların içine konulan metal levhacıklar, koruma kontağı sayılmaz. Çünkü, bunlar koruma iletkenlerine bağlantı sağlamaz.

iv) Fiș ile bir bütün meydana getiren, koruma iletkeni bulunmayan bükülebilen kordonlar, yalnız koruyucu yalıtmalı tüketim araçlarında kullanılabilir.

3030


31

b.5- Örneğin koruma iletkeni bulunmayan uzatma kordonları, aygıt kordonları yada topraklama kontağı olmayan ara fi șlerle bir tesisin koruma düzenleri kaldırılmamalı ve etkisiz duruma getirilmemelidir.

c) Potansiyel dengelemesi

c.1- Potansiyel dengeleme iletkenleri, koruma iletkenleri gibi ișaretlenebilir.

c.2- Gerektiğinde kullanılacak olan potansiyel dengelemesi 62. ve 63. maddelere göre yapılmalıdır.

Madde 33- KORUYUCU YALITMA

a) Koruyucu yalıtma yapılamasının amacı, toprakla temasta bulunan iletken bölümlere yada üzerinde durulan yere karșı yüksek dokunma gerilimlerinin etkisinde kalmayı önlemektir.

b) İșletme araçlarının koruyucu olarak yalıtılması, çalıșma sırasında üzerinde durulan yerin yalıtılmasına yeğlenmelidir.

c) İșletme araçlarına da koruma tedbiri olarak koruyucu yalıtma uygulandığında, gerilim altında olmayan bütün iletken tesis bölümleri yalıtkan bir madde ile sıkı ve dayanıklı bir biçimde kaplanmalıdır. Bunun yerine ișletme yalıtımına ek olarak, dokunulabilen iletken parçalar, sağlam bir biçimde tutturulan yalıtkan parçalarla arıza durumunda doğrudan doğruya gerilim altında ka-labilecek bütün bölümlerden ayrılabilir.

Açıklama: İșletme araçlarında koruyucu yalıtma, örneğin yalıtkan maddeden yapılmıș mahfaza ve kapaklarla, tamamen yalıtılmıș tesis gereçleri kullanılarak ve küçük makinelerin pres-lenmiș yalıtkan gereçlerden yapılması yada dișli, mil, hareket çubukları ve gövdelerde yalıtkan ara parçalarının kullanılması ile sağlanır.

Lak yada emaye tabaka, oksit tabakası ve özel maddeler emredilmiș olsa bile lifl i mad-deden örtüler (iletkenler üzerindeki dokunmuș gereçler ve örgülü șeritler) koruyucu yalıtma sa-yılmaz. Buna karșılık, yürürlükteki ilgili Türk Standartlarına uygun nemli yer iletkenlerinin dıș kılıfl arı, dokunmaya karșı koruyucu yalıtma sayılır.

d) Taban yalıtımının, yalnızca yerleri değișmeyen ișletme araçlarında izin verilir. Bunun için yalıtılmamıș durma yerleri ile el ulașma uzaklığı içinde bulunan, toprağa değen iletken bö-lümler yalıtkanla kaplanmalıdır. Bu örtüler așağıdaki șartlara uygun olmalıdır.

d.1- Dayanıklı olmalı ve ișletme araçlarına ancak üzerinde durulan yerlerden dokunula-bilecek kadar büyük olmalıdır.

d.2- Alt yapılarına sıkı biçimde bağlı olmalıdır. Elektrik ișletme yerleri bunun dıșında-dır.

d.3- Üzerinde durulan yalıtılmıș yerden ulașılabilen birden fazla ișletme aracı bulundu-ğunda bunların gerilim altında olmayan metal bölümlere iletken olarak birbirine bağlanmalıdır.

Madde 34- KÜÇÜK GERİLİM (ÇOK DÜȘÜK GÜVENLİK GERİLİMİ)

a) Küçük gerilim kullanılmasının amacı, yüksek dokuma gerilimlerinin baș göstermesini önlemektir,

b.l- Küçük gerilim dokunma düzeninde, anma gerilimi 42 V’dan daha yüksek olmamalı-dır.

b.2 - Bu koruma düzeninde, küçük gerilim tarafındaki gerilim altındaki bölümlerin

30 3131


- Topraklanmasına:

- Daha yüksek gerilimli bölümlere iletken olarak bağlanmasına izin verilmemelidir.

c) Küçük gerilimlerin elde edilmesi için așağıdaki aygıtlar kullanılabilir:

- Güvenlik transformatörleri,

- Sargıları elektriksel olarak birbirinden ayrı olan çeviriciler.

- Akümülatörler,

- Piller.

d) Küçük gerilimli akım devreleri așağıda yazılı șartlara uygun olmalıdır:

d.l - İșletme araçları ve hatlar en az 250 V’luk yalıtkanlık gerilimine göre yalıtılmıș olma-lıdır. (Oyuncak ve haberleșme aygıtları bunun dıșındadır.).

Șekil 6 - Küçük Gerilimin Elde Edilmesine İlișkin Örnekler

d.2 - Bu devrelerdeki fi șler, aynı yerde bulunabilecek olan örneğin 110 V yada 220 V gibi daha yüksek gerilimi tesisin prizlerine uymamalıdır.

Madde 35 - KORUMA TOPRAKLAMASI

Koruma topraklamasının amacı, insanları ve hayvanları tehlikeli dokunma ve adım ge-rilimlerine karșı korumak için gerilim altında olmayan iletken tesis bölümlerinde meydana gele-bilecek yüksek dokunma gerilimini sürekli olarak kalmasını önlemektir. Koruma topraklaması, anılan tesis bölümleri topraklayıcılara ya da topraklanmıș bölümlere bağlanarak yapılır.

b) Koruma topraklamasını uygulanmasında göz önünde bulundurulacak en önemli kural-lar așağıda açıklanmıștır.

b.l - Bir hata durumunda toprak teması akımı, devresini toprak üzerinden kaparsa (Șekil - 7), korunacak olan ișletme aracının koruma topraklama direnci așağıdaki șartı sağlamalıdır:

3232


33

Burada 50 V izin verilen en büyük dokunma gerilimi, Ia ise șebeke tarafında ișletme ara-cının önünde bağlanan așırı koruma aygıtının açma akımıdır. Koruma aygıtının anma akımı In ise Ia = k In’dir. Burada k katsayısı tesisin biçimine ve kullanılan aygıta göre farklı değerler alır. En çok kullanılan k katsayısı Çizelge -1’de verilmiștir.

Çizelge 1- Așırı Koruma Aygıtlarının Açma Akımlarının Anma Akımlarına Oranını Veren K Katsayıları (Ia = k.Ia)

Așırı Akım Koruma Aygıtı

Kullandığı Yer K

Eriyen telli sigorta

Kablo ve hava hattı șebekeleri 2,5

Tüketici Tesisleri

Hızlı kesen sigorta 3,5

Yavaș kesen sigorta≤ 50 A 3,5

≥ 63 A 5

Kısa devre akımı ile açan koruma anahtarı

Kablo ve hava hattı șebekeleri1.25 (1)

Tüketici tesisleri

Hat koruma anahtarı (2) 25 A’e kadar

Kablo ve hava hattı șebekeleri 2,5

Tüketici tesisleri 3.5

(1) Burada Ia= 1,25 IA olup IA aygıt üzerinde ayarlanan açma akımıdır.(2) Hat koruma anahtarı (anahtarlı otamatik sigorta, minyatür kesici ya da otomat) olarak adlandırılmaktadır.

AS: Ana Sigorta Ro: İșletme Topraklaması Rk: Koruma Topraklaması O: Orta iletken P: Parafudr

Șekil 7 - Toprak Teması Akımının Devresini Toprak Üzerinden Kapadığı Koruma Topraklaması Biçimleri

32 3333


b.2 - Yıldız noktası yada ișletme gereği topraklanmıș faz iletkeni ve tüketici tesisinin koruma iletkeni su borusu șebekesine (Șekil - 8) ya da yer altı kablo șebekesini koruyucu metal koruncağına bağlanmıș ise, koruma topraklama tesisi için așağıdaki șartlar geçerlidir:

-Yıldız noktası yada bir faz iletkeni topraklanan șebekelerde bir orta iletken (nötr iletke-ni) yada topraklanmıș a iletkeni, su borusu çok yerde ana su borularına yada ev bağlantılarında su borusu șebekesine bağlanmalıdır. Su borusu yerine yer altı kablosunun metal koruncağı kullanılı-yorsa, aynı șart bunun içinde geçerlidir.

-Șebeke hattı ile ișletme ve koruma topraklamalarının dirençlerinden meydana gelen akım devresini toplam direnci Ut/la değerinde büyük olmamalı.

olmamalıdır.

Burada Ut toprağa karșı gerilim, la ise topraklanmıș ișletme aracını șebekeye bağlayan așırı akım koruma aygıtının açma akımıdır.

b.3 - Evlerde, bürolarda, ticarethanelerde, ișliklerde vb. iș yerlerinde kullanılan tüketici aygıtların ve makinelerin fıș ve priz üzerinde tașınabilir bağlantılarının yapılmasında Șekil - 9’da gösterilen bağlantı șartları geçerlidir. Bu sekile uygun olarak aygıtın yada makinenin gövdesi, fi ș ve priz üzerinden koruma topraklamasına bağlanmalıdır.

b.4- Koruma iletkenlerini anma kesitleri en az Çizelge - 2’de yazılı değerlere uygun ol-malıdır.

b.1) Ayrıtma uygun olarak koruma topraklaması uygulanan șebeke ve tesislerde elektrik tüketim aygıtlarının sıfırlanmasına izin verilmez.

b.5- Tüketici tesislerinde orta iletken mekanik bakımdan korunmalı ve yalıtılmıș olarak çekilmelidir.

SU BORUSU ȘEBEKESİ

a: Orta (nötr) iletkini olan tesis b: Orta (nötr) iletkeni olmayan tesis

Șekil 8 - Toprak Teması Akımının Devresini Su Borusu Șebekesi Üzerinden Kapadığı Koruma Topraklaması Biçimleri

3434


35

a ... Doğru bağlantılar b ... Yanlıș bağlantı c ... Orta iletken (nötr iletkeni) d ... Koruma topraklaması

Șekil 9 - Elektrik Tüketicilerinin Koruma Topraklamasında Fiș ve Priz Üzerinden Tașınabilir Bağlantılarının Yapılması

b.6- Hava hattı șebekelerinde el ile ulașabilen uzaklıklar içindeki ișletme topraklaması iletkenleri, mekanik zorlamalar ve rasgele dokunmaya karșı korunmuș olmalıdır.

İșletme topraklaması iletkeninin ağaç direklerde ve yapılarda rastgele dokunmaya karșı korunması için 2.5 m uzunluğunda bir tahta çıta ile kapatılması yeterlidir. Demir ve beton direk-lerde ise ișletme topraklaması iletkenleri yalıtılmıș olarak çekilmelidir.

İșletme topraklaması iletkeni için çelik șerit kullanılırsa, en az 3 mm kalınlığında 100 mm²’lik bir kesit yeterlidir.

Çizelge 2 - Koruma iletkenlerinin anma kesitleri (en küçük kesitler)

Yanlıș Koruma İletkeninin Kesiti Çıplak Koruma İletkeninin Kesiti

Faz İletkeninin Kesiti mm²

Yalıtılmıș İletkenler mm²

4 İletkenli 0.6/1 kV’luk Kablo mm²

Korunmuș İletken mm² Korunmamıș I İletken mm²

0.5 0.5 - - -

0.75 0.75 - - -

1 1 - - -

1.5 1.5 1.5 1.5 4

2.5 2.5 2.5 1.5 4

34 3535


4 4 4 2.5 4

10 10 10 4 4

16 16 16 6 6

25 16 16 16 16

35 16 16 16 16

50 25 25 25 25

70 35 35 35 35

95 50 50 50 50

120 70 70 50 150

150 70 70 50 50

185 95 95 50 50

240 - 120 50 50

300 - 150 50 50

400 - 185 50 50

viii) Topraklama barasını kesiti, hiç olmazsa en büyük sigorta ile yada otomatik anahtarla korunan ișletme aracının koruma iletkeninin kesitine eșit olmalıdır.

ix) Koruma topraklamasının etkinliği, tesis ișletmeye sokulmadan önce VI.A.4 bölümün-deki kurallara göre denetlenmelidir.

Madde 36- SIFIRLAMA

a.1 - Sıfırlamanın amacı, ișletme araçlarının gövdesinde yüksek dokunma gerilimlerinin sürekli olarak kalmasını önlemektir.

a.2 - Sıfırlama, ișletme araçlarını gövdeleri

i)10 mm²’nin altındaki bakır iletken kesitlerinde ayrı bir koruma iletkeni üzerinden sıfır iletkenine bağlanarak.

ii) 10 mm²’nin üzerindeki bakır iletken kesitlerinde de doğrudan doğruya sıfır iletkenin bağlanarak, yapılır (Șekil -10).

a.3 - Anma gerilimleri 3x220 volta kadar olan ve orta iletkenleri bulunmayan önceden tesis edilmiș șebekelerin genișletilmesi durumunda bir faz iletkeni topraklanır ve sıfır iletkeni olarak kullanılırsa sıfırlama uygulanabilir.

Bu faz iletkeni ve topraklama iletkeni için de așağında hükümler aynı biçimde geçerlidir.

a.4 - Sıfırlama ancak așağıdaki șartlar altında koruma tedbiri olarak uygulanabilir;

ı) Akım kaynağı ya da transformatör ile elektrik tüketim aygıtları arasındaki iletkenlerin kesitleri șebekenin herhangi bir yerinde bir faz iletkeni ile sıfır iletkeni ya da buna bağlı bir aygı-tın gövdesi arasında tam kısa devre meydana geldiğinde bu kısa devre noktasına en yakın bulunan așırı akım koruma aygıtından en az Çizelge - 1’e uygun açma akım geçebilecek büyüklükte olma-lıdır.

3636


37

a Ayrı (özel) bir koruma iletkeni kullanılmadan yapılan sıfırlama

b Ayrı bir koruma iletkeni ile yapılan sıfırlama

Șekil - 10 Sıfırlamanın uygulama biçimleri

i.1 - Așırı akım koruma aygıtları yerine, sıfır iletkeninde en küçük bir kısa devre akımının baș göstermesi yada üç faz iletkeninden fark akımının geçmesi sonucunda açıcıları çalıșan ve Çizelge - 1’deki, kablo ve hava hattı șebekeleri için geçerli olan katsayısına uygun olarak devreyi kesen istasyon koruma anahtarları da kullanılabilir.

i.2 - a.4-i’de yazılı șart, dağıtım șebekesinin herhangi bir bölümünde gerçekleștirilemezse o bölümde sıfırlama uygulanamaz.

i.3-a.4-i’de yazılı șart, tüketici tesislerinde gerçekleștirilemezse, sıfır iletkeni bir koruma anahtarı ile örneğin hata gerilimi koruma anahtarı ile denetim altına alınırsa, sıfırlama uygulana-bilir. Bu durumda koruma anahtarı faz iletkenleri ile birlikte sıfır iletkenini devresini de kesmeli-dir (Șekil - 11).

ii) Sıfır iletkenini iletkenliği en az haz iletkenininkine eșit olmalıdır. Çizelge - 3’e uygun ayrıcalıklara izin verilir.

36 3737


Faz İletkeninin Anma Kesiti mm²

Sıfır İletkenin Anma Kesiti mm²

Boru İçindeki İletkenler, Çok Damarlı Yalıtılmıș İletkenler, Kablolar

Hava Hatları Açık Çekilen Hatlar

1,5 1,5 -

2,5 2,5 -

4 4 4

6 6 6

10 10 ¼

16 16 16

25 16 25

35 16 35

50 50 50

70 35 50

Faz İletkeninin Anma Kesiti mm²

Sıfır İletkenin Anma Kesiti mm²

Boru İçindeki İletkenler, Çok Damarlı Yalıtılmıș İletkenler, Kablolar

Hava Hatları Açık Çekilen Hatlar

95 50 50

120 70 70

150 50 70

185 95 95

240 120 120

300 150 150

400 185 150

iii) Sıfırlama uygulanan șebekelerde, toprak üstünde kullanılan ve sıfır iletkeni ile toprak-layın arasına çekilen topraklama iletkenlerini kesiti, bakır için en az 16 mm², galvanizli çelik șerit için en az 100 mm² ve șerit kalınlığı 3 mm olmalıdır.

Toprak içinde çekilen yalıtılmıș bakır iletkenlerini kesiti de toprak üstündekiler gibi ol-malıdır. Toprak içinde çekilen çıplak iletkenler için topraklayıcılara dair hükümlere uyulmalıdır.

iv) Elektrik dağıtım șebekesini bulunduğu alanda iyi nitelikli topraklaydılar bulunuyorsa, sıfır iletkeni bunlara bağlanmalıdır. Metal su șebekesi bulunan yerlerde sıfır iletkeni, su boruları-na olabildiği kadar çok yerde bağlanmalıdır.

Bağlantı iletkenleri iletkenlik bakımında sıfır iletkenine eșdeğer olmalıdır. Bununla bir-likte bağlantı iletkeni kesitinin bakır için 50 mm²’den çelik șerit için en az 3 mm kalınlıkta olmak șartı ile 100 mm²’den fazla olması gerekmez.

3838


39

Șekil 11 - Bir Tüketici Tesisinde Sıfır İletkenin Hata Gerilimi Koruma Anahtarı İle Denetlenmesine Dair Örnek

v) Sıfırlamanın uygulandığı șebeke ve tesislerde sıfır iletkeni ile bağlantısı olmayan koru-ma topraklamasının yapılmasına izin verilmez. Ancak madde 35.b.2’de yazılı șartlara uygun olan tüketici tesisleri ile alçak gerilim bölümündeki metal parçaları yüksek gerilim bölümündeki koru-ma, topraklama tesisine bağlanan ve yıldız noktalan ayrıca topraklanan transformatör merkezleri bu kuralın dıșındadır.

vi) Sıfırlanmanın uygulandığı șebeke ve tesislerde koruma iletkeni sıfır iletkenine bağ-lanmaksızın, hata gerilimi ile çalıșan koruma aygıtları kullanılabilir: ancak bu durumda koruma iletkeni ve korunacak aygıt, topraklama direnci l ohm’den küçük olan bir topraklayıcıya bağlan-mamalıdır yada bunların toprağa geçiș direnci 1 ohm’den küçük olamamalıdır.

vii) Tüketici tesislerinde sıfır iletkenleri de faz iletkenleri gibi yalıtılmalı, özenle dö-șenmeli ve bunlarla birlikte aynı boru içinde yada çok damarlı kablo ve iletken kullanıldığında bunlarla ortak kılıf içinde çekilmelidir.

Sıfır iletkenlerinin sonradan çekilmesi durumunda sabit çekilen iletkenler ortak bir kılıf yada boru içinde bulunmayabilir, fakat bunların yalıtılması, özenle çekilmesi ve belli renklerle tanıtılması zorunludur.

Birden fazla akım devresi için ortak bir sıfır iletkeni kullanılamaz.

Açıklama: Akım devresi, bir sigorta üzerinden beslenen tesis bölümüdür.

viii) Sıfır iletkeni, özel koruma iletkeni ve orta iletken belli renklerle tanıtılmalıdır.

ix) Madde 35.b’deki gibi ayrı bir koruma iletkeni üzerinden sıfırlanan șebekelerde, koru-ma iletkeninin çekilmesi için așağıdaki kurallar geçerlidir.

ix.l - Koruma iletkenini iletkenliği a.5-ii’ye göre belirlenmelidir,

ix.2 - Koruma iletkeni olarak, kesitleri yeterli olmak șartı ile kabloların konsantrik ilet-kenleri yada kılıfl arı ile mineral yalıtkanlı kabloların kurșun kılıfl arı yada elektriksel iletkenlikleri yeterli olan metal yapı bölümleri kullanılabilir.

38 3939


ix.3 - Koruma iletkeni ayrı olarak çekilebilir: bu durumda koruma iletkeni mekanik bozulmalara karșı yeterli biçimde korunmalı ve olabildiğince ait olduğu akım devresi boyunca çekilmelidir.

ix.4 - Koruma iletkeni orta iletkenle yanı bara ya da bağlama ucunda (klemens) bağ-lanamaz; bunun için ayrı bir koruma iletkeni barası ya da koruma iletkeni ucu bulunmalıdır (Șekil - 10).

ix.5 - Sıfır iletkeni dağıtıldıktan sonra artık orta iletkenler ve koruma iletkenleri birbirine bağlanamaz. Bu durumda orta iletken de artık topraklanamaz.

ix.6 - Ayrı bir koruma iletkeni bulunmayan sıfırlamanın uygulandığı kurulu tesislerin genișletilmesinde, genișleme noktasında, örneğin bir dağıtım kutusundan bașlayarak 10 mm²’nin altındaki bakır kesitlerinde a.2’deki gibi ayrı bir koruma iletkeni bulunan sıfırlama uygulanmalı-dır.

x) Sıfır iletkeni üzerine așırı akım koruma aygıtları konulamaz.

xi) Sıfır iletkenlerinin devresi yalnız bașına açılıp kapatılmamalıdır. Sıfır iletkenlerinin devresini faz iletkenlerininki ile birlikte açılıp kapatılabilir olması durumunda, bu iletken üzerin-de bulunan bir kontak, kapamada öncelikle ve açmada gecikme ile hareket etmelidir.

Ani açıp kapamalı anahtarlar kullanılıyorsa sıfır iletkeni ile faz iletkenleri devresinin aynı zaman da açılıp kapanması yeterlidir.

xii) Kabloların kurșun kılıfl arı yalnız bașına sıfır iletkeni olarak kullanılmaz.

xii.l - Bununla birlikte kurulu kablo șebekelerinde gerilimin değiștirilmesi durumunda sıfırlama șartları yerine getirilmișse ve kurșun kılıf șebekenin birçok yerinde ve olabildiğince tüm abone bağlantılarında su borusu șebekesine iletken olarak bağlanmıșsa, kurșun kılıf yalnız bașına sıfır iletkeni olarak kullanılabilir.

xii.2 - Kurșun kılıfl ar kablo ek kutularında birbirlerine iyi iletken bir biçimde bağlanma-lıdır.

xiii) Konsantrik iletkenli kuvvetli akım kablolarında bu iletken sıfır iletkeni olarak kulla-nabilir.

Alüminyum kılıfl ı kablolarda, bu kılıf bütün ayrılma noktalarında kesintisiz ve sürekli olarak iletken biçimde bağlandığında yalnız bașına sıfır iletkeni olarak kullanılabilir.

Alüminyum kılıfın ve ek kutularındaki bağlantı iletkenlerini kesitleri, iletkenlik bakımın-dan en az sıfır iletkenininkine eș değer olmalıdır.

Alüminyum kılıfl ı kabloların ek yerlerinde kılıfl ar, ek yerlerinden önce bir iletkenle köp-rülenmelidir. Tüm ek yerleri korozyona karșı korunmalıdır.

Sıfır iletkeni olarak kullanılan ve toprağa karșı yalıtılmıș olan alüminyum kablo kılıfl arı, kablo șebekesini birçok noktasında topraklanmalıdır.

Kurșun kılıfl ı ve kağıt, lastik yada termoplastik yalıtkanlı kablolar için de aynı șartlar geçerlidir.

xiv) Elektrik tüketim aygıtlarını ve makinelerini fi ș ve priz üzerinden tașınabilir bağlan-tılarının yapılmasında Șekil - 12’de gösterilen bağlantı șartları geçerlidir.

xv) Sıfırlamanın etkinliği, tesis ișletmeye alınmadan önce denetlenmelidir.

4040


41

Șekil 12 - Elektrik Tüketicilerinin Sıfırlamada Fıș ve Priz Üzerinden Tașınabilir Bağlantılarının Yapılması

Madde 37 - KORUMA HAT SİSTEMİ

a) Bu sistemin kullanılmasının amacı, yüksek dokunma gerilimlerini önlemektir. Bu istek gerilim altında olmayan bütün iletken tesis bölümlerinin birbirine dokunabilin metal yapı bölüm-lerine boru hatlarına vb. ile topraklayıcılara bir koruma iletkeni üzerinden bağlanması ile sağlanır (Șekil - 13).

Șekil 13 - Koruma hat sistemi

40 4141


b) Koruma hat sistemini uygulanmasına, yalnızca kendi akım üreticileri yada primer ve sekonder sargıları birbirinden ayrı transformatörleri olan fabrikalar ya da ayrı ayrı tașınabilir iș-letme araçlarını çalıștırılması için kullanılan hareket eden yedek akım üretim tesisleri gibi sınırlı tesislerde izin verilebilir.

c) Koruma hat sisteminde așağıda yazılı șartlar yerine getirilmiș olmalıdır.

c.l - Șebeke topraklanmadan çalıștırılmalıdır. Açık topraklama yapılabilir.

Bununla birlikte iç dirençleri yüksek (en az 15 kohm) ölçü aletleri ya da röle düzenleri, tesisin yalıtkanlık durumunun belirli en küçük değerlerin altına düștüğünü denetlemek yada bil-dirmek için iletkenlerle toprak arasına bağlanabilir.

c.2 - İșletme araçlarının gövdeleri ile dokunulabilen iletken yapı bölümleri, metal boru hatları ve öteki iyi topraklayıcılar koruma iletkenine iyi iletken bir biçimde bağlanmalıdır.

c.3 - Tesisin yalıtım durumunu yoklamak için bir denetim düzeni bulunmalıdır. Bu düzen, yalıtım durumunun belirli bir sınır değerin altına düștüğünü optik yada akustik yoldan göstermeli ve bir așırı gerilim koruma aygıtı bulunduğunda da bunun çalıșmaya bașladığını belirtmelidir.

c.4 - Koruma iletkeni faz iletkenleri ile birlikte açık gri renkli yalıtılmıș iletken olarak ortak bir kılıf yada boru içinde yada bunlardan ayrı çıplak iletken olarak çekilmelidir. Çıplak ko-ruma iletkenleri de özel ișaretlerle belirtilmelidir.

c.5 - Koruma iletkenleri ve bunlara bağlanan bölümlerin anma kesitleri en azından Çi-zelge - 2 ve madde 45’e uygun olmalıdır.

c.6 - Kablolarda metal kılıfl ar, koruma iletkeni kesitinin artırılması için ek olarak kulla-nıldığında, 10 mm²’nin üstündeki faz iletkeni kesitlerinde koruma iletkeni kesiti, Çizelge - 2’de verilen değerlerin bir alt basamağında alınabilir. Bu durumda metal kılıfl ar, ek kutularında bir-birlerine bașlangıç ve son noktalarında ise koruma iletkenine elektriksel bakımdan iyi bir șekilde bağlanmalıdır.

c.7 - Koruma hat sisteminin toplam topraklama direnci 20 ohm’u așamaz.. Bu değer ek topraklayıcıların kullanılmasıyla da elde edilemezse, koruma iletkenini toprağa karșı gerilimi bu gerilimin 65 voltu așması durumunda tesisin akımını çabucak kesen rölelerle denetlenmelidir.

c.8 - Topraklamanın ve topraklama iletkenini yapılmasında ve düzenlemesinde bu yönet-meliğin VI.A.3 bölümündeki hükümler uygulanır.

c.9 - Hareketli iletkenler ve tüketim araçlarının hareketli iletkenler üzerinden bağlanma-sında madde 35.b.3’deki hükümler uygulanır.

Madde 38- HATA GERİLİMİ KORUMA BAĞLAMASI

a) Bu sistemin kullanılmasını amacı, gerilim altında olmayan iletken tesis bölümlerinde meydana gelebilecek olan yüksek dokunma gerilimlerini tesiste sürekli olarak kalmasını, böyle bir durumun ortaya çıkması durumunda tüm faz iletkenlerini ve varsa orta iletkenin devresini birlikte 0.2 s içinde açarak önlemektir.

Bu sistem, hata gerilim bobini olan koruma anahtarı ile bunun denetleme düzeninden, koruma ilet-keninden, yardımcı topraklayıcıdan ve bunun bağlantı iletkeninden meydana gelir (Șekil - 14).

b) Bu sistemin uygulanmasında așağıdaki șartlar yerine getirilmelidir.

b.l - Bu sistemde amaca uygun nitelikte hata gerilimi bobinleri olan anahtarlar kullanılmalıdır.

4242


43

A Koruma Anahtarı K Koruma iletkeni bağlantı noktası Ç Yalıtılmıș yardımcı topraklama iletkeni P Denetim düzeni R Yardımcı topraklayıcı Rp Denetim direnci F Hata gerilimi bobini Ü Parafudr H Yardımcı topraklama iletkeni bağlantı noktası KI Koruma iletkeni

Șekil 14 - Hata Gerilimi Koruma Bağlaması

b.2 - Hata gerilimi bobinleri bir voltmetre gibi bağlanmalı; böylece korunacak tesis bölü-mü ile yardımcı topraklayıcı arasındaki gerilimi denetlemelidir,

b.3 - Yardımcı topraklama iletkeni, koruma iletkenine, korunacak aygıtın gövdesine ve aygıt ile iletken bir bağlantısı bulunan metal yapı bölümlerine göre, hata gerilimi bobini kısa devre edilmeyecek biçimde yalıtılmıș olarak çekilmelidir (Șekil - 15). Bobinin rasgele kısa devre olmasını önlemek için yardımcı topraklama iletkeni yalıtılmıș olarak çekilmelidir.

b.4 - Koruma iletkeni ancak, akım devreleri bir arıza durumunda koruma anahtarı ile açı-lan elektrik ișletme araçlarını gerilim altında olmayan iletken bölümlerine bağlanabilir. Değilse, koruma iletkeni de yalıtılmıș olarak çekilmelidir.

a- İzin verilmeyen bağlanma biçimi b- Doğru bağlama biçimi

Șekil 15 - Hata Gerilimi Bobininin Bağlanma

42 4343


b.5 - Koruma iletkeni ile yardımcı topraklama iletkeni, yapıların içerisinde korunacak (boru vb.) içinde çekilerek yada bu amaçla çok damarlı kabloların damarları yahut madeni kılıfl ı olmayan bir damarlı iletkenler kullanılarak mekanik etkilere karșı korunmuș olmalıdırlar.

Açıklama: Koruma iletkenini, öteki iletkenlerin yalıtkanlık durumların denetlemek için kullanılması durumunda, koruyucu boru içinde çıplak olarak çekilmesi uygun olur.

b.6 - Yardıma topraklama iletkeni yapının dıșında bulunan bir topraklayıcıya bağlandı-ğında kesiti madde 45.b’ye uygun olmalıdır.

b.7 - Birden çok aygıt, bir hata gerilimi koruma anahtarına ve bu aygıtlardan birisi koru-ma topraklayıcısına eșdeğer nitelikteki bir topraklayıcıya bağlandığında, aygıtlara ait her koruma iletkenini kesiti en az sigorta akım șiddeti en büyük olan aygıtın faz iletkeni kesitini yarısı kadar olmalıdır.

b.8 - İçlerinde Madde 32.a1’e göre koruma tedbirlerini uygulanması gerekli olan yerlerde kullanılan hata gerilimi koruma anahtarları yalıtmalı olmalıdır.

b.9 - Tüketim aygıtlarının hareketli (bükülebilen) kordonlarla bağlanmasında Madde 32-b.2-v’deki hükümler uygulanır (Șekil - 9 ve l2’ya bk.).

b.10 - Yardımcı topraklayıcı olarak, b.ll’deki ayrıcalıklar dıșında, öteki topraklayıcıların gerilim alanında bulunmayan özel topraklayıcılar kullanılmalıdır.

Buna göre yardımcı topraklayıcı, öteki topraklayıcılardan en az 10 m. Uzaklıkta olmalıdır (Șekil - l5b).

Açıklama: Yardımcı topraklayıcılar, genellikle tarım ișletmeleri ve öteki sanayi ișletme-lerinde çamașırhaneler gibi ıslak yerlerde kullanılır.

b.11 - Su borusu șebekeleri yardımcı topraklayıcı olarak kullanılabilir. Ancak bu durum-da hata gerilimi bobini kısa devre edilmiș olmamalıdır.

Açıklama: Gerektiğinde ișletme araçlarını toprakla bağlantıları kesilmelidir. Örneğin bir yalıtkan parça kullanılarak bu sağlanabilir.

b.12 - Yardımcı topraklamanın yapılmasında 44. ve 45 maddelerde yazılı hükümler göz önünde tutulmalı ve Așağıda yazılı en küçük boyutlar sağlanmalıdır:

Boru topraklayıcılar : ¼ parmaklık boru, 1.5 m uzunlukta

Levha topraklayıcılar : 50 cm x 50 cm

Șerit topraklayıcılar : 10 m uzunlukta

Yukarıda yazılı boyutlardaki topraklayıcılar kullanıldığında normal olarak 200 ohm’un altında bir topraklama direnci elde edilir.

b.13 - Hata gerilimi koruma anahtarı olarak ancak, faz iletkenlerinin hepsini ve varsa orta iletkeni de açıp kapayan anahtarlar kullanılabilir.

b.14 - Orta iletkenleri topraklanmamıș șebekelerde, en az iki kutuplu denetleme düzeni olan hata gerilimi koruma anahtarları kullanılmalıdır.

b.15 - Büyük mutfak fırını gibi bir aygıt, kaçak akımları akıtmak üzere bir topraklama tesisine bağlandığında bunun hata gerilimi koruma tesisinin çalıșmasını etkilememesi sağlanma-lıdır.

4444


45

Açıklama: Örneğin 100 m A’lik bir kaçak akım meydana geldiğinde topraklayıcının RA direnci 50 ohm’dan daha büyük olmalıdır (Șekil - 16).

Șekil 16 - Kaçak Akımların Topraklanması

b.16 - Hata gerilimi koruma bağlamasının etkinliği, tesisin ișletmeye alınmasından önce denetlenmelidir.

Madde 39- HATA AKIMI KORUMA BAĞLAMASI

a) Bu sistemin kullanılmasının amacı, gerilim altında olmayan iletken tesis bölümlerinde meydana gelebilecek olan yüksek dokunma gerilimlerinin tesiste sürekli olarak kalmasını, böyle bir durumun ortaya çıkması durumunda akan ve belirli bir değeri așan arıza akımının, tüm faz iletkenlerini ve varsa orta iletkeninin devresini 0.2 s içinde açması ile önlemektir.

Hata akımı koruma anahtarı ile korunan tüm aygıtlar anahtarın açma akımı sistemin topraklayıcısı üzerinde geçtiğinde bu aygıtlar yüksek bir dokunma gerilimi almayacak biçimde topraklanmalıdır (Șekil - 17).

Șekil 17 - Hata akımı koruma bağlaması

44 4545


b) Bu sistemin uygulanmasında, așağıdaki șartlar yerine getirilmelidir:

b.l - Bu sistemle korunan ișletme araçlarının Rt topraklama direnci için

bağlantısı geçerlidir. Burada hata akımı koruma anahtarının anma hata (açma) akımıdır.

b.2 - Tüketim araçlarını hareketli kardanlar üzerinden bağlanmasında Madde 32.b.2-v’deki hükümler uygulanır (Șekil - 9 ve 12’ye de bk).

b.3 - Topraklamalar 44. ve 45 maddelere uygun olarak yapılmalıdır.

b.4 - Hata akımı koruma sistemini etkinliği, tesisin ișletmeye alınmasından önce denet-lenmelidir.

c) Koruma iletkenli tesislerde, ek bir önlem olarak bașta banyo gibi tehlikenin daha çok olduğu yerlerdeki priz devreleri olmak üzere, iç tesislerde hata akımı koruma düzeninin kullanıl-ması tavsiye edilir.

Açıklama: Hata akımı koruma düzeni bulunmayan tesislerde korumanın etkinliğini art-tırmak için, ana ve dağıtım tablolarında koruma topraklaması ve sıfır iletkeni baraları, gerektiğin-de kolaylıkla ayrılabilecek șekilde birbirine elektriksel olarak bağlanmalıdır.

Madde 40- KORUYUCU AYIRMA

a) Koruyucu ayırma düzeni, anma gerilimleri en çok 380 volta kadar olan elektrik tüke-ticilerinin akım devrelerini, bir ayırma transformatörü yada motorgeneratör aracılığı ile besleme șebekesinden ayırır.

Bu sistemin kullanılmasının amacı, transformatörün çıkıș tarafına bağlı ișletme aracında bir gövde teması, ișletme aracının gövdesi ile toprak arasında besleme șebekesinden geçebilecek dokunma gerilimlerinin meydana gelmesini önlemektir

Koruma tedbiri olarak koruyucu ayırma ancak, örneğin hatların zedelenmesi yada metal gövdenin bir ara fi ș-priz düzeninde gövde teması sonucunda sekonder tarafta toprak teması olma-dığı sürece etkilidir. (Șekil - 18).

Șekil 18 - İkinci (Sekonder) Akım Devresinde Toprak Teması Olan Bir Ayırma Transformatörü ve Tüketim Aracındaki Gövde Teması

4646


47

b) Koruyucu ayırma düzeninin uygulanmasında așağıdaki șartlar yerine getirilmelidir:

b.1 - Koruyucu ayırma düzeni ancak gerilimleri 500 V’a kadar olan șebekelerde uygula-nabilir. Ayırma transformatörü yada motor-generatörün çıkıș tarafındaki anma gerilimi, bir fazlı tüketicilerde 250 V. üç fazlı tüketiciler de 380 V’dan daha yüksek olamaz.

b.2 - Bir ayırma transformatörü yada motor-generatörü ancak anma akımı en çok 16 A olan bir tüketici bağlanabilir.

b.3 - Ayırma transformatörü yada motor generatörlerde, tüketicilerin bağlanması için, sabit olarak takılan ve koruma kontağı olmayan bir priz bulunmalıdır.

b.4 - Tüketicilerin bağlantı kordonları en azından Türk Standartlarına uygun tipte lastik kordon olmalıdır.

b.5 - Ayırma transformatörleri, TSE’ nün Güç transformatörleri standardına göre yapıl-mıș ve ișaretlenmiș olmalıdır. Sabit ayırma transformatörlerinin metal gövdeleri üzerinde koruma iletkeninin bağlanması için bir bağlantı ucu bulunmalıdır. Tașınabilir ayırma transformatörleri 32. madde’ye göre koruyucu yalıtılmıș olmalıdır.

b.6 - Ayırma transformatörleri yada motor-generatörlerin ikinci akım devreleri toprakla-namaz ve öteki tesis bölümlerine iletken olarak bağlanamaz.

b.7 - Buhar kazanları, çelik iskeleler, gemi gövdeleri vb. iletken metal çalıșma bölümleri gibi çok tehlikeli olabilecek yerlerde, korunması gereken tüketim araçlarının gövdeleri özel bir iletken ile üzerinde durulan yerdeki metal bölüme bağlanmalıdır. Bu iletken, Çizelge - 2’de yazılı kesitte seçilmeli ve öteki beslenme hatlarından aynı olarak görülebilecek biçimde çekilmelidir.

Madde 41- ELEKTRİK İÇ TESİSLERİNDE KORUMA İLETKENLİ KORUMA TEDBİRLERİNİ ALINMASI

Elektrik ișletmelerinden alçak gerilimle enerji alan tüketicilerde, koruyucu yalıtma, koruyucu ayırma ve küçük gerilim koruma tedbirlerini dıșında, alınacak koruma tedbirleri için ișletmeler teklifte bulunurlar.

VI.A.2. AȘIRI GERİLİMLERE KARȘI KORUMA

Madde 42- ALAÇAK GERİLİM TARAFINDAN TOPRAĞA KARȘI 250 V’UN ÜSTÜNDE OLAN GERİLİM YÜKSELMELERİNİN ÖNLENMESİ

İșletme gerilimleri, faz iletkenleri arasında 250 V’un üstünde olan ve faz iletkenleri ile orta nokta arasında 250 V’tan büyük olmayan çok iletkenli tesislerde, bir faz iletkeninde toprak teması olarak öteki bir faz iletkeninin toprağa karșı gerilimin 250’ V’tan daha fazla olmasını önle-mek için orta nokta doğrudan doğruya topraklanmalıdır (37. maddedeki ayrılığa dikkat ediniz).

Madde 43- ELEKTRİK TESİSLERİNİN ATMOSFERİK BOȘALMALAR SONU-CUNDA MEYDANA GELEN AȘIRI GERİLİMLERE KARȘI KORUNMASI

Bu tesislerin yapılmasında özellikle așağıdaki yazılı hükümlere uyulmalıdır:

a.l- Hava hattı șebekeleri

i) Topraklama

Değișken dirençli parafudrlar ve atlama aralıkları (eklatörler) ile en uygun korumanın sağlanabilmesi için bunlar en kısa yoldan ve olabildiğince küçük topraklama direnci ile toprak-

46 4747


lanmalıdır. Önceden tesis edilmiș topraklayıcılar, örneğin yıldırımdan koruma tesisini topraklayı-cıları ile toprak içindeki boru șebekeleri parafudrların topraklanmasında kullanılabilir.

ii) Tüketici tesislerinin korunması:

Tüketici tesisleri parafudrlarla korunacaksa bunlar olabildiğince yapı giriș hattının yakı-nına konulmalıdır. Parafudrların ve tüketici tesisinin topraklamaları birbirine bağlanmalıdır.

Sıfırlama uygulamasına izin verilen șebekelerde parafudrların topraklama iletkenleri ve sıfır iletkeni birbirine bağlanmalıdır.

Sıfırlama uygulamasına izin verilmeyen șebekelerde nötr iletkenine de bir parafudr ko-nulmalıdır.

Parafudrlar ve atlama aralıkları kolaylıkla alev alabilen yerlere konulmamalıdır.

Bu aygıtlar ayrıca, tahta gibi kolay yanabilen maddelerden ayrı ve yangın tehlikesine karșı güvenilir biçimde tesis edilmelidir.

a.2 - Yıldırımlık tesisi bulunan yapılardaki elektrik tesisleri:

Yıldırımlık tesisi bulunan yapılardaki elektrik tesisleri bu tesisten yeterli uzaklıktaki düșünülmesi yada yaklașma noktalarında așırı gerilime karșı koruma düzenleri ile bu tesise bağ-lanmalıdır. Potansiyel dengelemesi yapılmıșsa 0,5 m uzaklık yeterlidir.

Yıldırımlık tesisleri, TS 622- Yapıların Yıldırımdan Korunması Kuralları standardı’na uygun olarak tesis edilmelidir.

b) Dam Direkleri:

Kuvvetli akım hava hatlarını dam direkleri, yıldırımlık tesisine iletken olarak bağlana-maz. Bu tedbirin amacı, gerilim sürüklenmesini neden olacağı kazaları ve arklı toprak temasları yüzünden çıkabilecek olan yangın tehlikesini önlemektir.

c) Topraklamaların birleștirilmesi:

21.08.2001 tarih ve 24500 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Elektrik Tesislerinde Top-raklamalar Yönetmeliği hükümleri uygulanır.

VI.A.3. TOPRAKLAYICILAR

Madde 44- TOPRAKLAYICILARA ve TOPRAKLAMA TESİSLERİNE DAİR GENEL HÜKÜMLER

Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği hükümleri uygulanır.

Madde 45 - TOPRAKLAMA TESİSİNİN YAPILMASI


VI.A.4. DENEYLER VE DENETİMLER

Madde 46- GERİLİMLİ BÖLÜMLERE DOLAYLI OLARAK DOKUNMAYA KARȘI KULLANILACAK KORUMA DÜZENLERİNİN DENETLENMESİ

a) Bir tesis ișletmeye açılmadan önce yapımcısı tarafından çeșitli tesis bölümleri ve iș-letme yerlerinde yapılması istenilen, dolaylı dokunmaya karșı koruma düzenlerini uygulandığı belirlenmelidir. Uygulanan koruma düzenlerinde bunların 31. - 40. maddelerdeki ilgili hükümlere uyup uymadığı denetlenmelidir.

4848


49

b) Denetimler göz ve elle denetlemeyi, denetlemeleri ve ölçmeleri kapsar. Denetimlerin Çizelge - 1’e göre yapılması genellikle yeterlidir.

b.l Göz ve elle denetleme

Tüm tesis bölümleri, koruma düzenlerini yönetmeliğe uygun olarak yapılmaları bakımın-dan esaslı biçimde gözden geçirilmelidir.

i) Koruma iletkenli koruma düzenlerinde:

- Koruma iletkenler topraklama iletkenleri ve potansiyel dengeleme iletkenlerini en az istenilen kesitte olmalarına,

- Yukarıda anılan iletkenlerin en iyi biçimde çekilmesi ve güvenilecek biçimde bağlanmasına,

- Koruma iletkenleri ve bunların bağlantı noktalarının doğru olarak ișaretlenmesine,

- Koruma iletkenlerini gerilimli bölümlere bağlanmamasına,

- Koruma iletkenleri ile orta iletkenlerin birbirine karıștırılmamasına,

- Prizlerdeki koruyucu kontakların düzenli olmasına,

- Sıfır iletkenlerinin devresinde așırı akım koruma aygıtlarını yada anahtarların bulunma-masına ve bu iletkenlerin devrelerini yanlız olarak açılıp kapatılmamasına,

- Hata gerilimi koruma anahtarları, hata akımı koruma anahtarları, yalıtkanlık gözetme aygıtları gibi koruma düzenlerini doğru olarak seçilmesine,

dikkat edilmelidir.

ii) Koruma iletkeni bulunmayan koruma düzenlerinde:

- Küçük gerilim ve koruyucu ayırma uygulana tesislerde güç kaynakları, iletkenler ve öteki ișletme araçlarını doğru seçilmesine,

- Küçük gerilim uygulanan tesislerde yalnızca aynı tesisdeki daha büyük gerilimler için kullanılamayan prizlerin tesis edilmesine.

- Koruyucu ayırma uygulana tesislerde, her tüketim aracı için bunun üzerine tesis edilen bir priz kullanılmasına,

- Koruyucu yalıtmanın, iletken bölümler nedeniyle yada bozulma ve zedelenme sonucun-da etkisiz kalmamasına.

- Üzerinde durulan yerin yalıtımının doğru olarak yapılmasına,

dikkat edilmelidir.

b.2 - Deneme

Deneme, yalıtkanlık gözetleme aygıtlarına ve hata gerilimi ile hata akımı koruma anah-tarlarına ait denetim düzenlerinin çalıștırılmasını kapsar.

b.3 - Ölçme

i) Ölçmelerle, koruma tedbirlerini etkinliğine karar verebilecek değerler elde edilmelidir.

ii) Ölçmeler hiçbir șekilde kazalara ve yangınlara neden olmamalıdır. Bunu sağlamak için uygun ölçme aygıtları kullanılmalı ve gerekli koruma tedbirleri alınmalıdır.

iii) Ölçmelerin teknik ve ekonomik bakımdan istenilen biçimde yapılamadığı özel du-rumlarda, örneğin topraklama tesislerinin geniș ve iletken tesislerini büyük olması durumuna (b.3..i)’e göre elde edilen değerlerin korunduğu bașka bir biçimde örneğin hesaplanarak yada bir șebeke modeli yardımı ile gösterilmelidir.

48 4949


Çizelge 7 - Koruma Düzenlerinin Denetimi

No. A Koruma İletkenli Koruma Düzenleri Denetim Konusu Denetim Yönetimi ve Aygıtları1 Koruma İletkenli Koruma

Düzenlerinin TümündeKoruma iletkeninin gözle ve elle denetlenmesiKoruma iletkenleri ile faz iletkenleri birbiriyle karıștırılmaması

Madde 40.b.i’ye göre toprağa karșı gerilimin ölçülmesi,Faz denetimi

Koruma iletkenleri ile orta iletkenlerin birbiriyle karıșırılmamasıKoruma iletkeninin sürekli olarak omik değeri düșük bir direnç üzerinden bağlanması

Yalıtkanlık direncinin ölçülmesi

Direnç ölçme yöntemi

2 Koruma topraklamasıb.1-Toprak teması akımının, devresini topraktan tamamlamasıb.2- Toprak teması akımının, devresini metal su borusu șebekesi üzerinden tamamlaması.

Koruma topraklaması direnci:Rt≤50V/IaBurada Ia așırı akım koruma aygıtı üzerinde ayarlanan açma akımıdır.

Topraklama direncinin ölçülmesi (TS 3166’ya bakınız)

İletken devresinin direnciRt≤(Ut/Ia)=(Ut/k.In)Burada Ut: Topraklama gerilimiIa: Açma akımıIn: Anma Akımık:Ia/In

Devre direncinin ölçülmesi (Normal olarak en elverișsiz yerlerde ölçülmesi yeterlidir. Diğer yerlerde Çizelge-1’in 1 numaralı sırasının son paragrafındaki bağlantının doğrulanması yeterlidir).

3 Sıfırlama Faz iletkenleri ile sıfır iletkenleri ya da özel koruma iletkenleri arasındaki kısa devre akımı Ik≥Ia=k.In

Devre direncinin ölçülmesi (b.2’deki gibi)

Madde 30.a.2-i’ye göre yapılan sıfırlamada ișletme topraklamalarını (R0≤5ohm) topraklama dirençleriDenetim için șebekeden ayrılmıș olan orta iletkenin toprağa temas etmemesi.

Topraklama direncinin ölçülmesi (TS 3166’ya bakınız) 47. maddeye göre yalıtkanlık direncinin ölçülmesi

4 Koruma Hat Sistemi Koruma hat sisteminin tümünün direnci Rkh≤20 ohm (gezici elektrik üretim tesisinde: Rkh≤100 ohm)

Topraklama direncinin ölçülmesi

Yalıtkanlık gözetleme aygıtının denenmesi (Madde 37.c.3’e bak)

Deney düzeninin çalıștırılması

Korunacak aygıtlar ve bağlanacak iletken çelik yapı bölümlerinin tümünün koruma iletkenleri üzerinden düșük bir omik bir dirençle bağlanması

Direnç ölçme yöntemi

Șebekede toprak teması olduğunda yalıtkanlık gözetleme aygıtının çalıșmaya bașlaması

Șebekede bir faz iletkeni ile koruma iletkeni arasındaki direnç aracılığı ile bir yapay hata olușturulması

5 Hata Gerilimi Koruma Bağlaması Deney düzeyi ile deneme yapılması Deney düzeninin çalıștırılması (TS 3166’ya bakınız)

Yapay hata ile açmadan hata geriliminin Uh≤50 V ya da 24 V olduğunun gösterilmesi

Hata geriliminin ölçülmesi

6 Hata Akımı Koruma Bağlaması Deney düzeni ile deneme yapılması Deney düzeninin çalıștırılması(TS 3166’ya bakınız)

Hata akımı koruma anahtarından sonraki orta iletkende toprak teması olmaması

48. maddeye göre yalıtkanlı direncinin ölçülmesi

Yapay hata ile açmada hata geriliminin Uh≤50 V ya da 24 V ya da

Hata geriliminin ölçülmesi

Topraklama direncinin Rt≤50 V ya da 24 V/Ihmolduğunun gösterilmesi

Topraklama direncinin ölçülmesi

5050


51

No. B Koruma İletkenli Koruma Düzenleri Denetim Konusu Denetim Yönetimi ve Aygıtları

1 Koruma iletkeni olmayan koruma düzenlerinin tümü

Gözle ve elle denetleme b.I.i’ye göre

2 Küçük gerilim Gerilimin ≤42V olup olmadığını anlamak için ölçme yapılması

Gerilimin ölçülmesi

Akım devresinde toprak temasının olup olmadığını anlamak için ölçme yapılması

47. maddeye göre toprağa karșı yalıtkanlık direncinin ölçülmesi (Deney gerilimi en az 250V)

Akım devresinin daha yüksek gerilimli tesisleri yalıtkan olarak bağlanıp bağlanmadığını anlamak için ölçme yapılması

47. maddeye göre daha yüksek gerilimli tesislere karșı yalıtkanlık direncinin ölçülmesi (deney gerilimi daha tesisinin anma gerilimine uygun olacak)

3 Koruyucu Ayırma Sekonder gerilimin ≤250V ya da 330 V olup olmadığını anlamak için ölçme yapılması

Sekonder devrede toprak eması olup olmadığını anlamak için ölçme yapılması

47. maddeye göre toprağa karșı yalıtkanlık direncinin ölçülmesi

4 Koruyucu YalıtmaÜzerinde Durulan Yerin Yalıtılması

Yapımcı tarafından ölçmeye ait denetim yapılmaz

Yalıtkanlık direncinin ölçülmesi 48. maddeye göre yalıtkanlığın ölçülmesi

Madde 47- YALITKANLIK DİRENCİ VE DENETLENMESİ


Madde 48- ZEMİN YALITKANLIK DİRENCİNİN ÖLÇÜLMESİ

Herhangi bir zemini yalıtkanlık durumunu uygun olduğunun gösterilmesi için üzerinde durulan yerin geçiș direncinin ölçülmesi gerekir (Șekil - 20).

a) U1 gerilimi olarak așağıdaki gerilimler seçilerek kullanılabilir:

a.l- Ölçme yerindeki topraklanmıș șebekelerdeki toprağa karșı gerilim,

a.2 - Sargıları elektriksel olarak ayrılmıș bir transformatörün sekonder gerilimi,

a.3- Bir yedek elektrik üretim aygıtının boșta çalıșma gerilimi,

b) Ölçme yapmak için a.2 ve a.3 durumlarında bir iletken topraklanmalıdır.

c) Zeminin (taban örtüsünün geçiș ve ek yerleri gibi) en elverișsiz yerlerine 270 mm x 270 mm’lik bir ıslak bez serilir. Bu bez üzerine 250 mm x 250 mm x 2 mm boyutlu bir metal levha konur ve levha yaklașık 75 kg’lık bir ağırlıkla yüklenir. Metal levha ile (a)’da açıklanan gerilim kaynağının topraklanmamıș iletkeni arasındaki U2 gerilimi Șekil 20’de görüldüğü gibi ölçülür.

d) Voltmetrenin iç direnci, seçilen ölçme bölgesi değerlerinin her bir voltu için en az 300 ohm olmalıdır.

50 5151


Șekil 20 - Zemin Yalıtkanlık Direncinin Ölçülmesi

e) Bu ölçme zeminde geliși güzel seçilen yerlerde üçden az olmamak șartı ile yeterli so-nuç alınıncaya kadar yapılmalıdır.

f) Üzerinde durulan yerin geçiș direnci așağıdaki değerlerin altına düș-memelidir.

- Anma gerilimleri 500 V (toprağa karșı 300 V) olan tesislerde 50 kohm.

- Daha yüksek anma gerilimlerinde 100 kohm.

VI.B. ELEKTRİK MAKİNELERİ-TRANSFORMATÖRLER VE REAKTANS BOBİNLERİ

Madde 49- ELEKTRİK MAKİNELERİ

a) Elektrik makinelerinin yerleștirilmesi.

a.1 - Elektrik makinelerini yabancı maddelere, suya ve dokunmaya karșı koruma tipi, yerleștirildikleri yerlerdeki șartlara; güçleri ise ihtiyaç ve çalıșma biçimine uygun seçilmelidir.

a.2 - Elektrik makineleri, ișletme ve bakımları kolaylıkla yapılabilecek ve tiplerine yeterli soğutma sağlanacak biçimde yerleștirilmelidir.

a.3 - Elektrik makineleri üzerindeki yol verme ve ayar düzenleri ile termometre vb. gibi denetim düzenlerine ișletme sırasında da kolaylıkla ve tehlikesiz bir biçimde ulașılabilmelidir.

a.4 - Elektrik makinelerinin üzerindeki etiketler, makineler yerleștirildikten sonra bile kolaylıkla okunabilmelidir.

b) Elektrik makinelerine ait bağlantılar

b.l - Elektrik makinelerine ilișkin bağlantılar, çalıșma sırasında meydana gelecek titre-șimlere dayanıklı biçimde seçilmeli ve yapılmalıdır.

b.2 - Metal hortumlar, ișletme gereği hareket eden makinelerde bir damarlı yalıtılmıș iletkenlerle lastik yalıtkanlı kordonların korunması amacıyla kullanılamaz.

c) Denetim ve koruma giderleri

5252


53

Özellikle sürekli olarak denetim altında bulundurulmayan elektrik makineleri așırı ısın-malara karșı korunmuș olmalıdır.

Bu koruma, uygun bir yapımla (konstrüksiyonla) ya da otomatik koruma düzenleri (mo-tor koruma anahtarları) kullanılarak yapılabilir.

Makinelerin sıvı soğutma maddelerine ait denetim düzenleri, makineyi kullanacak kim-senin bulunduğu yerden kolayca manevra yapabileceği biçimde yerleștirilmelidir.

Madde 50- TRANSFORMATÖRLER VE REAKTAN BOBİNLERİ

a) Transformatörlerin yerleștirilmesi

a.1- Elektrik makinelerin ait a.1 bölümü, transformatörler ve reaktans bobinleri için de olduğu gibi geçerlidir.

a.2 - Transformatörler, yeterli soğutma sağlanabilecek biçimde yerleștirilmeli ve tesis edilmelidir.

a.3 - Transformatörlerin üzerindeki ayar düzenleri, vantilatörler, denetim düzenleri vb. aygıtlara ișletme sırasında da kolaylıkla ve tehlikesiz bir biçimde ulașılabilmelidir.

a.4 - Transformatörlerin yapı içindeki bölmelere yerleștirilmesinden yangına yangının yayılmasına karșı gerekli tedbirler alınmalıdır.

Bu amaçla așağıdaki tedbirlerden bir yada bir kaçı uygulanabilir:

- Yağ boșaltma düzenleri, çakıl yada kırma tașla örtülü yağ çukurları, 630 kVA’ya kadar olan güçteki transformatörler için eșikleri oldukça yüksek demir kapıların kullanılması yeterlidir.

- Özellikle daha büyük güçteki transformatörler için sabit olarak tesis edilen su, karbonik asit ve benzeri maddelerin püskürtülerek kullanıldığı yangın söndürme düzenleri.

- Yangının yayılmasını önleyici duvarlar.

a.5 - Transformatörler ve reaktans bobinleri, yangın ve duman nedeniyle merdivenlerdeki ve çıkıșlardaki serbest trafi ğin kesilmeyeceği biçimde yerleștirilmelidir.

a.6 - Havalı reaktans bobinleri, kısa devre akımının meydana getirdiği magnetik alanını çevresinde bulunan demir parçaları bobin içine çekmeyeceği ve komșu metal parçaların așırı de-recede ısınmayacağı biçimde yerleștirilmelidir.

b) Denetim ve koruma düzenleri

Güçleri 16 kVA’dan büyük olan transformatörler ve reaktans bobinleri, așırı ısınmalara karșı korunmalıdır.

Uygun bir konstrüksiyonla yada otomatik koruma düzenleri kullanılarak yapılacak bu koruma sistemi iç ve dıș arızaların etkisine karșı da koruyucu olabilir.

VI.C. ENERJİ ODASI, KABLO BACASI (KABLO ȘAFTI), ÖTEKİ İȘLETME ARAÇLARI

Madde 51- ENERJİ ODASI, KABLO BACASI (KABLO ȘAFTI), DAĞITIM TAB-LOLARI, A.G. KOMPANZASYON TESİSLERİ, SAYAÇ ALTLIKLARI VE ZİL TRANS-FORMATÖRLERİ

a) Enerji odası ve Kablo Bacası (Kablo Șaftı) Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yö-netmeliği hükümleri doğrultusunda tesis edilecektir.

52 5353


Dağıtım tabloları ișletme sırasında ortaya çıkan mekanik zorlamaları, nem ve ısı etkileri-ne dayanıklı ve zor tutușan yapay (sentetik) yada metal gereçlerden yapılmalı, sayaç altlıkları için sac kullanılmalıdır. Kullanılacak gereçler yürürlükteki ilgili standartlara uygun olmalıdır.

Dağıtım tablolarının yapımında kullanılan korozyona dayanıklı olmayan gereçler, gerek-tiğinde boyanmalı yada bunlara galvanik yüzey koruması gibi uygun bir yüzeysel ișlem uygulan-malıdır.

Sac tablolar için 0,5 m2’ye kadar (0,5 m2 dahil) en az 1 mm, 1,5 m2’ye kadar (1,5 m2 da-hil) en az 1,5 mm, 1,5 m2’den büyük olanlar için en az 2 mm kalınlıkta düzgün yüzeyli DKP saç kullanılacaktır.

b) Gerilim altındaki çıplak bölümler arasında en az 10 mm açıklık bulunmalıdır.

Gerilim altındaki çıplak bölümler ișletme araçlarının yalıtmamıș iletken bölümlerinden çevredeki metal parçalardan ve yapı bölümlerinden en az 15 mm açıklıkta olmalıdır.

Gerilim altındaki çıplak bölümler koruyucu dıș engellerden en az așağıdaki açıklıkta olmalıdır.

Sac kılıfl ar, sac kapılar vb. tesis bölümlerinde 40 mm

Örgülü tel, örgülü tel kapı ve öteki engellerde 100 mm

c) Dağıtım tablolarının ön ve arka tarafl arındaki gerilim altında bulunan madeni bölüm-lere insanların dokunmasına engel olacak düzenlerin yapılması ve bu yapılamadığında tablolarm çevresinin kapatılması gerekir.

d) Dağıtım tablolarındaki aygıtlara (sigorta, anahtar, sayaç, zil transformatörü vb.) etiket takılmalı, klemens ve iletkenlere numara verilmelidir.

Tabloların üzerinde bulunacak aygıtlar, tablonun yapısına uygun seçilmelidir.

e) 60 A’e kadar akım çeken tablolar barasız 60 A’den daha fazla akım çeken tablolar ba-ralı tipte olmalıdır.

f) Tozlu yada nemli yerlerde kullanılan tablolar, tamamen sızdırmaz biçimde, kapalı dök-me demir yada çelik sacdan yapılmalıdır.

g) İș yeri, konut vb. yerlerde dağıtım tabloları merdiven bașı gibi umuma açık yerlere konulmamalı, ait olduğu bağımsız bölümün içerisine konulmalıdır.

h) Tabloların demir gövdesi ile gerilim altında olmayan tüm demir bölümleri topraklan-malıdır.

i) Sayaçların hangi durumlarda enerji odası içine koyulacağı Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği’nin 11 inci maddesi hükümleri doğrultusunda enerji veren yetkili kuruluș tarafından belirlenir.

j) Tozlu yerlere ya da açığa konulması zorunlu olan sayaçlar galvanizli saçtan yapılmıș ve kilitli bir dolap içine yerleștirilmeli ve sayaca gelen kolonların dolaba giriș ve çıkıș delikleri toz ve nem girmeyecek biçimde kapatılmalıdır.

k) Sayacın alt kenarının yerden yüksekliği en çok 1.80 m olmalıdır.

I) Zil transformatörleri

Zil transformatörleri üzerinde hiçbir șekilde aydınlatma yapılmamalı ve bunların devresi ayrı bir sigorta ile korunmalıdır.

5454


55

m) Bu yönetmelik kapsamında bulunan elektrik iç tesislerine ait kompanzasyon tesisle-ri, Elektrik Projelerinin Hazırlanması ve Elektrik Tesislerinin Gerçekleștirilmesi Sürecinde Güç Faktörünün İyileștirilmesi İle İlgili Tebliğ hükümleri doğrultusunda tesis edilecek, ancak bu Yö-netmelik hükümleri doğrultusunda denetlenerek veya muayene edilerek uygun bulunması halinde enerjilenecektir.

Madde 52- BAĞLAMA AYGITLARI

a) Anahtarlar

i) Elektrik tesislerinde Türk Standartlarına uygun anahtarlar kullanılmalıdır.

ii) Anahtarlar anma akımının ve geriliminin üstündeki değerlerde kullanılamazlar. Anah-tarlar kullanılma amacına uygun güçte seçilmelidir.

iii) Anahtarların normal olarak toprağa göre gerilim altında bulunan bütün kutupları aynı zamanda açılıp kapanmalıdır.

iv) Anma gerilimi 250 V’ye kadar olan elektrik devrelerinde kullanılacak anahtar1ann anma akımı 10’A’dan așağı olmamalıdır.

v) Nötr hatları topraklanmıș olan sabit tesislerde, anahtarlar faz iletkenleri üzerine konul-malıdır.

Nötr hatları topraklanmamıș olan sabit tesislerde, faz ve nötr hatlarını aynı anda açıp kapayan anahtarlar kullanılmalıdır.

vi) Anahtarlar, ișletmede meydana gelen titreșimlerle yada kendi ağırlıkları ile kendili-ğinden açılıp kapanmayacak nitelikte olmalıdır.

Anahtarların hareket eden kolları, çalıștırma zincirleri ve benzeri gibi el ile dokunulan metal parçalan yalıtkan ara parçalarla (örneğin porselen izolatörlere) anahtar gövdesinden ayrıl-mıș olmalıdır.

vii) Sıcaklıkları 60°C’nin üstünde olan yerlerde, sıcak yerler için elverișli anahtarlar (ör-neğin porselen yalıtkanlı anahtarlar) kullanılmalıdır.

vii) Anahtarların bir ucuna birden fazla iletken bağlanamaz. Yani anahtar, dağıtım kutusu olarak kullanılamaz.

ix) Topraklanmıș tesiste sıfır iletkenleri hiçbir șekilde kesilemez ve bu iletken üzerine anahtar konulamaz.

x) ikinci (tali) dağıtım tablolarında kullanılacak anahtarlar tercihen pako șalter ya da ev tipi devre kesici olmalıdır.

xi) Aydınlatma devrelerinde termik ve magnetik koruyuculu anahtar kullanıldığında bu-nun ayrıca sigorta ile korunması gerekmez.

xii) Anahtardan, anahtar altı prize geçiș yapılamaz. Bu priz bulunduğu konum bakımın-dan bu adı almıștır. Anahtara ve anahtar altı prize gelen besleme iletkenleri normal olarak ayrı borular içinde çekilir.

b) Yol vericiler ve ayar aygıtları

i) Bu aygıtlar yürürlükteki Türk Standartlarına yada tanınan yabancı standartlara uygun olmalıdır.

54 5555


ii) Çalıșırken ısı çıkaran yol verici ve ayar aygıtları, kullanıldıkları yer izin verilmeyecek derecede ısınmayacak nitelikte seçilmeli ve yerleștirilmelidir.

iii) Yol verici ve ayar aygıtları, ait oldukları motor ve devrelere uygun boyut ve nitelikte seçilmelidir.

iv) Kendi transformatörü bulunan tüketicilerde doğrudan (direkt) yol verilebilecek en büyük kısa devre senkron motor gücü tüm ișletme yükleri devrede iken, en büyük güçlü motorun devreye girmesi durumunda transformatör empedansları dahil, yol alan motorda, yol alma akı-mında bağıl gerilim %15’i așmamak koșulu ile tüketici tarafında belirlenir.

Kendi transformatörü bulunmayan tüketicilerde, doğrudan yol verilecek en büyük kısa devre asenkron motor gücü köy ve benzeri yerlerde 7.5 kW, alçak gerilim șebekesi hava hattı olan kasaba ve șehirlerde 15 kW, alçak gerilim șebekesi yeraltı kablosu olan kasaba ve șehirlerde 30 kW”ır. Ancak motorun gücü transformatörün gücünün %10”nu așamaz.

c) Fiș ve priz düzenleri

i) İç tesislerde kullanılacak fıș ve prizler Türk Standartlarına uygun olmalı ve bunların topraklama kontağı koruyucu kontak bulunmalıdır.

İç tesislerde kullanılacak fıș ve prizlerin anma değerleri 10 A’in altında olamaz. Belirli bir cihaz için öngörülen prizlerin anma akımları cihaz gücü ile uygun olacak ve bu prizlerin anma akımları 16 A’in altında olmayacaktır.

iii) Koruma iletkenleri fıș ve prizlerin toprak ișareti bulunan yerlerine bağlanmalıdır.

iii) Elektrik tesislerinde lambaların duy ve soketlerine takılı prizler kullanılamaz. Aynı șekilde sabit fi șleri bulunan çok prizler de kullanılamaz.

iv) Prizler dağıtım kutusu olarak kullanılamaz.

v) Bir fi șe birden fazla sabit olmayan iletken bağlanamaz. Bu șekildeki birkaç iletkenin bağlanması için yapılan özel fi șler bu hükmün dıșındadır.

vi) Sıva altı tesislerde prize bağlanan iletkenlerin üzerindeki yalıtkanların prizin tutturma parçaları ile zedelenmemesine dikkat edilmelidir.

vii) Büyük salonlarda zemine bu amaç için yapılmıș olanlar kullanılmak ve gerekli koru-yucu tedbirler alınmak șartı ile priz tesis edilebilir.

viii) Konutlarda salonlar (20 m²’den büyük alanlı) ve mutfak için en az ikișer, odalar ve banyo için en az birer priz tesis edilmelidir. Barakalar, basit köy evleri hariç olmak üzere ayrıca; çamașır makinesi, bulașık makinesi ve Müstakil linyeden için üç adet ayrı linye tesis edilmeli-dir.

Müstakil linyeden beslenen bu prizlerin güçleri, söz konusu elektrikli cihazların așağıda verilen güçlerinden az olamaz.

GÜCÜ (KW)

Çamașır Makinesi 2.5

Bulașık Makinesi 2.5

Elektrikli Fırın/Ocak 2.0

ix) Konutlar ile kreș, çocuk yuvası ve okul gibi çocukların bulunduğu yerlerde prizlerin perdeli (shutter) tip olması tavsiye edilir.

5656


57

d) Sigortalar

i) Elektrik hatları eriyen telli sigortalar yada kesiciler ile korunmalıdır.

ii) Sigortalar, koruyacakların iletkenlerin ve aygıtların tehlikeli biçimde ısınmalarını ön-leyecek nitelikte seçilmelidir.

Bakır iletkenlerin dayanabileceği en büyük sürekli akımlarla bu iletkenleri koruyacak sigortaların anma akımları Çizelge - 13’de verilmiștir.

iii) elektrik tesislerinde yamanmıș yada üzerine tel sarılarak köprülenmiș sigortalar kul-lanılamaz.

iv) İletken kesitlerinin akım tüketilen yerlere doğru küçüldüğü noktalara sigorta konul-malıdır. Önceki sigorta küçük kesiti de koruyorsa ayrıca ikinci bir sigorta konulması gerekmez.

Açıklama: Bu madde bölümünün uygulanması zorunlu değildir.

v) Sigortalar ve kesiciler korunacak hattın bașına konulmalıdır. Șebekeden sigortaya gelen faz iletkeni her zaman sigorta gövdesinin alt kontağına bağlanmalıdır. Sigortalı anahtarlar açıldıktan sonra sigorta elemanı gerilim altında kalmamalıdır.

vi) Priz devreleri aydınlatma devrelerinden ayrı olacaktır. Ancak zorunlu durumlarda ve tablolardan her birinde yalnız bir priz bulunması durumunda aydınlatma devresine en çok bir priz bağlanabilir. Gerektiğinde priz devresine de bir lamba bağlanabilir.

vii) Yapı bağlantı hatları ve kullanılacak iletkenlerin kesiti bakır gereç için en az 6 mm² alüminyum gereç için en az 10 mm² olmalıdır.

viii) Kolon hatları için kullanılacak bakır iletkenlerin kesiti en az 4 mm² olmalıdır.

Bu hatlar için seçilen iletkenlerin korunması için kullanılacak așırı akım aygıtlarının anma akımları iletkenini kesitine göre Çizelge - 13’den seçilecektir.

Kolon hatları, kısa devre kesme kapasitesi yeterli ev tipi devri kesiciler varsa, bunlarla korunacaktır. Bu kesicilerin kısa devre akımları en az 10 kA olacaktır.

Kısa devre kapasitesi yeterli olan ev tipi devre kesici bulunmaması durumunda, tel sarıl-mamıș eriyen telli sigorta kullanılabilir.

ix) Aydınlatma sortileri için en az 1.5 mm² ve aydınlatma linyeleri için en az 2.5 m² kesitli bakır iletkenleri kullanılacaktır.

Seçilmiș olan bu iletkenlerin korunması için kullanılacak așırı akım koruma aygıtlarının anma akımları, iletkenini kesitine göre Çizelge 13’den seçilecektir.

Aydınlatma linye hatları ev tipi devre kesiciler ile korunacaktır. Bu kesicilerin kısa devre akımları en az olacaktır.

x) Priz sortiler ve linyeleri için en az 2.5 mm² kesitli yalıtılmıș bakır iletkenler kullanıla-caktır.

Priz linye hatları ev tipi devre kesicilerle korunacaktır. Bu kesicilerin kısa devre akımları en az 3 kA olacaktır.

xi) Bir aydınlatma linyesine bağlanacak sorti sayısı, linyenin yükü (gücü) ve gerilim dü-șümüne bağlı olarak belil1enir.

Aydınlatma gücü, aydınlatma hesabı yapılan binalarda bu hesap sonucunda elde edilir.

56 5757


Kullanılıșı bakımından özel bir durumu olmayan küçük alanlı yapı birimleri için aydınlatma hesabı yapılması gerekmeyebilir. Aydınlatma hesabı yapılmayan yerler için aydınlatma gücü, m² bașına en az 12W(12V/m²) alınarak belirlenecektir.

Konutlarda en az iki adet aydınlatma linyesi bulunacaktır.

Flüoresan lambaların görünen güçlerini belirlenmesinde ilgili Türk standardı esas alına-caktır.

xii) Bir priz linyesine bağlanacak sorti sayısı, priz güçleri bir fazlı priz için en az 300W (konutlarda müstakil linyeden beslenen priz güçleri hariç), üç fazlı priz için en az 600 W olmak üzere ihtiyaca göre belirlenecektir.

Belirlemede linye yükü ve gerilim düșümü de göz önünde bulundurulacaktır. (Șantiye elektrik tesislerinde kullanılan bir yerde priz güç hesabına katılmaz)

Prizlere bağlanacak aygıtlar belli ise sorti sayısı bunların miktarına göre belirlenecektir.

xiii) Aydınlatma ve priz devrelerine bağlanacak sorti sayısı bir fazlı devrelerde aydınlat-ma için 9, priz için 7’den fazla olmayacaktır.

xiv) Bușonlu sigortalar, bușona uygun vidalı kontak elemanları ile donatılacaktır. Yay, vida, para ve benzeri gibi cisimler bu amaçla kullanılamaz.

xv) Tablolara takılmıș ev tipi devre kesiciler, kumanda anahtarı olarak kullanılamaz.

xvi) İç tesislerde bıçaklı sigorta açık tipteki sigortalar rasgele dokunmaya karșı tedbir alınmadan kullanılamaz.

xvii) Topraklanmıș iletkenlere sigorta konulamaz.

xviii) Doğru akımla çalıșan çok iletkenli yada alternatif akımla çalıșan çok fazlı sistem-lerde sıfır iletkenine sigorta konulamaz.

xix) Hava hatlarından ayrılan bağlantı hatlarının ayrılma noktalarına yada hatların yapı-lara girdiği yerlere sigorta konulmalıdır.

Madde 53- AYDINLATMA AYGITLARI VE BUNLARA AİT DONANIMLAR

a) Genel

a.1 - Aydınlatma tesislerinde yürürlükteki standartlara uygun aydınlatma aygıtları (arma-türler) ve donanımlar kullanılacaktır.

a.2 - Aydınlatma tesislerinde 250 V’dan yüksek șebeke gerilimi kullanılmayacaktır.

a.3 - Anahtardan geçerek duya gelen faz iletkeni her zaman duyun iç (orta) kontağına bağlanacaktır. Ters bağlama belirlenirse tesise elektrik verilmez.

a.4 - Aydınlatma aygıtlarında faz ve nötr iletkenleri olarak yalıtılmıș iletkenler kullanıla-caktır. Aygıtların metal parçaları nötr iletkeni olarak kullanılamaz.

a.5 - Duylar, aydınlatma aygıtlarına ampuller çıkarılıp takılırken dönmeyecek biçimde tutturulacaktır.

a.6 - Aydınlatma aygıtları hareket ettiklerinde iletkenleri zedelemeyecek biçimde takılacaktır.

a.7 - İletkenlerin geçirilmesi için bırakılan boșluklar, tellerin kolayca ve yalıtkanların zedelenmeden geçmesini sağlayacak biçimde olmalıdır. Bu boșluklardan birkaç lambanın akım devresi iletkenleri birlikte geçirilebilir.

5858


59

a.8 - Yapı dıșında kullanılacak aydınlatma aygıtları içlerinde su toplanmayacak biçimde yapılmıș olmalıdır.

a.9 - Aydınlatma aygıtlarını askı düzenleri, örneğin tavan kancalan en az 10 kg olmak üzere asılacak aygıt ağırlığının 5 katının herhangi bir biçim değișikliğine uğramadan tașıyabilme-lidir.

a. l0 - Sıva altı tesislerde apliklere gelen iletkenler duvar kutularında (buatlar) sona erme-lidir.

Tamamlanmıș döșemeden 230 cm yüksekliğe kadar tesis edilen aplik sortilerin koruma iletkenli olmalı yapıda koruma topraklaması yoksa, sıfırlanmalıdır.

a.11 - Aydınlatma aygıtlarının içine çekilen iletkenler ısıya dayanıklı olmalıdır. Bu ilet-kenlerin anma kesitleri 12 numaralı çizelgeye bağlı olarak 9 numaralı çizelgeden seçilmelidir.

a.12 - Üç fazlı akım devresinin iletkenleri (örneğin üç fazlı aydınlatma aygıtlarında) çok damarlı bir iletken olarak düzenlenmeli, boru içinde çekilmeli yada iletkenlerin geçirilmesi için ayrılan boșluklara yerleștirilmelidir.

a. 13 - Makineler ile bunların hareket eden parçalarının aydınlatılmasında ve bu gibi makinelerin çalıștığı ișletme yerlerinin aydınlatılmasında ıșıksal görüntü yanılmalarını (strobos-kobik etkileri) önlemek için örneğin uygun lamba seçme, faz kaydına kondansatörlü, dekalörlü balast kullanmaya yada üç fazlı besleme gibi tedbirler alınmalıdır.

a. 14 - Armatürlerin seçilmesinde, kullanma amacına uygunluğu, suya yada toza karșı korunma düzeni bulunması ve ortam sıcaklığına dayanıklılığı göz önünde bulundurulmalıdır.

a.15 - Sabit aydınlatma aygıtları, besleme hatlarına bu aygıtlara ait klemensler ile fi ș-priz düzenleri ile yada doğrudan doğruya bağlanabilir.

Tașınabilen aydınlatma aygıtları șebekeye sabit bağlantı düzenleri yada fi ș-priz düzenleri üzerin-den bağlanabilir.

a. 16 - Kazanlar, hazneler, borular vb. iletken gereçlerden yapılmıș dar ve hareket edilme-si sınırlı yerlerde el lambaları gibi tașınabilen aydınlatma aygıtları ancak așağıdaki șartlar yerine getirilirse kullanılabilir.

- Alternatif gerilim kullanılacaksa, bağlantı iletkenleri kesinlikle küçük gerilimi yada koruyucu ayırma macı ile kullanılabilen bir transformatöre bağlanmalıdır.

Küçük gerilimli elektrik üretmek için kullanılan güvenlik transformatörleri, motorgene-tarlör yada koruyucu ayırmayı sağlayan aygıtlar kazan, hazne ve boruların dıșarısına konulmalı-dır.

- Doğru gerilim kullanılacaksa 31. Maddede açıklanan düzenlerden birisi kullanılmalı-dır.

- Sabit tesis edilmeyen iletken olarak ilgili Türk Standartlarında açıklanan bu amaca uy-gun iletkenler kullanılmalıdır.

- Ara fi ș-priz düzenlerinde yalıtkan mahfazalar bulunmalıdır. Uzatma iletkenlerine anah-tar bağlanamaz.

a.17 - Tünel, galeri vb. gibi nemli ve ıslak yerler madde 50 a.15’e uygun olarak tașına-bilen aydınlatma aygıtları ile aydınlanabileceği gibi bu amaçlar sabit aygıtlarda kullanılabilir. Bu durumda nemli ve ıslak yerlerde kurulacak elektrik tesislerine ait hükümler uygulanmalıdır.

58 5959


a. 18 - Aydınlatma aygıtları, çıkardıkları ısı kendi içlerindeki ve yakınlarındaki cisimlere zarar vermeyecek biçimde tesis edilmelidir.

a. 19 - Sıva altı, sıva üstü ve etanș tesislerde zorunlu olmadıkça lambadan lambaya geçiș yapılmamalıdır.

Dekoratif amaçla ve zorunlu durumlarda (mimari gereği vb) lüstr klemens vb. gibi uygun düzen-ler kullanılarak lambadan lambaya geçiș yapılabilir.

Kazan dairesi, banyo, hamam ve benzeri gibi nemli ve ıslak yerlerde lambadan lambaya geçiș yapılması tavsiye edilmez, lambadan lambaya geçiș yapılması gerekli ise geçișler lütsr kle-mens ve benzeri düzenler kullanılarak yapılmalıdır.

b) Gazlı boșalma (deșarj) lambaları

b.l - Gazlı boșalma lambalarında (f1üoresan, cıva buharlı, sodyum buharlı vb.) kullanılan tüm plastlar kondansatörlü olacaktır.

b.2 - Flüoresan tüplü tesislerde bir yerin aydınlatılması için alternatif akımla çalıșan bir-den fazla tüp kullanıldığında ıșıksal görüntü yanılmaları en az olacak biçimde dekalörlü balast yada çok fazlı bir besleme biçimi kullanılması salık verilir.

b.3 - Üç faz hattına bölünerek bağlanan f1üoresan lamba grupları (üç fazlı aydınlatma aygıtları) için üç kutbu birden açılıp kapanan anahtarlar kullanılmalıdır. Bu durumda üç fazlı akım devresinin iletkenleri bir boru içinde hep birlikte çekilmeli yada çok damarlı yalıtılmıș bir iletkenin damarları bu amaçla kullanılmalıdır.

b.4 - Armatürler yada dağıtım tabloları içine konulmayan balastlar, transformatör ve di-rençler toza ve dokunmaya karıș bir mahfaza ile korunmalıdır.

b.5- Dolgu maddesi yanıcı olan kondansatör, balast, transformatör ve direnç gibi ön bağla-ma aygıtları yanıcı maddelerin içine yada yakınına konulmamalıdır. Bu aygıtlar vitrin gibi yanma tehlikesi olan yerlerin dıșına konulmalı yada yangın tehlikesi olmayacak biçimde yerleștirilmelidir.

b.6- Reaktif tarife uygulanan müșterilerin elektrik iç tesislerinde kullanılacak deșarj(bo-șalmalı) lambaları ile bağlantı gücü 9 kW’ı geçen yeni yapılardaki ortak kullanım amaçlı kazan dairesi, klima ve hidrofor tesislerinde kullanılan motorlarda güç faktörünün, ilgili mevzuatta ön-görülen değerine çıkarılması için, en azından yükle birlikte devreye girip çıkan bir kondansatör (kondansatörler) ve benzeri tesis edilecektir.

Madde 54- ELEKTRİK MOTORU İLE ÇALIȘAN TÜKETİM ARAÇLARI VE ALETLER

Elektrik motoru ile çalıșan araçlar tamamen standartlara uygun olmalıdır. Islak elle tu-tulan bileme makineleri küçük gerilim yada koruyucu ayırma düzeninde çalıștırılmalıdır. Beton karıștırma makineleri ile aynı biçimde çalıșmalı yada koruyucu yalıtmalı olmalıdır.

Elektrikle çalıșan aygıtlar, kazanlar, hazneler, borular vb iletken gereçlerden yapılmıș dar ve hareket edilmesi sınırlı yerlerde ancak așağıdaki șartlar yerine getirilirse kullanılabilir.

Alternatif gerilim kullanılacaksa kesinlikle küçük gerilim yada koruyucu ayırma düzeni uygulanmalıdır.

Küçük gerilimli elektrik üretmek için kullanılan güvenlik transformatörleri ve motor generatörler yada koruyucu ayırmayı sağlayan aygıtlar kazan, hazne ve boruların dıșarısına ko-nulmalıdır.

6060


61

Bir doğru akım șebekesinin doğru gerilimi kullanılacaksa anma gerilimi 260 V’u așma-malıdır. 21. maddedeki koruma tedbirlerinden birisi uygulanmalıdır.

- Elektrikle uzaktan kumanda düzeni küçük gerilimle ya da koruyucu ayırmalı düzenini gerilim.. ile çalıștırılmalıdır.

- Sabit tesis edilmeyen iletken olarak ilgili Türk Standartlarında açıklanan bu amaca uy-gun iletkenler kullanılmalıdır.

- Ara fi ș-priz düzenlerinin, yalıtkan mahfazaları olmalıdır. Uzatma iletkenlerine anahtar bağlanamaz. Elektrik motoru ile çalıșan oyuncaklar ancak așağıdaki șekillerde bağlanarak çalıș-tırılabilirler:

- Anma gerilimleri 24 V’a kadar olan tesislere bağlanabilirler (bu gerilimler madde 33 C’ye göre elde edilmiș olmalıdır).

- Sekonder anma gerilimleri 24 V’a kadar olan oyuncak transformatörleri yada motorge-neratörler üzerinden bağlanabilirler.

Oyuncakla șebeke arasında, koruma iletkenli yada dirençler üzerinden, örneğin lamba dirençleri üzerinden yapılsa bile iletken bir bağlantı bulunamaz.

Madde 55- ELEKTRIKLI ISITMA AYGITLARI

Bu aygıtlar standartlara uygun olmalıdır. Elektrikli battaniye, elektrikli yastık, hayvan bakımına ve yetirilmesine ait ısıtma aygıtları, elektrotların ısıtılmasında kullanılan aygıtlar ancak anma gerilimleri 380 V’a kadar olan tesislerde kullanılabilir.

Deri ve saç bakımından kullanılan elektrik ısıtma aygıtlarının normal çalıșma durumunda insan ya da hayvanların deri yada saçlarına dokunan bölümleri, bu aygıtlar küçük gerilimle çalı-șamıyorsa, koruyucu yalıtmalı olmalıdır.

Elektrikli su ısıtma aygıtları ve kazanlar ancak sabit olarak yerleștirilebilir. Lamba duyla-rı elektrikli ısıtıcıların ve ısıtma lambalarının bağlanmasında kullanılamaz.

Madde 56- HABERLEȘME, RADYO VE TELEVİZYON AYGITLARI

Bu aygıtlar standartlarına uygun olmalıdır. Radyolar ve benzeri aygıtlar ancak toprağa göre geri-limleri 250 V’a kadar olan tesislerde kullanılabilir.

VI.D. İLETKENLER VE YER ALTI KABLOLARI

Madde 57- YALITILMIȘ İLETKENLER VE KABLOLAR

Elektrik içi tesislerinde ilgili Türk Standartlarına uygun bakır tellerden yapılan yalıtılmıș iletkenler ya da kablolar kullanılır. Yapı bağlantı hatlarında çıplak yada yalıtılmıș alüminyum ilet-kenler kullanılabilir. Bu iletkenlerin kesiti bakır için en az 5 mm² alüminyum için en az 10 mm² olmalıdır.

Atölye, ișyerleri, sanayi tesisleri vb. gibi yerlerdeki kuvvet hatlarında, en küçük iletken kesiti 6 mm² olmak ve bağlantılar alüminyum kablo pabuçları ile yapılmak șartı ile Türk Standart-ları ya da tanınan öteki standartlara uygun alüminyum iletkenli kablolar kullanılabilir.

Elektrik İç tesislerinde iletkenler için așağıdaki renk kodları kullanılacaktır:

- Koruma iletkenleri için Yeșil- sarı

- Orta iletkenler ve nötr iletkenler için Açık mavi

60 6161


- Faz itetkenler için

Yürürlükteki kablo standartlarına uygun olmak üzere her faz için farklı renkler Aydınlatma tesisatında anahtardan geçen iletkenin kırmızı, va-e-vien anahtarın bacakları arasındaki iletkenlerin pembe renkli olması tavsiye edilir.

a) İletken ve kabloların boyutlandırılması

Elektrik iç tesislerinde kullanılacak iletken ve kabloların kesitleri așağıdaki ișletme șart-larına göre seçilir:

a.1-Mekanik dayanım

İletken ve kabloların mekanik dayanımı yeterli olmalıdır. Mekanik dayanım bakımından iletkenler, Çizelge - 8’de verilen en küçük kesitlerden daha küçük anma kesitinde seçilmeli ve kullanmamalıdır.

a.2-İletken kesitinin belirlenmesi için yapılan hesaplarda eșzamanlı yüksek (bağlantı gücü) esas alınmalıdır.

Eșzamanlı yükün (gücü) belirlenmesi:

Eșzamanlı güç (aynı zamanda çekilen güç), kurulu güç değeri eșzamanlılık katsayısı ile çarpılarak bulunur. Konutlarda kurulu güç genel olarak aydınlatma gücü, priz gücü ve biliniyorsa elektrikli ev aletlerinin gücünden olușur.

Konutlarda bir dairenin eșzamanlı yükünün belirlenmesinde așağıdaki eșzamanlılık kat-sayıları esas alınmalıdır.

- Kurulu gücün 8 kW’ye kadar olan bölümü için %60

- Gücün kalan bölümü için %40

Binanın eșzamanlı yükünü belirlenmesi için așağıdaki eșzamanlılık katsayıları esas alın-malıdır.

Daire Sayısı Eș Zamanlı Katsayı

3-5 45

5-10 43

11-15 41

16-20 39

21-25 36

26-30 34

31-35 31

36-40 29

41-45 28

46-50 26

51.55 25

56.61 24

62 ve daha fazla 23

Köy kasaba ve imar planı bulunmayan alanlarda yapılan tek evlerde ve yazlıklarda bu esaslara uyulmayabilir. Bütün konutlarda eșzamanlı yük 3 kW’dan az olamaz.

6262


63

İșyerleri, idare binaları, sosyal binalar, sağlık binaları ve benzeri yerlerde eșzamanlı yükün belirlenmesi için kurulu yük aydınlatma yükü, priz yükü, yedekler hariç mekanik tesisat kıș-yaz yükünden büyük olanı, asansör yükü ve mutfak yükünden elde edilir.

Mekanik tesisat kıș-yaz yükünden büyük olanının eșzamanlılık katsayısı %100, mutfak yükü için ise eșzamanlılık katsayısı %70 alınmalıdır. Aydınlatma, priz ve asansör yükü için așağı-da belirtilen eșzamanlılık katsayıları alınmalıdır.

Eșzamanlılık KatsayısıEșzamanlılık KatsayısıBinanın CinsiBinanın Cinsi Yük MiktarıYük Miktarı Eșzamanlılık Katsayısı %Eșzamanlılık Katsayısı %Aydınlatma yükü için eșzamanlılık katsayısı:Aydınlatma yükü için eșzamanlılık katsayısı:HastanelerHastaneler İlk 50 kVAİlk 50 kVA 4040

Kalan YükKalan Yük 2020

Oteller, Moteller veOteller, Moteller ve İlk 20 kVAİlk 20 kVA 5050Tatil KöyleriTatil Köyleri 20-100 kVA arasında20-100 kVA arasında 4040

Kalan YükKalan Yük 3030DepolarDepolar İlk 12,5 kVAİlk 12,5 kVA 100100

Kalan YükKalan Yük 5050

Diğer BinalarDiğer Binalar Tüm YükTüm Yük 100100Priz yükü için eșzamanlılık katsayısı:Priz yükü için eșzamanlılık katsayısı:Tüm yapılardaTüm yapılarda İlk 10 kVAİlk 10 kVA 100100

Kalan yükKalan yük 5050Asansör yükü için eșzamanlılık katsayısı:Asansör yükü için eșzamanlılık katsayısı:Biro binalarında, otellerdeBiro binalarında, otellerde 100100Okullarda, hastanelerdeOkullarda, hastanelerde 8585Apartman ve diğer binalardaApartman ve diğer binalarda 55”55”

a.3- Gerilim düșümü

İç tesis hatlarında sürekli en büyük ișletme akımı ile ișletme gerilimine göre yüzde geri-lim düșümü,

Yapı bağlantı kutusu ile tüketim araçları arasında:

- Aydınlatma ve priz devreleri için %l,5’i

- Motor devreler için %3’ü,

geçmemelidir.

ii) Yapının yada yapı kümesinin beslenmesi için bir transformatör kullanılmıșsa, bu trans-formatörü çıkıș uçları ile yapı bağlantı kutusu arasındaki gerilim düșümü %5’i geçmemelidir.

Açıklama: Gerilim düșümü hesapları, gerekli görüldüğünde görünen güç göz önüne alı-narak yapılmalıdır.

iii) Elektrik iç tesislerinde gerilim düșümlerini hesaplanmasında așağıdaki formüller kullanılabilir:

- Bir fazlı alternatif akım tesislerinde:

2 L. I.cosp akım biliniyorsa: u = -------------------------------- X.S

62 6363


2 L.N Güç biliniyorsa: u = -------------------------------- X.S.U

2.100.L.N Yada yüzde gerilim düșümü olarak: %e = -------------------------------- X.S.U²

-Üç fazlı dengeli yüklü alternatif akım tesislerinde:

1,73 L.I.cos p akım șiddeti biliniyorsa e = -------------------------------- X.S.

L.N 100.L.N Güç biliniyorsa: e = --------------------------- ya da % e= --------------------------- X.S.U X.S.U

Yukarıdaki formüllerde

e: Gerilim düșümü (Volt)

(Bir fazlı hatlarda gidiși ve dönüș iletkenleri üzerindeki; üç fazlı hatlarda ise yanlızca faz iletkenini üzerinde gerilim düșümü hesaplanacaktır.)

L: Hat uzunluğu (metre)

I: Akım șiddeti (amper)

U: İșletme gerilimi (üç fazlı șebekelerde faz arası gerilimi) (volt)

Cosp: güç katsayısı (omik yüklenmede ve doğru akımda cos 0 1 alınır)

N: güç (Watt)

X:özgül iletkenlik katsayısı (m/ohm.mm²)-bakır için = 50 m/ohm.mm² alınır)

S: iletken kesiti (mm²)

Çizelge 8 - Elektrik Tesislerinde Kullanılacak Bakır İletken Kesitleri

No İletkenin Döșenme Biçimi En Küçük Kesit mm²1 Sabit ve korunmuș olarak döșenmiș iletkenler: 1,52 Bağlama tesislerinde ve dağıtım tablolarında iletkenler:

-2,5 A’e kadar-2,5 A ile 16 A arasında -16 A’ın üzerinde

0,50,751,0

3 İzalatör üzerinde açıkta döșenmiș iletkenler:İstinat noktaları arasındaki açıklık:-20 m’ye kadar-20 mi ile 45m arasında

46

4 Lamba duya bağlantı iletkenleri: 0,755 Yapı içindeki donanma lambalarında:

-Donanma duyu ile fi ș arasındaki iletkenler-Lambalar arasındaki iletkenler

0,750,75

6 Kuvvetli akım hava hatlar: ‘Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği’ne bakınız.

6464


65

a.4- Sürekli Yük Akımı

i) Yalıtılmıș iletkenler

Yalıtılmıș iletkenler, izin verilen en yüksek ısınma bakımından en çok Çizelge - 9’da ve-rilen akımlarla sürekli olarak yüklenebilir. Çizelge - 9’daki yük akımları 25 C ortam sıcaklığı için verilmiștir. Daha yüksek ortam sıcaklıkları için bu değerler Çizelge - 11’deki düzeltme katsayıları ile çarpılmalıdır.

55°C’in üzerindeki ortam sıcaklıklarında yüksek sıcaklığa dayanıklı iletkenler kullanıl-malıdır. Bu iletkenler için izin verilen yük akımları, Çizelge - 9’daki değerler Çizelge - 12’deki düzeltme katsayıları ile çarpılarak bulunur.

Birden fazla iletkenin yanyana birlikte döșenmeleri durumuna iletken kesitlerinin bulun-masında ortam sıcaklığının artabileceği göz önünde tutulmalıdır.

ii) Kablolar

Kablolar izin verilen en yüksek ısınma bakımından en çok kablo yapımcılarının çizelge-lerinde verilen akımlarla sürekli olarak yüklenebilirler.

a.5 - Özel durumlarda iletken ve kabloların yüklenmesi

i) Kesintili yada kısa süreli ișletme gibi durumlarda kullanılan iletken ve kabloların yük akımlarında zamanla yükselmeler olabilir. Bu nedenle yük akımının artmasını gerektiren ișletme ya da kullanılma değișikliği yapıldığı zaman iletken kesitleri yeniden hesaplanmalıdır.

Sınır sıcaklık lastik yalıtkanlı iletkenlerde 60°C termoplastik yalıtkanlı iletkenlerde 70°C’dır.

ii) Çok motorlu tesislerde motorların anma akımları, yol verme süresinin uzun olması, bu ișlemin sık sık yapılması ya da ișletmede olușan yük darbeleri nedeni ile zaman zaman așıldığın-da iletkenlerin kesitleri çekilen akımların karesel ortalaması alınarak hesaplanmalıdır. Meydana gelen akım tepe değerlerinin devam süresi Çizelge - 10’daki sürelerin altında kaldığında gerekli iletken kesiti, karesel ortalama akım değerlerine göre Çizelge - 9’dan bulunur. Tersi durumda a.4-l bölümüne uyulur.

Makineler, transformatörler, akümülatörler, bağlama tesisleri ve benzer aygıt tesisler ara-sında çekilen tesisleri 50 mm³’ye kadar olan çıplak bakır iletkenleri ve basit olarak tesis edilen bir damarlı bağlantı iletkenleri için Çizelge - 9’da 3. Gruptaki değerler kullanılır.

Daha büyük kesitler ve hava hatları için Çizelge - 9’daki değerler geçerli değildir. Bu ilet-kenler meydana gelebilecek en büyük ișletme akımında yeterli mekanik dayanım sağlanacak ve ișletmeye ya da çevresine zararlı olabilecek derecede ısınmayacak biçimde boyutlandırılmalıdır.

b) İletken ve kabloların așırı ısınmaya karșı korunması

İletkenler ve kablolar ișletmedeki așırı yüklenmeler ve tam kısa devrelerde meydana ge-lebilecek olan așırı ısınmalara karșı korunmalıdır.

b.1- Așırı yüklenmeye karșı koruma:

64 6565


Çizelge 9 - Yalıtılmıș Bakır İletkenlerin 25°C’a Kadar Olan Ortam Sıcaklıklarında Sürekli Olarak Tașıyabilecekleri Yük Akımları

AnmaKesiti mm²

1.Grup A

2.GrupA

3.Grup A

Açıklamalar

0,75 -- 13 16 1.Grup

1 12 16 20 Boru içinde çekilmiș bir yada birden

1,5 16 20 25 fazla tek damarlı, iletkenler (NV gibi)

2,5 21 27 34

4 27 36 45

6 35 47 57 2.Grup

10 48 65 78

16 65 87 104 Termoplastik kılıfl ı iletkenler, borulu

25 88 115 137 İletkenler, kurșun kılıfl ı iletkenler, plastik

35 110 143 168 yalıtkanlı yassı iletkenler, hareket

50 140 178 210 ettirilebilen iletkenler gibi çok damarlı iletkenler

70 175 220 260

95 210 265 310

120 250 310 365 3.Grup

150 --- 355 415

185 --- 405 475 Havada açık olarak iletkenler arasında

240 --- 480 560 en az iletken dıș çapı kadar açıklık bulunacak

300 --- 555 645 biçimde çekilmiș bir damarlı iletkenler

400 --- --- 770 bağlama tesisleri ve dağıtım tablolarında

500 --- --- 880 kullanılan bir damarlı iletkenler

Çizelge 10 - İletkenlerin Karesel Ortalama Akım Değerine Göre Yüklenebilmesi İçin İzin Verilen Yüklenme Süreleri

Anma Kesitimm²

İzin verilen yüklenme süresis

6’ya kadar 4

10’dan 25’e kadar 8

35’den 50’ye kadar 15

70’den 150’ye kadar 30

185’den yukarı 60

Çizelge 11 - Ortam Sıcaklıkları 25˚C’in Üstünde veya 25˚C’a Kadar Olan Yerlerde Kullanılan Yalıtılmıș İletkenler için izin verileș yük akımları

Ortam Sıcaklığı

°C

Çizelge - 9’daki değerlerin %’si olarak izin verilen sürekli yük akımları

Lastik Yalıtkanlı İletkenler Termolastik Yalıtkanlı İletkenler

22-30 92 94

30-35 85 88

35-40 75 82

40-45 65 75

45-50 53 67

50-55 38 58

6666


67

Çizelge 12 - Sıcaklığa Dayanıklı İletkenler İçin 55˚C’nin Üstündeki Ortam

Sıcıklıkların izin verilen yük akımları

Ortam Sıcaklığı (°C) Çizelge -’daki değerlerin %’si olarak izin verilen sürekli yük akımlarıİzin verilen sınır sıcaklığı

100°C olan iletkenlerdeİzin verilen sınır sıcaklığı 180°C olan iletkenlerde

55-65 55-145 100

65-70 145-150 92

70-75 150-155 85

75-80 155-160 75

80-85 160-165 65

85-90 165-170 53

90-95 170-175 38

i) Konu

Bu koruma bir devredeki iletkenlerin yük akımlarını, bağlantı ve ek yerlerinde iletken-lerin yalıtkanında yada iletkenlerin çevresinde zararlı olabilecek bir ısınma meydana gelmeden önce kesen koruma organları kullanılarak sağlanabilir.

ii) Așırı yüklenmeye karșı koruma organlarının cinsi

Așağıdaki düzenler așırı yüklenmeye karșı koruma organı olarak kullanılabilirler:

ii.1 - Yalnız așırı yüklenmeye karșı koruma sağlayan düzenler:

Bu düzenler geneIJikle kesme yetenekleri, beklenebilen bir kısa devre akımından daha küçük olan, akıma bağımlı gecikmeli koruma organlarıdır. Örneğin yalnız așırı akım koruyucusu bulunan kontaktörler.

ii.2 - Aynı zamanda așırı yük ve kısa devre korumasını sağlayan düzenler:

Bunlar, kendi küçük muayene akımları ve beklenebilen kısa devre akımları arasındaki her akımı sağlayabilen, geçirebilen ve kesebilen koruma organlarıdır. Örneğin eriyen telli sigortalar, otomatik sigortalar ve kesiciler.

iii) Așırı yüklenmeye karșı koruma elemanlarının belirlenmesi

iii.1 - Çizelge - 9’da yazılı akım değerlerini așan uzun süreli yüklenme durumlarında așırı akım koruma organlarını toleranslan da göz önünde tutularak Çizelge - 13’deki değerlerin bir alt basamağına uyan sigortalar kullanılmalıdır. Koruma anahtarlarında otomatik açma düzeni izin verilen akımın bir alt basamağındaki değere ayarlanmalıdır.

iii.2 - Hatların korunması için 25 C’a kadar olan ortam sıcaklıklarında Çizelge - 13’deki yalıtılmıș iletkenlerin kesitlerine uyan eriyen telli hat koruma sigortaları ya da hat koruma oto-matları kullanılmalıdır. Ortam sıcaklığı 25 C’ın üzerinde ise 11 ve 12 numaralı çizelgeler gözönü-ne alınmalıdır.

Isıl gecikmeli otomatik anahtar ve kontaktörler kullanıldığında bunların açma düzenleri, açma akımı en çok 9, 11 yada 12 numaralı çizelgelerdeki değerlere uyacak biçimde ayarlanmalı-dır.

iii.3 - Kablolar için kullanılan așırı akım koruma aygıtlarının anma akımları ve ayarlanan açma akımları, bu kablolar için izin verilen sürekli yük akımlarından daha büyük olmamalıdır.

66 6767


iii.4 - Paralel bağlı birden çok hat, ortak bir koruma aygıtı ile korunuyorsa bu durumda yük akımı bütün hatların yük akımlarının toplamı olur. Bununla birlikte böyle bir koruma düzeni-ne ancak, bütün hatlar aynı elektriksel özellikleri (cins çekilme biçimi, uzunluk, kesit) tașırlarsa ve tüm uzunları boyunca hiçbir dallanma olmazsa izin verilir.

iv) Așırı yüklenmeye karșı koruma aygıtlarını düzenlenmesi

iv.1- Genel Hüküm

Așırı yüklenmeye karșı koruma aygıtları akım devrelerinin bașın ayada iletkenler için izin verilen yük akımının azaldığı her yere konulmalıdır. iv.2’de açıklanan durumlar bu hükmün dıșındadır. Yük akımı iletken kesitinin küçülmesi, hattın çekilme biçimi ve iletken üzerindeki yalıtkanının ve damar sayısının değișmesi nedeniyle azalabilir.

iv.2 - Așırı yüklenmeye karșı korumadan vazgeçilmesi zorunlu durumlar.

Akım devresini kesilmesi bir tehlike doğurursa așırı yüklenmeye karșı koruma organları tesis edilemez.

ÖRNEKLER

- Dönen makinelerin uyarma devreleri,

- Alternatif akım makinelerinin endüvi devreleri,

- Kaldırma ve tașıma mıknatıslarının besleme devreleri,

- Akım transformatörlerinin sekonder devreleri,

- Kumanda ve ayar devreleri,

- Gerilim ayar devreleri,

- Sinyal devreleri.

b.2 - Kısa devreye karșı koruma

i) Konu

Akım devresinin en az bir iletkeninden kısa devre akımı geçerse ve bu durumda toplam açma süresi iletkenlerin zarar görmeyeceği kadar kısa ise, kısa devreye karșı koruma, akımı kesen koruma aygıtları ile sağlanır.

Açıklama: Yalnız bir ve aynı akım devresinin iletkenleri arasındaki tam kısa devreler göz önüne alınmalıdır.

ii) Kısa devreye karșı koruma aygıtlarının cinsi

Kısa devreye karșı koruma aygıtları așağıdaki iki șart için yeterli olmalıdırlar:

- Eriyen telli sigortalar

- Otomatik sigortalar

- Kesiciler

iii) Kısa devreye karșı koruma aygıtlarının belirleyici (karakteristik) değerleri

iii.1 - Genel Hükümler

Kısa devreye karșı koruma aygıtları așağıdaki șart için yeterli olmalıdırlar.

6868


69

- Bunların kesme yeteneği en az, tesis edildikleri yerdeki beklenebilen kısa devre akımına uygun olmalıdır.

- Akım devresinin herhangi bir noktasında tam kısa devreden ileri gelen akımın kesilme-sine kadar geçen süre, bu akımın, iletkenleri izin verilen en büyük sınır sıcaklık derecesine kadar ısıtması için geçen süreden daha uzun olamaz.

Çizelge 13 - Yalıtılmıș İletkenlerin Anma Kesitlerine Göre Așırı Akım Koruma Aygıtlarının (Sigorta, Otomatik Sigorta vb.) Seçilmesi

AnmaKesiti(*) mm²

1.GrupA

2.GrupA

3.GrupA

0,75 -- 10 16

1 10 16 20

1,5 16 20 25

2,5 20 25 35

4 25 35 50

6 35 50 63

10 50 63 80

16 63 80 100

25 80 100 125

35 100 125 160

50 125 160 200

70 160 224 250

95 200 250 300

120 250 300 355

150 --- 355 425

185 --- 355 425

240 --- 425 500

300 --- 500 600

400 --- --- 710

500 --- --- 850

(*) İletkenlerin anma kesitleri çizelge - 8’de verilen en küçük kesit değerlerine uygun olmalıdır.

Ortam sıcaklığı 25°C’ın üstünde ise, așırı akım korum aygıtlarının anma akımları, 11 ve 12 numaralı çizelgelerdeki yüzde değerleri ile çarpılarak küçültülmelidir. Hesap sonucunda bulu-nan anma akımı değerine göre, en yakın alt basamaktaki akımlı koruma aygıtı seçilmelidir.

iii.2 - Kısa devre akımının değerleri

Konutlara ait elektrik tesisler için kısa devre akımının hesaplanması zorunlu değildir. Bu tesislerin projelendirilmesinde bu tesislerde kullanılan koruma aygıtları için yürürlükteki ilgili standartlarda belirtilen sınır kısa devre açma yetenekleri göz önüne alınacaktır.

Fabrika, atölye, imalathane, büyük ticarethane, hastane, büyük okul vb. gibi büyük güçlü alçak gerilim iç tesislerinin projelendirilmesinde, projeyi yapanın gerekli görmesi durumunda kısa devre hesabı yapılacaktır.

Kısa devre akımlarının değerleri așağıdaki yollardan bulunabilir.

- Uygun bir hesap usulü ile

68 6969


- Bir șebeke modeli aracılığı ile.

- Tesisteki ölçmelerle

iii.3 - Toplam açma süresi

Seçilecek koruma aygıtının toplam açma süresi bulunmuș olan izin verilen açma süresini geçemez ve 5 saniyeden fazla olamaz.

iv) Kısa devreye karșı koruma aygıtlarının düzenlenmesi

v.l - Bu aygıtlar bir akım devresini bașlangıcına ve kısa devre yük akımının azaltılacağı her yere konulmalıdır.

Açıklama: İletken kesitinin küçültülmesi, iletkende bașka bir yalıtkanın kullanılması ve dinamik dayanım küçülmesi, kısa devre yük akımının azalmasının nedenleri olabilir.

iv.2 - Kısa devreye karșı koruma yapılmasından vazgeçilebilecek durumlarda kısa devre-ye karșı koruma organları kullanılmayabilir:

- Elektrik makinelerini, transformatörleri redresörleri ve akümülatör bataryalarını bunla-ra ait panolara bağlayan iletkenlerde.

- Açılmaları, söz konusu tesislerin ișletmesi için tehlikeli olabilen iv.2’de açıklanan akım devrelerinde.

- Ölçme devresi iletkenleri kısa devre ve toprak teması bakımından güvenlik altındaysa ve yanabilen yapı gereçlerini üzeren doğrudan doğruya yerleștirilmișse ölçme akım devrelerinde.

b.3 - Faz Iletkenleri ve orta iletkenlerin korunması

i) Faz iletkenlerinin korunması

Üç fazlı motor devreleri dıșındaki tüm faz iletkenlerin așırı akım koruma aygıtları konul-malıdır. Bunlar așarı akım meydana gelen iletkenin devresini kesmeli fakat gerilim altındaki öteki iletkenlerin devresini kesmemelidir.

ii) Orta iletkenlerin korunması

ii.1 - Yıldız noktaları doğrudan doğruya topraklanmıș tesisler orta iletkeni kesiti en azın-dan faz iletkeni kesitine eșitse, bu durumda orta iletken için așırı akımı belirleme düzeni ve açma aygıtının tesis edilmesi gerekmez.

ii.2 - Orta iletkenin kesiti faz iletkeni kesitinden daha küçük ise orta iletkenini kesitine uygun bir așarı akım belirleme düzeni tesis edilmelidir. Bu düzen faz iletkenlerinin devresini kes-meli, fakat orta iletkenin devresini kesmemelidir.

c) Özel hükümler

c.l - Aydınlatma ve iki kutuplu priz devreleri

i) Aydınlatma devrelerinde en çok 25 A’e kadar olan așırı akım koruma aygıtları kulla-nılabilir. Deșarj (boșalma) lambalı akım devreleri ile E 40 duyunun kullanıldığı lamba devreleri, daha yüksek akımlı așırı akım koruma aygıtları ile korunabilir. Bu durumda hatlar ve tesis gereç-leri için izin verilen yükler göz önünde tutulmalıdır.

Priz devrelerindeki așırı akım koruma düzeni yalnız hatların izin verilen yüküne değil, devreye bağlı prizlerin anma akımına da yani iki değerden daha düșük olanına ayar edilmelidir.

ii) Ev ve benzeri yerlerdeki aydınlatma devreleri, anma akımları l6 A’e kadar olan prizleri de bulunan aydınlatma devreleri ve prizlerinin anma akımları l6 A’e kadar olan Sal priz devreleri, ancak 10 A’e kadar olan sigorta ve otomatik sigortalarta korunabilir. Ev ve benzeri yerlere ait tip de (gecikmesiz) otomatik sigortalar kullanılırsa bunların anma akımı l6 A olabilir.

7070


71

Madde 58- İLETKENLERİN VE KABLOLARIN DÖȘENMESİ

a) Genel Hükümler

a.l - Hatlar mekanik yıpranmalara karșı uygun yerlere döșenerek ya da elverișli örtü ve kılıfl ar kullanılarak korunmalıdır. El ile ulașılabilen uzaklar içinde döșenen iletkenler mekanik darbelere karșı her zaman koruyucu kılıfl ı olarak ya da boru içinde çekilmelidir (elektrik ișletme yerler ive kuwetli akım hava hatları bu hükmün dıșındadır).

a.2 - İletkenlerin korunma biçimi, bağlantı yerlerinde de sürdürülmelidir.

a.3 - Döșeme geçișlerinde olduğu gibi, fazla tehlike söz konusu olan yerlerde iletkenler sağlam bir șekilde tutturulmuș olan termoplastik boru, çelik boru yada korunacaklar (mahfazalar) içinden geçirilmelidir.

Yalnızca elektrik hatlarının çekilmesi için kullanılmayan, içine girilebilen kanallarda ve yapı aydınlıkları gibi yerlerde iletkenler ancak düzenli olarak yerleștirilirse ve zararlı etkilere açık olmazlarsa döșenebilirler.

Dökme yada sıkıștırılmıș betondan yapılan duvar, tavan yada döșemelerin içinde ve beto-narme demirlerinin üstünde ve altında ancak beklenebilecek zorlamalara dayanıklı termoplastik dıș kılıfl ı iletkenler, çelik yada termoplastik borular içinde geçirilen yalıtılmıș iletkenler kullanılabilir.

Toprak içinde ya da yapıların dıșındaki içine girilemeyen kanallarda yalnızca yeraltı kab-loları kullanılabilir.

a.4 - Sıva içinde ve altında çekilen hatlar el ulașma alanları dıșında ve mekanik bakımdan korunmuș sayılırlar. Tavan ve duvar boșluklarından geçirilen hatlar mekanik etkilere karșı ayrıca korunmalıdır.

Elektrik hatları yerine göre duvarda, tavanda veya döșemede betona gömülü ve/veya sıva altı tesis edilebilir. Duvarlara tesis edilen sıva altına tesis edilirse geçiș yerlerinin kestirilmesini sağlayacak șekilde anahtar, priz, aydınlatma sortisi, buat, tablo ve benzeri hizalarında yatay veya düșey olarak tesis edilmelidir. Duvarlara döșemelere ve tavanlara tesis edilen hatlar betona gömü-lü iseler bunların güzergahı için yalnızca ekonomiklik ve tesis kolaylığı düșünülmelidir.

Yapıların içerisindeki bacaların duvarları üzerinden her hangi bir elektrik tesis geçirilme-melidir.

a.5 - Akım devreleri iletkenlerinin birlikte çekilmesi

i) Boru içinde bir damarlı iletkenler kullanılacaksa, bir boru içine yalnızca bir ana akım devresinin iletkenleri ile bu devreye ait yardımcı akım devrelerini iletkenleri yerleștirilebilirler.

Elektrik ișletme yerleri ve kilitli elektrik ișletme yerleri bu hükmün dıșındadır.

ii) Çok damarlı bir yalıtılmıș iletken yada kablo içinde, birden çok ana akım devresi ve bu devrelere ait yardımcı devreler birlikte bulunabilir.

iii) Yardımcı akım devreleri ana akım devrelerinde ayrı olarak çekilecekse, birden çok yardımcı akım devresini iletkenleri çok damarlı yalıtılmıș bir iletken ya da kablo içinde ve tek damarlı iletkenler kullanıldığında bir boru içersine birlikte çekilebilirler.

iv) Küçük gerilimli devrelerin iletkenleri öteki devrelerden ayrı olarak çekilmelidir.

v) Gerilimleri farklı olan devrelerin iletkenleri bir arada çekilecekse, en büyük ișletme gerilimine uygun kablolar ve iletkenler kullanılmalıdır.

70 7171


Farklı linye ve kolon devrelerine ait iletkenler ayrı borulardan geçirilemez. Üç fazlı besleme durumunda ilk fazlara ayrılma noktasına kadar, üç fazın iletkenleri aynı boru içinden geçirilebilir.

vi) Birden fazla ana akım devresi için ortak bir sıfır iletkeni ya da orta iletken düzenlene-mez. Fakat baralı tablolarda sıfır iletkeninin ya da orta iletkenin kesiti faz iletkenlerinin toplam kesitine eșit olduğunda buna izin verilir.

a.6 - İletkenler kesilmeksizin bir geçiș kutusundan geçirilecekse, birden fazla akım dev-resi için ortak geçiș kutuları kullanılabilir.

Bu kutularda bağlantıların yapılması gerektiğinde kullanılacak klemensler birbirlerinden yalıtkan ara parçalarla ayrılmıș olmalıdır. Klemens dizilerek kullanılıyorsa bu ayırma gerekmez.

a.7 - İletkenlerin bağlanması

i) İletkenlerin bağlantısı ancak yalıtkan parçalar üzerinde yada yalıtkan kılıfl ı olarak vi-dalı klemens, vidasız klemens, lehim yada kaynakla yapılmalıdır. Çözülebilen bağlantı yerlerine (klemens bağlantıları gibi) ulașılabilmelidir. Dökme usulü ile yapılmıș bağlantı yerleri çözülme-yen bağlantılara girer.

ii) İletkenlerin bağlanması

- Borulu tesislerde ancak kutular içinde,

- Çok damarlı yalıtılmıș iletkenler ya da kablolara yapılmıș tesislerde ancak kutular ya da ek kutular (mufl ar) içinde, yapılabilir.

iii) Bağlantı ve ek parçaları bağlanacak ya da eklenecek iletkenlerin sayı ve kesitlerini uygun nitelikte olmalıdır.

iv) Ekler duvarlarda 60 mm derinlikte olmak șartıyla kasalarda, tavanlarda ise armatür veya armatüre ilișkin elemanlarla gizlenmiș kutular (buatlar) içinde yapılabilir.

Bu ekler kesinlikle klemensler ile yapılmalıdır. Anahtar-priz bağlantı uçları ek amacıyla kullanılmamalıdır.

Kasalar ve buatların içine su sızmaması için gerekli önlemler alınmalıdır.

a.8 ) Bükülebilen iletkenlerin tüm bağlantıları geçici olarak konulan elektrik ișletme araç-larından da hatasız ve özenle yapılmalıdır.

i) Bükülebilen iletkenlere, bağlantı noktalarında çekme ve kayma kuvveti gelmemelidir. İletken kılıfl arının kaymaması ve iletken damarlarını dönmemesi sağlanmalıdır.

ii) İletkenlerin giriș yerlerinde kıvrılarak zedelenmesi, uygun tedbirlerle örneğin giriș ye-rinin yuvarlaklaștırılması ya da azlıklarla önlenmelidir. İletkenlerde kuș gözü meydana gelmesine ve iletkenlerin ișletme araçlarına sabit olarak bağlanmasına izin verilmez.

iii) Çok telden meydana gelen iletkenlerin tellerinin ezilmemesi ve kopmaması için așa-ğıdaki tedbirler alınmalıdır:

- Uygun bağlantı klemensleri kullanmak,

Örneğin ezilmeye karșı koruyucu kılıfl ı klemensler kullanmak,

- İletken uçlarında uygun ișlemler uygulamak,

7272


73

Örneğin kablo pabuçları kullanmak, damar uçlarında kovan kullanmak yada lehim ve kaynak yapmak.

İșletme gereği sarsıntıya uğrayan bağlantı noktalarında lehim ve kaynak yapılmasına ve lehimli kablo pabucu kullanılmasına izin verilmez.

Açıklama: 10 mm² kesite kadar tek telli iletkenler kablo pabucu kullanılmadan bağlana-bilir. Daha büyük kesitlerde kablo pabucu kullanılmalıdır. Bağlantı yerlerinde özel bir düzen var-sa kablo pabucu kullanılmayabilir. Örgülü iletkenler bağlantı yerlerinde lehimlenerek tek iletken durumuna getirilmelidir.

a.9 - Sabit ișletme araçları

- Ocak, șofben, çamașır makinesi vb. gibi bulundukları yerler bağlama, temizleme ve benzer amaçlarla geçici olarak değiștirilebilen yada

- Kullanılmaları sırasında örneğin titreșimlerle sınırlı ölçüde hareket edebilen yada

- Bağlantı noktaları, sabit döșenmiș iletkenler için düzenlenmemiș yada kendilerin eriși-lemeyen, Sabit ișletme araçları bükülebilen iletkenlerle bağlanmalıdır.

Bükülebilen iletken tesisi sabit olarak bağlanacaksa, bu durumda bağlantı sabit koruncak-taki (mahfazadaki) bağlantı uçlarında, örneğin aygıt bağlantı kutularında yapılmalıdır.

a.10 - Kuwetli akım tesislerinde dönüș iletkeni olarak yalnızca toprak kullanılamaz. Dö-nüș iletkeni olarak her zaman özel bir iletken kullanılmalıdır.

a. ll - Kuwetli akım ve iletișim (haberleșme) hatları arasında, bunların birbirine yaklaș-tıkları ve birbirinin üzerinden aștıkları yerlerde en az 16 mm’lik bir açıklık bulunmalı yada bu iki hattın arasına yalıtkan bir parça konulmalıdır.

b) Yapı içinde açık olarak çekilen iletkenler

b.l -Yalıtılmıș iletkenler

NV gibi termoplastik yalıtkan kılıfl ı bir damarlı iletkenler, tahta çıtaların üzerinde ve içerisinde yada doğrudan doğruya sıva içerisinde, sıva altında ve sıva üzerinde kullanılamaz.

Bu iletkenler tesislerde ancak kuru yerlerde boru içinde sıva altında ve üstünde kullanılabilir.

Yalıtılmıș iletkenler yapı içerisinde açık olarak çekileceklerse, izolatörler üzerine yerleș-tirilmeli ve duvardan en az 1 cm uzaklıkta bulunmalıdırlar.

b.2 - Çıplak iletkenler

i) Topraklanmamıș çıplak iletkenler

i.1 - Bu iletkenler ancak bulundukları yerlerdeki elektrik ve mekanik zorlamalar dayanık-lı izolatörler üzerine yerleștirilebilir.

i.2 - Bu iletkenler birbirlerinden en az:

6 m’den daha fazla olan açıklıklarda 20 cm

4-6 m olan açıklıklarda 15 cm

2-4 m olan açıklıklarda 10 cm

2 m’den az olan açıklıklarda 5 cm

uzaklıkta bulunmalıdırlar.

72 7373


Çıplak iletkenler yapı duvarları üzerinde çekilmișlerse, duvara uzaklıkları en az S cm olmalıdır.

i.3 - Bağlama tesislerinin, akümülatör bataryalarının, elektrik makinelerinin ve transforma-törlerin içerisine ve arasına ve anma akımları 1000 A’nın üzerinde olan tesislerin içerisine döșenen çıplak iletkenler arasındaki açıklıkların değișmesi, mesnet izolatörleri ve dayanımı yeterli iletken profi ller kullanılarak sağlanmıșsa bu iletkenler arasındaki açıklık 5 cm’den daha az olabilir.

i.4 - Çıplak iletkenler kesit artırılması amacı ile paralel bağlanmıșlarsa aralarında herhan-gi bir açıklık bulunmadan da döșenebilir.

ii) Bakır ya da galvanizli çelikten yapılmıș olan çıplak, topraklanmıș iletkenler doğrudan doğruya yapılara tutturulabilir ya da toprak içerisine döșenebilirler.

Tutturma donatımları ya da dıș etkiler nedeniyle iletkenlerin zedelenmeleri önlenmelidir. Elektrolitik korozyonun beklenen etkileri göz önünde bulundurulmalıdır.

c) Elektrik tesislerinde kullanılan borular ve boru tesisleri

c.1 - Elektrik tesislerinde ancak Türk Standartlarına uygun metal ve plastik elektrik tesi-sat boruları ve boru donanımları kullanılabilir.

c.2 - Bergman ve ștalpanzer borular sıva üstünde ve sıva altında; plastik ve peșel borular ise ancak sıva altında kullanılabilir.

c.3 - Boruların ağzı çapaklı ve keskin köșeli olmamalıdır. İletkenlerin zedelenmemesi için boru uçlarına ağızlıklar takılmalıdır.

c.4 - Boruların iç çapı ile kıvrılma yarı çapı ve sayısı, gerekli sayıdaki yalıtılmıș iletkenin zedelenmeden geçebileceği büyüklükte seçilmelidir. Seçme yapılırken iletkenlerin gerektiğinde değiștirileceği de göz önünde bulundurulmalıdır.

c.5 - Boru iç çapları, Çizelge 14’den uygun olarak seçilmelidir.

c.6 - Borular içlerine su girmeyecek ve toplanmayacak biçimde yerleștirilmelidir.

c.7 - Borular kıvrıldıkları zaman kırılmamalı ve katlanma yerlerinden yada dikiș yerlerin-den açılmamalıdır.

Berkman borular boru çapına uygun penslerle kıvrılmalı fakat boru içindeki yalıtım bo-zulmamalıdır.

Peșen borular özel dirseklerle kullanılmalıdır.

c.8 - Borlu tesislerde iletkenler boru ve T parçaları içerisinde eklenemez. İletkenler ancak bağlantı kutuluları (buatlar) yada akım dağıtma kutuları içersinde, uygun tipteki yalıtılmıș kle-menslerle eklenebilir. Bu kutular kolaylıkla açılabilmeli ve muayene edilebilmedir.

c.9 - Peșel ve çelik boruların kutulara, anahtar ve priz kasalarına girdiği yerlerde boru ağızlarında iletkenler üzerindeki yalıtkanların zedelenmemesi için ağızlık (entül) takılması vb. tedbirler alınmalıdır.

c.10 - Peșel borulu tesislerde kullanılacak peșel kutuların iç çapı en az 58 mm² olacak ve bu kutularda dörtten fazla boru ile bağlantı yapılmayacaktır.

c.11 - Borular, duvarlara ya da tavanlara en çok 60 cm aralıklarla koroșer ile tutturulmalı-dır. Bundan bașka anahtar, priz, kutu, dirsek ve T parçaları yakınını ada (en fazla 10 cm) koroșeler konulmalıdır.

7474


75

c.12 - Tavan aralarına tesis edilecek ve ayak altı yerlerden geçecek tesis bölümleri çelik boru içinden geçen antikron vb. iletkenlerle yada yeraltı kabloları yapılmalı, olabildiğince kutu vb. donatım gereçleri kullanılmamalıdır.

c.13 - Bir kattan öteki kata açıkta geçecek peșel, berkman ve PVC borular zeminden 80 cm yüksekliğe kadar metalik etkilere dayanıklı olan metal borular içerisinde geçirilmelidir.

c.14 - Sıva altına döșenecek borular sıva ișlemi sırasında dıșarı gelmeyecek biçimde belli noktalarda tel ve çivilerle duvara tutturulmalıdır. Bu amaçla kesinlikle alçı kullanılmamalıdır.

Sıva altındaki iniș boruları dik yada yatay olarak döșenmeli ve kutuların anahtar ya da priz doğrultusunda bulunmasına dikkat edilmelidir.

d) Yeraltı kabloları

Çizelge 14 - NV İletkenleri Kullanılması Durumunda Gerekli En Küçük Boru Çapları

İletkenin kesiti mm²

Boru içi çapı

Sıva üstü mm

Sıva altı mm

Sıva üstü mm

Sıva altı mm

Sıva üstü mm

Sıva altı mm

Sıva üstü mm

Sıva altı mm

1,5 11 11 11 11 11 13,5(11) 13,5(11) 13,5(11)

2,5 11 11 11 11 13,5 13,5 16 16

4 11 11 11 13,5 13,5 16 16 21

6 11 11 13,5 16 16(13,5) 21(16) 21(16) 23(21)

10 11 11 16 21(16) 16 23(21) 23 29(23)

16 11 13,5 16 23 23 29(23) 23 29

25 13,5 16 23 29(23) 23 29 29 36

35 16 16 29 36(29) 29 36 36 42(36)

50 16 21 29 36 36 42 42 48

70 21 23 36 42 42 42 48 48

95 23 29 36 42 48 48 48 48

120 23 29 42 48 48 48 48 --

150 29 36 48 48 48 -- -- --

185 36(29 36 48 -- -- -- -- --

Açıklamalar:

1 - Parantez içindeki değerler, kıvrık yapmadan doğrusal olarak döșenen 4 m uzunluğa kadar borular için kullanılabilecek boru iç çapların göstermektedir.

2 - Bir boru içerisinde yönetmeliğin ilgili hükümlerine uygun olmak șartıyla 5 yada 6 ilet-ken kullanılırsa, Çizelge - 4’de iletken için verilen boru iç çaplarının bir üst değeri kullanılacaktır.

3 - Çıplak iletkenler için bir alt boru çapı kullanılacaktır.

4 - Bu çizelge her çeșit boru için geçerlidir.

74 7575


d.1 - Yeraltı kabloları döșendikleri yerlerdeki kimyasal ve mekanik etkilere karșı korun-muș olmalıdır.

d.2 - Yeraltı kabloları yangın çıkması tehlikesini olabildiğince azaltacak biçimde dö-șenmelidir. Kabloların üzerinde dıș kılıfl ar varsa, yangının yayılmasına engel olmak için bunlar gereken yerlerde soyulmalıdır.

d.3 - Yeraltı kablolarının ek ve bağlantı yerlerinde, iki parçanın birbirine göre yalıtılması söz konusu değilse eșmerkezli (konsantrik) iletkenler, siperler ve zırhlar birbirlerine iletken ola-rak iyice bağlanmalıdır.

d.4 - Yağlı kabloların uçlarındaki bașlıklar, yağ sızmayacak ve içlerine nem girmeyecck biçimde tesis edilmelidir.

Termoplastik yalıtkanlı kabloların bașlıkları da içlerine su girmeyecek biçimde tesis edil-melidir.

d.5 - Yeraltına döșenecek kablolar, sokak ve alanlarda en az 80 cm derinliğe gömülmeli-dir. Bu yerlerin dıșında derinlik en az 60 cm olabilir. Bu derinlik zorunlu durumlarda özel koru-yucu tedbirler alınarak 50 cm dolayında azaltılabilir.

Kablo kanallarının tabanı sağlam zeminli, düzgün ve tașsız olmalı. Kablolar kum içine yada tașı ayıklanmıș toprak içine gömülmelidir.

e) Hava hatları

“Elektrik Kuwetli Akım Tesisleri Yönetmeliği”nin hava hatlarına dair hükümlerine uy-gun olarak yapılmalıdır.

f) Açık havada açık olarak çekilen iletkenler

Açık olarak yani mahfazasız çekilen iletkenler balkon, pencere, çatı gibi yerlerde el ulaș-ma alanı dıșında çekilmelidir.

Bu en en fazla sarkmıș durumda, yol ve alanlarda yerden en az 5.5 m öteki yerlerde CiL az 4.S m yükseklikte olmalıdır.

g) Yapı giriș hatları

g.l) Genel

Yapı giriș hatlarına ait en küçük kesitler, yapı bağlantı kutusundaki sigortanın anma akımına göre Çizelge - 13’den, dam direkli bağlantılarda 1. Gruptan, duvar bağlantılarında 2. Gruptan seçilmelidir.

i.1 - Dam direkleri ve duvar bağlantılarında kullanılan iletkenler kesinlikle patlama tehli-kesi olan yerlerden geçirilmemeli ve böyle yerlerde son bulmamalıdır.

g.2) Hava hattı șebekelerinden yapılan duvar bağlantıları

i) İletkenler ve kablolar

i.1 - Bu șekildeki bağlantılar için iletken olarak neme dayanıklı ve dıș tesislerde kullanı-labilir özellikte bir damarlı iletkenler, kurșun kılıfl ı yada termoplastik dıș kılıfl ı çok damarlı nemli yer iletkenleri yada yeraltı kabloları kullanılmalıdır.

1.2 - Arkalarında kolay tutușabilen gereçler bulunmayan ağaç yapı öğeleri ile bölünmüș olan duvarlar üzerindeki yapı giriș hatlan ancak așağıdaki șekillerde çekilebilirler.

7676


77

- Yeraltı kabloları ve nemli yer iletkenleri, en az 30 cm genișliğinde, elektrik arkına da-yanıklı bir levha üzerine yada duvardan en az 5 cm’lik bir hava aralığı kalacak biçimde yalıtkan içlikli kroșeler üzerine döșenmelidir. Örneğin 1 cm kalınlıktaki amyantlı beton bir levha elektrik arkına dayanıklı sayılabilir. Sac ve amyant levhalar genellikle elektrik arkına dayanıklı değildir.

- i.1 madde bölümünde yazılı bir damarlı yalıtılmıș iletkenler kullanılacaksa, bunlar ara-larında en çok 30 cm aralık bulunan seramik yada benzeri bir yalıtkan gereçten yapılan kroșeler üzerine, damarlar arasında ve damarla duvar arasında en az 3 cm açıklık kalacak biçimde yerleș-tirilmelidir.

i.3 - Arkalarında kolay tutușabilen gereçler bulunan i.3 madde bölümünde yazılı çatkılı duvarlarla ahșap yapılı duvarlar ve sac kaplı duvarlar üzerindeki yapı giriș hatları ancak așağıdaki șekillerde çekilebilirler:

- i.4 madde bölümünün 1. paragrafında açıklandığı gibi en az 30 cm genișliğindeki elekt-rik arkına dayanıklı levhalar üzerinde kablolar ve nemli yer iletkenleri ile yada i.4 madde bölü-münün 2. paragrafında açıklandığı gibi bir damarlı yalıtılmıș iletkenlerle

Yapı giriș hatlarının bu döșeme biçiminde kolay tutușabilen gereçlerin yan tarafl ardan kablolara,nemli yer iletkenlerine yada en dıșta bulunan bir damarlı yalıtılmıș iletkenlere 30 cm’ye kadar yaklașmasını önleyecek yapısal tedbirler alınmalıdır.

i.4- Duvar üzerinde dirsekli boru kullanılarak yapılan yapı giriș hatlarında boru, duvardan en az 5 cm açıklıkta olmalıdır. Duvar arkasında kolay tutușabilen gereçler bulunursa bu açıklık en az 30 cm olmalıdır. Boru ile duvar arasında en az 30 cm genișliğinde, elektrik arkına dayanıklı bir levha yerleștirilirse yukarıdaki açıklıklar daha küçük tutulabilirler. Bu șekildeki yapı giriș hatların-da, kolay tutușabilen gereçlerin iletkenlere yaklașmasını önleyici tedbirler alınmalıdır.

ii) Duvar giriș delikleri

ii.1 - Ateșe dayanıklı duvarlarda bir damarlı iletkenler, duvarlardan ayrı borular içinde geçirilmeli ve bu borular dıșarıya doğru eğim verilerek yerleștirilmedir.

Bu amaçla, seramik vb. boruların kullanılmasını salık verilir.

Kablo ve nemli yer iletkenleri ayrıca koruyucu bir düzen kullanılmadan doğrudan doğru-ya duvar içinden geçirilebilir.

ii.2 - Ağaç çatkılı duvarlarda iletken ve kablolar, yanmayan bir dolgu maddesinin içinden geçirilmeli ve bunlar ahșap çatkı öğelerinden en az 10 cm uzaklıkta bulunmalıdır.

ii.3 - Tahta ya da sada kaplı duvarlarda bir damarlı iletkenler dıșarıya doğru eğitimi olan ayrı ayrı plastik ya da seramik borular içinden geçirilmeli, çok damarlı kablolar ve nemli yer ilet-kenleri ise elektrik arkına dayanıklı gereçlerle yanıcı yapı öğelerinden yalıtılmıș olarak duvardan geçirilmelidir.

g.3 - Dam direkli yapı giriș hatları

i) Yapı giriș hattı iletkeni olarak, neme dayanıklı ve dıș tesislerde kullanılabilir özellikteki bir damarlı plastik yalıtkanlı iletkenler kullanılmalıdır.

ii) Dam direkli yapı girișleri așağıda yazılı șartlar altında yapılabilir.

ii.1 - Dam direğinin alt ucu, yapının ve yangın tehlikesi olmayan bir yerinde son bulmalıdır.

ii.2 - Çatı kaplaması, fazla yoğușma suyu birikmeyecek biçimde düzenlenmelidir.

76 7777


ii.3 - Dam direğinin delip geçtiği çatı kaplaması, kiremit ve beton gibi sert gereçlerden yapılmalıdır.

ii.4 - Dam direğine sigorta konulmamalıdır.

iii) Dam direği kolay tutușabilen maddelerin depolandığı ya da ișlendiği yerlerin içinden geçirilemez ve böyle yerlerde son bulamaz. Bu șarta uygun bir yer bulunamadığında yapı bağlantı kutusunu her yanı amyantlı beton levha gibi ateșe dayanıklı bir gereçle kolay tutușabilen madde-ler içeriye sızmayacak biçimde örtülmelidir.

iv) Dam direkli ve bunlara iletken olarak tesis bölümleri sıfırlanamaz yada koruma top-raklamasına bağlanamaz. Bir koruma düzenine ait olan öteki tesis bölümleri dam direklerinden yalıtılmalıdır.

Dam direkleri için koruma düzeni olarak koruyucu yalıtma yada üzerinde durulan yerin yalıtılması salık verilir.

v) Çelik konstrüksiyon yada betonarme yapılarda ve metal kaplı çatılarda dam direği iletken yapı bölümlerinden yalıtılmalıdır.

g.4 - Yeraltı kablosu giriș hatları g.i.2 ve g.2-i.3 madde bölümlerindeki ilgili hükümlere uygun olarak döșenirler.

g.5 - Yapı bağlantı kutuları

i) Yapı bağlantı kutuları g.3-iii’de açıklanan tedbir alınmadan yangın tehlikesi olan yerle-re konulamaz.

ii) Hava hattı șebekelerinden yapılan duvar bağlantılarına ve dam direkli giriș hatlarına ait yapı bağlantı kutuları sıfırlanamaz ve koruma topraklamasına bağlanmaz. Bir koruma düzeni-ne ait olan öteki tesis bölümleri yapı bağlantı kutularından yalıtılmalıdır.

iii) Yapı bağlantı kutuları,kolay ulașılabilir yerlere konulmalı ve bu yerlerin gerektirdiği biçimde suya ve dıș etkilere karșı korunmuș tipte olmalıdır.

Açık havada ve nemli yerlerde kullanılan yapı bağlantı kutuları püskürtme suya karșı dayanıklı tipte olmalıdır.

iv) Tahta gibi yanabilen yapı bölümleri üzerinde bulunan yapı bağlantı kutularının altına elektrik arkına dayanıklı levhalar konulmalıdır.

v) Yapı bağlantı kutusunun konulacağı yerin üstünde kolay tutușabilen gereçler bulu-nuyorsa ve tavanda ahșap ise püskürtme suya karșı korunmuș tipte bağlantı kutusu kullanılmalı ve kutunun üstündeki tavan aralıkları, yukarıdan kolay tutușabilen maddelerin düșmemesi için çıtalarla kapatılmalıdır.

Yapı bağlantı kutsu ve buna bağlanan iletkenler, tavandan en az 20 cm așağıda olmalıdır.

VII. ÖZEL İȘLETME YERLERİ VE TESİSLERE AİT EK HÜKÜMLER

Elektrik iç tesisleri, kullanıldıkları yerlerin cinsine ve bu yerlerdeki șartlara göre bundan önce açıklanan genel hükümlere ek olarak bu bölümde yazılı özel hükümlere de uygun olmalıdır.

Madde 59- ELEKTRİK İȘLETME YERLERİ

a) Elektrik ișletme yerleri ișaretlenmelidir.

b) Elektrik ișletme yerleri örneğin kapı, metal halat yada engellerle sınırlandırılmalıdır.

7878


79

Kapılar kilitlenebilecek biçimde yapılmalıdır.

c) Çıplak ve gerilim altındaki bölümlere doğrudan doğruya dokunmamak için örneğin koruyucu çıta, parmaklık yada herhangi bir engel gibi koruma düzeni konulmalıdır.

Madde 60- KİLİTLİ ELEKTRİK İȘLETME YERLERİ

a) Kilitli elektrik ișletme yerleri ișaretlenmelidir.

b) Bu yerlere ancak kilitlenebilen kapılar yada özel geçitierden girilebilmelidir.

i- Kapılar dıșarı açılmalıdır.

ii - Kapı kilidi görevli olmayan personelin girișine engel olacak fakat tesiste bulunan personelin giriș-çıkıșına engel olmayacak biçimde olmalıdır.

c) Çıplak ve gerilim altındaki bölümlere doğrudan doğruya dokunmayı önlemek için örneğin koruyucu çıta, parmaklık yada herhangi bir engel gibi koruma düzeni konulmalıdır.

Madde 61- NEMLİ VE ISLAK YERLER

a) Sabit tesis için yalnız plastikle kaplı nemli yer ve iletkenler yada kablolar kullanılabilir.

b) Elektrik ișletme araçları en azından su damlalarına karșı korunmuș tipte olmalıdır. Bunlar yoğușma suyu toplanmayacak biçimde yapılmalıdır.

c) Fiș-priz düzenlerin yalıtkan korunacağı bulunmalıdır. Bunların kullanıldıkları yerdeki olağanüstü etkiler metal bir korunacağı gerektirebilir. Bu durumda metal koruncaklı fi ș-priz dü-zeni kullanılmalıdır.

d) El lambaları su demetlerine (yüzmelere) karșı korunacak tipte olmalıdır.

e) Döșemelerine, duvarlarına ve donatımına temizlik amacıyla su fıșkırtılan yerlerde bulunan ve üzerlerine doğrudan su püskürtülen ișletme araçları en azından su demetlerine karșı korunacak tipte olmalıdır.

f) Yıpratıcı etkisi olan buhar ve dumana açık metal parçalara, örneğin koruyucu boya yada dayanıklı gereçler kullanılarak korozyona karșı korunmalıdır.

Madde 62- AÇIK HAVA TESİSLERİ

a) Bu tesisler için ıslak yerlere dair hükümler geçerlidir. Fakat bütün ișletme araçları en azından püskürtme suya karșı korunmuș tipte, aydınlatma aygıtlarında en azından yağmura karșı korunmuș tipte olmalıdır.

b) Açık olarak çekilen hatlar için madde 58... deki hükümler uygulanır.

Madde 63- BANYOLAR VE DUȘ YERLERİ

a) İletkenler

a.1 - Bu yerlerde yalnızca çok damarlı termoplastik kılıfl ı, yalıtılmıș iletkenlerle metal olmayan borular içersinde çekilen bir damarlı termoplastik yalıtkanlı iletkenler sıva altına tesis edilerek kullanılabilir.

a.2 - Banyo küveti yada duș küveti bulunan bölgelerde koruma bölgesinde (yerden 2.25 m yükseklikte ve küvet yada duș havuzu kenarlarından 60 cm uzaklıktaki bölüm) sıva altından ve duvar örtülerinin arkasından kesinlikle iletken geçirilemez. Küvet üst kenarının üzerine sabit olarak tesis edilmiș olan elektrik tüketim araçlarını beslemek için bu araçların üzerine dik olarak döșenen ve bunlara arkadan giren iletkenler bu hükmün dıșında kalmalıdır.

78 7979


a.3 - Bașka yerleri besleyen hatlar banyo yada duș yerlerinden geçirilemez.

a.4 - iletkenler yukarıdaki a.2 ayrıtında tanımlanan koruma bölgesi içerisinde duvarların arkasında, sıva

üstüne yada sıva altına döșendiğinde iletkenlerle duvarın iç yüzü arasında en az 6 cm’lik bir duvar kalınlığı kalmalıdır.

b) Priz ve anahtarlar

a.2’de tarif edilen koruma bölgesinin içerisinde priz ve anahtar tesis edilemez. Burada ancak ıslak ve nemli yerlerde kullanılabilecek tipteki prizler kullanılabilir. Anahtarlar banyonun dıșına tesis edilmelidir. Aynı maddede açıklanan sabit elektrik aygıtlarının üzerinde bulunan anahtarlar bu hükmün dıșındadır.

Șekil 21 - Banyoda Koruma Bölgesi

c) Elektrik tüketim araçları

Bu araçlar olabilirse duș püskürtme aygıtının püskürtme bölgesinin dıșına konulmalı bu imkansızsa hiç olmasa püskürtme suya karșı korunacak tipte olmalıdır.

Açıklama: Ek elektrik düzenleri bulunan gaz yada yağ yakan su ısıtıcıların elektrikli tüketim aracı sayılır.

d) Çağırma ve sinyal tesisleri

Bu tesisler, koruma bölgesi içerisinde ancak en fazla 24 V’luk küçük gerilim bulunursa kullanılabilir.

e) Potansiyel dengelemesi

e.l - Banyo da dıș küvetlerindeki metal çıkıș boruları, metal banyo yada duș küveti ile metal su boruları ve gerekiyorsa öteki metal boru sistemleri bir potansiyel dengeleme iletkeni ile birbirine bağlanmalıdır (Șekil - 22).

Banyo ve duș yerlerinde elektrik tesisleri bulunmasa bile bu bağlantılar yapılmalıdır.

e.2 - Potansiyel dengeleme iletkeni olarak, kesiti en az 4 mm² olan bakır iletken yada kesiti en az 2.5 mm x 20 mm olan galvanizli çelik șerit kullanılmalıdır.

e.3 - Koruma düzeni olarak “koruma iletkeni” kullanılmıșsa potansiyel dengeleme iletke-ni koruma iletkeni merkezi bir yerde, örneğin dağıtım tablosunda kesiti en az 4 mm² olan bir bakır iletkenle bağlanmalıdır.

8080


81

Șekil 22 - Potansiyel Dengelemesinin Yapılıșı

Madde 64- YANGIN TEHLİKESİ OLAN YERLER

a) Yalıtkanlık hatası nedeniyle çıkan yangınların önlenmesi

a.l - Yalıtılmıș iletkenlerle yada kablolarta tesis edilen sabit hatlarda bir kısa devre ve toprak teması noktasındaki așırı ısınma sonucunda çıkacak yangınların önlemek için (ii) yada (iii) ayrıtlarında yazılı tedbirlerden birisi alınmalıdır.

Açıklama: İletken ve kablolar yangın tehlikesi olan yerlerden geçirilirse yada bu yerler-deki yanabilen dıș duvarlar üzerine döșenirse bu tedbirler alınmalıdır.

i) Kısa devre ve toprak teması sonucunda yangın çıkmasını önleyen koruma düzenlerinin kullanılması

i.1 - Așırı akım koruma aygıtları ile kısa devre sonucunda yangın çıkmasını önlenmesi:

İletken ve kabloların kesitleri, akım devresinin sonunda meydana gelecek bir yada iki kutuplu bir tam kısa devrede en yakın așırı akım koruma aygıtlarından I=k, I așma akımı geçebi-lecek büyüklükte seçilmelidir.

Burada k, Çizelge - 1’de verilen katsayıyı I așırı akım koruma aygıtının anma akımını, I hesaplana yada ölçülen en küçük kısa devre akımına (așma akımını) göstermektedir.

i.2 - İletkenlerin döșenme biçimiyle yada hata akımı koruma anahtarı kullanarak toprak teması sonucunda yangın çıkmasını önlenmesi

Bu durumda,

- Dıș yalıtkan kılıfl arı PVC gibi alevlenmeyen plastik gereçlerden yapılan iletkenler kab-lolar yada

- Hata akımı anma değeri en fazla 0,5 A olan hata akımı koruma anahtarları ile denetlenen yalıtkan dıș kılıfl arı bulunmayan metar kılıfl ı yada kablolar.

kullanılmalıdır.

Metal kılıfl arın topraklanması gerekmez.

ii) Hata gerilimi yada hata akımı koruma bağlaması düzeni ile yalıtkanlığın denetlenmesi

80 8181


Yalıtılmıș iletken ve kabloların ortak kılıfl arı içerisinde ayrı bir denetim iletkeni kullanıl-malıdır bu iletken:

Nemli yer iletkenlerinden ayrı bir damar

- Plastik kılıfl ı bir kablolardan eșmerkezli siper iletkeni.

- Bu plastik boru içinden yalıtkan iletkenlerle birlikte geçirilen çıplak bir iletken olabilir. Bu durumda hata akım koruma anahtarlarının anma hata akımı en çok 1A olabilir.

iii) Güvenlik açıklığı:

Bir damarlı iletkenler ve kablolar birbirlerinden ve toprağa temas eden iletken bölümler-den ayrılmıș olarak döșenmelidir.

Bu amaçla örneğin:

- Bir damarlı nemli yer iletkenleri, borular

- Bir plastik boru içinde I NV iletkeni

kullanılabilir.

a.2 - Sıfırlama uygulanması durumunda, yangın tehlikesi olan yerin dıșındaki son dağıtım tablosunda bașlayarak bu yerde korunması gereken aygıtlara kadar koruma iletkeni olarak ayrı bir iletken çekilmelidir.

a.3 - Sıfırlamanın 10 mm²’nin altındaki bakır iletkenlerle yapılması durumunda dağıtım tablolarının orta iletken, baralarından örneğin ayırma klemensleri kullanılarak orta iletkenlerin toprağa karșı yalıtkanlık dirençlerinin bu iletkenler sökülmeden ölçülmesini sağlayan tedbirler alınmalıdır.

a.4 - Konutlardaki ayrı garajlarda yada yakıt yağı ile çalıșan ısıtma tesislerinde kullanılan 10 mm² ve bunun üstündeki bakır iletkenler için a.2 ve a.3 tedbirlerinin alınması gerekmez.

a.5 - Çelik yapılar, metal borular gibi dokunulabilen büyük iletken yapı bölümleri birbir-lerine ve örneğin dağıtım tablolarında koruma iletkenlerine bağlanmalıdır.

b) İletkenler ve kablolar

b.l - İletkenler açık olarak örneğin izolatörler üzerine çekilemez. İplik fabrikalarında ol-duğu gibi fazla yanıcı maddelerin tehlikeli olabilecek kadar toplanma imkanı olmayan yerlerdeki seri iletkenleri bunun dıșındadır.

b.2 - Bükülebilen iletkenleri en azından lastik kılıfl ı kordon yada benzeri iletken olmalıdır.

c) Tesis gereçleri

c.l - Toz ve lifl i maddeler nedeniyle yanma tehlikesi gösteren yerlerdeki tesis anahtarları, fi ș-priz düzenleri, kutular (buatlar) ve benzeri tesis gereçleri kapalı yada en azından su damlaları-na karșı korunmuș tipte olmalıdır.

c.2 - Fiș ve prizlerin gövdeleri yalıtkan maddeden yapılmıș olmalıdır. Tehlikeli yerlerdeki duvar prizleri, mekanik darbelere karșı korunmuș olmalıdır.

d) Bağlama tesisleri, transformatörler ve elektrik makineleri

d.l - Bağlama tesisleri tablolar, bağlama aygıtları, așırı akım koruma aygıtları, yol veri-ciler, transformatörler vb. aygıtlar yarı kapalı tipte ve toz yada lifl i maddeler nedeniyle yanma tehlikesi gösteren yerlerde kullanılanlar ise tamamen kapalı tipte olmalıdır.

Baraların kapalı tipte olması yeterlidir.

8282


83

d.2 - Elektrik makineleri yarı kapalı tipte olmalıdır. Toz ve lifl i maddeler nedeniyle yan-ma tehlikesi gösteren yerlerde kullanılan makinelerin klemens kutuları ise tamamen kapalı tipte olmalıdır.

d.3 - Otomatik olarak uzaktan kumanda ile çalıșan yada sürekli olarak denetim altında bulundurulmayan motorlar, motor koruma anahtarları yada buna eșdeğer düzenlerle korunma-lıdır.

e) Aydınlatma aygıtları

e.l - Aydınlatma aygıtlarının gövdeleri zor tutușan gereçlerden yapılmıș olmalıdır.

e.2 - Toz ve lifl i maddeler nedeniyle yanma tehlikesi gösteren yerlerde kullanılacak ay-dınlatma aygıtları tamamen kapalı tipte olmalıdır.

e.3 - Mekanik darbeye açık olan yerlerdeki lambalar ve aydınlatma aygıtı bölümleri da-yanımı yeterli koruyucu kafes ve camlarla korunmalıdır. Koruma düzenleri sonradan eklenerek duylara takılamaz.

f) Isıtma aygıtları

f.1 - Yanıcı maddelerin yakınında kullanılan ısıtma aygıtlarında, ısıtma iletkenlerinin bu maddelere dokunmasını önleyici düzenler bulunmalıdır.

f.2 - Isıtma aygıtları en azından ateșe dayanıklı altlıklar üzerine tespit edilmelidir.

f.3 - Elektrikli ısıtma aygıtları ve dirençlerin gerilim altında bulunan bölümleri rastgele dokunmaya karșı bir koruncak ile korunmuș olmalı ve bu koruncağın sıcaklığı ișletme sırasında hiçbir yerde 115 dereceyi geçmemelidir.

Madde 65- İNȘAAT ȘANTİYELERİ

a) Besleme noktası

a.1 - İnșaat șantiyelerinde bulunan elektrik ișletme araçları, özel olarak ayrılmıș olan besleme noktalarından beslenmedir.

Șantiyelerdeki elektrik bağlantı ve dağıtım kutuları ile önceden tesis edilmiș olan sabit dağıtım tablolarından inșaat șantiyeleri için ayrılan besleme çıkıș hatları ve sargıları birbirinden ayrılmıș olan transformatörler besleme noktaları olarak kabul edilirler. Yapı ve benzeri sabit tesis-lerdeki duvar prizleri besleme noktası sayılmazlar.

a.2 - Șantiye elektrik bağlantı ve dağıtım kutularından beslenen ișletme araçlarında așa-ğıdaki koruma tedbir ve düzenlerinden bir yada birkaçı uygulanmalıdır:

- Koruyucu yalıtma

- Küçük gerilim

- Hata akımı koruma bağlaması

- Koruyucu ayırma

a.3 - Koruma iletkeni bulunan koruma düzenleri elektrik tesisi ișletmeye alınmadan önce özellikle șantiye elektrik bağlantı ve dağıtım tablolarında yüksek dokunma gerilimine karșı denet-lenmelidir.

b) Ana anahtar

82 8383


Șantiye tesisleri, her zaman kolaylıkla ulașılabilen yazı ya da ișaretlerle belirtilen bir yada birkaç anahtarla devre dıșı edilebilmelidir. Bu anahtarların, açık ya da kapalı durumlarını gösteren düzenleri bulunmalıdır. Ana anahtar olarak örneğin hata akımı koruma anahtarları kullanılabilir.

c) Bağlama tesisleri ve tablolar

c.1- Bağlama tesisleri ve tablolar 0.5 m²’ye kadar en az 1 mm 0.5 m²’den daha büyük kesitlerde en az 2 mm kalınlıktaki sac atan yapılmalı, kapalı tipte, kilitli ve dıș etkenlere karșı yalıtılmıș olmalıdır.

c.2 - Bu tesislerde tahta, ancak koruma parmaklığı ya da ek örtü ve çerçeve olarak kulla-nılabilir.

d) İletkenler

d.l- Bükülebilen iletken olarak ancak iki kat lastik kılıfl ı, çok damarlı iletkenler kullanıl-malıdır. Bu iletkenler, mekanik bakımından büyük zorlamalar olabilecek yerlerde, uygun düzen-lerle, örneğin askı düzeni kullanılarak korunmalıdır.

Elektrikli el aletleri ve el lambaları için en azından mekanik orta zorlamalara dayanıklı, lastik kılıfl ı iletkenler kullanılmalıdır.

d.2- Asli durumdaki hatlara bağlantı yapılırken, bağlantı yerlerine çekme kuvveti gelme-melidir.

d.3- Șantiye tesislerinde kullanılan hava hattı direkleri bu yerlerin gerektirdiği yüksek mekanik zorlamalara karșı dayanıklı olmalıdır.

d.4- 42 V’tan daha yüksek gerilimlerde çıplak ve yalıtılmıș bir damarlı açık hava iletken-lerine, iskele ve yapı bölümlerinden dokunulamamalıdır.

e) Tesis gereçleri

Anahtarlar, priz, fi ș ve kutu (boat) gibi ișletme araçları, en azından damlayan suya karșı korunmuș tipte olmalıdır.

f) Bağlama ve kumanda aygıtları, transformatörler ve makineler

f.l- Bağlama ve kumanda aygıtları, yol verme ve ayar dirençleri ile transformatörler ve makineler bağlama tesisleri ve tabloların dıșarısına yerleștirilecekse, en azından kapalı tipte ol-malıdır.

f.2- Elektrik motoru ile çalıșan bütün aygıt ve makineler, bunlara ayrılan bir anahtarla çalıștırılabilmeli ve durdurulabilmelidir. Bu anahtarlar ulașılabilecek yerlere konulmalıdır.

g) Aydınlatma aygıtları

g.l- Küçük gerilimle çalıșanlar dıșında bütün aydınlatma aygıtları en azından yağmura karșı korunmuș tipte olmalıdır.

g.2 - Küçük gerilimle çalıșanlar dıșında bütün el lambaları püskürtme suya karșı korun-muș tipte olmalıdır.

h) Isıtma aygıtları

Isıtma aygıtları en azından püskürtme suya karșı korunmuș tipte olmalıdır.

Madde 66- TARIMSAL İȘLETME YERLERİ

a) Ana anahtar

Elektrik tesisi yapının yada yapı bölümlerinin tümünde her zaman kolaylıkla ulașılabilen

8484


85

belirli yerlere konulan ve ișaretlenen anahtarla devre dıșı edilebilir. Bu anahtarların, açık ve kapalı durumlarını belirtilen göstergeleri bulunmalıdır.

Ana anahtar olarak hata gerilimi koruma anahtarı yada akımı koruma anahtarı kullanıla-bilir.

Harman zamanı gibi yılın yalnız belirli sürelerinde kullanılan atom devrelerini üzerine, yazı ya da ișaretlerle belirtilen ayrı anahtarlar konulmalıdır.

b) Dolaylı olarak dokunmaya karșı korunma

b.1 - Büyük baș hayvanlara alt ahırların içinde ve yakınındaki su pompaları, su ısıtıcıları, gübre vinçleri, pancar kesme makineleri, gübre șerbeti pompaları ve priz gibi elektrik ișletme araçlarında arıza olduğunda 24 V’tan daha yüksek bu dokunma gerilimi sürekli olarak kalmama-lıdır.

Bu istek örneğin hata akımı yada hata gerilimi koruma sistemi ile yerine getirilebilir. Hata akımı koruma sisteminde korunacak ișletme araçlarının topraklama direnci 24V/lh değerinden daha büyük olmamalıdır. Burada ıh anma hata akımıdır. Hata gerilimi koruma sisteminde yardım-cı topraklayıcının topraklama direnci 200 ohm’dan daha büyük olmamalıdır.

b.2 - Ahırların içine giren su boruları ve süt sağma tesislerine ait borular gibi metal boru-ların üzerine ahır içine girmeden önce;

i) Düșey döșenen borularda, ahırdan en az 0.2 m açıklıkta

ii) Yatay döșenen borularda ise ahırdan en az 1 m açıklıkta yalıtkan ara parçalar konulma-lıdır.

b.3- Tarımsal ișletme yerlerinde ancak anma hat akımları en fazla 0.5 A’e kadar olan hata akımı koruma anahtarları kullanılabilir.

c) İletken ve kabloların așırı ısınmaya karșı korunması

c.1 - İletkenleri așırı yüklere karșı korumak için Çizelge - 13’e göre seçilen așırı akım koruma aygıtları hat bașlarına konulmalıdır.

c.2 - Aydınlatma ve priz akım dereleri için madde 57e deki hükümler uygulanır.

d) İletkenler ve kablolar

d.l - Tesis iletkenleri sabit olarak çekilecekse, iletken olarak nemli yer iletkenleri ve plas-tik kılıfl ı kablolar kullanılmalıdır.

d.2 - Bahçe ve avlularda yalnızca yer altı kablosu kullanılabilir.

Açık havada ise yerden en az 5 m yükseklikte olmak üzere yalıtkan kılıfl ı nemli yer ilet-kenleri, gergi tellerine asılarak kullanılabilir.

d.3 - Hava hattı iletkenlerine asılan bağlantı düzenleri kullanılamaz.

d.4 - Bükülebilen iletken olarak en azından orta yada büyük mekanik zorlamalar dayanık-lı lastik kordonlar kullanılmalıdır.

d.5 - Bir iș makinesi üzerinde motor, anahtar vb. aygıtlar birlikte bulunuyorsa, bunlara ait hatlar makine gövdesine sabit olarak tesis edilmelidir.

e) Tesis gereçleri

84 8585


e.l - Priz ve fi șlerin gövdeleri yalıtkan maddeden yapılmalı ve bunlar kolay tutușabilen maddelerin bulunmadığı yerlere tesis edilmelidir.

Tehlikeli yerlerdeki duvar prizleri mekanik darbe/ere karșı korunmalıdır.

e.2 -Bir tarımsal ișletme yerinde kutup sayıları gerilimleri ve akımları belirli olan aynı tipteki fi ș ve prizler kullanılmalıdır.

f) Bağlama aygıtları, transformatörler ve makineler

f.l - Bağlama tesisleri, dağıtım tabloları bağlama aygıtları, așağı akım koruma aygıtları,-yol vericiler, transformatörler vb. aygıtlar en azından kapalı tipte olmalıdır.

Koruma anahtarları, regülatörler vb. aygıtların kuru yerlere, örneğin konutların içine ko-nulması salık verilir. Konutların içinde bulunan aygıtların kapalı tipte olması gerekmez.

f.2 - Așırı akım koruma aygıtları olarak, anma akımları 25 A’e kadar olan otomatik hat sigortaları yada koruma anahtarları kullanılmalıdır.

f.3 - Elektrikli el aletlerinin dıșındaki makineler kapalı ve koruncaklı tipte uç (klemens), kutuları ise her yanı kapalı tipte olmalıdır.

f.4 - Otomatik olarak ya da uzaktan kumandalı olarak çalıștırılan yada sürekli olarak denetim altında bulundurulmayan motorlar, motor koruma anahtarları ile ya da benzer düzenlerle korunmalıdır.

f.5 - Süt sağma tesisleri kendi standartlarına uygun olmalıdır.

g) Aydınlatma aygıtları

Bunlar koruyucu yalıtmalı tipte olmalıdır.

h) Isıtma aygıtları

h.l - Ișınlı ısıtma aygıtları

- Bu aygıtlar kendi standartlarına uygun olmalıdır.

- Bu aygıtlar, hayvanlardan ve yanabilen maddelerden her yönde en az 0.5 m uzakta bu-lunmalıdır.

Sabit olarak tesis edilmeyen ıșınlı aygıtlar, güvenli bir asma düzeni ile așılmalıdır. Bu aygıtlara ait kordonlar askı düzeni olarak kullanılamaz.

- Kızıl ötesi ısıtma aygıtları zeminleri kum ya da benzeri maddelerle örtülü olan ahırlarda kullanılabilir.

h.2 - Civciv yetiștirme bataryaları

- Burada kullanılacak ısıtma levhaları yanıcı maddelerden uzağa konulmalıdır.

- Korunma düzeni olarak, koruyucu yalıtma yada küçük gerilim uygulanmalıdır.

- Bükülebilen iletkenler metal ara perdelerde bunlara sabit olarak tesis edilmiș olan ve aygıtın ön arkasından tașan yalıtkan bir borunun içinden geçirilmelidir.

i) Elektrikli tel çitleri

i.1 - Büyük baș hayvanların kaçmalarını önleyen elektrikli tel çitler kendi standartlarına uygun olarak yapılmıș olmalı ve bunlar yangın tehlikesi olan yerlere konulmamalıdır.

i.2 - Bu tesise ait hatlar yangın tehlikesi olan yerlerden geçirilmemelidir.

8686


87

Madde 67- TİYATRO, SİNEMA VB. TOPLANTI YERLERİNDE VAPlLACAK TESİSLER

(Bu maddenin kapsamına giren yerlerde kurulacak elektrik iç tesisleri için Bakanlığımız-da ayrı bir yönetmelik hazırlanmaktadır)

a) Genel

a.l - Tiyatro, sinem vb. toplantı yeri tesislerinde toprağa karșı 250 V’u geçen gerilimler kullanılamaz.

a.2 - Bu gibi yerlerde ana ve ikinci dağıtım tabloları güvenlik altına alınacak ve kolayca ulașılabilecek bir yere yerleștirilecektir. Yapının öteki bölümlerinde bir yangın çıktığında tablola-ra ulașmayı önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır.

a.3 - Transformatör ve yağlı anahtarlar, bunlann yanmaları yada patlamaları durumunda izleyicilerin kesinlikle tehlikeye düșmeyecekleri bir yere konulacaktır.

a.4 - Elektrik hatlan ana tabloda kümelere ayrılacaktır. Çok fazla tesislerde en azından aydınlatma hatları ana tabloda tek fazlı hatlara ayrılacaktır.

a.5 - Üçten fazla lamba bulunan yerlerde hol, merdiven ve kapılardaki lambalar ayrı si-gortası bulunan en az iki devreye bağlanacaktır.

a.6 - Sigorta ve anahtarlar, halkın giremeyeceği bir yerde bir arada bulunacaktır.

a.7 - Yedek elektrik tesisi, ana tesisden ayn bir yada birkaç akım kaynağına bağlanacaktır.

a.8 - Ana ve yedek aydınlatmadan bașka bir yerde yardımcı aydınlatma tesis edildiğinde, buna ait anahtarlar projeksiyon dairesini dıșındaki bir yerde bulunacaktır. Bu tesise ait doğrudan doğruya ana tablodan çekilecektir. Bu hat üzerine ayar direnci konulamaz.

a.9 Avizeler kendiliğinden açılmayan, avizenin birkaç katı ve en az 5 kg ağırlığı tașıyabi-len yanmayan cinsten askı düzenleri ile asılacaktır.

b) Sahne düzeni

b.l - Sahne ve sahne arkasındaki tesisde genel tesis hükümleri geçerli olmakla birlikte așağıdaki kurallara da uyulacaktır.

b.2 - Dağıtım tabloları ve ayar aygıtları ilgisi olmayan kimselerin rastgele dokunmalarına engel olacak yerlere konulacak ve belirlenecektir.

b.3 - Akım devresi kutuplarının hepsi birlikte merkezden kesilebiliyorsa akım devresi, sahne regülatörleri aracılığıyla tek kutuplu olarak kesilebilir.

b.4 - Yıldız noktası iletkeni bulunan birden çok fazla tesislerde sahne regülatörlerinin dirençleri kesinlikle faz iletkenine bağlanacaktır.

b.5 - Renk değiștirmede kullanılan aydınlatma aygıtlarının birleșik dönüș iletkenlerinin en büyük ișletme akımına uygun olacaktır.

b.6 - Sahnede ve makine dairelerinde iș sahanlıklarında vb. yerlerde akım iletkeni için çıplak tel kullanılamaz.

b.7- Sabit tesislerde iletkenlerin mekanik etkilerle zedelenmemesi sağlanacaktır.

b.8- İș odalarına, onarım yerlerine ve artistiere ait elbise dolaplarına, merdivenler ve hollere sabit olarak tesis edilecek aydınlatma aygıtlarını gövdelerine (duylara değil) tutturulmuș güvenlik kafesleri yada cam örtüleri bulunacaktır.

86 8787


b.9 - Sahne aydınlatma aygıtları ile bunların bağlantı düzenlerinde ampulleri korumak için tel kafes bulunacaktır.

b.10 - Asılarak kullanılan aydınlatma aygıtları topraklanmıș, sıfırlanmıș yada bașka bir biçim-de yüksek dokunma gerilimlerine karșı korunmuș olsalarda asma tellerine karșı yakılacaklardır.

b.ll - Sahne projektörleri, fl aș lambaları vb. aygıtlardan meydana gelerek kıvılcımların dı-șarıya çıkmaması sağlanacaktır. Sahnede fi lm, projeksiyon makinesinin kullanılması gerektiğinde b. l0’daki hükümlere uyulacaktır.

c) Projeksiyon odalarındaki tesisler

c.l - Bu gibi yerler için 64. madde hükümleri uygulanacaktır.

c.2 - Projeksiyon lambalarının akım iletken bölümleri, koruncağına karșı yalıtılacak ve bu lambalarda rastgele dokunmaları önleyecek düzenler bulunacaktır. Bağlantı yerleri içinde de aynı șartlar geçerlidir.

Projeksiyon aygıtlarını bağlantı iletkenleri, balatı noktalarını kendiliğinden gevșemesini önleyecek biçimde düzenlenecektir. Projektör içinde ark lambası kullanılıyorsa kızgın parçaların dıșarı düșmemesi sağlanacaktır. Lambayı ayarlamak için ayrılan bölümler yalıtkan maddeden yapılacaktır.

c.3 - Projeksiyon lambalarının dirençleri madde 52.b’ye uygun olacaktır. Projeksiyon dairesinde bulunan ve toprağa karșı gerilimi 250 V’u geçmeyen projeksiyon lambalarının trans-formatörleri, direnç gibi ișlem görecektir.

Direnç aygıtları ile transformatörlerin koruncakları üzerlerine bir șey konulmayacak yada asılamayacak biçimde olacaktır.

c.4- Projeksiyon dairesinde yalnız aydınlatma, ısıtma, havalandırma,șerit sarma aygıtla-rına ait tesislerle, seyirci yerinin ana aydınlatmasına ait ana anahtarlar bulunabilir.

c.5 Projeksiyon dairesinde bulunan bütün tesislerin akımları bu yerin dıșında bulunan uygun bir yerden kesilecektir.

c.6 - Ana aydınlatma tesisinden bașka seyirci salonu, sahne vb. yerlerdeki aydınlatma bölümlerine de projeksiyon dairesinden kumanda edilmesi istenildiğinde, bunlar için uzaktan kumanda düzeni kullanılır. Bu düzenlere ait iletkenler projeksiyon dairesine girmeden o yerlere çekilecektir. Anılan aletlerin yangından korunmuș kılıfl arı bulunması șartıyla kumanda düğmeleri kullanılabilir.

VIII. ÖTEKİ TESİSLER İLE ZAYIF AKIM TESİSLERİNE AİT HÜKÜMLER

Madde 68- ÖTEKİ TESİSLER

Bu yönetmelikte kuralı bulunmayan öteki elektrik iç tesislerinin yapılmasında öncelik sırasına göre TS, EN, IEC, VDE standartlarında yer alan hükümler uygulanmalıdır.

Madde 69- ZAYIF AKIM TESİSLERİ

Hoparlör ve anten tesisleri, çağırma tesisleri, alan tesisleri, arama tesisleri, yangın ihbar ve alarm tesisleri ve benzeri tesislerin yapılmasında yürürlükteki Bayındırlık ve İskan Bakanlığı “Elektrik Tesisatı Genel Teknik Șartnamesi” esas alınacaktır.

Bina içi telefon tesisleri PTT’ce hazırlanan ve onaylanan “Bina içi Telefon Tesisatı (An-kastre) Șartnamesi”ne uygun olmalıdır.

8888


89

IX. YÜRÜRLÜĞE İLİȘKİN HÜKÜMLER

Madde 70- 29/12/1954 tarihli ve 8891 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıș olan “Elektrik İç Tesisat Yönetmeliği ve Fenni Șartnamesi” ve 27/03/1971 tarihli ve 13791 sayılı Resmi Gaze-tede yayınlanmıș olan “Elektrik İç Tesisat Yönetmeliği ve Fenni Șartnamesini Bazı Maddelerinin Değiștirilmesine Dair Yönetmelik” yürürlükten kalkmıștır.

Madde 71- Bu yönetmelik resmi gazetede yayınlandığı tarihte yürürlüğe girer.

Madde 72- Bu yönetmelik hükümlerini Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı yürütür.

30.11.1995 gün ve 22479 sayılı resmi gazetede yayınlanan Elektrik İç Tesisleri Yönetmeligi’nin Bazı Maddelerini Değiștirilmesine Dair Yönetmelik’in 23. Maddesi: Aynı Yönetmeliğin içerisinde geçen (hat koruma anahtarı, otomatik sigorta, anahtarlı otomatik sigorta, minyatür kesici, otomat ve hat koruma otomatı) terimleri yerine (ev tipi devre kesici veya kesici) terimi ve (yapı sahibi ve mal sahibi) terimleri yerine (tesis sahibi) terimi kullanılacaktır.

88 8989


9090


91

90 9191


ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ DENETİM ve MUAYENE UYGUNLUK BELGESİ

YAPININ BELGENİNSahibi : ........................................... Tarihi : ...........................................Adresi : ........................................... Sayısı : ...........................................Ruhsat Tarih/No. : ........................................... TESİSATÇININPafta, Ada, Parsel No. : ........................................... Adı Soyadı : ...........................................Enerji Tahsis Bașvuru No'su. : ........................................... Yetki Grubu : ...........................................Yapının Kurulu Gücü : ........................................... Oda Sicil No. : ...........................................Yapının Bağlantı Gücü : ........................................... İșletme Kayıt No. : ...........................................Sayaç Adedi : ...........................................

BRANȘMAN Normal Kusurlu

1. Tür ve kesit olarak projeye uygun mudur?

2. Harici kablo bașlığı, mekik sigortası, klemensi uygun mudur?

3. Kablo koruma borusu boy ve kesitçe uygun mudur?

4. Kablo koruma borusu boy ve kesitçe uygun mudur?

5. Yeraltı kablo tesisi uygun mudur, dam direği galvanizli midir ve 2"(inç) borulu mudur?

6. Temel topraklayıcı ile varsa diğer topraklayıcılar malzeme ve boyutça uygun mudur?

7. Branșman kablosu antigron olarak ișlenmiș midir?

8. Kesicili saç pano yerine monte edilmiș midir?

ENERJİ ODSI, KABLO ȘAFTI, SAYAÇ ve DAĞITIM TABLOLARI

9. Enerji odası ve kablo șaftı ilgili mevzuata ve genelgelere uygun ve düzgün müdür?

10. Ölçü ve sayaç bölümleri kilitlenip mühürlenecek șekilde midir?

11. Sayaçların akım değerleri ile ölçü trafoları çevirme oranları projeye uygun mudur?

12. Sayaç bağlantıları normal midir?

13. Ölçü devresinin bağlantıları uygun mudur?

14. Tüm kolon ve diğer kablo kesitleri, türleri ve renkleri normal midir?

15. Ortak sigortalar ve abone giriș sigortaları bir fazlıda kesici, üç fazlıda kofre midir?

16. Sigorta ve kesici amperajları uygun mudur?

17. Sigorta viskontakları normal midir?

18. Sigorta bağlantı uçları normal kullanılmıș mıdır?

19. Potansiyel dengeleme (eșpotansiyel kușaklama) barası (PDB) normal midir?

20. PDP'ye gerekli topraklama bağlantıları yapılmıș mıdır?

21. Tüm tabloların iç bağlantıları normal ve düzgün müdür?

22. Sayaç panoları içindeki aydınlatma düzeyi uygun mudur?

MOTOR

23. 5 kW'tan küçük motorlar için termik șalter kullanılmıș mıdır?

24. 5 kW'tan büyük motorlarda așırı akım ve düșük gerilim röleleri ile donanmıș otomatik șalterlerle yapılan koruma uygun mudur?

9292


93

25. 5 kW'tan büyük motorlarda yıldız/üçgen vb. yol verme düzeni kullanılmıș mıdır?

26. Motor gövdeleri topraklanmıș mıdır?

27. Motorlar plana uygun olarak tesis edilmiș midir?

ASANSÖRLER

28. Fiziksel ve elektriksel bağlantılar normal midir?

29. Devre koruma sigortası ve otomatik açıcıların akım değerleri uygun mudur?

30. Besleme kablosu tür ve kesit yönünden uygun mudur?

31. Gerekli koruma topraklamaları yapılmıș mıdır?

32. Asansör makina dairesi elektrik tesisatı tam ve uygun mudur?

AYDINLATMA

33. Merdiven otomatiğine bağlı aydınlatma tesisatı normal midir?

34. Sabit aydınlatma tesisatı normal midir?

35. Kablo ve sigorta değerleri ile bağlantıları normal midir?

36. Kullanılan lambalar güç ve bağlantı yönünden normal midir?

ZİL vb. TESİSAT

37. Tesisat genel olarak normal midir?

38. Kullaılan transformatör yeterli ve normal bağlanmıș mıdır?

39. Aynı koruma sistemlerine bağlanmıș mıdır?

ANAHTARLAR

40. Gerekli koruma topraklamalrı yapılmıș mıdır?

41. Fiziksel ve elektriksel bağlantılar normal midir?

42. Faz üzerine mi bağlıdır?

PRİZLER

43. İletkenin renk ve kesiti normal midir?

44. Kullanım yerleri, yerden yükseklikleri normal midir?

45. İletkenlerin renk ve kesitleri normal midir?

46. Topraklamaları normal midir?

BUATLAR

47. Bağlantılırı klemens ile yapılmıș mıdır?

48. Boru çapları giriș-çıkıș sayıları ve yeri projeye uygun mudur?

49. Kare buat ölçüleri uygun mudur?

AG KOMPANZASYON

50. Münferit konpanzazyon yapılacak olan lamba ve motorlarda konmapzasyon yapılmıș mı?

51. AG konmapzasyon tesislerinde kondansatör gücü yeterli midir?

52. AG kompanzasyon tesislerinde reaktif güç rölesi ayarları yapılmıș mıdır?

53. AG kompanzasyon tesislerinde kademe sayısı yeterli midir?

92 9393


54. AG kompanzasyon tesislerinde pano topraklaması yeterli midir?

55. AG kompanzasyon tesislerinde pano kapağında anahtar (sviç) var mıdır?

56. AG kompanzasyon tesislerinde sigorta ve kondansatör akım değerleri uygun mudur?

57. AG konpanzasyon tesislerinde kontaktör grupları görev yapıyorlar mı?

GENEL

58. Hata akımı koruma röleleri uygun olarak tesis edilmiș ve fonksiyonel mi?

59. Faz, nötr, koruma, topraklama ve potansiyel dengeleme iletkenleri renk, kesit, özellik, ilgilistandartlara uygunluk ve etiketleme yönünden doğru kullanılmıș mıdır?

60. Bütün sortilere faz,nötr ve koruma hattı kesintisiz ulașmakta mıdır?

61. Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliğinde öngörülen deneylerden alınan sonuçlar uygun mudur?

62. Tesisatta kullanılan araç, gereç ve cihazlar ilgili Türk Standartlarına uygun mudur?

YÖNETMELİK KAPSAMINDAKİ DİĞER TESİSLER (VARSA)

63. (Tesisin türüne göre ilgili yönetmeliklere uygunluk yönünden denetim șirketi tarafından detaylandırılacaktır.)

DÜȘÜNCELER..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Eki: Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği’nde öngörülen “Binalardaki Topraklama Tesislerinde Yapılacak Gözle Muayene, Denetleme ve Ölçmeye İlișkin Örnek Form”

ELEKTRİK İÇ TESİSLERİNİ DENETLEYEN DENETİM KURULUȘU(veya MUAYENE EEN KURULUȘ MÜHENDİSİNİN)

ADI, SOYADI :............................................................................................................................................................ODA SİCİL NO :............................................................................................................................................................KAȘE/İMZASI :...........................................................................................................................................................

DENETİM ȘİRKETİ ONAYI

9494


95

94 9595


9696


Documents

i. tesisleri y.netmeli.i - amperenerji.com.tr · a.l - Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri: İnsanlar, diğer canlılar, bitkiler ve eșyalar için bazı durumlarda (yaklașma, dokunma