nuncu Asrdo Trkfrsto' d',Br

ilhn faz -E1 .=

E

slgTl,,

seyyoha

SeyohotndTCIs

di- ='+"',

,.8

=; t:

Hazlrlayan

:

FiAIuAZAN EEN

F;edin Yaynevi

rr W U"U''i r k' g.foa' i '-, ir''-' i *vn' b, / o d' ;;ii' ^>.-:.

o

StrYAHATNAMELfiRrt. l _

onacte r&sarda Ttirksa,d.a bir slfl,m Seyyah

Hbre ffammmffieyaaatm&rceffer*tgmegHAZIRLAYAN:

@

Remeaan eear F'aztraDiilef,'i nir iirklerle itrgili blifui ile, Mervez'nn eserri Ttirklerle Igi ks_ i}n te"eiio}er.i esere i}sve udil'*i, a."}ito. akiayc rr6,}yette rotlan lro:i}:m:*mr.Seya,}aatra&mesi,dea

aka, Ebi'

tsEDR YAy{}.rV P. K. 1060 - sraeu

197

dNsuHicr 38 {92_91 ') yllr dolaylarrcla s}&ni",i''i yere etrni ola trtit (Voiga} ts'trgarlayi hi1kdari i]tber ALn., Ablai }alifes," Iu,i}ted:ir-hiil&h'a, A]:d]iah }. trL eifJar-ar adrnda lirn el gniierrniti. Eulgar hLlk:rti.ra hu *lqi ie g:lcle'di'i bir rne}rtupta, }alifeden hkiimt1a.tu,..,.rl ic*.lratu"tr

]:.i.i'lietirjn tanrrileir:.r, Bil}garlara slrniyet'i :::{, 1.'.l; ''',,'iiil1._ ]tlr ve wrual[rr]cl'gi.)J::i..nresili, T-[;:a.l'].ira. J,:rl lllilil:il','il,l,']|^a"

fri]l },';trtl'111 [y,I;l,i'iutiilli l,liil" ?J.r',lj V:illti i,lii1l[lhieiit['']llcilll'n''"!t]i'l't}{)li},

-ylJ:,i'^ c:l'yl:' n''is

llii;iiil';ll,;lJ,;n

lL'

[l(}ti':)u t'l'lu'['Iqxl'

i'!]li''

Ii

yl]l'll;ilr!l'

t' t'lllr il"t$e_ n1llj"l"i' ll"lltrted11'li'itr:x1

Ii}'fl'"''';'1ll!'

u[tili V( t'Iutrl"t"' !'"''l'lll'lli lli1zig'lo lx'sl'rt:t'r'

Ilj:;l|}'a'

|iiliilll''l, ill'l}i;i'i l"lt'.y[''i i;l'i1ll'n rl,l1 tltlv;li l.,j,, .:i,,i, .[;.e* "1':{'illil giilll'ri[llllili Ill,':,'l:,l'(''ll. l.ll.ilil ltlljrq'l iiilItt [,t:i,i.'tl.l-+iitlli vt giidcrilli i;il. Sl',,V Af ',ll lJt't' tlJ.-}.xi,l',l.t"tii g;:,ev_ l:'nctri:i]rli" Nll:,'l?r el-I}l'l, gcrctrli Ilalltlill,' V;,1i{.llii,llr fi0}1ra ' i;,iIi] "ii:jf,.:rs''ue kcrtli azt]xs Seven e,l-[.illu.ll;i'yi- l.ii;yi,i .l.i:i. ()'ir- i;"li.ii"yyetire, elilik heyei:inin 5;cIccei ii}[rt)tlu"i i..r'i l.a;l3,,an 'J,'l,:g[: el-Ttirk ve Bflris el-SakifI aclland;ll,, hilAfot sa'"il,Vrrrc1a [l]'"lnan iki vazfeliyi ve:di" Eulgarlara iden bu e}ilik heyetinde, }a,lifo '.- ve:l,ii:i arl_ ia g nderiler rnektupian okuakla, hediyexori vernlr:lIc, f;.li'ltre ve nuallmle,re bakanlk etrrekle grevli Ahncr] il. Fag* ls. a,dn,c-a bi'divan kahi de bulunrnaktaycl. Hayat [,li;]lrcla egernde ve:itren bilgiierde haka hen}angi hir nia,]Cn.ta sahip lulunmadur:.ez b kfftihin elilik heyetincleki rrevlrii Seyser el-Rass?'den de nhimdi. Br sefnet eenasnda lirinci c]reeede rcl oynanrr olan bu ktip (Tbn Fazlf;,n) getikteri ye:.le:tie gr_ dklerii ve halarna gelenleri kaydetr'ni, Baclad,a dndk_ ten sonra sefAretin cereyann]' elilik heye.l.inin getii ]kele_1':';ll"

l]l,l' IlItlltrt'll,lli illlq'rlttrlty]ii. lirtt.t ii,l,.1'iifrl xl, il.i, j]ul-

't ()

Ns

11.

'i'l;.()".ll,'lrl rt: "[[iil.,li..y]lr'l itl'l,''xrlt.lrlr"'illrl- gtl:rekteyr}' ll I;lllll;1 tr]t_ tr][-llc[, tec, b ycl} iirerirde ck;lrla ua,trrt, ya*:i:l'y';j,t)

T'I"irl* l}eleriyte ilgitri ksm:' ter[i'" X. iI]r'da Idorasial v* ran lkLrndarlal llllt il'yl''ll|l' Vil:Jii,.y;lll 1;lzlL;ilci ti: Arap hini oidu't tliiilf, l1;11; ll|l!:t. lil' ;t'y lilncli.,,irnir hu r''netriifir vr,1l;,l lil1:l|.'i ill.V;.ll; llll 'llllll-i gclrtl'rlelrtedir' Kendisi_ | lt, il':l', t'l li1".i li:,,'., li]lil [iilt'l"iti}l (l)4:l-$4;] m") vl].lnd; |,lltlll ll'ilvlll!t 11,l, li' (,lil ,lii l'.ytl[,iyll l't:,}.cl yola k.l:l'. lll','l' (*]i''11il, ll ltl.ylt,i t'r}l ytlllalr, saa. ylrllr ltl!lidir. liu yoi T{irk : 'lIjl, ,t,tl,lll.l, 11llll,'l, ;.;l.l,t,1-i'i ()zl;,", I{lr'I}i!.li', 'litl',1lln'i1]ar}nu lll'[''itll, rl,tiVll,

i l|,'li, llil11l

l,"'l iillili', yularrda ka]sedilen almalarrIa,fl Vt', kaka, layt;l llllllr fayrlalararak, haz"rlamaya atrtk. I,] riiz,ir ttlh. sonraki sahifelerinde Eb Dief bti,$'ar b" tt,'ll,llil'i 'I'iirlr, in ve Hind tkelerine yaptr seyatate d.irIi,uI}'Iq';!n'i.nl

l.itl t,lli vl,'il,l

Buese.rilkdefaKurddeSekloezert,a:afrnr]anVAJftour Kazvit'nin rfs&,g e}'_hitrffal ve 'i:ft,,iR} en'${ahtrfikfi,ta diye mektup yazd' Ahmed'yu'Irlrd"r i,'e

lbnel.['urflt'nkhyasel-Fazlb.Mtseel.Nasr*ni'ye

IHeR,EZM.l32AbdullAh b. Batfi ve di'erlerinin krn bastracana df,.ir beni ikaz eden gzlerini iitince Buhara'dan geriye, Ceyhur nehrine doru yola ktk. Ha.rzm'e gitmek iin bir gemi kiraladk. Gemiyi kiraladmz yerden Harezm'e kadar olan mesafe 200 fersahtan fazladr. Souun iddetinden ktn gn yolculuumuza devam erlemiyor, ancak giidzn bir lsnda yot alabiliyorduk. NihAyet, H&rezm'e vardk. oranrn valii (en_ ri) Muhammed b. rAk l{arezmh'rn33 yaflrna. girdik" Bire ikr&na ve kabut gsterip bir evde nisafr etti. gn sonra bizi huzruna ard. Tiirk lkelerine g:.rrrek hususunda bizimie fikir tetisinde bulundu. Ve rnuza devam etmeye izin verd.

Bunun .iizerine Harezm'den Crcflniyye'ygse dorr indik" Crcflniyye ile trIarezm arasrnda ehir yoluyia 50 fersahlk bir mesafe vartir. Harezrn dirhemlerinin bir ksrn kalptr: kurundar, karr. k madenden Ve san bakrdan mamirltir. onlar dirheme dedim. on. lar, dediier. onlar tekdir ederek dediysem de szm dinlemediler. Kafilenin hazrlrklan tamamland. Clircilniyye halkndan denen bir delil kiraladk. Sonr&, Allh'a tevekkl edip, iimizi ona havaJe ederek yola ktk. 2 Zitkde 309 (4 Mart 922) Pazartei gni Ciirc0.niy.'e'den hareket e,ttik" (19s) Zamcnro adndaki bir ribiltu (hana} vardk. Buras Tiirk Kaps denen yededir. Ertci gll craclar lrareketle Chtr denen baka bir yero inclik. Brnrln kr bastrd" o kadar ki, develer dizlerine katar kar iinrlo yryor ]ard. Burada iki gtfu kaldrktan sorra. bo vo elsz bir bozIrrda, hibir kime ile karlamadan, cobr{ yrytile Trk iilketeri iine daldk. on giin boz}urda yriidiik. Bu esnatla" ok eziyet ve zahmet ektik. iddet souklar olcluunu ve deval kar yasn grdk. o kadar ki, Harezm'in souu bunu yannda yao gibiycti. Bamrdan geen btn skntlar unutup mahvolacak reddeye gelti}. . Bir gi ok iddetli btr soua yakalandk. Bu arada Te-

s Mgeyyeb? : Daha nce bohodilon trIf b. Attb'n kardei Mseyyeb trafindan bastrlan paralara verllon ismd|r. {s Rib6t Zemc8n : Bu korvansaray Hazar Dcnlzl llc Aral Gl arasnda t_Y*rt pl6tosu zer|ndokl yokuta bulunuyordu. Burae ayn zamanda "Ttft Kpso diye de tonnyordu. Burann s6m6nilorc bal blr hudut karakolu olduundan daha nco bahsedldi. j1 Ctt : lbn Havkal vc lstahri tarefrdan Klt 9ekllndo kaydedllon bu mev{c* ouz |kelorinjn modhallydi.

I

li

7:t0E::.-'

sEYAHATNA.MEs

e1

g{ l,lrlt bt'be'gidiyor, yannda bulunan bir fiirk onunla 'PllrI' kt.ytrdu. Bir ara Tegn gld. Ve bana. dedi. Ben, Tegn,e, ()n,, All,h sizden demenizi istiyor, d,e.> lelir' '|iirk buna gtd, dedi. Ytlumrza devamla odununun bol olduu bir yere vrrdk. Orada konakladk. Kafiledekiler ate yakp rsndlar. Ii]lbire]erini karp, atein karrsnda sererek kuruttular. Sonra oradan hareket ettik. Her gn gece yarsndan ikin_ tli vktic veya leye kadar cebr yryle yryor' sonra kn,klyorduk' on be gn yrdkten sonra ok talk, p_ nnrlr kan ve clerelerinde bol sular olan byk bir daa var_ tlk.

touzL.4.

Ii, 1e

Bu dadan getikten sonra ouzlar diye bilinen bir 'f,rk kabilesinin bulunduu yere ulatk. onlar, kl adriarda ot'ilrotl Ve konup gen yrklerdi. Gebeierde Adet olduu gibi, mk s]t yer deitirdilleri iin yer yer onlara ait adrlar g_ riiliiyodu. ok g artlar altnda yayorlardr. Bunlar yolurru kavbetmi eekler gibidirler. Bir dine inanmazlar, ilerinrle akllarna bavururlar. Hi bir eye ibidet etmezler. Aksine byklerine rata3 derier. lerinden biri reisine bir ev rlanrirsa' ona > cler. Ar.rla:ndaki ileri meverele hallederler. Bununla beraler }ir c.yclc ittifak edip onu yaprnaya karar verirlerse, iIer'ndc Cn aa. vC Cn deersiz olan biri gelip ittifak]arn bozn,hili:. Allah'a 4342. ouzIar iin sondal cevabrnr ver_ di' 'Iicir, oluna yapt hareketten dolay Trke bir rniktar, Kzerkin'e ise 400 koyun verdikten sonra Tirklerin iilkesini terketti.

-__:=-_=,.--------_

:: *

3

Trklerin hkmdarlan ve reisleri arasnda ilk grdiL mz Kk Ynt (Yinal el-Sar) icli.s2 Daha nce msliiman olrnu, fakat kabilesi, >

demiler. Bunu.n zerine mslmanlktan vazgemi. onu bulunduu yere varrnca dedi. Yumuaklkla hareket edip nihyet, on dirhem deerindeki bir Crcn kaftan, bir para pf,y-bf,.f ku' ma]'53 birka somun' bir avu kuru zm, yruz ceviz54 vererek onu raz ettik. Bunlar verince bize secde ett.55 Eu, fiirklerin detidir. Bir adam dierine iyilikte bulunursa, iyilik gren adam, iyik edene secde eder. Yinl bu ikra_ rnilnlz zerine dedik. (201b) o, glmeye balad. Ve, >dedi.

elbisevebekatipeklielbisegndermiti.Buhediyelerinhep. sini ona verdik. Kasrna da bir ba rtiis ile bir yzk hedi_

ye ettik. dedim. Bunun zerine, dedim.

vdkleri gibi, beni an derecede vmeyin. Ben sadece bir kulum. Bunun iin, A]lah'n kulu ve resl deyiniz.> buyurmu-

Mektubun okunmasrndan ve hediyelerin verilmesinden

larret-

bir nebizden Burada sarho edici bir ikiden zlyade Scv, Sc Bal ve dar lckisi' hafifletilmi kmz eski (radan) bahsedilmi oI*'*'' de ;biz-gib tel6kki edilirdl. Hazreti mer 'rnslman Trkler , uriyelilere bal ras imeyi msdade etmltir'

da hann meclisinde

--_-.----.--_-.78ibnBatttaveMarcoPolo,nunverdiklerimal0matagrlMoollarda ;r!r;;; herkesin ay bir ma$as ve sofras vard.

7g

: ;frd;

lTalife'in gnderdii drt bir altrn meselesini ve bunlarrn geci.knesine sebep olan hristiyan el-Fazl b. l\{_s'nn yapt hi_ lc1i ffenmi$ti'i,Zira, mektupta altmlardan balsediliyordu". Yan'tr girince oturInan emretti. oturdum. }Ialife'nin nektlbu_ l. ijnrne atarak dedi. dedim. Hkmdar, > dedim' Bunun ze* leni yaptk- w" vupJ"'' "u"" ben tunbn tanrmryorum. Sadece rine tercmrrr, uoru_i" .; insanlardrr' Eer vezir senin seni tanyo ru*' zi"i onar ca kanA'at getirseydi' hukukuma yaptin eyi onari' yupu"'*a ve cevabrnr dinlemen in riilyet etmen, mektubu bana okuman da_ Senden bakasndan bir dirhem seni buralaru go''a;;'"zdi' iin daha hayrldr'>> dedi" hi istemem. u"'v''n*"]'g" '""" ko:lru iinde ayrrldim" Bunun zerine, yarndan zgn.vc neyicti' ciisseli ve iman viicut_ Irsa,na tesi: eder ;#;;il iinclen lronuuyordu. Yan-ndan lr bir adarnd. Sr"i;;; kp onun topaclrn' (2or') Benimle sonra adamrlan ktktan ';;;;;ilm anlattm' onlara depp yanndaki diyeteri (yiyecekleri) bu suretin niine koyar. der" o' bunu syleyince de brakmazlar" ok g"** imknszdr. Vazgemek istese eia efenoileriyle yakmay isteyenler eriyelerdir'zo hanginir Bahsedilen adam lnce, criyelerine