III DNI ENERGII ODNAWIALNEJ - Brodnica · Paweł Tomaszewski – Firma “BEHRENDT” - Grupa SBS, Brodnica Organizatorzy: Starostwo Powiatowe w Brodnicy Patronat honorowy: Marszałek

1III Dni Energii Odnawialnej Powiat Brodnicki 2011

ODNAWIALNEJ POWIAT BRODNICKI 2011

III DNI ENERGII

Spis Treści

Piotr Boiński, Starosta Brodnicki - Otwarcie „III Dni Energii Odnawialnej”..............5Jędrzej Tomella, Wicestarosta - Wprowadzenie.........................................................7

Janusz Niedźwiecki, Prezes RAPE w Toruniu – List okolicznościowy.......................9Jerzy Zawadzki, Członek Zarządu RAPE w Toruniu – Wystąpienie......................11

dr inż. Zbigniew Wyszogrodzki „Ustawa o efektywności energetycznej, a kierunki i trendy polityki energetycznej”......13„Ograniczenia emisji dwutlenku węgla, a skutki dla gospodarki”................................ 27„Wykorzystanie biomasy”.............................................................................................39„Energia wiatrowa” .......................................................................................................51„Wybrane aspekty techniczne elektrowni wodnych” ...................................................79„Globalne ocieplenie - prawdy i mity”...........................................................................91

mgr inż. Paweł Tomaszewski„Aspekty techniczne i ekonomiczne wykorzystania pomp ciepła”..............................101

Głosy w dyskusjiMichał Wojtczak, Senator RP – Wystąpienie..........................................................121Ryszard Bober, Wiceprzewodniczący Sejmiku Województwa – Wystąpienie.....125

Konkurs fotografi cznyFotografi e z konkursu 2011 r. - „Energia odnawialna w obiektywie”.......................129Fotografi e z konkursu 2010 r. - „Energia odnawialna w Dorzeczu Drwęcy”...........137

Seminaria odbyły się w dniach 21 – 23 września 2011 r. w:

• Zespole Szkół w Jabłonowie Pomorskim• Zespole Szkół Rolniczych w Brodnicy• Zakładzie Aktywności Zawodowej w Brodnicy

Toruń 2011

POLSKIE WYDAWNICTWA REKLAMOWE

Wykładowcy i prowadzący:Piotr Boiński – Starosta Brodnicki

Jędrzej Tomella – Wicestarosta, Starostwo Powiatowe w BrodnicyZbigniew Wyszogrodzki – Regionalna Agencja Poszanowania Energii w Toruniu

Paweł Tomaszewski – Firma “BEHRENDT” - Grupa SBS, Brodnica

Organizatorzy:Starostwo Powiatowe w Brodnicy

Patronat honorowy:Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego

© Polskie Wydawnictwa Reklamowe87-100 Toruń, ul. Szosa Chełmińska 124

tel./fax (+48 56) 651 19 61 • www.pwr.com.pl

ISBN: 978-83-62826-02-5

Regionalna Agencja Poszanowania Energii w Toruniu

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu

Opracowanie grafi czne i DTP:Aleksandra Cyrny

Projekt okładki:Michalina Smerecka-Dynasińska


Piotr Boiński - Starosta BrodnickiOtwarcie „III Dni Energii Odnawialnej

Szanowni Państwo, cieszę się, że po raz trzeci spotykamy się na „Dniach Energii Odnawialnej” w powiecie brodnickim. Tematyka tegorocznych spotkań jest bardzo aktualna, bo wobec zapo-wiadanego przez naukowców i specjalistów od gospodarki kryzysu energetycz-nego, nasza przyszłość zależy od pozyskania i wykorzystania alternatywnych, ekologicznych źródeł energii. O żywotności tematu świadczą ostatnie, ogólno-polskie dyskusje na temat gazu łupkowego, czy lokalizacji elektrowni wiatro-wych. W trakcie „III Dni Energii Odnawialnej” pośrednio włączymy się w te nurty aktualnej dyskusji, które zorientowane są na przyszłość – tę nieodległą i tę w perspektywie kolejnych pokoleń. Pragniemy popularyzować przekonanie, że energia jest dobrem wspól-nym i jeśli korzystamy z tradycyjnych źródeł, to naszym obowiązkiem jest oszczędzanie i ochrona środowiska. Wskazujemy także szanse związane z no-wymi źródłami energii, tej odnawialnej. W powiecie brodnickim oszczędne gospodarowania zasobami energe-tycznymi łączy się z ideą ochrony przyrody – naszego największego dobra. Na-sze działania w tych dziedzinach skierowane są w dwu kierunkach. Z jednej strony zdobywamy środki i realizujemy inwestycje pro-oszczędnościowe i wdra-żające nowe technologie energetyczne, z drugiej wskazujemy, że każdy indy-widualnie odpowiedzialny jest za stan środowiska i przygotowujemy młodzież do odpowiedzialnego zarządzania energią w kolejnych latach. Wykłady i dyskusje organizowane w ramach „Dni Energii Odnawialnej”, informacje tu przekazywane – to pozytywny zaczyn, który rozpoczyna nowe myślenie o energii i środowisku. Nie ma przecież powrotu do bezmyślnej eks-ploatacji natury, bo jej stan decyduje o naszym być albo nie być. Wiedza zdobyta w czasie trzech konferencji, dająca rozeznanie w za-kresie różnych źródeł energii, z pewnością okaże się przydatna gospodarzom miast i gmin, gospodarzom obiektów, przedsiębiorcom i wreszcie ludziom mło-dym, którzy będą tworzyć przyszłość. Szanowni Państwo, życząc wszystkim, by czas wspólnie spędzony na „Dniach Energii Odnawialnej” był pożyteczny i efektywny, pragnę jeszcze po-witać dzisiejszych uczestników, gości i organizatorów seminarium. Witam pana Jerzego Zawadzkiego, reprezentującego Regionalną Agencję Poszanowania Energii w Toruniu oraz pana wicestarostę Jędrzeja Tomellę, który będzie prowa-dził część merytoryczną dzisiejszych wykładów. Mam również przyjemność po-witać wójtów, burmistrzów oraz przedstawicieli samorządów, Wojewódzkiego



Funduszu Ochrony Środowiska, Urzędu Marszałkowskiego a także wykładow-ców, panów: dr inż. Zbigniewa Wyszogrodzkiego i mgr inż. Pawła Tomaszew-skiego. Serdecznie witam na dzisiejszej konferencji panie i panów dyrektorów szkół, nauczycieli oraz młodzież Zespołu Szkół w Jabłonowie Pomorskim, Ze-społu Szkół Rolniczych, Zespołu Szkół Zawodowych oraz I Liceum Ogólno-kształcącego w Brodnicy. Witam i dziękuję za współpracę mediom, które spra-wują patronat medialny nad „III Dniami Energii Odnawialnej”: Telewizji Polskiej Bydgoszcz, Radiu PiK i telewizji ELTRONIK, redakcjom czasopism: „AURA”, „Przegląd Komunalny”, „Gazeta Pomorska”, „Nowości” i „Czas Brodnicy”. Patronat honorowy nad „III Dniami Energii Odnawialnej” objął Marsza-łek Województwa Kujawsko-Pomorskiego pan Piotr Całbecki. Współorgani-zatorem „III Dni Energii Odnawialnej” jest Regionalna Agencja Poszanowania Energii w Toruniu. Tegoroczne „Dni Energii Odnawialnej” obejmują trzydniowe wykłady zorganizowane w Zespole Szkół w Jabłonowie Pomorskim, Zespole Szkół Rol-niczych oraz Zakładzie Aktywności Zawodowej w Brodnicy, a całe seminarium zorganizowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu oraz budżetu Powiatu Brodnickiego. Szanowni Państwo, „III Dni Energii Odnawialnej” w powiecie brodnic-kim uważam za otwarte.

Jędrzej Tomella - Wicestarosta Wprowadzenie

Od przełomu XIX i XX wieku obserwujemy szybki rozwój techniki i, w konsekwencji, błyskawiczny rozwój przemysłu. Głównym motorem napę-dowym tego rozwoju było podniesienie standardu życia człowieka poprzez ma-sową produkcję urządzeń codziennego użytku. Kształtował się konsumpcyjny model życia, który decydował o przy-śpieszeniu uprzemysłowienia i jednocześnie coraz większym zapotrzebowaniu na paliwa: węgiel kamienny i brunatny, gaz ziemny i ropę naftową. Emitowane do środowiska zanieczyszczenia pyłowo-gazowe, jakie powoduje spalanie pa-liw kopalnych, oraz groźba uszczuplania ich zasobów, skłoniły ludzi do poszu-kiwań nowych źródeł energii, które nie byłyby uciążliwe dla środowiska natural-nego. Skoncentrowano się na tzw. odnawialnych źródłach energii, czyli takich źródłach, których używanie nie wiązałoby się z nieuniknionym w końcowym efekcie deficytem, a których zasób odnawiałby się w krótkim czasie. W ustawie Prawo energetyczne odnawialne źródła energii zdefiniowano jako „źródła wyko-rzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecz-nego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także z biogazu powstałe-go w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu skła-dowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych”. Najważniejszym ze źródeł odna-wialnych jest energia spadku wody. Pozostałe źródła używane są na mniejszą skalę. Wszystkie wymienione źródła energii charakteryzują się brakiem emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń do środowiska naturalnego. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii to nie wszystko. Ktoś kie-dyś powiedział, że energia zaoszczędzona jest tańsza od tej, którą trzeba wy-produkować, dlatego też przy refleksji na temat ekologicznej energii nie można pominąć tych działań, które do oszczędności prowadzą. Przykładem ich są np. przedsięwzięcia termomodernizacyjne. Termomodernizacja obejmuje zmiany zarówno w systemach ogrze-wania i wentylacji, jak i w strukturze budynku oraz instalacjach doprowadzają-cych ciepłą wodę. Dobrym przykładem działań termomodernizacyjnych w na-szym powiecie jest projekt realizowany w Regionalnym Centrum Kształcenia Praktycznego i Ustawicznego w Brodnicy, przy Alei Leśnej. Jego wartość to ok. 6 mln, z tego nieduży udział jest środków budżetu Powiatu Brodnickiego. Większość środków na ten cel pozyskaliśmy z Regionalnego Programu Ope-racyjnego. Dzięki zastosowaniu efektywnych urządzeń znacznie zmniejszy się w RCKPiU zużycie ciepła i energii elektrycznej. W Starostwie pracujemy także nad innymi energooszczędnymi przed-



sięwzięciami. W bieżącym roku planujemy wykonanie trzech audytów termo-modernizacyjnych dla wszystkich obiektów Zespołu Szkół Zawodowych, Szko-ły Specjalnej oraz Zespołu Szkół Rolniczych w Brodnicy. Jednym z celów tych przedsięwzięć będzie modernizacja źródła ciepła. Należy również pamiętać o przeprowadzonej w latach ubiegłych termomodernizacji budynku Domu Po-mocy Społecznej, przy ulicy Wiejskiej w Brodnicy, gdzie wraz z dociepleniem obiektu wymieniono stolarkę okienną, zainstalowano zawory termostatyczne oraz zmodernizowano kotłownię. Działania te – w perspektywie czasu – przy-niosły wymierne efekty w postaci oszczędności energii i konkretnego zmniej-szenia wydatków na utrzymanie obiektów. W Starostwie w Brodnicy pracujemy obecnie także nad innymi projek-tami. Od 2003 roku istnieje Stowarzyszenie Miast, Gmin i Powiatu Dorzecza Drwęcy. Od roku pełnię funkcję prezesa tegoż stowarzyszenia, które zrzesza obecnie 14 samorządów miast, gmin i powiatów z dorzecza Drwęcy. We wrze-śniu br. udało nam się złożyć wniosek aplikacyjny do programu Life+ i Na-rodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie o wartości prawie 20 mln zł. Projekt pod nazwą: „Poprawa warunków bytowych ryb i płazów w rzece Drwęcy i jej dopływach” tylko z pozoru nie ma nic wspól-nego z tematem energii odnawialnej. Jednym z celów projektu jest usuniecie przeszkody dla ryb dwuśrodowiskowych, głównie dla jesiotra, który za 11 lat ma wrócić do Drwęcy. Przeszkodę dla ryb stanowi spiętrzenie Drwęcy w Lu-biczu , wykonane między innymi na potrzeby elektrowni wodnej. Problem roz-wiązać ma planowana w projekcie budowa przepławek dla ryb, tak aby umożli-wić produkcję energii elektrycznej z energii spadku wody bez kolizji z ichtiofau-ną. Projekt został już w Polsce zatwierdzony i otrzymał deklarację 45% udzia-łu w przedsięwzięciu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska. 5% udzia-łu zadeklarowali Marszałkowie województwa kujawsko-pomorskiego i warmiń-sko-mazurskiego oraz samorządy – członkowie Stowarzyszenia. Czekamy te-raz na decyzję z Brukseli, która dysponuje pozostałymi 50% środków.


Jerzy Zawadzki – Regionalna Agencja Poszanowania Energii w ToruniuWystapienie

Na wstępie chciałbym, w imieniu Prezesa Regionalnej Agencji Posza-nowania Energii Pana Janusz Niedźwieckiego, przeprosić za nieobecność ale ważne sprawy zawodowe sprawiły, że nie może uczestniczyć osobiście w III Dniach Energii Odnawialnej. Reprezentując Zarząd Regionalnej Agencji Poszanowania Ener-gii chciałbym serdecznie wszystkich przywitać. Szczególnie witam główne-go współorganizatora Starostwo Powiatowe w Brodnicy reprezentowane przez Pana Piotra Boińskiego Starostę i Pana Jędrzeja Tomellę Wicestarostę, samo-rządowców, przedsiębiorców i mieszkańców Powiatu Brodnickiego. Szczególnie witam wykładowców Pana dr inż. Zbigniewa Wyszogrodzkie-go i Pana mgr inż. Pawła Tomaszewskiego z firmy „BEHRENDT” – Grupa SBS. Regionalna Agencja Poszanowania Energii istnieje już od ponad 15 lat. Jest to stowarzyszenie zrzeszające zarówno producentów, dystrybutorów jak i odbiorców energii. Szkoły i samorządy. Również producentów urządzeń zwią-zanych z energią elektryczną i cieplną. Współpracujemy przy wielu projektach prowadzonych w naszym województwie. Między innymi z Marszałkiem Woje-wództwa Kujawsko-Pomorskiego przy projekcie „Energia z odpadów”, z Urzę-dem Miasta Toruń przy projekcie „Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej”. W tym miejscu zachęcam Starostwo Powiatowe do przystąpienia do Regionalnej Agencji Poszanowania Energii. Również współpracujemy ze Stowarzyszeniem Agencji Poszanowania Energi-Polska oraz z Naczelną Or-ganizacją Techniczną NOT w Toruniu. Wydawać by się mogło, że członkowie Agencji mają sprzeczne inte-resy związane z energią. Nic bardziej mylnego. Celem członków Regionalnej Agencji Poszanowania Energii jest propagowanie racjonalnego korzystania z energii, począwszy od momentu jej wytworzenia poprzez dystrybucję a koń-cząc na ostatecznym odbiorcy czyli na nas. Niezależnie czy to jest energia elektryczna czy cieplna. Staramy się zaszczepić wśród młodzieży, przedsiębiorców, samorzą-dowców wśród wszystkich mieszkańców naszego województwa zasady efek-tywnego wykorzystania energii, korzystania z alternatywnych źródeł energii.Prezentowane wykłady są tego właściwym przykładem. Kończąc chciałbym raz jeszcze podziękować wykładowcom, współor-ganizatorowi Starostwu Powiatowemu w Brodnicy, Panu Radosławowi Koj – Naczelnikowi Wydziału Ochrony Środowiska Starostwa oraz wszystkim przybyłym na III Dni Energii Odnawialnej.

Ustawa o efektywności energetycznej, a kierunki i trendy polityki energetycznej

dr inż. Zbigniew Wyszogrodzki


Zużycie energii - struktura

Efektywność energetyczna

• Wskaźnik intensywności energetycznej jest nadal ponad 3-krotnie wyższy od przeciętnej w EU-15 i wynosił prawie 574 kg oleju ekwiwalentnego (10 lat wcze-śniej różnica ta była ponad 4,5-krotna).

• Różnice wartości wskaźnika intensywności energetycznej obrazują ciągle znaczący dystans w tym względzie, jaki dzieli polską gospodarkę (ale także inne kraje regionu Europy Środkowej) od średniej EU-15.

Unia Europejska• paliwa stałe 17,5%.• ropa naftowa 37,3%.• gaz 23,9%.• paliwa odnawialne 7%.• energia jądrowa 14,1%.

Polska• paliwa stałe 58%.• ropa naftowa 24,7%.• gaz 12,6%.• paliwa odnawialne 5,1%.



Tempo spadku intensywności energetycznej w wybranych krajach UE (według EEA)

• wskaźnik obrazujący całkowite zużycie energii w przeliczeniu na jednego sta-tystycznego mieszkańca.

• Polskę charakteryzuje jeden z najniższych jednostkowych wskaźników zuży-cia energii w regionie oraz wśród krajów rozwiniętych.

• zużycie energii pierwotnej per capita wynosiło w Polsce około 2,6 toe na mieszkańca, podczas gdy w EU-27 i EU-15 było to 3,66 toe, a w EU-15 pra-wie 3,95 toe.

(według EEA)

6

5

4

3

2

1

0

E U - 2 7 E U - 1 5 C z e c h y N i e m c y F r a n c j a P o l s k a S z w e c j a W i e l k aB r y t a n i a

Zużycie energii w 2005r. [toe/os.]



Kierunki polityki energetycznej Polski do roku 2030

CEL:Określenie strategii państwa w zakresie najważniejszych wyzwań stojących przed polską energetyką, zarówno w perspektywie krótkoterminowej, jak i w perspektywie roku 2030.

1. Poprawa efektywności energetycznej.2. Wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii.3. Dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowa-dzenie energetyki jądrowej.4. Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii w tym biopaliw.5. Rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii.6. Ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko.

Współzależność przyjętych kierunków:Poprawa efektywności energetycznej ogranicza wzrost zapotrzebowania na paliwa i energię, przyczyniając się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycz-nego, na skutek zmniejszenia uzależnienia od importu, a także działa na rzecz ograniczenia wpływu energetyki na środowisko poprzez redukcję emisji.

Podobne efekty przynosi rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym zastosowanie biopaliw, wykorzystanie czystych technologii węglowych oraz wprowadzenie energetyki jądrowej.

Poprawa efektywności energetycznej

Kwestia efektywności energetycznej jest traktowana w polityce energetycznej w sposób priorytetowy, a postęp w tej dziedzinie będzie kluczowy dla realizacji wszystkich jej celów. W związku z tym, zostaną podjęte wszystkie możliwe dzia-łania przyczyniające się do wzrostu efektywności energetycznej.

Główne cele:• Dążenie do utrzymania zeroenergetycznegowzrostu gospodarczego, tj. roz-woju gospodarki następującego bez wzrostu zapotrzebowania na energię pier-wotną.

• Konsekwentne zmniejszanie energochłonnościpolskiej gospodarki do poziomu UE-15.

Cele szczegółowe: • Zwiększenie sprawności wytwarzania energii elektrycznej, poprzez budowę wysokosprawnych jednostek wytwórczych.

• Dwukrotny wzrost do roku 2020 produkcji energii elektrycznej wytwarzanej w tech-nologii wysokosprawnej kogeneracji, w porównaniu do produkcji w roku 2006.

• Zmniejszenie strat sieciowych w przesyle i dystrybucji, poprzez modernizację obecnych i budowę nowych sieci, wymianę transformatorów o niskiej sprawno-ści oraz rozwój generacji rozproszonej.

• Wzrost efektywności końcowego wykorzystania energii.

• Zwiększenie stosunku rocznego zapotrzebowania na energię elektryczną domaksymalnegozapotrzebowania na moc w szczycie obciążenia, co pozwala zmniejszyć całkowite koszty zaspokojenia popytu na energię elektryczną.

Poprawa efektywności energetycznej – program działań

1. Ustalenie narodowego celu wzrostu efektywności energetycznej.

2. Wprowadzenie systemowego mechanizmu wsparcia dla działań służących realizacji narodowego celu wzrostu efektywności energetycznej.

3. Stymulowanie rozwoju kogeneracji poprzez mechanizmy wsparcia, w tym w postaci świadectw pochodzenia, z uwzględnieniem kogeneracji ze źródeł po-niżej 1 MW, oraz odpowiednią politykę gmin.

4. Stosowanie obowiązkowych świadectw charakterystyki energetycznej dla budynków oraz mieszkań przy wprowadzaniu ich do obrotu oraz wynajmu.

5. Oznaczenie energochłonności urządzeń i produktów zużywających energię oraz wprowadzenie minimalnych standardów dla produktów zużywających energię.6. Zobowiązanie sektora publicznego do pełnienia wzorcowej roli w oszczęd-nym gospodarowaniu energią.

7. Wsparcie inwestycji w zakresie oszczędności energii przy zastosowaniu kre-dytów preferencyjnych oraz dotacji ze środków krajowych i europejskich.

8. Wspieranie prac naukowo-badawczych w zakresie nowych rozwiązań i tech-nologii zmniejszających zużycie energii we wszystkich kierunkach jej przetwa-rzania oraz użytkowania.

9. Zastosowanie technik zarządzania popytem (Demand Side Managment), stymulowane poprzez zróżnicowanie dobowe stawek opłat dystrybucyjnych



oraz cen energii elektrycznej w oparciu o ceny referencyjne będące wynikiemwprowadzenia rynku dnia bieżącego oraz przekazanie sygnałów cenowych od-biorcom za pomocą zdalnej dwustronnej komunikacji z licznikami elektronicz-nymi.

10. Kampanie informacyjne i edukacyjne, promujące racjonalne wykorzysta-nie energii.

Dyrektywa 2006/32/WE w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych

Celem dyrektywy jest opłacalna ekonomicznie poprawa efektywności końcowego wykorzystania energii w państwie członkowskim poprzez:

1) określenie celów indykatywnych oraz stworzenie mechanizmów, zachęt i ram instytucjonalnych, finansowych i prawnych niezbędnych w celu usunię-cia istniejących barier rynkowych utrudniających efektywne końcowe wykorzy-stanie energii.

2) stworzenie warunków dla rozwoju i promowania rynku usług energetycznych oraz dla dostarczania odbiorcom końcowym innych środków poprawy efektyw-ności energetycznej.

• krajowy cel indykatywny w zakresie oszczędności energii – 9% w 2016 roku.• wzorcowa rola sektora publicznego.• wyznaczenie organu nadzorującego i monitorującego.• rola sektora energetycznego - system białych certyfikatów.• instrumenty finansowe i inne rodzaje finansowania efektywności energetycznej.

Ustawa o efektywności energetycznejEfektywność energetyczna:Stosunek uzyskanej wielkości efektu użytkowego danego obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji, w typowych warunkach ich użytkowania lub eksplo-atacji do wielkości zużycia energii przez ten obiekt, urządzenie techniczne lub instalację, niezbędnej do uzyskania tego efektu.

Ustawa określa:• krajowy cel w zakresie oszczędnego gospodarowania energią.• zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej.• zasady uzyskania i umorzenia świadectw efektywności energetycznej (bia-łych certyfikatów).

• zasady sporządzania audytu efektywności energetycznej oraz uzyskania uprawnień audytora efektywności energetycznej.

Krajowy cel w zakresie oszczędnego gospodarowania energią:• uzyskanie do 2016 r. oszczędności energii finalnej w ilości nie mniejszej niż 9% średniego krajowego zużycia tej energii w ciągu roku, przy czym uśrednie-nie obejmuje lata 2001–2005.

Podmioty objęte regulacją:• osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, zużywające energię podejmują działania w celu poprawyefektywności energetycznej.• przedsiębiorstwo energetyczne sprzedające energię elektryczną, ciepło lub gaz ziemny odbiorcom końcowym.• odbiorca końcowy przyłączony do sieci na terytorium Rzeczypospolitej Pol-skiej, będący członkiem giełdy towarowej.• towarowy dom maklerski lub dom maklerski, w odniesieniu do transakcji reali-zowanych na giełdzie towarowej na zlecenie odbiorców końcowych.

Wzorcowa rola sektora publicznego• wprowadzenie obowiązku opracowywania i wdrażania planów działań doty-czących efektywności energetycznej na szczeblu lokalnym.• informowanie społeczeństwa o osiąganych efektach w zakresie oszczędności energii za pośrednictwem stron internetowych.• jednostka sektora publicznego realizując swoje zadania, stosuje co najmniej dwa z niżej wymienionych środków poprawy efektywności energetycznej: - zawarcie umowy, której przedmiotem jest realizacja i finansowanie przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej. - nabycie nowego urządzenia, instalacji lub pojazdu charakteryzujących się niskim zużyciem energii oraz niskimi kosztami eksploatacji. - wymiana eksploatowanego urządzenia, instalacji lub pojazdu albo ich modernizacja. - nabycie lub wynajęcie efektywnych energetycznejenergetycznie budynków lub ich części albo przebudowa lub remont użytkowanych budynków. - sporządzenie audytu energetycznego eksploatowanych budynków o powierzchni użytkowej powyżej 500 m², których jest właścicielem lub zarządcą.



Białe certyfikaty - podstawy

• mechanizm stymulujący i wymuszający zachowania proefektywnościowe.• wydawane za inwestycje nakierowane na:- zwiększenie oszczędności energii przez odbiorców końcowych.- zwiększenie oszczędności energii przez urządzenia potrzeb własnych.- zmniejszenia strat energii elektrycznej, ciepła i gazu w przesyle i dystrybucji. • prawa majątkowe z białych certyfikatów mogą być zbywane na Towarowej Gieł-dzie Energii (TGE). • obowiązek nałożony na podmioty sprzedające energię (tj. energię elektryczną, ciepło lub gaz ziemny) odbiorcom końcowym.• obowiązek dotyczy przedłożenia białych certyfikatów do umorzenia Prezesowi URE lub uiszczenia opłaty zastępczej.• przetarg ogłaszany przez Prezesa URE.• ilość przyznawanych białych certyfikatów określona w drodze przetargu (co najmniej 80% białych certyfikatów dla odbiorców końcowych) 80% białych certyfikatów dla odbiorców końcowych).

Białe certyfikaty - katalog

Rodzaje przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej:1) izolacja instalacji przemysłowych.2) przebudowa lub remont budynków.3) modernizacja: - urządzeń przeznaczonych do użytku domowego. - oświetlenia. - urządzeń potrzeb własnych. - urządzeń i instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych. - lokalnych sieci ciepłowniczych i lokalnych źródeł ciepła.4) odzysk energii w procesach przemysłowych.5) ograniczenie strat sieciowych, strat w transformatorach oraz przepływów mocy biernej.

• Szczegółowy wykaz przedsięwzięć - obwieszczenie w Dzienniku Urzędowym RP„Monitor Polski”.

Białe certyfikaty - przetargW przetargu może uczestniczyć podmiot:• u którego zostanie zrealizowane przedsięwzięcie służące poprawie efektywno-ści energetycznej lub podmiot przez niego upoważniony (np. firma ESCO).• który przedłoży Prezesowi URE prawidłowo wypełnioną deklarację przetargo-wą wraz z audytem efektywności energetycznej sporządzonym dla przedsię-wzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej określonego w tej de-klaracji.

• Do przetargu może być zgłoszone przedsięwzięcie służące poprawie efek-tywności energetycznej, w wyniku którego uzyskuje się oszczędność energii, która nie może być niższa niż równowartość 10 toe średnio w ciągu roku, przy czym okres uzyskiwania oszczędności tej energii wynosi co najmniej 10 lat.

• Do przetargu nie może być zgłoszone przedsięwzięcie służące poprawie efek-tywności energetycznej: - zakończone przed dniem 1 stycznia 2011 r. - na którego realizację: - przyznano premię termomodernizacyjną, o której mowa w art. 3 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termo modernizacji i remontów lub - uzyskano środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, lub z budżetu państwa.

Przetarg wygrywają te podmioty, które zadeklarowały wartość efektu ener-getycznego (ω), zawierającą się w przedziale:

(t x ωśr ; ωmax)gdzie: t – współczynnik akceptacji ofert określany przez ministra właściwego do spraw gospodarki. ωmax – najwyższa zadeklarowana w danym przetargu wartość efektu energetycznego. ωśr – średnia wartość efektu energetycznego – jako średnia zadeklarowanych w danym przetargu wartości efektów energetycznych.



Ścieżka dochodzenia do osiągnięcia celu indykatywnego w zakresie oszczędnego gospodarowania

energią – 9% do 2016rokuMechanizmy wsparcia dla działań służących poprawie efektywności energetycznej

Szacowany efekt w latach 2011-2016

Projekty priorytetowe realizowane ze środków Naro-dowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

0,7 Mtoe Wg szacunków NFOŚiGW

Fundusz Termomodernizacji i Remontów

0,6 Mtoe Wg szacunków Krajowej Agencji Poszanowania Energii S.A

Tzw. działania „miękkie” 1, 1 Mtoe Wg szacunków Ministerstwa Finansów i URE

System „białych certyfikatów” 2,1 Mtoe Wg szacunków MG

Razem 4,5 Mtoe

Białe certyfikaty – skutki ekologiczne• Należy podkreślić, że zwiększenie efektywności energetycznej w polskiej go-spodarce w skutek wdrożenia przepisów projektu ustawy zmniejszy koszty wy-pełniania przez sektory przemysłu i energetyki wymogów dyrektywy dotyczącej handlu emisjami CO2 (tzw. dyrektywy ETS).

• Poprawa efektywności energetycznej ułatwi także właściwą implementację dyrektywy dot. emisji przemysłowych, ustalającej m.in. limity wartości emisji SO2-, NOx oraz pyłów (tzw. dyrektywa IPPC) w dużych instalacjach spalania.

• Według wstępnego raportu McKinsey’a, w Polsce występuje duży zamrożo-ny potencjał efektywności energetycznej (13,8 mld Euro), który jednak nie zo-stanie zaktywizowany samoistnie, tzn. bez uruchomienia specjalnych mecha-nizmów wsparcia.

Białe certyfikaty – wpływ na gospodarkę• Skutecznie realizowane przedsięwzięcia w zakresie efektywności energetycz-nej będą stymulować wzrost konkurencyjności gospodarki.

• Przewiduje się, iż proponowana regulacja spowoduje wzrost nakładów inwe-

stycyjnych przedsiębiorstw sektora energetycznego.

• Przewiduje się rozwój rynku usług energetycznych, w tym rozwój firm ESCO.

• Dzięki wystąpieniu efektu skali, środki poprawy efektywności energetycznej staną się bardziej dostępne dla odbiorców końcowych i konkurencyjne cenowo.

Od kiedy zacznie funkcjonować system białych certyfikatów?

2011 r. - nadawanie uprawnień do wykonywania zawodu audytora efektywności energetycznej.

2012 r. – organizacja i ogłaszanie przetargów na białe certyfikaty.

2013 r. – nałożenie obowiązku na podmioty zobligowane do uzyskania i przedstawienia do umorzenia białych certyfikatów lub uiszczenia opłaty za-stępczej.

2014 r. – rozliczanie obowiązku umorzenia białych certyfikatów lub uiszczenia opłaty zastępczej za 2013 r.

Najważniejsze uwagi do zawartości ustawy• niejasności związane z przetargami.

• wygórowany poziom minimalnych oszczędności energii (10 toe).

• nieuzasadniona przewaga konkurencyjności niewielkich sieci ciepłowni-czych, zasilanych np. z lokalnych kotłowni gazowych nad miejskimi sieciami ciepłowniczymi zasilanymi ze źródła kogeneracyjnego.

• potrzeba nadania uprawnień do pomniejszenia kwoty przychodu (stanowią-cej jeden z elementów obliczania wartości świadectwa efektywności energe-tycznej) również o kwotę akcyzy naliczonej przez przedsiębiorstwo energe-tyczne z tytułu sprzedaży gazu ziemnego odbiorcy końcowemu.

• potrzeba uproszczenia sposobu rozliczania kosztów wynikających z systemu świadectw efektywności energetycznej, redukcji kosztów jego funkcjonowania oraz podniesienia jego wydajności.

• drastyczna wysokość kar za niedopełnienie obowiązków.


Ograniczenia emisji dwutlenku węgla, a skutki dla gospodarki



CO2 – gaz cieplarnianyŚrednie roczne globalne temperatury (150 lat)

Zawartość CO2 w atmosferze (50 lat)

Źródło: Kasikowski M. Globalne ocieplenie klimatu. WSŚ Bydgoszcz 2011

Możliwe przyczyny zmian klimatycznych

• Cykle promieniowania słonecznego.

• Zmiany orbity Ziemi.

• Zmiany składu atmosfery wywołane czynnikami naturalnymi. - aktywność wulkaniczna - cykl geologiczny

• Działalność człowieka.Źródło: Kasikowski M. Globalne ocieplenie klimatu. WSŚ Bydgoszcz 2011.

0.6

0.5

0.4

0.3

0.2

0.1

- 0.1

- 0.2

- 0.3

- 0.4

- 0.5

- 0.6

0.0

Tem

pe

ratu

ra (

C

)

1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000

Rok

średnia roczna

średnia 11-letnia

Źródło: Kasikowski M Globalne ocieplenie klimatu. WSŚ Bydgoszcz 2011

Średnie roczne globalne temperatury (150 lat)



Promieniowanie słoneczne – stabilne w ostatnich 50 latach

Źródło: Lean 2003 za: Kasikowski M. Globalne ocieplenie klimatu. WSŚ Bydgoszcz 2011.

Wpływ orbity Ziemi na klimat

Źródło: EPICA Community Members, Nature, 429, 623-628, 2004. za: Kasikowski M. Globalne ocieplenie klimatu. WSŚ Bydgoszcz 2011.

Efekt chłodzący zawartości pyłu zawieszonego

Źródło: Sato et al, GISS, NASA za: Kasikowski M. Globalne ocieplenie klimatu. WSŚ Bydgoszcz 2011.

Zjawiska rosnących temperatur średnich oraz stężenia dwutlenku węgla w at-mosferze, zostały ze sobą bezwzględnie powiązane i na tej podstawie powstały teorie efektu cieplarnianego, wywoływanego działalnością człowieka.Teorie te nagłośniono na międzynarodowych konferencjach klimatycznych (m.in. Rio de Janeiro, Kyoto, Kopehaga) i w niezliczonych publikacjach w me-diach.

Skutki gospodarczeEfektem przyjęcia powyższych teorii są przepisy ograniczające emisję gazów cieplarnianych, szczególnie CO2. Zmierzają do tego m.in. rozporządzenia dotyczące obowiązku zakupu ener-gii wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii oraz w kogeneracji. Mecha-nizm wsparcia rozwoju tego rodzaju źródeł energii, przyczynia się do wzrostu cen energii.

Podstawy prawne• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycz-nej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku po-twierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odna-wialnym źródle energii.

(Dz. U. Nr 156, poz. 969 z dnia 28 sierpnia 2008 r.)



Obowiązek zakupu energii

Minimalny udział energii odnawialnej w łącznej sprzedaży energii dla odbiorców końcowych:

• 2008 – 7,0 % • 2009 – 8,7 % • 2010–2012 – 10,4 % • 2013 – 10,9 % • 2014 – 11,4 % • 2015 – 11,9 % • 2016 – 12,4 % • 2017 – 12,9 %

Wzrost ustawowych „kolorowych” obowiązków

Skutek cenowy wzrostu „kolorowych” obowiązków

Koszt energii odnawialnejUdział kosztów zakupu praw majątkowych (świadectw pochodzenia) w cenie energii elektrycznej:

• 2008 – 22 zł/MWh • 2009 – 26 zł/MWh • 2010 – 32 zł/MWh • 2011 – 36 zł/MWh

Skutki gospodarczePakiet klimatyczny • 3 x 20 do roku 2020: - redukcja emisji CO2 o 20% poprzez: • wzrost efektywności energetycznej o 20%. • udział energii ze źródeł odnawialnych w koszyku energetycznym na poziomie 20%.

Limity emisji CO2 na lata 2008-2012 • rozporządzenie w sprawie przyjęcia Krajowego Planu Rozdziału Uprawnień do emisji dwutlenku węgla na lata 2008-2012 z dnia 01.07.2008.



• polskie przedsiębiorstwa mogą wyemitować w tym okresie 1.042,576 mln ton CO2. • odpowiada to 208,5 mln ton rocznie.

• decyzji KE: redukcja rocznego przydziału emisji dla Polski o 26,7 proc. w sto-sunku do puli, o jaką się ubiegaliśmy (284,6 mln ton rocznie).

Roczne limity emisji z podziałem na sektory:

• elektrownie zawodowe – 110,7 mln ton.• elektrociepłownie zawodowe – 25,3 mln ton.• elektrociepłownie przemysłowe – 6 mln ton.• ciepłownie zawodowe – 9,5 mln ton.• przemysł rafineryjny – 8 mln ton.• przemysł koksowniczy – 2,9 mln ton.• hutnictwo żelaza.• przemysł wapienniczy – 1,8 mln ton.• przemysł cementowy – 10,8 mln ton.• przemysł szklarski – 1,8 mln ton.• przemysł ceramiczny – 0,71 mln ton.• przemysł papierniczy – 1,4 mln ton.• przemysł cukrowniczy – 1,3 mln ton.• przemysł chemiczny – 4,9 mln ton.• przemysł produkcji materiałów drewnopochodnych – 1 mln ton.• przemysł pozostały – 3,1 mln ton.• rezerwa na nowe instalacje – 7,4 mln ton.

Przykładowy rezultat:

• największy emitent – elektrownie – roczna emisja ok. 120 mln ton CO2 – bra-kuje ok. 10%.• prawa do emisji nadwyżki CO2 będą muszą dokupić na wolnym rynku.• podobna sytuacja dotyczy elektrociepłowni. rozporządzenie oparte jest na hi-storycznych danych emisyjnych.• promocja podmiotów, które emitują najwięcej i nie podjęły żadnych działań w zakresie ograniczania wpływu swojej działalności produkcyjnej na środowisko.

• „Plan działania prowadzący do przejścia na konkurencyjną gospodarkę nisko-emisyjną do 2050 r.” (Komisja Europejska, 08.03.2011).• przedstawienie nowych celów redukcji emisji CO2 do roku 2050 oraz ich uza-sadnienie na podstawie wyników wykonanych analiz modelowych.Podstawowym celem sformułowanym w tym dokumencie jest osiągnięcie 80% redukcji emisji gazów cieplarnianych do roku 2050.

Założenia:

• UE powinna zmniejszyć emisję CO2 o 80% do 2050 r.• harmonogram redukcji: w 2030 r. - w 2020 r. – 25% - w 2030 r. – 40%, - w 2040 r. – 60%,

Dokument groźny dla polskiej gospodarki!

Zagrożenia:

• skokowy wzrost cen energii.• zaburzenie rynku energii, wstrzymanie inwestycji energetycznych.• spadek wartości polskich firm energetycznych.• zagrożenie konkurencyjności przedsiębiorstw z branż energochłonnych.• blokowanie rozwoju energetyki węglowej oraz związane z tym zagrożenie bezpieczeństwa energetycznego.• ryzyko utraty przychodów z aukcji uprawnień po roku 2020.

Dokument ten nie uwzględnia też zmian w otoczeniu:

• poważne podważenie autorytetu IPCC oraz wyników badań wskazujących na antropogenne emisje gazów cieplarnianych jako kluczowy czynnik ocieplenia klimatu.• porażka unijnej polityki klimatycznej na konferencjach w Kopenhadze i w Can-cun.• światowy kryzys finansowy i gospodarczy.• kryzys zadłużeniowy w wielu krajach rozwiniętych.• decyzja rządu niemieckiego o wycofaniu się Niemiec z korzystania z energe-tyki jądrowej.



• rozwój produkcji gazu łupkowego w USA oraz aktywne poszukiwania i bada-nia w innych krajach.

Założenia dokumentu podważają:

• brak do tej pory rynkowo dostępnych odpowiedniej skali technologii CCS.• ryzyko osłabienia akceptacji społecznej dla energetykijądrowej po katastrofi e w Fukushimie.• niedostateczny rozwój sieci elektroenergetycznych dla szerszego rozwoju energetyki wiatrowej.• wysokie skumulowanie emisji CO2 w przypadku produkcji biopaliw.• ryzyko poważnych kosztów środowiskowych oraz zaburzeń na rynku żywno-ściowym w przypadku aktywnego rozwoju produkcji biomasy na cele energe-tyczne.

Bank Światowy:

„Polska może do roku 2030 ograniczyć wielkość emisji gazów cieplarnianych prawie o jedną trzecią.”

Ile to będzie kosztowało?

• w ciągu najbliższych 20 lat będzie to utrata około 1% PKB rocznie.• dla naszego kraju, który za cel stawia sobie doganianie Unii Europejskiej, po-lityka klimatyczna jest zatem bardzo dużym wyzwaniem.

Ile to będzie kosztowało – inne możliwe skutki

• wzrost bezrobocia i spadek produkcji.• ograniczenie konkurencyjności polskich produktów.• długotrwała recesja krajów rozwiniętych.• spadek zamożności i głód w krajach ubogich.

Moce wytwórcze w Europie, GW

Produkcja energii elektrycznej netto w podziale na paliwa [TWh]

Źródło: Platts, 2007.

Źródło: Prognoza zapotrzebowania na paliwa i energię do 2030 roku. Załącznik 2 do „Polityki ener-getycznej Polski do 2030 roku”. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 10 listopada 2009 r.



Poziom emisji CO2 na świecie

Źródło: Miłek M. Efekt cieplarniany – CO2? Biuletyn URE nr 4, 2008 r.

Wpływ gazów na efekt cieplarniany:• para wodna 36 – 66%• woda – chmury 60 – 85%• CO2 : 9 – 26%• O3 : 3 – 7%• CH4 : 4 – 9%

• Działalność człowieka wywołuje 3 – 4% globalnej emisji CO2.• Pozostałe emisje mają charakter naturalny!• Wdrożenie pakietu klimatycznego i podobne działania mogą zatem zreduko-wać globalne emisje o ok. 1 – 2%.

Czy tak niski potencjalny efekt wart jest tak wielkich kosztów?

Wykorzystanie biomasy



Klasyfi kacja nośników energii

Struktura zużycia energii

Struktura zapotrzebowania na paliwa i energię fi nalną w Polsce.



Energia odnawialnaEnergia odnawialna:• energia słońca, wiatru, wody, geotermalna• biomasa• biogaz Energia niekonwencjonalna (alternatywna)• pompy ciepła• ogniwa paliwowe

Podstawy prawneRozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umo-rzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach ener-gii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elek-trycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii.

(Dz. U. Nr 156, poz. 969 z dnia 28 sierpnia 2008 r.)

Obowiązek zakupu energiiMinimalny udział energii odnawialnej w łącznej sprzedaży energii dla od-biorców końcowych:

• 2008 – 7,0 %• 2009 – 8,7 %• 2010–2012 – 10,4 %• 2013 – 10,9 %• 2014 – 11,4 %• 2015 – 11,9 %• 2016 – 12,4 %• 2017 – 12,9 %

Koszt energii odnawialnejUdział kosztów zakupu praw majątkowych (świadectw pochodzenia) w ce-nie energii elektrycznej:• 2008 – 22 zł/MWh

• 2009 – 26 zł/MWh• 2010 – 32 zł/MWh• 2011 – 36 zł/MWh

Energia z biomasy - definicje Biomasa:• stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ule-gają biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produk-cji rolnej oraz leśnej, a także przemysłu przetwarzającego ich produkty, a także części pozostałych odpadów, które ulegają biodegradacji.

(Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 9.12.2004 r.)

• podatne na rozkład biologiczny frakcje produktów, odpady i pozostałościprzemysłu rolnego (łącznie z substancjami roślinnymi i zwierzęcymi), leśnictwa i związanych z nim gałęzi gospodarki, jak również podatne na rozkład biologicz-ny frakcje odpadów przemysłowych i miejskich.

(Dyrektywa 2001/77/WE)

Uprawy energetyczne:• plantacje zakładane w celu wykorzystania pochodzącej z nich biomasy w pro-cesie wytwarzania energii.

Energia z biopaliwBiopaliwa:• wszystkie paliwa otrzymywane z biomasy (szczątków organicznych lub pro-duktów przemiany materii roślin lub zwierząt, np. krowiego nawozu).

Energia z biomasy - definicjeBiogaz:• gaz pozyskany z biomasy, w szczególności z instalacji przeróbki odpadów zwierzęcych lub roślinnych, oczyszczalni ścieków oraz składowisk odpadów.

Biomasa w PolsceNajważniejsze źródła biomasy:• drewno pochodzące z lasów, przesiek, sadów, specjalnych upraw oraz odpa-dowe z przemysłu drzewnego.• plantacje roślin uprawnych z przeznaczeniem na cele energetyczne.



• nasiona roślin oleistych przetwarzane na estryfikowane oleje stanowiące mate-riał pędny.• ziemniaki, zboża etc. przetwarzane na alkohol etylowy dodawany do benzyn.• pozostałości i odpady organiczne.• słoma i inne pozostałości roślinne stanowiące materiał odpadowy przy pro-dukcji rolniczej.• odpady powstające w przemyśle rolno - spożywczym.• gnojowica lub obornik wykorzystywane do fermentacji metanowej.• organiczne odpady komunalne.• organiczne odpady przemysłowe, np. w przemyśle papierniczo - celulozowym.• w Polsce z 1 ha użytków rolnych zbiera się rocznie około 10 ton biomasy, costanowi równowartość około 5 ton węgla kamiennego.• rolnictwo i leśnictwo zbierają w Polsce biomasę równoważną pod względem kalorycznym 150 mln ton węgla.• szczególnie cenne energetycznie są słomy rzepakowa, bobikowa i słoneczni-kowa, zupełnie nieprzydatne w rolnictwie.• wykorzystanie słomy w 16% daje potencjał 80 PJ energii.• najpoważniejszym źródłem biomasy, jako źródła energii odnawialnej w Pol-sce są słoma i odpady drzewne. • biomasa jest prawdopodobnie najdłużej znaną i najpopularniejszą formą ener-gii odnawialnej znaną człowiekowi.• nie wpływa na poziom gazów cieplarnianych w atmosferze, nie uwalniado niej również szkodliwych produktów spalania.• jest to bardzo czyste i dostępne źródło energii.

Energia z biomasySpalanie bezpośrednie:• słoma• drewno• pelety• rośliny z upraw energetycznych

Spalanie biogazu:• biogaz z procesu pirolizy• biogaz z procesu fermentacji

Biopaliwa do zasilania silników spalinowych:• olej roślinny surowy i przetworzony (biodiesel) – transport.• biogaz (może zastąpić gaz ziemny) – energetyka.• alkohole – etanol i metanol - transport.

Rośliny oleiste:• bogactwo składu chemicznego.• duże możliwości modyfikacji genetycznych.• zdolność gromadzenia glicerydów kwasów tłuszczowych.• olej rzepakowy: 50% zawartości stanowi kwas oleinowy.• estryfikacja kwasów tłuszczowych.

Biopaliwa płynne:

Biopaliwa Roślina Proces konwersji Zastosowanie

Bioetanol Zboża, ziemniaki,topinambur itp.

Hydroliza ifermentacja

Substytut i/lub dodatek do benzyny

Bioetanol Buraki cukrowe itp. Fermentacja Substytut i/lub

dodatek do benzyny

BioetanolUprawy

energetyczne,słoma, rośliny

trawiaste

Obróbka wstępna,hydroliza i

fermentacja

Substytut i/lub dodatek do benzyny

Biometanol Uprawy energetyczne

Gazyfikacja lubsynteza metanolu Ogniwa paliwowe

Olej roślinny Rzepak, słonecznik itp. -

Substytut i/lub dodatek do oleju

napędowego

Biodiesel Rzepak, słonecznik itp. Estryfikacja

Substytut i/lub dodatek do oleju

napędowego

Bioolej Uprawy energetyczne Piroliza

Substytut olejunapędowego lub

benzyny



Zgazowanie biomasy

• trudności z zapewnieniem podwyższonej zawartości metanu.• problem z oczyszczaniem gazu syntezowego.• degradacja pozostałych po pirolizie szkodliwych substancji.• wysokie nakłady inwestycyjne.• koszty transportu biomasy.

Układ z silnikiem spalinowym zintegrowanym ze zgazowaniem biomasy

Gaz z procesów fermentacyjnych

• oczyszczalnie ścieków.• biogazownie rolnicze. - lokalne zagospodarowanie ciepła. - sprzedaż energii elektrycznej. - bardzo tanie paliwo.

Biogaz - powstawanie

Fermentacja beztlenowa, mokra, mezofi lowa.Temp. 38 – 42 °C; ph od 7,0 do 7,7; Okres fermentacji >30 dni.

Biogaz – własności fi zykochemiczne

Skład: CH4 50 – 75% obj. CO2 25 – 50% obj. H2O 2 – 7% obj. H2S 20 – 20.000 ppm N2 <2% obj. H2 <1% obj. O2 <1% obj.

Wartość opałowa: 22,2 MJ/Nm3

dla porównania:

Wartość opałowa gazu ziemnego: 34,7 MJ/Nm3

S

OC

G

gazyfikator

ciśnieniowy

spaliny z silnika

biomasa

wilgotna

suszarka

biomasa

sucha

para wodna

powietrze lub tlen

odpady

stałe



Substraty – surowce roślinne• zboża: kukurydza, pszenica, żyto, jęczmień• rośliny oleiste: rzepak, słonecznik• rośliny wysokobiałkowe: groch, łubin• len• koniczyna, trawa, lucerna• kapusta, burak pastewny• nać ziemniaka, nać buraka, słoma• ......

Substraty – surowce odpadowe• gnojowica bydlęca, świńska, obornik ptasi• odpady żywności (centra hurtowe, restauracje)• odpady z przemysłu spożywczego (np. wytłoki)• odpady tłuszczowe• wywar gorzelniany, wysłodziny browarniane• odpady poubojowe• ......

Produkcja biogazu i energiiWydajność poszczególnych substratów (ηel = 38%)

Substratprodukcjabiogazu,

m3/t

energiapierwotna,

kWh/t

energiaelektryczna,

kWh/t

gnojowica bydlęca 350 2 240 851

obornik drobiowy (nioski) 350 2 240 851

gnojowica świńska 440 2 816 1 070

obornik drobiowy (kurczaki) 440 2 816 1 070

pszenica 650 4 160 1 581

soki owocowe 650 4 160 1 581

wywar gorzelniany 650 4 160 1 581

wysłodki 650 4 160 1 581

odpady pomidorowe 650 4 160 1 581

kukurydza 670 4 288 1 629

tłuszcz 800 5 120 1 946

Energia z biomasy

Schemat elektrociepłowni z silnikiem spalinowym zasilanym biogazem

Korzyści z produkcji biogazu• zmniejszenie zużycia paliw kopalnych.• redukcja emisji zanieczyszczeń atmosfery.• nieprzerwana i stabilna praca układów wytwarzania energii.• atrakcyjne ceny energii.• produkt uboczny: nawóz azotowy: - wysoka przyswajalność dla roślin - wysoka płynność - zmniejszona objętość - zmniejszenie emisji zapachów

OC

WC5

WC4

WC3

WC 2

TS

OsadnikBiogaz

Komorafermentacyjna

S

F

500 C°

POWIETRZE

GSILNIK

v



Sposoby wykorzystania biogazu• spalanie w silnikach układów kogeneracyjnych• spalanie w kotłach grzewczych.

Przyszłościowo, po odpowiednim przygotowaniu:• paliwo do ogniw paliwowych.• paliwo do pojazdów.• podłączenie do sieci gazowniczej.

Korzyści ekologiczne• obniżenie emisji gazów cieplarnianych: dwutlenku węgla (CO2) oraz metanu (CH4).• zastąpienie wykorzystania paliw kopalnych.• spalanie materiałów odpadowych.• niska emisji zanieczyszczeń gazowych doatmosfery: dwutlenku siarki SO2. .tlenków azotu NOX, tlenku węgla CO z procesów spalania paliw kopalnych.

Korzyści społeczne• możliwość uzyskania oszczędności eksploatacyjnych w kotłowniach.• poprawa warunków ich obsługi.• wykorzystanie lokalnych zasobów paliw oraz stymulowanie rozwoju lokalne-go rynku produkcji, pozyskania i dostaw paliwa do kotłowni.• tworzenie miejsc pracy oraz wewnętrzny przepływ środków finansowych w obrębie lokalnym (gminy, powiatu).

Energia wiatrowa



Elektrownia wiatrowa

Elektrownia wiatrowa: to zespół urządzeń produkujących energię elektryczną, wykorzystujących do tego turbiny wiatrowe.Farma wiatrowa: to zespół kilku – kilkuset elektrowni wiatrowych.

Energia z wiatru Energia elektryczna uzyskana z wiatru jest uznawana za ekologicznie czystą, gdyż, pomijając nakłady energetyczne związane z wybudowaniem takiej elek-trowni, wytworzenie energii nie pociąga za sobą spalania żadnego paliwa.

Energia z wiatru – opis układu

Budowa elektrowni wiatrowej:

• fundament• wieża• gondola – wirnik, generator, (przekładnia), urządzenia pomocnicze

Energetyka wiatrowa - uproszczony schemat budowy typowej siłowni wiatrowej dla energetyki zawodowej

Skrzyniaprzekładniowa

GeneratorHamulec

Gondola

Wieża

Łożyska

Serwomechanizmkierunkowania elektrowni

Serwomechanizmustawienia łopat

Piasta

Wałwolnoobrotowy

Wałszybkoobrotowy

Wiatromierzi chorągiewkakierunkowa

Łopatywirnika



Wirnik

• najważniejsza część elektrowni wiatrowej.• następuje w nim zamiana energii wiatru na energię mechaniczną.• osadzony jest na wale, poprzez który napędzany jest generator.• prędkość obrotowa 15-20 obr/min.• typowy generator asynchroniczny wytwarza energię elektryczną przy prędko-ści ponad 1500 obr/min.

• niezbędne jest użycie przekładni lub układu energoelektronicznego.• najczęściej spotykane: wirniki trójpłatowe.• zbudowane z włókna szklanego wzmocnionego poliestrem.• w pieście wirnika umieszczony jest serwomechanizm pozwalający na ustawie-nie kąta nachylenia łopat (skoku).

Gondola

• konieczność zapewnienia obrotu o 360°w celu optymalizacji położenia wzglę-dem wiatru.• silnik zainstalowany na szczycie wieży, który poprzez przekładnię zębatą może ją obracać.• w elektrowniach małej mocy, jej ustawienie pod wiatr zapewnia ster kierunko-wy zintegrowany z gondolą.

Przekładnia • komplikuje budowę elektrowni wiatrowej.• zmniejsza sprawność.• utrudnia czynności serwisowe i naprawcze.

Rozwiązania bezprzekładniowe • w turbinach dużej mocy, popularność zdobywa koncepcja z wolnoobrotowymgeneratorem synchronicznym, w której za wartość częstotliwości wyjściowejodpowiada układ energoelektroniczny.

Pozostałe urządzenia• mechanizm ustawienia łopat i kierunkowania elektrowni zarządzany przez układ mikroprocesorowy na podstawie danych wejściowych (np. prędkości i kierunku wiatru).• ponadto: transformator, łożyska, układy smarowania oraz hamulec zapewnia-jący zatrzymanie wirnika w sytuacjachawaryjnych.

fot. Radosław Koj.



Przebieg krzywej zależy od konstrukcji turbiny (a w szczególności płatów wir-nika) i jej układów regulacji.

Charakterystyczne punkty:

• Punkt startu (cut on) jest to prędkość wiatru począwszy od której śmigła za-czynają się obracać i na wale turbiny pojawia się moment mechaniczny. W za-leżności od konstrukcji turbiny punkt startu ma wartość od 2,5 m/s do 5 m/s.• Punkt wyłączenia (cut off) jest to prędkość, przy której następuje zatrzymanie turbiny ze względu na zagrożenie mechaniczne konstrukcji. Punkt wyłączenia ma wartość z przedziału 23 do 27 m/s.• Punkt prędkości znamionowej jest to prędkość wiatru, przy której turbina osią-ga swoją moc znamionową. Zazwyczaj jest to prędkość od 11 do 16 m/s.

Zmienność czasowa produkcji

Zmiany produkcji energii wiatrowej w ciągu doby

• wiatr w ciągu większości dni jest słabszy w nocy, a silniejszy w dzień.• zmiany produkcji energii wiatrowej w ciągu dnia pasują do zmian dobowej konsumpcji energi.• w nocy, kiedy zapotrzebowanie na energię spada, produkcja energii w elek-trowniach wiatrowych również spada.

Zależność mocy od prędkości wiatruPrzykładowa krzywa mocy(ENERCON E70 – 2.300 kW)

Krzywa mocy



Energetyka wiatrowa w PolsceŚrednie roczne prędkości wiatru w Łebie i Nowym Sączu na przestrzeni 33 lat.

Łączna moc zainstalowana 1180 MW (stan na 31.12.2010, źródło: URE)

oraz pojedyncze turbiny lub zespoły kilku turbin o małej mocy rozsiane po całym kraju.

• łącznie w Polsce posadowionych jest 320 koncesjonowanych źródeł.• nasycenie elektrowniami wiatrowymi w Polsce należy do najniższych w Europie.• moc zainstalowana w energetyce wiatrowej: - na mieszkańca - 0,012 kW - na 1 km2 obszaru lądowego - 1,44 kW

PRODUKCJA ENERGII ELEKTRYCZNEJ Z WIATRU, GWh:

• 2004: 142,3 / • 2005: 135,3/ • 2006: 388,4/ • 2007: 494,2/ • 2008: 790,2/ • 2009: 864,5

Udział generacji wiatrowej w krajowym zużyciu energii elektrycznej:

• 2004: 0,1% (142GWh/ 144TWh)• 2005: 0,09% (135GWh/ 145TWh)• 2006: 0,26% (388,4GWh/ 149TWh)• 2007: 0,32% (494,2GWh/ 154TWh)• 2008: 0,51% (790,2GWh/ 153TWh)• 2009: 0,58% (864,5GWh/ 148,7TWh)



fot. Marcin Karasiński.fot. Marcin Karasiński.



UDZIAŁ ENERGETYKI WIATROWEJ W MOCY ZAINSTALOWANEJ W OZE

Moc zainstalowana w [MW] w OZE w latach 2005-2009 (bez technologii współ-spalania) stan na 31.12.2010 r.

UDZIAŁ GENERACJI WIATROWEJ W KRAJOWEJ PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ Z OZE.

Produkcja energii elektrycznej w (MWh) przez poszczególne technologie OZE w latach 2005 – 2009 (stan na 14.01.2010).

Źródło: URE.

Produkcja energii elektrycznej (MWh) przez poszczególne technologie OZE oraz świadectwa pochodzenia w latach 2005 – 2009.

Źródło: URE.

Źródło: Opracowanie PSEW na podstawie danych URE. Stan na 14.01.2010.

fot. Radosław Koj.



Mapa odnawialnych źródeł energii

Moc - cała Polska ( MW)Wiatr 1180Biomasa 356Biogaz 82Woda 937

Źródło: PSEW .Stan na 31.12.2010.

Energetyka wiatrowa w Polsce

Plany rządowe na 2011 rok:• 3000 MW zainstalowanych w energetyce wiatrowej.• 2,3% udział generacji wiatrowej w krajowym zużyciu energii.• potrzebny przyrost mocy w latach 2006 - 2011: ponad 1800 MW, co oznacza potrzebę przyłączania ok. 450 MW rocznie.

Nowe przyłączenia (w realizacji):

Pod kątem mocy zainstalowanej w energetyce wiatrowej Polska nie jest jesz-cze widzialna na mapie świata… jesteśmy daleko za Niemcami, USA, Hiszpa-nią, Danią, Włochami, UK, Holandią, Portugalią, Francją, Grecją, Szwecją, Ir-landią… ale kraj nasz posiada duży potencjał rozwojowy.

Energetyka wiatrowa na świecie

• moc zainstalowana w energetyce wiatrowej na świecie: ok. 94 000 MW.• największy rynek: Niemcy – moc zainstalowana 22 247 MW.• II miejsce: USA - moc blisko 17 000 MW.• III miejsce: Hiszpania – moc 15 145 MW.

Lokalizacja Województwo Moc

Barzowice zachodniopomorskie 5,1 MW

Cisowo zachodniopomorskie 18 MW

Zagórze zachodniopomorskie 30 MW

Lisewo pomorskie 10,8 MW

Tymień zachodniopomorskie 50 MW

Puck pomorskie 22 MW

Kisielice warmi sko-mazurskień 40,5 MW

Kamie skń łódzkie 30 MW

Jagni tkowoą zachodniopomorskie 30,6 MW

Gnie d ewoż ż pomorskie 22 MW

Kar cinoś zachodniopomorskie 69 MW

Łebcz pomorskie 8 MW

Suwaki podlaskie 41,4 MW



Przyrosty mocy w energetyce wiatrowej (2006)

• USA - 5 244 MW• Niemcy - 1 667 MW

• Hiszpania - 3 522 MW• Chiny - 3 449 MW

Udział generacji wiatrowej w pokryciu krajowego zapotrzebowania na energię:

• Dania - 20%• Hiszpania - 9%• Niemcy - 7%

• EU-25 - 3,3%.

Łączna moc (w MW) zainstalowana na 10 największych rynkach wraz z tempem ich rozwoju:

Elektrownie wiatrowe morskie (offshore)Elektrownie wiatrowe morskie

Osiem morskich farm wiatrowych 100 x 100 km będzie w stanie wyprodukować 3000 TWh – tyle wynosi zapotrzebowanie krajów UE na energię elektryczną.

Potencjał energii wiatrowej na morzu przekracza łączne zapotrzebowanie krajów Unii Europejskiej na energię elektryczną 7- krotnie.

Potencjał techniczny- 25 000 TWh w 2020 r.- 30 000 TWh w 2030 r.

Zapotrzebowanie na energię UE 3 537 TWh w 2020 r. 4 279 TWh w 2030 r.

Źródło: Siemens.



Wyszczególnienie europejskich instalacji farm morskich (koniec 2009 r.)

Moc zainstalowana - stan 2009 r.: 2.056 MW, 9 krajów

Turbiny wiatrowe - stan 2009 r.: 828 szt.

Rozwój energetyki wiatrowej morskiej, 1991-2009 (MW)

Źródło: EWEA 2009.


� ródło: EWEA 2009Źródło: EWEA 2009.




Morskie farmy wiatrowe: • średnia moc turbiny: 2,9 MW,• moc farm wiatrowych: od 2 MW (Lely, Holandia, 1994 r.) do 209 MW (Horns Rev 2, Dania, 2009 r.),

• średnia moc morskiej farmy wiatrowej: - 2008 r. – 62,2 MW - 2009 r. – 72,1 MW

Średnia moc morskiej farmy wiatrowej, MW

Średnia moc turbiny morskiej farmy wiatrowej, M

Dynamika rozwoju:• 2008: - 366 MW – moc zainstalowana w ciągu roku - 1 471 MW – łączna moc zainstalowana• 2009: - 420 MW – moc zainstalowana w ciągu roku - 2 000 MW – łączna moc zainstalowana





Średnia głęb. w miejscu instalacji w poszczególnych farmach, mŚrednia głębokość w miejscu instalacji, m

Głębokość w miejscu instalacji, m

Źródło: Boczar T. Energetyka wiatrowa. Aktualne możliwości wykorzystania. Wydawnictwo Pomiary Automatyka Kontrola 2008.Źródło: EWEA 2009.



Źródło: EWEA 2009. Źródło: EWEA 2009.Koncepcja montażu



Średnia odległość od brzegu, km

Źródło: EWEA 2009




Średnia odległość od brzegu w poszczególnych farmach, km


Odległość od brzegu, km

fot. Radosław Koj.



Zalety elektrowni morskich:

• wiatr jest silniejszy i bardziej stabilny, niż na lądzie.• wiatry wokół Europy mają zdolność 7- krotnego zaspokojenia potrzeb energe-tycznych kontynentu.• turbiny morskie produkują energię elektryczną przez 70 – 90% czasu.• morska energia wiatrowa zapewnia bezemisyjną produkcję energii dla Europy.• w roku 2020, 40 GW zainstalowanych we wiatrakach pozwoli uniknąć emisji 85 mln ton emisji CO2 i wyprodukować 148 TWh energii elektrycznej.• Europa jest liderem w zakresie technologii i instalacji elektrowni morskich.• elektrownie morskie zapewniają miejsca pracy i regenerują obszary brzegowe.

Farma o mocy 100 GW:• pokrywa 10% zapotrzebowania UE na energię elektryczną.• pozwala uniknąć emisji 200 mln ton CO2 rocznie.• stanowi atrakcyjny kierunek inwestowania.

Nakłady – roczne i skumulowane, 2011-2020, mld €

Źródło: EWEA 2009. fot. Marcin Karasiński.


Wybrane aspekty techniczne elektrowni wodnych



Zasoby wodne Polski

• wody powierzchniowe zajmują 8.313 km2, co stanowi 2,7% powierzchni Polski.

• zasobność wód powierzchniowych w latach 1950-1995 wynosiła 61,0 km3 i w przeliczeniu na jednego mieszkańca była trzykrotnie mniejsza niż średnia europejska i pięciokrotnie mniejsza niż średnia światowa.

• za podstawę obliczenia zasobów dyspozycyjnych bierze się odpływy gwaran-towane przez 95% roku, które ocenia się na 22 km3/a.

• dolną granicą teoretycznej użyteczności energetycznej rzeki lub jej odcinka jest 100 kW/km.

• dla polskich rzek potencjał hydroenergetyczny, jest niewielki i wynosi teore-tycznie 23 TWh/a, technicznie 12,1 TWh/a, a ekonomicznie 8,5 TWh/a.

Jest to konsekwencja nierównomiernych i niewielkich opadów, dużej przepusz-czalności gruntu w przeważającej większości płaskiego terenu.

Ponadto w miejscach spełniających warunki spiętrzenia nie ma wystarczającej ilości wody, na nizinach natomiast nie ma możliwości spiętrzenia rzek.

Zasoby hydroenergetyczne Polski nie są duże, gdyż wynoszą tylko 12,1 TWh rocznie, z czego:

• 45,3% przypada na Wisłę

• 43,6% na dorzecza Wisły i Odry

• 9,8% na Odrę

• 1,8% na rzeki Pomorza

fot. Radosław Koj.Zasoby te są wykorzystane jedynie w 12%.




Turbiny wodneTurbina jest silnikiem wodnym zamieniającym energię kinetyczną lubpotencjalną wody w pracę użyteczną. Rozróżnia się dwa typy turbin:

• akcyjne, które wykorzystują prędkość wody.• reakcyjne, które wykorzystują również różnicę ciśnień.

Turbina Francisa• turbina reakcyjna, 1849 r.• spady od 5 do 500 m.• Składa się z wirnika, na który obwodowo, za po-średnictwem łopatek kierownicy, jest doprowadza-ny strumień. Na łopatkach wirnika następuje kon-wersja dynamicznej energii wody w energię me-chaniczną wirnika.

Źródło: Platts, 2007.

Woda, po zmianie kierunku przepływu z promieniowego na osiowy, rurą ssącą opuszcza turbinę.• Turbina Francisa może być montowana w komorze otwartej z wałem piono-wym, w komorze z wałem poziomym lub w obudowie spiralnej.

Turbina Caplana• turbina reakcyjna, 1912 r.• łopatki wirnika i kierownicy o regulowanym kącie ustawienia.• dotychczas stosowana w układziepionowym, ostatnio wypierana poziomym lub ukośnym układem rurowym o bardziej prostoliniowym przepływie.• W efekcie uległy zmniejszeniu oporyprzepływu oraz energia tarciazamieniana w ciepło, co zaowocowałowzrostem sprawności turbiny.

Turbina Peltona• turbina akcyjna, 1880 r.• stosowana przy dużych spadach (do 2000 m).• wirnik w tej turbinie składa się z promieni-ście rozłożonych czarek, na które jest kierowany z jednej lub kilku dysz strumień wody.• turbiny te mogą pracować zarówno w układzie pionowym, jak i poziomym.

Turbina Banki-Michella• turbina akcyjna, 1903 r.• turbina ta ma cylindryczny wirnik i po-bocznicę, którą tworzy palisada łopatek.• woda kierowana przez ruchomą, regu-lowaną kierownicę wpływa na łopatki na całej szerokości wirnika.• ta prosta budowa turbiny zapewnia nie-zawodność jej pracy, dużą trwałość, niskie koszty budowy i niską cenę, przy niewiele mniejszej sprawności w porównaniu z inny-mi, znacznie droższymi turbinami.



Energia wodyEnergia spadku wód

• najważniejszy sposób wykorzystania energii odnawialnej.• bardzo wysokie jednostkowe nakłady inwestycyjne.

Energia falowania i pływów morskich

• niezwykle wysokie koszty – faza eksperymentów.

• MEW mogą wykorzystywać potencjał niewielkich rzek, rolniczych zbiornikówretencyjnych, systemów nawadniających, wodociągowych, kanalizacyjnych, kanałów przerzutowych.

• Zalety MEW:

- nie zanieczyszczają środowiska i mogą być instalowane w licznych miejscach na małych ciekach wodnych. - mogą być zaprojektowane i wybudowane w ciągu 1-2 lat. - prostota techniczna powoduje wysoką niezawodność i długą żywotność. - wymagają nielicznego personelu i mogą być sterowanie zdalnie.

Rodzaje dużych elektrowni wodnych:

• Elektrownie przepływowe, budowane na rzekach nizinnych o małym spad-ku, nie mają możliwości magazynowania wody i tym samym regulacji wytwa-rzanej mocy elektrycznej.

• Elektrownie regulacyjne są zaopatrzone w zbiorniki wodne, które pozwalają gromadzić i magazynować energię wody i przetwarzać ją na energię elektrycz-ną w dogodnym czasie.

Przykładowe elektrownie wodne w Polsce.

• elektrownia wodna na Wiśle (we Włocławku) – 160 MW.• elektrownia wodna Sromowce Wyżne na Dunajcu – 2,5 MW.• liczne elektrownie szczytowo – pompowe (np. EL Żarnowiec – 800 MW, elek-trownia Czorsztyn-Nidzica na Dunajcu).• elektrownie interwencyjno-regulacyjne np.w Solinie, w Porąbce.

• elektrownie zbiornikowe (wykorzystuje energię rzek górskich) np. elektrowniaw Myczkowcach na Sanie.

Przykładowe elektrownie wodne na świecie.

• Elektrownia na rzece Colorado.• Elektrownia wodna Bonneville Dam na rzece Kolumbia, USA (Oregon).• Sajańsko – Suszeńska elektrownia wodna na Jeniseju w azjatyckiej cz. Ro-sji – moc 6400 MW.• Elektrownia na rzece Parana (na granicy Paragwaj- Brazylia).

Energia pływów, fal, prądów morskich i dyfuzji

Pływy:

• skutek eliptycznej trajektorii ruchu Księżyca wokół Ziemi i Ziemi wokół Słońca.• zmiana siły wzajemnego grawitacyjnego oddziaływania tych obiektów na siebie.• zmiana tej siły i kierunku jej działania wywołuje cykliczne ruchy mas wód.• cykl przypływ - odpływ trwa 12 h 25 min.• średnia różnica poziomów na otwartym morzu wynosi 1-3 m.• długość fali jest zmienna, w zależności od głębokości basenu.• dla akwenu o głębokości 4 km długość fali i prędkość jej przemieszczania się wynoszą odpowiednio: 8600 km i 200 m/s, a przemieszczana masa wód niesie moc 1-6 mln MW.

• Praktyczne znaczenie mają te miejsca kuli ziemskiej, gdzie ukształtowanie brzegów, zatok, cieśnin zapewnia różnicę poziomów wody większą niż 5 m. Gdyby udało się przetworzyć z 20% sprawnością energię pływów z wszystkichdostępnych miejsc, można by uzyskać 32 GW energii. Nie jest to potencjał duży, ale za to tani i proekologiczny.

• Największa różnica poziomu pływów: Kanada (Bay of Fundy), Australia (zato-ka Talbot w Kimberley) - ok. 10,8 m, w następnej kolejności są Severn w Anglii (8,8 m) i Rance we Francji (8,45 m).



Pływy - rozwiązania techniczne

• zapora z turbinami w otworach przepływowych

• turbina napędzana powietrzem sprężanym i rozprężanym wahaniami poziomu wody

• turbina i generator pierścieniowy podwieszone do zakotwiczonego pływaka.

• pionowa turbina Davisa.

• wodna pozioma turbina otwarta, zakotwiczona na dnie.

• wodna turbina Savoniusa utrzymywana w pionie przez pływak i balast.

Zastosowania:

• Turbiny te są zbliżone budową do turbin wiatrowych, jednak o znacznie wyż-szych mocach. Przy gęstości wody morskiej 832 razy większej niż gęstość po-wietrza, energia kinetyczna przepływu o prędkości 5 węzłów (2,57 m/s) jest równoważna energii wiatru wiejącego z prędkością 270 km/h. Stąd otwartaturbina wodna może produkować ok. 180 razy więcej energii niż turbina wiatro-wa o tej samej powierzchni.

• Pierwszą elektrownię pływową wybudowano w 1967 r. we Francji w Breta-nii w pobliżu Saint Mało, przy ujściu rzeki Rance. Najważniejsze parametry tej elektrowni to: tama długości 750 m, która tworzy zbiornik o powierzchni 22 km2, różnica wody w zbiorniku wynosi 8,4 m; elektrownia ma moc 240 MW, oscylującą w zakresie 0+550 MW i pracuje 4+8 h na dobę, wytwarzając 600 GWh/a energii elektrycznej.

• od 1968 r. znana jest również eksperymentalna elektrownia pływowa w Rosji (Kistoj Guba) w okolicy Murmańska o mocy 0,5 MW.

• elektrownia (Annapolis Rogal Tidal Generating Stadion) w Kanadzie (Nowa Szkocja) o mocy 16 MW uruchomiona w 1984 r.

• tylko wymienione elektrownie we Francji i w Kanadzie pracują komer-cyjnie

Energia fal

• moc fal ocenia się na 2,5 do 3 TW,.• techniczna realizacja konwersji energii fa-lowania w energię elektryczną jest niezmiernie trudna. Wynika to z niskiej kon-centracji i dużych oscylacji energii: od wartości ekstremalnych, w okresie sztor-mów, do minimalnych, w okresie pogody bezwietrznej.

Energia fal – rozwiązania techniczne

• pneumatyczne

• mechaniczne

• indukcyjne

• hydrauliczne

Energia fal – Bałtyk

• Energia falowania na Bałtyku, według szacunków Instytutu Morskiego w Gdań-sku, wynosi ok. 3-5 kW na metr bieżący grzbietu fali. Jest to od 5 do 12 razy mniej niż u wschodnich wybrzeży Anglii. Biorąc pod uwagę nieregularnąlinię fal i długość linii brzegowej 400 km, moc całkowita, teoretycznie możliwa do uzyskania na polskim wybrzeżu, jest rzędu 4000 MW.

Energia prądów morskich

• Energia prądów morskich Prądy oceaniczne, podobnie jak wiatry, wywołane są różnicami gęstości czynnika, w tym przypadku wody. Tylko ok. 0,02% energiisłonecznej zamienia się w oceanach na ciepło, ale i tak powstające prądy mają energię kinetyczną aż 5 - 7 TW, co daje 6 • 1013 kWh/a.

• Z jednego metra kwadratowego przekroju poprzecznego prądu o prędkości 1 m/s można uzyskać 600 W mocy elektrycznej. Aby otrzymać taką samą moc z przetworzenia energii wiatru, powinien on wiać z prędkością 10 m/s.



Jeżeli natomiast za punkt wyjścia przyjąć moc turbiny 1 MW, to w przypadku wiatru jej średnica powinna wynosić ok. 50 m, podczas gdy wystarczy, jeśli tur-bina na napędzana prądem morskim o prędkości ok. 2 m/s ma średn. 20 m.

• Eksperci oceniają, że Golfsztrom w rejonie Florydy mógłby napędzać dwie elektrownie o mocy do 1000 MW. Średnice turbin tych elektrowni powinny wy-nosić ok. 30 m, a liczba obrotów - ok. 2-3 na minutę.

• W Europie określono parametry prądów morskich w 106 miejscach i oszaco-wano łączną moc tych prądów na ponad 12 GW. Strumień energii elektrycznej technicznie możliwy do wyprodukowania z tych prądów wynosi 48TWh/a.

• Jako najbardziej odpowiednie miejsca usytuowania przyszłych profesjonal-nych elektrowni wytypowano między innymi: Pentland Firth pomiędzy Szkocją a wyspą Orkney, okolice wyspy Alderney pomiędzy Francją i Anglią Big Russell (49°23’26”N 02°37’68”W), Severn Estuary (Rejon Cardiff w Anglii), strefę brze-gową Devon w Anglii, cieśninę między Rathlin w Islandii i Northern w Irlandii, cieśninę w Messynie między Włochami i Sycylią a także przesmyk pomiędzy wyspami Aegean w Grecji.

Energia prądów morskich – rozwiązanie techniczne

Na zakotwiczonej barce lub platformie rozpięty jest łańcuchdługości 18 km, z przypiętymi spadochronami o średnicy czaszy 100 m.

Korzyści z rozwoju energetyki wodnej• oszczędność paliw kopalnych, mniejszy import paliw płynnych, rozwój gospo-darki wodnej i małej retencji, oszczędność wody, rozbudowa systemu energe-tycznego, tańsza energia, nowe miejsca pracy i ochrona środowiska.

• korzyści, jakie przynosi środowisku MEW, to:- oszczędność węgla i dzięki temu niewyemitowanie: tlenków siarki, dwutlenku węgla, tlenków azotu, żużli i popiołów.

W opracowaniu wykorzystano schematy i opisy zaczerpnięte z: Marcin Zastempowski: Energety-ka wodna. Profesjonalni ludzie – Nowoczesna gospodarka – Czyste środowisko. Projekt współfi-nansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Materiały dy-daktyczne studiów podyplomowych Odnawialne źródła i zasoby energii, Wyższa Szkoła Środowi-ska w Bydgoszczy.

fot. Radosław Koj.



Globalne ocieplenie – prawdy i mity


Możliwe przyczyny zmian klimatycznych • Cykle promieniowania słonecznego • Zmiany orbity Ziemi.• Zmiany składu atmosfery wywołane czynnikami naturalnymi: - Aktywność wulkaniczna i cykl geologiczny• Działalność człowieka

Źródło: Kasikowski M. Globalne ocieplenie klimatu. WSŚ Bydgoszcz 2011.

Ocieplenie klimatuŚrednie roczne globalne temperatury (150 lat)

CO2 – gaz cieplarnianyZawartość CO2 w atmosferze (50 lat)


0.6

0.5

0.4

0.3

0.2

0.1

- 0.1

- 0.2

- 0.3

- 0.4

- 0.5

- 0.6

0.0

Tem

pe

ratu

ra (

C

)

1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000

Rok

średnia roczna

średnia 11-letnia

Źródło: Kasikowski M Globalne ocieplenie klimatu. WSŚ Bydgoszcz 2011

Średnie roczne globalne temperatury (150 lat)




Ocieplenie klimatuPromieniowanie słoneczne – stabilne w ostatnich 50 latach

Wpływ orbity Ziemi na klimat

Źródło: EPICA Community Members, Nature, 429, 623-628, 2004. za: Kasikowski M. Globalne ocieplenie klimatu. WSŚ Bydgoszcz 2011.

Źródło: Lean 2003 za: Kasikowski M. Globalne ocieplenie klimatu. WSŚ Bydgoszcz 2011.

Efekt chłodzący zawartości pyłu zawieszonego

Źródło: Sato et al, GISS, NASA za: Kasikowski M. Globalne ocieplenie klimatu. WSŚ Bydgoszcz 2011.

CO2 – gaz cieplarniany (?)Zjawiska rosnących temperatur średnich oraz stężenia dwutlenku węgla w at-mosferze, zostały ze sobą bezwzględnie powiązane i na tej podstawie powstały teorie efektu cieplarnianego, wywoływanego działalnością człowieka.Teorie te nagłośniono na międzynarodowych konferencjach klimatycznych (m.in. Rio de Janeiro, Kyoto, Kopehaga) i w niezliczonych publikacjach w me-diach. Jako główny czynnik odpowiedzialny za efekt cieplarniany podaje się dwutlenek węgla.

Czy słusznie?



Wpływ gazów na efekt cieplarniany:

Gaz Szacowany procent odpowiedzialności

para wodna 36 – 66%

woda – chmur 60 – 85%CO2 9 – 26%O3 3 – 7%

CH4 4 – 9%


Podkreśla się udział w efekcie cieplarnianym:• CO2• CH4• O3pomijając głównego winowajcę:

H2O

„Należy zwrócić uwagę na bardzo duży udział wody zawartej w chmurach wtworzeniu cieplnej otuliny Ziemi, utrudniającej wypromieniowywanie ciepła z Ziemi.”


• 1 ha lasu asymiluje rocznie ok. 130 – 250 mln CO2.• 1 km2 lasu asymiluje rocznie ok. 13 – 25 tys. ton CO – przyjęto CO2 20 tys. ton CO2.• limit emisji CO2 dla Polski: 208 mln ton.• powierzchnia lasów w Polsce: 94 tys. km2.• do pełnej asymilacji tej ilości CO2 potrzeba dodatkowo 10 tys. km2 lasów (wzrost o 11%).

Rozwiązanie problemu: ZALESIANIE

Bilans CO2 na Ziemi:

• morza i oceany: 132 000 mld ton CO2 - do atmosfery uwalnia się: 330 mld ton CO2 rocznie.

• asymilacja przez rośliny: 400 mld ton CO2.

• udział człowieka (przemysł, transport): 24 mld ton CO2.

• zawartość CO2 w atmosferze (w przybliżeniu stała): 2 900 mld ton CO2

• udział człowieka w bilansie CO2 w atmosferze: 24 / 2900 * 100% = 0,83%

Efekt cieplarniany

Definicja:

Absorbowanie części promieniowania podczerwonego emitowanego przez Zie-mię przez składniki ziemskiej atmosfery.

Efekt cieplarniany: wzrost temperatury w przyziemnej warstwie atmosfery.W ciągu ostatnich 100 lat nastąpił wzrost średniej temperatury o 0,5 do 1,0°C.Brakuje dowodów, że przyczyną ocieplenia jest wzrost stężenia CO2 w powietrzu.

Symulacje komputerowe można z powodzeniem stosować wtedy, gdy znane są fizyczne podstawy badanych zjawisk. Ten warunek nie jest spełniony w odniesieniu do zjawisk klimatycznych. Kom-puterowe przewidywania klimatu należy traktować z dużą ostrożnością.

IPCC (Międzyrządowa Komisja ds. Zmian Klimatu) twierdzi, że:

• w ciągu obecnego stulecia nastąpi wzrost średniej temperatury na Ziemi o 3 °C, a wynikający stąd wzrost poziomu oceanów – o 60 cm.• zmiany klimatyczne będą bezprecedensowe – zagrożą egzystencji niektórych państw wyspiarskich.• za 30 – 50 lat nastąpi stopienie lodów Zachodniej Antarktydy i podniesienie poziomu oceanów o 6 m.• nastąpi inwazja skorpionów i jadowitych węży na tereny do tej pory im obce.

Wzbudzanie strachu przed zmianą klimatu nie ma żadnych uzasadnień nauko-wych i jest w dużej mierze spowodowane przez motywy finansowe:Badania efektu cieplarnianego kosztują kilka miliardów dolarów rocznie.

Proroctwa klimatyczne pozostają w sprzeczności ze zdrowym rozsądkiem i roz-mijają się z opiniami rzetelnych klimatologów:• stopienie całej pokrywy lodowej na Antarktydzie trwałoby ok. 15.000 lat.• trudność wyobrażenia procesów zachodzących w geologicznej strefie czasowej.



Czy ocieplenie klimatu może być groźne dla ludzi?

• głosy uczonych o braku wpływu działalności gospodarczej człowieka na efekt cieplarniany.• skutki wahań globalnej temperatury na Ziemi.• w ciągu ostatnich 2 mld lat na Ziemi było pięć epok lodowcowych, a szósta jeszcze trwa.


Źródło: Platts, 2007 r.

Produkcja energii elektrycznej netto w podziale na paliwa [TWh]

Poziom emisji CO2 na świecie

• Działalność człowieka wywołuje ok. 1% globalnej emisji CO2.• Pozostałe emisje mają charakter naturalny!• Wdrożenie pakietu klimatycznego i podobne działania mogą zatem zreduko-wać globalne emisje o ok. 0,25 - 0,50%.


Źródło: Prognoza zapotrzebowania na paliwa i energię do 2030 roku. Załącznik 2 do „Polityki energetycz-nej Polski do 2030 roku”. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 10 listopada 2009 r.

mgr inż. Paweł Tomaszewski

Aspekty techniczne i ekonomiczne wykorzystania pomp ciepła.


Pompy ciepła wykorzystują energię odnawialną.

Energia promieniowania słonecznego zmagazynowana w ziemi, wodach gruntowych oraz w powietrzu może być zamieniona w komfortowe ciepło in-stalacji ogrzewania za pomocą niewielkiej ilości energii elektrycznej.

Sposób wykorzystania energii zależy od wykonania pompy ciepła. Zawsze na-stępuje sprężanie odparowanego czynnika roboczego i ponowne jego rozprę-żenie. Pozwala to na pobieranie i oddawanie ciepła.

Schemat działania pompy ciepła

Obieg instalacji centralnego ogrzewaniaObieg dolnego źródła



Stopień efektywności COP (Coeffi cient of Preformance)Ilość energii uzyskanej do ilości energii doprowadzonej do układu

COPwspółczynnik efektywności pracy pompy ciepła

Edost

G

Q

QCOP =

−GQ wytworzona moc grzewcza

−EdostQ dostarczona energia elektryczna

COP > 5 dla 0/35

Elementy wpływające na sprawność Pompy Ciepła (INSTALACJA OGRZEWCZA)

1. RODZAJE OGRZEWANIA:

Elementy wpływające na sprawność Pompy Ciepła (DOLNE ŹRÓDŁO)

2. DOLNE ŹRÓDŁA :2.1. Gruntowa pompa ciepła – zasilanie sondy pionowe

Sondy pionoweKiedy?-Dobre rozwiązanie, gdy nie dysponujemy dużą działką i niepewna sytuacja z wodami gruntowymi.

1. RODZAJE OGRZEWANIA:

TEMPERATURA CZYNNIKA(25-40oC) - bardzo dobre

TEMPERATURA CZYNNIKA(45-65oC) - przeciętne

TEMPERATURA CZYNNIKA(70-90oC) - niewłaściwe

NIE STOSOWAĆ DLAPOMP CIEPŁA!!!



-Wykorzystujemy energię geotermalną, którą można również wykorzystać jako źródło chłodu do chłodzenia pomieszczeń latem.- najpewniejsze i najbardziej stabilne dolne źródło Materiał: Rura polietylenowa PE Średnica: 32mmx2,4 PN 8-10 i 40 mmx2,4 PN 8-10 Głębokość odwiertu : 50- 200 m , najczęściej około 80m Temperatura: 0 do + 8oC (średnio 4oC)

2.2 Gruntowa pompa ciepła – zasilanie kolektorem poziomym

Kolektor gruntowy poziomyKiedy?-Warte rozważenia, gdy dysponujemy dostatecznie dużą powierzchnią działki.- Zakumulowana w gruncie pochodzi od promieniowania słonecznego i opadów atmosferycznych.- Preferowane grunty gliny , iły z wysokim poziomem wód gruntowych, duże wa-hania temperatur. Materiał: Rura polietylenowa PE Średnica: 32mmx2,4 PN 8-10 i 40 mmx2,4 PN 8-10 Temperatura: - 4 do + 16oC (średnio 2oC)

KOSZTY OGRZEWANIA w zależności od COP :(dla budynku 180 m2 , taryfa G12w)

Pompa Ciepła 10kW NIBE

TECHNOLOGICZNE:- OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW- CHŁODZENIE TECHNOLOGII

- LODOWISKASTUDNIE

GŁĘBINOWE I UJĘCIA WODY

(temperatura +6 do +10oC)

POWIETRZE WEWNĘTRZNE I ZEWNĘTRZNE

(temperatura –20 do +25oC)

2.3 INNE DOLNE ŹRÓDŁA

II WARIANT: typowe dolne źródło – poziome (temperatura.

+0oC) ogrzewanie podłogowe (temperatura + 35oC) współczynnik COP : 5,04

koszt ogrzewania : 2206 złkoszt inwestycji : 56 000 zł

III WARIANT:dolne źródło – technologia

(temperatura. +12oC) ogrzewanie podłogowe(temperatura + 30oC)

współczynnik COP : 7,37koszt ogrzewania : 1560 złkoszt inwestycji : 56 000 zł

I WARIANT:niedomywiarowane dolne

źródło – technologia (temper-atura. -5oC)

ogrzewanie co. grzejnikowe(temperatura + 65oC)

współczynnik COP : 2,24koszt ogrzewania : 4730 złkoszt inwestycji : 56 000 zł



ZASTOSOWANIA

I. MAŁE OBIEKTY : BIURA , MIESZKALNE , USŁUGOWE- Ogrzewanie , przygotowywanie ciepłej wody, chłodzenie.

II. OBIEKTY UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ

- SZKOŁA ŁĄKORZ, Gmina Biskupiec (POMPA CIEPŁA 160kW gruntowa) - dolne źródło :sondy pionowe, ogrzewanie grzejnikowe.

fot. Paweł Tomaszewski.





III. OBIEKTY PRZEMYSŁOWO-USŁUGOWE- WODOCIĄGI BRODNICA (POMPA CIEPŁA NIBE 120kW)- dolne źródło : ujęcie głębinowe wody, ogrzewanie grzejnikowe.

WO

DO

CIĄ

GI B

RO

DN

ICA

(PO

MPA

CIE

PŁA

NIB

E 1

20kW

)




WO

DO

CIĄ

GI B

RO

DN

ICA

(PO

MPA

CIE

PŁA

NIB

E 1

20kW

)- SALON GIER „PIANO” (POMPA CIEPŁA NIBE 60kW)- dolne źródło: odwierty pionowe 1000m, ogrzewanie i chłodzenie klimakonwektory

- NIBE F1330 60 kW- grzanie c.o. , ciepła woda, wentylacja- chłodzenie




- Market budowlany „MRÓWKA” -Firma „BEHRENDT”- grupa SBS (110kW)

- dolne źródło : odwierty pionowe 1800m, ogrzewanie i chłodzenie przez klimakon-wektory i podłogówkę.- NIBE F1330 60 kW, Danfoss 42kW, Viessmann 10kW.- grzanie c.o. , ciepła woda, wentylacja.- chłodzenie pasywne.

MA

RK

ET

BU

DO

WLA

NY

MR

ÓW

KA

(PO

MPA

CIE

PŁA

110

kW)




MA

RK

ET

BU

DO

WLA

NY

MR

ÓW

KA

(PO

MPA

CIE

PŁA

110

kW)

IV. HOTELE i AGROTURYSTYKA

- Hotel „VIDI” w Iławie (POMPA CIEPŁA POWIETRZNA 17kW)- dolne źródło : zużyte powietrze wentylacyjne, ogrzewanie c.w.u i wspomaganie c.o.- VIESSMANN VITOCAL 300

- Hotel „HANZA” k. Grudziądza (POMPA CIEPŁA 200kW)

- dolne źródło : odwierty pionowe 3600m, ogrzewanie i chłodzenie przez klimakonwektory i podłogówkę- NIBE F1330 (5 x 40 kW)




PODSUMOWANIE

WARUNKI ZASTOSOWANIA POMP CIEPŁA:

1. Możliwość wykonania dolnego źródła (miejsce na działce, możliwość wjaz-du ciężkich pojazdów).

2. Centralne ogrzewanie o temp. zasilania poniżej 65oC ( im niższa tempera-tura tym lepiej, zbyt wysoka będzie obniżać sprawność pomp ciepła i genero-wać wyższe koszty ogrzewania).

3. Możliwość podłączenia dodatkowej mocy na przyłączu elektrycznym ( na-leży pamiętać, że typowy użytkownik powyżej 63A wchodzi w niekorzystny układ rozliczeniowy – wyższe opłaty).

4. Należy sprawdzić aktualną taryfę i możliwość jej zmiany ( duża rozpiętość cen kWh w zależności od taryfy).5. Miejsce w kotłowni ( wstawienie pomp ciepła , buforów i innych urządzeń).

6. Możliwość wykorzystania pomp ciepła do chłodzenia ( znaczne poprawienie rentowności inwestycji).

Głosy w dyskusji


Michał Wojtczak – Senator RPWystąpienie

Dzień dobry Państwu. Chciałbym wyrazić radość, że dni energii odna-wialnej są organizowane w powiecie Brodnickim już po raz trzeci. Jest ważne, że nie skupiają zainteresowania tylko samorządowców: wójtów, burmistrzów, ale były również adresowane do młodzieży. Jak wiemy odbywały się w szko-łach ponadgimnazjalnych, a to jest bardzo istotne, by propagować idee i wie-dzę proekologiczną i pro oszczędnościowe zachowania dotyczące korzystania z energii. A zatem, mówiąc o energii, warto zwrócić uwagę na dwa aspekty tego zagadnienia. Jeden środowiskowy – i tu zdania mogą być podzielone co do tego, na ile wpływamy poprzez takie czy inne formy emisji do atmosfery na zja-wisko globalnego ocieplenia. Ale nawet jeżeli zgodzimy się z opiniami, że tyl-ko w niewielkim stopniu, to przecież stuprocentowej pewności mieć nie może-my. Zatem istnieje jakieś ryzyko, że rację mają ci którzy twierdzą, że to działal-ność człowieka, przemysłu ma oddziaływanie dość istotne i warto, w związku z tym podjąć starania, które by zmierzały do ograniczenia emisji i ograniczenia energochłonności, nie tylko w przemyśle, ale również w gospodarstwach do-mowych, czy budynkach użyteczności publicznej. Ma to również drugi aspekt – wymiar czysto ekonomiczny. Zarówno dla tych, którzy ponoszą koszty ogrze-wania, oświetlenia, ale również dla producentów. Nie tylko tych, którzy korzy-stają z energii, ale także dla producentów energii odnawialnej, np. biomasy. Za-tem działania oszczędnościowe, zmiana technologii i korzystanie z innych źró-deł energii może być istotnym elementem w ekonomice każdego kraju, nie mó-wiąc już o ekonomice gospodarstwa domowego. Warto więc się z uwagą przy-glądać tym sprawom. Nawiązując do jednego z pytań o środki finansowe, to wiemy, że na wszystko nie starcza pieniędzy. Ale nawet w budżetach gmin i powiatów są pie-niądze z dawnych gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska. Sta-ły się one częścią budżetu gminy czy powiatu, ale wciąż są do dyspozycji na działalność związaną z ochroną środowiska. Są to pieniądze, można tak powie-dzieć, znaczone. Z tych pieniędzy można refundować czy dofinansowywać ini-cjatywy podejmowane także przez indywidualne gospodarstwa domowe. Jest to kwestia polityki władz powiatu czy gminy, na co te środki będą przeznaczo-ne. One nie wszędzie są równe, bo są uzależnione od tego, jakie instalacje, ja-kie przedsiębiorstwa funkcjonują na terenie powiatu czy gminy, jakie w związku z tym kary, czy opłaty wpływają do budżetu. Są gminy, które otrzymują ogrom-ne środki, ale i takie, gdzie opłaty są niewielkie, bo brak tam przemysłu. Warto sięgać do wszystkich źródeł finansowania. Nie wiemy, jakie będą środki w no-wej perspektywie finansowej, w nowym budżecie Unii Europejskiej, ile nam



z tego przypadnie, ile na takie programy związane z OŚ, ale na pewno jakieś pieniądze będą, prawdopodobnie nie takie jak w kończącej się perspektywie fi-nansowania, niemniej będą one dostępne w Narodowym i Wojewódzkim Fun-duszu Ochrony Środowiska, ale też w programach samorządów województw, czy w programach poszczególnych ministerstw – Ministerstwa Środowiska i Mi-nisterstwa Gospodarki w szczególności. Jeżeli chodzi o przepisy, to są one sys-tematycznie dostosowywane do potrzeb. Pewnie nie zawsze nadążają za po-trzebami, pomysłowością i bieżącą sytuacją. Życie jest zawsze bogatsze, niż wyobraźnia twórców prawa, więc jesteśmy zawsze o krok do tyłu, ale jeże-li chodzi o ochronę środowiska, to jest nadzieja i w tym, że ustawodawstwo nie opiera się wyłącznie na tym co widzi rząd, co widzą parlamentarzyści, jakie są oddolne naciski społeczne, ale w dużej mierze zmiany prawa są także „wymu-szane” przez nasze zobowiązania wobec Unii Europejskiej i to dobrze, bo być może dzisiaj to tempo zmian legislacyjnych jest szybsze i bardziej dostosowa-ne do oczekiwań, które Polska musi spełnić. Pod wieloma względami jeszcze nam daleko do krajów „starej unii”, ale przez te 20 lat Polska zrobiła ogromny postęp. Może było to łatwiejsze, dlatego, że punk startu, jeśli chodzi o ochro-nę środowiska był dość niski. Stan naszego środowiska był w porównaniu z in-nymi krajami zachodnimi dość kiepski. Zmiana przemysłu, likwidacja, w dużej mierze przemysłu ciężkiego, przejście na inne technologie- technologie najno-wocześniejsze (kiedy się buduje nowy zakład, to sięga się po technologie naj-nowocześniejsze). Dzięki temu Polska poczyniła ogromny postęp, aczkolwiek zawsze jest sporo do zrobienia. Chociaż jeżeli patrzymy wokół, to gołym okiem widać, jak wiele już zrobiliśmy. Państwo samorządowcy sami tego dotykaliście, inicjowaliście te przedsięwzięcia w obiektach, które są własnością Gminy czy Powiatu, dawaliście przykład innym. Widzimy więc jak się Polska modernizuje także w zakresie ochrony środowiska. Jesteśmy zatem na dobrej drodze. Ważne jest też pytanie, które się pojawia w naszym województwie w związku z decyzją Zarządu Województwa dotyczącą lokalizacji farm wiatro-wych, czy pojedynczych elektrowni wiatrowych. Wydaje się ona kontrowersyj-na. Myślę, że nie chodzi tu tylko o ewentualny negatywny wpływ elektrowni wia-trowych na człowieka, na otoczenie, ale także na krajobraz. Nawet pojedynczy „wiatrak”, o dużej farmie nie mówiąc, nie jest przecież ozdobą krajobrazu. Jeżeli mówimy o zrównoważonym rozwoju w ogóle, to ten zrównoważony rozwój po-winien zakładać także dbałość o krajobraz, nie tylko ten przyrodniczy, ale rów-nież architektoniczny. To nie jest łatwa sprawa. Rozumiem oczekiwania inwe-storów i samorządów gminnych bo to jest źródło dochodu, ale trzeba wiedzieć, że mamy jeszcze dość czysty krajobraz, który żal byłoby zniszczyć. Są tereny, gdzie bardzo proszę, nie ma przeciwskazań. Są wprawdzie kraje, gdzie stawia

się farmy wiatraczne 500 m od linii brzegowej morza, ale nie wiem, czy chcieli-byśmy leżeć na plaży mając przed oczami taki widok. Myślę więc, że ci, którzy decydują gdzie farmy można budować, muszą brać pod uwagę aspekty i eko-nomiczne, i przyrodnicze, i krajobrazowe. Dziękuję Państwu.


Ryszard Bober – Wiceprzewodniczący SejmikuWystąpienie

Szanowni Państwo, drodzy uczestnicy konferencji. Samorząd Woje-wództwa Kujawsko-Pomorskiego bardzo szeroko zainteresowany jest proble-matyka energii odnawialnej oraz poszanowania energii. Staramy się podejmo-wać liczne przedsięwzięcia wraz z organizacjami, przedsiębiorcami oraz samo-rządami, po to aby wspierać ochronę środowiska na wszystkich płaszczyznach, w tym realizację szerokiego wachlarzu działań, które służą oszczędzaniu ener-gii oraz pozyskiwaniu źródeł energii odnawialnej. Województwo Kujawsko-Pomorskie jest największym w kraju produ-centem energii ze źródeł odnawialnych, chociażby dzięki elektrowni wodnej we Włocławku na Wiśle. Oprócz Wisły mamy szereg mniejszych rzek i cieków wod-nych, którymi gospodaruje Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych we Włocławku. Ich spadki wody predysponują je do produkcji energii odnawial-nej za pośrednictwem elektrowni wodnych. W ostatnim czasie powstała kon-cepcja powołania spółki na ciekach wodnych na terenie Województwa Kujaw-sko-Pomorskiego. Jest wiele miejsc gdzie kiedyś funkcjonowały obiekty hydro-techniczne i być może warto tam wrócić i produkować zieloną energie. Cieszę się, że wykłady towarzyszące Dniom Energii Odnawialnej odby-ły się w szkołach ponadgimazjalnych z terenu powiatu brodnickiego. Uważam, że musimy docierać z problematyką oszczędności energii i pozyskiwania ener-gii ze źródeł odnawialnych do młodego pokolenia. Musimy uświadamiać jakie problemy i jakie wyzwania stoją przed nami, aby racjonalnie oszczędzać, pro-dukować i wykorzystywać energię. W imieniu Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego oraz pana Piotra Całbeckiego – Marszałka Województwa, pragnę serdecznie po-dziękować panu Piotrowi Boińskiemu – Staroście Brodnickiemu, za podjęcie po raz kolejny tej jakże ważnej tematyki jaką są źródła energii odnawialnej. Cie-szę się, że dyskusja nad problematyką energii odnawialnej odbywa się właśnie na terenie powiatu brodnickiego, który niewątpliwie pełni rolę zielonych płuc na-szego województwa i gdzie dbałość o środowisko jest nam wszystkim bardzo bliska. Jeszcze raz serdecznie dziękuję i gratuluję.


Konkursy fotograficzne

Konkurs 2011 r. - ‘‘Energia odnawialna w obiektywie”

Konkurs 2010 r. - ‘‘Energia odnawialna w Dorzeczu Drwęcy”


I miejsce, 2011 r. - fot. Marika Żuk.



II miejsce, 2011 r. - fot. Karolina Daniszewska.

III miejsce, 2011 r. - fot. Klaudia Staniszewska.



2011 r. - fot. Karolina Daniszewska. 2011 r. - fot. Marika Żuk.



2011 r. - fot. Katarzyna Truścińska.

2011 r. - fot. Katarzyna Truścińska.



I miejsce w II kategorii, 2010 r. - fot. Maciej Sukalski.

II miejsce w II kategorii, 2010 r. - fot. Aleksandra Hoppe.

I kategoria - uczniowie szkół podstawowych i gimnazjalnychII kategoria - uczniowie szkół ponadgimnazjalnych



II miejsce w II kategorii, 2010 r. - fot. Aleksandra Hoppe.

III miejsce w II kategorii - 2010 r. - fot. Jacek Unrau.



I miejsce w I kategorii, 2010 r - fot. Iwona Moczadło. Wyróżnienie w I kategorii, 2010 r - fot. Dominika Fisher.



II miejsce w I kategorii, 2010 r. - fot. Wiktoria Szram.

II miejsce w I kategorii, 2010 r. - fot. Wiktoria Szram.



III miejsce w I kategorii, 2010 r . - fot. Izabela Żebrowska. III miejsce w I kategorii - 2010 r. - fot. Agata Żebrowska.



2010 r. - fot. Izabela Żebrowska.

2010 r. - fot. Radosław Frygier.



2010 r. - fot. Weronika Koj. 2010 r. - fot. Monika Podraza.



2010 r. - fot. Natalia Ziętarska. 2010 r. - fot. Łukasz Misiak.

2010 r - fot. Joanna Krajnik.

Documents

III DNI ENERGII ODNAWIALNEJ - Brodnica · Paweł Tomaszewski – Firma “BEHRENDT” - Grupa SBS, Brodnica Organizatorzy: Starostwo Powiatowe w Brodnicy Patronat honorowy: Marszałek