iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    1/21

    SAFAHATTA SYSAL KTSAT

    Ismail Yurdakok

    [email protected]

    kn hidi

    Tarih yazcl konusunda devrim yapan Analas okulu, gemiin edebiyat eserlerini, tarihi

    Safahatta Siyasal ktisat

    Bu renci Veremli! Bir Hafta Ancak Yaar

    Sanatkr olmadm gibi, sanat diyerek bir takm yapmack szler de sylememem diyen Me

    Osmanlnn son dnemini anlatan gerek hayattan sahneler, kifin dizelerinde gayet tab

    Alarm, alatamam; hissederim, syleyemem;Oku, ayet sana bir hisli yrek lzmsa;

    diyerek balar, Safahatn ilk sayfas. Safahatn Birinci Kitab da; bir gece, babasyla

    Bizim mahalle de, stanbulun kenar demek:Sokaklarnda gezilmez ki yzme bilmeyerek!Adm banda derin bir gl dalgalanr,Hele sular karard m...Elimde bir koca denek, onunla yoklayarak,nm adaysa basp, yok, denizse atlayarak!

    (Gkteki) Ayn da olmad, bir kapkaranlk gecede, elindeki fener de snnce, yryen k

    Ancak, kulam iyice amak ve elle dokunmann sevki ileYryen krlere dndm, o ne dehetti hele!Sopam artk bana hem gz, hem ayak hem de eldi..Ne yalan syleyeyim kalbime korku geldi

    te o sradaHele ya Rabbi kr, kardan tane fenerGeiyor... Sapmayarak ayet bana doru gelirlerse eerGiderim arkalarndan... Yolu buldum zaten

    Bakent stanbulda (bile), (fakir) mahallelerinin tek katl kk evlerinin saaklarnnSopa sa elde, krk caml fener sol elde;Boanan yamur iliklerde, amur t belde.Hani, oktan gmlen eski kaldrmn, hortlayarak,Gel diyen talar kurtarmasa, insan batacak.Saksaanlar gibi sektike birinden birine...Sormayn derdimi, sonunda o bir-iki ta da biterekDt artk bize gllerde pekl yzmek!ifte sandal, yzyorduk; fenerim yzer, ben yzerimok mu yzdk bilemem, topra bulduk neyse;Fenerim balad etrafn tek tk hisse.

    kifin doduu 1873 ylnn son aylar (Hicr 1290 evval ay) sessiz geiyordu, ama fela

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    2/21

    Mehmet kif, stanbul doumlu bir Osmanl vatanda olarak, hem ocukluunda hem de genli

    kifin okuduu Baytar Mektebi esasen Halkal Ziraat Mektebinin bir blmyd ve o yllarSznz doru, Mdr Bey; fakat ne yapp yapmal, mutlakaBu ocuk gitmelidir. nk eminim, yaamaz pek fazla

    En fazla bir hafta yaar, sonra bulama da olur;Byle bir hastay gnderse de, ne yapalm; okul mazur

    Hi hava deiimi istediim oldu mu benimBrakn mdem kendi hlime artk beni, burada rahat leyim buuk yl katland bana bu okul, gnDaha katlansa kyamet mi kopar? Hem ne inBeni yllarca barndrm olan bir yerden,leceksin diye kovmak? Bu koulmaktr. Ben,Kimsesiz bir ocuum, nerede gider yer bulurum?Etmeyin, sonra sokaklarda peran olurum!

    Anam zaten lm, babamn bilmiyorum hi yzn;Kardeim var, o da lkin bana dikmi gzn

    Sonunda bir araba arlr ve veremli renci, iki vicdanl arkadann omuzlarnda payto

    kif, kendisi de on drt yanda yetim kaldndan, Osmanlnn bu son dneminde sosyal ya

    Bkm oradan boynunu binlerce yetmn,Snak aryor ileler, yuvalar pern

    Hamal Yetim Hasan Okuyamad

    Hamaln Olu, Hamal Olarak m Kalsn? Veya Hamalsn Sen Hamal Kal

    Prizrenli Hoca Mustafa Efendi gibi merhametli insanlar da, vardr elbette o gnk toplumda

    Yerde, genie bir kfe yatmakta, hem epey eski.Bu bir hamal kfesiymi...Acep kimin? derken;On yanda kadar bir ocuk gelip teden,Gerildi, tekmeyi indirdi yle bir kfeye:Teker-meker kfe dt t teye.Benim babam senin altnda ld, sen hlGururla yat sokan ortasnda byle daha!O anda kar evden bir orta yal kadnGrnd:

    Ah, benim olum, gel etme krma sakn!Ne istedin kfeden yavrum?Az yok, dili yok,(Rahmetli) Baban sekiz sene kulland...Hem de derdi ki: okUurlu bir kfedir, kalmadm ben hi yksz..Baban gidince demek kald det ksz!Onunla besleyeceksin ananla kardeini.Bebek misin daha renmedin mi sen iini?

    Ben de lfa kartm:Dinle olum annenin szn!

    Fakat ocuk bana haykrd ekitip yzn:Sakall ! yok mu iin? Git; defol uradan!Ne drlanp duruyorsun sabahleyin oradan?

    Benim iim yanyor: da gibi babam gitti..

    Yetm Hasann annesi baban yerinde adamdan ne istedin imdi diyerek, mdhale eder, fak

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    3/21

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    4/21

    Kocasndan boanan bir sr aresiz kadnlar;O kopan badan, darmadan yavrularKaranln yer yer iinden kabaran plkler:Evi srtnda; sokaklarda gezen ileler

    Bir yandan da stanbul sokaklarn mekn tutmu, serseriler de doludur: geceleri gelen ge

    Gece yol kesen eky, sabah olmaz m bakarsn, dilenciSerseri, derbeder, vre, ktil, harm...

    kif bir akam da, iten dnmtr ama; hastalanp, bir geliversin diye haber gnderen,

    Sonunda ulatk evine, ite bizim eski dostun yurdu!Bakalm var m k? Yoksa muhakkak uyudu.Kapnn orta yerinden ucu denekli bir ipSarktlm olacak, bir onu bulsam da ekipAversem...ooo, kap zaten aralk..Galiba bir kan olmu...Neme lzm artk,Girerim ben diyerek kendimi attm ieri,

    Ayamdan karp lstii, getim ileri.Saa dndm, azck gitmeden be basamakTahta merdiven geldi ki, zorcayd biraz trmanmak!Sola dndm, odann eski kaln yn perdesini,Aralarken kulam duydu fakirin sesini:

    Nerde kaldn? Beni epeydir yoklamadn evldm!Haklsn, bende kabahat ki, haber yollamadmBilirim oktur iin, sonra bizim yol pek uzun..Hele dinlen azck, anlalan yorgunsun.Bereket versin ate koydu, demin komu kadnyorsan eiver mangal, e e de snOdann loluu kasvet veriyor pek, baktm

    u fener yansa, deyip bir kutu kibrit aktm

    ekerek dizlerinin stne bir eski aba,Srnp mangala yaklat bizim Seyfi Baba.Ihlamur verdi demin komu...Bulaydk unu, bir..Sen otur, ben ararm...

    Olsa ierdik, iyidir..Dur buldum, aramak istemez olum, gitme..Ben de bir karn geni cezve geirdim elime.Baladm kaynatarak vermeye fincan fincan,Azck geldi bizim ihtiyarn benzine kan.

    Dedim: imdi anlat bakalm, neydi senin hastaln?-Nezle oldum sanrm, nk bu k pek salgn.Mehmet Aann evi akm. Onu aktarmak inDama ktm, souk aldm, oluyor on be gn.Ne iin var kiremitlerde a sersem! desene!htiyarlk m nedir, aknm olum, bu sene,Hadi aktarmayaym. O zaman kim getirir ekmeimi?Oturup krler gibi, nmerde el amak iyi mi?Kim kazanmazsa bu dnyada bir ekmek paras:Dostunun yz karas ; dmannn maskaras!Yoksa ya yetmi bei gemi bir adam i yapamaz;Hastalandm, bakacak kimsem de yok; OsmanGece gndz kouyor, i diye, bilmem ne zaman

    Eli ekmek tutacak? te saat belki de onGryorsun daha gelmez...Yalnzla sen dayan.Bazen bir hafta geer, urayan olmaz yanma;

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    5/21

    Kimsesizlik bu sefer tak dedi artk canma!-Neyse, Seyfi Baba, ben seni bir terleteyim smsk rtp bu geceAlrsn, sanrm, terlemi olsan iyiceMahallebim Ne De Kaymak, ifldr Mcun

    Ylda iki defa gelen bayram gnleri, on gn ncesinden balayarak, Mslman toplumlarda ha

    Gelin de bayram Fatihte seyredin, zraHayale hatra smaz o herc- merc-i safa,Kucakta tanan bir kar ocuklardanTutun da, t dedemiz zamanlarndan arta kalan,Asrlar ls boy boy bastonlu nesle kadar,Byk kk btn ehrin skini, hepsi de var!Adm banda kurulmu beik salncaklar,inde darbuka, deflerle zilli akaklar.Biraz gidin: kocaman bir adr... nnde btn,oluk ocuk birer onluk verip de girmek inNbetle bekleiyorlar. Acep iinde ne var?

    Caponyadan gelen, insan suratl bir canavar!Gein: srayla adrlar. nnde her birininDiyor: Kuzum, girecek varsa, durmasn, girsin.Barmaktan sesi gitmi, ayakl bir iln.Aln gzm buna derler.. sesi her yandan.Elektrikilerin keyfi pek yolunda hele:Gelen yapmada bir mutlaka sapl tele.Terzlerden adam eksik olmuyor; birisinince binmede artk onun da hemerisi:Hak okka nk bu kantar...Frenk cd gramDeil! Dirhemleri drt yz, hesapta amaz adamMahallebim ne de kaymak!

    ifaldr mcun!

    imdi mi istedin AaYokmu onluum, dursun

    O bata: kuskunu kopmu eyerli eekler,Bu bata: paldm dm semerli blbller!

    Baloncular, hacyatmazlar, frldaklar,Horozekerleri, civciv ten oyuncaklar;Sanda atlkarnca, solunda tahtrevan,nnde bir sr ekek, tepende ifte kolan.bek bek yere km, kmr eken develer...Keml-i fiyetle gevi getirmedeler.Koan, gezen, oturanlar, mniler dzp aran,Davullu zurnal dans eyleyen, coup baran,Bu nee dnyasnn iinde gezdikeocuklarn tarafndayd en ok elence.

    Sevap olur, bu yetim kz da bindiriver

    Bu arada, salncak da onar para veren ocuklar, bir mddet sallamaktadr, salncaklarda

    Fakat bu neeli tabloya kar, pek yal,Bir ihtiyar kadnn koltuunda , gr kal,Uzunca sal gzel bir kz alayp duruyor.Gelen geen, Bu niin alyor? deyip soruyor.Yetm ayol...Bana evld belsdr bu ac.

    ocuk deil mi? Salncak! diyor...

    Sonunda, salncakya ric edilir; o da, dayanmaya karnca kararnca katlr; yetmi bed

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    6/21

    Kuzum, biraz da bu binsin... Ne var sevabna say..Yetim sevindirenin mr ok olur...

    Hay hay!Hemen o kz da salncaknn mrvvetine,Katld alamayan kzlarn enliine

    SAD VE KF

    Yan yana oturduklar Meclis srasnda, Balkesir milletvekili Hasan Basri antaya Sadn

    Yazn yeme, kn giyim derdiyleSarf olunup, erdi mr nihyete

    demesi, kifi son derece artr: Sad bile geim derdinden bahsediyorsa... nsann is

    Balar insan, clz kollar ile harbe!Kaynar bazen gnein tei beyninin tepesinde

    Karlar buz olur bzen da, sipersiz bedenindekif, insann yaama hrsn normal kabul eder:

    Dalar o nihayetsiz olan silsileleriyleOrmanlar o dnyay tutan velveleleriyleAyrca ller vahi hayvanlar ve serap dalgalaryla; insan (bazen) att azimli ve giri

    nsan doutan yaama hrsna tutkun.Her devresi bir devr-i azb olsa haytnRzs deildir yine bir trl veftnDnse de derdini srekli binlerce tasannnsan yaamaktan yine memnun, yine memnun

    Bu arada bu dnyada ayakta kalabilmesi iin ne lzmsa kendi ciz kuvvetlerini o ie ynel

    Durmaz bouur bunca skntya ramen,Dmez, o mes (alma) denilen klc elindenplaktr insan, ister ki souklarda snsn;Bir dam atarak, geceleri altnda barnsn.Bunlarn yannda yiyecee, giyecee, yakacaa ve daha bin trl havayic (ihtiya).. vre

    Maksat, bu kadar kouturmadan (sadece) yaamaktr..Lkin bunun altnda maksat ne olacaktr?

    nsann insanl, ruhu ile ayakta durduu halde(ruh knca, lm meydana geldii halde);

    Gelseydi nbet sras, rhunu ykseltmeye,Anlard belki nedir yaamdaki gye

    kif ilgin bir son blm ile bu iirini bitirir. Ona gre; insan, kavrayamayaca yarat

    Sad: Dounun Yksek Ruhu

    Azim isimli iirine, Sad: o bizim arkmzn (Dounun) rh-u kemli diye balayan kif

    Vaktiyle be on kafile le yneldik;Gndz yryp hep, gece bir menzile geldik.

    ok gemedi, baktm, bir adam hayret iindeKoup durmakta oraya buraya, dehet iindeKomakta...Meer kaybetmi evldn

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    7/21

    aresizce dolam kfilenin btn adrlarnSonunda grdm, bulmu ocuunuSevinle tutmu imdi yavrusunun kolunu.

    Adam, devecibana gelmi ve evladm buldum ama, nasl bulabildim bilir misin? demi.

    Kilitlendii hedefine doru koan adam,

    Tutmusa balangta eer azmini salam,Er ge bulacak, alma sonucu, gnlndekini, elbetZr u lem-i dnyada, deimez gerek:Baar aratrmaya; aratrmada baarya k;Azim ve iddetli arzu yan yana pek k.Evet; azimle, mit ve aratrma yan yanadr;Byle olursa baar gelmesin, ne mmkn,Geri balangta, iki baarszlk ta mmknte o zaman insan azmini iddetlendirilmelidirOlumsuzluklardan hi etkilenmemelidir.mitsizliin sonu yoktur; ona bir kere dersenKaybedersin, kamazsn ebediyyen

    Mahkum olsayd mitsizlie u zavall peder de,Evldn ayet o karanlk gecelerde,Vazgemi olsayd aramaktan, nereden bulurdu?Sonunda elbet biri candan, biri cnandan olurdu.

    Tavakkuf (Durmak) Yok (Non-stop Working)

    Safahatn her yerinde ok almaya tevk eden kif nsan balkl iirine nce Hz. Al

    Haberdr olmamsn kendi ztndan da hl sen,Ben hakr bir varlm dersin ey insan, fakat bir bilsen

    Esrindir tabat, emrine verilmitir btn ey;

    Senin emrinin balsdr, mahkmudur dnya

    ************

    Temmuz 1913te yazd gzel ahlkla ilgili bir iirinde, kif, Osmanlnn knde i a

    Hlimiz, zntye uram bir vcdun hli gibidirAhlakn k, kmzn asl sebebidir.Sde bir szdr fakat, hikmetlerin en zlsTek kurtulu imkn var: Ahlkmz ykselmeliYoksa pek korkun olur katmerlenip kaybmz...nk hem dny gider, hem de dn; eer uymazsanz

    Berlinde 1915 ylnn Mart aynda yazd Berlin Htralar nda ise, stanbuldaki ote

    Bizdeki oteller: Ykanma yok, tuvalet yok! Yazn (bile) belinde amur;Duvarlarndan inerken kabuk tutar yamur!O nemli yorgan sallandrp da penceredenYatak takmlar ! ise merhamet edilesi cidden:Sanki kaln bir kadife olmu, beyaz yastk..Deiiklii hesap et artkBenek benek yaylp bitlerin pislikleriDnm arafn surat, sanki esastan benekliOdadaki krk srahide bekler yosunlu bir svBelki a olana kap yemek kadar ! faydal.

    Berlindeki oteller ise:

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    8/21

    Meer oteller olurmu, saray kadar bakml.Adam girer de yaarm iinde rahattan mest olarakBe alt yz odann her birinde ku tyl yatakNasb olursa eer, hi dnme yatmana bak.Sokakta kar yaa dursun, odanda ilkbahar, neeyleDarda uzun gece, ieride sanki henz vakit, leBol klarn uzatp yzlerce vze,

    Apaydnlk stunlar, sanki selam durmu bizeHavay starak gzle grlmeyen bir ocak;Ilk lk esiyor her tarafta ayn scak.Grl grl akyor emeler, temiz mi temiz;Souk da isteseniz var, scak da isteseniz.Gcr gcr tyor ortalk titizlikten,Sanrsnz ki yerde olmam hi gezinen.Ne bit var o gzel dekte hi ne de pire;Yok olmu kanma duygusu bu hle gre!.Unuttum ismini burada...stanbulda bir srnak bcek vardkar duvarlara, yastk budur, der atlardEzince bir koku ortaya kard oka, biraz da su

    Bilirsiniz canm...Neydi? Neydi? Tahtakurusu!O hemerim, sanrm, oktan gelmemi buraya,Bucak bucak aradm, olsa rast gelirdim ya!

    stanbul sokaklarndan ektiklerini sk sk anlatan kif, herhalde, bu ehrin sokaklarn

    stanbulda, birinci adm gvenli, ikinci adm tamm...nc adm fakat dnmeden atamam...Ne var m? Sanki azn am bir yaman uurum,Dalarsa cup! diye insan, kar m bilmiyorum!Uzaktan dolaaym. yi ama, yine al sana bir tmsek,Ne atlayanda kalr diz, ne trmanan da bilek!Kenardan gitmeli desek, bir baka tehlike var

    Sanda: sanki ars tutmu, kk karnl duvar.Solunda: ayakkabya sahip kan sakzl amur!Durun areyi buldum...Evet olur mu olur:u yosunlu kk trbenin zerinden be alt ta skerim,Bataksa, al, bu da batmaz ya deyip yere sererimDemek sonunda kurduk, Vakflara ait salam bir kpr !Haydi, uzatma yr !Vasiyetim size: Ey bu kprnn stnden zplayp geecekler,Korusunlar bu kk trbeyi, yanndan geeceklerGnn birinde, bataklk yine bir gn aarsa kprmden,Emn olun, bu yosunlu trbe, size yeterli bir mden.

    Biletinin Umurunda Deil

    stanbulun banliy trenleri de berbattr, 1915te; giedeki bileti de, ykl haber ve

    Bilet giesi midir, ismi pek de bilmiyorum,Bask tavanl, rutbetli, isli bir bodrum,Ayakta esneyen babo yolcularla doluBileti nerede mi? letmenin o nazl kuluPerdenin arkasndan halka doru bir defck bakmaz,Ne var tel edecek! Beklesin herkes ok veya azAld perde sonunda, u var ki iyiceSkmak istemiyorsan sokulma gieyeti kak olaan ey, dv sv de caba

    Bileti, tren kata kalkacak acaba?Ayam ezdin adam...Patlyor musun ne zorun?Vurursam azna!..

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    9/21

    Yhu ! Grltnz ne? Durun!Yava be, be, gzn kr m?

    PardonO adam basnca, kt ihtiyarn ayandan mestNasl ki kt u pardon eeklik oldu serbest !Tren deyiniz.. Buldum ite benzerini:enmeden evirip nazl tekerliini,

    imdi esas balyor derdin by,Paray bozdurmak isterken, tren alar dd

    Berlindeki trenler ise altyapnn yz yl nce tamamlandn gstermektedir:

    Tren de meer baka trl bir eymi:Hemen binip uuyormu...Aman bayldm i !Ne uzaklk ne de oturacak yer kaygs tamyor insan:Dakikada bir saatlik mesfe, nasl da ksalm zaman !Evet, kucaklyor uzaklklar imek olup anszn,Haritann zerinden nasl geerse bakn !

    ehirleme tamamlanm, megakentler kurulmutur, Almanyada:ehirlerin yapk sanki hepsi biri birine:Tutup da pencereden frlatlsa bir ine,Der, ya tk diye bir istasyonun damna,Ya da ehrin ad yazl bir tabelnn camnaBurada ddk sesine hasret kalr iitmezsin..stanbulda ise, durduu yerde ter durur, miskin miskin!

    Ykasak Gmlei Yine Kirlenmeyecek Mi ?

    Berlin sokaklar ise: bakn nasl da parlatlm, prl prl tabanYeryzne indiriyor, gkyznn klarn

    Caddeler o kadar geni ki, geerken yorulursunYolun br kenarna geerken ayaklarn olur yorgunu var ki: Dt yerden amurlanp kalkmaz..amur bu beldede det deil ne k, ne de yaz.Geende bir hayli kar yad Berlinin iine;Vck vck olacakken takr takrd yine!Merak edip soruverdim, kar yerde brakmayz dediler!Brakmayn, gzel ama yaar durursa eer?Kesinlikle brakmayz sz aynen tekrarlanmaz m?Evet, bu szde aka grlyor, Almanlarn azmistanbula kar dnce zor kalkar,Mahalle halk ok zora derse eer,Sonunda Lodos dusna kmak gerek denir, klr,Cenb- Hak da lodos gnderir, fakat yine bklr:Bu defa amur ynlar ortaya kar ki tehlikelidir..Bu defa Aman don olsa. deriz.. phe yok, temizliktirCanm fazla da dnme, bo ver kar, donu,Yaar, erir, buz olur...Neyse yaz deil mi sonu?

    kif: bizim bu durumumuz (kardan hi temizlenmeyen sokaklar), bana, gmleini, nasl ols

    Bir kalenderin simsiyah olmu su grmedik yakas..Bakp da bir titiz insan demi ki: Kahrolas !Nedir o gmleinin hli, yok mu bir ykamak?-Deil mi kirlenecektir sonunda? Keyfine bak!

    Su ktlnda deilsin ya...Hey enge adam,kinci defa ykarsn..

    Yok kaiyyen yapamam, ykayamam nk:

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    10/21

    Yaratan bizi dnyaya devaml gmlekSabunlayn diye gndermemi olsa gerek!

    Almanlarn 45 Ylda KalknmasBerlinde, bizzat Almanyann kalknmasn (1870-1915) grdkten sonra, kif unlar syle

    Dnyaya kar mcadelede, glip gelme gereiniBu gvenle, elde ettiler btn istedikleriniBugn deilse yarn mutlaka elde edecekte alkanlk ve tevekkl...Ne yiite bir meslek

    Siz elli yl oluyor, belki savaa girmedinizFransz yendiiniz, 1870teki savatan anl bir zaferleknca verdiniz btn memleket evld el ele;altnz gece gndz, didindiniz o denli,Ki hedefiniz, savaa benzetti kalknma mcdeleniziNfusunuz iki kat artt, ilminiz on kat;Uurdunuz yryen teknolojiye taktnz kanat

    Yeri ezici kuvvetiniz sard, g sanyiiniz;Yarnda emrinize boyun eecektir deniz.Kalknma hamleniz yle bir noktaya vard kiHalkn ortak gdas, oldu bilim ve teknolojiAydnlarnz yazyorken, halknz okudu,Yazanlarn da okutmakt, nk amacBeyinle kalbi uyum iinde altral beriAtld milli birlik binasnn temeli.htiamnzn btn srr, ite o birliktir,Bugn dnyay titreten sesiniz onun sesidir

    Osmanlda ise hayata dnk ilim, kalknmay salayacak bilimin hi olmadn

    Eer bir yerde eitim, sadece tketime dnk olursa,Bunun cahillik kadar ykc olduu anlalr, dikkatle baklrsa.Gnmzde ilimden beklenen pratik hayattaki faydasdrZaten en nemli ilim hayatta yararl olandrBizde ise bu eit ilim bulunmamaktadr.Ne kald geriye: edebiytmz m? o da ne kadar ac!Zten karlamyor, hibir ihtiyc;Ya milletin ruhunu efsunluyor, uyuturuyor;Ya yreklerdeki duygularla arpp duruyor!arap kokar nceki airlerin en temiz gazeliBe-alt yz sene iki sunan gzeller peinde koan iir,Brakmad Osmanllarda gevemedik sinir!Hayatmzn stne meyhneler kusan bir deliktir,Tam kapanmak zere iken baka atlaklar kt,Bu defa da, ahlksz romanlar, ayakta kalan her eyi ykt

    Sonunda oldu milletKefenli gezen bir l misli

    Barmak istedi, lkin artk duyulmuyordu sesi.Bunald nk tkanmt btn nefesiUyand sonunda, ama elinde ne yr var ne diyratrdamakta btn yurdunun temeli;Alev saaklara sarm, yerinde yok Rumelingiliz, rklk tohumunu sap da her yere,Arapla Trk ayrd yle bir kere,

    Ne rpnr kolu artk, ne de rpnr kanadHlifenin de kald sadece sevimli ad (Berlin: 18 Mart 1915)

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    11/21

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    12/21

    Saf yahut ahmak olan ve kr ederim dncesiyleAlm-satm iine kalkp srekli aldananlar bile,Sefih olarak nitelemekte, evet, yce eratGelelim problemin zmne: Mdem bu adamBesleyip bakmakla ykml olduu ocuklarnn,Hepsini terk ederek, derdine o pis kadnn,Boa harcamakta btn maln.. Elbet ya bunak;

    Veya aldanmaya ok yatkn bir avanak.Hkim her iki halde de, maln kullanmay yasaklamak istese,

    Elbet yasaklar,imdi sizin iin gerekli olan sadece bir ilmhaber;htiyar heyeti, muhtar, hepiniz toplannz;Yaznz abuk... Olduka ayrntl yazlsn yalnz;Sonra hi beklemeden gnderiniz mahkemeye, nemli... Korkarm ayrntl yazlmazsa diye

    Gaflet de; slam hukuk bilginlerinin ounluuna gre, kstlamann uygulanabilmesi iin,

    Krk Yl nce ve Krk Yl Sonra (1875-1915)kif, bir stanbullu olarak, stanbulun evresini, yakn kylerini, meralarn, ovalarn

    Kartala bal Kurna kyndeki dne gitmitir. Kyllerin yzleri sapsardr; stma (Abd

    Topu krk elli kadar kyl serilmi bayra,Bakyor harmann altndaki otsuz ayra.Bet beniz sapsar zavalllarn hepsinde;Ne olur bir kii olsun grebilsem zindei karn sksa ocuklar gibi, kollar sarkk;Arka yusyumru, gs km, omuzlar kalkkStmadan boynu bklm de o dimdik Trkn,

    Dnp durmada ksz gibi kskn kskn.Gvde kadavraya dnm, o bacaklar denek;Daha ya yirmi iken, eller ayaklar titrek.yle seksenlik adamlar aramak pek yanl;Krk, onun mrne son durak olmu kalm.Deimi sanki o aslan gibi rkn torunu!Bense slamn o grbz, o gen unsurunu,Kocamaz derdim yzyllarca, sorulsayd eer,Ne abuk elden, ayaktan decekmi meer!

    kifin tarihe eletirel bak, satr aralarnda ak bir ekilde izlenmektedir; mesel y

    Hani Osman gibi, Orhan gibi grbz babalar?Hani bir anl Sleyman Paa? Bir kanl Selim?

    Aada baka rneklerini de greceimiz, byle zayf bir insan gc ve zayf bir ekonomi

    Hani kahramanlar yetien topra zengin kyler?Hani, ancak mzraklarla, ufuklar deilen vdler?Hani ay paras gibi kk kzlar koar oynard?Hani da paras milyonla yiit vard?Bugn artk hibiri yok... Hepsi masal, hepsi yalan!Bir onulmaz yaradr, varsa yreklerde kalan.

    ksrkl Hasta Kei, Ba dl

    Dnde nihayet, grelere sra gelir:

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    13/21

    Pehlivanlar hani? Derken, grnvermez mi, Hocam,Biri birinden daha zavall sekiz plak adam?Onlarn o soyunuk halini ryada gren korkard:nk sanki gmleklerini deil etlerini de karmlard,Gne olduka kzm, beni yormutu scak,Hele bir glge bulup, gireyim altna abucak,

    Tam demitim: Azck yle yaslanp dinleneyimBiri aksrd t enseme..Acip bu da kim?Bir de baktm, kelebek hastal olmu da cieriSoluyup smkryor srtma bir yal keiYoksa ey kei benden sayg m bekliyorsun!O kadar samimiyeti sevmem; biliyorsun!Sakalndan ekerim h, karmam sonra haydi gitNerde aldrmad bile, sordum; ba dlm bu yiit!

    (Halbuki 1875-1880lerde)Neydi, ya Rabbi, otuz krk sene evvel buras?Dalar btn orman, tepeler tamamen ba, ovalar hep tarla;

    Koca otlak, dolu batan baa srlarla.ne atsan yere dmez: o ekin bir tfn:Atla girsen bile gmlrd, budayn altnda kafan.Dolar sal gibi, gllerde, saysz manda,Fil sanrsn, hani bir ksa da, grsen karada.Geni alnyla yarar, otlar binlerce kz,Besiden her birinin srt, etli ve dmdz

    Namaz Brakm Osmanl Kyls

    1875den sonra, dn duygular hzla zayflam, sadece salk deil ahlk durum da bozulm

    (Krk sene evvel, 1875-1880lerde:)

    Gndzn kimse grnmez: kadn erkek alr;Varsa meydanda gezen, kk topa gibi olanlardr.Akam olmaz m, fakat halk toplar ezn,Son cemat yeri, hatta, adam almaz bazan.Gne ufuklara henz ved etmiken,Ykselir Kbeye dorulmu alnlar yerden.

    imdi ise, kylnn bir eyi yok; sal, ahlk bitik;Bak o srtndaki gmlek bile delik delik.Bir kemik bir deridir lmedi kaldysa diri;Nerede evvelki refhn acaba onda biri?

    crada Satlan Balar, Fizin Altnda nleyen iftiKat Oynar Srekli, Tembellemi ifti (1915 yl)

    Dam kk, arsa rehin, baheyi icr ister;Bir kalem borca karlk, fiz defter defter!Hi bakm grmediinden mi nedendir, toprak,Verilen tohumu da inkr ederek, byle orak,Bire drt alsa kyl sevincinden kudurur:Har vurur, bitmeyecekmi gibi harman savurur.Uramaz, gn batar, iftine veya evine;Sabah iskambil atar kahvede, akam domineok az, o da faydas olmayan bir dn bilgi;Ne Allahn emirleri ne de yasaklar; seemez hibirini.

    Namazn semtine bayramlar urar sadece;Hi su grmez yz, dmandr seccde.Hani be kiiden fazla namaz klan arama;

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    14/21

    Mescidi ambar yapm sonunda; sorsan imama!Stma, fuhu, iki, kumar trl feci eyler salgn,Sonra sylenmeyecek ekli de var hastaln.Bir taraftan bulanr pislie saysz nms;Bir taraftan serilir topraa milyonla nfs.Genlere, evlenip ile kurmak bugn zor geliyor;Gryorsun ya nikhlar ne kadar seyreliyor.

    Kim de beni anmaktan yz evirirse, phesiz onun iin dar bir geim vardr.. (Kuran, T

    Ancak Ekonomik Dnce , Kalknmay Salar

    Dnce akmlar ve fikr dalgalanmalar elbette nemlidir,Ama asl nemli olan ekonomik fikirlerdirBu yolda bir geliim salayamazsa hocalar,Skolastik (eski) zihniyetle sanyi, geliemez bocalar

    Kalknma in Sosyal Sermaye

    Ekonomik kalknmada insan unsuruna dikkat eken kif: Yirminci yzyln en belirgin ve vBir yn mekteb-i l (yksek okul) denilen yerler var;Soralm kendimize: millet(hazine) her yl ne verir: milyonlar.u: Siyasal. Bu:Tp. Bu: Deniz Harp Okulu, beri yanda Ziraat. tekisi:Veterinerlik. Mhendishne ise yetitirdi yzlerce mhendisi.ok gzel, hibiri hakknda szm yok; yalnz,Ne yetitirdi ki unlar acaba? Anlatnz!imiz dt m tersaneye, veya denize,Bir gemi almak iin yine mecburen koarz, ngilize.Bir ykk kpr ykld m, hl Belikadan kalfa gelir;Lzm oldu mu uzman doktor; bilmem hangi lkeden getirilir.Mesel, bte hesaplarn yoktur dzgn karan,

    Hadi maliyeye gelsin bakalm Msy Lran.Hani ml ettiiniz tezgahlar? Sanyi nerde?Ya Brkselde, ya Berlinde, veya Manesterde !

    Kalknma in Vizyon Yokluu

    Ben ki atalarmza sven soytarlardan deilim,Anarm hepsini rahmetle...Fakat krgnmNiye? nk alamadlar kalbime bir damla mitZaten bu dnyada yaanmaz, kesilmise yaamaktan mitDaha okulda ocuktuk, korkuttu bizi hocalar,Oysa hi korku nedir, bilmeyecekti ocuklarNeslim rkekmi evet, yoktu ki rktmeyeni;Yr evldm diye yreklendirecek yerde beni.Bir k gsteren olsayd, eer tek bir k,Biz o karanlklar, bin para edip kmtk.ki yz senedir, bizde genlik geliememi,nk zavalllarn, gelecei inanc, yok olmuDuygusu yok, dncesi bozuk, azmini dersen: Fel olmuBtn lem-i slm; fakat hepsi de korkak, drt yz milyon insan,Saa git, sola git fark etmez; gremezsin hi hareket ve heyecanYaamak apak hakkm m? Evet. Hibir mantk,

    evirip Yast Tekrar Uyumak

    Bunu inkr etmiyor, nk meydanda artk.yleyse u da apak bir gerek: almak borcumFakat bunun iin hi iradem yok; fel olmuum

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    15/21

    h, o dn nerde, o azmin, o direnmenin dniO yerin gkten inen dni, yaamn dniBu nasl dar, ne kadar basmakalp bir grenek?Bu halimiz Mslmanlk m, lazm bu sze tevbe demekNerede Kurandaki rhun, u hayatmzdaki izi,Nasl slam ile zdeletiririz, kendimizimitsizlii yava yava alam alayanlar bize

    O lnetli a, hi benzemiyor baka dertlereDikkat et; yz seneden beri morlsizYatyor koskoca slam lemi, takatsizPht halinde yrekler, hareketsiz kanlar;evirip yast tekrar uyuyor, kalkanlar !Gznn grd yok, beynine arpan gnei !yi ama nasl uyaracaksn bu lei?Le deil, Le mi deil? Dipdiri, dalgn biraz yalnz,Hemen kurtarmak iin azmedelim, kurtarrz

    i Kokan retmen

    rad heyeti yesi olarak 1914 yl yaznda Konyaya giden kif, ky camilerinde vaazlar vKonyay az ok bilir, evresini pek bilmezdim;Hi deilse bir kyleri gezsem, diye ktm gezdim.Yolda duydum ki: Bir beldenin ileri gelenleri, gn evvel kovuvermi bir retmeni.Herkes ocuklarn alm, kapatlm mektepok kt bir ey! Hele bir anlayalm neymi sebepndik akama kye; yatsdan sonra bize biraz vaaz et dedi kyllerektiler altma eski psk bir minder.stedim nmde olsun bir krs heleGetirdiler, t gsme yasland, sakat bir rahlence Allaha hamd ve Peygambere selmdan balayarak

    Sonra kzmtm zaten besbelliyle bir maskara ettim ki o hin cematiTam zamanyd, evirdim onlara yzm:Atm artk iyice azm, yumdum gzmHi retmen kovulur muymu, ayol syleyiniz?O sizin iin byk nimet, her eyiniz.Hoca hakkyla bir tutulacak hak var m?Sizi hirette hesaba ekerken bunu sormazlar m?Hi dnmek de mi yoktur, be adamlar bu ne i?En byk ans olarak, Allah size retmen gndermireteni kovmak, felket getirir bilmez misiniz?Kylerin yzde sekseni bugn, hl retmensizEn sonunda yaptm bir dua, sandm ki mescid inler..Umduum kmad hi: ok yava mn dediler.ekiverdim o zaman ben de Ftihy,Fakat evine gtrnce beni, anlatt gerei Mestanl Day.

    Manda Nasl Bakarsa Nalbanta, retmen de Bize yle Bakmakta

    Mestanl Day, kife: kyl olarak, kalknma iinin okul ve yol ile olacan, senelerde

    Mestanl Day dedi ki: Ey, stanbuldan gelen Hoca Efendi:Senin bu ekilde hkm veren mahkemen, yanl gerek,Kyly neden dinlemedin? Halbuki Kad !, iki taraf da dinleyecek.O zaman ancak, kestii parmak acmaz eratn,

    Ne ktdr: sadece azna bakmak, tek bir tarafn.Kyl chilse de, anlaysz deil ya, ne demek?Kim teper nimeti? nsan meer olsun eek.

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    16/21

    Koca bir belde, titretik geen k, odunsuz yattk;O byk okulu grdn ya. Kn ortasnda biz yaptk.Kimse evldn chil yetitirmek ister mi ayol?Bize gerekli iki ey var: Biri okul, biri yol.Niye halkn can yangn, niye millet geridir;Anladk biz bunu, az ok senelerden beridir.Sonra baktk ki hkmetten umup durduka,

    Ne mhendis verecekler bize, artk, ne hoca.Para bizden, retmen sizden deyiverdik... O zaman,kagelmez mi bu soysuz, aman Allahm aman!Sen, hocam, ezbere aldn, demin bize karayGrmeliydin o retmen denilen soytaryGeberir, camiye girmez, ne oru var, ne namaz;Gusl abdestini Allah bilir ama tanmaz.Yelde izler brakr, gezdi mi bir i kokusuEbenin teknesi mrnde grd tek su !Bir bakar insana yan yan ki, uyuz olmu manda,Can yandka, dner yle bakar nalbanda.Bir selm ver be adam ! Azn anmaz ya.. Hayr,

    Ne bilir vermeyi selm, ne de sen versen alr.Yal yer, emeye gitmez; tuvalet yapar, el ykamaz;Hele trnaklar bir kazma ki insan bakamaz.Tertemiz yerlere kip kirli botlarla dalar;Kaldrmdan daha berbat olur, artk odalar.Geenlerde, Mslman olmayan yabanc su mhendislerinin kye geldiklerini ve almalarnTatl yz, bal gibi sz... Zaten baka ne ister kyl? diyerek, Osmanl (ve daha sonras

    Halk Kedi Gibi

    Harb-i Umm (1. Dnya Sava) devam ederken, stanbulda bile halkn durumu son derece fe

    Milletin emin ol ki, be parasz, onda yedisi,Gndzn a dolar, akamleyin sanki bir arsz kedi gibi.avdar kartrmlar bol miktarda ekmee ve sprge tohumu,te ekmek diye yaplan byk propaganda, ama ekmek bu mu?Hastalk, bit, seflet her tarafta kol kol,Halk sesini karmasn, tek; Dnya Sava ya bu; ayol!nceki devirde lmezdi, insanlar byle zillet iinde,l bir yanda uzanm, diri br yanda sefillik iinde

    Byk Sosyolog, Byk Siyaseti, Byk Maliyeci, Byk Dhinin Ynetiminde, Memleket Ne Cici !

    kif, halkn perian durumunu anlatrken, -drt yl geriye gider, ve ttihat ve Terakk

    (Kuzguncukta grmtm evvelki sene, Rzann sahneye ktn)Her trl rol yapar, istersen Karaba rolne de ksn m sana?Hem nasl, ta kartr, belki hatta mehur Burunsuz Hasanayle bir yapt ki taklitleri, gerekten bittim..Arap, Lz, erkez, Pomak, her trl role girdiBak sen; ok kpek oluymu Evet, pek de utanmaz eydiBahi ok muydu?, Brak, toplasn olum, gerekten dediAltna karanlar bile olmu, o kadar glmtkte, o adam, u anda omuzlarda gezdirilen byk ! siyaseti, bu dilli ddk !Ben bunlar anlatrken yanmdaki arkadaa,Meer, bir beyefendi !, bizi dinlemiyormu mu?

    Hemen bana kzd ve bard: Neyse, kes artk grgr, halt etme sofu !Grdn fesli: Senin milletinin filozofu.Bu ve bunun gibi dehlar tutuyor memleketi

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    17/21

    Sen bu enlikleri grdnse kimin eseri?Dedim, bilelim madem beyim, saysana bir bir,u dehlar dediin ka kiidir, kimlerdir?Biri byk sosyolog, byk siyaseti br;Hele maliyecimiz yok mu, bu ilmin pri(Beyefendinin, byk sosyolog dedii Ziya Gkalp; byk siyaseti dedii Talat Paa,

    Karaborsac takmym, ne terbiye var, ne utanmaA, yoksul inleyerek, can vere dursun dnya,Yine siz dinlemeyin, anlamayn yoksulun mtemini,Srn keyfinizi bakalm, tarih yazarken devletin son vaktini

    (ttihatlarca byk sosyolog ! denilen Rza Tevfkin komedyenliini Ahmet Hamdi Tanp

    Eletirel Dnce

    Eletirel dnce ve yneticilerin srekli hesaba ekilmesi, bir topluma yerlemezse; o to

    Hangi mmette ki alnmas zordur, zayfn hakk kuvvetliden;

    Polis devleti anlayyla, memleket idare edeninSralamas, altndadr; stnde deildir, krenin

    Bir adam kalkp da, bir zlim idarecinin yzneAdaleti istese; bu zlim de onun doru szne,Tamam diyecek yerde, tutup onu ldrseYazlr o cesur adam, ehitler listesineBence, Hamza gibi anl ehit, ancak odur,Bir zlime hakk ihtar, ne byk cihaddr,En byk hizmet budur diyen RasululahdrHak inendi mi, millet de, hkmet de alalr,

    Hangi mmette ki alnmas imkanszdrcizin hakk kuvvetliden... O mmet kuvvetlenemezHem kapsaml, hem de ksa, ama ne gzel sz

    Bu arada, Kse mamn olu sm, sava yllarnda, yoksullara yardm eden (gizli) bir te

    Devrim istiyorum ben de, fakat Muhammed Abduh gibiYoksa, tekilat kurup efeler gibiBb-lleri (Babakanlk) basmak, adam asmakla deil,sm, ek bu iten btn arkadalarn, kendin de ekil

    ncelikle km durumdaki (i ahlak dahil) genel ahlak ve bilime nem verilmelidir:

    (u anda slm dnyas)Batnn emriyle yatp kalkmaya artk mahkum,nk stnlk salayan teknoloji gcnden mahrumEvet, u anda mahrumuz, dmann bilim gcndenSebebidir: bu onur krc durumumuzun, ite budur nedenAsrlardr sren hayal krkln ekerken bugnO yksek ahlakmz bile bugn hareketsiz, lgn.imdi, sm, bana sen ister radikalsin de, ne istersen de,Fakat, dorusu: slm lemi, ahlktan da uzak bugn, bilimden de

    Nkleer Enerjide kifin leri Grll

    Sonunda kif, hem sm, hem de arkadalarn, Avrupada renim grmeye ikna eder:

    nk olum, milletleri kalkndrmak,

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    18/21

    ki eyle olur; bilim ve yksek ahlkBilim kuvvetli olmazsa bir millette eerSadece ahlkla ykselemez, zayf derBilim olsa fakat yksek ahlk yoksaSonu ykmdr, o milletin ok alsa daBu bakmdan, hani hi ylmasn olum, gznz;Sadece Batnn srf bilimine, dnsn yznz

    Arkadalarnla beraber, gece gndz didininKaybettiimiz, asrlk bilimi, tekrar edininTeknoloji diyrnda szan saysz pnarHem iin, hem getirin yurda, o faydal sular

    kifin, dnyadaki iktisd, sosyal, siyasal gelimelerin yannda, fen bilimlerindeki iler(unu da syleyeyim ki)Bir yn doal kuvvet var da henz,Biz o kuvvetlere Batllar gibi hkim deilizYarnn bilimi nedir? Halbuki belli, gayet mthiAtom enerjisi urat i

    O yaman gce hkim olabilsem diyerek,Harcayp durmada bir ok kafa binlerce emekOnu bir buldu mu, artk dnya baka ekle brnecek,Bir damla kmrden, ok byk g temin edilecekyle milyonla deil, hakikat sonsuz denecek bir gDevrimin yolu ite bu yoldur yalnzNerdesin hey gidi Berlin? diyerek yollannzBirka sene alma, size elence demekSiz ki yllarca neler ekmediniz hem glerekHani bir mre bedeldir u geen her gnnz;Bir gn nce gidiniz, bir saat nce dnnz.Dounun kuca aktr, o zaman ite size;O zaman varmak mmkn olur hedefinize;

    O zaman dinlerim artk seni sm, bol bol Tamam sz, yarn akam hareket

    yle mi? Dilerim, mutlu ol

    Safahatn Altnc Kitab sm Birinci Dnya Sava yllarnda yaymlanmt. kinci defa

    Evet, zerimizde, Batnn gz atrmayan kanl, zalim kbusu,Fakat, slamn da asrlardr, durmu, hem beyni, hem pazusu.

    (slam Dnyasnda gezip grdm)Yklm kprler; km kanallar; yolcusuz yollar;Burumu ehreler; tersiz alnlar; ilemez kollar.

    Tam bir yl nce de, 3 Ekim 1918de, bu ter dkme konusunu kif yazd ayr bir iirle

    Cihan altst olurken, seyre baktn, ylece durdun da,Bugn bir serseri, bir vresin z yurdunda.

    Sadece -drt kiinin ter dkmesi yetmez, top yekn kalknma seferberliinin balatlmas

    nsanlmzn izzeti, bizden bugn dzenli alma ister;Deil -drt aln, top yekun milletin alnndan boanmal ter

    hafta sonra, 24 Ekim 1918de yazd Umar Mydn? balkl iirinde de, o gnlerde ter

    Toplumun uyanmas art, uyanmaz dklen gizli yalarla,almak...Baka yol yok, hem nasl? Canlarla, balarla.Alnlar terlesin, bak, derhal iner Allahn vdettii rahmet,

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    19/21

    Nasl mahrum kalr, baary hak ettim diyen millet ?

    arkn bugnk durumunu tespite ise yle devam eder:

    Dnmez balar; aldrmaz yrekler; pasl vicdanlar;Zorbalklar, iki yzllkler, trl iren alkanlklar

    rmcek balam ttmez ocaklar; yanm ormanlarEkinsiz tarlalar; ot basm evler; kfl harmanlar;Cematsiz imamlar; kirli yzler; secdesiz balar;Gaz diyerek dinda ldren zavall dindalarIpssz yuvalar;kimsesiz kyler; kk damlar;Emeksiz geen gnler, yarn fikri olmayan akamlarSecdesiz balar, ifadesiyle, Osmanl toplumunda namaz klanlarn ok azaldn, burada

    Sonra, arkalarndan yle kt bir nesil geldi ki namaz braktlar, ehvetlerine uydular:

    Yarn Fikri Olmayan akamlar ise, kalknma iin bir hedef tesbtinin olmadn ve vi

    Ahlak Yok Olmu

    1918 ylnn Ekim ay, Osmanl devleti (ve tarihi) iin, en hznl aylardan biridir. Ekim

    Yznden utan perdesi syrlp inmi, yle yzszlk ki her yerdeNe irkin yzler rtermi meer o incecik perdeVef yok, verilen szde durma hi yok; emaneti koruma szde kalm;Her yerde yalan geer ake; nankrce davranan itibarl; hak ise bilinmez olmuYrekler kaskat, duygular aalk, arzular bayaBaklaryla kmserler Allahn kullarnBeyinler rperir, y Rb, ne korkun devrim olmu;

    Ne dn kalm, ne iman, dn harb, iman toprak olmuO iyi hasletler kaybolup gitmi, kesilmi sesi vicdanlarnBu ahlk k srerken, nasl kalr bamszln

    Yak Gemii Gitsin

    Gemii inkra dayal bir kalknma stratejisi olamayacan, kabahatin slm kltrmzdePozitivistler unlar sylyorlard:

    Allaha dayanmak m? Yzyllarca dayandkYandksa bugn, bu inan yznden yandkstiyorsak ufuklarda bir aydnlk uyansn;Gemii atee vermeli ki, batan baa yansnKhne dnceleri diriltmek bizi gtrr aknla,lerlemek iin lgnca komakta baksana dnya

    kifin pozitivistlere cevab:

    Allaha deil, taptn kuruntulara dayandn;Yandnsa eer, hak ettiin iin yandnBilerek isteyerek fel ettin de azmini,Yattn srekli felliler gibiMadem ki didinmez, edemez, uraamazsn;lmszlk erbeti isen, emn ol yaayamazsnAtalarn, zannetme, yzyllarca uyurdu;

    Nereden bulacaktn o zaman eldeki yurdu?

    Dnya Kouyorken Yolun stnde Yatlmaz

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    20/21

    Azimden Sonra Tevekkl (yani insan olarak btn gayretini ortaya koyduktan sonra, Allaha

    (Ne yapalm) Dnya kouyor sz m ? Beraber koacaktn;Ne yazk ki, btn azmi sen arkanda braktn !(Ama) Mdem ki uyandn o uzun uykularndan,Bir parack olsun, hadi, hi yoksa, kmldan.

    Ensendekiler le diye iner seni sonra:Dirilmen de kalr t gelecek nefha-i Srainer ya, tabi, ne dnsn de braksn?Bir para kmldan diyorum, mahvolacaksn !Dnya kouyorken yolun stnde yatlmaz;Davranmayacak kimse bu meydana atlmaz.Hedefini iaretle, sen de koanlarla bir ol da;Gemii fakat ykmaya kalkma bu yoldaBekleyemeyiz

    Eski Badat Valisi Sleyman Nazf, igalci Batl askerlerin Beyoluna kmalar zerine

    Rhum benim olduka bu imanla beraber yz sene, drt yz sene, be yz sene bekler

    diye yaznca, kif ok sevdii bu dostuna u cevab vermiti ki, mektubun gnderildii 15

    Be yz sene bekler mi? Nasl bekleyeceksin?Rhun da seninle asrlarca bu acy m eksin?

    slam lkelerinin nasibi yalnzca esirlik mi?Sen yoksa, unutun mu o anl gemii?

    Mdem ki Allahn bize vdettii haktr,

    Dounun fecri yakndr, doacaktr

    Can gitti, vatan gitti, bak dine dayand;Fakat, ite imdi, silkindi birden uyand

    Gr imdi bak, can da onun, kan da onundur;Dnya da onun, din de onun, an da onundur.

    te rlplak: Firavun

    Kendi zel hayatnda da, isrfn her trlsne kar olan kif, buuk yl sonra, 29 Ara

    Bu Firavun, bu insanlk iin grnmez kaza, bu imdi piramitte sakl bel,Ki vaktiyle taplp, Sen yce tanrmzsn denildi ona. (Nzit Suresi, 79: 24e iaret eNe ilh intikam imdi ektii; ne devaml yoksunluk:imdi cameknn iinde rlplak yatmakta, ibret olarakSoyulmadk bir eti kalm, bilinmiyor kefeni,Akta, karmda zlimin btn bedeni.Zehirli ot gibi yer yer fkrd heykellerinSuland, u vdi, insan kanyla beerin.

    Yeryzne smad bir trl sanki cesedin,Kokmu bedenine krek toprak bulup da rtemedin !Deer mi dalar trnakla, dile oydurarak,inde bir le iin grkemli saray kurmak?

    Nedir bu kokmu cesede dnyada grlmedik sayg?Ama rhun imdi yanyor, grmyor hi sayg.Ne ocaklar yktn, girmeden uraya,

  • 8/14/2019 iktisat tarihi Safahat'ta iktisat

    21/21

    Ne yuvalar ezmiti, kim bilir u kaya?

    Dolar-Sever Memleket

    Osmanlnn son Mekke Emri erif Haydar Paann olu erif Muhittin Targan (1892 stanb

    kif, erif Muhittinin anlatt Amerikann ekonomik durumunu nakleder:

    Aman ne zmrt aalar !.. Ne dalga dalga ekin...iek mi, ev mi?...Ne kyler: ehir kadar zengin.Yolun gzellii fakat!...Aman ne manzaralar...Ne ok da fabrika

    Derken, iim yavaa dalar

    kifin Safahatnda, erif Muhittinin Amerika hatralarna son derece ayrntl on sayfa

    Sever(mi?) fakiri de

    Yok, yok, deimedii srece buradaki det,Fakiri hi seven olmaz: Dolar sever bu memleket

    -----

    Gvsa, brahim Allaettin(t.y.) Trk Mehurlar Ansiklopedisi. (y.y.): Yedign Neriyat

    z, Asm(2009). www.haksozhaber.com/news_detail.php?id=9290 (Behet Necatigil, Edebiyatm

    Tanpnar, Ahmet Hamdi(2004). Be ehir. (18. Bask) stanbul: Dergah Yaynlar.