iletişim Yayınları“terimleri” ansiklopedik bir düzen içinde açıkladık. Sevgili Öğrencimiz, Sınava hazırlanmak için sen hazırsan biz Kafa Dengi Yayınları olarak

2

iletişim Yayınları

212 275 00 35 / www.kafadengiyayinlari.com

Gülbahar Mah. Cemal Sururi Sk. No:15/E Halim Meriç İş Merkezi

Kat: 9 Mecidiyeköy - İstanbul

eserinadı Kafadengi TYT-AYT Tarih Soru Bankası

akıllıtahtauygulaması akillitahta.eksenyayinlari.com / Öğretmenlerimiz ücretsiz olarak indirebilir.

yazar Orhan Işık

videoçözümü Orhan Işık

akademikyönetmen Ali Rıza Bayzan

seteditörü Münire Betül Ayyıldız

branşeditörleri Osman Sarı - Eray Babaoğlu

dijitaluygulamaeditörü Ömer Faruk Erdem

dizgivegrafik Kafa Dengi / Münevver Kıtay

yayıncısertifikano 16518

kapaktasarım Mandalin Ajans

matbaavesertifikano Aykut Matbaacılık / 212 428 52 74 / Sertifika no: 12619

ürünno KC00-SS.01MHK02

isbn 978-605-3809-98-2

copyright© 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre, her türlü hakkı Eksen Yayıncılık Eğitim ve Malz. San.

Tic. AŞ’ye aittir. Eksen Yayıncılık’ın yayın izni olmaksızın kitabın akademik tarzının, metin veya sorularının

aynen ya da değiştirilerek kısmen ya da tamamen herhangi bir teknikle kopyalanması, depolanması,

çoğaltılması, basılması, yayımlanması, youtube ya da başka bir mecrada video çözümünün yapılması

halinde yasal mevzuat uygulanır.

kafadengitv kafadengiyayin kafadengiyayin

3

ÜNİVERSİTE YOLUNDA BAŞARILI OLMAK İSTİYORSAN MUTLAKA OKU!

Sevgili Üniversiteli Adayı,

ÖNCEDÜZEYİNİZEUYGUNKİTAPLARISEÇİN!

Bilirsiniz en iyi kitap sizin düzeyinize uygun kitaptır. Alt yapınızın iyi olduğu dersler vardır, zayıf olduğu

dersler vardır. Bunun için size farklı düzeyde iki ayrı soru bankası seti sunuyoruz:

• % 100 Başarı Seti: Alt yapınızın iyi olduğu derslerde bu setin soru bankalarını kullanmanızı öneririz.

• Süper Öğreten Set: Alt yapınızın zayıf olduğu derslerde ise bu setin soru bankalarını kullanmanızı

öneririz.

% 100 Başarı Seti, adı üzerinde size üniversite sınavında kolay, orta, zor tüm soruları yaptırmayı amaç-

lar. Bu set sizi zirveye taşır.

Süper Öğreten Set ise, kolay ve orta düzey soruları yaptırmayı amaçlar. Üniversite sınavındaki sorula-

rın yaklaşık 3’te 2’si kolay ve orta düzey sorulardan oluşur. Peki, sadece bu soruları yapsanız yüzdelik

dilimde nereye kadar yükselebilirsiniz biliyor musunuz: İlk % 3-4’lük dilime kadar yükselebilirsiniz. Bu

yüzdelik dilimle iyi üniversitelerin çoğuna girme şansı yakalarsınız.

Eğer Matematik’te alt yapım hiç yok diyorsan “TYT Hiç Matematik” soru bankamızı öneririz. Yok benim

alt yapım çok iyi amacım zirveye oynamak diyorsanız o zaman size “TYT Challenger Matematik” soru

bankamızı öneririz.

YOUTUBERHOCALARDANDERS

Kafa Dengi TV’de youtuber hocalarınız sizin için tüm konuları tek tek anlatıyor, Eylül’de başlayacak

bu dersleri kaçırmayın: youtube.com/kafadengitv. Önce dersleri izleyin ardından soru bankasından

test çözün. Daha sonra da çözemediğiniz, takıldığınız ya da pratik çözümünü merak ettiğiniz soruların

video çözümlerini izleyin.

TÜRKİYE’NİNİLKVETEKSİBERÖĞRENCİKOÇU

Çeyrek yüzyıllık birikimimizle sizin için tasarladığımız “Siber Öğrenci Koçu” üniversite yolunda size sırdaş

ve danışman olarak yol gösterecektir. Soru bankalarınızla birlikte kullanacağınız Siber Koçunuz:

• sizin de katkınızla sizi yakından takip edecek,

• size mikro ölçeğe kadar inen karneler verecek,

• akademik check-up yapacak,

• temel sorunlarınızı teşhis edip size özel çözümler üretecek.

Kullanılmakta olan ölçme değerlendirme sistemleri öğrencinin boş ve yanlışlarının nedenlerini sap-

tayamıyor. Halbuki teşhis koymadan tedavi olmaz ki! Siber Koçunuz sizin de katkınızla en çok hangi

nedenlerle yanlış yaptığınızı ve boş bıraktığınızı istatistik olarak tutuyor sonra da bunlar için size

çözüm yollarını gösteriyor.

Siber Koçunuz soru bankanızdaki soruların kolay, orta, zor oluşuna bağlı olarak başarı düzeyinizi ayrı

ayrı analiz ediyor. Siber Koçunuz bir de soru bankanızdaki üniversite sınavında çıkma olasılığı olan

sorular açısından başarı düzeyinizi analiz ediyor. Bu analizlere dayalı olarak sizi yönlendiriyor.

Türkiye’nin en iyileri arasında yer alan bir kadro hazırladı kitaplarınızı, artık sıra sizde! Siz de bu kitap-

ları hakkıyla çalışarak Türkiye’nin en iyileri arasına girebilirsiniz.

AliRızaBayzan

AkademikYönetmen

4

KİTABIN YAZARINDAN SİZE MEKTUP

Genç Arkadaşım,

Üniversite sınavlarına hazırlanan milyonlarca öğrencinin hayali iyi bir üniversiteyi kazanmak-

tır. Bunu başarmak için düzenli ve planlı çalışmaya, ayrıca nitelikli kaynaklara ihtiyaç vardır.

Liseden üniversiteye adım atmak için girdiğin bu zorlu yolda sana yardımcı olacak bir

kaynak sunuyoruz. Bu kitapla seni hem bilgilendirmeyi hem sınava hazır hâle getirmeyi

amaçladık.

Bunu başarmak için şunları yaptık:

✓ Her bölümde neler öğrenileceğini alt başlıklar hâlinde sıraladık.

✓ Ünitenin başlangıcında önce konuyu “AnlatanTestler” hazırladık. Bu testlerin parag-

rafları, ünitenin içeriğindeki konuları özetleyecek ve konutekrarıyapmanısağlayacak

şekilde hazırlandı. Böylece hem testi çözeceksin hem de konuyu tekrar etmiş olacaksın.

✓ Anlatan testlerden sonra konuyu tarayan ölçücü ve nitelikli sorulara yer verdik. Bu test-

ler “birikimliilerlemetekniği” ile oluşturuldu. Bu sayede ilk testen başlayarak konular

birbirine eklenecek, sonunda da tüm üniteyi kapsayan sorulara ulaşacaksın.

✓ Birikimli ilerleyen testlerin sayfa kenarlarında o ünitenin olmazsa olmazı “kavram” ve

“terimleri” ansiklopedik bir düzen içinde açıkladık.

Sevgili Öğrencimiz,

Sınava hazırlanmak için sen hazırsan biz Kafa Dengi Yayınları olarak senin elinden tutup

sana en iyi üniversiteyi kazandırmak için hazırız. Şimdi sıra sende. Tarih bilgisini artırmak

planlı ve düzenli çalışmanın yanı sıra sık tekrar yapmaya ve öğrendiğiniz tarih bilgilerini

gezi ve gözlemlerden elde edilen bilgilerle ilişkilendirmeye de bağlıdır. Bu işi en iyi şekilde

başaracağına canıgönülden inanıyoruz.

Esenlik ve başarı dileklerimizle...

Orhan Işık

5

İçindekiler

BÖLÜM 1: 1. Tarih ve Zaman / 10-21

Kafa Dengi Sorular / 22

BÖLÜM 2: 2. İnsanlığın İlk Dönemleri / Orta Çağ’da Dünya / 24-47


BÖLÜM 3: 3. İlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası / 50-69


BÖLÜM 4: 4. İslam Medeniyetinin Doğuşu / 72-89


BÖLÜM 5: 5. Türklerin İslamiyet’i Kabulü ve İlk Türk İslam Devletleri / 92-109


6

BÖLÜM6: 6. Yerleşme ve Devletleşme Sürecinde Selçuklu Türkiyesi / 112-129


BÖLÜM 7: 7. Beylikten Devlete Osmanlı Siyaseti (1302 - 1453) / 132-143


BÖLÜM 8: 8. Devletleşme Sürecinde Savaşçılar ve Askerler / Beylikten Devlete

Osmanlı Medeniyeti / 146-157


BÖLÜM 9: 9. Dünya Gücü Osmanlı (1453 - 1595) / 160-173


BÖLÜM 10: 10. Sultan ve Osmanlı Merkez Teşkilatı / Klasik Çağda Osmanlı Toplum Düzeni / 176-185


7

BÖLÜM 11: 11. Değişen Dünya Dengeleri Karşısında Osmanlı Siyaseti

(1595 - 1774) / 188-199


BÖLÜM 12: 12. Değişim Çağında Avrupa ve Osmanlı / 202-213


BÖLÜM 13: 13. Uluslararası İlişkilerde Denge Stratejisi / 216-227


BÖLÜM 14: 14. Devrimler Çağında Değişen Devlet-Toplum İlişkileri / Sermaye ve

Emek / XIX ve XX. Yüzyılda Değişen Gündelik Hayat / 230-251


BÖLÜM 15: 15. 20. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti ve Dünya / 254-263


8

BÖLÜM 16: 16. Millî Mücadele / 266-295


BÖLÜM 17: 17. Atatürkçülük ve Türk İnkılabı / 298-321


BÖLÜM 18: 18. İki Savaş Arasındaki Dönemde Türkiye ve Dünya / II. Dünya Savaşı

Sürecinde Türkiye ve Dünya / 324-343


BÖLÜM 19: 19. II. Dünya Savaşı Sonrasında Türkiye ve Dünya / 346-353


BÖLÜM 20: 20. Toplumsal Devrim Çağında Dünya ve Türkiye / 21. Yüzyıl Eşiğinde

Türkiye ve Dünya / 356-375


Cevap Anahtarı / 377-384

TARİH VE ZAMAN

1• 1.1. İnsanlığın Hafızası Tarih

• 1.2. Neden Tarih?

• 1.3. Zamanın Taksimi

Siber Koç No Konu Adı

10

Tarih ve Zaman - Anlatan TestBu anlatan testte;

insanlığın hafızası tarih, neden tarih?, zamanın taksimi konularını özetledik.

1. Geçmiş dönemlerde yaşamış insan topluluklarının yaşam şekillerini, oluşturdukları kültür ve uygarlıkları, toplumla-rın birbirleri ile olan siyasi, ekonomik, askerî, kültürel ilişkilerini,

• neden-sonuç ilişkisi içinde, • yer ve zaman bildirerek, • belgelere dayalı olarak

inceleyen sosyal bilim dalına “tarih” denir.

Butanımagöreaşağıdakilerdenhangisitarihbilimi-ninözelliklerindenbiriolamaz?

A) Kaynak ve delillere dayanır. B) İnsanların yapıp ettiklerini konu edinir. C) Toplumu ilgilendiren konularla ilgilenir.D) Belirli bir mekân veya tarihi inceler.E) Devlet ve siyasi yapı ile daha az ilgilenir.

2. Tarih, geçmişten bu güne kadar insan etkisiyle meydana gelen olayları konu edinir. Aynı zamanda, olayların oluş aşamasındaki şartlarını ve onları şekillendiren kanunları da inceler. Bunlar ile ilgili gerçekleri ve bu güne yansı-malarını ortaya çıkarmaya çalışır.Bir olayın tarih biliminin konusu olabilmesi için;

• olayın insanlar tarafından gerçekleştirilmesi veya in-sanları etkilemesi,

• olayın üzerinden belirli bir zaman geçmiş olması, • olayın geçtiği yerin belirtilmesi, olayın gerçekleştiği

zamanın bilinmesi, • olayın belge ve kaynaklarının bulunması, olayın bi-

limsel yöntemlerle incelenmesi gereklidir.

Bunagöreaşağıdakilerdenhangisitarihbilimininilgialanınagirmez?

A) Coğrafi şekillerin oluşumunda iklimin rolüB) İklimin toplumsal hayata etkileriC) İnsanların ekonomik uğraşlarının değişmesiD) Siyasi sistemlerin oluşma aşamalarıE) Devletler arası ilişkiler

3. • Tarih olay ve olgulardan meydana gelmektedir. • Tarihî Olay: Tarihi süreçte meydana gelen ve ortaya

çıkışından bir süre sonra tamamlanan gelişmelerdir. • Tarihî Olgu: Tarihi olayların sonucu olarak ortaya çı-

kan, etkileri uzun bir süreçte beliren toplumsal geliş-melerdir.

• Olayın başlangıç ve bitiş tarihi nettir. Olguda ise za-man ve mekân net değildir.

Aşağıdakilerdenhangisitarihîolgudur?

A) Malazgirt SavaşıB) Türk Kurtuluş SavaşıC) HicretD) Osmanlı modernleşmesiE) Osmanlı Devleti’nin kuruluşu

4. • Bir olayın tarihî olay olarak kabul edilebilmesi için olayın yeri ve zamanı bilinmeli ayrıca olayın üzerin-den belli bir zaman geçmiş olmalıdır.

• Tarihî olaylar belirli bir coğrafi mekânda gerçekleşir. Dolayısıyla coğrafi koşulların olayların oluşumu ve gelişimi üzerinde etkisi olmaktadır.

• Her bölgenin coğrafi koşulları insan topluluklarını doğrudan etkiler. Bu nedenle tarihî olay incelenirken o dönemin ve bölgenin şartları dikkate alınmalıdır.

Bubilgileregöretarihbilimininaraştırmaesnasında;

I. zaman, II. yer, III. kişi

unsurlarındanhangilerineihtiyaçduyduğusavunula-bilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

11

5. Tarihî olaylar hakkında doğru bilgi edinmek ancak o dönemden kalan ve olaya tanıklık edebilecek belge ve bulguların değerlendirilmesi ile mümkündür.

Tarihî bir olayla ilgili bilgi veren her türlü malzeme kaynak adını alır. Tarihin kaynakları, birbirinden farklı niteliklere ve özelliklere sahiptir. Kaynaklar oluştuğu döneme ve tarihçinin kullanım önceliğine göre iki gruba ayrılır:

• Birinci elden kaynaklar: Tarihî olayın geçtiği döneme ait her türlü bulgudur.

• İkinci elden kaynaklar: Olayın geçtiği döneme yakın ya da o dönemin kaynaklarından yararlanılarak mey-dana getirilen eserlerdir.

BunagöreII.DünyaSavaşı’nıaraştıranbirtarihçiiçinaşağıdakilerdenhangisibirincieldenkaynakniteliğitaşımaz?

A) 1942 yılına ait gazete ve dergilerB) Savaşta kullanılan silah ve araç gereçlerC) II. Dünya Savaşı konulu televizyon belgeseliD) Cepheden gönderilmiş asker mektuplarıE) Savaşan devletlerin yaptıkları antlaşmalar

6. Tarih bilimi geçmişteki insan faaliyetlerini incelediğinden tarihe temel teşkil edecek kaynaklar son derece çeşitlidir. Bu kaynakları doğru değerlendirmek ve tarih bilimi açı-sından faydalı hâle getirmek için çeşitli bilim dallarından yararlanılır.

BunagöreTarihÖncesiDönemiaraştıranbirtarihçiaşağıdaaçıklamasıverilenbilimdallarındanhangisi-nikullanabilir?

A) Nümizmatik: Paraları inceleyen bilim dalıdır.B) Paleografi: Yazı ve alfabeleri inceleyen bilim dalıdır.C) Arkeoloji: Toprak ve su altında kalmış tarihî malzeme-

lerin ve kalıntıların ortaya çıkarılmasını sağlar.D) Epigrafi: Yazıtları ve kitabeleri inceleyen bilim dalıdır.E) Diplomatik: Devletler arası siyasi yazışmaları ve bel-

geleri inceler.

7. Etnografya: İnsan topluluklarının gelenek ve görenekleri-ni inceleyen bilim dalıdır.

Sosyoloji: Toplumların sosyal ve kültürel yapılarını ince-ler.

Antropoloji: Irkları ve toplumları sınıflandırmaya çalışan bilim dalıdır.

Filoloji: Toplumlar tarafından kullanılan dilleri inceler.

Coğrafya: Yeryüzü şekilleri ve iklimin insan toplulukları üzerindeki etkisini inceler.

Bubilimdallarının,

I. toplumsal yapı, II. insanların günlük yaşamları, III. kültürel farklılıklar

alanlarınınhangilerindetarihbilimineyardımcıolma-sıbeklenebilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

8. Tarih öğreniminin sağladığı faydalardan bazıları şunlar-dır:

I. Bugünkü uygarlığın nasıl meydana geldiğini göstere-rek bir arada yaşamayı sağlar.

II. Geçmişini öğrenen kişi, millî değerlerini, kültürünü tanıyarak millî bilinç kazanır.

III. Toplumlar geçmişten çıkardıkları derslerle gelecekle-rine yön verir.

IV. Kişiye çeşitli olaylar arasında ilişki kurma yeteneği kazandırır.

Tarihin sağladığı bu faydalardan hangileri toplumsalbirlikteliğigüçlendiriciniteliktaşımaktadır?

A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) I, II ve III E) I, III ve IV

9. • Geçmişte yaşamış olan insan topluluklarının ortaya koydukları her etkinlik ve gelişme tarihin konusuna girer.

• Tarihçi olayları objektif olarak değerlendirmelidir. • Tarihî olayları değerlendirirken, olayın meydana gel-

diği dönemin koşulları mutlaka göz önünde tutulmalı-dır.

• Olaylar birdenbire ortaya çıkmadığından neden- so-nuç ilişkisi gösterilmelidir.

• Tarihte benzer olaylar olabilir fakat bir olayın aynen tekrar ettiği söylenemez.

• Tarih, yeni belgeler ortaya çıktıkça yeniden değerlen-dirilmelidir. Bulunacak her yeni belge tarihî bilgileri güçlendirebilir veya değişikliğe uğratabilir.

Bubilgileregöretariharaştırmalarında;

I. tarafsızlık, II. bilgilerin değişebilir olması, III. olayın yaşandığı şartları dikkate alma

ilkelerindenhangilerininbenimsenmesigereklidir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III

10. • Tarih öğrenimini ve araştırmasını kolaylaştırmak için tarihî olaylar zaman, mekân ve konusuna göre sınıf-landırma yapılmıştır.

• Zaman, bir olayın ve oluşun içinde geçtiği, geçmekte olduğu ve geçeceği süredir. Takvim ise zamanı gün-lere, aylara ve senelere bölme yöntemidir.

• Zaman, insanlık tarihine etki eden önemli olaylar dikkate alınarak çağ, yüzyıl gibi kronolojik dilimlere ayrılmıştır.

• Çağların başlangıçları toplumlara ve tarihçilere göre değişiklik gösterebilir. Tarih çağları dünyanın her böl-gesinde aynı anda, aynı şekilde gerçekleşmez.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi zamana göresınırlanmıştarihîbirçalışmadır?

A) Anadolu TarihiB) Türk Kültür TarihiC) Orta Çağ’da AvrupaD) Hukuk TarihiE) İstanbul’un Tarihi

11. Takvimin kullanılmasında Sümerler ve Mısırlılar öncü olmuşlardır. İlk “Güneş takvimi”ni Mısırlılar, ilk “Ay takvimi”ni ise Sümerler oluşturmuştur. Sümerler, 360 günden ibaret olan ay yılını, 30 günlük 12 aya bölmüşler-dir. Ay’ın Dünya çevresinde 12 kez dönmesi, bir ay yılını oluşturur. Mısırlılar ise Güneş yılını 365 gün olarak kabul ederek 12 aya bölmüşlerdir. Dünya’nın Güneş çevresin-de bir kez dönmesi Güneş yılını oluşturur.

Bu bilgiye göre takvimlerin hazırlanmasında aşa-ğıdaki unsurlardan hangisinin daha önemli olduğusavunulabilir?

A) Güneş’in Dünya’ya uzaklığınınB) Coğrafi şartlarınC) Kullanım amaçlarınınD) Gece-gündüz uzunluğununE) Ay ve Güneş’in hareketlerinin

12. I. 12 Hayvanlı Türk Takvimi: Yıllar hayvan adlarıyla gösterilir. On iki yılda bir devir yapar.

II. Hicri Takvim: Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicretini (622) başlangıç yılı olarak almış-tır. Ülkemizde 1 Ocak 1926’ya kadar yürürlükte kal-mıştır.

III. Celali Takvim: Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah ta-rafından hazırlatılmıştır. Başlangıç tarihi olarak 1079 yılı kabul edilmiştir.

IV. Rumi Takvim: Gündelik hayatta Hicri takvim kullanı-lırken1839 yılından itibaren Osmanlı Devleti’nde mali işlerde aksama olmaması için kullanılmıştır.

V. Miladi Takvim: Hz. İsa’nın doğumu takvim başlangıcı kabul edilmiştir. Romalılar ve Papa XIII. Gregorious tarafından geliştirilmiştir.

Türklerinkullandığıyukarıdakitakvimlerdenhangile-riayyılıesasınagöredüzenlenmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I, II ve III D) II, III ve V E) III, IV ve V

12

Sözlük 1. Ünite

13

Tarih ve ZamanTEST

01

Anallar

Hitit hükümdarlarının tanrılarına hesap vermek amacıyla yazdıkları yıllıklar-dır. Hitit kralları Anallarda, yaptıkları bütün savaş, ba-rış vb. faaliyetlerini tarafsız bir şekilde anlatmışlardır.

Analiz

Bir konuyu ya da durumu temel parçalarına ayırarak bu parçaların arasındaki ilişkilerden hareketle sonuca gitme yolu; tahlil, çözümleme.

Arşiv

Tarihsel belgelerin ya da bunların çeşitli ortamlarda-ki kopyalarının saklandığı yer.

Antropoloji

İnsanın kökenini, biyolojik yapısını, yaşam biçimini, kültürel özelliklerini, toplumsal davranış ve kurumlarını inceleyen bilim; insanbilim.

Ay Takvimi

Dünya’nın Güneş çevre-sindeki hareketleri yerine Ay’ın dünya çevresindeki hareketlerini temel alarak hazırlanan takvim.

Belge

Tarih olayının gerçekleş-tiği dönemde, dönemin teknolojik düzeyine göre yazı, çizim, resim, ses kayıt, görüntü gibi biçimlerde olabilen bilgi kaynağı.

1. Geçmişte yaşanmış herhangi bir olayın tarih bili-minin konusu olabilmesi için mekân ve zamanının belirli olması gerektir.

Bu tanıma göre aşağıdakilerden hangisi tarihbiliminin doğrudan ilgi alanına girebilecek birdurumdeğildir?

A) Osmanlı Devleti’nin Balkan coğrafyasındaki hâkimiyeti XIV. yüzyılda başlamıştır.

B) Kavimler Göçü IV. yüzyılda Asya’dan Avrupa’ya doğru gerçekleşmiştir.

C) İslamiyet’in ilk yıllarında yaşanan mücadeleler daha çok Arap Yarımadası’nda gerçekleşmiştir.

D) Ekonominin bozulması toplumsal sorunların da yaşanmasına neden olmaktadır.

E) Fransız İhtilali’nden sonraki yıllarda Avrupa’da milliyetçilik düşüncesi yayılma göstermiştir.

2. İstanbul’un fethi sırasında kullanılan büyük topların ve ateşli silahların, en güçlü surları bile yıkabileceği görüldü. Bu durum, Avrupa’daki derebeyliklerin yı-kılmasına ve merkeziyetçi krallıkların güçlenmesine neden oldu.

İstanbul’un fethiyle ilgiliverilenbumetin, tarihbiliminin aşağıdaki özelliklerinden hangisineörnekolaraksunulabilir?

A) Tarihî bilgilerin zamanla değişebileceğineB) Neden-sonuç ilişkisine yer verilmesineC) Günümüzde yaşanan sorunlara çözümler sun-

masınaD) Objektiflik ilkesine dayanmasınaE) Diğer bilimlerden faydalanmasına

3. Tarihî Olgu: Tarihî olayların sonucu olarak ortaya çıkan, etkileri uzun bir süreçte beliren toplumsal gelişmelerdir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi tarihî olguniteliğitaşımaz?

A) Türklerin İslamiyet’i kabulüB) Anadolu’nun TürkleşmesiC) Afrika topraklarının sömürge haline gelişiD) Amerika’nın keşfiE) Osmanlı modernleşmesi

4. Derste “Tarih çalışmaları ve bu çalışmalar sonu-cunda elde edilen bilgiler, toplumların gelecekleri-nin oluşturulması ve insanlığın daha iyi bir yaşam düzeyine ulaşabilmesi açısından son derece önemli veriler sunar.”yorumunuyapantarihöğretmeni,tarihbilimininaşağıdakiözelliklerindenhangisi-nivurgulamaktadır?

A) Belgelere dayalı olmasınıB) Neden-sonuç ilişkisine dayalı olmasınıC) Geçmişten ders çıkarılmasına imkân sağlamasınıD) Yeni bulgular sayesinde değişebileceğiniE) Aynı tarihi olaylar hakkında farklı yorumlar yapı-

labilmesini

5. Geçmişin incelenmesinden dolayı tarih araştırmala-rında deney ve gözlem yapılamaz.

Budurumuntemelnedeniaşağıdakilerdenhan-gisidir?

A) Tarihin sosyal bilim olmasıB) Tarihî olayların tekrarlanamamasıC) Tarih biliminin kaynaklara dayalı olmasıD) Tarihî olayların neden-sonuç ilişkisine dayalı ol-

masıE) Tarih araştırmalarında farklı yöntemler bulunması

6. Tarihî olaylar hakkında doğru bilgi edinmek ancak o dönemden kalan ve olaya tanıklık edebilecek bilgi, belge ve bulguların değerlendirilmesi ile mümkün-dür.

Tarihbilimininbuözelliği,

I. kaynaklara dayalı olma, II. bilgilerin doğruluğunu tespit etme, III. güvenilir sonuçlar elde etme ilkelerindenhangileriileilişkilidir?


14

Sözlük 1. Ünite

Beşerî Bilimler

İnsanoğlunun var olma sürecine dair, tarihî, kültü-rel, sosyolojik ve ekonomik gelişmeleri inceleyen bilim dalları. Sosyoloji, Tarih, Antropoloji vb.

Bilim

Genel olarak doğruyu bulmaya, özel olarak evrenin yapısı ile işlemesini sağlayan düzeni anlamaya giden yolda başvurulan bilgilerin tümü.

Birinci Elden Kaynaklar

Olayın gerçekleştiği dönemden kalan her türlü bilgi, belge ve kaynak.

Bulgu

Araştırma sonucu edinilen bilgilerin tahlilinden sonra elde edilen bilimsel sonuç.

Coğrafya

Dünyanın fiziksel yapısını, doğal olaylarını ve bun-lardan etkilenen insan topluluklarının, toprağın ve sanayinin dağılımını inceleyen bilim dalı.

Çağ

Tarihi bölümlere ayırırken kullanılan büyük zaman dilimi. Orta Çağ, Yakın Çağ gibi.

7. Tarihî kaynaklar bilgi veren kaynağın ve malzeme-nin türüne göre şu şekilde sınıflandırılır:

I. Yazılı kaynaklar: Ferman, mühür, para, gazete, hatıra vb.

II. Sözlü kaynaklar: Destan, efsane, hikâye, şiir vb.

III. Kalıntılar: Arkeolojik buluntular; taş, toprak, ke-mik, madenden yapılmış eşyalar, mezarlar vb.

IV. Sesli ve görüntülü kaynaklar: CD, film, fotoğraf vb.

Bu kaynaklardan hangileri Tarih ÖncesiDönemleriaraştırmakiçinkullanılabilir?

A) Yalnız I B) I ve IV C) II ve III D) I, II ve III E) II, III ve IV

8. Birtarihîolaylailgilibilgiverenkaynağınbirincieldenkaynakolabilmesiiçin,

I. olayın gerçekleştiği yer ve zamana ait olma, II. yazılı olma, III. başka bir örneği olmama özelliklerindenhangilerinitaşımasıgereklidir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III

9. Tarihçi İbrahim Kafesoğlu tarihin tanımını yaparken “Hakikat ressam için ne ise, tarihçi için de odur; an-cak geçmiş herkese farklı bir ışık altında görünür.” sözlerini kullanmıştır.

Busözler,tarihbilimiileilgiliaşağıdakiyargılar-danhangisinidoğrulamaktadır?

A) Tarihî bir olay hakkında tarihçilerin farklı görüşler sunması mümkündür.

B) Tarihî bilgiler zaman içinde değişiklik gösterebilir. C) Tarih bilimi nesnel doğrular ortaya koyar.D) Tarihî olayların değerlendirilmesinde diğer bilim-

lerden de faydalanılmalıdır. E) Günümüzde yaşanan bazı olayların çözümü için

tarihe başvurmak gereklidir.

10. Tarih bilimi çok geniş bir çalışma alanına sahiptir. Çalışma alanının geniş olması onun incelenmesini güçleştirmiştir. Bu nedenle tarihî olayları iyi bir şe-kilde incelemek ve öğrenmek için zamana, mekâna ve konuya göre bir sınıflandırma yapılmıştır.

Bunagöreaşağıdakitarihçalışmalarınınhangisiyanlışsınıflandırılmıştır?

Zamana Göre Mekâna Göre Konuya Göre A) 19. Yüzyıl Avrasya Tarihi Türk Siyasal

Tarihi Hayatı

B) Aydınlanma Avrupa Osmanlı’da Devri Tarihi Modernleşme

C) Antik Çağ Samsun’un Osmanlı Askerî Tarihi Kısa Tarihi Tarihi

D) Tanzimat Türk Mitolojisi Orta Çağ Dönemi Tarihi Avrupa Tarihi

E) Osmanlı Kuruluş Balkan Tarihi Felsefe Tarihi Dönemi

11. Tarih öğretmeni, öğrencisi Meryem’den Diyarbakır İli, Ergani İlçesi’nin yakınlarında bulunan Çayönü yerleşiminin tarih öncesi dönemleri hakkında bir araştırma yapmasını istemiştir.

Meryem’inyapacağıaraştırmadaaşağıdakiyön-temlerdenhangisinibenimsemesibeklenemez?

A) Arkeoloji bilimiyle uğraşan bilim insanları ile söy-leşi yapmak

B) Çayönü yerleşimi hakkında yazılmış bilimsel ki-tapları okumak

C) Genel Ağ’ta Çayönü yerleşimiyle ilgili araştırma yapmak

D) Çayönü yerleşiminde ortaya çıkarılan kil tabletle-ri okumak

E) Çayönü yerleşim birimini ziyaret ederek izlenim-lerini not almak

15

Sözlük 1. Ünite

Çağdaşlaşma

Teknolojik ve kültürel alan-larda çağın ileri ulusları düzeyine erişmek.

Deney

Bilimsel bir gerçeği, yasayı ya da varsayımı doğrula-mak, kanıtlamak amacıyla, belirli yöntem ve kurallara uygun olarak yapılan işlem.

Destan

Milletlerin hayatında büyük yankılar uyandırmış tarihî, toplumsal veya doğal olayların anlatıldığı, hayal unsurlarıyla süslenmiş uzun manzum eser.

Dış Tenkit

Elde edilen bir kaynağın gerçek olup olmadığını kontrol eden yöntem.

Doküman

Üzerinde her türlü bilginin kayıtlı olduğu nesne ya da maddeler.

Doğa Bilimleri

Doğadaki varlıklar ve doğal olaylar üzerinde inceleme-ler yapan, bilgi ve deneyler aracılığıyla canlıların oluşum, gelişim ve değişim gibi süreçlerini bulmaya ça-lışan fizik, yerbilim, biyoloji gibi bilimler; tabii ilimler.

12. Türkiye’de 15 Temmuz 2016 tarihinde gerçek-leşen askerî darbe girişimi hakkında incele-me yapan bir araştırmacının, Kemal Karpat’ın“Osmanlı’dan Günümüze Asker ve Siyaset” adlıçalışmasınıkaynakolarakkullanması,tarihbili-mininaşağıdakiözelliklerindenhangisiyledaha çokilgilidir?

A) Ortaya çıkan yeni bulgular sayesinde tarihî bilgi-nin değişebilir olmasına

B) Günümüzde yaşanan bazı sorunların köklerinin geçmiş dönemlerde yer almasına

C) İnceleme yapılan olayın yaşandığı dönemin ko-şullarının dikkate alınması gerektiğine

D) Tarihçinin görüş ve düşüncelerinin çalışmasına yansıyabileceğine

E) Tarihî olayların tekrar edilebilir olmadığına

13. Tarihî olayları belli bir zaman aralığı içinde sınırlan-dırmak tam bir değerlendirme yapmak için yeterli değildir. Bazı tarihî olaylar meydana geldikleri döne-min yanında daha sonraki dönemleri de etkilemiştir.

Bunagöre,

I. Hz. Muhammed’in ilk vahyi alışı, II. yazının icadı, III. İstanbul’un Osmanlılar tarafından fethi gelişmelerindenhangileribuyargıyaörnekola-

raksunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

14. Fen bilimleri; gözlemlere, deneylere, laboratuvar ölçümlerine, formüllere, kural, yasa ve sonuçlara dayalı bir yöntem kullanır.

Bunagöresosyalbirbilimolantarihinfenbilim-lerindenayrılmasında,

I. geçmişi konu edinmesi, II. olayların tekrar edilememesi, III. farklı bilim dalları ile ilişki içinde olması durumlarından hangilerinin etkili olduğu savu-

nulabilir?


15. Türkiye’de tarih metodu konularında ilk kitap yazan-lardan birisi olan Zeki Velidi Togan (1890-1970) tarihin faydasını anlatırken; tarihin çağdaş hayatı, geçmiş hayatın bir tekâmülü olarak yakından anlat-tığını, hatta gelecek hakkında düşünmeyi de sağla-dığını söylemektedir.

Bunagöreaşağıdakiyargılardanhangisineula-şılamaz?

A) Tarih geçmiş ile gelecek arasında bağ kurar. B) Tarih bugünü anlamayı sağlar. C) Geçmişin bilgisi geleceği de şekillendirir. D) Tarih “Nereden geldik, nereye gidiyoruz?” soru-

larını sormayı sağlar. E) Geçmişte yaşananlar gelecekte de kesin olarak

yaşanacaktır.

16. Bazı yazarlar, şahidi olmadıkları olayları veya hiç görmedikleri memleketleri bizzat görmüş gibi anla-tırlar. Aslında yazdıkları tamamen kendilerinden önce kaleme alınmış eserlere dayanmaktadır. Bu yalan ve mübalağada bazen o kadar ileri giderler ki aynı ya da birbirlerine çok yakın tarihlerde fakat birinden diğerine kısa zamanda ulaşılması imkânsız iki mekândaki olayların şahidi olduklarını dahi yaz-makta tereddüt etmezler.

Parçadasözüedilenözellikleritaşıyanbireserintariharaştırmasındakaynakolarakkullanılması-nın,

I. yapılan araştırmanın güvenilirliğinin sorgulan-ması,

II. tarihçinin eserine ilginin artması, III. kaynak kullanmadan tarih araştırması yapılma-

sı sonuçlarından hangilerine yol açması beklene-

bilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III

17. I. Evliya Çelebi Seyahatnamesi II. Padişah fermanları III. İstanbul surları IV. Kanuni Dönemi sikkeler Osmanlıtarihihakkındabilgiverenyukarıdakikay-

naklarınhangileriyazılıkaynakniteliğitaşımaz?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve IV E) III ve IV

16

Sözlük 1. Ünite1. Tarihini bilmeyen milletler başka milletlerin avı olurlar.

MustafaKemalAtatürk’ünbusözünegöre,tarihbilimi aşağıdakilerden hangisinin oluşmasınısağlar?

A) Halk egemenliğininB) Toplumsal eşitliğinC) Millî bilincinD) Laik düşünceninE) Uluslararası eşitliğin

2. “İnsanı insan yapan, insana bir kimlik veren, onun geçmişinden başkası değildir. Bu geçmiş, “kimlik kartı” olarak sürekli peşimizden gelir ve ne durumda bulunursak bulunalım, yanımızdadır.”

Bunagöregeçmişikonuedinentarihbilimi,

I. toplumsal kimliğin oluşması, II. insanın kendini tanıması, III. kişinin toplumunu tanıması durumlarındanhangilerindefaydasağlar?


3. Tarihçi Prof. Dr. Ekrem Memiş, dünyanın ilk barış ant-laşması olarak bilinen Kadeş Barış Antlaşması’nın, ilk antlaşma olmadığını dile getirerek “M.Ö. 1269 yı-lında Hitit ve Mısır arasında imzalanan Kadeş Barış Antlaşması’ndan önce 20’ye yakın barış antlaşması yine Hitit Kralları ile Anadolu’daki şehir krallıkları arasında yapılmıştır.” sözlerini kullanmıştır.

Budurumaşağıdakiyargılardanhangisinides-teklemektedir?

A) Tarih biliminin ortaya koyduğu sonuçlar nesnel doğrulardır.

B) Tarih bilimi deney ve gözleme uygun değildir. C) Tarihî bilgilerin doğruluğunu tespit etmek için ta-

nıklara başvurmak gerekir. D) Yeni bilgi ve bulgular mevcut tarihî bilgilerin de-

ğişmesine neden olabilir. E) Tarih bilimi diğer sosyal bilimlerden farklı yön-

temler izler.

4. Tarihî bir olayla ilgili yapılandeğerlendirmenindoğrusonuçlarverebilmesiiçinaşağıdakilerdenhangisiningözönündetutulmasıbeklenemez?

A) Olayın yaşandığı dönemin koşullarınınB) Olayın diğer olaylarla benzerliklerinin C) Olayın görgü tanıklarının anlattıklarınınD) Olayla ilgili birinci elden kaynaklarınE) Olayın kahramanlarının kişilik özelliklerinin

5. Tarihî olaylar hakkında bilgi veren kaynaklar mal-zemenin türüne göre temelde yazılı ve yazısız kaynaklar olarak sınıflandırılır.

Busınıflandırmayagöre,aşağıdakilerdenhangi-siyazısızkaynaklardandeğildir?

A) HeykellerB) Mezar kalıntılarıC) DestanlarD) ParalarE) Lahitler

6. Tarihbiliminin,

• zaman bildirmek • yaşanan mekânın özelliklerini dikkate almak, • yazılı kaynaklardan yararlanmak, • toplumsal konuları incelemek özelliklerinesahipolmasıaşağıdakibilimlerden

hangisiileilişkiliolmasınıgerektirmez?

A) Kronoloji B) SosyolojiC) Astronomi D) Coğrafya E) Paleografya

Filoloji

Yazılı yapıtlara dayanarak, dillerin kaynağı, gelişimi, öğretimi, kuralları ve ilişki-leriyle uğraşan bilim dalı.

Gözlem

Canlı veya cansız varlıkları herhangi bir bilgiye ulaşmak amacıyla, belirli takip me-totları ve kayıt yöntemlerini kullanarak dikkatle izleme.

Güneş Takvimi

Dünya’nın Güneş’in etra-fında dönüşünü esas alan takvim.

Heraldik

Eski devirlerden günümüze kadar toplumlarda kullanı-lan arma, bayrak, mühür, özel işaret ve unvanları inceleyen bilim dalıdır.

Irk

İklim koşulları, yaşam biçimi ve kalıtım nedeniyle değişik özellikler kazanmış, deri rengi, kıl dağılımı, yüz, göz ve beden gibi biçimsel değişkenlere göre ayrılan insan topluluğu.

İç Tenkit

Kullanılan kaynağın içinde yer alan bilginin doğru olup olmadığını anlamak için karşılaştırma yaparak kontrol etmek.

Tarih ve ZamanTEST

02

17

Sözlük 1. Ünite

7. Osmanlı Devleti’nin kuruluş yılı genel kanıya göre 1299 olarak kabul edilmesine rağmen, Prof. Dr. Halil İnalcık kuruluş yılının 1302 olduğunu; Prof. Dr. Feridun Emecen ise 1300 yılı olduğunu söylemektedir.

Osmanlı Devleti’nin kuruluş yılı ile ilgili farklıtarihlerverilmesinde;

I. dönemin ana kaynaklarının yeterli olmaması, II. tarihçilerin farklı bakış açılarına sahip olması, III. Osmanlı Devleti’nin bir Türkmen boyu olarak

ortaya çıkması durumlarından hangilerinin etkili olduğu savu-

nulabilir?


8. Tarih bilimi;

• eski paraların incelenmesinde, • anıt ve kitabelerin incelenmesinde, • yerel kültür özelliklerinin incelenmesinde, • arma ve mühürlerin incelenmesinde diğer bilim dallarından yardım almaktadır.

Buparçadaaşağıdakibilimdallarındanhangisiileilgilibirbilgiyeyerverilmemiştir?

A) NümizmatikB) HeraldikC) EtnografyaD) DiplomatikE) Epigrafi

9. Türkiye’de gerçekleştirilen “16 Nisan 2017 Anayasa Değişikliği Halk Oylaması”nı inceleyenbiraraştırmacınınbuaraştırmasındaelealdığı,

I. Türkiye’de geçmişte yapılan halk oylamaları, II. Türkiye’de anayasal sistemin ortaya çıkışı, III. Türkiye’de demokrasinin gelişimi konularınınhangilerinitarihbilimindenfaydala-

narakdeğerlendirmesibeklenebilir?


10. Bazı tarihçiler, modern tarih yazımını Fransız filozof Voltaire (1694-1778) ile başlatırlar. Zira o, XIV. Louis Dönemi’ni yazarken “ben ne kralın hayatı-nı ne de saltanat yıllarını yazmak niyetindeyim. İsteğim, insan zihninin tarihini yazmaktır” diyerek kendisinden öncekilerden ayrı bir yol benimser.

Voltaire’inortayakoyduğubufarklılık,

I. devletin resmî tarihini yazmak istememesi, II. tarihin sadece devlet ve yöneticilerin hayatların-

dan ibaret olmadığını düşünmesi, III. düşünce tarihinin de yazılabileceğini durumlarındanhangileriileaçıklanabilir?

A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

11. Tarih öğrenimi, bireysel, toplumsal ve evrensel öl-çülerde fayda sağlar.

Aşağıdakilerdenhangisibufaydalardanbiride-ğildir?

A) Millî bilinç kazanmaB) Toplumsal birlikteliğin güçlenmesiC) Ortak medeniyet değerlerini öğrenmeD) Kişi hak ve hürriyetlerinin gelişmesiE) Olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi kurma

12. Tarih dersinde öğrencilerine Tarih ÖncesiDönemleri anlatan öğretmenin, bu döneminaraştırılmasısırasındatarihbilimimindiğerhan-gibilimdallarındanfaydalandığınısormasıüze-rine verilen aşağıdaki cevaplardan hangisinindoğruolmasıbeklenemez?

A) NümizmatikB) AntropolojiC) ArkeolojiD) CoğrafyaE) Kimya

İkinci Elden Kaynaklar

Olayın gerçekleştiği dönem-den sonra oluşturulan veya ana kaynaklar kullanarak derlenmiş olan her türlü ya-zı, eser, yapıt, sanat eseri, yazıt gibi kaynaklar.

Kalıntı

Değişen tarihsel ve toplum-sal etkilere karşı büyük bir direnç göstererek varlığını sürdüren madde veya de-ğerler bütünü.

Kanıt

Bir bilimsel açıklamaya temel oluşturan ya da destekleyen düşünce, bilgi ve bulgu.

Kaynak

Bir tarih dönemi ve bu dö-nemin olaylarıyla ilgili bilgi sağlayan belge.

Kitabe

Tarihi olayın gerçekleştiği dönemde üretilmiş, döne-min teknolojik düzeyine göre yazı ya da çizim gibi biçimlerde olabilen bilgi kaynağı; yazıt.

Kitabe

18

Sözlük 1. Ünite

Tarih ve ZamanTEST

03

1. Bazı tarihçiler Osmanlı Devleti’nin Tanzimat Dönemi’nden itibaren Batı’yı örnek alarak Batı kontrolüne girdiğini ve bağımsızlığını kaybetmeye başladığını söyleyerek bu dönemi olumsuz bir süreç olarak anlatırlar. Buna karşılık kimi tarihçiler de Tanzimat Dönemi’nden itibaren modern devlet anlayışının benimsendiği ve günümüz Türkiye’sine giden olumlu bir süreci başlattığını ifade ederler.

Tanzimat Devri hakkında tarihçiler arasındafarklıgörüşlerinoluşması,

I. tarihî bilginin kesin olmadığı, II. tarihçiler arasında her zaman ittifak olmadığı, III. Tanzimat Devri’nin yeterince incelenmediği çıkarımlarındanhangilerininyapılmasınısağlar?


2. Miladi takvimin başlangıcından geriye doğru gidil-dikçe yılların sayısal değeri artmaktadır.

Buna göre 2019 yılında olduğumuz düşünül-düğünde,günümüzden5000yıl öncesinedenkgelentarihaşağıdakilerdenhangisidir?

A) MÖ 2981B) MS 3019C) MÖ 5019D) MÖ 7019E) MS 5019

3. Aşağıdaki verilen gelişmelerin tarihlerindenhangisidiğerlerinegöredahaazbelirgindir?

A) Kurtuluş Savaşı Mustafa Kemal Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkmasıyla başlamış-tır.

B) I. Dünya Savaşı devam ederken 1917 yılında Rusya’da Bolşevik Devrimi yaşanmıştır.

C) Osmanlı Devleti XIX. yüzyılın ikinci yarısında Balkan topraklarının büyük çoğunluğunu kaybet-miştir.

D) II. Meşrutiyet 1908 yılının Temmuz ayında ilan edilmiştir.

E) Osmanlı Devleti ilk dış borcunu 1854 yılında al-mıştır.

4. Tarihiçağlaraayırmanınamacı,

I. araştırılmasını kolaylaştırmak, II. öğrenilmesini kolaylaştırmak, III. dönemin koşullarını öğrenmek

durumlarındanhangileriileaçıklanabilir?


5. “Akıl yetisi birey için ne ise, tarih de insanlık için odur... Sadece tarih yoluyla bir halk, kendisi hakkın-da tam anlamıyla bilinçli olur.”

Arthur Schopenhauer’ın bu sözüne göre tarihbilimi,

I. toplumsal bilinç oluşturma, II. ortak kimliği ortaya koyma, III. millî kültürün gelişimini öğrenme

amaçlarındanhangilerineulaşılmasınısağlar?


6. Aynı şartlarda benzeri olaylar meydana gelebilirse de, “tarih tekerrür eder” yargısı yanlıştır. Zira ben-zer hadiselerin bile mutlaka birbirinden ayrıldıkları yönleri olduğu gibi; bu olayların özel şartları, değişik mekânları ve daha da önemlisi kahramanlarının farklı karakterleri, psikolojileri ile dış etkenleri vardır.

Buaçıklamayıyapanbirtarihçinin,

I. Tarihî olaylarla ilgili deney ve gözlem yapıla-maz.

II. Tarih bilimi fen bilimlerinden farklı yöntemler izler. III. Tarihî olayların oluşumunda çok çeşitli etmenler

söz konusudur. düşüncelerindenhangilerinibenimsediğisöyle-

nebilir?


Kronik

Değişik dönemlerde çağdaş ya da daha eski bir olayı ya da gelişmeleri anlatmak üzere oluşturulmuş tarihçe.

Kronoloji

Tarihsel olayların zaman açısından sırası; olayların zaman sırasına göre dizilişi; zamandizin, zamanbilim.

Lahit

Pişmiş toprak ya da taştan yapılan, ölünün yerleştirildiği bir tekne ile kapağından oluşan, üzeri işlenmiş sanduka.

Lahit

Milat

Tarih hesaplamalarında Hz. İsa’nın doğduğu kabul edilen gün.

Nesnellik

Kişinin bir konuya, duruma ya da olaya duygularını katmadan ve bir taraf tutmadan yaklaşabilmesi; objektiflik.

19

Sözlük 1. Ünite

7. Tarihî olaylar belirli bir coğrafyada gerçekleştiği ve bu coğrafyanın olayın oluşumu ve gelişiminde etkisi olduğundan dolayı olayların sebep ve sonuçlarının bütün yönleriyle anlaşılıp açıklanabilmesi için -------- bilinmesi gerekir.

Parçanın anlam bütünlüğünü sağlamak üzereboşbırakılanyereaşağıdakilerdenhangisigeti-rilmelidir?

A) olayın kahramanlarının B) üzerinden geçen süreninC) olayın geçtiği mekânınD) olayın olduğu dönemin siyasi koşullarınınE) olaydan etkilenen kimselerin

8. Tarih; insanların geçmişteki yaşayışlarını, birbir-leriyle olan ilişkilerini, yer ve zaman göstererek, neden-sonuç ilişkisi içerisinde inceleyen sosyal bir bilimdir.

Bu tanımda yer alan “birbirleriyle olan ilişkilerini” incelemeküzeretarihbilimiaşağıdakibilimdal-larındanhangisindenyararlanır?

A) FilolojiB) SosyolojiC) NümizmatikD) ArkeolojiE) İlahiyat

9. Tarih kesintisiz bir süreçtir ve tarihî olaylar arasında neden sonuç bağlantısı vardır. Bu nedenle belirli bir zaman dilimindeki olay, diğer dönemlerdeki olayla-rın nedeni ya da sonucu olabilmektedir.

Buna göre aşağıdaki olaylardan hangisi diğerolaylarındanedenidir?

A) Osmanlı Devleti’nde Sırp ve Yunan isyanlarının başlaması

B) XIX. yüzyılda Balkanlar’da milliyetçilik düşünce-sinin ön plana çıkması

C) Yunanistan’ın bağımsızlığını kazanmasıD) Sırpların bağımsızlık elde etmesiE) Fransız İhtilali’nin gerçekleşmesi

10. Gündelik hayatta Hicri takvim kullanılırken 1839 yılından itibaren Osmanlı Devleti’nde mali işlerde aksama olmaması için Rumi takvim kullanılmıştır.

Bunagöretakvimlerinhazırlanmasında,

I. toplumsal ihtiyaçlar, II. ekonomik gereklilikler, III. uluslararası rekabet

düşüncelerinden hangilerinin dikkate alındığısavunulabilir?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

11. Türkiye’de resmî tatil olan Ramazan ve Kurban bay-ramları her yıl bir önceki yıla göre yaklaşık 10 gün erken kutlanmaktadır.

Budurumuntemelnedeniaşağıdakilerdenhan-gisidir?

A) Resmî tatillerin farklı günlere getirilmek istenmesiB) Resmî tatillerin uzunluklarının değişmesiC) Dinî bayramların Hicri takvime göre düzenlen-

mesiD) Miladi takvimin başlangıcının 1 Ocak olmasıE) Dünyada en çok kullanılan takvimin Miladi tak-

vim olması

12. AlmantarihçiLeopoldvonRanke’nin “Araştırdığı döneme kendisini götürebilen insan tarihçidir.” sö-züyletarihbiliminin;

I. tarihî olayı kendi dönemi içinde değerlendirmek gerektiği,

II. yeni bulgular ışığında tarihî bilgilerin değişebile-ceği,

III. tarih araştırmasında neden-sonuç ilişkisinin dik-kate alınması gerektiği

özelliklerindenhangilerinivurguladığısavunula-bilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III

Nümizmatik

Eski para ve madalyaların tarihi ve tanımıyla uğraşan bilim.

Objektiflik

Öznenin kendi duygu, görüş ve ön yargılarından uzakta kalarak ve herhangi bir etki altında da kalmadan bir nesneyi kavrama niteliği; nesnellik.

Olay

Belirli bir zamanda ve belirli bir yerde insan etkinlikleri sonucu meydana gelen du-rumlar ve bu durumlardan ortaya çıkan koşullar.

Olgu

Tarihî olayların uzun zaman içinde kanunlara dönüş-mesi, yeni bir hal alması ve insana tesir etmesine denir.

Seyahatname

Bir yazarın gezip gördüğü yerlerden edindiği bilgi ve izlenimlerini anlattığı eser.

Seyahatname

20

Sözlük 1. Ünite

Tarih ve ZamanTEST

04

1. Kanuni Sultan Süleyman zamanının en önemli hat sanatçılarından birisi olan Ahmed Karahisari hat sanatında Yakut-ı Mustasımi akımını benimsemiş ve en güzel örneklerini vermiştir. En önemli eseri Kanuni Sultan Süleyman’ın isteği üzerine yaz-dığı ve Topkapı Müzesi’nde sergilenen Kur’an-ı Kerim’dir. Aynı zamanda Piyale Paşa Camii ve Süleymaniye Camii’nin kubbe hatlarını yazmıştır. Şeyh Hamdullah ve Hafız Osman ile birlikte en bü-yük üç Osmanlı hattatından biri olarak kabul edilir.

Ahmed Karahisari hakkında araştırma yaparakyukarıdakisonuçlaraulaşanbirtarihçinin,

I. sanat tarihi, II. paleografya, III. heraldik bilimlerinin hangilerinden faydalanmış olması

beklenebilir?


2. Mısırlılar tarafından güneş yılı esasına göre oluştu-rulan takvim Roma Hükümdarı Julius Caesar (Jül Sezar) zamanında yeniden düzenlenmiş ve “Jülien (Jülyen) takvimi” adıyla kullanılmaya başlanmıştır. Daha sonra Jülien takvimi, Papa XIII. Gregorious tarafından yeniden oluşturularak “Gregoryen takvi-mi” adını almıştır.

Tarihî gelişimi verilen bu takvim aşağıdakiler-denhangisidir?

A) Asur takvimiB) Bizans takvimiC) Rumi takvimD) Miladi takvimE) Germanik takvim

3. I. MÖ 725 II. MÖ 1453 III. MS 1 IV. MÖ 100 V. MS 394 Yukarıda verilen tarihlerdeki en büyük yıl farkı

hangileriarasındadır?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve V D) III ve IV E) III ve V

4. Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicre-tini (622) başlangıç yılı olarak esas almış olanHicri takviminaşağıdakiözelliklerdenhangisinitaşıdığısavunulamaz?

A) Güneş yılı esasına dayanmaktadır. B) Kamerî takvim olarak da adlandırılır. C) Ülkemizde 1926 yılına kadar yürürlükte olmuş-

tur. D) Dinî ay ve günlerin belirlenmesinde kullanılır. E) Hz. Ömer Dönemi’nde hazırlanmıştır.

5. “İnsan fikir ve faaliyetlerinin sonuçlarının toplamı demek olan tarihi, bazıları yalnız devletlerin ku-rumları ve (onların) karşılıklı ilişkileri ile sınırlamak isterler. Olayları olduğu gibi nakil ve hikâye etme taraftarı olanların ileri sürdükleri bu fikir, tarihi bir ilim olarak düzenlemek ve şekillendirmek isteyenler tarafından asla kabul edilemez.”

Köprülüzade Mehmed Fuad

Busözegörekabuledilemezolandurumaşağı-dakilerdenhangisidir?

A) Tarihin bilim dalı olmadığının düşünülmesiB) Tarihî olayların yeterince araştırılmamasıC) İnsanların tarih bilimiyle yeterince ilgilenmemesiD) Tarihin diğer bilimlerle ilişkisinin göz ardı edilmesiE) Tarihin sadece devletlerin faaliyetleri ile sınırlı

olması

6. Herhangi bir yüzyılda veya çağda dünyanın her yerinde aynı siyasi, sosyal, kültürel özelliklerin görülmesi beklenemez.

Aşağıdakilerdenhangisibudurumundoğalbirsonucudur?

A) Tarihî dönemlendirmelerin coğrafyalara göre farklılık göstermesi

B) Tarihçiler arasında çağ kavramlarında ittifak oluşması

C) Dünyada ortak takvimlerin kullanılmasıD) Coğrafi özelliklerin insan yaşamına etki etmesiE) Devletler arasında siyasi anlaşmazlıklar yaşan-

ması

Sosyal Bilimler

Tarih, ekonomi, kültür, sanat, edebiyat, gibi top-lumsal alanları, kendilerine özgü bilimsel yaklaşımlar ve yöntemlerle incelemeye, anlamaya, yorumlamaya çalışan bilimler topluluğu; toplumsal bilimler.

Sosyoloji

Toplum ve insanın etkile-şimi üzerinde çalışan bir bilim dalı; toplumbilim.

Tarama

Bir konuda bilgi, terim, sözcük toplamak amacıyla kitapları, yayınları ve de-ğişik kaynakları inceleme, araştırma.

Tahlil

Bilimsel verilerin kar-şılaştırmalarda ve belirli ko-nularda kullanılmak üzere düzenlenmesi; çözümleme.

Takvim

Bir yılın günlerini, aylarını, sayılı günlerini gösteren, değişik biçimlerde yapılmış çizelge veya defter

Tarih

Ulusların geçmişte mey-dana getirdikleri kültür ürünlerini, kurdukları siya-sal ve ekonomik ilişkileri, yaptıkları savaşları belirli disiplinler içinde inceleyen bilim dalıdır. Tarih bilimi geçmişteki olayları yer ve zaman göstererek neden-sonuç ilişkisi içinde açıklamaya çalışır.

Documents

iletişim Yayınları“terimleri” ansiklopedik bir düzen içinde açıkladık. Sevgili Öğrencimiz, Sınava hazırlanmak için sen hazırsan biz Kafa Dengi Yayınları olarak