VEUILITE / UNIVERZITET VITEZ" TRAVNIKFAKULTET PRAVNIH NAUKASTUDIJ I CIKLUSA - III GODINASMJER: OPE PRAVO

OIVLJAVANJE INTEGRACIONOG PROCESA

SEMINARSKI RAD

Travnik, decembar 2012.

SVEUILITE / UNIVERZITET VITEZ" TRAVNIK FAKULTET PRAVNIH NAUKA STUDIJ I CIKLUSA - III GODINA SMJER: OPE PRAVO

OIVLJAVANJE INTEGRACIONOG PROCESA

SEMINARSKI RAD

SADRAJ

PREDGOVOR31.UVOD41.1.Predmet, objekt i problem istraivanja41.2.Glavna hipoteza i pomone hipoteze41.3. Svrha i cilj istraivanja51.4.Metode istraivanja51.5.Struktura rada52. GDJE PRESTAJU UGOVORI POINJU PREGOVORI72.1. Ideja o multilateralnoj saradnji u Evropi72.2. Tri Ugovora83. BIJELA KNJIGA124.JEDINSTVENI EVROPSKI AKT185.ZAKLJUAK21LITERATURA23

PREDGOVOR

Integracioni projekat u razvoju Evropske unije u dananjem smislu predstavlja period od skoro trideset godina kada je formalno uinjeno veoma malo, ali putem pregovora i ekanja da politika situacija bude dovoljno zrela uinjeno je veoma mnogo, vjerovatno ak i kljune stvari.

Dva kljuna dokumenta iz tog perioda Bijela knjiga 92 i Jedinstveni Evropski akt predstavljaju utemeljenje budue Evropske unije.

Iz tog razloga, ova tema je viestruko znaajna i zanimljiva. Osim dobrih pouka o diplomatiji, analizom ove teme moe se pratiti situacija u Evropi nakon Drugog svjetskog rata.

1.UVOD

1.1.Predmet, objekt i problem istraivanja

Predmet i objekt istraivanja predstavlja tridesetogodinji period koji se u literaturi naziva oivljavanje integracionog procesa, a odnosi se na kompleksan niz meunarodnih odnosa, pregovora i meunarodnih akata koji su nastali kao njihov rezultat, a predstavljaju temelje dananje moderne Evropske unije.

1.2.Glavna hipoteza i pomone hipoteze

Glavna hipoteza rada je da je integracioni proces utemeljio Evropsku uniju prvenstveno putem pregovora i sazrijevanja politike situacije. Laiki reeno, ispipivavanje situacije i sazrelosti za Uniju trajalo je trideset godina i predstavlja vrste temelje dananje Evropske unije, koji su ustanovljeni Bijelom knjigom i Jedinstvenim evropskim aktom.

Pomone hipoteze u radu su:1. PH. Period oivljavanja integracionog procesa predstavlja niz pregovora koji su voeni tokom trideset godina2. PH. Dva akta koja su nastala za vrijeme oivljavanja integracionog procesa predstavljaju temelje Evropske unije u dananjem smislu3. PH. Jaanje uloge Evropskog suda i njegova praksa znaajno je doprinijela ujedinjenju zemalja Evrope na polju vanjske politike4. PH. Tokom integracionog projekta postalo je jasno da Evropa treba zajednicu koja e predstavljati silu jednaku amerikoj 5. PH. Jedinstvenim Evropskim Aktom proirena je i pojaana uloga Evropske zajednice

1.3. Svrha i cilj istraivanjaSvrha istraivanja je da se ukae na znaaj neformalnih i formalnih pregovora koji ne rezultiraju uvijek znaajnim ugovorima. Iako se pod Osnivakim ugovorima ne misli na Jedinstveni Evropski Akt i Bijelu knjigu 92, nego prije svega na Ugovor o Evropskoj uniji sa prethodna dva ugovora o zajednicama, injenica je da je Ugovor o Evropskoj uniji nastao kao posljedica Bijele knjige 92 i Jedinstvenog Evropskog Akta.Cilj istraivanja je pokazati da osim Osnivakih ugovora, i Bijela knjiga 92 i Jedinstveni Evropski Akt predstavljaju najznaajnije dokumente Evropske unije.

1.4.Metode istraivanja

U istraivanju je primijenjen irok spektar metoda, koje treba da doprinesu uspjenosti rada i kvalitetnim rezultatima istraivanja: Metoda analize i sinteze Metoda dokazivanja i opovrgavanja Historijska metoda, Metoda indukcije i dedukcije i Deskriptivna metoda.

1.5.Struktura rada

Koristei preteno historijski metod, rad hronoloki prikazujes proces oivanja integracione ideje. Analitiko sintetikim metodom ukazuje se na pojedine odredbe i situacije i posljedice koje su one proizvele u integracijskom procesu.

Prvi dio rada prikazuje i analizira politiku klimu i dokumente koji predstavljaju pokuaje integracije evropskih zemalja.

Drugi dio rada, bavi se veoma konkretno dokumentima koji jesu integrisali zemlje lanice uspostavom prioriteta prava Zajednice nad pravom zemalja lanica, ali i brojnim drugim segmentima zajednitva.Zakljuno, iznosi se generalni zakljuak uz osvrt na glavnu hipotezu rada i pomone hipoteze.

2. GDJE PRESTAJU UGOVORI POINJU PREGOVORI

2.1. Ideja o multilateralnoj saradnji u Evropi

Multilateralna saradnja u Evropi je relativno nov fenomen koji je nastao i razvijao se u periodu nakon II svjetskog rata. Evropski odnosi u prethodnim periodima (prije i nakon I svetskog rata) uglavnom su karakteristini po bilateralizmu kao osnovnom obliku saradnje izmeu evropskih zemalja. Pri tome, Drutvo naroda koje je imalo vokaciju da postane svjetska politika organizacija sa ciljem odravanja mira, nije imalo veih uspjeha.

U periodu izmeu dva svjetska rata pokrenuto je i vie evropskih inicijativa sa ciljem stvaranja evropske politike organizacije za saradnju (evropska unija i slino) kojom bi bilo prevazieno stanje stalnih sukoba izmeu evropskih zemalja. Meutim, nijedna od ovih inicijativa nije uspjela. Meu znaajnije inicijative, trebalo bi pomenuti Panevropsku uniju, privatno udruenje koje je formirao grof Kudenov-Kalergi (Be, 1922. godine) uz podrku nekih od znaajnih politikih linosti i pokreta Centralne Evrope. Jo znaajniji je bio zvanini prijedlog francuskog ministra inostranih poslova A. Brijana, koji je u jednom govoru pred Drutvom naroda 1929. godine predloio uspostavljanje federalnih veza izmeu evropskih naroda. Ovaj prijedlog je naredne godine institucionalizovan (francuski memorandum), pa je Drutvo naroda formiralo i posebnu Komisiju za razmatranje Evropske unije, iji rad, u nepovoljnim meunarodnim okolnostima, nije dugo trajao (19301932. godine).

Nakon tragedije Drugog svjetskog rata, u kome je vei dio Evrope i njenog naslijea ne samo fiziki, nego i moralno razoren, ideje o evropskoj saradnji i integraciji kao nainu obnove i razvoja novih evropskih odnosa ponovo dobijaju na snazi. Tako u svom govoru odranom 19.9.1946. Vinston eril poziva na pomirenje izmeu Francuske i Njemake i na stvaranje Sjedinjenih evropskih drava. Raznovrsne panevropske inicijative nakon II svjetskog rata kulminiraju sa odravanjem Panevropskog kongresa, maja 1948. godine u Hagu, na kome je predloeno formiranje Vijea Evrope.[footnoteRef:2] [2: Duko Lopandi, Reforma Evropske Unije, Zapadni Balkan i Srbija, Institut ekonomskih nauka, Beograd, 2007. str 12]

Tri godine kasnije, potpisan je prvi Ugovor koji je oznaio poetak evropskih integracija i multilateralnosti.

2.2. Tri Ugovora

U narednim godinama kreirala su u okviru ove ideje o ujedinjenosti Evrope tri Ugovora koji su dali novi tok historiji Evropske unije.

Pojam Evropske zajednice oznaava prve tri zajednice evropskih drava: Evropskuzajednicu za ugalj i elik (1951./1952.), Evropsku ekonomsku zajednicu (1957./1958.) i Evropsku zajednicu za atomsku energiju (1957./1958). Ugovorom o Evropskoj uniji (1992./1993.) Evropska ekonomska zajednica preimenovana je u Evropsku zajednicu i postala je dio prvog stuba Evropske unije stub Zajednica. Dio ovog stuba postale su i Evropska zajednica za ugalj i elik i Euratom.

Ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i elik potpisan je 18. aprila 1951. u Parizu, a stupio je na snagu 24. jula 1952. Ovaj ugovor esto se naziva Pariskim ugovorom. Ugovor su potpisale: Belgija, Francuska, Holandija, Italija, Luksemburg i Njemaka i njime je osnovana prva Evropska zajednica Evropska zajednica za ugalj i elik. Potpisivanje Ugovora slijedilo je inicijativu Roberata umana, tadanjeg francuskog ministra vanjskih poslova, o stavljanju francusko-njemake proizvodnje i distribucije uglja i elika u nadlenost zajednikih institucija, koja je objavljena u tzv. umanovom planu 1950. godine. Cilj Ugovora bio je stvaranje zajednikog trita uglja i elika te unapreenje razvoja ekonomije, rast zaposlenosti i ivotnog standarda u zemljama potpisnicama. Zajedniko trite uglja, eljeza i starog eljeza zvanino je uspostavljeno 10. februara 1953., a elika 1. maja 1953. Stvaranje zajednikog trita uglja i elika podrazumijevalo je osiguravanje potpisnicama Ugovora jednakog pristupa resursima i sredstvima proizvodnje, uvoenje niih cijena i poboljanje uslova rada te modernizaciju proizvodnje i poveanje trgovine na meunarodnom nivou. Takoer, stvaranje zajednikog trita uglja i elika podrazumijevalo je uvoenje slobodne trgovine ovim robama bez carina i taksi, zabranu mjera i prakse diskriminacije ili drugih mjera podsticaja koje su do tada bile vaee u dravama potpisnicama Ugovora.[footnoteRef:3] [3: Grupa autora, Pojmovnik evropskih integracija, Direkcija za evropske integracije, Sarajevo 2010., str 85]

Ugovorom su stvorene i institucije iji je zadatak bio njegovo provoenje: Visoka vlast (sada Evropska komisija), Skuptina (sada Evropski parlament) i Vijee ministara (sada Vijee EU) i Sud pravde (sada Sud pravde Evropskih zajednica), koje sada imaju status institucija Evropske unije. Ugovor o uspostavljanju Evropske zajednice za ugalj i elik bio je potpisan na 50 godina i istekao je 23. jula 2002., a time je i prva Evropska zajednica (Evropska zajednica za ugalj i elik) prestala postojati. Pitanja vezana za ugalj i elik su Ugovorom o Evropskoj uniji prenesena u Ugovor o Evropskoj zajednici i dio su prvog stuba Evropske unije (stub Zajednice).[footnoteRef:4] [4: Direkcija za Evropske integracije, http://www.dei.gov.ba/dokumenti/?id=4897, pristupljeno: 04.12.2012.]

Na tragu ovog uspjeha, ali i u sjeni evropske i svjetske vojnopolitike situacije ( Korejski rat), ve pomenutih est drava pravi naredni korak i pokuava uspostaviti zajednicu u oblasti odbrane. U tom cilju 1952.godine, zakljuuju poseban Ugovor o osnivanju Evropske odbrambene zajednice (EOZ), ali on ostaje nerealizovan zato to je francuski Parlament odbio da ga ratifikuje. Kao razlog neuspjeha u ovoms luaju se najlee navode tri uzroka:

1. Nespremnost Francuske da se suoi sa makar i djeliminim naoruavanjem Njemake,2. Odustvo Velike Britanije u to vrijeme vojno najsnanije evropske drave, ali i drave koja jasno daje prednost ekspanziji ve osnovanog NATO-a.3. Nepostojanje zajednike vanjske politike kojoj bi odbrambeni savez trebao da slui.

Isti period prati neuspio pokuaj uspostavljanja Evropske politike zajednice (EPZ) iji su principi i institucionalni okvir bili konano koncipirani tokom 1953.godine. Povodom institucionalnog ustrojstva Evropske politike zajednice, vrijedi istai da je uz Izvrni savjet, Savjet ministara i Sud, ova organizacija trebalo da ima i Parlament kao predstavniko tijelo birano na prostoru zajednice kao cjeline.Bez sumnje, ova sekvenca je u loginoj vezi sa upravo pomenutim neuspjehom u oblasti odbrane, ali i indikator preuranjenosti ideje politikog ujedinjenja. Naravno, ova ideja nee nestati iz evropskog diskursa, osobito u krugu intelektualne i politike elite, ali na dnevni red nee stii tokom narednih tridesetak godina. tavie, kao to e se vidjeti, realizacija ove ideje kod drava lanica sada ve njih 12 je ponovo bila u znaku kolebanja poetkom devdesetih.[footnoteRef:5] [5: Nevenko Misita, Osnovi prava Evropske unije, Pravni Fakultet Univerziteta u Sarajevu, 2007., str 17]

Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici potpisan je 25. marta 1957. u Rimu, a stupio je na snagu 1. januara 1958. Drave potpisnice Ugovora su: Belgija, Francuska, Holandija, Italija, Luksemburg i Njemaka i njime je uspostavljena druga Evropska zajednica Evropska ekonomska zajednica. Uz Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici potpisan je i Ugovor o Evropskoj zajednici za atomsku energiju Euratom (1957.). Ovi ugovori nazivaju se Rimskim ugovorima, a esto se sam Ugovor o Evropskoj ekonomskoj zajednici naziva Rimskim ugovorom. Ugovoru o Evropskoj ekonomskoj zajednici prethodio je Ugovor o Evropskoj zajednici za ugalj i elik (1951./1952.) te neuspjeli pokuaji osnivanja Evropske odbrambene zajednice (1954.).

Ciljevi Ugovora o Evropskoj ekonomskoj zajednici bili su uspostavljanje zajednikog trita i davanje politike dimenzije razvoju bliskih veza evropskih drava. Ugovorom o Evropskoj ekonomskoj zajednici uspostavljena je carinska unija meu dravama potpisnicama, tj. ukinute su kvote i carinska ogranienja na meusobnu trgovinsku razmjenu te su uvedene zajednike carinske tarife prema treim zemljama.

Ugovorom su uspostavljene zajednike poljoprivredne, trgovinske i transportne politike, a njih su slijedile aktivnosti na uspostavljanju zajednike regionalne, industrijske i socijalne te politike okolia. Kljuni rezultat Ugovora je uspostavljanjezajednikog trita te polaganje temelja za uspostavljanje dananjeg unutranjeg trita Evropske unije. Ugovorom je predvieno da se u roku od 12 godina uspostavizajedniko trite koje bi se temeljilo na slobodnom kretanju ljudi, usluga, roba i kapitala, a na osnovu Evropskog jedinstvenog akta (1986./ 1987.) 1. januara 1993. zvanino je uspostavljeno i unutranje trite Evropske unije.

Za provoenje Ugovora osigurana je institucionalna struktura: Visoka vlast (danasEvropska komisija), Vijee ministara (danas Vijee EU), Ekonomski i socijalni odbor, te Skuptina (danas Evropski parlament) i Sud pravde (danas Sud pravde Evropskih zajednica) koje je dijelila sa ostale dvije zajednice (Evropskom zajednicom za ugalj i elik i Evropskom zajednicom za atomsku energiju). Uveden je mehanizam odluivanja (institucionalni trougao) na kojem se zasniva proces odluivanja u sadanjoj Evropskoj uniji.[footnoteRef:6] [6: Opus citatum, Pojmovik evropskih integracija, str 245]

3. BIJELA KNJIGA

Prije samog izlaganja o Bijeloj knjizi, neophodno je staviti nekoliko napomena o politikoj saradnji u Evropi izmeu Rimskih ugovora i Bijele knjige.

Evropska politika saradnja je sistem saradnje i usaglaavanja drava lanica Evropske unije u oblasti vanjske politike. Uvedena je 1970. godine na osnovu tzv. Davignon-izvjetaja, koji je predviao uspostavljanje saradnje izmeu est drava lanica tadanje Evropske ekonomske zajednice (Belgija, Francuska, Holandija, Italija, Luksemburg i Njemaka) u oblasti vanjske politike te preporuio da drave lanice treba da govore jednim glasom na meunarodnom nivou.

Na Parikom samitu efova drava lanica, koji je dran u decembru 1974.godine, pozvan je, tadanji premijer Belgije Leo Tindeman da kreira nacrt Evropske unije na osnovama pripremljenih izvjetaja za Evropski parlament, Komisiju i Sud, i da, kasnije konsultuje vlade i iroku javnost.Tindemanov izvjetaj je u decembru 1975.godine ustanovio listu prioriteta za Zajednicu, ali nije sadravao konkretne prijedloge. Jedini uspjeh ovog izvjetaja je to je Savjetu Evrope, Komisiji i Ministrima naloeno da jednom godinje podnose izvjetaje o uinjenom napretku prema Evropskoj uniji.[footnoteRef:7] [7: Koen Lenaerts, et Van Nuffel, European Union Law, Sweet & Maxwell, London, 2011., str 34]

Bijela knjiga je dokument Evropske komisije koji sadri prijedloge buduih aktivnosti Zajednice u odreenim oblastima. Bijela knjiga, u odreenim sluajevima,slijedi zelenu knjigu, dokument koji Evropska komisija izdaje kako bi poela savjetovanje o odreenom pitanju na evropskom nivou.

Najznaajniji dokument ove vrste Evropska komisija pripremila je 1985. godine, sciljem uspostavljanja unutranjeg trita EU.

Iza bijele knjige stoji specifina mjeavina unutranjih i vanjskih faktora. Povodom prvih, treba se prisjetiti da je ovo period oivaljavanja integracionog procesa, oznaen prijemom est novih drava lanica (Velika Britanija, Irska, Danska, Grka, Portugal i panija) i obnovljenim entuzijazmom u odnosu na eventualni prodor u prostore politike saradnje.

U tim okolnostima pojavie se prve politike inicijative za oivaljavanje komunitarnog projekta, odnosno njegovo sadrinsko produbljivanje, tzv. Gener Kolumbo plan iz 1981.godine. No, u mjeri u kojoj je ovo podrazumijevalo naglaeniju trino-kompetitivnu orijentaciju, opet izostaje podrka svih vodeih drava (Francuska), a nastojanja na politikom planu ne idu dalje od Sveane izjave o Evropskoj uniji efova vlada i drava iz 1983.godine. Ipak, iako je ova deklaracija ostala kod generalnih nagovjetaja u odnosu na politiki uniju, neto konkretniji stavovi su se odnosili na potrebu okonanja procesa uspostavljanja unutranjeg trita, osobito u odnosu na tzv. etiri komunitarne slobode: robe, usluge, radna snaga / ljudi i kapital).

U paralelnom procesu, pritisak u pravcu jaanja ekonomske i politike saradnje u okviru Evropske zajednice raste i na nivou nevladine ekonomske i intelektualne elite, i utoliko mimo Komisije i Savjeta. Naime, dok instrijski lobi zagovara jaanje ekonomske saradnje i na taj nain kompetitivnog poloaja Zajednice na svjetskom tritu, Evropski parlament poetkom 1984. Usvaja nacrt Ugovora o Evropskoj uniji, kojeg ne upuuje vladama drava lanica nego njihovim parlamentima.Uz ostalo, iza ovog stoji injenica da se Evropski parlament osjetio ojaanim nakon prvih neposrednih izbora, a time i irom demokratskom legitimacijom, a u tom pravcu je djelovao i njegov predsjedavajui, priznati evrofederalista Spineli.Generalno povoljna reakcija nacionalnih parlamenata prisiljava vlade drava lanica na poduzimanje odgovarajuih odbrambenih mjera, koje se, u skladu sa klasinom emom materijalizuju u vidu osnivanja dva specijalna komiteta. Prvog, sa zadatkom da ispita mogunosti eventualne institucionalne reforme, tzv Dod komitet i, drugog, koji bi to isto uinio povodom konstituisanja Evrope naroda, tzv Andonino komitet.[footnoteRef:8] [8: Op cit Osnovi evropskog prava, str 41]

Iako brojne, pomenute inicijative su i dalje u potrazi za svodnom idejom sa oito naglaenijimm problemima u kontekstu eventualne dublje politike saradnje.

Teko je odrediti ono to je najbitnije za dogaaje koji slijede na planu institucionalne i pravne rekonstrukcije Zajednice, no jedan od nesumnjivo znaajnih momenata jeste konstituisanje nove Komisije obavljeno 1984.godine. Naime, na njeno elo dolazi ak Delor, sa ve jasno profiliranom vizijom jaanja ekonomskog jedinstva na putu konanog stvaranja onog to je sve manje zajedniko, a sve vie unutranje, odnosno jedinstveno trite.

Dakle, Bijela knjiga je obuhvatan program mjera na usklaivanju preostalih trgovinskih ogranienja, odgovarajue harmonizacije i usklaivanja nacionalnih propisa i poreskih mehanizama te jaanja saradnje u oblasti monetarne politike sa pogledom na neizbjene politikopravne konsekvence. U tom cilju ovaj dokument predvia uklanjanje preostalih fizikih, tehnikih i fiskalnih prepreka slobodnom prometu robe, usluga, radne snage i kapitala do poetka 1992.godine.[footnoteRef:9] [9: Opus citatum, Osnovi evropskog prava, str 42]

Bijela knjiga o dovretku unutranjeg trita sadravala je 300 prijedloga za ukidanje fizikih, tehnikih i fiskalnih barijera prilikom stvaranja unutranjeg trita, s vremenskim rokom do 1992. godine. Od tih 300 prijedloga, 282 pretoena su u uredbe i direktive, od kojih je do 31. decembra 1992. vie od 90 % i provedeno u djelo.[footnoteRef:10] [10: Opus citatum, Pojmovnik evropskih integracija, str 35]

Jedan od rijetkih teoretiara koji se bavio kompleksnou problema Evropske zajednice, ali i Unije te eklektino promatrao sva zbivanja unutar razvoja je i Dozef Vajler[footnoteRef:11], koji o politikoj podlozi Bijele knjige i njenim rezultatima navodi kako je ona utemeljitelj Evropske unije i ujednaenosti glasanja. [11: Dozef H Vajler, Ustav Evrope, Filip Vinji, Beograd, 2002.]

Iz male koliine dostupnih empirijskih dokaza, poznato je da politika konsenzusa nije u znatnijoj meri uticala na voenje politike u toku 1960-ih, 1970-ih, i na ulasku u 1980-te. Meutim, Zajednica je u znatno veoj mjeri nesposobna da odgovori na nove izazove koji su zahtijevali stvarne izbore politika. Tako, dok politika konsenzusa (manifestacije povienog Glasa) objanjava relativnu smirenost sa kojom su se granice nadlenosti Zajednice sruile u toku 1970-ih, ovaj isti model konsenzusa takoe objanjava i zato je, u okviru proirene nadlenosti Zajednice ona bila nesposobna da shvati svoje najtradicionalnije i najfundamentalnije ciljeve, kao to je stvaranje jedinstvenog trita za etiri proizvodna faktora. Sa strukturalistike take gledita, jedna kritika prepreka ovim ciljevima bio je porast broja drava lanica. U toku samo jedne decenije, broj drava lanica se udvostruio.

Nove drave lanice ule su u Zajednicu sa procesima odluivanja stvorenim u toku osnivakog perioda, koji se nisu promijenili ne bi li se prilagodili poveanom broju uesnika. Postizanje konsenzusa izmeu poetnih est ve je bilo dovoljno teko. To je sutinski postalo jo tee sa poveanjem na devet, a realno iscrpljujue kada je broj porastao na dvanaest. Uz to, ulazak najpre Velike Britanije, Irske i Danske, a zatim Grke, panije i Portugalije, prouzrokovao je da Zajednica izgubi odreenu homogenost u percepciji politike i kulturne orijentacije. Ovaj gubitak homogenosti naglasio je problem koji bi postojao u svakom sluaju i zbog iste igre brojeva. Odluivanje u Zajednici zapalo je u teku depresiju. Ne iznenauje da je skoro svaka inicijativa izmeu 1980. i donoenja Jedinstvenog evropskog akta, priznavala potrebu da se izmijene procesi odluivanja, obino prelaskom na neku vrstu veinskog glasanja.

Jo jedan strukturni elemenat je podstakao promjenu. Nastajanje pravila u vezi sa slobodnim kretanjem robe i drugih proizvodnih faktora izmeu drava lanica, stvorilo je zakonodavni jaz u evropskoj politikoj zajednici. Rigorozna (i hrabra) sudska praksa Suda pravde ozbiljno je ograniila sposobnost drava lanica da usvajaju protekcionistike mere vis-a-vis jedna druge. I zaista, ona je otila dalje. Sud je smatrao da kada Zajednica jedanput uvede mjere kojima regulie necarinske barijere kretanja robe, ovakve mjere bi imale pree pravo u odnosu na sve naknadno donijete mjere u legislativi drava lanica kojima bi se naruavale postojee mjere Zajednice.

Osim toga, vano je podsjetiti se da je to bila oblast u kojoj je, prema Ugovoru, predvieno jednoglasno odluivanje. Pravilo iz Ugovora o odluivanju i sudska praksa Suda o dejstvu preeg prava koje ima takvo odluivanje, kombinovali su se kako bi ohladili klimu u kojoj su Zajednica i njene drave lanice trebalo da donesu kritine odluke o eliminaciji brojnih barijera pravom zajednikom tritu. Nije bilo teko samo postizanje konsenzusa o jednoj normi Zajednice kojom bi trebalo zamijeniti razliite norme drava lanica, ve je takoe postojao sve vei strah da bi takva norma, kada se jednom usvoji, zarobila drave lanice u disciplini iz koje one ne bi mogle da se izvuku bez ponovnog postizanja jednoglasnosti.

Ako bi se u Zajednici jedanput postigla saglasnost o normi o, na primjer, dozvoljenoj koliini olova u benzinu, nijedna drava lanica ne bi naknadno mogla smanjiti ovu koliinu bez pristanka svih dvanaest drava lanica kroz proces odluivanja u Zajednici. Kombinacija pravne strukture i politikog procesa je ustajala protiv svakog lakog konsenzusa ak i u neprotekcionistikoj politici.

Duboka politika osetljivost Bijele knjige Komisije u kojoj je izloen program za 1992. godinu, postaje jasna u ovom kontekstu, kao i njen krajnji uspjeh. Za razliku od svih ranijih pokuaja i prijedloga za oivljavanje Zajednice, Bijela knjiga 1992, iako inovativna po svojoj koncepciji Evrope bez granica, bila je u potpunosti funkcionalna.

Ona je obiljeila naizgled nekontroverzni cilj ostvarenja unutranjeg trita, i, u obliku tehnike liste zakonodavnih rjeenja koja su neophodna, nekontroverzno sredstvo neophodno za postizanje tog cilja. Kritiki, njom je izbjegnuta svaka grandiozna institucionalna ema. Ovo je trebalo da se desi kao neizbjean rezultat onda kada se 1992. sprovede.

Zbog svog tehnokratskog pristupa, Bijela knjiga se naizgled obraala onima sa razliitim, esto suprotstavljenim, ideolokim koncepcijama o budunosti Evrope.

Za neke, ona je predstavljala ostvarenje starog sna o stvarnom zajednikom tritu koje bi, usljed neizbjene veze izmeu socijalnog i ekonomskog u modernim politikim ekonomijama, konano dovelo do proslavljenog i sve blieg ujedinjenja naroda Evrope".

Za druge, ona je ponudila viziju evropskog sna konano utopljenog u trite, i, to je vano, trita koje nije optereeno pretjeranom regulativom izgraenom u pojedinim dravama lanicama. Ukidanje regulative koja je stvarala prepreke trgovini unutar Zajednice bi, u ovom smislu, dovelo do ukidanja regulative uopte.

Klju uspjeha strategije 1992. bilo je prihvatanje veinskog glasanja u samim dravama lanicama. One su se odluile na ovaj korak ne kao na dramatian politiki korak prema viem nivou evropske integracije u apstraktu, ve vie kao diskretnu kontrolu tehnikoj neophodnosti u ostvarenju ,,nekontroverznih" ciljeva Bijele knjige. Ovaj potez naao je svoj izraz u najvanijoj odredbi Jedinstvenog evropskog akta, lanu 100A[footnoteRef:12]. [12: Opu citatum Ustav Evrope, str 93 - 102]

4.JEDINSTVENI EVROPSKI AKT

Evropska politika saradnja institucionalizirana je Jedinstvenim evropskim aktom (1986./1987.). Ona se zasnivala na principu meudravne saradnje i bila je striktno odvojena od zajednikih politika Zajednice. Podrazumijevala je razmjenu informacija i usaglaavanje jedinstvene pozicije, a kao model odluivanja primjenjivana je jednoglasnost. Drave lanice bile su obavezne da uzimaju u obzir i stav Evropskog parlamenta.

Jedinstveni evropski akt (JEA) je potpisan 17. Februara 1986.godine u Hagu, a stupio je na snagu 01. jula 1987.godine.

Uz preambulu, sadrina ovog ugovora je data u etiri segmenta: Zajednike odredbe, Odredbe o izmjenama Ugovora o osnivanju Evropskih zajednica, Odredbe o Evropskoj saradnji u vanjskoj politici i Ope i zavrne odredbe. Kako je i ranije istaknuto, osnovni cilj JEA je uspostavljanje unutranjeg trita, kojeg relevantna odredba definie kao oblast bez unutranjih granica u kojoj je osiguran slobodan promet robe, ljudi, usluga i kapitala.

Da bi podrao realizaciju ovog cilja, u okviru precizno specificiranog roka kraj 1992.godine, Jedinstveni evropski akt: Jaa komunitarni mehanizam odluivanja i utoliko proces usvajanja pravnih akata, prvenstveno uvoenjem: Principa (kvalifikovanog) veinskog odluivanja u Savjetu i Takozvanog postupka saradnje u kojem Evropski parlament dobija naglaeniju ulogu i u kojem se postavljaju odreene vremenske granice djelovanja. iri nadlenost Zajednice u odreenim oblastima kod kojih je komunitarna dimenzija ve bila prisutna, ali kojima je nedostajao odgovarajui formalno-ustavni status: Ekonomska i monetarna unija (EMU), Socijalna politika Regionalni razvoj, Istraivanje i tehnoloki razvoj, Zatita okoline. Najavljuje na nivou Ustavnog teksta: Evropski savjet kao tijelo koje okuplja efove drava i vlada i predsjednike Komisija, Sud prve instance kao tijelo koje je mogue dodati Evropskoj saradnji u oblasti vanjske politike.

Sam program uspostavljanja unutranjeg trita je podrazumijevao usvajanje nekoliko stotina komunitarnih pravnih akata, prvenstveno direktiva. Tom je cilju trebao da slui relaksirani zakonodavni mehanizam, odnosno naglaena uloga veinskog odluivanja u Savjetu. Otuda, ranije pomenuti lan 100A postaje centralna taka procesa tzv pozitivne integracije, u ostvarivanju osnovnih sloboda na komunitarnom tritu posredstvom donoenja novih propisa, odnosno usaglaavanja postojeih nacionalnih pravnih reima.[footnoteRef:13] [13: Opus citatum, Osnovi evropskog prava, str 44]

Snaga Evropskog suda ogleda se u tome da je glaavajui odreene nacionalne propise protivnim Osnivakim ugovorima i propisima donijetim na osnovu njih, Evropski sud integrisao ukidanjem, a ne donoenjem pravnim normi. Zbog navedenog, JEA se smatra i ustavnim fiksiranjem judikature nagovijetene uvenim sluajem Cassis, u kojem je Sud povodom tumaenja i primjene Ugovora stao iza principa zemlje porijekla i / ili principa uzajamnog priznavanja pravnih reima-propisa-standarda u odnosu na slobodan promet robe na komunitarnom tritu.

Prethodno pomenuti princip veinskog odluivanja imao je kljuni znaaj u Jedinstvenom evropskom aktu i veini aktivnosti zajednice Povratak (okretanje)" veinskom glasanju konstituie transformaciju podjednake vanosti u odnosu na transfromacije koje su se ranije odigrale u ivotu Zajednice usljed promena koje su se ranije desile. Za razliku od veine njihovih drugih meunarodnih i transnacionalnihiskustava, drave lanice sada su suoene sa obavezujuim norrnama, usvojenim u cjelosti ili potpuno protiv njihove volje, sa direktnim efektom na njihove pravne poretke.

Na primjer, 1989. godine Savjet je malom veinom glasova, na osnovu lana IOOA, usvojio novo uputstvo Zajednice o obiljeavanju cigareta, kojom se specifikuje sadraj obaveznih upozorenja. Proizvoai moraju da izaberu upozorenje koje e tampati na svakom pakovanju cigareta. Direktiva je bila vatreno osporavana, ne zbog sadraja upozorenja niti zbog principa upozoravanja, ve zato to je jedna od drava lanica osporila nadlenost Savjeta (u sastavu Saveta ministara zdravlja), da usvaja regulativu iji je predmet zdravlje. Striktno govorei, da bi se ostvarilo zajedniko trite proizvoda od duhana bilo bi dovoljno usvojiti mjeru koja propisuje da cigarete koje sadre na svom pakovanju bilo koje upozorenje nee biti ometane u slobodnom prometu unutar Zajednice. Meutim, ovo uputstvo ide mnogo dalje. Umjesto da se zaustavi preko logike trita, njena pravna osnova ukljuuje sastanak Evropskog savjeta iz juna 1985, na kojem je lansiran program akcija za borbu protiv raka i rezoluciju iz jula 1986. o programu akcija Evropskih zajednica protiv raka.

Ono to je u junu 1985.godine (rij JEA) moglo izgledati kao banalna rezolucija po kojoj drave lanice mogu da kontroliu svaku operacionalizaciju akcije programa protiv raka, dobilo je u cjelosti drugaije znaenje 1989. godine, kada su se odluke mogle donijeti, i donesene su, veinom glasova. Meutim, u svjetlu erozije principa nadlenosti tokom 1970-ih, osporavanje konstitucionalnosti mjere verovatno ne bi uspjelo.

Drave lanice nisu na taj nain suoene samo sa konstitucionalnim normiranjem mjera usvojenih esto u cjelosti ili djelimino protiv njihove volje, ve i sa funkcionisanjem ovog normiranja u velikoj oblasti javne politike, osim ako se sudska praksa ne promijeni ili se ne uvedu novi ustavni amandmani.[footnoteRef:14] [14: Opus citatum, Ustav Evrope, str 93]

itajui ranija objanjenja da je Zajednica razvila efikasne mehanizme za sprovoenje zakona Zajednice, ne bi trebalo zakljuiti da se nisu deavali nikakvi prekraji u dravama lanicama, institucijama Zajednice ili meu pojedincima. Oni su se deavali redovno i, kako su se aktivnosti Zajednice i njihov uticaj irili, i oni su bili u porastu.[footnoteRef:15] U tom pogledu, Zajednica se ne razlikuje (u principu) od, na primjer, bilo koje druge drave iste veliine i kompleksnosti. [15: Ovo pitanje normira Bijela knjiga u dijelu 153.]

5.ZAKLJUAK

Oivaljavanje evropskog integracionog projekta predstavlja niz od trideset godina u kojem su nastojanja da se evropske zemlje ujedine u snanu integracionu silu napokon urodila plodom, prvo stupanjem na snagu Jedinstvenog evropskog akta, a kasnije i Ugovora o Evropskoj uniji.

Bojazan od napretka Amerike, a na drugoj strani, bojazan od jaanja i ujedinjenja Njemake, kako se vidi u ovom radu uslovili su da integracioni proces da rezultate.

Ideje zapoete ve poetkom XIX vijeka, u periodu od 1970.-1992. urodile su plodom. Zajednice koje su bile prvobitno nastale kao iskljuivo ekonomske i vezane takvim interesima, prerasle su u jednu vrstu zajednicu, koja je dala primat kolektivnom nad individualnim: korak po korak, nadlenost po nadlenost.

Analizirajui poglavlja pod nazivom oivljavanje integracionog procesa postavlja se sasvim logino pitanje: ima li potrebe nazivati ovaj proces oivljavanjem? Jer, nakon to se istrai i analizira period koji je tema postaje jasno da proces nije nikada ni umro. Ipak, pod oivljavanjem se, ini se, misli na krunski akt ovog perioda Jedinstveni evropski akt, kada su formalnopravno stvorene pretpostavke za evropske integracije.

Evropski sud, postao je takoer jedan od kljunih faktora integracija. Naime, Jedinstvenim evropskim aktom, sudu je data mogunost tzv. negativnog harmoniziranja. Ovakvim postupanjem, sud vie nije donosio odluke da odreeno pravo Unije treba uskladiti sa nacionalnim zakonodavstvima. Sudu je data mogunost da nacionalna zakonodavstva proglasi suprotnim pravu Evropske unije (od Ugovora o Evropskoj uniji ovaj naziv je u upotrebi) i samim time ih oglasi nevaeim.

Suprotnim postupanjem, koje je bilo na snazi do tada, gubilo se jako mnogo vremena na efikasnosti iz prostog razloga to su lanice uvijek mogle prolongirati proces usaglaavanja domaeg zakonodavstva sa propisima unije, ukoliko im oni nisu odgovarali.

Bijela knjiga 1992, koja je nastala prije samo Jedinstvenog evropskog akta, sastojala se od 300 mjera, a od ega je, vie od 280 njih ispotovano i realizovano zakljuno sa okonanjem ratifikacije Ugovora o evropskoj uniji.

Na takvim temeljima zasnovana, integracija je otpoela jedinstvenim tritem, uvoenjem sistema veinskog glasanja, koje je omoguilo veoma znaajnu izmjenu u smislu da neke odluke mogu biti donesene bez da su sve drave lanice saglasne sa njima.

Globalno posmatrano, Jedinstveni evropski akt oznaava prelazak s pozitivne na negativnu strategiju integracije.

U prvom metodu integracija predstavlja harmonizacija razliitih pravnih i institucionalnih okvira za regulaciju trita u zemljama lanicama te stvaranje prostora zajednikih pravila kao okvira konkurentskog natjecanja.

Nasuprot tome, negativna integracijska strategija skoro iskljuivo se fokusira na uklanjanje trinih barijera, uz vrlo mali broj zajednikih pravila. Prelazak s pozitivne na negativnu integracijsku strategiju zamjenjuje princip harmonizacije principom meusobnog priznanja, koji postulira da bi robe i usluge koje se proizvode i nude u jednoj od zemalja lanica u skladu s vaeim pravilima te zemlje, automatski trebale biti prisute i na trita svih ostalih zemalja lanica, ak i ako su pravila u toj drugoj zemlji razliita od pravila koja vrijede u prvoj zemlji.

U tom smislu, Jedinstveni evropski akt predstavlja krunski akt integracionog procesa koji je trajao vie od trideset godina.

LITERATURA

Knjige:1. Duko Lopandi, Reforma Evropske Unije, Zapadni Balkan i Srbija, Institut ekonomskih nauka, Beograd, 20072. Dozef H. H. Vajler, Ustav Evrope, Beograd, Filip Vinji, 2002., 3. Grupa autora, Pojmovnik evropskih integracija, Direkcija za evropske integracije, Sarajevo 2010., 4. Koen Lenaerts, Pet Van Nuffel, European Union Law, London, Sweet&Maxwell, 2011., 5. Nevenko Misita, Osnovi prava Evropske unije, Sarajevo, Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu, 2007.godina, .Internet: 1. Jedinstveni evropski akt http://www.mvep.hr/custompages/static/hrv/files/EUugovori/11986U_Jedinstveni_europski_akt_hrv.pdf1. Direkcija za Evropske integracije, http://www.dei.gov.ba/dokumenti/?id=4897, pristupljeno: 04.12.2012.

1