IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

Bottom-up innoveren & top-down richting geven

IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

Zorgvernieuwers

“Bottom-up innoveren

is in feite de énige

manier van innoveren.

Top-down bepaal je de

voorwaarden van de

speelruimte.”

Introductie

IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

Innoveren begint op de werkvloer

Met bottom-up innoveren bedoelen we dat innovaties vanaf de werkvloer ontstaan. Een veel gehoorde angst is dat er vele plantjes, soms zelfs dezelfde, worden gezaaid en deze uiteindelijk niet voldoende groeien. Om dat te voorkomen is het belangrijk dat een organisatie niet alleen het juiste innovatie klimaat creëert, waarin mooie ideeën tot stand komen, maar ook een structuur biedt en randvoorwaarden regelt waarin deze ideeën tot volle bloei komen.

Versterk je innovatiekracht

Maar hoe doe je dat? Bottom-up innoveren en tegelijkertijd top-down richting geven? In deze publicatie vind je ervaringen, tips en middelen die zorgvernieuwers in de ouderenzorg gebruikten. Laat je inspireren en benut dit om de innovatiekracht in jouw organisatie te verstevigen.

Bottom-up innoveren & top-down richting geven

Veel organisaties willen hun zorgverlening vernieuwen en verbeteren. Steeds meer mensen raken ervan overtuigd dat je innovaties niet over afdelingen en medewerkers kunt ‘uitrollen’, maar dat je hen nauw moet betrekken bij het innovatieproces. Hoe doe je dat op een goede manier? Hoe geef je innovatie bottom-up vorm? Hoe stimuleer je een medewerker in jouw organisatie om met een vernieuwend idee te komen en dit uit te proberen? En hoe zorg je ervoor dat het management in jouw organisatie de juiste randvoorwaarden organiseert?

Zorgvernieuwers aan de slag

Tien zorgvernieuwers gingen aan de slag. Zij zorgden voor de juiste voedingsbodem en nodigden medewerkers uit om daar zaadjes in te planten. Samen vonden we uit wat het juiste klimaat is om deze zaadjes te laten ontkiemen. Met als resultaat: een bloeiend geheel van goede ideeën die vorm kregen met behulp van ‘design thinking’. Deze zorgvernieuwers zorgen voor de juiste kruisbestuiving tussen ideeën van verschillende mensen en organisaties. Zo help je elkaar verder en word je samen sterker. Met als resultaat: duurzame vernieuwing.

Introductie

IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

Verbind je met andere zorgvernieuwers

• Zoek in je organisatie andere mensen met een innovatieve mindset en spar met elkaar. Samen weet je meer dan alleen en al brainstormend kun je tot prachtige ideeën komen.

• Leer van zorgvernieuwers uit andere organisaties, bijvoorbeeld door met elkaar ervaringen uit te wisselen in een WhatsApp-groep

Leer van elkaar via Whatsapp, lees het interview met Gerwin Vis.

Ga langs de teams in je organisatie

• Wees matig met het organiseren van bijeenkomsten want vaak hebben je collega’s daar weinig tijd voor.

• Sluit zoveel mogelijk aan bij bestaande teamoverleggen.• Zoek collega’s op in hun koffiepauze. Vraag ze naar hun

ervaringen en speel in op kansen die zij noemen.• Met behulp van een ‘journey’ kun je een werkdag van je collega

of een dag van een cliënt in kaart brengen en samen inzichtelijk maken waar knelpunten en kansen voor verbetering liggen.

Bied ondersteuning in mens en ruimte

Heeft een medewerker in jouw organisatie een goed idee om de zorg te verbeteren of te vernieuwen? Kijk dan samen of er extra tijd nodig is om dit idee uit te werken en uit te proberen of dat het in het reguliere werk past. Soms zal het nodig zijn om een medewerker voor enkele uren of dagen uit te roosteren.

Volg ideeën tijdig op en focus

Het is beter om met twee ideeën aan de slag te gaan en die de juiste opvolging te geven dan tien ideeën tegelijkertijd uit te proberen. Daarvoor zijn twee redenen:

1. Als zorgvernieuwer moet je in je organisatie altijd klaar kunnen staan voor je collega’s die samen met jou innovaties uitproberen. Reageer je niet tijdig op een vraag, dan verdwijnt de motivatie.

2. Je wilt medewerkers in je organisaties niet overvragen. Het is de kunst om te doseren.

Tips en tops

IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

“Zoek in je organisatie andere mensen met een innovatieve mindset en spar met elkaar. Samen weet je meer dan alleen en al brainstormend kun je tot prachtige ideeën komen.”

Tips & tops

IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

Zorg voor commitment

In je organisatie wil je stimuleren dat medewerkers en cliënten nieuwe technologieën uitproberen. Maar hoe voorkom je dat deze producten vrijblijvend worden aangevraagd? Zorgorganisatie Patyna laat medewerkers een motivatiebrief schrijven als ze een technologie, bijvoorbeeld een robotkat, op hun afdeling willen uitproberen. Bij een passende motivatiebrief wordt de technologie vanuit het innovatiebudget gefinancierd. Benieuwd wat de motivaties van medewerkers waren? Je leest ze hier.

Bied informatie op maat online en offline

In zorgorganisaties werken veel doeners. Zij zijn het liefst aan het werk met de cliënten of bewoners. Ze zijn soms minder gefocust op het bijhouden van de mail of het lezen van het intranet. Houd daar rekening mee in je communicatie. Bied informatie niet alleen via onlinekanalen aan, maar zorg ook voor een in het oog springende poster in de lift of een aansprekende flyer bij de koffieautomaat. Dan lezen je collega’s het wél.

Sluit aan bij de persoonlijke situatie van de medewerker

Hoe kun je ervoor zorgen dat medewerkers enthousiast worden over de mogelijkheden die technologische innovatie biedt? Het antwoord van Katja en Nadine van De Zorggroep is: maak het persoonlijk. Veel medewerkers van zorgorganisaties zijn óók mantelzorger. Neem dat als vertrekpunt en ga in gesprek over wat daarin belangrijk is. Vertel over de technologische mogelijkheden die er zijn om hun naasten zo prettig mogelijk zelfstandig thuis te laten wonen. Veel medewerkers staan daar, vanuit hun rol als mantelzorger, erg voor open. Dat verkleint de stap om deze technologie vervolgens aan cliënten aan te bieden.

Maak het persoonlijk, lees het interview met Katja Schulten en Nadine Smits.

Laat je inspireren: van binnen en van buiten

Veel innovatiekracht zit al in je organisatie. Medewerkers hebben, als je hen op de juiste manier bevraagt en uitnodigt, vaak zeer goede ideeën over zorgvernieuwing en verbetering. Benut dat potentieel ten volle met de verschillende werkvormen om deze vernieuwende ideeën te vangen. Uiteraard is het ook waardevol om buiten je eigen organisatie inspiratie op te doen, bijvoorbeeld bij zorgvernieuwers uit andere organisaties en door via beurzen en sites op de hoogte te blijven van de laatste innovatieve ontwikkelingen.

IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

Zorg voor een divers team

Om tot vernieuwende ideeën te komen, helpt het als je teamleden hebt die vanuit verschillende invalshoeken en expertises een probleem kunnen benaderen. Zo bestaat het innovatieteam van Patyna bijvoorbeeld uit een ingenieur, een HBO-verpleegkundige met een master innovatie zorg & welzijn, een voormalig manager/verpleegkundige en een leidinggevende/verpleegkundige.

Zoek buiten de gebaande paden

Kijk ook hoe je mensen uit andere disciplines kunt betrekken bij je innovatieprojecten. Zo vroeg zorgorganisatie ZuidOostZorg studenten van een technische mbo-opleiding om robotrollators in te stellen op de houding van cliënten. En zo helpen vrijwilligers van zorgorganisaties bij het introduceren van een seniorentablet voor oudere cliënten.

Begin klein

De drempel om nieuwe technologieën aan te schaffen is hoog. De implementatie kan duur zijn en je weet niet altijd zeker of het goed aansluit bij de zorg voor de cliënten en bij de organisatie. Door een product of ontwikkeling voor een korte periode zinvol uit te proberen, kom je hier snel achter. Koop of huur eerst één product, of vraag één product op proef van een leverancier. Bevalt het, dan kun je het op grotere schaal uitproberen.

Wissel uit en leer van elkaars mislukkingen

In jouw organisatie gaan verschillende mensen aan de slag met het uitproberen van vernieuwende ideeën, tools en instrumenten. Ook al zijn het verschillende innovaties: zorg dat zij elkaar weten te vinden. Ze kunnen voortbouwen op elkaars inzichten en veel van elkaar leren. Juist ook van elkaars mislukkingen. Als zorgvernieuwer is het belangrijk om een veilige omgeving te creëren waarin mensen fouten durven te maken en deze durven te delen met anderen.

Creëer de juiste randvoorwaarden vanaf de top

Steeds vaker krijgen zorgorganisaties te maken met complexe vraagstukken waar geen pasklaar antwoord op is. Dat vraagt om een aanpak van uitproberen en continu bijstellen waarbij je van tevoren nog niet precies weet wat het resultaat gaat zijn. Dat gaat vaak niet samen met SMART-plannen. Wat je nodig hebt zijn kaders en het vertrouwen van het bestuur en management waarbinnen de innovatie kan plaatsvinden. Lees het interview met Meindert de Boer van Patyna over hoe zij hun innovatieafdeling vorm hebben gegeven.

Tips & tops

IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

Deel je ervaringen via WhatsApp-groep

“Ik strijd al twee jaar voor bottom-up innoveren. Ik ben ervan overtuigd dat we moeten starten bij de zorgverlener en de klant. Kijken waar we tegenaan lopen en hoe we dat kunnen oplossen.”

Organisatie: Aafje Thuiszorg Huizen en Zorghotels in Rotterdam en omstreken.

Bottom-up innovatie: WhatsApp-groep voor innovatievragen. We spreken met: Gerwin Vis, aanjager innovatie.

Interview

IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

Hoe ontstond het idee voor een landelijke WhatsApp-groep?

Gerwin: ”Als verpleegkundige in de thuiszorg en aanjager innovatie

langdurende zorg meldde ik mij begin 2018 aan voor het evenement

Zorgvernieuwers van Vilans. Ik ben overtuigd van de waarde van

bottom-up innoveren; als zorgverlener vanuit de klant kijken waar

je tegenaan loopt en hoe je met behulp van innovaties de situatie

zou kunnen verbeteren. Binnen de groep mensen uit diverse

zorgorganisaties met wie ik die dag aan de slag ging met de bottom-

up methode, ontdekten we dat we zelf de nodige ervaring én die van

anderen missen. We deelden de mening dat het lastig is om van

elkaar te leren en dat op een laagdrempelige manier ervaringen

uitwisselen heel waardevol zou zijn. Van daaruit ontstond het idee om

de WhatsApp-groep op te richten. En… we zijn het gewoon gaan doen!

Iedereen uit de groep van toen, zit nu nog in de WhatsApp-groep.”

Hoe werkt het?

“Binnen de WhatsApp-groep hebben we contact over innovaties.

Bijvoorbeeld: wie kent een innovatief meetinstrument om regie van

ouderen te meten? Of: wie maakt er gebruik van een app die het

doen van fysieke oefeningen stimuleert? We helpen elkaar zo op een

laagdrempelige manier aan antwoorden. In de groep zitten alleen

zorgmedewerkers en (ict) medewerkers vanuit de VVT die zich met

innoveren bezig houden. De kracht zit in het vertrouwen dat we

in elkaar hebben. Ja, we zijn elkaars concullega’s, we hebben de

belangen van onze organisaties in de gaten te houden. We stellen

elkaar directe vragen, het gaat er tenslotte om dat de klant ermee

geholpen is. Alles blijft binnen de groep.”

Hoe zie je de toekomst?

“Het zou mooi zijn als iedereen die wil innoveren, toegang zou hebben

tot de ervaringen die we opdoen. We delen ze nu in onze online Slack-

groep waar we ook uitgebreider op de onderwerpen in kunnen gaan.

Deze is alleen toegankelijk voor de deelnemers van de WhatsApp-

groep, maar alle medewerkers die met innovatie werken in de VVT

zijn welkom om mee te doen, behalve medewerkers van commerciële

partijen. Aan promotie doen we niet echt. We spreken vakgenoten

bijvoorbeeld op congressen. Als iemand het leuk vindt om mee te

doen, kan hij of zij aansluiten. Het moet zoveel mogelijk vrij blijven van

regels en belangen. In de toekomst zie ik een toegankelijke website

en evenementen vol met innovaties, ideeën en ervaringen.”

Heb je tips voor zorgmedewerkers die ook ervaringen willen

uitwisselen?

“Begin gewoon. Ga testen en kijken of het op deze manier voor je

werkt. Sommigen vragen zich af of ze iets moeten delen waar ze zelf

zo hard aan gewerkt hebben. Maar het gaat om de kleine dingen,

niet een heel projectplan. Stem wel af met je manager, overleg wat je

kaders zijn.”

WhatsApp-groep: communicatie tussen zorgvernieuwers

Via de groepsapp wisselen op dit moment 90 medewerkers ervaringen

uit op het gebied van innovaties in de zorg. Het is in feite een helpdesk

voor en door vernieuwers in de VVT. Het gaat om kleine vragen en

concrete innovatieve oplossingen. Zoals: “We willen gaan testen

met medicijndispensing, heeft iemand ervaring met klantselectie?”

Degenen die dat hebben, delen hun ervaring en sturen bijvoorbeeld

ook de formulieren die ze gebruikt hebben op. Klein en simpel! Wil

je aansluiten bij deze groep? Benader Gerwin Vis via LinkedIn en hij

voegt je toe.

Interviews

IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

Sluit aan bij de persoonlijke situatie van de medewerker

Organisatie: De Zorggroep Noord- en Midden-Limburg.

Bottom-up innovatie: ruimte maken voor informeel contact en out-of-the-box denken.

We spreken met: Nadine Smits (wijkverpleegkundige) en Katja Schütten (innovatiebegeleider).

Interview

“Je hebt geen technische onderbouwing nodig voor een oplossing, als je ziet dat iemand er gewoon blij van wordt.”

IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

Hoe zijn jullie op het idee gekomen om letterlijk ruimte te maken voor informele denkprocessen? Katja: “Binnen de wijkverpleging vroegen wij ons al langer af hoe we ervoor konden zorgen dat medewerkers aan de slag gingen met zorgtechnologie. Ik merkte dat medewerkers weinig zelfvertrouwen hebben bij het gebruik van innovaties. Ze waren bang dat het mis zou gaan. Het project Zorgvernieuwers van Vilans bracht ons op het idee van bottom-up innoveren en design thinking. Vooral het direct vanaf het begin, op een laagdrempelige manier betrekken van medewerkers en laten zien hoe leuk technologie is, sprak ons ontzettend aan.”

Wijkverpleegkundige Nadine was mee naar het Zorgvernieuwers evenement en gaf waardevolle input: “Ik moest invullen waar ik stond op het gebied van innoveren. Ik merkte dat ik er verder vanaf stond dan ik zou willen, veelal door tijdgebrek. Ik gaf aan dat ik ruimte nodig had om met innovaties bezig te zijn.”

Katja: “van daaruit ontstond het idee voor een chillruimte, een speelplaats waar medewerkers letterlijk de ruimte krijgen om in een ontspannen setting na te denken over allerlei situaties waarin zorgtechnologie zou kunnen helpen. In het kader van design thinking maakten we een prototype van Duplo.” Op welke manier krijgt bottom-up innoveren een plek binnen jullie organisatie? Katja: Eenmaal terug bij De Zorggroep vroegen we onze collega’s wat ze van onze Duplo-chillruimte vonden. Het idee sprak hen aan, maar het bleek al een keer uitgeprobeerd te zijn en het had toen niet gewerkt. Toch bleven we doorpraten over de uitgangspunten. We ontdekten dat een open gesprek met iemand in een heel andere functie en context interessante ideeën oplevert, omdat je

dan vrij naar de situatie kunt kijken. Zo kwamen we op het idee om technologie te verbinden met de persoonlijke situatie van medewerkers. We zochten de samenwerking met de HR-afdeling in het project ‘Zorg goed voor jezelf’ waarin medewerkers de ruimte krijgen om te bedenken hoe (technologische) innovaties kunnen helpen in de privésfeer. Veel medewerkers zijn in hun vrije tijd namelijk mantelzorger, wat soms best lastig te combineren is met een baan. Als je een sociale robot mag uitproberen bij je moeder of vader en die reageert daar enthousiast op, dan ben je sneller geneigd hem ook aan je cliënten aan te bieden. Daarnaast voel je je door de werkgever gesteund bij de zorg voor je naaste.”Naast deze insteek van de HR afdeling, zorgt de regietafel Innovatie voor een stuwende kracht binnen de Zorggroep. Deze regietafel biedt structuur aan vernieuwingsprojecten en draagt er zorg voor dat medewerkers warm worden voor technologie.

Nadine: “ik denk zelf dat het proces rondom het ECD beter kan. Van mijn manager heb ik de ruimte gekregen om samen met mijn collega’s een verbeterplan te ontwikkelen. Zij zorgt ervoor dat de verantwoordelijken er vervolgens mee aan de slag gaan.” Ook de opgerichte WhatsApp-groep voor alle medewerkers heeft inmiddels 150 deelnemers. Zij kunnen hierin hun vragen en ideeën kwijt op het gebied van innovatie. Katja: “op deze manier krijgen we steeds meer ambassadeurs die hun interesse in technologie op een persoonlijke wijze verspreiden.” Heb je tips voor organisaties die op deze manier willen werken? Katja: “zie de medewerker als belangrijkste persoon. Hij/zij moet het gaan doen. Laat de medewerkers open en nieuwsgierig zijn. Bied ruimte en vraag hen wat ze zouden doen als het om hun naaste gaat. Je hebt geen technische onderbouwing nodig voor een oplossing als je ziet dat iemand er gewoon blij van wordt.”

Interviews

IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

Ruimte voor informeel out-of-the-box denkproces

“Ervaren en beleven, daar draait het om”

Organisatie: Patyna, gespecialiseerde organisatie voor ouderenzorg in Zuidwest Friesland.

Bottom-up innovatie: inzet innovatiebudget en motivatiebrieven.

We spreken met: Meindert de Boer, beleidsadviseur human technology.

Interview

Interviews

IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

Hoe zijn jullie op het idee gekomen van een innovatiebudget? “De Raad van Bestuur (RvB) gelooft sterk in de kracht van bottom-up innoveren, in feite is dit de énige manier van innoveren; vanuit de mensen zelf, dan lopen ze er warm voor. De RvB wilde dit ook echt een kans geven binnen Patyna en snapte dat je daarvoor ruimte en budget moet vrijmaken. Vorig jaar is dan ook de afdeling Human Technology opgericht, bestaande uit vijf mensen (3 fte). Deze afdeling handelt bewust los van de afdelingen ict en beleid, zodat zij vrij is van allerlei vertragende regels en processen. Van het innovatiebudget worden innovatieve producten aangeschaft die gemotiveerde zorgmedewerkers uitproberen in de praktijk.” Hoe werkt het? “Aan het begin van het jaar maken we een planning en begroting voor een aantal innovaties, met ruimte voor spontane suggesties. Na een akkoord van de RvB hebben wij alle ruimte om aan de slag te gaan. We bezoeken de locaties, vragen aan zorgmedewerkers, cliënten, familie en behandelaars waar ze tegenaan lopen en welke goede ideeën ze hebben. Daarnaast organiseren we maandelijks een Health Hub; een innovatiecafé voor alle zorgmedewerkers en cliënten (met hun familie) van Patyna. Zij kunnen dan kennis maken met nieuwe innovaties, zelf suggesties aandragen en er met elkaar over in gesprek gaan. Aan de hand van lezingen en demonstraties bedenken zij of ze de innovatie kunnen toepassen op hun eigen afdeling. Bij voldoende interesse, zetten we een oproep op intranet met de vraag om de innovatie daadwerkelijk te gaan testen. Per innovatie gaan 1 á 2 afdelingen die een goede motivatie hebben ingediend, een half jaar testen. Wij volgen hen aan de hand van een belevingsonderzoek, nul- en eindmeting of enquête.”

Heb je tips voor organisaties die ook een innovatiebudget willen invoeren? “Het begint bij een overtuigd Raad van Bestuur, (speel)ruimte en budget om meteen te kunnen dóen. Zorg voor een gemengd team met specialisten. Ons team bestaat bijvoorbeeld uit een ingenieur, een HBO-verpleegkundige met een master innovatie zorg & welzijn, een voormalig manager/verpleegkundige en een leidinggevende/verpleegkundige. We hebben kennis van bijvoorbeeld virtual reality, techniek en design thinking. Maak er een aparte afdeling van zodat je kunt handelen zonder vaste processen te moeten doorlopen. En begin klein. Bijvoorbeeld met de aanschaf van een robot-kat. Dan worden mensen enthousiast en willen ze meer. Ervaren en beleven, daar draait het om!” Voorbeeld: Robotkat“We hadden deze interactieve kat gezien op een symposium en aanvragen gekregen van een aantal locaties. Een berichtje op intranet leverde wel 18 enthousiaste motivatiebrieven op. Dit was de energie en die we zochten en wilden vasthouden! We schaften 18 katten aan en belegden een bijeenkomst waarin we uitlegden hoe de kat verzorgd moest worden en welke doelen je zou kunnen behalen. Deelnemers vulden maandelijks een korte belevingsenquête in: waarom wilde je de kat aanschaffen, wat zie je, bij wie zet je de kat in en wat is het effect, etc. Het was wel wat lastig om deze enquêtes binnen te krijgen. Na een half jaar bleek de kat vooral een succes bij de groepen mensen met dementie op de dagbesteding.”

Interviews

IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

Design thinking

Design Thinking

Bottom-up innoveren in je organisatie, hoe doe je dat? Met deze vraag gingen tien zorgvernieuwers aan de slag. Ze ontdekten al snel dat dit een complex vraagstuk is en ook dat het niet zo eenvoudig is de precieze vraag helder te krijgen. Design thinking bood hen aanknopingspunten om eerst samen en vervolgens met hun medewerkers en cliënten het probleem te verkennen en op zoek te gaan naar passende oplossingen.

Wat is design thinking?

Design Thinking is een creatieve manier van denken en werken om ingewikkelde vraagstukken en problemen aan te pakken. Je benadert het vraagstuk op een andere manier en met een andere mindset op een innovatieve en iteratieve manier. Dat wil zeggen: in korte cycli, stap voor stap, waarbij je telkens de inzichten uit de vorige stap gebruikt als uitgangspunt voor de volgende. Zo verken je uitgebreid en met alle betrokkenen het probleem en verklein je de kans dat je belangrijke inzichten mist. Je vergroot de kans dat je de juiste dingen op de juiste manier doet omdat je continu kunt leren en bijstellen. Zo krijg je uiteindelijk een oplossing waar iedereen bij betrokken is en die door iedereen gedragen wordt.

Hoe werkt design thinking in de praktijk?

Als eerste breng je de ervaringen in kaart om inzicht te krijgen in de huidige situatie, bijvoorbeeld in cocreatiesessies. Dit zijn werkbijeenkomsten met medewerkers, cliënten of andere betrokkenen. De inzichten worden vertaald in kansen waarvoor de deelnemers verschillende oplossingen bedenken. Je zet brainstormtechnieken in die passen bij de vraag, het proces en de groep. Oplossingen toets je continu met behulp van snelle prototypes of testversies. Bij het vraagstuk over bottom-up innoveren gebruikten de deelnemers tal van creatieve materialen om een prototype te maken, zoals papier, klei en duplo. Zo ontstond bijvoorbeeld het idee voor een ‘chillruimte’. Een speelplaats waar medewerkers letterlijk de ruimte krijgen om na te denken en te brainstormen over nieuwe ideeën. Het voordeel van deze aanpak is dat mensen zich eigenaar voelen van het resultaat en de oplossing makkelijker inbedden in hun dagelijkse leven of werk.

Design thinking

IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

Abstract

Nu Straks

Concreet

Inzichten Kansen

OplossingenErvaringen

Quick fix

Kernoorzaken aanpakken

Design thinking

DESIGN

IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

Zelf aan de slag

Klik op een van de werkvormen en ga aan de slag!

Aan de slag

IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

Auteurs

Doortje Boshuizen en Lotte Cornelissed.boshuizen@vilans.nl06-22809897

© 2019 VilansNiets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotografie, microfilm of op enig andere wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs.

Disclaimer

De inhoud van dit document is met zorg samengesteld. Toch is het niet uitgesloten dat bepaalde informatie verouderd, onvolledig of anderszins onjuist is. Vilans heeft geen invloed op de wijze waarop de informatie door de gebruiker kan worden gebruikt en wijst iedere aansprakelijkheid af voor verlies aan inkomsten of contracten, of voor directe, indirecte of andere gevolgschade van welke aard dan ook, voortvloeiend uit of verband houdend met het gebruik van deze informatie.

Colofon

Deze publicatie kwam tot stand in samenwerking met een enthousiaste groep zorgvernieuwers die bottom-up innovatie in hun organisatie willen bereiken. Wij danken hen voor hun bijdrage. Onze speciale dank gaat uit naar Gerwin Vis, Nadine Smits, Katja Schütten en Meindert de Boer voor hun bijdrage aan deze publicatie.

IntroductieTips &

tops Interview

sD

esign thinkingAan de slag

Vilans

Postbus 8228, 3503 RE Utrecht

Telefoon (030) 789 2300 www.vilans.nl

Samen zorgen dat zorg beter werkt, dat is het maatschappelijke doel van Vilans. Daarvoor brengen en houden we kennis in beweging, met het veld en andere partners in de langdurende zorg. Als kennisorganisatie willen we dat iedereen met een langdurende zorgvraag zoveel mogelijk het leven kan leiden dat hij of zij wenst.