ISTEM DOKTRIN PENGASINGAN KUASA PEMERINTAHAN AMERIKA SYARIKAT DAN MALAYSIA

8/7/2019 ISTEM DOKTRIN PENGASINGAN KUASA PEMERINTAHAN AMERIKA SYARIKAT DAN MALAYSIA

1/5

ISTEM DOKTRIN PENGASINGAN KUASA PEMERINTAHAN AMERIKA SYARIKAT

DAN MALAYSIA

Pembahagian kuasa atau dalam bahasa Inggeris disebut separation of powers

merupakan satu doktrin dalam pemerintahan demokrasi yang membahagikan urusan

dalam negara kepada tiga cabang utama iaitu Pemerintah (Eksekutif), Perundangan

(Legislatif) dan Kehakiman. Ia untuk mengelak atau menghindari bahaya kezaliman

(tyranny), di mana dikatakan doktrin pembahagian kuasa (atau fungsi) dapat mewujud

dan mengekalkan kepimpinan, kebebasan sebenar dan menghindari kemaharajalelaan

(despotisma) dengan cara membahagi-bahagikan kuasa untuk mewujudkan semak dan

seimbang (check and balance) antara kuasa tersebut. Doktrin pengasingan kuasa

adalah suatu doktrin yang menjadi asas kepada kebebasan atau lebih dikenali sebagai

liberalisme. Ini adalah kerana apabila kuasa dalam sistem pemerintahan dihadkan dan

mempunyai garis panduan yang tersendiri, maka, ia dapat mengelakkan dari

berlakunya kezaliman. Kuasa yang telah dihadkan menjadi satu batasan kepada setiap

bidang untuk bertindak lebih jauh dalam menjalankan sistem pentadbiran. Ia boleh

mengelakkan dari berlakunya pertindihan kuasa antara satu-satu bidang yang

mengawal pentadbiran negara.

Doktrin Pengasingan Kuasa Dalam Demokrasi di Amerika Syrarikat (US)

Untuk ini kita akan lihat bagaimana pengamalan doktrin pengasingan kuasa atau

separation of power ini dilakukan di Amerika Syarikat (US) yang merupakan sebuah

negara memperjuangkan demokrasi. Penduduk di US lebih mementingkan ideologi

liberalisme yang membawa kepada hak kebebasan individu agar setiap individu berhak

untuk bersuara supaya tidak wujud penindasan, kezaliman dan ketidakadilan kepada

rakyat. Cabang-cabang ini mempunyai peranan yang berbeza tetapi saling bergantung

antara satu cabang dengan lain. Misalnya hakim dilantik oleh ketua Eksekutif, manakala

undang-undang yang berpunca dari cabang legislatif akan digunakan oleh badan

kehakiman untuk membuat keputusan, manakala pihak eksekutif pula akan

menguatkuasakan undang-undang tersebut.


2/5

Tiga bidang kuasa ini telah diwujudkan dalam perlembagaan US. Dalam bidang

legislatif, ia merujuk kepada dua dewan yang dikenali sebagai House Of

Representative dan Senate yang telah diwartakan dalam Artikel 1 dalam

perlembagaan US. Cabang kuasa Eksekutif, yang dianggotai oleh kumpulan Presiden,

Timbalan Presiden, dan juga jabatan-jabatan yang menjalankan kuasa pemerintahan

utama telah diwartakan dalam Artikel 2 dalam perlembagaan. Cabang kehakiman yang

dianggotai oleh Mahkamah Persekutuan dan Mahkamah Tinggi telah diwartakan dalam

Artikel 3 dalam perlembagaan. Setiap bidang yang dipecahkan dalam pengasingan

kuasa ini ada bidang kuasa tersendiri dan setiap darinya mempunyai had dan batasan

kuasa yang tersendiri. Setiap dari kuasa yang telah diwartakan telah diperiksa oleh satu

badan bebas yang lain. Sebagai contohnya, sekiranya presiden telah melantik hakim

untuk memegang jawatan dalam Mahkamah Persekutuan dan juga Mahkamah Tinggi

dan dalam masa yang sama presiden juga telah melantik setiausaha untuk untuk

jabatan pemerintahan. Tetapi perlantikan ini haruslah diluluskan dan mendapat

kebenaran daripada Senate. Kongres juga berhak untuk meluluskan satu rang undang-

undang, namun, presiden mampu dan berhak menolaknya jika rang yang dibuat dan

diluluskan itu boleh mendatangkan kerumitan dalam jangka masa panjang kerana

presiden mempunyai kuasa veto dalam menentukan hala tuju negara.

Kesemua semak dan seimbang ini walau bagaimanapun tidak efisien. Ini

menggalakkan kewujudan dan kehadiran liberalisasi dalam sistem pentadbiran dan

pemerintahan di US. Ini adalah kerana dengan pengasingan kuasa setiap bidang dalam

kerajaan telah dihadkan kepada kuasa masing-masing. Ini bermakna tiada pemusatan

kuasa dalam setiap cabang pemerintahan seterusnya tiada satu bidang pun yang

mendominasi bidang kuasa yang lain. Sebagai contoh, dalam kes presiden Nixon,

dalam skandal Watergate. Walaupun beliau ialah seorang presiden, namun, beliau

tetap disiasat oleh badan kehakiman kerana disyaki terlibat dalam skandal Watergate.

Ini jelas menunjukkan liberalisme berlaku dalam sistem pemerintahan dan juga

sekaligus menjalankan keadilan kepada rakyat. Badan eksekutif tidak berhak

mencampuri urusan yang telah dikendalikan oleh badan kehakiman walaupun Nixon

adalah ketua dalam bidang eksekutif sekaligus sebagai pemimpin kepada negara yang

di tadbir.


3/5

Dalam pentadbiran negara Amerika Syarikat, teori pengasingan kuasa diterima

sepenuhnya kerana ia dianggap sebagai salah satu ciri-ciri demokrasi yang perlu

dijalankan. Pengasingan kuasa yang dijalankan menurut para falsafah, ia mendukung

ciri-ciri demokrasi selaras dengan dasar yang dijalankan di Amerika Syarikat. Selain

daripada itu, dikatakan teori pengasingan kuasa ini menyokong penuh liberalisme di

Amerika Syarikat. Oleh itu, dalam Negara yang mengamalkan demokrasi dan

pengasingan kuasa pasti mengamalkan budaya liberalisme secara tidak langsung agar

faktor-faktor tertentu terpelihara. Penduduk dan rakyat di Amerika Syarikat lebih

mementingkan hak kebebasan individu. Oleh itu, para pemimpin US juga haruslah

sentiasa peka akan rakyat yang sentiasa menuntut hak kebebasan dan hak asasi

manusia yang dijunjung tinggi sekian lamanya di US.

Doktrin Pengasingan Kuasa Dalam Demokrasi di Malaysia

Perkara asas dalan doktrin pengasingan kuasa adalah dalam sistem pemerintahan

dihadkan dan mempunyai garis panduan yang tersendiri mengikut pengasingan yang

menjadi tunjang perlaksanaan konsep separation of power . Selari sebagai sebuah

negara yang mengamalkan prinsip demokrasi, Malaysia juga mengamalkan doktrin

pengasingan kuasa, tetapi sejauhmanakah pengamalan dan perlaksanaan doktrin

pengasingan kuasa diguna pakai di Malaysia dalam mengelakkan pemusatan kuasa

pemerintahan di dalam tangan sesuatu kumpulan tertentu.

Di Malaysia, pengasingan kuasa ini telah dipecahkan kepada tiga cabang atau organ

kerajaan iaitu badan perundangan (legislatif), badan pentadbiran (eksekutif) dan badan

kehakiman (judiciary). Badan perundangan atau legislatif adalah badan yang

menggubal, meminda dan meluluskan sesuatu undang-undang. Ianya didokong oleh

dua buah dewan iaitu Dewan Negara dan Dewan Rakyat, yang mana keahlian Dewan

Rakyat dipilih oleh rakyat melalui pilihanraya manakala Dewan Negara keahliannya

dipilih oleh Yang Dipertuan Agong mengikut kepakaran bidang masing-masing. Badan

pentadbiran atau legislatif merupakan badan yang melaksanakan undang-undang, serta

menjalankan pentadbiran mengikut perlembagaan dan undang-undang yang terdiri

daripada barisan menteri kabinet yang diketuai oleh Perdana Menteri. Manakala, badan

kehakiman atau judiciary pula yang mentafsirkan undang-undang melalui sistem

kehakiman di Malaysia dalam Mahkamah Majistret, Mahkamah Sesyen, Mahkamah


4/5

Tinggi, Mahkamah Rayuan dan Mahkamah Persekutuan.

Walau bagaimanapun doktrin pengasingan kuasa yang diamalkan di Malaysia berbeza

daripada doktrin yang asal. Malaysia mengamalkan doktrin yang mengutamakan kuasa

relatif antara badan perundangan, badan eksekutif dan badan kehakiman. Yang

Dipertuan Agong (YDPA), sebagai ketua negara mempunyai kuasa tertinggi dalam

ketiga-tiga badan berkenaan, ini kerana Malaysia mengggunakan konsep Demokrasi

Berparlimen dan Raja Berperlembagaan. Kuasa tertinggi di atas ketiga-tiga badan itu

terletak pada Yang di-Pertuan Agong sebagai Ketua Negara. Ini bermakna Yang di-

Pertuan Agong adalah sekaligus merupakan ketua kepada ketiga-tiga cabang kerajaan.

Menurut Perlembagaan, baginda bukan sahaja memegang kuasa eksekutif malahan

juga kuasa perundangan. Perkara 39 Perlembagaan Persekutuan iaitu kuasa

memerintah Persekutuan dan Perkara 44 Perlembagaan Persekutuan iaitu kuasa

perundangan Persekutuan. Di sini, Raja Berperlembagaan adalah raja yang

memerintah secara terikat mengikut perlembagaan yang telah ditetapkan. Baginda

memerintah berdasarkan kuasa yang telah diberikan kepada baginda. Ini bermakna,

baginda tidak boleh untuk memerintah secara mutlak mengikut kehendak hatinya

sendiri. Baginda memerintah mengikut nasihat jemaah menteri yang diketuai oleh

Perdana Menteri dan mengikut budi bicara baginda sendiri yang termaktub dalam

Perlembagaan, Artikel 40, Perkara 2.

Disamping itu, jika kita lihat pengamalannya di Malaysia, badan perundangan

(perundangan) dan badan pentadbiran (eksekutif) tidak terdapat pengasingan secara

ketat diantara kedua-duanya dan dan ianya tidak selari dengan konsep seperation of

power di mana kuasa tersebut hendaklah dipecahkan atau diasingkan. Di sini, badan

eksekutif yang mentadbir juga merupakan orang yang terlibat dalam badan legislatif

yang membuat perundangan untuk dilaksanakan. Ini kerana ahli yang terlibat dalam

perundangan dalam Dewan Rakyat juga merupakan ahli dalam badan pentadbiran

(legislatif). Pihak Eksekutif sepatutnya tidak boleh menjadi seorang ahli badan

perundangan (legislatif) dan badan kehakiman semestinya bebas dari campurtangan

pihak Eksekutif dan Legislatif. Pada masa yang sama Perlembagaan Persekutuan -

Perkara 122 B juga memperuntukkan bahawa perlantikan kehakiman ke mahkamah-


5/5

mahkamah Tertinggi adalah dibuat oleh pihak Eksekutif yang menunjukkan ada

kawalan tidak langsung terhadap badan kehakiman. Pihak Eksekutif pula dikawal oleh

Parlimen dan bertanggungjawab kepadanya. Oleh yang demikian sistem pengasingan

kuasa berserta dengan Konsep Kawalan dan Imbangan nampak kepentingan dalam

mengelakkan pemusatan kuasa pemerintahan di dalam tangan sesuatu kumpulan

tertentu sahaja.

Maka itu, idea terpenting mengenai pengasingan kuasa ialah orang yang sama tidak

harus bertanggungjawab bagi membuat undang-undang, menguatkuasakannya dan

menghukum orang-orang yang melanggarnya. Ini bermakna doktrin tersebut melibatkan

pembahagian kuasa pemerintahan yang jelas antara badan perundangan, eksekutif dan

kehakiman tanpa sebarang pertindihan. Doktrin ini menjelaskan bahawa badan yang

membuat undang-undang hanya dibenarkan membuat dan tidak boleh

menyerahkankuasa itu kepada badan-badan lain serta tidak boleh mempunyai kuasa-

kuasa lain. Badan yang memerintah hanya dibenar menjalankan pemerintahan negara

dan tidak boleh membuat undang-undang dan menjalankan kuasa kehakiman. Begitu

juga dengan badan kehakiman yang hanya dibenrkan melaksana kuasa kehakiman dan

tidak boleh membuat undang-undang atau menjalankan kuasa pemerintahan. Matlamat

doktrin pengasingan kuasa ialah untuk mengelakkan pemusatan kuasa di dalam tangan

mana-mana pihak.

Documents

ISTEM DOKTRIN PENGASINGAN KUASA PEMERINTAHAN AMERIKA SYARIKAT DAN MALAYSIA