IZVJEŠTAJ - minpolj.gov.me · Podgorica, decembar 2008. godine 3 Upravo zbog svega gore navedenog međunarodna donatorska pomo i saradnja ć predstavljaju neophodan input za generisanje

Cetinjski put bb, PC »Vektra« 81000 Podgorica TEL: (+382) 20 482-109; FAX: (+382) 20 234-306

Web: www.minpolj.vlada.cg.yu

IZVJEŠTAJ

O REALIZACIJI MEĐUNARODNIH PROJEKATA U

POLJOPRIVREDI – 2008.

Podgorica, decembar 2008. godine 2

Značajan napredak je ostvaren u oblasti poljoprivredne politike i politike ruralnog razvoja. Vlada je u decembru 2008. godine usvojila Predlog zakona o poljopriv-redi i ruralnom razvoju, kao i Nacionalni program za proizvodnju hrane i ruralni razvoj za period 2009 - 2013. godine. Zakon o poljoprivredi i ruralnom razvoju je krovni zakonski propis i u svojoj suštini preuzima ciljeve i agrarnu politiku iz Strategije proizvodnje hrane i razvoja ruralnih područja i stvoriće pravni okvir za punu implementaciju strateških dokumenata. Nacionalni program za proizvodnju hrane i ruralni razvoj temelji se na Strategiji i predstavlja njenu dalju razradu i konkretnu implementaciju. Budžetska izdvajanja za poljoprivredu i ruralni razvoj povećana su 25% u odnosu na 2007. godinu. U skladu sa Strategijom razvoja proizvodnje hrane i ruralnih područja, poljopriv-redna politika se dalje postepeno reformiše i usklađuje sa evropskom Zajed-ničkom poljoprivrednom politikom (CAP). Usvojen je Program očuvanja i održivog korišćenja genetskih resursa, kao i akcioni plan za njegovo sprovođenje. Primjenjuje se Zakon o identifikaciji i registraciji životinja, uporedo sa registrovanjem poljoprivrednih domaćinstava koja se bave stočarstvom. Nastavljeno je sa pružanjem podrške za izgradnju seoske infrastrukture, uklju-čujući izgradnju puteva i vodovoda. Crna Gora je pristupila jednom broju međunarodnih organizacija, između ostalih i Organizaciji UN za hranu i poljoprivredu - FAO, Međunarodnoj organizaciji za vi-novu lozu - OIV, Međunarodnoj organizaciji za maslinu i maslinovo ulje - IOC, Međunardnoj organizaciji za zaštitu zdravlja životinja - OIE. U toku je postupak za učlanjivanje u Međunarodnu uniju za zaštitu novih biljnih sorti - UPOV. Nastavljeno je sa usklađivanjem pravnih propisa iz oblasti bezbjednosti hrane, veterinarske i fitosanitarne politike, usvajanjem zakona: o bezbjednosti hrane, reproduktivnom materijalu i šumskom drveću, zaštiti biljnih sorti, genetski mo-difikovanim organizmima i zdravlju životinja. Objavljeni su, takođe, implemen-tirajući propisi o identifikaciji i registraciji goveda i registraciji njihovog kretanja. Nacionalni strateški plan za sektor ribarstva je na javnoj raspravi, a njim će se postaviti ciljevi razvoja akvakulture (uzgoja vodenih organizama) i morskog ri-barstva, uključujući naučno procjenjivanje stanja ribljeg fonda. Crna Gora aktivno učestvuje u značajnim međunarodnim tijelima iz oblasti ri-barstva, kao što je Generalna komisija za ribarstvo Mediterana - GFCM i na pro-jektu za naučnu saradnju i potporu razvoja odgovornog ribarstva u Jadranskom moru - AdriaMed. Usvojen je Zakon o slatkovodnom ribarstvu, a Zakon o mors-kom je u parlamentarnoj proceduri.

UVOD


Upravo zbog svega gore navedenog međunarodna donatorska pomoć i saradnja predstavljaju neophodan input za generisanje nedostajućih znanja i informacija, kao i investicija koje su preduslov za usklađivanje politika u oblasti poljoprivrede sa osnovnim principima evropske Zajedničke poljoprivredne politike (CAP). Tako-đe, ona je preduslov za harmonizaciju zakonodavstva, formiranje novih i jačanje postojećih institucija u poljoprivredi i jačanje robnih proizvođača i prerađivačkih kapaciteta. Kako bi ostvarili postavljene ciljeve Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodo-privrede uz podršku međunarodnih donatora učestvuje u ostvarivanju navedenih zadataka. Izvještaj je pripremljen u saradnji sa predstavnicima međunarodnih projekata. Ovim putem izražavamo zahvalnost i poštovanje prema državama i međuna-rodnim organizacijama koje su obezbijedile finansiranje projekata realizovanih u sektoru poljoprivrede. Zahvalnost upućujemo i agencijama za implementaciju projekata.


Agencija za implementaciju: Evropska agencija za rekonstrukciju,

(ADT Projekt/GFA Consulting Group)

Budžet projekta:

1.700.000 €

Partner: Crna Gora, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, Veterinarska uprava

Trajanje projekta: mart 2006 - mart 2008.

Uvod

Projekat implementacije sistema identifikacije, registracije i kontrole kretanja goveda u Crnoj Gori kompatibilan je sa EU standardima i bazični je korak u us-postavljanju EU koncepta kontrole „od farme do trpeze“. Ovo je još jedan korak u obezbeđivanju sigurne i bezbjedne hrane kroz kontrolu kretanja životinja, zd-ravstvenog stanja životinja i omogućavanja sistema sledljivosti proizvoda živo-tinjskog porijekla, a istovremeno doprinosi stvaranju uslova za širenje našeg tr-žišta, povećanju konkurentnosti i boljem plasmanu domaćih proizvoda.

Razvoj i implementacija sistema identifikacije životinja (goveda) u Crnoj Gori koji podržava EAR završen je 13. marta 2008. godine. Projekat identifikacije i regist-racije životinja finansiran je od strane Evropske Komisije, a korisnik projekta je Veterinarska uprava i Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede. Učešće Evropske agencije za rekonstrukciju - 1,7miliona €, a učešće Vlade Crne Gore planira se na godišnjem nivou. U Budžetu Crne Gore za 2007. godinu, u ok-viru budžetske pozicije Veterinarske uprave, obezbjeđena su sredstva u ukup-nom iznosu od 284.000 €, a u 2008. godini u iznosu od 152.000 €.

U cilju potpunog uspostavljanja Sistema I&R životinja u okviru IPA 2007. godine, predviđen je Projekat Identifikacije i registracije malih preživara sa početkom u 2008 godini. Predviđena su sredstva iz IPA fonda u iznosu od oko 1 milion €.

Razvoj i implementacija sistema identifikacije životinja u Crnoj Gori koji podržava Evropska agencija za rekonstrukciju

PROJEKTI U 2008. GODINI


Aktivnosti

Projekat je započet 13. marta 2006. godine osnivanjem Projektne kancelarije i Uprave projekta u Veterinarskoj upravi i preuzimanjem dužnosti Nacionalnog koordinatora projekta. Prema prvobitnom ugovoru o uslugama, projekat je tre-balo da traje 18 mjeseci. U avgustu 2007. godine projekat je produžen za 6 mje-seci - do 12. marta 2008. godine, na ukupan period realizacije od 2 godine.

Tokom prvih 17 mjeseci, do septembra 2007. godine, ostvaren je napredak u pogledu izrađene Strategije identifikacije i registracije, odvijanja radova, po-trebne legislative, obezbjeđenja sredstava u budžetu za 2007. godinu za funk-cionisanje sistema I&R u Crnoj Gori, tendera za nabavke, formiranja sistema I&R uključujući i uspostavljanje centralne baze podataka, pripreme i realizacije obuke i programa širenja znanja i izvještaja o opštim pitanjima. Osnovni cilj ovih proc-jena je bio definisanje uslova za uspostavljanje sistema I&R za goveda i izrada Nacrta strategije i plana rada projekta. Uz stručne procjene, tu su i kampanja za podizanje svijesti i program obuke.

U Veterinarskoj upravi, maja 2007. godine formirana je Jedinica za I&R životinja koja zapošljava 4 službenika. U cilju efikasne implementacije Zakona o identi-fikaciji i registraciji životinja izvršena je obuka osoblja Veterinarske uprave, veterinarskih ambulanti, izrađene su Instrukcije za inspekcijsku kontrolu I&R sistema i priručnike za granična inspekcijska mjesta i za stočne pijace.

Nakon uspješnog prilagođavanja softvera zahtjevima Crne Gore i intenzivne obuke osoblja, probne aktivnosti su otpočete 20. avgusta 2007. godine u dvije ogledne opštine: Cetinje i Žabljak. Zadovoljavajuće funkcionisanje sistema I&R je zatim omogućilo dalje odvijanje projekta i već 19. septembra, sve veterinarske ambulante (koje su u skladu sa Zakonom o veterinarstvu potpisale Ugovor za ustupanje na izvršavanje poslova od javnog interesa za 2007. godinu) su započele kampanju registracije gazdinstava i identifikacije i registracije goveda. Kampanja je trajala do marta 2008. godine - izvršen je popis i registracija svih gazdinstava na kojima se nalaze goveda. Pojedinačno su obilježena sva goveda na jednom gazdinstvu ušnim markicama, odnosno dodijeljen je jedinstven identifikacioni broj koji goveče ima tokom cijelog života. Formirana je centralna kompjuterizovana baza podataka kojom je omogućena kontrola kretanja svih registrovanih životinja. Kontrola kretanja podrazumjeva bilježenje svih rođenja, smrti, klanja i ostalih kretanja životinja (npr. sezonska ispaša), a ujedno omo-gućava i stalnu dostupnost svim ostalim bitnim podacima o registrovanim živo-tinjama – ime vlasnika, starost životinje, adresu i dr. podatke.

U skladu sa Zakonom, Identifikacija i registracija je besplatna za držaoce živo-tinja do 31. decembra 2011. godine, nakon čega držaoci praticipiraju u troško-vima, a od 2014. godine troškove identifikacije držalac finansira u potpunosti.

U saradnji sa Projektom ADT/GFA Consulting Group Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede pripremilo je Zakon o identifikaciji i regisraciji životinja (objavljen u „Službenom listu RCG“ br. 48/2007 od 9. avgusta 2007. godine) i Pravilnik o načinu identifikacije i registracije goveda i vođenju registara i elekt-ronske baze podataka (objavljen u „Službenom listu RCG“ br. 58/2007, od 2. oktobra 2007. godine). Zakon o identifikaciji i registraciji životinja je veli-kim dijelom harmonizovan sa EU propisima i prilagođen lokalnim uslovi-ma uzgajanja životinja.


Procedura nabavke opreme, vozila, materijala, hardvera i softvera realizovana je putem tendera koje je finansirala i realizovala EAR i sva oprema i materijali su isporučeni Veterinarskoj upravi do 20. septembra 2007. godine.

Nakon završene kampanje popisa gazdinstava i prvog obilježavanja goveda, radi se kontinuirano rutinsko obilježavanje novorođenih teladi, registracija novih gaz-dinstava, kontrola kretanja životinja, vođenje evidencije i izdavanje dokumenata za kretanje.

Rezultati obilježavanja i unos podataka u centralnu bazu podataka su do sada veoma uspješni. Na dan 09. 10. 2008. ukupno je obilježeno i u Elektronskoj bazi podataka registrovano: 26.331 gazdinstava koja drže goveda i 95.495 goveda, prosječno 3,6 grla po gazdinstvu.

Zaključak

Ovako definisan sistem osnova je za formiranje drugih veterinarskih sistema - prećenje i uvid u zdravstveno stanje svake obilježene životinje, prećenje zaraznih bolesti životinja, veterinarske kontrole i nadzor. Veterinarska služba je samo jedan od korisnika ovog sistema, tu su i selekcijska služba i ostale stručne službe u poljoprivredi, poljoprivredni proizvođači, poljoprivredna i prehrambena indus-trija, izvoznici, potrošači itd.


Agencija za implementaciju: Evropska agencija za rekonstrukciju,

Agrotec SpA – Italija u saradnji sa Tragsatec – Španija, (CARDS projekat)

Budžet projekta:

1.079.000 €

Partner: Crna Gora, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede

Trajanje projekta: april 2007 - septembar 2008.

Uvod

Tehnička podrška sektoru ribarstva u Crnoj Gori koja se sprovodi uz pomoć EAR-a podrazumijeva implementaciju prioritetnih aktivnosti datih u Strategiji ribarst-va, pripremi i implementaciji Strategije u razvijanju ribarskog sektora u konteks-tu usaglašavanja sa evropskom legislativom. Ciljevi ovog projekta su bili više-struki: jačanje legislative, institucija, kapaciteta laboratorija i industrijskih stan-darda u cilju unapređenja zdravstvenih uslova ribljih proizvoda u saglasnosti sa trgovinskim zahtjevima EU, pružanje podrške u stvaranju administrativnih struk-tura za tranziciono usvajanje i implementaciju glavnih regulativa EU za uprav-ljanje resurima i strukturama, kao i dizajniranje i implementiranje mehanizama isporuke kako bi se stvorila dobra klima za investiranje u ribarski sektor.

Aktivnosti

Tokom 2008. godine sprovedene su sledeće aktivnosti:

Urađen Predlog Zakona o morskom ribarstvu i marikulturi, nacrt doku-menta: Razvoj ribarskog sektora Crne Gore 2009 - 2013. - Nacionalni strategijski plan, pripremljen Plan upravljanja u ribarstvu, realizovana obuka laboratorijskog kadra u okviru radionica o standardu za akreditaciju laboratorija za testiranje, akreditaciji hemijskih laboratorija, testovima znanja, akreditaciji mikrobioloških laboratorija, zahtjevima za validaciju metoda i dokumentovanje, korišćenju validiranih metoda, validaciji meto-da u mikrobiologiji i validaciji hemijskih analitičkih metoda i pripremljen priručnik

Realizovana obuka o bezbijednosti hrane odabranih veterinarskih i sanitar-nih inspektora kroz radionice, seminare i kurs o procedurama HACCP-a

Tehnička podrška sektoru ribarstva u Crnoj Gori - Evropska agencija za rekonstrukciju


Realizovana obuka o bezbijednosti hrane za privatni sektor (uzgajivače i prerađivače ribe i uzgajivače dagnji) realizacijom radionica i dizajniranje modela HACCP priručnika za individualne korisnike u lancu distribucije ribe

Dizajnirana dva podsistema ribarskog informacionog sistema: registar plovila i dnevnik ulova sa deklaracijom o iskrcaju

Dva nova savjetnika za ribarstvo uspješno su završili obuku u okviru pro-jekta i spremni su preuzeti odgovarajuća zaduženja u MPŠV-u

Realizovana studijska putovanja u zemlje EU za veterinarske i sanitarne inspektore, uzgajivače dagnji, ribare i zaposlene u MPŠV

Urađeni priručnici iz oblasti akvakulture za uzgajivače pastrmke sa ciljem modernizacije sektora uzgoja pastrmke.

Dizajnirani i implementirani pilot projekati za sektor uzgoja dagnji (jačanje udruženja, centar za purifikaciju školjkaša i primjena galicijske tehnologije uzgoja).

Realizovan eksperimentalni ribolov na malu plavu ribu inostranim ribars-kim brodovima i date preporuke u vezi sa ovim pitanjem

Nabavljena oprema za inspekcijski nadzor, kao i dodatna računarska opre-ma za ribarsku inspekciju i Institut za biologiju mora

Uspostavljen zakonodavni okvir koji je, u mjeri u kojoj je to moguće u Cr-noj Gori, usklađen sa zakonodavstvom EU. Nabavljena oprema u labo-ratorijama koristi se za obavljanje odgovarajućih analiza

Zaključak

Kadrovski ojačan sektor ribarstva u MPŠV omogućava efikasno sprovođenje ri-barske politike Crne Gore.

Implementiranje Nacionalnog strategijskog plana razvoja ribarskog sektora omo-gućava ribarskom sektoru Crne Gore da brzo iskoristi bilo koji program finan-sijske podrške u periodu prije i nakon pristupanja EU.

Implementacija Plana upravljanja u ribarstvu omogućava odgovorno i održivo ko-rišćenje ribljih resursa uz saglasnost i stalnu komunikaciju javnog sektora sa svim zainteresovanim subjektima u sektoru ribarstva.

Ojačana su udruženja ribara i uzgajivača dagnji kroz zajedničku saradnju u na-bavci i upotrebi opreme neophodne za obezbjeđivanje zdravstveno bezbjednog proizvoda, korišćenjem granta MPŠV dok ribarski informacioni sistem omogućava bolju kontrolu ribolovnih aktivnosti.


Agencija za implementaciju: USAID (CHF i IRD)

Budžet projekta:

učešće USAID 27 mil USD

Partner: Crna Gora, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede (MPŠV)

Trajanje projekta: 2002 - 2008. god. Uvod

Agencija SAD-a za međunarodni razvoj - USAID je posredstvom CHF-a i IRD-a do aprila 2005. sprovodila trogodišnji program ’’Revitalizacija lokalnih zajednica kroz demokratsko djelovanje’’ (CRDA), a od tada dvogodišnji program CRDA-Eko-nomski program (CRDA-E). Projekat je završen u junu 2008. godine. Sada je započet novi ciklus podrške USAID-a na sjeveru Crne Gore čija će vrijednost biti veća od 10 mil. dolara (2009-2012) i koja će se implementirati posredstvom agencije GSTA-MSDA.

Kroz USAID projekat u Crnoj Gori za poljoprivredu je utrošeno 6 mil. dolara. Mi-nistarstvo poljoprivrede, šumartva i vodoprivrede participiralo je u 30 projekata.

Aktivnosti

CHF U maju 2002. godine organizacija CHF International je otvorila četiri kancelarije u Crnoj Gori radi implementacije programa u sjevernom dijelu Crne Gore.

Programi ove organizacije su završeni polovinom 2008. godine u sljedećih 13 opština na sjeveru Crne Gore: Andrijevica, Berane, Bijelo Polje, Danilovgrad, Kolašin, Mojkovac, Nikšić, Plav, Pljevlja, Plužine, Rožaje, Šavnik i Žabljak.

Ukupno je realizovano: CHF (2002-2008) - 572 projekta, čija je vrijednost oko 15 mil dolara.

Projekti realizovani u završnoj 2008. godini gdje je MPŠV participiralo sa sredst-vima su:

projekat Rasadnik kontinentalnog voća u Bijelom Polju (učešće MPŠV 7000€),

informator o Evropskim poljoprivrednim standardima (učešće MPŠV 3000€),

Oprema za pakovanje organskih proizvoda (učešće MPŠV 2.800€)

’’Revitalizacija lokalnih zajednica kroz demokratsko djelovanje’’ (CRDA)


Marketing podrška NVO-u Matica (učešće MPŠV 1.200€) IRD IRD u Crnoj Gori takođe djeluje od aprila 2002. godine, pokrivajući Podgoricu, Cetinje i sve primorske opštine. Ukupno je IRD (2002-2008) realizovao 589 pro-jekata čija je vrijednost oko 12 mil dolara.

Program obuhvata četiri osnovne vrste projekata - ekonomske, infrastrukturne, ekološke i socijalne.

Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede je značajno participiralo u svim projektima iz oblasti ruralnog razvoja, infrastrukture i ukupno poljoprivrede kao što su:

Adaptacija »Kuće maslina« u starom Baru,

Nova vinarska laboratorija Biotehničkog instituta,

Vinarski podrum - Drušići u Cetinju,

Izgradnja stočne pijace u Podgorici,

Nabvaka poljoprivredne mehanizacije za Udruženje poljoprivrednih proiz-vođača Herceg Novi,

Centar za proizvodnju priplodnih nazimica za Udruženje poljoprivrednih prizvođača „Donja Gorica“,

Otkup šumskih plodova za Zadrugu „Potkomovlje-Lijeva Rijeka“,

Razvoj agroturizma za Udruženje viniogradara u Cetinju,

Osnivanje časopisa „Eko hrana“ za NVO „Proizvodnja zdrave hrane“

Zaključak

Imajući u vidu pozitivne efekte aktivnosti koje su do sada sprovedene na realiza-ciji projekata USAID-a, kako na sjeveru tako i na jugu Crne Gore, u pripremi su dalje aktivnosti na implementaciji trogodišnjeg projekta za razvoj sjevera Crne Gore. Ovaj projekat će iznosti više od 10 mil. dolara i fokusiraće se između ostalih i na razvoj poljoprivrede i povezivanje proizvođača i preduzetnika iz ove oblasti sa turističkom privredom. Projekat namjerava da podrži razvoj malih i srednjih preduzeća i lokalnih organizacija u oblasti poljoprivrede i turizma. U toku su pripreme tima stručnjaka vezane za efikasno planiranje i koordinaciju budućih aktivnosti, prije svega u oblastima poljoprivrede, turizma i edukacije iz ove dvije oblasti, kao i definisanja primarnih potreba u navedenim oblastima. Očekuje se početak 2009. godine.


Institucija za implementaciju: USDA – Ministarstvo poljoprivrede SAD

Partner: Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i

vodoprivrede

Trajanje projekata: 2006 – 2009. godine

Komponente projekta (tehnička podrška): I AMIS Agrarni markentinški informacioni sistem II Ekonomske analize u poljoprivredi III Menadžment na farmama IV Proizvodnja cvijeća u zatvorenom prostoru

I AMIS Uvod

Saradnja sa Ministarstvom poljoprivrede SAD (USDA) na ovom projektu, uspo-stavljena je početkom 2006. godine kroz razvoj Agrarnog marktinškog infor-macionog sistema (AMIS) putem razvijanja sistema centralizovane i ažurirane kolekcije podataka prikupljenih sa tržišta poljoprivrednih proizvoda, zajedno sa širenjem dobijenih relevantnih informacija za proizvođače i učesnike na tržištu.

Zadaci AMIS-a su objektivni izvještaji o aktuelnim cijenama, trendovima kretanja cijena i situaciji na tržištu poljoprivrednih proizvoda. U tu svrhu izrađen je je-dinstveni nacionalni Internet portal specijalizovan za praćenje i analizu cijena poljoprivrednih proizvoda i repromaterijala u Crnoj Gori.

Centralni i ujedno najznačajniji dio AMIS-a čini Web orjentisana baza podataka (http://www.amiscg.org/) urađena u najsavremenijoj tehnologiji (baza za živu stoku i posebno za voće i povrće). Prilikom izrade portala i same baze podataka implementirani su svi najzahtjevniji standardi koji su bili predviđeni projektom. U svim fazama projekta bila je dragocjena ekspertska podršku USDA. Aktivnosti

Portal AMIS-a je prvobitno dizajniran za nedjeljno praćenje cijena sa zelenih pijaca u Baru, Beranama, Bijelom Polju, Cetinju, Nikšiću i Podgorici i na velikoj pijaci u Podgorici, kao i na stočnim pijacama u Baru, Podgorici, Nikšiću, Bera-nama, Bijelom Polju i Pljevljima. Od 1. jula 2008. godine portal AMIS-a unapri-jeđen je modulom za dnevno praćenje veleprodajnih cijena sezonskog voća i povrća na Velikoj pijaci u Podgorici. Dostupnost ovim informacijama farmerima je pomoglo u kvalitetnijem formiranju cijena, kao i kod planiranja strukture i dina-mike proizvodnje u idućoj godini.

Podrška jačanju administrativnih kapaciteta Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede u saradnji sa USDA (Ministarstvo poljoprivrede SAD)

Cijene sezonskog voća i povrćau 2008.

na Velikoj pijaci u Podgoricijulu i avgustu

Crna GoraMinistarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede

Izvor: AMIS


Takođe, vrši se obrada uporednih pregleda cijena u Srbiji i Hrvatskoj i sa tržišta zemalja Evropske unije. Reporterima AMIS-a omogućen je upis podataka iz svo-jih centara sa bilo kog računara koji ima Internet konekciju na veoma jednosta-van i efikasan način, što su oni koristili prilikom izrade biltena.

U 2008. godini objavljeno je 90 biltena koji na oko 1000 stranica sadrže podatke o cijenama voća i povrća i žive stoke, analizama tržišnih kretanja i savjetima za proizvođače. Arhiva biltena dostupna je svim posjetiocima portala, a tokom pret-hodnog perioda određeni broj štampanih biltena distribuiran je posredstvom st-ručnih službi Ministarstva koje i sarađuju u realizaciji ovog projekta zajedno sa Službom za selekciju stoke i Savjetodavnom službom u biljnoj proizvodnji.

Od 1. januara do 5. novembra 2008. godine zabilježeno je 8.820 posjeta i otvo-reno 113.805 stranica, što predstavlja odličnu posjećenost i interesovanje koris-nika. U strukturi posjeta najveći je broj otvorenih stranica iz SAD-a – 45.674, zatim sa teritorije Crne Gore, Srbije – 37.296 i EU – 28.187. Podatke o aktuelnim crnogorskim cijenama preuzimaju i objavljuju brojni štampani i elektronski mediji u zemlji i okruženju.

Portal sadrži i izvještaje, publikacije, kalendar stočnih pijaca, informacije o saj-movima, izložbama stoke, galeriju fotografija, korisne linkove i mogućnost ko-munikacije sa posjetiocima sajta u formi pitanja i sugestija.

Planiran je i dalji razvoj aktivnosti na unapređenju AMIS-a, gdje bi se prikazivale i cijene proizvoda agroindustrije, ribarstva, poljoprivrednih inputa itd.

U 2008. godini reporteri AMIS-a (njih 9), u organizaciji USDA imali su studijsku posejtu SAD (Ilinois, Mičigen, Kanzas), kako bi sagledali iskustva američkog AMIS-a i čikaške berze poljoprivrednih proizvoda.

Broj posjeta portala AMIS-a u periodu 1. jan. – 5. nov. 2008.

Mjesec-godina Broj posjeta Broj posjećenih stranica

Ukupno 2006 3474 58509

Ukupno 2007 6781 101765

Jan 2008 820 9808

Feb 2008 876 9158

Mar 2008 1061 11328

Apr 2008 884 9097

Maj 2008 755 8756

Jun 2008 724 10864

Jul 2008 1109 14483

Aug 2008 718 11065

Sep 2008 884 14810

Okt 2008 840 11868

5. Nov 2008 149 2568

Ukupno 2008 8820 113805

UKUPNO 06-08 19075 274079


Struktura posjeta portala AMIS-a u periodu 1. jan. – 5. nov. 2008.

Zemlja porijekla posjete domenPosjećeno stranica

SAD us 45674

Crna Gora, Srbija yu 37296

EU eu 28187

Danska dk 611

Njemačka de 517

Nepoznata 225

Velika Britanija gb 193

Bosna i Hercegovina ba 182

Hrvatska hr 170

Australija au 109

Ruska Federacija ru 71

Francuska fr 70

Švedska se 63

Makedonija mk 57

Italija it 52

Japan jp 42

Južna Korea kr 34

Venecuela ve 22

Austrija at 21

Češka Republika cz 17

Holandija nl 17

Litvanija lv 16

Slovenija si 15

Poljska pl 15

Tajland th 14

Ostali 115

UKUPNO 113805


Zaključak

Rješenja koja su realizovana ovim projektom ocijenjena su kao najnaprednija u regionu što farmerima, prerađivačima i trgovcima u crnogorskom agrosistemu daje kvalitetne informacije i pomoć u donošenju odluka u proizvodnji i plasmanu proizvoda.

Analizom ovih podataka Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede pruža stratešku pomoć farmerima kod donošenja kvalitetnijih odluka o proiz-vodnji i plasmanu poljoprivrednih roba i na taj način poboljšava položaj domaćih proizvođača na tržištu.

II EKONOMSKE ANALIZE U POLJOPRIVREDI Uvod

U saradnji sa USDA započet je projekat “Ekonomske analize u poljoprivredi” (april 2007. godine), koji je intenziviran u 2008. godini. Osnovna svrha ovog pro-jekta je izrada ekonomskih bilansa za najvažnije proizvode voća, stočarske pro-izvode, kao i izrada izvještaja i projekcija koji bi poslužili za kreiranje agrarne politike za pojedine proizvode i izrada kratkoročnih i dugoročnih projekcija za najvažnije proizvode. Aktivnosti

U okviru projekta “Ekonomske analize u poljoprivredi” održana su tri seminara na kojima su predavači bili eminentni američki eksperti iz ove oblasti. Formiran je Savjet za praćenje projekta čiji su članovi predstavnik MPŠV, tri predstavnika instituta i predstavnik USDA koji se sastaju dva puta godišnje.

Potpisani su ugovori sa Biotehničkim institutom, koji su uradili ekonomske ana-lize iz oblasti biljne i stočarske proizvodnje i Institutom za strateške studije i prognoze koji su uradili ekonomske analize iz oblasti voćarstva. Kao najvažniji proizvodi za praćenje uzeti su reprezentativni proizvodi, iz oblasti stočarstva jag-njeće, goveđe meso i mlijeko, iz oblasti voćarstva i vinogradarstva grožđe, ja-buke i maline, a iz oblasti povrtarstva krompir i paradajz.

Prezentacija ovih projekata izvršena je od strane ovih instituta na Forumu o analizi stanja poljoprivrednog sektora u Crnoj Gori. U daljoj realizaciji na ovom projektu od strane dva instituta i stručnjaka Ministarstva poljoprivrede, šumarst-va i vodoprivrede iz ove oblasti, kao i eksperata USDA, realizovan je plan aktiv-nosti koji podrazumijeva:

Urađeni materijalni bilansi za goveda, goveđe meso, grožđe, maline, para-dajz i krompir,

Krajem februara 2008. godine urađena je analiza tržišnih kretanja u sva-kom sektoru


U martu 2008. godine održani su sastanci svih zainteresovanih strana kako bi se identifikovale nedostajući podaci i definisao sadržaj anketa

Dalji razvoj projekta usmjeriće se na izradu mjesečnih izvještaja za svaki sektor baziran na raspoloživim podacima, kako bi se u periodu sjetve proizvođačima pružile informacije koje mogu uticati na njihove odluke, vezano za vremenske prilike, raspoloživost podataka, vladinu agrarnu politiku itd. Zaključak

Ovaj projekat će se u budućnosti razvijati kroz podršku iz Agrobudžeta sredst-vima MPŠV, a analiza će se proširiti kroz uvođenje većeg broja proizvoda za pra-ćenje (kupus, paprika itd).

Osnovni cilj ovog projekta je da svi poljoprivredni proizvođači dođu do infor-macija neophodnih kod donošenja odluka u proizvodnji, čime bi se u određenoj mjeri izbjegla prekomjerna tržišna proizvodnja pojedinih proizvoda.

III UPRAVLJANJE NA POLJOPRIVREDNIM GAZDINSTVIMA – FARM MANAGEMENT Uvod

Uz pokroviteljstvo USDA, započet je projekat “Upravljane na poljoprivrednim gazdinstvima”.

Osnovna svrha projekta je da se promijeni način razmišljanja crnogorskog far-mera u pogledu vođenja farme i uvede praksa praćenja finansijskih pokazatelja poslovanja, pogotovo na većim farmama, na osnovu kojih će farmeri donositi odluke u pravcu uspješnijeg funkcionisanja farmi. Postojanje menadžmenta na farmama i upravljanje farmama na profitabilan način je od presudnog značaja za opstanak proizvođača i farmi. U tom smislu ideja je da se predstvanici stručnih službi Ministarstva upoznaju sa iskustvima u vođenju farmi u SAD i da ta svoja stečena znanja prilagode i prenesu crnogorskim farmerima.

Aktivnosti

U 2007. godini održana su dva seminara sa učesnicima iz savjetodvnih službi i predstavnika Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede i Biotehničkog instituta, na kojima su predavači iz USA sa Kentaki univerziteta, ukazali na osnovne tehnike i meteodologije u upravljanju kojima se rukovodi svaki mena-džer na farmama u USA. Prenijeta su iskustva i ukazano je na način razmišljanja farmera u USA, koji svoje odluke donose radi povećanja profita i zasnivaju ih na raspoloživim podacima stanja bilansa i uspjeha, tokova novca i investicionih ana-liza. Završni seminar održan je u maju 2008. godine kada su uručeni sertifikati USDA o uspješno završenom kursu.


Razvoj ovog projekta ići će u pravcu dalje obuke crnogorskih stručnjaka u ovoj oblasti, prenošenju iskustava i tehnika na same farmere, koji će nakon jedno-godišnje prakse biti obučeni za praćenje uloženih sredstva i prihoda na svojim farmama i biti osposobljeni za praćenje relevantnih tržišnih informacija u cilju unapređenja poslovanja na svojim gazdinstvama. Prenos iskustava ovog projekta na manje farmere predviđen je za 2009. godinu.

Zaključak

Ovaj proejkat predstavlja dobru osnovu za razvoj sistema računovodstvene mreže podataka na farmama - FADN, koji predstavlja jedan od uslova za pristup EU u oblasti poljoprivrede. IV PROIZVODNJA CVIJEĆA U ZAŠTIĆENOM PROSTORU Uvod

U saradnji sa USDA tokom 2007. godine počeo je sa relaizacijom projekt pod nazivom „Proizvodnja cvijeća u zaštićenom prostoru”. Aktivnosti

Do sada su održana dva seminara jedan 2007. i jedan 2008. godine na ovu temu, gdje su poznati stručnjaci iz ove oblasti profesori sa Univerziteta Davis u Kaliforniji, održali niz predavanja vezanih za tehnologiju proizvodnje cvijeća, (ekologija biljaka, sistemi fertirigacije, navodnjavanje, integralna zaštita od štetočina, rukovanje ukrasnim cvijećem poslije proizvodnje, marketing i drugo). Učesnici seminara bili su predstavnici Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vo-doprivrede, Savjetodavne službe, kao i predstavnici najvećih crnogorskih pro-izvođača cvijeća u zaštićenom prostoru.

Do sada je organizovan obilazak proizvođača cvijeća rasadnika Ekoplant iz Pod-gorice i rasadnika cvijeća u Baru od strane američkih stručnjaka, koji su tom prilikom dali određeni broj stručnih savjeta i preporuka.

Dogovoreno je da domaći proizvođači cvijeća, u saradnji sa Savjetodavnom služ-bom u biljnoj proizvodnji dogovore koje su to bliže teme iz ove oblasti koje bi detaljnije trebalo elaborirati na novim predavanjima. Takođe, dogovoreno je da i proizvođači cvijeća naprave svoju prezentaciju proizvodnje sa kojima bi upoznali američke stručnjake.

Zaključak

Dalji razvoj ovog projekta biće usmjeren na širenje pozitivnih iskustava u cilju stvaranja uslova da se veći broj proizvođača opredijeli za ovu profitabilnu pro-izvodnju. Crna Gora je deficitarna sa ovim proizvodima, a postoje realni uslovi za bolju proizvodnju, kao i za izvoznu orjentaciju.


Agencija za implementaciju: Lux-Development SA, Luksemburg

Budžet projekta:

2.975.400 €

Partner: Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, Crna Gora

Trajanje projekta: 2005 – 2009. god. Uvod

U okviru razvojnog projekta Velikog vojvodstva Luksemburga Crnoj Gori, Lux-Development-u je dat mandat za implementiranje projekta YUG/009 pod nazi-vom “Razvoj mljekarskog sektora na sjeveroistoku Crne Gore, Faza II” (MEDNEM II). Projekat je, na zahtjev Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Crne Gore (MAFWM), nastavak osnovnog projekta, pod kodom YUG/003. MEDNEM II je počeo jula 2005. godine i očekuje se da se završi juna 2009. go-dine, sa ukupnim budžetom od 2.975.400 EUR.

Aktivnosti

Projekat identifikuje globalan cilj na sljedeći način:

Podržati aktivnosti u ruralnom dijelu sjeveroistoka Crne Gore koje omoguća-vaju prihod kroz poboljšanje mljekarskog sektora.

U cilju postizanja globalnog cilja, MEDNEM II obezbjeđuje uslove za posti-zanje tri posebna cilja:

Da obezbijedi održivost mljekare ZORA

Da poboljša usluge podrške farmama u mljekarskom sektoru

Da podrži sektor razvoja odgovarajućom politikom i promjenama strategije

Budžet projekta MEDNEM II za godine do 2008. i projekcije budžeta za 2008. i 2009. godinu su sumirane u sljedećoj tabeli.

Godina EUR

Troškovi projekta do 2008. 2.268.996

Troškovi projekta za 2008. 483.931

Projekcija troškova projekta za 2009. 222.473

UKUPNO 2.975.400

"Razvoj mljekarskog sektora na sjeveroistoku Crne Gore, faza II” (MEDNEM II)


Budžet projekta opredieljen za aktivnosti povezane sa pojedinačnim specifičnim ciljevima je prikazan u sljedećoj tabeli.

Godina Poseban cilj ( u € )

1 2 3

Troškovi projekta do 2008 1.195.832 378.011 49.844

Troškovi projekta za 2008 7.922 184.161 86.322

Projekcija troškova projekta za 2009

0 66.000 74.800

UKUPNO 1.203.754 628.172 210.966

Poseban cilj 1: Obezbijediti održivost mljekare ZORA

Na samom početku 2008. godine projekat je kompletirao i zatvorio sve osim jedne programirane aktivnosti povezane sa direktnom podrškom mljekari ZORA. Imajući u vidu da je fokus projekta bio potpuno usmjeren na podršku farmerima (Poseban cilj 2) i saradnju sa svim učesnicima u sektoru mljekarstva na aktiv-nostima za razvoj strategije (Poseban cilj 3), projekat je odselio kancelariju van mljekare ZORA.

Ukupan budžet troškova za sve zatvorene aktivnosti, na primjer neznatna nekompletirana podrška poboljšanju upravljanja mljekarom ZORA i u nabavci nekih rezervnih djelova, u iznosu do 2.422 EUR. Jedina otvorena intervencija projekta prema mljekari ZORA je zatvaranje sporazuma za finansiranje sirare u Koritima. Ovo je zajednička investicija Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, CHF-a i MEDNEM-a, gdje CHF finansira građevinske poslove na rekonstrukciji zgrade za siraru, a Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodo-privrede i MEDNEM pokrivaju investiciju proizvodne opreme. Mljekara ZORA takođe dijeli troškove investiranja uglavnom kroz nabavku i instalaciju kotla za plin. Sirara će početi sa radom krajem 2008. godine, a njeno uspostavljanje će ultimativno uključiti sljedeća finansiranja:

Finansirao Do 2008. (€)Porjekcija za

2008. (€)

Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede

7.000 2.500

CHF 3.600 0

MEDNEM II 9.000 5.500

UKUPNO 19.600 8.000

Poseban cilj 2: Poboljšati službe za podršku farmama u mljekarskom sektoru

Savjetodavne službe i organizacije farmera

U periodu do 2008. godine MEDNEM II je asistirao individualnim proizvođačima mlijeka u projektu da se samo organizuju u farmerske grupe i registruju u farmerske grupe kao NVO. Ukupno je formirano 10 farmerskih grupa:


Opština Farmerske grupe

Berane Berane, Trpezi, Petnjica, Štitari

Bijelo Polje Tomaševo, Gubavač, Lozna, Korita

Andrijevica Andrijevica

Rozaje Rozaje

Podrška projekta farmerskim grupama u 2008. god koncentrisala se na obuci i izgradnji kapaciteta. Sve aktivnosti su planirane i izvršene u saradnji sa regional-nim centrima stručnih službi iz Berana i Bijelog Polja, kao opšitnskim sekreta-rijatima za poljoprivredu. Obuka farmera je obezbijeđena od strane lokalnih eksperata sa Biotehničkog instituta iz Podgorice, iz nacionalnih stručnih službi, Nevladinih organizacija iz regiona (na primjer Biznis centar iz Berana, Centar za razvoj poljoprivrede iz Bijelog Polja), lokalnih banaka, i stručnjaka sa Fakulteta za poljoprivredu u Novom Sadu. Pored toga, uspostavljena je saradnja sa FAO projektom lociranim u Beranama vezano za obuku koja se sprovodi za farmere.

Teme pokrivene obukom i izgradnjom kapaciteta uključuju: ishranu krava, higi-jenu, reprodukciju i zdravlje; pripremu silaže; kozarstvo, voćarstvo i povrtarstvo; sakupljanje pečuraka i njihova prerada; ribarstvo; planiranje biznisa na farmi; nabavka sredstava finansiranja i tako dalje.

Pored uobičajenog materijala za obuku predstavljenog učesnicima obuke, MEDNEM II je takođe obezbijedio farmere posebnim brošurama za pripremu silaže, kao i sa proširenom publikacijom o silaži pripremljenom od strane aka-demskog osoblja sa Poljoprivrednog fakulteta iz Beograda. Dalje, projekat je podržao regionalne centre nacionalne savjetodavne službe iz Berana i Bijelog Polja u pripremi i štampanju publikacije o zaštiti voća.

Podrška projekta nacionalnoj i opštinskim savjetodavnim službama i farmerima tokom 2008. godine takođe uključuje i prošireno studijsko putovanje kroz posje-te mljekarskim farmama i staklenicima kao i savjetodavnim službama Crne Gore i Srbije. Posjete u regionu su pružile širok stepen korisnih infomacija i poten-cijalne mreže saradnje učesnicima.

U nastavku aktivnosti obuke, MEDNEM II planira da proširi podršku mljekarskim farmerima u nabavci muzilica, podrška koju je projekat već proširivao prošlih godina. Ova aktivnost je u toku u bliskoj saradnji sa regionalnim centrima iz Berana i Bijelog Polja i očekuje se da će se obezbijediti 50 muzilica pojedinačnim farmerima u regionu projekta do kraja prvog kvartala 2009. godine.

Ogledne mljekarske farme

Do 2008. godine, MEDNEM II je finansirao izgradnju i opremanje (to jest krave i muzilice) šest oglednih farmi (Demo Farme). U prva dva kvartala 2008. godine, projekat je takođe obezbijedio finansijsku (početni kapital za radnu snagu i djelimično stočnu hranu) i savjetodavnu (to jest uzgoj, higijenu i veterinarske aspekte) podršku oglednim farmama.

U toku 2008. godine u konsultaciji sa regionalnim selekcijskim centrima u Be-ranama i Bijelom Polju, kao i sa eksternim stručnim savjetima, projekat je zak-ljučio da je Oglednim farmama potrebna dodatna pomoć u poboljšanju objekata i


u obezbjeđivanju finansijske podrške za zamjenu neplodnih grla. Ove aktivnosti će biti izvršene na kraju 2008. godine i za vrijeme prvog kvartala 2009. godine.

Pored finansijske podrške Oglednim farmama, projekat je uključio vlasnike og-lednih farmi u aktivnostima izgradnje kapaciteta i obuke predstavljene u pret-hodnom dijelu. Pored toga, projekat je izvršio tekuće aktivnosti analize stočne hrane i podrške u pripremi balansiranih stočnih obroka.

Poseban cilj 3: Podrška sektoru razvoja odgovarajućom politikom i promje-nama strategije

Ne-mljekarske aktivnosti podržane od strane Projekta uključuju demonstraciju razvoja malih plastenika, podršku raznim nevladinim organizacijama aktivnim u proizvodnji bilja (uključujući sakupljanje pečuraka, šumskog i ljekovitog bilja), i demonstraciju u malim razmjerama ribnjaka. Ogledni plastenici su počeli sa radom 2007. godine i efektivno će primiti konačnu podršku projekta u 2008. godini. Pomoć NVO za proizvodnju bilja je u malim razmjerama i nastaviće se do kraja projekta na bazi procjene potreba. Što se tiče ribnjaka, aktivnosti će se nastaviti u prvom kvartalu 2009. godine.

Pored toga, projekat je pri kraju konsultacija sa nacionalnom Savjetodavnom službom, Opštinom Berane i lokalnom srednjom školom "Vukadin Vukadinovic" na obnavljanju školskog plastenika. Plastenik bi bio popravljen i opremljen tako da služi kao mjesto za praktičnu obuku učenika i ogledno i eksperimentalno polje za Savjetodavnu službu. Planirano je da radovi budu završeni u prvom kvartalu 2009. godine.

MEDNEM II je u bliskoj saradnji sa Ministarstvom poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede inicirao proces učešća svih direktnih korisnika u formulaciji Stra-tegije za razvoj mljekarskog sektora. Inicijativa će uključiti međunarodne i lokal-ne stručnjake i aktivno učešće svih zainteresovanih strana u sektoru, počevši od individualnih proizvođača mlijeka, savjetodavnih i veterinarskih službi, industrije prerade, državne i opštinske vlasti, kao i međunarodne organizacije koje su pri-sutne u sektoru razvoja. Okvir formulacionog procesa će uključiti stalnu radnu grupu i sveobuhvatne konsultacije sa svim zainteresovanim stranama, a sve to pod koordinacijom MEDNEM Projekta. Očekuje se da će proces biti završen u drugom kvartalu 2009. godne.

Zaključak

MEDNEM II je ušao u fazu zatvaranja. Projekat će biti završen juna 2009. godine, do kada će se zaključiti sve predviđene aktivnosti. Saradnja projekta sa glavnim partnerom Ministarstvom poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, kao i sa Na-cionalnom i opštinskim savjetodavnim službama, mljekarom ZORA, kao glavnim predstavnikom prerade u regionu, individualnim farmerima i farmerskim NVO, kao i međunarodnim organizacijama za razvoj su veoma uspješne. Ova saradnja, rezultati dostignuti od strane projekta, kao i naučene lekcije za vrijeme imple-mentacije projekta će biti predstavljene i razmijenjene na završnoj radionici u prvom kvartalu 2009. godine.


Agencija za implementaciju: Ujedinjene nacije organizacija za hranu i poljoprivredu UN FAO GCP/RER/019/LUX

Partner: Crna Gora, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede (MPŠV)

Trajanje projekta: maj 2006 – april 2009. god. Uvod

U septembru 2006. godine počeo je projekat pod nazivom „Pomoć u razvoju farmerima u planinskim oblastima Crne Gore”, kao dio regionalnog projekta u opštinama Bijelo Polje, Berane, Rožaje, Plav i Andrijevica. Projekat je razvojnog karaktera i ogleda se u pružanju tehničke pomoći farmerima – sticanju speci-fičnih znanja putem seminara, obuka i treninga, demonstriranju novih tehnika i tehnologija, stimuliše na povezivanje u farmerske grupe i druge aktivnosti u cilju poboljšanja stočarske proizvodnje. Glavni cilj je povećanje prihoda u domaćinst-vima koja se bave stočarstvom.

Projekat je predstavljen svim lokalnim upravama na sastancima sa više od 520 farmera. Farmeri su suočeni sa problemima kao što su priprema stočne hrane, nedostajuća mehanizacija, ishrana domaćih životinja, rasni sastav u govedarstvu i ovčarstvu, edukacija, što je usmjerilo projekat u rešavanju tih problema.

Aktivnosti

Tokom 2008. godine Projakat je imao sedam važnih aktivnosti i to: 1. Ovčarsko udruženje „Sjever“: U prethodnoj i 2008. godini urađena je selekcija ovaca u Projektnom regionu. Na početku rada primjećena je zainteresovanost farmera za formiranje ovčarskog udruženja. U novembru 2007. godine posjećeni su svi ovčarski farmeri kod kojih je rađena selekcija i ustanovila se pojedinačna zainteresovanost. Prvi sastanak Udruženja organizovan je u decembru 2007. godine. Sastanku su prisustvovali 20 farmera i Projektno osoblje. Ustanovljeni su ciljevi udruživanja, odabran je predsjednik Udruženja i pet članova Nadzornog Odbora – iz svake opštine po jedan. 25. januara 2008. godine održana je Osnivačka Skupština Udruženja. Tom prilikom promovisano je ime Udruženja ovčara pod nazivom „Sjever“. Ukupan broj članova Udruženja je 25, a broj ovaca koje ovi članovi posjeduju je preko 3000. Ovčarsko udruženje „Sjever“ je zvanično registrovano 25. 2. 2008.

“Pomoć u razvoju farmerima u planinskim oblastima Crne Gore’’


2. Ostala Udruženja farmera (mašinski prstenovi) u Projektnoj oblasti: Početkom 2008. godine radilo se intenzivno i na finaliziranju formiranja udruže-nja farmera u Projektnoj oblasti, sa ciljem nabavke mehanizacije za potrebe većeg broja farmera. Formirano je sedam Udruženja i to :

Nevladino udruženje farmera „Komovi“ – Andrijevica

Nevladino udruženje farmera „Seošnica“ - Rožaje

Nevladino udruženje farmera „Zlatibor“ – Berane

Nevladino udruženje farmera „Sloga“ – Bijelo Polje

Nevladino udruženje farmera „Sokolovac“ – Bijelo Polje

Nevladino udruženje farmera „Vraneš“ – Bijelo Polje

Nevladino udruženje farmera „Lim“ – Bijelo Polje 3. Obuka u proizvodnji polutvrdog sira ( kačkavalja ) u Srednjoj mljekarskoj školi

u Pirotu: Od 8 - 19. januara 2008. godine organizovana je obuka u proizvodnji polutvrdog sira odnosno kačkavalja u Srednjoj mljekarskoj školi u Pirotu. Pirotski region ima dugu tradiciju proizvodnje kačkavalja. U Pirotu se nalazi srednja mljekarska škola ’’Dr Obren Pejić’’ koja organizuje obuku pripreme plutvrdog kačkavalja. Za farmere iz Projektnog regiona Crne Gore organizovana je desetodnevna obuka za osam zainteresovanih farmera. U maju 2008. godine raspisan je tender za na-bavku opreme za proizvodnju sira koja je isporučena u avgustu 2008. godine, a sirara je puštena u rad u MZ “Konjuhe” - Andrijevica. Učešće u ovom projektu imalo je i Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede. 4. Kupovina demonstracione mehanizacije i sjetva: Formiran je spisak nedostajuće poljoprivredne mehanizacije za potrebe Projekta. Kupljena je nedostajuća mehanizacija i to: rasturači stajnjaka, sjetvospremači, žitne sejačice, kukuruzne sejačice, valjci, međuredni kultivatori, rotacione kosa-čice, rasturači i skupljači sijena, kombajn za kukuruznu silažu i travni kombajni. Mehanizacija je iskorišćena kada su se formirala demonstraciona polja. Izvršena je uspješna demonstracija oranja u 15 sela. Projekatom su kupljena sjemena žitarica u kombinaciji sa leguminozama, travno – djetelinske smješe, stočni gra-šak, grahorica, ovas i lucerka. Mehanizacija je smještena u farmerske grupe for-mirane od strane Projekta, sa kojima su sklopljeni ugovori o korišćenju. Tokom oktobra 2008. godine urađen je dodatni trening za farmere o korišćenje me-hanizacije. Demonstraciona polja koja su podignuta od strane Projekta su:

grašak i ovas - 10,71 ha

grahorica i ovas – 14,47 ha


lucerka – 0,94 ha

travno – djetelinske smješe – 3,26 ha

popravljanje prirodnih livada đubrenjem – 2,66 ha

što je ukupno 32,04 ha i radilo se sa 71 farmerom. U junu 2008. godine počelo se sa radom sa zainteresovanim farmerima na kon-zervisanju stočne hrane putem siliranja. Urađena je jedna lucerkina silaža, šest žitno – leguminoznih silaža i osam kukuruznih. 5. Vještačko osjemenjavanje: U saradnji sa Veterinarskom stanicom Bijelo Polje dva veterinarska tehničara su u prošloj godini prošla kurs za vještačko osjemenjavanje. Tehničari su posle tog kursa zaposleni u Veterinarskoj stanici Bijelo Polje sa ciljem da najveći dio svog posla obavljaju u oblastima gdje žive. Projekat je kupio dva kontejnera za vješ-tačko osjemenjavanje. 6. Orezivanje papaka i obezrožavanje: Početkom ove godine Projekat je nabavio boks za orezivanje papaka kod goveda i organizovao trening, kao i trening u obezrožavanju teladi. Obučena su tri vete-rinarska tehničara kao i šestorica farmera. 7. Formiranje zadruge Agrosjever i izvoz vune: Tokom maja mjeseca 2008. godine obavljen je trening za šišanje ovaca. Tom pri-likom 5 farmera je obučeno za šišanje ovaca. Tri mašine za šišanje ovaca smješ-tene su kod farmera.

Četiri lokalna farmerska koordinatora za opštine Bijelo Polje, Plav, Rožaje, Be-rane i Andrijevicu pokazali su interesovanje da rade na sortiranju i baliranju vu-ne, kao i njenom izvozu. Projekt je prihvatio ovu inicijativu i formirana je Poljo-privredna zadruga ’’Agrosjever’’. Pronađen je prostor za sortiranje i baliranje vune registrovan od strane Veterinarske uprave i dobijen je izvoznički broj. U junu mjesecu završene su sve pripreme i krenulo se sa otkupom vune. Prvi kami-on sa više od 17 tona sortirane i balirane vune je izvezen 15. 9. 2008.

Zaključak

Međusobno povezivanje farmera, uvođenje novih tehnologija razmjena iskustava na regionalnom nivou dobar su put za rast konkurentnosti u poljoprivrednom sektoru.


Agencija za implementaciju: UN Program za zaštitu životne sredine

(UNEP)

Budžet projekta:

USD 65.740,00


Trajanje projekta: april 2008 - april 2009.

Uvod

Crna Gora je u aprilu 2008. godine potpisivanjem Memoranduma o razumi-jevanju započela aktivnosti na sprovođenju projekta pod nazivom « Izgradnja kapaciteta za uspješno učesće u Međunarodnom mehanizmu za razmjenu infor-macija o biološkoj bezbjednosti (BCH)» koji je dio Program UN za zaštitu životne sredine (UNEP-GEF) «Globalnog projekta razvoja okvira za biološku bezbjed-nost». Osnovni cilj projekta je priprema Crne Gore za sprovođenje odredbi Pro-tokola o biološkoj sigurnosti (Kartagena protokol). Funkciju nacionalnog izvršnog tijela obavlja Ministarstvo poljoprivrede.

Ukupan trošak Nacionalne izgradnje kapaciteta za uspješno učešće u među-narodnom mehanizmu za razmjenu informacija o biološkoj bezbjednosti (BCH), iznosi USD 65.740,00 što obuhvata: doprinos GEF – USD 38.600,00 i ne-novčano učešće Vlade – USD 27.140,00. Nenovčano učešće Vlade za BCH Projekat čini sljedeće: tehnička i stručna pomoć, održavanje opreme, radni prostor, kadar i konsultacije.

Aktivnosti

Ministarstvo poljoprivrede je:

Forimralo Radnu Grupu za Mehanizam za razmjenu informacija o biološkoj bezbjednosti (BCH) koja implementira Projekat na nacionalnom nivou

Dostavilo je UNEP-GEF BCH timu informacije o trenutnoj situaciji na naci-onalnom nivou u pogledu kadrovskih potreba i neophodne opreme za fun-kcionisanje BCH

UNEP-GEF Projekat izgradnje kapaciteta za uspješno učesće u Međunarodnom mehanizmu za razmjenu informacija o biološkoj bezbjed-nosti (Mehanizam za razmjenu informacija o biološkoj bezbjednosti – BCH)


Dostavilo procjeno o troškova za nabavku opreme i druge relevantne troškove (radionice, pamfleti...) / zahtjev odobren

Nabavilo opremu u vrijednosti od 14.600 eura u dogovorenim terminima

UNEP-GEF BCH Projekat će:

Finansirati aktivnosti na nacionalnom nivou

Pružati savjetodavne usluge na tehničkom i na strateškom nivou za imple-mentaciju aktivnosti na nacionalnom nivou i nadgledati realizaciju tih ak-tivnosti kako bi se ispoštovala pravila i propisi Donatora i UN

Pomoći u inicijalnom postavljanju opreme, uključujući, gdje je to potrebno, intranet i internet konekciju

Osigurati kontakt sa obučenim regionalnim ekspertima koji mogu pružiti pomoć BCH Radnoj grupi i Ministarstvu poljoprivrede:

U odabiru za nacionalno učešće u BCH

U realizaciji radionica obuke sa nacionalnim učesnicima obuke - do 20 učesnika - za korišćenje i pristup BCH

Pomoć za formiranje i osiguravanje funkcionisanja izbora naci-onalnog pristupa BCH

Stručna pomoć će se obezbijediti kroz listu konsultanata koji će se kontaktirati u okviru dostupnih resursa, na osnovu pisanih zahtjeva.

Tokom Projekta će se formirati Jedinica za implementaciju kao i realizovati ra-dionice za obuku i druge aktivnosti. Trošak projektne komponente obuke će izno-siti USD 24.000,00. Ministarstvo poljoprivrede, pod vođstvom BCH Radne grupe, pripremilo je plan troškova, kojima se pokriva organizacija i implementacija radi-onica obuke na nacionalnom nivou. Učesnici će se odabrati od predstavnika rele-vantnih vladinih agencija i sektora, koji će imati ključnu ulogu ili u donošenju po-litičkih odluka o nacionalnom BCH ili u upotrebi i primjeni BCH u ispunjavanju na-cionalnih obaveza (npr. određeni članovi Nacionalnih koordinacionih komiteta koji su formirani u okviru Projekta nacionalnog okvira za biološku bezbjednost, ili slič-nih tijela).

Zaključak

Aktivnosti koje se sprovode na ovom projektu obezbjediće izgradnju nacionalnih kapaciteta za uspješno učešće u međunarodnom mehanizmu za razmjenu infor-macija o biološkoj bezbjednosti (BCH).


I Sektor vina II Mesna industrija Agencija za implementaciju: GTZ WBF

Partner: Ministrastvo poljoprivrede, šumarstva i

vodoprivrede

Trajanje projekta: 11. 2007 - 10. 2008. godine Uvod

Projekat se finansira iz budžeta Njemačkog saveznog ministarstva za ekonomsku saradnju i razvoj. Ukupni cilj projekta „Podrška ekonomskom razvoju i zapošlja-vanju” jeste formiranje efektivnih struktura i instrumenta za podršku koje će poboljšati šanse za razvoj u odabranim branšama privatnog sektora.

Na ovaj način Projekat podržava Vladu Crne Gore u njenom „Programu reforme u privredi” i u „Master planu turizma”. Vlada Crne Gore teži da postigne supsti-tuciju uvoza, da otvori tržište izvoza i stvori radna mjesta. Sve ovo je neophodno za stvaranje samostalnog, konkurentnog i održivog tržišta kao stvaranje pred-uslova za približavanje EU.

I Sektor Vina Aktivnosti

1. Obuka za degustatore vina i analiza tržišta GTZ je podržao Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede u organi-zaciji i finansiranju obuke za službene degustatore vina Crne Gore, a u saradnji sa Zavodom za vinogradarstvo i vinarstvo pri Sveučilištu u Zagrebu.

Po završetku ove obuke, šest od ukupno devet učesnika ove obuke je dobilo cer-tifikate o položenoj obuci za službene degustatore vina.

Nakon obuke u Zagrebu, GTZ je podržao Nacionalno udruženje u organizaciji se-minara za degustaciju za proizvođače vina.

Preduzeće za ispitivanje tržišta Strategic Marketing je u toku ljetnje sezone na-pravio analizu tržišta za vino na turističkom tržištu. Tom prilikom je ispitan uzo-rak od 1000 stranih turista (reprezentativan uzorak) na temu potrošnje vina u Crnoj Gori i posjetama vinskim podrumima u Crnoj Gori. Izradu ove studije je fi-nansirao GTZ. Cilj istraživanja je kompletiranje podataka za izradu Nacionalnog programa za vino.

Podrška ekonomskom razvoju i zapošljavanju u Crnoj Gori” (GTZ WBF)


2. Studijsko putovanje

GTZ je u saradnji sa Savjetodavnom službom za biljnu proizvodnju, za saradnike Savjetodavne službe u martu 2008. godine ko-finansirao studijsko putovanje u Sloveniju. Tom prilikom su saradnici Savjetodavne službe imali priliku da se upoznaju sa načinom rada i poslovanja Savjetodavnih službi u Sloveniji. 3. Info-turistički centar u Virpazaru Austijska agencija za razvoj - ADA (Austrian Development Agency) finansira, a GTZ implementira projekat izgradnje info-turističkog centra u Virpazaru, u okviru kog će biti izgrađena i vinoteka za potrebe vinara iz ovog regiona, gdje će vinari moći da prodaju svoje vino. U toku je izrada enterijera za ovaj objekat, a otva-ranje je planirano pred početak ljetnje sezone 2009. godine.

GTZ je pomogao predstavljanje Nacionalnog udruženja vinogradara i vinara Crne Gore“ na Sajmu privrede u Budvi u martu 2008. godine i na i Poljoprivrednom sajmu u Novom Sadu. 4. Seminari, brošure U toku je priprema dva seminara za proizvođače rakija, kao i priprema nove bro-šure za vinski turizam i izrada projektne dokumentacije za turističko obilježava-nje vinskih podruma u Crnoj Gori, kao i organizacija 5. Regionalne Konferencije o vinu, čiji su organizatori Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Crne Gore i GTZ. II Mesna industrija Aktivnosti

1. Obuka za veterinara za primjenu ISO metoda: GTZ je kao prvu značajniju aktivnost u 2008. godini organizovao i finansirao četvoronedjeljnu specijalizaciju za kadrove Specijalističke veterinarske labora-torije u Podgorici i sa Instituta za javno zdravlje u Podgorici. Na osnovu izvješ-taja proističe da su se kadrovi osposobili za samostalnu primjenu u redovnom laboratorijskom radu za osam ISO metoda i to:

Utvrđivanje prisustva i broja Listeria monocitogenes - EN/ISO 11290-1 i EN/ISO 11290-2;

Utvrđivanje prisustva Salmonella vrsta - EN/ISO 6579;

Utvrđivanje prisustva i broja Enterobacteriaceae - ISO 21528-1 i ISO 21528-2

Utvrđivanje prisustva i broja Aerobic colony count - ISO 4833;

Utvrđivanje prisustva i broja Esherichia coli - ISO 16649-1, ISO 16649-2 i ISO TS 16649-3;


Utvrđivanje prisustva i broja Enterobacter sakazakii - ISO/TDS 22964;

Utvrđivanje prisustva istafilokoknog enterotoksina - European screening method of the CRL for Milk

Utvrđivanje prisustva i broja Koagulaza pozitivnih stafulokoka - EN/ISO 6888-1 i EN/ISO 6888-2.

Ova obuka je realizovana kao konkretna podrška implementaciji Zakona o bezb-jednosti hrane koji je u Crnoj Gori donijet početkom 2008. godine i sigurno je da će biti od značaja prilikom donošenja i implementacije podzakonskih akata.

Osim toga, obuka je išla u prilog monitoringu na zoonoze – listeriju koji je Spe-cijalisticka veterinarska laboratorija u ovoj godini unijela u svoj redovni prog-ram.

2. Obuka iz oblasti higijene i tehnologije mesa U organizaciji i uz finansiranje GTZ organizovana je i jednonedjeljna obuka – seminar za inovaciju znanja veterinarskih inspektora iz oblasti higijene i tehno-logije mesa.

Na seminaru je učestvovalo 40 inspektora iz svih područja Crne Gore. Nakon obuke za inspekcijsku službu na liniji klanja, izvršena je provjera znanja posle čega su veterinari dobili odgovarajući certifikat.

Stručni i radni material sa seminara, prezentacije filmovi za obuku i Priručnik dr Hacka će u Veterinarskoj službi biti dostupni za obuku svih veterinara u Crnoj Gori, jer je u saradnji sa Upravom dogovoreno da se zajedno radi na daljoj multiplikaciji znanja. U tom smislu sav navedeni materijal će se ustupati zainte-resovanim veterinarima, kako bi znanje bilo multiplicirano.

3. Jačanje kapaciteta

U cilju jačanja kapaciteta Veterinarske uprave realizovan je i zajednička revizija – provjera obezbjeđivanja kvaliteta proizvoda u 8 proizvodnih pogona i jednoj klanici. Detalji su dati u izvještaju dr Hacka – septembr 2008. god. Ovaj izvještaj je otvorio nekoliko važnih pitanja koja se nameću kao smjernice za dalji rad.

GTZ je pružio i značajnu podršku jačanju Udruženja proizvođača njeguških spe-cijaliteta. Angažovan je veterinar koji je kao privatni konsultant imao zadatak da konsoliduje Udruženje u pogledu uvođenja i primjene higijensko-tehničkih mjera u proizvodnji, kao i u cilju izrade jedinstvene proizvodne specifikacije radi pod-nošenja zahtjeva za dobijanje geo-zaštite na EU nivou.

Zaključak

Važan izazov u narednom periodu je implementacija donešenih zakona i pod-za-konskih akata sa posebnim akcentom na jačanje sistema bezbjednosti hrane i implementacija politike kvaliteta. U tom pravcu imaće ulogu kako predstavnici administracije, tako i farmeri i prerađivači.


Agencija za implementaciju: NVO CINS Italija

Budžet projekta:

2.100.420,80 €

Partner: Ministrastvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede

Trajanje projekta: jun 2005 - jun 2008. Uvod

Projekat: “Održivi ruralni razvoj na području Ulcinja“ 7800/CINS/SEM, finansiran od Cooperazione Italiana, tj. Ministarstva inostranih poslova Republike Italije.

Projekat je trajao u periodu od tri godine, tj. od juna 2005. do juna 2008. godi-ne.

Izvođač projekta je italijanska NVO CINS (Cooperazione Italiana Nord Sud) sa sjedištem u Rimu, Italija. Kancelarija u Crnoj Gori je bila u Ulcinju, gdje je na početku izvođenja projekta i registrovana NVO CINS Montenegro. Lokalni partner na projektu je bio Biotehnički institut - Podgorica, Centar za suptropske kulture iz Bara, PROSUD (NVO iz Italije udružena sa NVO CINS), Opština Ulcinj i Lokalna udruženja poljoprivrednih proizvođača: Udruženje Stočara Ulcinja, Udruženje Maslinara Ulcinja, Udruženje Agrumi, Udruženje vinogradara, Udruženje Medite-ran.

Aktivnosti

Urađeno na projektu u toku 2007. godine:

Realizovane dvije specijalizacije kadra Biotehničkog instituta, koji su bili na usavršavanju u Italiji

Nabavljena je laboratorijska oprema za Centar za suptropske kulture iz Bara

Poslati članovi udruženja agrumara na obuku o rukovanju mašinama za kalibriranje koja je vršena na Siciliji, Italija

Osnovana kolekcija sorti u Baru

Urađena je obuka rezidbe maslina i agruma poljoprivrednih proizvođača na teritoriji opštine Ulcinj i u okviru ove obuke napravljene su pokazne par-cele rezidbe, obučeni su članovi udruženja u rezidbi i ujedno je kvaliteno

„Održivi seoski razvoj na području Ulcinja“ CINS- Italija


orezano, tj. privedeno kulturi više hiljada stabala masline i podignuti su uzgojni oblici na nekoliko hiljada stabala agruma

Napravljen i postavljen web sajt Agencije i više baza podataka

Urađena mapa GIS sa raspoloživim bazama podataka koje su postavljene na sajtu

Posjete stručnjaka iz Italije iz oblasti agrumarstva, seminari i posjete na terenu

Urađen bunar u Vladimiru u saradnji sa udruženjem poljoprivrednih proiz-vođača ovog kraja

Urađeno nekoliko kreditnih linija za malu poljoprivrednu mehanizaciju

Nabavljena hemijska sredstva za zaštitu bilja koja će biti korišćena za demonstrativne i eksperimentalne parcele agruma i koja su ustupljena Centru za suptropske kulture iz Bara i udruženju agrumara iz Ulcinja

Tokom 2008. godine realizovane su sledeće aktivnosti:

sa udruženjem Agrumi uvezena iz Italije sredstva za zaštitu agruma (bijelo ulje) vrijednost 9.000 €, -donacija

sa udruženjem Agrumi uvezeno 1.500 sadnica agruma iz Italije, vrijednost 12.000 € - zajedničko učešće

sa udruženjem poljoprivrednih proizvođača Mediteran-Vladimir, 500 sad-nica maslina - donacija

sa udruženjem maslinara Vladimir upućena pomoć od 200 sadnica maslina – donacija

sa udruženjem stočara i povrtara Ulcinja upućena pomoć od 200 sadnica maslina - donacija

pomoć Centru za suptropske kulture iz Bara - krečenje i uređivanje ente-rijera objekta, kao i pravljenje bazena za navodnjavanje - zajedničko učešće

Sva kancelarijska i tehnička oprema sa projekta (kompjuteri i itd.) vri-jednosti oko 10.000 €, kao i automobil marke FIAT-Panda (10.000 €) doni-rana je Centru za suptropske kulture

pomoć udruženjama maslinara putem angažovanje italijanskog eksperta za rezidbu maslina koji je demonstrirao nove tehnike rezidbe i održao kurs rezidbe agruma, donacija

pomoć agrumarima Ulcinja putem angažovanja italijanskog eksperta za rezidbu agruma koji je demonstrirao nove tehnike i već treću godinu za redom pruža tehničku pomoć ulcinjskim agrumarima, donacija


pomoć poljoprivrednicima vladmirskog kraja na sanaciji štete nastale gradom – u vidu sredstva za hemijsku zaštitu i revitalizaciju voćnjaka - vrijednost 5.000 € , donacija.

pomoć poljoprivrednicima vladimirskog kraja na sanaciji štete nastale gra-dom – u vidu stručne pomoći putem angažovanja italijanskih eksperata - donacija

pomoć udruženju Agrumi u vidu tehničke pomoći i obuke u rukovanju ma-šinom za kalibriranje agruma - italijanski ekspert, donacija

izgranja objekta - pogona za smještaj mašina za kalibriranje udruženju Agrumi, opština Ulcinj obezbijedila građevinsko zemljište, a Ministarstvo poljoprovrede 40.000 € za izgradnju

Projekat je pomogao osnivanje Agencije za lokalni razvoj Ulcinja (www.ldaul.com) i tokom trajanja projekta finansirao njen rad, a na kra-ju projekta je osnovao ova dva fonda i ostavio ih na upravljanje Agenciji i njenim kapacitetima

1. Fond za mehanizaciju u poljoprivredi - 35.000 € - donacija

2. Fond za agroturizam - 10.000 € - donacija

putem djelovanja ove agencije Projekat je pozicionirao sve važnije turis-tičke objekte na teritoriji opštine Ulcinj i njihove koordinate mapirao, od-nosno pozicionirao putem GIS sistema i ostavio na korišćenje na sajtu Agencije

Zaključak

Projekat je doprinio postavljanju osnove za model održivog ruralnog razvoja, baziranog na turizmu usko vezanim sa kvalitetnom poljoprivredom, usvajajući koncept i prateći uputstva modela ruralnog razvoja usvojenih od strane Evropske unije. Važnost ovakve postavke je veoma visoka u smislu progresivne harmo-nizacije poljoprivredne politike vodeći računa o očuvanje seoskog ambienta kroz svoju razvojnu politiku. Projekat je omogućio poboljšanje održivog ruralnog raz-voja seoskih teritorija Crne Gore, kao i stvaranje uslova za razvoj kvalitetne poljoprivrede u Opštini Ulcinj.


Agencija za implementaciju: FAO

Budžet projekta:

494.000 US$

Partner: Ministrastvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede

Trajanje projekta: 2008 - 2010. godine Uvod

Projekat „Organska poljoprivreda u Crnoj Gori: Zajednička podrška malim pro-izvođačima u organskoj poljoprivredi“ realizuje se u saradnji sa Organizacijom za hranu i poljoprivredu UN -FAO.

Opšti cilj projekta je podrška ruralnom razvoju kroz jačanje institucionalnog ok-vira i izgradnje kapaciteta za organsku poljoprivredu.

Projekat će se realizovati u periodu 2008 - 2010. godine i odvijaće se u dvije faze.

Tokom prve faze implementacije projekat će, sa jedne strane, ojačati insti-tucionalni kapacitet i kadrovski kapacitet certifikacionog tijela i savjetodavne službe da pruže adekvatne usluge i obezbijede poštovanje procedura organske poljoprivrede, a sa druge strane, obučiti odabrane farmere u posebnim oblastima od značaja za organsku poljoprivrednu proizvodnju, preradu i marketing. Na osnovu iskustva sa obuke i procjene potreba, izradiće se, ili prilagoditi, nastavni plan i materijal za obuku. Dva demonstraciona polja će biti mjesto za učenje, i za savjetodavce i za farmere.

Tokom druge faze, savjetodavci će primijeniti unaprijeđeno znanje i vještine pružanjem tehničke pomoći i savjeta odabranim farmerima koji će u to vrijeme uvesti u upotrebu dobre prakse organske poljoprivrede. Pored stalnog pružanja savjetodavnih usluga farmerima, veći dio aktivnosti tokom druge faze biće usm-jeren na razvoj i implementaciju tržišne strategije i izradu nacionalnog Akcionog plana.

Aktivnosti

Eksperti FAO projekta su do sada obavili dvije misije u Crnoj Gori 28 - 31. jula i 6-10. oktobra 2008. godine. Tokom tih misija, i u periodu između misija, FAO eksperti zajedno sa predstavnicima Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodo-privrede i korisnicima projekta, realizovali su sledeće aktivnosti:

„Organska poljoprivreda u Crnoj Gori: Zajednička podrška malim proizvođačima u organskoj poljoprivredi“ - TCP/MNE3201


Imenovanje Nacionalnog koordinatora projekta

Imenovanje članova Upravnog odbora projekta i ostalih partnera na pro-jektu

Odabir nacionalnih i međunarodnih konsultanata

Preliminarna procjena potreba za obukom

Početna radionica o planiranju Radionica je održana 7. i 8. oktobara 2008. godine na Biotehničkom institutu, tokom druge misije FAO konsultanata, a uz podršku Nacionalnog koordinatora. Tom prilikom su svi učesnici na projektu upoznati sa detaljima, obavezama i mo-gućnostima koje pruža projekat. Definisana je Organizaciona struktura projekta koja se sastoji od 3 jedinice: Upravnog odbora projekta sa zadatkom donosioca odluka, Radne grupe koju sačinjavaju predstavnici svih korisnika projekta sa zadatkom realizacija tehničkih aktivnosti na projektu i implementacione jedinice koju čine međunarodni i domaći konsultanti koji imaju koordinacionu ulogu na projektu.

Ispitivanje, i po potrebi, izmjena i razvoj svih relevantnih lokalnih doku-menata i procedura za certifikaciju.

Ova aktivnost je u toku. Relevantni dokumenti Zakon o organskoj poljoprivredi, pravilnici koji proističu iz njega i neophodna dokumenta sertifikacionog tijela -„Monteorganica“, su prevedeni i poslati internacionalnim konsultantima na raz-matranje.

Tokom mjeseca novembra 2008. godine u Crnoj Gori boravili su predstvanici In-ternacionalnog certifikacionog tijela IKC iz Slovenije i tom prilikom su sa preds-tavnikom Ministarstva i nacionalnim konsultantima detaljno razmatrati nalazi nji-hove analize. Očekuje se da će se tom prilikom doći do konkretne procjene usk-lađenosti naše sa evropskom legislativom na polju organske poljoprivrede i dobiti konkretne preporuke šta dalje treba raditi.

Izrada nastavnog plana i materijala za obuku za kontrolu i sertifikaciju u organskoj poljoprivredi

Pregled i izrada/adaptacija nastavnog plana i materijala za obuku u oblasti organske poljoprivrede

Dostavljene su potrebe i trenutno se radi na njihovoj procjeni i definisanju nas-tavnih planova, nakon čega slijedi priprema materijala za obuku. Materijal će pri-premiti Nacionalni konsultatni na osnovu forme i literature koju će definisati i proslijediti FAO ekspertima. Dogovoreno je da ova aktivnost bude gotova do kraja januara 2009. godine kako bi se već u februaru 2009. godine održala prva edukativna radionica.


Izrada dvije studije procjene postojećeg stanja o upravljanju stajskim đubrivom i preradom mlijeka na malo

Do sada je sačinjen predlog metodologije rada na analizi i nalazi se kod FAO eks-perata na razmatranju i očekuje se finalizacija ove faze nakon dostavljanja nji-hovih sugestija.

Zaključak

Rezultat ovog projekta biće novi značajni impulsi za razvoj organske poljo-privrede u Crnoj Gori. Usaglašena zakonska regulativa, osposobljene institucije, edukovani farmeri, uspostavljanje demonstracionih farmi doprinijeće daljem raz-voju organske proizvodnje.


Agencija za implementaciju: Caritas - Luksemburg

Budžet projekta:

540.000€


Trajanje projekta: 2004 - 2007. godine Uvod

Fondacija Caritas - Luksemburg je strana nevladina organizacija registrovana kod Ministarstva pravde 2001. godine sa sjedištem u Beranama. Do sada je imple-mentirala ukupno 36 projekata vrijednosti od oko 7 miliona eura. Projekat je ak-tivan u sledećim oblastima: obrazovanje, zdravstvo, razvoj zajednice i dohodovni projekti. Ciljni region obuhvata teritoriju 5 opština na sjevero-istoku Crne Gore Berane, Bijelo Polje, Andrijevicu, Plav i Rožaje. Na osnovu strategije za aktivnosti Caritasa u Crnoj Gori, 2006. godine projekat je dobio mandat Vlade Lukemburga za implementaciju projekata u već pomenutim oblastima za period 2006 - 2010. godine. Projekat je dobio najviše opštinsko priznanje grada Berane za 2007. go-dinu, nagradu »21. Jul«, koja je po prvi put dodijeljena nekoj stranoj organiza-ciji. Aktivnosti

U 2008. godini otpočeto je 5 projekata ukupne vrijednosti 588.000€ od čega je učešće Caritasa bilo 320.000€. Ukupan broj korisnika je 2169 domaćinstava ili 7260 stanovnika.

Projekti koji su otpočeti u ovoj godini su:

1. Rekonstrukcija niskonaponske mreže u MZ Vrbica/Trpezi

Projektom su obuhvaćene dvije mjesne zajednice u opštini Berane sa ukupno 640 domaćinstava ili 1713 stanovnika.

Ukupna vrijednost investicije je 145.000€

Partneri na projektu su: Opština Berane (30.000€), Elektroprivreda Crne Gore (50.000€ u materijalu), Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva (15.000€) i Caritas Luxembourg (50.000€).

Ukupno će biti zamijenjeno 159 drvenih i 44 betonska stuba, kao i alumini-jumsko uže 50/6.

Caritas - Luksemburg – Razvoj poljoprivredne i seoske infrastrukture


2. Rekonstrukcija niskonaponske mreže i ugradnja rasvjete u MZ Park

Projektom je obuhvaćena mjesna zajednica u opštini Berane sa ukupno 830 do-maćinstava ili 3216 stanovnika.


Partneri na projektu su: Opština Berane (80.000€), Elektroprivreda Crne Gore (56.000€ u materijalu) i Caritas Luxembourg (50.000€).

Projekat je relaizovan u aprilu 2008.

3. Asfaltiranje puteva u MZ Trešnjevo

Projektom je obuhvaćena mjesna zajednica u opštini Andrijevica sa ukupno 169 domaćinstava ili 539 stanovnika.


Partneri na projektu su: Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva (7.000€), mjesna zajednica Trešnjevo (3.000€) i Caritas Luxembourg (50.000€).

4. Izdgradnja trafostanice DTS 10/0,630kw za MZ »2. Avgust«, Gusinje

Projektom je obuhvaćena mjesna zajednica u opštini Plav sa ukupno 450 domaćinstava ili 1704 stanovnika.


Partneri na projektu su: Opština Plav (27.000€) i Caritas Luxembourg (50.000€).

Svi radovi su završeni i trafo-stanica je puštena u rad u septembru 2008. 5. Distribucija steonih junica na sjevero-istoku Crne Gore

Projekat je otpočeo 2005. godine, a do sada je podijeljeno 297 junica za stočare u opštinama Berane, Bijelo Polje i Rožaje. Osim junica u paketu se stočarima dodjeljuje i higijenski paket, veterinarske usluge za vrijeme otplate kredita, kao i trening. Ukupna vrijednost paketa koji stočari dobijaju je 1.500 €. Od toga 500€ je donacija, a 1.000€ se vraća u deset jednakih rata.

U 2008. godini distribuirano je ukupno 80 junica ukupne vrijednosti 120.000 €. Od toga 32 za stočare iz opštine Berane, 31 Bijelo Polje i 17 za opštinu Rožaje. Do kraja godine planirana je još jedna distribucija od maksimalno 20 grla za sto-čare sa područja opštine Rožaje.

Zaključak

Važan projektni pristup je sveobuhvatna podrška ruralnom razvoju ne samo kroz direktnu podršku farmerima, već i kroz podršku razvoju infrastrukture u najširem smislu (putevi, elektifikacija, vodovodi i sl).


Agencija za implementaciju: Švedski centar za biodiverzitete i

švedska međunarodna razvojna agen-cija - SIDA

Budžet projekta:

102.868 €

Partner: Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede

Trajanje projekta: 2004 - 2008. (predviđen je produžetak projekta)

Uvod

U Crnoj Gori na sakupljanju, kolekcionisanju i proučavanju biljnih genetičkih re-sursa važnih za proizvodnju hrane i poljoprivredu radi Biotehnički institut u Pod-gorici. Rad je organizovan u 4 naučno-istraživačka centra Centar za ratarstvo, povrtarstvo i krmno bilje i Centar za voćarstvo i vinogradarstvo u Podgorici, Cen-tar za suptropske kulture u Baru i Centar za kontinentalno voćarstvo, ljekovito i aromatično bilje u Bijelom Polju.

Tokom 90-ih godina, do tada intenzivan rad na ispitivanju genetičkih resursa (vi-nova loza, voće i pšenica) je skoro u potpunosti obustavljene do 2004. godine, kada se obnavljaju i proširuju zahvaljujući početku realizacije SEEDNET Pro-jekta.

Mreže razvoja biljnih genetičkih resursa (BGR) za jugo-iIstočnu Evropu (SEEDNET) je projekat očuvanja agrobiodiverziteta u jugo-istočnoj Evropi. Počeo je sa radom 2004. god. sa ciljem da se u zemljama regiona pokrenu aktivnosti na nacionalnom i regionalnom nivou vezano za očuvanje biljnih genetičkih re-sursa (BGR). Koordinator projekta i finansijer su švedski centar za biodiverzitete i švedska međunarodna razvojna agencija - SIDA. Od samog početka u projekat je kao samostalna članica uključena Crna Gora.

U januru 2008. godine počela je implementacija II faze SEED Net projekta. SEEDNet projekat ima veliki značaj za Crnu Goru i u njegovu implementaciju uključen je značajan broj institucija relevantnih za sakupljanje i održivo koriš-ćenje genetičkih resursa za hranu i poljoprivredu. Kako sredstva iz prve faze nisu do kraja iskorišćena aplicirano je na neiskorišćena sredstva u iznosu od oko 100.000 € za nabavku opreme i projektne aktivnosti.

Zahvaljujući finansijskoj i tehničkoj podršci uspješno su ojačani tehnički i ljudski kapaciteti vezani za sakupljanje i očuvanje genetičkih resursa za hranu i poljo-privredu. Na Biotehničkom institutu-Poljoprivrdeni fakultet osnovana je moderna banka biljnih gena. Značajna sredstva za to obezbjeđena su kroz SEEDNet pro-jekat, dok je završno opremanje pomoglo Ministrastvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede.

SEEDNET Projekat u Crnoj Gori


Aktivnosti

Sve aktivnosti na SEEDNet projektu obavljaju se kroz rad 7 radnih grupa: Žita i kukuruz, Ljekovito i aromatično bilje, Povrće, Voće i vinova loza, Krmno bilje, In-dustrijsko bilje i Dokumentacija. U okviru svih radnih grupa tokom jeseni urađe-ne su brojne terenske ekpsedicije i prikupljen materijal velikog broja novootkri-venih autohtonih populacija. Za većinu njih urađeni su pasoški podaci, a kod ne-kih je urađena i primarna karakterizacija na osnovu važećih opisa Web kataloga - EURISCO.

II faza projekta odvijaće se uglavnom kroz podprojekte na nivou regionalnih radnih grupa. Do sada su odobrena 4 projekta. Pregled odobrenih ali i projekta koji čekaju na odobravanje:

Žita i kukuruz: prijavljen jedan projekat koji je i odobren

Voće i vinova loza: prijavljena 4 projekta

Mediscinsko i aromatično bilje: prijavljen jedan projekat i odobren

Povrće: prijavljena tri projekta i sva tri odobrena

Industrijski usjevi: prijavljena 3 projekt, jedan odobren

Krajem sljedećeg mjeseca SIDI će biti dostavljen narativni i finansijski izvještaj za 2008. godinu.

Zaključak

Dugotrajna konzervacija i održivo korišćenje agrodiverziteta biljnih genetskih re-sursa u oblasti jugo-istočne Evrope kroz dobro koordiniranu mrežu funkci-onalnih nacionalnih programa doprinosi podizanju nivoa svijesti o značaju biljnih genets-kih resursa koji se koriste za:

proizvodnju hrane

organizovanju aktivnosti vezanih za biljne genetičke resurse na nacional-nom nivou

evidentiranju i obnavljanje postojećih kolekcija autohtonog biljnog materi-jala

uspostavljanje jedinstvenog sistema baze podataka

regeneraciji kolekcionisanog materijala

uspostavljanje odgovarajućih uslova za kolekcije i pravljenje predloga za izradu Nacionalne strategije.


Agencija za implementaciju: Organizacija Ujedinjenih Nacija za

poljoprivredu i hranu (FAO)

Partner:

Italija, Slovenija, Hrvatska, Crna Gora, Albanija

Administrativni partner u CG: Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede

Naučni partner u CG: Trajanje projekta:

Institut za biologiju mora 2001 - 2009. (Crna Gora uključena 2004)

Uvod

Prioriteti projekta ADRIAMED su razvoj zajedničke baze znanja zasnovane na međunarodnoj saradnji jadranskih zemalja u cilju boljeg planiranja i upravljanja ribarstvom u Jadranskom moru. Takođe, zadatak je i jačanje koordinacije između nacionalnih instituta za more i ribarstvo i uprava za ribarstvo. Koncept odgo-vornog ribarstva koje promoviše i sporovodi ADRIAMED projekt je zasnovan na održivom korišćenju ribarskih resursa u harmoniji sa životnom sredinom, upot-rebu onih tehnika marikulture i izlovljavanja koji ne oštećuju ekosisteme, resurse i kvalitet tih resursa. Ugradnju dodatne vrijednosti u takve proizvode kroz pro-cese prerade pri kojima se poštuju neophodni sanitarni standardi. Primjereno odvijanje trgovine, tako da potrošačima osigura pristup dobrim i kvalitetnim proizvodima.

ADRIAMED pomaže Vladama jadranskih zemalja da formulišu i počnu primje-njivati planove upravljanja ribarstvom, kroz koordinirano istraživanje i multi-disciplinarne analize u saradnji sa ribarskim industrijama. Takođe je formirana komjuterizovana komunikacijska mreža, odnosno baza podatka, sprovedeni su koordinirani istraživački programi i naučna istraživanja, organizaovani pilot pro-jekti, nacionalni sastanci, radionice, trening kursevi za mlade istraživače, savje-tovanja.

Aktivnosti

U 2008. godini sprovedene su sledeće aktivnosti:

Posredovanje i pomoć za učlanjenje Crne Gore u GFCM Generalna Komisija za ribarstvo Mediterana - GFCM, januar 2008. god.

FAO ADRIAMED PROJEKAT Naučna saradnja u pomoći odgovornom ribarstvu na Jadranskom moru


Organizacija ADEIAMED sastanaka radne grupe za demerzalne i pelagične resurse, Institut za biologiju mora. Jun, 2008god.

Organizovanje pilot projeka, Sakupljanje bioloških i ekonomskih podataka o morskom ribarstvu u Crnoj Gori

Pomoć u aktivnosti formiranja operativnih jedinica morskog ribarstva, na osnovu GFCM

Pomoć u unošenju naučnih podatka i publikacija u bazu naučnih podataka o ribarstvu i akvatičnim sistemima - ASFA

Istraživanje i procjena biomase resursa male plave ribe metodom eho-sondiranja, jul 2008.

Kočarsko snimanje bentoskih-demerzalnih resursa u crnogorskim vodama, jul 2008.

Pomoć u organizovanju odlaska nacionalnog administrativnog i naučnog partnera na sastanke naučnog komiteta i podkomiteta, Turska, oktobar 2008. i Maroko, decembar, 2008.

Zaključak

Na osnovu aktivnsoti ADRIAMED projekta, može se zaključiti da korist od pro-jekta imaju Vlade zemalja koji su kreatori politike ribarstva, zatim naučno-ist-raživački instituti, ribarska udruženja, industrije za preradu ribe itd. Takođe, ko-risnici rezultata su i sami ribari i njihove porodice, koje itekako zavise od od-govornog ribarstva.


Agencija za implementaciju: Fondacija za civilni razvoj- Slovačka, Institut za naučne i tehničke informa-cije u poljoprivredi (ISTIA/UVTIP)

Budžet projekta:

75.000 € + učešće Crne Gore 17.000 €


Trajanje projekta: decembar 2007 – oktobar 2009. godine Uvod

U toku 2007. godine u Ministarstvu poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede ot-početo je sa realizacijom projekata “EU informativni centar za crnogorsku poljo-privredu” u saradnji sa slovačkim Ministarstvom poljoprivrede i slovačkim Insti-tutom za naučne i tehničke informacije u poljoprivredi.

Projekat ima za cilj da unaprijedi pristup informacijama koje su vezane za po-litiku Evropske unije u okviru sektora poljoprivrede, veterine, fitosanitarne politi-ke i ribarstva prenošenjem slovačkog iskustva.

Aktivnosti

U toku 2008. godine sprovedeno je više aktivnosti koje su planirane pro-jektnim zadatkom:

U aprilu 2008. godine slovačka delegacija posjetila je Ministarstvo kako bi se upoznala sa prostorijom u kome će biti smješten Centar i osobljem koji će biti zaduženo da sprovodi projektne zadatke

U julu 2008. godine delegacija Ministarstva boravila je u studijskoj posjeti Institutu za naučne i tehničke informacije u Nitri i slovačkom Ministarsvu poljoprivrede. Tokom posjete delegacija je imala priliku da se upozna sa funkcionisanjem slovačkog EU info centra i njegovim značajem za zapos-lene u Ministarstvu poljoprivrede Slovačke i poljoprivredne proizvođače.

U novembru 2008. godine pripremljen je letak „Crnogorska poljoprivreda i evropska unija” koji je štampan u 18. 000 primjeraka od čega je 15.000 distribuirano preko dnevnog lista „Pobjeda”, a ostatak preko stručnih služ-bi.

Počelo se i sa opremanjem kancelarije koja će biti u funkciji Centra, a koja se nalazi u prostorijama Ministarstva.

„EU informativni centar za crnogorsku poljoprivredu”


Eu info centar Ministarstva prikupljaće informacije vezane za:

Zajedničku poljoprivrednu politiku (CAP)

Zajedničko tržište poljoprivrednih proizvoda u EU

Predpristupne fondove EU

Osnovne principe i uloge međunarodnog tržišta poljoprivrednih proizvoda u EU

Ruralni razvoj

Bezbjednost hrane

uvoz i izvoz poljoprivrednih proizvoda u EU

Standarde i izvoz poljoprivrednih proizvoda u EU Zaključak

Eu info centar Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede biće osnovan kao podrška zaposlenima u Ministarstvu, pregovaračkom timu Crne Gore, Sek-retarijatu za evropske integracije, kao i ostalim institucijama koje su uključene u proces integracija i kojima su potrebne informacije vezane za proces pridru-živanja Crne Gore u EU iz oblasti poljoprivrede, veterine, fitosanitarne politike i ribarstva.

Documents

IZVJEŠTAJ - minpolj.gov.me · Podgorica, decembar 2008. godine 3 Upravo zbog svega gore navedenog međunarodna donatorska pomo i saradnja ć predstavljaju neophodan input za generisanje