Upload
berry-van-gerwen
View
228
Download
2
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Jaarverslag Rotterdamse Museumnacht 2008/2-009
Citation preview
1Jaarverslag stichting rotterdamse museumnacht
2008-2009
2
3 16 Samenwerkingsverbanden 17 Publiekservice 19 Promotie en media-aandacht 20 Financin 22 Stichting Rotterdamse Museumnacht 23 Colofon
Inhoud 4 Kengetallen 5 Algemeen 5 Deelnemende instellingen 6 RE: 12 De Nieuwe Maan
4Kengetallen
Bezoekers Deelnemers Media-aandacht Website
2006 11.821
(uitverkocht)
12 musea
17 galeries
8 overig
84 x (dag)bladen
t.w.v.
160.395,-
16.000 unieke
bezoekers
2007 12.110
(uitverkocht)
11 musea
14 galeries
17 overig
NOS Journaal en
123 x (dag)bladen
t.w.v.
171.253,-
25.500 unieke
bezoekers
2008 10.036 11 musea
15 galeries
20 overig
204 x (dag)bladen
t.w.v.
327.344,-
24.994 unieke
bezoekers
2009 12.500
(uitverkocht)
11 musea
14 galeries
19 overig
267 x
(dag)bladen
t.w.v.
481.980,-
34.588 unieke
bezoekers
5AlgemeenDe Rotterdamse Museumnacht is een succesvol jaarlijks evenement waarbij potentieel nieuw publiek
kennis maakt met het aanbod van de deelnemende musea en galeries in Rotterdam. Het evenement
vindt steeds eind februari of begin maart plaatst. Op een ongewoon tijdstip (van 20.00 uur tot 02.00
uur) kunnen bezoekers kennismaken met alle Rotterdamse musea en galeries. Met het passe-partout
kun je overal naar binnen. Tijdens de Museumnacht versterken speciale activiteiten de hoge kwaliteit
van het culturele aanbod in Rotterdam. De activiteiten hebben weliswaar een exclusief en sfeervol
karakter, maar zijn tevens laagdrempelig en stimuleren het publiek om vaker musea en galeries te
bezoeken. Het Museumnachtgebied strekt zich uit over de gehele culturele as in Rotterdam vanaf
het Centraal Station tot aan de Willemskade en vanaf het Museumpark tot aan Oostplein. Bovendien
zijn er een aantal instellingen in de gebieden buiten het centrum: Rotterdam Noord, Zuid, Oost en
West. Bijna alle musea en galeries doen mee aan het evenement en een groeiend aantal overige
instellingen die in hun dagelijkse praktijk hieraan gelieerd zijn.
De Stichting Rotterdamse Museumnacht is eigenaar van het evenement en het overkoepelende orgaan.
De Stichting cordineert de manifestatie, houdt toezicht op de diversiteit van de programmering,
verzorgt de marketing van de nacht, organiseert de voorverkoop en faciliteert het geheel.
Deelnemende instellingenMusea Nederlands Fotomuseum, LPII, SKVR/Beeldfabriek, Belasting & Douane Museum,
Chabot Museum, Havenmuseum, Mariniersmuseum, Maritiem Museum,
Museum Boijmans Van Beuningen, Historisch Museum - Het Schielandshuis,
Nationaal Onderwijsmuseum, Natuurhistorisch Museum Rotterdam, NAi
GaleriesWdKA Galerie Blaak 10, Roodkapje (in het Voormalig Fotomuseum), Galerie Cokkie Snoei,
Galerie De Aanschouw/80b, Showroom MAMA, MKgalerie, NieuweOntwerpers.nl, Vivid,
Liberty Kunsthandel, Galerie Atelier Herenplaats, Galerie V!Ps, Galerie Animaux,
Salle DEMAIN, Galerie Voorhaven One.
OverigGemeentearchief Rotterdam, Goethe-Institut Rotterdam, Kunsthal Rotterdam,
Pablo Rueda Lara Museum voor Keramiek, De KunstSuper,
Rotterdams Radio, TV/Video Museum, TENT., Villa Zebra, Witte de With, Schaakstukkenmuseum,
Bibliotheek Rotterdam, V2_Instituut voor de instabiele media,
Montie de GoeieDag en Avondkapper, Het Oogziekenhuis Rotterdam, Fotoacademie,
Internationale Beeldencollectie, Museum Home of History (de Kuip),
Centrum Beeldende Kunst en YOURSpace.
6RE:
Op zaterdag 7 maart 2009 vond de achtste editie van de Rotterdamse Museumnacht plaats. De
Rotterdamse musea en galeries stelden opnieuw hun deuren s avonds open met speciale activiteiten.
Het publiek maakte zo op een laagdrempelige manier kennis met het culturele aanbod in Rotterdam.
Voor het publiek werd zichtbaar welke collecties de instellingen in huis hebben en hoe daarvan te
genieten.
Alle deelnemende musea en galeries boden een programma aan binnen hun eigen muren. Het
programma was bijzonder, maar sloot ook aan bij wat doorgaans wordt aangeboden in musea en
galeries. Rondleidingen, acts, showelementen, beeldende kunst, theater, film, performances,
workshops, muziek, dans en mode zetten het bezoek aan museum en galerie in de spotlights. De
kwaliteit van het programma stond voorop en is ook voor het bestaande culturele publiek interessant.
De Rotterdamse Museumnacht werkt elk jaar met een passe-partout (de herkenbare button mt
knipperend lichtje): met n entreebewijs konden tijdens het evenement alle deelnemende musea
en galeries worden bezocht. De musea en galeries heffen tijdens de Rotterdamse Museumnacht zelf
geen entree.
Elk jaar heeft de Rotterdamse Museumnacht een ander thema. In 2009 was Rotterdam Europese
Jongerenhoofdstad. Het thema voor de Rotterdamse Museumnacht was daarvan afgeleid: de
Rotterdamse Museumnacht ging op zoek naar reacties van en op jongeren met als thema RE: RE: stond voor reactie en antwoord, zoals we dat kennen uit elektronische post en internet- verkeer. RE: verwees tegelijkertijd naar terugkeer of herkansing en herhaling. Maar RE: kon ook muzikaal worden genterpreteerd: als noot in de toonladder. Kortom, met RE: kon je vele kanten op. Met dit thema werd samen met de deelnemende musea en galeries een afwisselende en prikkelende invulling
gegeven aan de ontdekkingen en ervaringen van de Museumnachtbezoeker.
7
8De Rotterdamse Museumnacht kiest elk jaar een andere openingslocatie die enigszins op afstand
ligt van het centrale Museumpark om de publieksstromen te spreiden. De officile opening werd in
2009 in het Historisch Museum Rotterdam - Het Schielandshuis gehouden. Tijdens de Museumnacht
werd in dit museum tevens de tentoonstelling Jong 2009 geopend: deze tentoonstelling belichtte
de jongerencultuur anno nu in Rotterdam aan de hand van tien Rotterdamse jongeren. Deze tien
hoofdrolspelers zijn actief op het gebied van sport, onderwijs, mode, muziek, religie, dans, rap,
politiek en ouderschap. Hun doorzettingsvermogen, ondernemerschap en de visie op hun leven in
Rotterdam staan centraal.
De start van de achtste Rotterdamse Museumnacht werd letterlijk in de schijnwerpers gezet door
burgemeester Ahmed Aboutaleb. Het kunstenaarsinitiatief Rnul Interactive ontwierp speciaal voor
de Museumnacht een spectaculair muzikaal kunstwerk met de toeschouwer als hoofdpersoon. Met
behulp van de vier grote lichtspots die gebouwen en objecten rondom het Schielandshuis verlichtten,
ging het publiek op zoek naar geluiden uit de stad. Je kon direct horen wat zich achter de muren van
de omliggende gebouwen afspeelde door er met je lichtspot op te schijnen en vormde zo een ritmisch
geheel van geluiden.
Tijdens de Rotterdamse Museumnacht werden de gevels van een groot deel van de deelnemende
musea en galeries verlicht. Projecties en groen licht (de kleur van de huisstijl van de Rotterdamse
Museumnacht) zorgden ervoor dat de musea en galeries goed herkenbaar zijn en visueel met elkaar
verbonden waren. Vanwege de nodige bezuinigingen was het niet mogelijk om alle deelnemers uit
te laten lichten, waardoor gekozen werd om de Witte de Withstraat dit jaar niet te laten doen. Deze
straat is al behoorlijk verlicht door de regulier aanwezige verlichting en had de aanvulling het minst
hard nodig.
De Rotterdamse Museumnacht wilde tijdens de Museumnacht graag een reactie van jongeren en
trachtte te doen met o.a. met het project Re:ACTORS. Het idee bestond eruit dat de Re:ACTORS
werden gevormd door jongeren met verschillende achtergronden en afkomstig van verschillende
(kunst)opleidingen in Rotterdam. In de maanden voorafgaand aan de Rotterdamse Museumnacht
zouden ze een aantal deelnemers van de Museumnacht adviseren en activiteiten organiseren.
Deze samenwerking tussen jongeren en museum zou met name gericht zijn op een tastbaar
resultaat tijdens de Museumnacht zelf: jongeren zouden zelf een reactie op hun ervaringen binnen
het museum. Helaas mislukte dit project. Er werden drie kunstopleidingen benaderd om deel te
nemen aan het project. Het enthousiasme bij het Grafisch Lyceum was groot, maar kon toch niet
verhinderen dat geen enkele student zich aanmeldde om mee te doen. CODARTS kon niet veel
werk maken van de uitgezette uitdaging en ook hier meldde geen enkele student zich aan. Bij
Willem de Kooning leek meer succes te behalen. Maar nadat de match gemaakt was, bleek ook
hier dat een samenwerking met de studenten en de deelnemende instelling niet vanzelfsprekend
voorspoedig gaat. De studenten die aan het NAi en het Natuurhistorisch Museum werden
gekoppeld, trokken zich om onduidelijke redenen terug. En ook de studenten die gematched waren
aan de Kunsthal lieten niets meer van zich horen. Uiteindelijk werden er drie matches gemaakt:
met het Belasting & Douane Museum, Gemeente Archief Rotterdam en galerie V!Ps lieten
studenten van de Willem de Kooning van zich zien.
9Ondanks dat er toch behoorlijk wat uren is besteed aan de opzet van dit project, bleek het niet
eenvoudig om studenten te motiveren buiten het curriculum van hun opleiding deel te nemen.
De Rotterdamse Museumnacht zocht ook naar actie en reactie in haar programmering in de
buitenruimte. Succesvoller was dan ook de samenwerking met beeldend kunstenaar Willem
Besselink. Besselink is er in zijn beroepspraktijk van overtuigd dat aan alles wat ons dagelijks
omringt, hoe chaotisch het er ook uitziet, een systeem ten grondslag ligt waarin patronen te
herkennen zijn. Bijvoorbeeld de dagelijkse stroom van forensen in en uit de grote steden, met
de daarbij behorende files; de stromen mensen door een winkelcentrum, migratiestromen van
dieren, etc. In zijn werk brengt hij deze onderliggende patronen aan de oppervlakte. Hij maakt
deze zichtbaar voor het publiek, door ruimtes te observeren en dagelijkse gebeurtenissen daarin
te registreren. Dit brengt hij vervolgens in de ruimte zelf in kaart door middel van installaties in
verschillende media.
De bezoekers van de Rotterdamse Museumnacht werden in het onderzoek van Besselink zlf
subject en werden getuige van gegevens en informatie die ze zelf genereerden Daarmee vond een
directe terugkoppeling plaats en wordt de bezoeker ook op een andere, nieuwe, manier betrokken
bij de Rotterdamse Museumnacht. Kocht dit publiek namelijk een button bij de VVV Rotterdam
Store of het Rotterdams Uitburo dan kreeg hij/zij daarbij een van de 10.000 buttons met barcode
die bij het project >RE:ID (het project van Besselink) hoorde. Ook tijdens de opening van de
Museumnacht werd deze gratis button verspreid. Tientallen stewards scanden deze buttons
bij vijfentwintig deelnemers aan de Museumnacht en verkregen zo unieke informatie over de
bezoekersstromen van de Museumnacht: aan de hand van bezoekerscijfers werd genoteerd hoe
druk het bij de deelnemers was, welke routes het publiek aflegde en hoe snel die routes werden
afgelegd. Deze informatie vormde de input van de installatie die de hele nacht aan verandering
onderhevig was.
De verkregen informatie werd doorgegeven aan de bouwers van de installatie (die gedurende de
gehele nacht te zien was op de hoek van de Witte de Withstraat en de Schiedamse Vest) en maakte
deze voor het publiek zichtbaar. Het beginpunt van de installatie was de normale infrastructuur
van de straten van Rotterdam, met daarin de verschillende deelnemende locaties (aan de
Museumnacht) weergegeven. Gedurende de nacht veranderde deze. Langzaam werd een andere,
onderliggende infrastructuur zichtbaar die door de mensen zelf werd gevormd. Verbindingslijnen
tussen galeries en musea groeiden en verdwenen weer. Hoe de instanties met elkaar verbonden
zijn, hing niet meer uitsluitend af van de manier waarop ze gerangschikt zijn langs de straat, maar
van de bezoekers, de bepaalden de nieuwe verbanden. De installatie bewoog, veranderde: leefde.
Een aantal geniformeerde bouwers zorgde ervoor dat de installatie gedurende de nacht van vorm
veranderde: zij kregen namelijk van het informatiesysteem aanwijzingen over welke veranderingen
zij moesten aanbrengen in de installatie. Deelnemende locaties werden weergegeven door stapels
stoeptegels: hoe meer bezoekers hoe hoger de stapel. Gelopen routes werden weergegeven door
gemetselde muren: hoe meer mensen een bepaalde route liepen, hoe hoger de muren. Door de
10
aanwezigheid, bewegingen en werkzaamheden van de bouwers was de installatie tevens een
performance en een in het oog springend geheel.
Uiteindelijk zijn er 6.500 verschillende barcodes gescand, wat betekent dus dat 6.500
verschillende mensen invloed hebben uitgeoefend op hoe de installatie er uiteindelijk is komen uit
te zien.
Een andere informatiebron was digitale kunstgids van NARB. NARB is een online service die
mensen helpt om de meest interessante kunst te vinden in de stad waar zij zich op dat moment
bevinden. Het laat museum- en galeriebezoekers ter plekke interactief omgaan met kunst door
gebruik te maken van mobiele technologie zoals de mobiele website en iPhone applicatie.
NARB helpt mensen over ieder kunstwerk een discussie te starten, hun mening te geven of het te
delen met anderen. Daarnaast kunnen leden van deze service bijhouden wat ze hebben gezien door
werk toe te voegen aan hun online collectie. Galeries, musea en festivals kunnen gebruik maken
van deze services om hun collecties te ontsluiten en nieuwe bezoekers kennis te laten maken met
hun exposities. Tegelijkertijd verzamelen zij waardevolle analytische en waarderingsinformatie van
hun bezoekers.
Tijdens de Rotterdamse Museumnacht zorgde NARB ervoor dat het publiek met een mobiele
telefoon direct kon reageren op de tentoonstellingen en activiteiten. Tijdens de Museumnacht
had de NARB-website (gelinkt aan de website van de Rotterdamse Museumnacht) 192 unieke
bezoekers, waren er 81 unieke bezoekers op de mobiele website en 4667 unieke sessies met de
Iphone app.
Ook na de Rotterdamse Museumnacht is >RE:ID nog steeds te zien . Door met barcode die
op de button stond in te loggen op de website www.re-id.nl kan men zijn eigen route bekijken
en een grafische weergave van die van andere bezoekers bekijken. Iedere bezoeker bezocht de
Museumnacht op zijn eigen manier, net als de 12.499 overigen. Maar iedereen deed dit anders:
iedereen liep zijn eigen route, had zijn eigen mening en zijn eigen beleving, maar ook waren er
overeenkomsten en verbanden zijn.
11
12
De Nieuwe Maan
Om de deelnemers aan de Museumnacht extra te
stimuleren iets bijzonders te presenteren tijdens de
Museumnacht en een nieuw publiek aan te boren,
werd in 2006 de waarderingsprijs De Nieuwe Maan in
het leven geroepen. In 2009 werd de Nieuwe Maan voor
de derde maal uitgereikt. De Nieuwe Maan 2009 werd
mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van YOUR
World 2009.
Er werden twee prijzen uitgereikt van elk 3.000,-. En in de categorie musea en n in de categorie galeries/
overige instellingen. De prijs is voor die instelling die
een waardevol vernieuwend programma heeft neergezet
tijdens de Rotterdamse Museumnacht 2009.
Er waren vier beoordelingscriteria en twee extra criteria.
De eerste vier beoordelingscriteria waren onderverdeeld
in criteria vanuit de bezoeker en criteria vanuit de
programmering. Het belangrijkste aspect bij de
beoordeling voor de waarderingspijs is nieuw. Doen
de musea en galeries en andere instellingen tijdens de
Rotterdamse Museumnacht iets extras waardoor het
ze lukt nieuwe elementen te introduceren ten opzichte
van het publiek en de normale, vaste programmering?
Worden er op deze manier tijdens de Museumnacht
nieuwe mogelijkheden en kansen gecreerd om nieuw
13
14
publiek te interesseren voor het culturele aanbod? Dat is een prijs waard: De Nieuwe Maan.
De twee extra beoordelingscriteria hadden betrekking op het organisatorisch en inhoudelijk
vakmanschap enerzijds en op het aanspreken van jongeren anderzijds.
Tijdens de achtste editie wilde de Rotterdamse Museumnacht met het thema RE: reacties
ontlokken van en op jongeren. Het thema sloot daarmee aan op Rotterdam Europese
Jongerenhoofdstad 2009. Veel musea, galeries en andere instellingen hebben dit thema ter harte
genomen en een interactief programma aangeboden.
De onafhankelijke jury van De Nieuwe Maan bestond uit duos van prominenten en jongeren. De
jongeren werden gekozen uit YOUR LAB, de jongerendenktank van YOUR WORLD. De jury bestond
uit Kees Vrijdag (Kamer van Koophandel Rotterdam) & Evelien de Roodt, Henk Rotermundt
(Wereldmuseum Rotterdam) & Kyri Nicolai, Eric Wehrmeijer (RTV Rijnmond) & Baris Sarac,
Ben Krooswijk (Rabobank Rotterdam) & Kimberley Tjin Tham Sjin, Dieke Wesselingh (Bureau
Oudheidkundig Onderzoek Rotterdam) & Zakaria Abdi, Andr Smit (Shell Nederland) & Fanny van
der Eerden, Theo Coskun (SP) & Julian Hoogerdijk, Gina Kranendonk (fotografe) & Caterine Baeten,
Stef Fleischeur (zelfstandig adviseur en interim manager) & Edith Veerhoek, Suzan Damen (CJP)
& Jady Eggink, Cat van der Voort (FunX) & Gavin Guiliano Guzman, Carlie Janszen (Carlie Janszen
Cultuur Communicatie) & Antonio Junior Santos
De jury was ook dit jaar weer buitengewoon verrast door het geweldig gevarieerde aanbod en de
creatieve vondsten om bezoekers naar binnen te lokken. Er is met volle teugen genoten. Ook de
samenstelling van de jury heeft hieraan bijgedragen. Dit jaar was er de koppeling tussen een
prominent en een jongere. Jongeren zijn immers voor een belangrijk deel de doelgroep en hun
oordeel is daarom van groot belang. Omdat niet alle jongeren uit de jury regelmatige bezoekers
zijn van musea en galeries, bood het de duos een verfrissende kijk op het aanbod. De blik werd
verruimd.
Vlak voor de opening van de Museumnacht op 7 maart 2009 maakten de juryleden bij YOUR
Space kennis met elkaar. Elk duo had een indeling van te bezoeken instellingen gekregen (zie
bijlage). Aan het eind van de avond ontmoetten de juryleden elkaar opnieuw op het Westelijk
Handelsterrein. Hier werden de juryformulieren ingeleverd en bespraken de duos samen of ze het
eens hadden kunnen worden over de toekenning van hun waarderingspunten.
Op 17 maart kwamen de juryleden onder leiding van Francesca Estourgie opnieuw bijeen, dit maal
om gezamenlijk te bepalen wie van de beoordeelde instellingen de Nieuwe Maan moesten krijgen.
De juryvergadering was inspirerend. De vakjury was erg te spreken over de combinatie die gemaakt
was met de jongeren en vonden dat voor herhaling vatbaar. De discussies waren door de combinatie
van jongeren / vakjury levendig en boden nieuwe inzichten in belevingen.
De juryvergadering werd afgesloten met een Marokkaans buffet in YOUR Space.
15
Op 16 april werden de prijzen toegekend. Tijdens de feestelijke bijeenkomst in YOUR Space, in
aanwezigheid van zon 100 gasten, werd de Nieuwe Maan door Siebe Wiede (directeur Nederlandse
Museumvereniging) uitgereikt. Het geheel werd gepresenteerd door Shay (ook werkzaam bij FunX).
De genomineerde deelnemers uit de categorie galeries/overige instellingen waren Showroom MAMA,
V2_ Instituut voor de instabiele media en Fotoacademie, Fotoschool en Fotogalerie Rotterdam. Voor
het Goethe-Institut was er een eervolle vermelding.
In de categorie musea werden Historisch Museum Rotterdam Het Schielandshuis, Maritiem
Museum Rotterdam en het Natuurhistorisch Museum Rotterdam genomineerd.
Het bleek geen gemakkelijke opgave om genomineerden en een winnaar te kiezen. Nu bleek
de extra dimensie van de nieuwe samenstelling van de jury. De meningen van de vakjury en de
jongeren over een bezochte instelling waren vaak in overeenstemming, maar soms ook juist heel
uiteenlopend. Tijdens de Museumnacht zelf was dit al ervaren en nu zorgde het voor een vurige
discussie over het aanbod van de galeries en musea.
De Nieuwe Maan 2009 werd uitgereikt aan de Fotoacademie, Fotoschool en Fotogalerie Rotterdam
en aan het Historisch Museum Rotterdam Het Schielandshuis. Over de eerste velde de jury een
lovend oordeel. De gezamenlijke presentatie van nieuwkomer Fotoacademie, de Fotoschool en de
Fotogalerie Rotterdam was volgens de jury dynamisch, professioneel en toegankelijk voor een breed
en vooral jong publiek. De live-fotoshoot was verleidelijk en inspirerend en sprak daarmee jongeren
direct aan. De multidisciplinaire aanpak creerde een belevenis voor de bezoeker.
Het Historisch Museum Rotterdam Het Schielandshuis, alle voorgaande jaren ook genomineerd,
had volgens de jury alles uit de kast gehaald voor een bijzondere en ontspannende avond waarbij
alle zintuigen werden geprikkeld. De allesomvattende programmering in het Schielandshuis waarbij
de bezoeker uiteenlopende activiteiten kreeg aangeboden vielen goed in de smaak bij de jury. De
jury complimenteerde ook de professionele entourage van de presentaties. Van de cocktails in de
tuin, de muziek, de make-over-fotos tot aan de vieze verhalen in de Dixis, elke verdieping had een
eigen sfeer zonder het geheel uit het oog te verliezen. Bezoekers werden op alle fronten verwend!
16
Samenwerkingsverbanden
De Stichting Rotterdamse Museumnacht hecht veel belang aan zijn samenwerkingspartners.
Zonder de enorme inzet van de vele musea, galeries en andere culturele instellingen kan er geen
Rotterdamse Museumnacht plaatsvinden. Zij organiseren immers de bij het publiek zo geliefde
speciale inhoudelijke programmas binnen hun eigen instelling. De Stichting Rotterdamse
Museumnacht is daarbij het overkoepelende orgaan en zorgt voor het goede verloop van de
organisatie van het evenement. Hiertoe gaan we vele relaties aan met leveranciers, ondersteunende
organisaties en een groeiend aantal sponsorende bedrijven. Er is een hechte club van partners
ontstaan die nog steeds blijft groeien. Voor de editie 2009 hebben we met plezier samengewerkt
met Rabobank Rotterdam, Shell Nederland, YOUR World, TDS printmaildata, Art & Flywork,
Bestuursdienst gemeente Rotterdam, Erasmus Cultuur, NRC Next, RTV Rijnmond, Wegener Huis-
aan-huisMedia, RET, Rotterdam Festivals, Rotterdam Marketing, Rotterdamse Mobiliteits Centrale,
Rotterdam Pas, Rotterdam Draadloos, NARB, Willem de Kooning Academie, Albeda College, Stay
Okay, Hostel ROOM, SWOON sign & visual, The Westin Rotterdam, USE-IT Jongeren Informatie
Punt en Aqualiner. Mede door de intensieve samenwerking lukt het om het evenement naar een
steeds grootsere en professionelere schaal te tillen. De Rotterdamse Museumnacht is daardoor
uitgegroeid naar een van de bekendere evenementen in Nederland.
17
Publiekservice
De Rotterdamse Museumnacht vind het belangrijk om het publiek een unieke ervaring te bezorgen.
Een ervaring die niet alleen zorgt voor een positieve herinnering, maar ook voor een belevenis.
Hierdoor hoopt de Museumnacht de bezoekers iets mee te geven waardoor deze, ook na de
Museumnacht, genteresseerd blijven in een bezoek aan een culturele instelling. We proberen door
de goede publieksservice hieraan bij te dragen.
Een van de onderdelen van de publiekservice is het passe-partout. Met n entreebewijs kan
tijdens de Rotterdamse Museumnacht alle deelnemende musea en galeries bezoeken. Dit
entreebewijs heeft de vorm van een button met een twinkelend lichtje en is in de voorverkoop,
in de weken voorafgaand aan het evenement bij verschillende kassas verkrijgbaar, en indien
voorradig ook nog op de avond zelf. In totaal waren er 12.500 passe-partout beschikbaar voor
de Rotterdamse Museumnacht. Daarnaast waren de activiteiten bij de galeries in principe
gratis te bezoeken. Dit jaar ging de kaartverkoop ongekend hard: de middag in de aanloop naar
Museumnacht waren de kaarten al uitverkocht.
Bezoekers die hun passe-partout bij de Rotterdam Store of het Uitburo kochten, kregen een extra
(gratis) button met barcode uitgereikt. Tijdens de opening bij het Historisch Museum Rotterdam
Het Schielandshuis werden aan het aanwezige publiek ook nog buttons voorzien van een barcode
uitgereikt. In totaal werden er 10.000 buttons met barcode uitgereikt, waardoor mag worden
aangenomen dat 80% van de bezoekers deel uitmaakten van het project >RE:ID.
De passe-partouts waren te koop bij alle deelnemende musea, behalve het Havenmuseum,
het Pablo Rueda Lara Museum voor Keramiek, het Rotterdams Radio, TV/Video Museum en
Schaakstukkenmuseum (vanwege het ontbreken van een kassasysteem op deze locaties) Ook
waren de passe-partouts te koop bij het Rotterdams Uitburo (ook online verkoop), VVV Rotterdam
18
Store, USE-IT, Hostel ROOM en galerie V!Ps (Westelijk Handelsterrein). Deze verkooppunten zijn
gesitueerd op een aantal logische plekken verspreid door de stad.
Een tweede onderdeel in de publieksservice is het gratis bus- en bootvervoer dat wordt ingezet
tijdens het evenement. Niet alle locaties zijn immers op loopafstand van elkaar te bereiken. Voor
de Rotterdamse Museumnacht werd een speciale route voor de bussen en boot uitgestippeld. De
bussen worden ten behoeve van hun herkenbaarheid met folie bestickerd. De centrale overstaphalte
was bij het Maritiem Museum. De Aqualiner, met aan boord een verhalenverteller en acteurs van
het Rotterdams Wijktheater, voer over de Maas van de Willemskade, Nieuwe Luxor en Stieltjeskade
naar De Kuip terug naar de Willemskade.
Voor de derde maal konden de bezoekers de Museumnacht op exclusieve wijze beleven door deel te
nemen aan de speciale thematische Museumnachtroutes. Via VVV Rotterdam Store konden hiervoor
extra toegangskaarten gekocht worden. De gearrangeerde routes zijn exclusief voor de Rotterdamse
Museumnacht en werden ontwikkeld in samenwerking met AroundTown City tours. De bezoeker
kon zich laten verrassen door zijn eigen persoonlijke gids van AroundTown CityEvents. Deze nam
je wandelend, steppend of met de bus of boot mee dwars door de nacht naar verborgen schatten.
Er waren drie routes uitgezet. Een jongerentour waarin je kennismaakte met YOUR WORLD,
Rotterdam als Europese Jongerenhoofdstad. Een RE:tour langs hoogtepunten van het thema van
de Museumnacht. En een springlevende Historytour. Bij de VVV-Store kon men kaarten kopen voor
deze speciale routes. Er werden in totaal vijfenzeventig routes afgenomen.
Elk jaar worden er arrangementen aangeboden waarbij een bezoek aan de Rotterdamse
Museumnacht gecombineerd wordt met een overnachting. De arrangementen met de Stay Okay
zijn altijd al zeer gewild geweest. In het hogere prijssegment is er het arrangement bij The Westin
Rotterdam. Ook hier blijkt het publiek in genteresseerd te zijn: er werden zestig boekingen gedaan.
Voor het eerst bood Hostel ROOM ook kamers aan: daar werden twintig arrangementen verkocht.
19
Promotie en media-aandacht
De promotiecampagne van de Rotterdamse Museumnacht heeft een simpele maar doeltreffende
opzet en bestaat uit informatievoorziening via de website www.rotterdamsemuseumnacht.nl (dit
jaar met meer dan 34.588 unieke bezoekers!) en een programmaboekje dat in een oplage van
40.000 exemplaren vroegtijdig werd verspreid. De campagne werd verder ondersteund met posters
en buitenreclame, bioscoopreclame, advertenties in dagbladen en kortingsacties in samenwerking
met de mediapartners.
De Rotterdamse Museumnacht is elk jaar weer gegarandeerd van veel aandacht van de pers, omdat
er geen andere concurrerende grootschalige evenementen plaatsvinden in hetzelfde weekend.
Door een effectieve persbenadering lukt het steeds weer om een overweldigende hoeveelheid free-
publicity via de landelijke en regionale pers (tv, radio en schrijvende pers) voor de Museumnacht
te krijgen. Er zijn in totaal 267 redactionele artikelen geplaatst voor een totale mediawaarde van
meer dan 481.980,- In landelijke dagbladen zoals de Pers, Financieel Dagblad, Metro, NRC Handelsblad, NRC Next, Spits, Telegraaf en Volkskrant werden een aantal leuke redactionele
artikelen en aankondigingen geplaatst. Ook de regionale bladen zoals het AD Rotterdams Dagblad,
Havenloods en Maasstad schonken veel aandacht aan de Museumnacht. Niet alleen uit onze eigen
regio, ook bladen zoals de Amersfoortse Courant of De Gelderlander schreven over het evenement
in Rotterdam. De media aandacht van de tijdschriften was afkomstig van o.a. YES, Buitenleven,
Elsevier, Flair, Kampioen, Nieuwe Revu, Cosmopolitan, Marie Claire, Elegance, Villa dArte en
Tableau. Bovendien stond de Rotterdamse Museumnacht uitgebreid in de belangstelling op de
radio bij FunX en Radio Rijnmond.
20
Financin
De realisatie van een succesvol evenement zoals de Rotterdamse Museumnacht brengt hoge kosten
met zich mee waarvoor een aanzienlijk budget noodzakelijk is. Dit budget is voor een groot deel
afkomstig uit eigen inkomsten, aangevuld met geldelijke bijdragen van fondsen en sponsoren. De
financile ondersteuning was in 2009 afkomstig van Rotterdam Festivals, Dienst Kunst en Cultuur,
Erasmusstichting, Stichting Elise Mathilde Fonds, Prins Bernhard Cultuurfonds Rotterdam, Van
Leeuwen Van Lignac Stichting, Stichting Bevordering van Volkskracht, H.M.A. Schadeefonds, Van
Ommeren De Voogt Stichting, Rotterdam European Youth Capital 2009, Rabobank Rotterdam,
Shell Nederland, Lichtned BV en Westelijk Handelsterrein.
Daarnaast zijn er ook vele partijen die in natura het evenement sponsoren. Zo wordt de communicatie
van de Rotterdamse Museumnacht voor een deel in natura gesponsord door partners als NRC
next,Wegener-Huis aan Huisbladen en RTV Rijnmond Ook andere samenwerkingspartners zoals
Art & Flywork, Rotterdam Marketing, SWOON en Aqualiner leveren een essentile bijdrage aan
de Rotterdamse Museumnacht door bijvoorbeeld fikse kortingspercentages of het aanbieden van
leveringen tegen kostprijs.
De eigen inkomsten van de Rotterdamse Museumnacht zijn van groot belang voor het voorbestaan
van het evenement. Deze eigen inkomsten bestaan enkel en alleen uit de verkoop van de passe-
partouts en staan steeds weer onder druk. Doordat het slecht een ndaags evenement betreft, is
er een groot afbraakrisico door bijvoorbeeld slechte weersomstandigheden of andere tegenvallers
waardoor er minder inkomsten kunnen worden gegenereerd met de passe-partout verkoop. De prijs
21
van het passe-partout in de voorverkoop werd voor het eerst aangepast: 12,- in de voorverkoop.de avondprijs 15,- bleef gelijk. CJP-pashouders ontvangen op vertoon van de pas 2,- korting. Er zijn een paar kortingsacties die alleen in de voorverkoop geldig zijn: de coupon van de RotterdamPas
geeft recht op 50% korting op basis van de normale prijs, de VPRO BackstagePas geeft recht op 2,- korting. Leden van de Rabobank konden in de voorverkoop een passe-partout kopen voor slecht
9,- en eventueel een tweede gratis ontvangen op vertoon van een brief die een geselecteerd klantenbestand toegezonden kreeg. Er zijn 588 CJP-pashouders die gebruik hebben gemaakt van
de korting. Van de aanbieding van de RotterdamPas is 672 keer gebruik gemaakt. 110 Rabobank
leden hebben de Museumnachtbutton met korting gekocht. In totaal zijn er 9.568 passe-partouts in
de voorverkoop verkocht en nog eens 1.156 op de avond zelf. Er zijn aan 1.075 mensen vrijkaartjes
gegeven in de vorm van sponsoracties en Vipuitnodigingen.
De Stichting Rotterdamse Museumnacht is uitgegroeid tot een professionele en financieel gezonde
organisatie. Onze plannen voor de toekomst zijn ambitieus waarbij een behoedzame budgettering
gewenst is. Een deel van het gegenereerde resultaat wordt daarom gereserveerd als buffer voor
eventuele toekomstige financile tegenslagen zodat het voortbestaan van het evenement niet in het
gedrang komt.
De Stichting Rotterdamse Museumnacht werkt met een gebroken boekjaar dat loopt van 1 juli tot en
met 30 juni.
22
Stichting Rotterdamse Museumnacht
Statutaire naam, vestigingsplaats en rechtsvormRechtsvorm: Stichting
Statutaire naam: Stichting Rotterdamse Museumnacht
Vestigingsplaats: Postbus 743, 3000 AS Rotterdam
Doelstelling en activiteitenDe stichting heeft ten doel het organiseren van een jaarlijkse museumnacht te Rotterdams met
medewerking van culturele instellingen zoals musea en galeries. De stichting beoogt niet het
maken van winst.
Samenstelling van bestuur en directieDe stichting wordt vertegenwoordigd door het bestuur en voorts door twee gezamenlijk handelende
bestuursleden, waarvan er een tenminste voorzitter of secretaris van de stichting is. de
bestuursleden zijn gezamenlijk gevoegd.
BestuurPeter de Raaf, voorzitter (Galerie V!Ps en voorzitter Stichting Rotterdamse Galeries)
Ren Dukker, penningmeester (algemeen directeur AM+D Creative Communications Rotterdam)
Liesbeth Slats, bestuurslid (Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam)
Anthon Groeneweg, bestuurslid (Natuurhistorisch Museum Rotterdam)
Deirdre Carasso (Museum Boijmans Van Beuningen)
Maartje Berendsen (curator)
TeamProjectleiding: Tedoen Kunstprojecten, Isabelle Schol, Breda
Perscordinatie en tekstredactie: Parels aan de Maas, Manon Beuzenberg, Rotterdam
Financile administratie: Bureau Maat, Henny Rutten, Hendrik Ido Ambacht
Fotografie: Bas Czerwinski, Rotterdam
Vormgeving: M/vG ontwerpers, Berry van Gerwen, Breda
Webmaster: Webunion, Ronald van Herp, Den Haag
23
Colofon Tekst jaarverslag: Isabelle Schol, Breda
Redactie: bestuur Stichting Rotterdamse Museumnacht
Vormgeving; M/vG Ontwerpers, Berry van Gerwen, Breda
24
1. Bestuursverslag 25
1.1. Statutaire naam, vestigingsplaats en rechtsvorm 25
1.2. Doelstelling en activiteiten 25
1.3. Samenstelling van bestuur en directie 25
1.4 Accountantsverklaring 26
2. Jaarrekening 27
2.1. Balans per 30 juni 2009 28
2.2 Staat van Baten en Lasten over 2008 2009 28
2.3. Toelichting op de balans en de staat van baten en lasten 29
2.3.1. Grondslagen van de financile verslaggeving 29
2.3.2 Toelichting balans 32
2.3.3. Toelichting staat van Baten en Lasten 33
3. Overige gegevens 38
3.1. Voorstel verwerking saldo 2008/2009 38
4. Risicoparagraaf 39
25
1. BestuursverslagZie bijgaande activiteitenverslag
1.1. Statutaire naam, vestigingsplaats en rechtsvorm
Rechtsvorm: Stichting
Statutaire naam: Stichting Rotterdamse Museumnacht
Vestigingsplaats: Postbus 743
3000 AS Rotterdam
1.2. Doelstelling en activiteiten
De stichting heeft ten doel het organiseren van een jaarlijkse museumnacht te Rotterdam met
medewerking van culturele instellingen zoals musea en galeries.
De stichting beoogt niet het maken van winst.
1.3. Samenstelling van bestuur en directie
De stichting wordt vertegenwoordigd door het bestuur en voorts door twee gezamenlijk
handelende bestuursleden, waarvan er een tenminste voorzitter of secretaris van de stichting is.
Naam Bevoegdheid Brger, Jacques Gezamenlijk bevoegd (uitgetreden per 1 augustus 2008)
de Raaf, Peter Gezamenlijk bevoegd
Dukker, Ren Gezamenlijk bevoegd
Slats, Liesbeth Gezamenlijk bevoegd
Groeneweg, Anthon Gezamenlijk bevoegd
Carasso, Deirdre Gezamenlijk bevoegd
Berendsen, Maartje Gezamenlijk bevoegd
26
1.4 Accountantsverklaring
27
2. Jaarrekening
2.1. Balans per 30 juni 2009
Activa (euro) 2009 2008 Vlottende activaDebiteuren 44.044 3.554Belastingen BTW 13.665 1.208Liquide middelen 76.279 95.567Overige vorderingen 18.500 17.590
Totaal 152.488 117.919
Passiva (euro) 2009 2008
Eigen VermogenLustrum reserve 80.000 60.000Calamiteiten reserve 50.000 50.000Algemene reserve 709 (8.156)
Kortlopende schulden en overlopende passivaCrediteuren 16.036 10.279Overlopende passiva 5.743 5.796
Totaal 152.488 117.919
28
2.2 Staat van Baten en Lasten over 2008 2009
Kosten (euro) 2009 2008 Subsidie- en sponsorwerving 6.291 8.532
Productiekosten 9.315 8.490
Administratiekosten 14.081 13.372
Bestuurskosten 4.444 7.581
Openingskosten 6.086 3.702Vervoerskosten 11.706 11.859
Persbenadering 8.326 8.978
Communicatie, marketing (publiek) 69.209 45.567Buitenruimte 32.312 51.011
Publieksonderzoek 400
Waarderingsprijs voor deelnemers 16.003 16.717
Onvoorzien 4.170
Bankkosten 364
Dotatie lustrumreserve 20.000 18.755
Vrijval algemene reserve -/- 38.684
Totaal 197.773 160.814
Resultaat 8.865 -/- 8.156
Totaal 206.638 152.658
Opbrengsten (euro)
Opbrengsten 114.853 103.377Subsidies en sponsorgelden 90.918 47.981Bankrente 867 1.300
Totaal 206.638 152.658
29
2.3. Toelichting op de balans en de staat van baten en lasten
2.3.1. Grondslagen van de financile verslaggeving
AlgemeenDe jaarrekening is opgesteld met inachtneming van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving voor
organisaties zonder winststreven.
De stichting kent een gebroken boekjaar dat loopt vanaf juli tot en met juni.
De waardering en bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten.
Voor zover niet anders is vermeld zijn de activa en passiva opgenomen tegen de nominale waarde.
Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben, ongeacht of ze
tot ontvangsten of uitgaven hebben geleid. Baten worden slechts opgenomen voor zover zij op de
balansdatum zijn gerealiseerd. Lasten en risicos die hun oorsprong vinden voor het einde van
het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het maken van jaarrekening bekend zijn
geworden.
Balans
VorderingenDe vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde.
Eigen vermogenBij de Wet van 30 juni 1997 tot wijziging van Boek 2 BW ter zake van de jaarrekening van
stichtingen en verenigingen die een of meer ondernemingen in stand houden, zijn deze
rechtspersonen geheel onder de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek, Boek 2, Titel 9, komen
te vallen. Naar aanleiding hiervan heeft de Raad van de Jaarverslaggeving een ontwerp richtlijn
uitgebracht waarin specifieke bepalingen zijn opgenomen ten aanzien van het eigen vermogen en
de zogenaamde bestemmingsfondsen. Voor zover bedragen bestemd worden door het bestuur van
de rechtspersoon worden deze binnen het eigen vermogen afgezonderd in een bestemmingsreserve.
Indien bedragen bestemd (gelabeld) zijn door derden, dan wordt dit in een bestemmingsfonds,
afgezonderd van het eigen vermogen, opgenomen.
Overige postenDe overige posten worden gewaardeerd tegen nominale waarde.
30
Staat van Baten en Lasten
Subsidie- en sponsorbatenSubsidie- en sponsorbaten worden opgenomen indien deze formeel zijn toegekend en voor zover
deze betrekking hebben op het verslagjaar. Het niet bestede deel van aldus verwerkte subsidiebaten
wordt via de resultaatbestemming toegevoegd aan het desbetreffende bestemmingsfonds indien de
subsidievoorwaarden dit vereisen.
Bedrijfslasten en opbrengstenKosten, opbrengsten en eventuele interest worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij
betrekking hebben.
31
2.3.2 Toelichting balans
Activa (euro) 2009 2008
DebiteurenHandelsdebiteuren 43.522
Debiteur vorig boekjaar 1.472
Voorziening dubieuze debiteuren -/- 950 44.044 3.554
Belastingen BTW te vorderen 13.665 13.665 1.208
Liquide middelen Staalbankiers 8.152
Rabobank 68.060
Rabobank reserverekening 67
76.279 95.567
Overige vorderingenVan Leeuwen Van Lignac Stichting 1.500
Gemeente Rotterdam Kunst & Cultuur 7.500
Prins Bernhard Cultuurfonds 2.500
Erasmusstichting 3.500
Elise Mathilde Fonds 1.000
Stichting Bevordering van Volkskracht 2.000
Stichting Organisatie van Effectenhandelaren .500
18.500 17.590
Totaal 152.488 117.919
32
Passiva (euro) 2009 2008
Lustrum reserveStand per 1 juli 60.000
Dotatie lustrum reserve 20.000
80.000 60.000
Calamiteiten reserveHerschikking algemene reserve 50.000
50.000 50.000
Algemene reserveStand per 1 juli (8.156)
Resultaat boekjaar 8.865
709 (8.156)
Kortlopende schulden en overlopende passiva
CrediteurenHandelscrediteuren 16.036 10.279
Overlopende passivaAccountants kantoor M & R 3.000
Administratie kantoor Maat 2.000
Tedoen subsidiewerving 225
Euro-Pa, techniek prijsuitreiking 190
Reserve boek Besselink 328
5.743 5.796
Totaal 152.488 117.919
33
2.3.3. Toelichting staat van Baten en Lasten
Baten (euro) 2009 2008
Opbrengsten Passe-partouts 114.853 103.377
Subsidies en sponsorgeldenRotterdam Festivals 6.000
YOUR World 8.403
Van Ommeren De Voogt Stichting 2.500
H.M.A. Schadee-fonds 1.000
Van Leeuwen Van Lignac Stichting 1.500
Dienst Kunst & Cultuur 7.500
Prins Bernhard Cultuurfonds 2.500
Erasmusstichting 3.500
Elise Mathilde Fonds 1.000
Stichting Bevordering van Volkskracht 2.000
Stichting Organisatie van Effectenhandelaren 500
PCM Media (barter) 9.910
RTV Rijnmond (barter) 10.000
Wegener Huis-aanhuismedia (barter) 10.000
Shell Nederland 10.000
Lichtned B.V. 1.000
Westelijk Handelsterrein 1.000
Rabobank Rotterdam 12.605
90.918 47.981
205.771 151.358
34
Lasten (euro) 2009 2008 begroting
Subsidie- en sponsorwervingSponsorwerving algemeen 251
Uitvoering VIP-routes 1.472
Vip programma sponsorwerving 1.045 4.000
Sponsorwerving 4.995 3.060
Totaal 6.291 8.532 7.500
Productiekosten Onkosten deelnemers 40
Productie 9.315 5.422
Van Ophoven productie 3.028
Totaal 9.315 8.490 8.100
AdministratiekostenKantoorbenodigdheden 362 339
Accountantskosten 2.702 3.000
Advieskosten 876
Boekhoudingkosten Maat 4.413 4.334
Kamer van Koophandel 48 38
Secretariaatskosten 4.160 4.286
Portokosten 695 410
Lidmaatschapskosten 640 965
Bankkosten 185 364
Totaal 14.081 13.736 14.463
35
BestuurskostenVerzekering 861 857
Ontwikkelingskosten 2.500
Afscheid bestuursleden 214
Transportkosten 449
Reis- en verblijfkosten 869 6.275
Totaal 4.444 7.581 6.120
OpeningskostenOnkosten catering 140
Publieksbegeleiding en div. onkosten 311 1.000
Techniek 350 500
Openingsspektakel 2.000 1.270
Mailing uitnodigingen 524 792
Ontvangst Vips 2.901
Totaal 6.086 3.702 6.600
VervoerskostenVervoer aankleding bussen 1.500 1.400
Vervoer aankleding haltes 4.995 6.167
Vervoer aankleding boot 750 375
Veerdienst 601 943
Vervoer inhuur busjes 3.860 2.972
Totaal 11.706 11.857 12.650
PersbenaderingFotografie 1.925 930
Productie persbenadering 4.704 7.986
Productiekosten algemeen 1.696 62
Totaal 8.326 8.978 7.100
36
Lasten (euro) 2009 2008 begroting
Communicatie, marketing (publiek) Toegangsbuttons 9.000 9.750
Cordinatie communicatie Van Ophoven 1.125
Cordinatie communicatie 6.075 4.410
Drukken programmaboekjes 8.000 1.709
Distributie programmaboekje 755 1.160
Posters drukken A2 500
Posters drukken t.b.v. driehoeksborden A0 2.011 3.140
Huur driehoeksborden 969 3.110
Diverse acties, advertenties 30.856 8.900
Path kosten bioscoopreclame 1.966
Website aanpassen 2.970 2.869
Ontwerpkosten Van Gerwen 7.920 7.275
Your Hosting Planet internet 152 153
Totaal 69.209 45.567 36.800
PublieksonderzoekPublicatie drukwerk 400
Totaal 400
BuitenruimteAanlichting gebouwen 10.000 15.200
Domes project 23.524
Begeleiding buitenruimte Van Ophoven 1.126
Begeleiding buitenruimte 4.500 9.472
Diverse kosten buitenruimte 1.640 135
>RE: ID 16.172
Navigatiekaart 1.003
Geluidsexperimenten Codarts 552
Totaal 32.312 51.011 33.100
37
Waarderingsprijs voor deelnemersWaarderingsprijs 13.978 14.917
Projectbegeleiding Van Ophoven 900
Projectbegeleiding 2.025 900
Totaal 16.003 16.717 18.700
OnvoorzienOnvoorzien 3.135
Onvoorzien Tedoen 1.035
Totaal 4.170 5.000
Commissie passe-partoutsDiverse commissies 5.451 5.576
Totaal 5.451 5.576
38
3. Overige gegevens
3.1. Voorstel verwerking saldo 2008/2009
Aan het bestuur wordt voorgesteld de winst ad 8.865,= als volgt te verwerken.
Verrekening aan de volgende reserve:
Algemene reserve
Dit voorstel is reeds in het jaarverslag verwerkt.
39
4. Risicoparagraaf
Weersomstandigheden zijn een groot risico voor eendaagse evenementen als de Museumnacht.
Het positieve saldo van de stichting is voor een groot deel opgenomen als reserve voor een
slecht weerscenario. Aangezien de kaartverkoop het overgrote deel van de inkomsten zijn, moet
de stichting rekening houden met tegenvallende bezoekcijfers en inkomsten bij ijzel, storm en
gladheid, omstandigheden die eind februari of begin maart goed mogelijk zijn.