36
Noorderzon Performing Arts Festival Groningen

Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Jaarverslag van Stichting Noorderzon voor Noorderzon Performing Arts Festival Groningen 2009.

Citation preview

Page 1: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

N o o r d e r z o n P e r f o r m i n g A r t s F e s t i v a l G r o n i n g e n

Page 2: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009
Page 3: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

INHOUDBestuursverslag 5

Algemeen 8

Artistiek 12

Activiteiten 15

Communicatie 20

Organisatie 23

Van heinde en verre 26

Toekomst 29

Colofon 33

Page 4: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Vormgeving: Pim Klomp, Pimp DesignWij vinden het leuk om sommige dingen nèt weer even anders te doen. Daarom hebben we besloten dat ons jaarverslag door een andere vormgever dan onze huisvormgever Dirk de Jong/Ls Ontwerpers wordt gemaakt. Ieder jaar een andere, veelbelovende en jonge vormgever van Groningse bodem dus. Dit jaar is dat Pim Klomp; vormgever, webbouwer en nog veel meer. We hebben Pim gevraagd om voor het jaarverslag van 2010 een andere, veelbelovende en jonge vormgever aan te wijzen. Een soort langzame kettingbrief dus.

Duurzaamheid: We careDit jaarverslag is uiteraard met liefde gemaakt. Maar ook met bewust-zijn. Dat betekent dat wij een duurzame papiersoort hebben gebruikt, met FSC & TCF keurmerk. Ofwel: gerecycled papier uit goed beheerde bossen, zonder optische witmakers en 100% chloorvrij gebleekt. In dit jaarverslag kunt u meer lezen over Noorderzon & Duurzaamheid en onze in 2009 gestarte campagne We Care.

3

Page 5: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Faifai | My name is I LOVE YOU | Tokio, Japan

4

Page 6: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

BESTUURSVERSLAG NOORDERZON 2009

Jaarverslag 2009

Philippe Quesne/Vivarium Studio | L’Effet de Serge | Parijs, Frankrijk

Page 7: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Weeralarm of weersbestendigheid?Ik doel daarmee bijvoorbeeld op de openingsdag van het festival. Vanwege een terecht door het KNMI afgegeven weer-alarm, hebben wij de open-ingsdag af moeten gelasten. Een flinke noodop-eratie volgde om 15.000 gemotiveerde bezoekers uit een openbaar park te houden. De wijze waarop het team van Noorderzon met dit probleem is omgegaan, is uiterst flexibel, professioneel en verantwoordelijk geweest. Dit heeft in - ieder geval voor ons - bewezen dat Noorderzon bestand is tegen calamiteiten. Immers: een groot festival organiseren in de buitenlucht brengt dergelijke ri-sico’s met zich mee. Deze flexibiliteit, stressbesten-digheid en professionaliteit is nu eenmaal in de 19 jaar beproefd, we hebben daarop moeilijke keuzes gemaakt en zijn er goed uitgekomen. Een gerust-stellende gedachte.

Het heeft de organisatie intern echter - dat hebben wij als bestuur goed kunnen waarne-men – opgebroken in energie, maar tegelijkertijd bevestigd in wat ‘we met z’n allen aankunnen’.

Elk jaar komen staf en bestuur van Noorderzon in februari samen voor een ‘heideweekend’, om het water te voelen met elkaar èn om te voelen of alle neuzen nog dezelfde kant op wijzen. Tijdens dit weekend is de kracht en de dynamiek van deze soms curieuze organisatie die met een klein stel individuen een groot evenement organiseert, goed zichtbaar. Een organisatie die soms wordt geconfronteerd met moeilijke keuzes en daar toch altijd goed uitkomt.

En het is tevens bevestigd dat we dat niet alléén hoeven doen. Op de openingsdag anticipeerde nieuwe partner De Oosterpoort Groningen snel en hebben zowel het gratis concert van de Noorse indie-band Katzenjammer als het concert van de eveneens Noorse Hanne Hukkelberg doorgang kunnen vinden onder een ‘echt’ dak. En zo werd de openingsavond alsnog een feestje. Ondanks een vervallen openingsdag en her en der slecht weer, werd Noorderzon 2009, opnieuw één van de beste en mooiste edities ooit.

Cultuurnota2009 was het eerste jaar van de nieuwe cultuurno-taperiode die tot en met 2012 loopt. De struc-turele subsidies voor Noorderzon van het NFPK+ (inmiddels: Fonds Podiumkunsten), Gemeente Groningen en Provincie Groningen zijn structu-reel verhoogd ten opzichte van de voorgaande periode. Noorderzon heeft nu een kleine 43% struc-turele subsidie, wat een noodzakelijke vooruitgang is ten opzicht van de te krappe 26% in 2005 - 2008. Uiteraard blijft een festival – ondanks meer vet op de botten – altijd een risicovolle structuur.

In 2009 ontving Noorderzon eveneens inciden-tele bijdragen van de Mondriaan Stichting voor het driejarige project Format GAVA en van de Gemeente Groningen voor onze ambities in duurzaamheid.

ArtistiekArtistiek directeur Mark Yeoman slaagt erin het internationale profiel van het festival ieder jaar te bestendigen en te verstevigen. We presen-teerden Nederlandse premières van de gevierde Congolese choreograaf Faustin Linyekula, van het Japanse Faifai, van het Franse toptalent Philippe Quesne, van het Australische Ranters Theatre en nog vele andere hoogtepunten. Ook verstevigde Noorderzon dit jaar zijn positie op de internatio-nale markt met een aantal opzienbarende co-producties in samenwerking met vaste artistieke partner Grand Theatre: een gloednieuwe voorstel-ling van de Amerikaanse ster-in-wording Zachary Oberzan, ontroe-rend nieuw werk van de jonge Argentijnse maker Lola Arias, een muzikale belevenis in een watertoren van het Australische Aphids en een spectaculaire nieuwe performance van het eveneens Australische Stalker Theatre.

Noorderzon werd bezocht door tiental-len (internationale) programmeurs en werkte ook dit jaar

weer samen met een aantal internationale festivals en podia waaronder Zürich Theater-spektakel en Sommerfestival Kampnagel.

Een steeds groter deel van het programma vindt DownTown plaats. Dit jaar voegden wij daarnaast twee grote speellocaties toe aan het programma – De Oosterpoort en de Noorderkerk. De voorstel-lingen DownTown omvatten inmiddels meer dan de helft van het algemene programma en deze

“Opnieuw één van de beste en mooiste edities ooit.”

Ant

oine

Def

oort

en

Hal

ory

Goe

rger

| &

&&

&&

& &

&&

| Li

lle, F

rank

rijk

6

Page 8: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

worden evengoed bezocht als de voorstellingen in het Noorderplantsoen. Een bevestiging dat het artis-tieke profiel is losgekoppeld van ‘locaties’ zoals het Noorderplantsoen en dat blijft een geruststellende constatering.

We zijn ook erg trots op de introductie van een Kinderprogramma. In 2009 zijn de voorstellingen uit een van de grote theatertenten verplaatst naar De Oosterpoort. Deze ‘herwonnen’ ruimte op het terrein is ingezet voor een uitge-breid kinderprogramma, tijdens alle festivaldagen. Aangezien Noorderzon meer een avondfestival is, was het een gok om overdag veel kinderactiviteiten te ontwikkelen. De duizenden kin-deren die we rond zagen struinen overdag, dachten daar kennelijk heel anders over…

CijfersIn 2009 verkochten wij weer meer kaartjes, ondanks een afgelaste openingsdag. Via onze online reserver-ingen en directe verkoop bij de Kiosk zijn meer dan 29.000 tickets verkocht. Op (buiten-)locaties en bij partners nog eens 18.000 kaartjes extra; in totaal zijn er dus iets minder dan 50.000 tickets verkocht. Het aantal bezoekers over 11 dagen festival zijn eender aan 2008. Het wegvallen van een dag festival heeft er niet toe geleid dat er minder bezoekers op Noorder-zon zijn afgekomen. De verdeling over de dagen werd – bijna organisch – anders; de eerste vrijdag, 21 augustus, was de drukste dag ooit. Ondanks de schadepost van het verlies van de openingsdag, sluiten wij het jaar, dankzij een conservatieve begro-ting, af met een klein positief exploitatieresultaat ad. €18.085. En daar zijn wij blij mee. Over de afgelopen

cultuurnotaperiode hebben wij wat ingeteerd op onze algemene reserve; deze is nu weer versterkt.

Organisatie & bestuurPer ingang van 2008 hebben wij de functies alge-meen en artistiek directeur gescheiden. Dit, om meer ruimte en tijd te creëren voor beide even belangrijke gebieden; artistiek en organisatorisch / financieel.

Deze managementversterking is – getuige ook de stabiliteit van zowel het artistieke als het organisatorisch financiële gedeelte – een goede geweest en loopt in de pas met onze ambities.

Sinds ons aantreden als Bestuur werken wij met de aanbevelingen voor goed cultureel bestuur van de Stichting Kunst & Zaken (Cultural Governance). De aanbevelingen zijn langs onze werkwijze gelegd en waar dit nodig was, is onze werkwijze aangepast. Als model houden wij het Bestuur-Directie model aan, we functioneren als Bestuur op afstand en volgen de aangereikte best practices voor het genoemde bestuursmodel. We werken nog steeds graag met de richtlijnen van de Stichting Kunst & Zaken; ieder jaar evalueren wij onze werkwijze. Er is uiteraard een helder aftreedschema, we volgen de richtlijnen voor goed werkgeverschap, en er wordt eenmaal per jaar zonder de directie vergaderd. Ondergetekende heeft in 2009 zijn eerste termijn afgerond en is herkozen voor een volgende twee jaar, waarna een stemming voor een eventuele additionele twee jaar volgt.

DuurzaamheidAls Bestuur en directie zijn wij ieder jaar weer blij met ons plek in het prachtige Noorderplantsoen. Het Plantsoen en veel meer willen wij graag (be-)houden

en daarom hebben wij in 2009 onze verantwoorde-lijkheid genomen. In 2007 en 2008 heeft de organi-satie aangegeven duurzame mogelijkheden voor Noorderzon te willen onderzoeken. In 2009 zijn onze duurzame ambities wereldkundig gemaakt met de campagne (en heel veel duurzame initiatieven!) We Care – Noorderzon. Met een deel ondersteu-ning van de Gemeente Groningen ‘Duurzaamste stad 2025’ en heel veel partners, is het ons gelukt duurzaamheid bovenaan de agenda te plaatsen. Voor de resterende jaren van deze cultuurnotaperiode zetten wij deze lijn graag voort. En uiteraard is dit verslag daarom op ‘goed’ papier vervaardigd.

2010Volgend jaar wordt het jubileum van Noorderzon Performing Arts Festival Groningen gevierd. Deze 20e nòg feestelijkere editie van Noorderzon vindt plaats van donderdag 19 tot en met zondag 29 augustus.

In dit bestuursverslag legt Stichting Noorderzon Groningen verantwoording af voor het jaar 2009. In de bestuursvergadering van 8 februari 2010 is het financiële verslag en dit bestuursverslag vastgesteld.

Namens bestuur en directie van Noorderzon

Dhr. Bert van Slochteren – voorzitter St. Noorderzon Groningen

“En daar zijn we blij mee.”

Lola

Aria

s | M

i Vid

a D

espu

és |

Buen

os A

ires,

Arg

entin

7

Page 9: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

ALGEMEENJaarverslag 2009

Urban Lies en Platform GRAS | Ersatzverkehr | Berlijn, Duitsland en Groningen, Nederland

Page 10: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Wiki-NoorderzonNoorderzon Performing Arts Festival Groningen is een bijzondere combinatie van een internationaal kunstenfestival op het scherpst van de snede met spannende hedendaagse podiumkunsten uit alle delen van de wereld... én een groots zomerfeest in een idyllisch plantsoen. Een jaarlijks, elfdaags festival voor bezoekers uit Groningen, de rest van het land en de rest van de wereld. Van ervaren schouwbur- gen concertzaalpubliek tot aan beginnelingen, van jong tot oud: iedereen is en voelt zich welkom op Noorderzon. Ons publiek komt graag een avondje ‘Noorderzonnen’! Dat avondje bestaat uit flaneren op het gratis toegankelijke festivalterrein en het bezoeken van een van de vele voorstellingen. Gezamenlijk worden er bijna 50.000 kaartjes voor voorstellingen verkocht en bezoeken zo’n 135.000 mensen het festivalterrein.

Na zijn bezoek aan Noorderzon een aantal jaren geleden, verwoordde de Amerikaanse producer Andrew Horwitz (producer van PS122 in New York) de aard van Noorderzon op mooie wijze:

‘I arrived in Groningen, not knowing what to expect. I was pleasantly surprised to discover a world-class festival on a local scale. I was impressed with the sophisticated programming and equally impressed by the extraordinary support of the local audience. It was truly remarkable to see sold-out houses for nearly every show. I have never before attended a festival where local audiences were so engaged and as willing to see experimental, challenging performances as populair music and entertainment’

Noorderzon is in 19 jaar uitgegroeid van een kleinschalig muziekfestival tot een 11-daagse inter- nationale kunstenmanifestatie met een scala aan crossover-producties, waaronder muziek, dans, circus, toneel, mime, poppentheater. Het kloppende festivalhart is het prachtige Noorderplantsoen, een monumentaal stadspark aan de rand van het cen-trum. Een belangrijk onderdeel van Noorderzon is het DownTown gedeelte. Elk jaar spreidt de olievlek die Noorderzon heet zich meer en meer uit over de stad. Dit jaar presenteerden wij meer dan de helft van het totale programma buiten het Noorderplant-soen in locaties als: De Oosterpoort, Noorderkerk, Machinefabriek, Filmtheater Images, Grand Theatre, De Citadel, het Platformthe-ater, het Prinsenhof, het Mar-tini Ziekenhuis en zelfs in een prachtige oude watertoren.

Het DownTown-programma komt tot stand met hulp van vele partners uit Groningen en omstreken. Noorderzon werkt onder andere samen met het Grand Theatre, De Oosterpoort, ZomerJazzFietsTour, Noord Nederlands Toneel, Centrum voor Beeldende Kunst (CBK), Stichting Prime, Club Guy & Roni, Pavlov E-lab, Stichting GAVA, Studio Frank & Lisa, Buro05 en Filmtheater Images.

Een kwart van het Noorderzon programma is geheel gratis, evenals de toegang tot het Noorderplant-soen. Een tweede kwart van het programma is niet duurder dan 5 euro. Voor de rest proberen wij de prijzen zo laag mogelijk te houden om eventuele

drempels weg te nemen. In 2009 heeft dit geresul-teerd in ‘crisisprijzen’ met een maximum 12,50 euro voor een grote internationale productie.

Een mini-historieschetsIn 1991 vond voor het eerst een manifestatie plaats onder de naam Noorderzon en in de eerste tien jaar ontwikkelde Noorderzon zich tot een echt zomerfes-tival, met een voornamelijk Nederlandse program-mering. Sinds 2001 is de Brit Mark Yeoman artistiek directeur van het festival en wordt hij op zakelijk vlak bijgestaan door Femke Eerland. De jaren 2001 – 2004 waren echte survivaljaren. Hoewel de festivals stuk voor stuk succesvol waren en de verwachtingen groeiden, bleef adequate financiële ondersteuning

achter. Deze jaren waren de op-maat voor Noorderzon Nieuwe Stijl: dat van een interdiscipli-nair en internationaal festival.

Het harde werken werd in de nieuwe cultuur-nota-periode al voorzichtig beloond: in 2005 – 2008 kre-gen we goede respons op onze nieuwe beleidsplan-nen en werd de financiële situatie van de stichting wat rooskleuriger dan daarvoor. Zowel het artistieke profiel van het festival als de interne organisatie en de financiële huishouding ontwikkelden en consol-ideerden zich. Het festival groeide in deze periode enorm en in met name 2007 en 2008 was het inter-nationale profiel van Noorderzon flink verstevigd. Vanaf 2007 heet het festival: Noorderzon Performing Arts Festival Groningen. In deze periode kreeg ook het ‘tweede festival’ DownTown – samen met diverse lokale artistieke partners – zijn vaste signatuur. En,

“de olievlek die Noorderzon heet”

9

Page 11: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

het publiek van Noorderzon groeide gestaag voor de DownTown programmering en in het plantsoen.

Periode 2009 - 2012Eind 2007 werd opnieuw een beleidsplan met liefde en toekomstvisie geschreven, voor de periode 2009 – 2012. Dit beleidsplan – ons huidige beleidsplan – richt zich niet op groei, maar op het vervolgen van de uitgestippelde koers voor ons Performing Arts Festival. We willen Noorderzon dus niet veranderen, we willen Noorderzon continue verbeteren en aan-scherpen – de artistieke lat blijft immers hoog lig-gen. Dat – de programmering op het scherpst van de snede – vinden wij onze kerntaak. Daarnaast willen wij deze periode benutten om alle elementen van Noorderzon op hetzelfde stevige niveau te brengen – de interne organisatie, de financiële basis, onze rol lokaal, regionaal, nationaal en internationaal etc.

Mission Statement 2009 - 2012 Noorderzon is een jaarlijks terugkerend 11-daags Per-forming Arts Festival.

Met een onderscheidend hoogwaardig artistiek profiel en als basis een internationale en lokale programme-ring op het scherpst van de snede.

In combinatie met een zeldzaam lage drempel, spreekt Noorderzon een uiterst breed en divers publiek aan: van professional tot beginneling.

Het beleidsplan werd door zowel Fonds Podium-kunsten als de Gemeente en Provincie Groningen bijzonder positief ontvangen. Noorderzon wordt beoordeeld als een bijzonder aanvulling op het lokale, regionale en nationale aanbod en wordt ge-prezen om het unieke artistieke profiel en de enorme bereidwilligheid van het publiek om zich mee te laten voeren met het festival. De drie overheden ver-hoogden de structurele subsidie zodat in er in 2009 een structurele subsidiebasis ontstond van 43%. Dit geeft ons wat meer ‘lucht’ om het festival toekomst-bestendig, leuker, mooier en beter te maken.

Dit jaar - 2009En, dit eerste jaar van deze nieuwe cultuurnotaperiode hebben wij met heel veel plezier en succes volbracht – al konden wij vanwege een weeralarm natuurlijk niet de volle elf dagen volmaken.

We merken dat onze posi-tie zowel lokaal als nationaal en internationaal is verstevigd; de merknaam Noorderzon wordt elk jaar waardevoller. Het belangrijkste blijft dat ons publiek met ons is meegegroeid en dat er een grote aanwas van nieuw publiek is bijgekomen. We hebben een sterke vertrouwensband met ons publiek. De uiterst avontuurlijke Noorderzon-bezoeker is onze sterkste

troef. Iedereen die Noorderzon bezoekt heeft altijd een echte Noorderzon-ervaring, dat is ons uitgang-spunt. En daartoe hebben we in 2009 weer een zeer veelzijdig, internationaal aansprekend, programma aangeboden. Van een dagelijks literair programma tot drie gratis muziekpodia met klinkende namen, tot internationale co-producties en hechte artistieke partnerschappen. Samen goed voor meer dan 400 voorstellingen.

Noorderzon – Kerngetallen 2009 2008 2007 2006

Aantal dagen festival 10,3 11 11 11

Ticketverkoop kiosk Noorderzon 21.573 25.550 25.485 24.956

Ticketverkoop op locatie 18.250 18.000 15.000 15.000

Ticketverkoop kinderprogramma 7636* nvt nvt nvt

Ticketverkoop totaal 47.459 43.550 40.485 39.956

Terreinbezoekers (gratis toegang) 135.000 135.000 125.000 100.000

Aantal DownTownpartners 18 17 16 15

* zat eerder versleuteld in Kioskverkoop

10

Page 12: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Bill Callahan | Austin, Verenigde Staten

We Care - duurzaamheidEen belangrijk en relatief nieuw on-derdeel van Noorderzon 2009 was het thema Duurzaamheid. Wij hebben een start gemaakt met de campagne We Care, die wij de komende jaren zullen continueren samen met ons publiek en veel partners. Wij vinden het thema duurzaamheid goed bij ons passen: een avontuurlijk festival wat altijd net naast de gebaande paden loopt. Daar hoort een ‘groen & caring’ hart bij, vinden wij. Met een groot platform, een netwerk van relaties en een groot publieksbereik, vinden wij het logisch om een rol te spelen in het behoud en het verbeteren van onze eigen leefom-geving. De vele maatregelen om micro- en macroniveau die wij binnen onze organisatie en binnen de editie 2009 hebben doorge-voerd zijn een goede start geweest van een campagne die ons weer wat extra inzet kost, maar nog veel meer voldoening bezorgt.

Facts & Figures Noorderzon 2009

• Duur (in dagen) 10,3

• Aantal Gezelschappen (Theater/dans/crossover) 43

• Aantal Muziekbands (GRATIS) 37

• Aantal Bands Ham Radio/Nachtclub 38

• Aantal artiesten Format GAVA 8

• Aantal artiesten Literaturia 19

• Aantal gezelschappen op straat/in het plantsoen 16

• Aantal activiteiten Speelweide 11

• Aantal Films i.s.m Filmtheater Images 14

• Gezamenlijk aantal voorstellingen/showmomenten 463

• Aantal DownTown-partners 18

• Aantal nationaliteiten performers 22

• Aantal tickets verkocht via Kiosk 21.573

• Aantal tickets verkocht derden/op locaties 18.250

• Aantal tickets verkocht Kidsactiviteiten Speelweide 7.636

• Aantal tickets verkocht TOTAAL 47.459

• Aantal terreinbezoekers over 10 dagen ca. 135.000

• Aantal vrijwilligers ca. 450

• Aantal mediamomenten (geschreven/tv/radio) 410

• Aantal pageviews website 2009 1.073.293

• Aantal unieke bezoekers website 2009 111.792

• Aantal regendruppels teveel!

Bron: Stichting Noorderzon Groningen

11

Page 13: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

ARTISTIEKJaarverslag 2009

Silvertree & Gellman | Scattered Tacks | Adelaide, Australië

Page 14: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Ons signatuur: mix van internationaal & lokaal werkHet programma van Noorderzon 2009 was prima in balans: een mooie mix van span-nend internationaal werk (zo’n 70%) en voorstellingen met wortels in het Noorden. Noorderzon behoort inmiddels tot een groep van rond de 20 internationale fes-tivals in Europa, die hedendaags interna-tionaal werk op deze schaal presenteren. Na langzaam maar gestaag bouwen aan ons artistiek signatuur, merken wij dat dit profiel van Noorderzon – wie wij zijn, wat we doen en waarom we dat doen? – stevig is ingebed in de internationale culturele scene. Dit merken we door de respons van artiesten en gezelschappen die we bena-deren, andere festivals en in de relaties die we hebben opgebouwd over de afgelopen jaren.

De voorstellingen die wij programmeren zijn elk jaar uitdagender, steeds nieuwer en bijna alle voorstellingen zijn (Nederlandse) premières. Met ons programma willen wij een aanvulling zijn op het reeds bestaande aanbod in onze omgeving.

Noorderzon wordt met het jaar een grotere speler op het internationale terrein, wat ons in 2009 Nederlandse premières op-leverde van belangrijke makers als de Con-golese choreograaf Faustin Linyekula, het Franse talent Philippe Quesne / Vivarium Studio die wij beiden co-presenteerden

met onze gelijkgestemde ‘bondgenoot’ De Internationale Keuze van de Rotterdamse Schouwburg. Maar ook faciliteerden wij het eerste bezoek aan Nederland van het kleurrijke Japanse gezelschap Faifai, de terugkeer van het wonderbaarlijke Italiaanse Santasang-re, de komst van het legendarische Israëlische Itim Theatre En-semble onder leiding van Rina Yerushalmi en de entree van de spannende nieuwe theatermakers van het moment uit Aus-tralië: Ranters Theatre.

Het verstevigen van ons internationale netwerk is voor het presenteren van ons internationaal programma, van essentieel belang. Alleen door samen op te trekken met (Europese) festivals die in dezelfde pe-riode als Noorderzon plaatsvinden, kunnen wij deze gezelschappen naar Groningen halen. Zo werkten – naast de co-presen-tatie met De Internationale Keuze Rotter-dam, omtrent de Argentijnse Lola Arias, de Braziliaans Bruno Beltrao nauw samen met het Zürcher Theater Spektakel en Kampnagel in Hamburg en met het Grand Theatre Groningen.

Co-produceren, co-presen-teren, samenwerkenIn 2009 zijn wij er in geslaagd onze naam op het gebied van internationaal co-produceren en co-financiering weer flink te verstevigen. In samenwerking met onze artistieke partner het productiehuis Grand Theatre Groningen werkten wij aan het

in Groningen presenteren van een vijftal internationale producties: De Amerikaanse acteur en theatermaker Zachary Oberzan (voorheen Nature Theater of Oklahoma, Noorderzon 2006 en 2008) was een maand bij ons te gast om te werken aan zijn nieuwste solovoorstelling Your Brother. Remember? De eerste stappen van dit ‘work in progress’ werden tijdens Noorderzon gezet en hij presenteerde zijn voorstelling – met succes! – zeven keer op Noorder-zon. Zachary vervolg-de zijn weg bij Brut Festival in Wenen om in mei 2010 officieel in première te gaan op het toonaangev-ende Kuns-tenfestival Des Arts te Brussel. Wij onderzoeken de moge-lijkheden in de toekomst meer met deze interessante maker te gaan werken.

Ook presenteerden wij een avant-première van de gloednieuwe voorstelling van het internationaal vermaarde Australische gezelschap Stalker Theatre. Stalker is gedurende een periode van drie weken aanwezig geweest in Groningen om in de Noorderkerk te werken aan MirrorMirror. MirrorMirror was de openingsvoorstelling van Noorderzon in de Romeo Tent. Spe-ciaal voor Noorderzon, heeft Stalker zijn voorstelling in Groningen omgebouwd om alleen met LED verlichting te spelen. Aan het eind van 2009 ging deze voorstelling officieel in première in Sydney.

Ook co-financierden wij samen met het Grand Theatre de prachtige productie

Latit

ude

14 |

Red

Fly/

Blue

Bot

tle |

New

Yor

k, V

eren

igde

Sta

ten

13

Page 15: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Mi Vida Después van de Argentijnse ‘new kid in town’ Lola Arias. Arias werkte eerder onder meer met Rimini Protokoll en richtte in Argentinie Compañía Post-nuclear op, bestaand uit een groep interdisciplinaire kunstenaars. Samen met het Zürcher TheaterSpektakel, Steirischer Herbst Graz en Kampnagel Hamburg co-financierde Noorderzon/Grand Theatre Groningen deze productie die inmiddels overal ter wereld hoge ogen gooit.

Tenslotte faciliteerden wij de Franse theater-makers Antoine Defoort en Halory Goerger om in Gronin-gen te werken aan hun op vele vlakken waanzinnige voorstelling &&&&& & &&& en co-produceerden wij een mini-percussieconcert in een oude watertoren, van het Australische gezelschap Aphids.

Downtown & groningse inbeddingNaast met het Grand Theatre werkt Noorderzon samen met nog vele andere DownTown-partners. Ons Down-Town programma is een niet meer weg te denken onderdeel van Noorderzon. Het pu-bliek weet zijn weg prima – getuige onder andere de kaartverkoop – te vinden naar locaties buiten het Noorderplantsoen. En artistiek geeft het ons en alle partners, meer armslag voor verdieping en betere faciliteiten. Sommige voorstellingen hebben – zoals co-producties – andere locaties nodig voor langere tijd, sommige voorstel-lingen komen het beste tot hun recht in een ‘gebouw’ in plaats van een tijdelijke locatie op het festivalterrein.

Wij presenteerden dit jaar weer twee schitterende concerten in samenwerking met Stichting Prime, een breed filmprogramma samen met Filmtheater Images en Buro05 organiseerde voor de tweede maal

een dagelijks literatuurprogramma (genaamd Litera-turia) – als zeer welkome en leuke aanvulling op het programma.

Wij werkten voor het tweede jaar op rij met Ham Radio Communications voor een intieme muziekprogram-mering in een huiskamer in het Noorderplantsoen en een swingende programmering in onze Noorderzon Nachtclub, die dit jaar voor het eerste in samenwerking met het Platformtheater werd georganiseerd.

2009 was ook het tweede jaar van het driejarige pro-ject Format GAVA dat wij produceren samen met Stich-ting Gronings AudioVisueel Archief (GAVA) en Studio Frank & Lisa. Format GAVA leverde weer acht prachtige nieuwe voorstellingen op van veelal jonge makers die een voorstelling maken met als basis audiovisueel erf-goedmateriaal uit de provincie Groningen. We zien de kwaliteit van het Format met het jaar toenemen. Twee van de voorstellingen van Noorderzon 2009 waren ook te zien tijdens het Internationaal Filmfestival van Rotterdam in Groningen, vijf maanden na Noorderzon. Financiering wordt mede mogelijk gemaakt door de Mondriaan Stichting.

Daarnaast programmeerden wij in 2009 nieuw werk uit Groningen en omgeving van het Noord Nederlands Toneel, Random Collision & Jean Parlette, ROOD-PALEIS, Pavlov E-lab, Platform GRAS en presenteerden wij de terugkeer naar Groningen van de internationaal succesvolle voorstelling Poetic Disasters van Club Guy & Roni. Helaas kon de voorstelling Donker van het Drentse gezelschap PeerGrouP geen doorgang vinden wegens familieomstandigheden van de regisseur.

Muziek & kidsTenslotte presenteerden wij dit jaar in samenwerking met de programmeurs Peter Sikkema (De Oosterpoort, EuroSonic Noorderslag) en Joey Ruchtie (EuroSonic Noorderslag en Rotown) weer een ijzersterke muzikale line-up van internationale allure op het Dok Dommelsch Muziekpodium en in de Spiegeltent. Hoogtepunten waren onder meer Bill Callahan, The Bony King of Nowhere, DeVotchKa, The Black Lips, The Mummers, The Asteroids Galaxy Tour, Katzenjammer en Grupo Fantasma. Een groot deel van dit programma was net als andere jaren gratis toegankelijk, evenals het dagelijkse muziekprogramma – samengesteld door Hielke Wenselaar en Ham Radio – op de buitenpodia De Werf en Jazz op Zuid.

Ten slotte willen wij met trots de ‘hit’ van het jaar noemen. Op de Speelweide op het zuidelijke deel van het terrein waar de afgelopen jaren een grote voor-stellingstent stond, hebben wij dit jaar een grootse Kidsarea gecreëerd, met een flink aantal doe-dingen voor kinderen. Waar het kinderprogramma normaal gesproken erg leuk was, maar zich toch wat meer in de marge afspeelde, hebben wij in 2009 het programma flink uitgebreid en alle ruimte gegeven. Het was de investering en aandacht meer dan waard: meer dan 7500 kinderden bezochten dit terrein dat ook nog eens in het teken stond van duurzaamheid. En de ouders waren zo tevreden dat naar verluid aardig rondging op de schoolpleinen. In 2010 continueren wij het Kidsarea, bouwen wij het verder uit en proberen wij de te verwachten drukte nog beter te faciliteren!

14

Page 16: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

ACTIVITEITENJaarverslag 2009

Stalker Theatre | MirrorMirror | Sydney, Australië

Page 17: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

DansBruno Beltrão/Grupo de Rua | H3 (Brazilië)Club Guy&Roni | Poetic disasters Delgado Fuchs | Long sky-blue woollen coat....(Zwitserland & België) Faustin Linyekula/Studios Kabako | more, more, more... future (Congo)Plan-D en SOIL | ZoutkampRandom Collision & Jean Parlette | Big Enough Box Rosemary Lee & Nic Sandiland | Remote Dancing (Engeland)

TheaterAntoine Defoort & Halory Goerger | &&&&& & &&& (Frankrijk)Bettina Atala/Grand Magasin | Saison 1 Épisode 2 (Frankrijk)Brokentalkers | In Real Time (Ierland)De Jongens | Aktieman! Faifai | My name is I LOVE YOU 1 (Japan)Figurentheater Tübingen | salto.lamento…or the nocturnal side of affairs (Duitsland)Joris Smit & NNT | Dennendal Latitude 14 | Red Fly/Blue Bottle (Ve-renigde Staten)Lola Arias | Mi Vida Después/My Life After (Argentinië) NNT | De Mevrouwen Aarsschaafsel & Korrelfotze PeerGroup | DONKER *Philippe Quesne/Vivarium Studio | L’Effet de Serge (Frankrijk)Ranters Theatre | Holiday (Australië) Renée Copraij & David Linton | Passage du désir in the tunnel of love (Nederland & Verenigde Staten)

Court! enerverende mix van veelal bek-roonde korte films uit FrankrijkLabel Caravan | Symphonie Bizarre (Frankrijk)Looking for Eric | Ken Loach (Engeland)Los Abrazos Rotos | Pedro Almodóvar (Spanje)Sneak Preview | Begin van een traditie Soulpower | Jeffrey Levy-Hinte (Ve-renigde Staten)The Chaser (Chugyeogja) | Na Hong-Jin (Zuid-Korea)Troubled water (DeUsynlige) | Erik Poppe (Noorwegen)

Film voor kidsDe Verloren Schat van de Tempelridders II | Giacomo Campeotto (Denemarken)Fietsmug en Dansmug | Jannik Hastrup & Flemming Quist Møller (Denemarken)Het allerliefste spookje Laban | Lasse Persson (Zweden)KidsKist | De mooiste kinderanimaties in de Kist:Kring-loop@Noorderzon | Animatiework-shop

Voorstellingen voor kidsArling&Arling | VlinderVangMachineLabel Caravan | Symphonie Bizarre (Frankrijk)Mini teater | Duimelijntje (Slovenië)

Doe-dingen voor kids/speelweideAtelier SEVA | 9 manieren om zuinig te zijn op elkaarDe Buttonboom | Een geheim groeipro-

Rina Yerushalmi & Itim Theatre Ensemble | The Dybbuk (Israël)Santasangre | Seigradi-concerto per voci e musiche sintetiche (Italië)Stalker Theatre | MirrorMirror (Australië)Urban Lies/Platform GRAS | Ersatzverkehr (Duitsland)Via Appia | Een zomerse dag Zachary Oberzan | Your brother. Remem-ber? (Verenigde Staten)

Circus/varieteRosemie Warth & the KGB Clowns | Total Verspielt (Duitsland)Silvertree & Gellmann | Scattered Tacks (Australië)

Film/video/multimediaAntichrist | Lars von Trier (Denemarken)Ernst Reijseger / Werner Herzog / Mola Sylla / Cuncordu e Tenori de Orosei | Re-quiem for a dying planet (Senegal, Italië & Duitsland) Format GAVA | Laboratorium in prachtige toverlantaarn (elke dag andere voorstell-ing): Vj WercFlorian WolffFreya & Sarah Eshuijs (twee dagen)YouEchoOlga Timmer & Rik MohlmannThe Black AtlanticVj LauKim Janssen & Lex VesseurGigante | Adrián Biniez (Uruguay)Images in de Kist:NPS kort! 10 Nederlandse fictiefilms van 10 minuten i.o.v. NPS

ces De Kunstfabriek | Maak en verkoop je kunst Entertain & Sustain | Tower of Power Froe Froe | Bangelijke Sprookjesmolen (België)KidsLiteraturia |Een voorleestuin Machina della Panoramica | Wonderlijke machineRosemary Lee & Nic Sandiland | Remote Dancing (Engeland)Van Rups tot Vlinder | Een prachtig insect van sloophout Weerwaar | De kunst van het hergebruik

In het plantsoenAVL - concept/Noorderzon/Studio Frank & Lisa | Aqua Luma CBK/Alex Winters | Room FL 240 4 x 2 Rigid Redirected Traffic... Daniel Valentim | GO (Brazilië)De Opladers | De Opladers De Wisch | Sky is Blue El Teatro Espectacular! | The Incredible Flying Man Frank den Hollander & Alina Kiers | De Pieterpotten Groninger Forum | Forum out of the Box Het Huis van Waren | Shoppen in het plantsoen Joris Smit & NNT | Dennendal Klaske Oenema & Harm Wierda | Plastic Crown Michel Velt | A window to India NNT | De zingende vergeetputTAMTAM Objectentheater | Wonderen gebeuren direct... Theatergroep NiznO | Vergeten kinderen Vincent de Rooij | SPOOR

16

Page 18: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Muziek & muziektheaterAphids | System Building (Australië)Aki Takase & Louis Sclavis/Available Jelly (Japan, Frankrijk & Verenigde Staten)Atrocitas Honestus | Beautiful HorrorBill Callahan (Verenigde Staten)Ernst Reijseger / Werner Herzog / Mola Sylla / Cuncordu e Tenori de Orosei | Re-quiem for a dying planet (Senegal, Italië & Duitsland)Hanne Hukkelberg (Noorwegen)Jessica Lea Mayfield (Verenigde Staten)Meindert Talma | TamangoThe Black Atlantic | cd-presentatie The Bony King of Nowhere (België)Transkapela | Over the Village – Carpathi-an Impressions (Polen)Walter Hus and the Decap Automat Orchestra | Organ Jungle (België)

Huiskamerconcerten | Ham Radio Communica-tions (elke dag andere concerten):Flux Music for the Defect Kiddycar (Italië)I am Oak Soy un Caballo (België)We Swim You Jump The Fox & The Bramble (Engeland) Marten de Paepe Jack Beauregard (Duitsland)The Black Atlantic Windsor for the Derby (Verenigde Staten)Mathijs Leeuwis Kim Janssen

de werf podiumRosy LeeTommy Ebben BandDutch OvenPilatus PasGrunneger ToalRoos.The PostponersNote to AllisonSoy Un Caballo (België)Windsor for the Derby (Verenigde Staten)The Fox and the Bramble (Engeland)Solace I GuessWierdaBrassband HemanAwkward IKismetDent May & His Magnificent Ukelele (Verenigde Staten)

Gratis muziek: 11 days, 11 dj’s Dj Itchy NutzDJ EepeeDJ’s KoenDj Sem SwingmasterDj Joey RuchtieDj Sebastian DavidsonDj Bert HaddersDj LeoDj Chocolate BrownDj FoefursDj Frequent

DiversArno van der Heyden | Arno’s Apéritief Arno van der Heyden | Het Laatste Avondmaal

Awkward I Fuck the Writer Sexton Creeps Truth is Created Special GuestHer Name is Calla (Engeland)Audiotransparent

Gratis muziek: het dok podiumKatzenjammer (Noorwegen) Grupo Fantasma (Verenigde Staten) The New Earth GroupDeVotchKa (Verenigde Staten) Port O’Brien (Verenigde Staten) The Black Lips (Verenigde Staten) Howling Bells (Engeland)Glint (Verenigde Staten) The Mummers (Engeland) Stuurbaard Bakkenbaard The Asteroids Galaxy Tour (Denemarken)

Gratis muziek: jazz op zuid podiumL. GrappsJazzfanfareOrganicBlancoConfuzionThe Smederij Jazz PartySurpriseMingus SpiritThe S!lHarmonicsMartije! & BandBlaas of Glory

Gratis muziek:

NoorderzondagPavlov E-lab | Open Mind/Live Lab ROODPALEIS | Memento PUR

Literaturia | Literaire cross-over performances (elke dag andere voor-stellingen):VorlesebuhneKito & VincentStichting JiddisjDe Aesir, Hanz Mirck & Anneke ClauseKrijn Peter Hesselink, Maud Vanhauwaert & Rebekka de Wit, Ronald OhlsenNoorderzlamFreek Vielen & De HobbyrockersPaulien Cornelisse, Erik Jan Harmens & Igor WijnkerWillem Thies, Albert Secuur & Bas de BruijnLiterago, Nyk de Vries & De Toffe Gasten.

Noorderzon nightclub (elke dag ander concert):Dr. Scalpel & The IncisionsDe KiftWe Swim You JumpLars Ludvig Löfgren (Zweden)Rue Royale (Verenigde Staten & Enge-land)Alcoholic Faith Mission (Denemarken)Johnny Cage Jack Beauregard (Denemarken)Kiddycar (Italië)The Devil’s Horns Kill the Matador (Ve-renigde Staten)KismetMonotekktoni (Denemarken)

17

Page 19: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Delgado Fuchs | Long sky-blue woollen coat... | Bern, Zwitserland/Brussel, België

iemand anders was je voor iemand anders was je voor

Page 20: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Rina Yerushalmi & Itim Theatre Ensemble | The Dybbuk | Tel Aviv, Israël

iemand anders was je voor iemand anders was je voor

Page 21: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

COMMUNICATIEJaarverslag 2009

Page 22: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Onbekend maakt onbemind?Het programma van Noorderzon wordt jaarlijks een stap uitdagender en veelzijdiger voor onze bezoeker, zo ook de uitdaging voor de afdeling marketing & communicatie. Inmiddels omvat Noorderzon naast een omvangrijk kernprogramma in het Noorder-plantsoen en op de locaties van DownTownpart-ners, ook een groot muziekprogramma, een literair programma, een filmweek, een volledig kinderpro-gramma op de speelweide èn we blijven natuurlijk ook dat grote zomerfeest met duurzame ambities. Hoe bepalen we onze doelgroepen en hoe spreken we deze op de juiste manier aan? Hoe krijgen we vervolgens iedereen naar een voorstelling en hoe zorgen we dat ieder naar de juiste voorstelling gaat? Een festival bedient natuurlijk zoveel doelgroepen in een zeer gecondenseerde tijd, dat onze commu-nicatie en marketing steeds meer maatwerk wordt. Daarnaast bieden wij een programma waarvan 90% onbekend is voor onze bezoeker – onze vertrou-wensband behouden en versterken met onze bezoeker, is daardoor per definitie onze grootste uitdaging.

Maatwerk - ‘help mij kiezen’ Om wat meer richting te geven binnen het im-mense programma introduceerden wij dit jaar het concept ‘help mij kiezen’. In het magazine en op de website werd het speciale mailadres [email protected] geïntroduceerd, waar mensen de vraag konden neerleggen voor een festivaltip op maat. De festivaltip werd samengesteld door de marketingmedewer-kers die vooraf goed gebrieft waren. Tientallen mensen hebben hier gebruik van

gemaakt – en tot tevredenheid. Een interessante start van een ontwikkeling waarbij wij onze bezoeker voorafgaand aan het festival zoveel mogelijk en zo persoonlijk mogelijk, willen gaan adviseren over het omvangrijke programma.

Getwitter en gekwetterHoewel de invloed van papieren communicatie- middelen almaar lijkt af te nemen, is het voor Noorderzon belangrijk om een mooi papieren magazine uit te brengen. Niet alleen omdat wij ons magazine beschouwen als ons belangrijkste communicatiemiddel door het jaar heen, maar ook omdat wij menen dat het alleen digitaal aanbieden van informatie een mogelijke drempel kan zijn voor mensen. Er gaat immers niets boven het lekker bla-deren en op het gemakje samenstellen van schema’s door een ‘analoog’ medium. In 2009 hebben we het structureel veranderen van ons magazine hoog op de agenda gezet. Een nieuwe cultuurnotaperiode, een nieuwe ‘look & feel’, meende wij. Samen met onze mediapartner Dagblad van het Noorden hebben we diverse opties bekeken en uiteindelijk is daar – ons inziens – een brochure uit-gekomen die is opgewaardeerd naar het niveau van Noorderzon anno 2009. Honderd pagina’s tellend, op gerecycled papier, geen kranten-courant druk meer, en een lagere oplage van 40.000. Vanuit de visie: hoe mooier de brochure, hoe

zuiniger mensen zijn op hun eigen exemplaar. En dat is gebleken; we hadden er genoeg en het magazine onderscheidde zich sterk van onze publicaties van voorgaande jaren.

De aandacht van de papieren media was weer op-timaal. Met een mooie mix van landelijke, regionale en lokale dag-, week- en maandbladen. En, zoals het hoort, veel inhoudelijke verslaglegging. Daarnaast is onze website weer aanzienlijk vaker bezocht dit jaar en hebben wij weer de groei gezien van de wijze waarop mensen online over Noorderzon praten op allerlei social media als Twitter, LastFM, Hyves en YouTube. Getwitter en gekwetter alom! Het aantal kaarten dat via internet werd ge-reserveerd is inmid-dels ongeveer 65% van het totale aantal kaarten dat wordt verkocht bij de Kiosk. Ook leuk om te

Noorderzon -

websitebezoekPageviews Unieke bezoekers

Jaar 2009 1.073.293 111.792

Jaar 2008 1.049.733 94.723

Jaar 2007 856.456 70.439

Jaar 2005 184.382 29.226

Jaar 2003 42.528 25.434

Bron: Nedstat

Noorderzon-website

2008-2009

Pageviews

2009

Pageviews

2008

Unieke bezoekers

2009

Unieke bezoekers

2008

Kwartaal 1 23.307 19.663 5.119 4.200

Kwartaal 2 61.682 56.264 11.022 9.775

Kwartaal 3 968.915 944.212 90.498 73.915

Kwartaal 4 19.389 29.594 5.153 6.833

Totaal 1.073.293 1.049.733 111.792 94.723

Bron: Nedstat

Erns

t Rei

jseg

er/W

erne

r Her

zog/

Mol

a Sy

lla/C

unco

rdu

e Te

nori

de O

rose

i | R

equi

em fo

r a D

ying

Pla

net

21

Page 23: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

vermelden is, dat er in het eerste uur van de start van de reserveringen 2500 kaartjes werden ge-reserveerd in de volle breedte van het programma.

Namen en rugnummersEen wens uit ons beleidsplan 2009-2012, was om de communicatie- en marketing structureel te verstevigen. Na vier festivaljaren vertrok ‘onze’ Pernille Claessen als hoofd communicatie. Zij werd opgevolgd door Mark Hospers, die de laatste twee jaar reeds fungeerde als zakelijk en communicatie-assistent. Deze wijziging gaf ons de mogelijkheid de operatie eens goed door te lichten en waar nodig veranderingen aan te brengen. Waar het uitgebreide programmamagazine voor-heen geschreven werd door het hoofd communi-

van verdere inhoudelijke verdieping. Naast Koen, kon Noorderzon in 2009 rekenen op hulp van een drietal zeer kundige stagiaires, Milou de Boer, Marlein Wiertsema en Pauline Klad.

Het DNA van de organisatieIn 2009 hebben wij en passant nog een nieuwe huisstijl ontwikkeld voor onze corporate com-municatie, hebben wij geëxperimenteerd met een informeel bezoekersprogramma (met ‘tea & cake’ voor professionele bezoekers met artistiek directeur Mark Yeoman) en hebben wij de com-municatie en routing in het Noorderplantsoen aanzienlijk verbeterd. Noorderzon heeft kortom intern in 2009 weer veel veranderd aan de com-municatie en marketing en dat heeft geleid tot voor ons de beste, meest coherente campagne tot dusver. Marketing is nooit iets ‘alleen’ van een een afdeling geweest, maar is door versterking van het team en betere connecties tussen alle functies te leggen, in 2009 echt van de hele organisatie ge-worden. De manier waarop marketing geworteld is in de DNA van de organisatie Noorderzon, geeft het prettige gevoel dat we klaar zijn voor de ko-mende jaren, waarin maatwerk naar de bezoeker en nieuwe manieren van communiceren een steeds grotere rol gaan spelen. In 2010 willen wij ook met betrekking tot het programma, nog meer aandacht besteden aan ‘specials’, zoals bijzondere samenwerkingsprojecten, co-producties en co-presentaties door alle afdelingen – van productie tot techniek – te betrekken bij de marketing.

catie, hebben wij het magazine als apart project afgezonderd en daar een auteur – Koen van Hees, afkomstig van online cultuurmagazine 8WEEKLY

– voor aangetrokken. Mark Hospers fungeerde als projectleider ‘magazine;’. Door het aantrek-ken van een extra schrijven / auteur, was het ook mogelijk om meer verdieping aan te brengen in de informatievoorziening rond de voorstellingen. Koen is van start gegaan met het afnemen van interviews met makers om deze te verwerken in program notes, die bij de speellocaties werden uitgedeeld. Deze wens leefde al een tijd en die is in 2009 voor het eerst in vervulling gegaan. Ook 2010 zullen wij verder gaan met het aanbrengen

Lola Arias | Mi Vida Después | Buenos Aires, Argentinië

Samenstelling bezoekers die online reserveerden in 2009

Herkomst Aantal reserveerders Procenten Aantal kaarten Procenten Kaarten p.p.

Stad Groningen 2.494 72,39 10.708 75,54 4,29

Provincie Groningen 518 15,04 1.994 14,07 3,85

Provincie Drenthe 168 4,88 694 4,90 4,13

Provincie Friesland 82 2,38 236 1,66 2,88

Rest van Nederland 173 5,02 519 3,66 3,00

Buitenland 10 0,29 25 0,18 2,50

Totalen & gemiddeld 3.445 100% 14.176 100% 4,11

Samenstelling bezoekers die online reserveerden in 2008

Herkomst Aantal reserveerders Procenten Aantal kaarten Procenten Kaarten p.p.

Stad Groningen 2.088 72,88 8.871 75,13 4,25

Provincie Groningen 430 15,01 1.674 14,07 3,89

Rest van Nederland 326 11,38 1205 10,21 3,70

Buitenland 21 0,73 57 0,48 2,71

Totalen & gemiddeld 2.865 100 11.807 100% 4,12Deze overzichten zijn gebaseerd op de bij Noorderzon bekende reserveerders van kaarten via de website www.noorderzon.nl. De bezoekers die telefonisch reserveerden, losse kaarten kochten bij de Kiosk of op de vele locaties zijn buiten beschouwing gelaten.

22

Page 24: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

ORGANISATIEJaarverslag 2009

Ranters Theatre | Holiday | Melbourne, Australië

Page 25: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Aphids | System Building | Melbourne, Australië

In ons beleidsplan 2009-2012 schreven wij over de wens onze interne organisatie wat te verstevigen. Niet alleen om in house getrainde talenten te kun-nen behouden en zo geen roofbouw te hoeven ple-gen op ons eigen geslaagde trainingsprogramma. Maar ook domweg omdat we meer mensen nodig hebben om die inmiddels aanzienlijke ‘operatie Noorderzon’ te kunnen verwezenlijken zoals we willen. Immers, veel kernfuncties hebben geen afde-lingen, geen assistenten. Dat maakt een organi-satie te kwetsbaar. In 2009-2012 is daarom onder andere de nadruk sterk op het verstevigen van onze personele infrastructuur komen te liggen. In 2009 hebben we al een goede eerste slag gemaakt.

Productie, pre-productie, co-productieDe functies van productie algemeen en de artis-tieke productie, zijn gesplitst in productieleider (Arnout Dieleman) en programmacoördinator (Henk Bothof) en in de pré-productie periode zijn er twee assistenten (Folkert Swart en Cathe-lijne Baron) aangetrokken. De positieve spin-off van deze versteviging hebben wij op vele fronten gemerkt: een betere logistiek, betere plannin-gen, minder ad hoc en reactief te werk moeten gaan. En, door een goede organisatie ontstaat er ook tijd om de gezelschappen - die tot een maand voorafgaand aan Noorderzon reeds arriveren in Groningen om op locatie te werken - goed te faciliteren en begeleiden. In 2010 willen wij de kernfunctie techniek versterken, door een assistent aan te trekken. Door de (omvang van) DownTown-programmering is het aansturen

van de totale techniek teveel voor 1 persoon ge-worden. Het hoofd techniek is dan gebaseerd in het plantsoen, de assistent is het aanspreekpunt voor de DownTown locaties.

Office management & boek-houdingIn functioneringsgesprekken met office-manager Roland Oostinga werd in 2007 en 2008 door hem de wens uitgesproken zich verder te willen bekwamen in administratie en boekhouding. Een boekhoudcursus werd met goed gevolg afgerond en in 2009 is Roland voor twee dagen per week begonnen met het verzorgen van de administratie van Noorderzon. Tot 2009 werd daartoe een externe boekhouder – Saskia Bothof – ingehuurd. Zij heeft dit eerste jaar de begeleiding van Roland nog op zich genomen bij het opstellen van de jaarrekening en de kwar-taalafsluitingen. Vanaf 2010 verricht Roland alle werkzaamheden zelfstandig.Om de dagen van Roland als officemanager over te nemen en om het officemanagement te versterken is een extra medewerker voor 2 dagen per week aangetrokken: Maryanti Tjia. Tot volle tevredenheid heeft zij haar eerste jaar vervuld; in 2010 zetten we haar dienstverband voort.

Communicatie, marketing, auteurschapIn 2009 hebben we na vier jaar afscheid genom-en van ‘onze’ Pernille Claessen. We hebben in deze jaren plezierig met Pernille aan onze marketing en communicatie gewerkt en dit naar

een hoger niveau getild. Mark Hospers heeft Pernille opgevolgd als hoofd communicatie en Koen van Hees is aangetrokken als auteur. Een aantal wensen – zoals meer tijd en ruimte voor verdieping in onze communicatiemate-rialen – hebben we zo kunnen vervullen. Een auteur die ‘alleen’ belast is met het schrijven van teksten voor ons magazine, programme notes als handouts bij voorstellingen, het afnemen van in-terviews met makers, zonder dat hij ook een pro-ductieproces van het magazine moet overzien, campagnes moet plannen etc. Deze herverdeling van taken en verantwoordelijkheden heeft ons inziens goed gewerkt en is de blauwdruk voor de inrichting van onze communicatie- en marke-tingwerkzaamheden voor de komende jaren.

StagiairesOns stagebeleid hebben wij als volgt verwoord: “Stichting Noorderzon is een lerende en dyna-mische organisatie. Wij willen nieuwsgierige, enthousiaste mensen graag de kans geven een kijkje achter de schermen te nemen van het festival en tegelijkertijd wordt er verwacht dat je meehelpt. Een festival is hard werken, dus bij ons geen stages om te leren koffie zetten. Noorder-zon is een kleine organisatie, dus veel plaatsen zijn er niet te vergeven”.

Het succes van onze communicatiecampagnes van afgelopen jaar, kan niet aangestipt worden zonder daarbij onze zeer goede stagiaires bij te vermelden. Milou de Boer, Pauline Klad en Marlein Wiertsema (allen Kunst Cultuur & Media

24

Page 26: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

studenten van de Rijksuniversiteit Groningen) zijn met erg veel enthousiasme, energie en inzet in een vol Noorderzon-jaar gestapt. Ze hebben zich over de volle breedte met Noorderzon bemoeit en mogen bemoeien – van teksten schrijven over muzikanten, tot inrichten van de website, van helpen bij mailin-gen tot het het coördineren van de NoorderZondag. We hopen Milou, Pauline en Marlein in de toekomst bij Noorderzon te kunnen inzetten of ze elders in de culturele sector te treffen.

Bestuur, directie, cultural gover-nance Zoals reeds beschreven in het bestuursverslag worden de handreikingen voor goed bestuur van de Stichting Kunst & Zaken al jaren ter harte genomen bij Noorderzon. De spelregels voor good cultural governance voor het Noorderzon bestuur zijn op de 23 Aanbevelingen gebaseerd.

De directie wordt gevormd door de algemeen directeur, Femke Eerland. De artistiek directeur is Mark Yeoman. Bij de meeste bestuursvergaderingen zijn beide directeuren aanwezig om het bestuur te informeren. De bestuursleden zijn geselecteerd op basis van profielen die zijn opgesteld. Bestuur en directie zijn op de volgende data in kalen-derjaar 2009 bijeengekomen:27 januari (tevens interne evaluatie), 03 maart, 21 april, 19 mei, 18 augustus en 14 december.

Vrijwilligers Een speciale plek in het jaarverslag is natuurlijk gereserveerd voor de ‘ruggengraat’ van Noorderzon: het enorme team van vrijwilligers dat ieder jaar zijn schouders zet onder onze bijzondere operatie. In 2009 konden we wederom rekenen op een grote, nieuwe aanwas van vrijwilligers en natuurlijk een grote groep ‘oude getrouwen’. De Noorderzon-familie blijft gestaag groeien; inmiddels staat de teller op meer dan 450 vrijwilligers. Onze vrijwilligers zijn niet alleen onmisbaar voor al dat werk wat er verzet wordt, maar tevens voor de binding met Gronin-gen. Er is niets fijner dan te kunnen constateren dat Noorderzon echt leeft bij Groningers, immers: zoveel mensen willen een steentje bijdragen aan ‘hun feest’.De Noorderzon-vrijwilligers zijn overal te vinden: achter de barren, bij de kidsactiviteiten, het kaartjess-cheuren, de techniek in alle speelloca-ties, bij speciale projecten, bij de merchandise...

VrijwilligersonderzoekenIn 2009 – met de eerste mailing, altijd op de officiële lentedag – hebben wij een klein tevredenheidsonder-zoek gehouden onder onze vrijwilligers. Onze belang-rijkste vragen betroffen de hoogte van de werkdruk, onze informatievoorziening, onze wijze van aanstur-ing en instructie en wat de belangrijkste redenen zijn om bij ons te ‘vrijwilligen’. De resultaten waren erg positief – de belang-rijkste redenen om vrijwilliger bij Noorderzon te worden waren: 1. graag onderdeel van

het festival willen zijn2. en erg belangrijk is omdat de sfeer er zo leuk is, zowel op het festival zelf als in het team waarmee gewerkt wordt. ‘Het Noorderzon-gevoel’!

De informatievoorziening werd als goed tot zeer goed beoordeeld. Sinds 2004 maken wij een speciale crewgids voor alle medewerkers, uiteraard zijn er meerdere mailingen vanaf de eerste lentedag op 21 maart, sinds een aantal jaar is er een speciale digitale vrijwilligersnieuwsbrief en er wordt gewerkt met persoonlijke roosters – ofwel: een op maat gemaakt rooster. Dit wordt allemaal zeer gewaardeerd, dus deze lijn wordt voortgezet. De informatievoorzie-ning voor vrijwilligers die tijdens het festival pas aan-melden kon nog wel verbeterd worden. Daar gaan we aan werken. De werkdruk werd als goed beoordeeld, af en toe is het hard werken, maar niet te hard, besloot men. De aansturing bij de werkzaamheden werd prima bevonden.

In 2007 en 2008 heeft Noorderzon tevens meegewerkt aan een groot onderzoek van het Utrechtse bureau Movisie. Stichting Movisie is gericht op het delen van kennis en het verlenen van advies voor maatschappelijke ontwikkeling. Een groot onderzoek naar vrijwilligerswerk bij festivals werd in 2007 en 2008 verricht, Noorderzon was 1 van de 5 participerende festivals en in 2009 werd de publi-catie Backstage, Onderzoek naar vrijwillige inzet bij culturele festivals gepresenteerd. Een overzichtelijk en interessant handboek. Het onderzoek is gratis te downloaden op movisie.nl.

Wie Functie M/V Geb.jaar In Uit Termijn

Bert van Slochteren voorzitter M 1943 2005 2011 2e

Baukje Jensma lid V 1969 2006 2010 1e

Lineke Kortekaas lid V 1962 2005 2012 2e

Jan Hendrik Jansen lid M 1950 2005 2011 2e

Rob Janssen lid M 1947 2008 2012 1e

Notuliste: Johanna Bos.

25

Page 27: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

VAN HEINDE EN VERRE

Jaarverslag 2009

AVL-concept & Studio Frank & Lisa | Aqua Luma

Page 28: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Verenigde Staten

Brazilië

Argentinië

Noorwegen

Engeland

Ierland België

Zweden

PolenDenemarken

Italië Slovenië

Israël

Rusland

Congo

Senegal

Japan

Australië

Verenigde Staten

Noorwegen

Engeland

België

Zweden

Denemarken

ItaliëFrankrijk

Spanje

Oostenrijk

Slowakije

Duitsland

KosovoZwitserland

Ierland

Litouwen

Groningen als middelpuntNoorderzon biedt een uitgebreide internationale programmer-ing. Dat betekent dat er tientallen groepen van over de hele wereld afreizen naar Groningen, maar ook dat de programmeurs van Noorderzon een deel van het jaar op pad zijn om de beste voorstellingen te scouten. In dit hoofdstuk geven wij rechts een overzicht van de plekken en de voorstellingen die de medewerk-ers van Noorderzon hebben bezocht en hierboven een weer-gave van het internationale karakter van de groepen te zien op Noorderzon 2009. Wij proberen waar mogelijk de CO2 uitstoot van de internationale vluchten te compenseren via greenseat.nl of via de luchtvaartmaatschappijen.

27

DuitslandZwitserland

Page 29: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Bezocht Noorderzon in 2009 Land Stad

7 t/m 12 jan: APAM Verenigde Staten New York

12 t/m 13 jan: voorstellingsbezoek Denemarken Kopenhagen

13 t/m 18 jan: voorstellingsbezoek Engeland London

15 t/m 17 jan: Eurosonic/Noorderslag Nederland Groningen

24 t/m 25 jan: voorstellingsbezoek Duitsland Keulen

28 jan t/m 1 feb: IFFR Groningen Nederland Groningen

29 jan: voorstellingsbezoek België Neerpelt

5 feb: voorstellingsbezoek België Antwerpen

6 t/m 7 feb: voorstellingsbezoek België Brussel

11 t/m 12 feb: VRAK Festival België Brussel

20 t/m 21 feb: Performatik Festival België Brussel

4 mrt: The game is up! How to save the world in 10 days België Gent

15 t/m 19 mrt: Alcala Festival Spanje Madrid

18 mrt: voorstellingszoek België Brussel

20 t/m 22 mrt: voorstellingsbezoek Frankrijk Parijs

31 mrt t/m 5 apr: Festival Cement Nederland Maastricht

5 apr: PeerGroup Nederland Veenhuizen

8 t/m 9 apr: voorstellingsbezoek Italië Pisa, Milaan

16 t/m 26 apr: Springdance Nederland Utrecht

23 t/m 26 apr: IETM Slowakije Bratislava

30 apr t/m 2 mei: Donau Festival Oostenrijk Krems

30 apr t/m 4 mei: voorstellingsbezoek België Brussel

19 t/m 20 mei: voorstellingsbezoek Frankrijk Nancy

21 t/m 23 mei: voorstellingsbezoek België Brussel

24 t/m 26 mei: Bergen International Festival Noorwegen Bergen

28 mei t/m 1 jun: Goldegg Performing Festival Oostenrijk Goldegg

21 t/m 30 mei: Festival aan de Werf Nederland Utrecht

13 jun: De Parade Nederland Rotterdam

19 t/m 27 jun: It’s Festival Nederland Amsterdam

13 t/m 28 jun: Cork Midsummer Festival Ierland Cork

Bezocht Noorderzon in 2009 Land Stad

2 t/m 12 jul: Over het IJ Nederland Amsterdam

17 t/m 19 jul: Firenze (voorstellingsbezoek) Italië Firenze

29 jul t/m 7 aug: Theater aan Zee België Ostende

7 t/m 16 aug: Festival Boulevard Nederland Den Bosch

14 t/m 16 aug: Zürich Theaterspektal Zwitserland Zürich

14 aug: Internationales Sommerfestival Kampnagel Duitsland Hamburg

1 t/m 3 sep: Festival Zeeland Nazomer Nederland Middelburg

6 sep t/m 4 okt: Noorderlicht Nederland Groningen

9 t/m 10 sep: voorstellingsbezoek België Antwerpen

18 t/m 20 sep: Incubate Festival Nederland Tilburg

19 sep: Internationale Keuze Nederland Rotterdam

20 sep: voorstellingsbezoek Nederland Amsterdam

24 t/m 27 sep: voorstellingsbezoek Frankrijk Charleville

30 sep: voorstellingsbezoek Duitsland Berlijn

1 t/m 10: voorstellingsbezoek Duitsland Berlijn

6 t/m 17 okt: Almost Cinema Festival België Gent

7 t/m 10 okt: voorstellingsbezoek Finland Helsinki

8 t/m 10 okt: voorstellingsbezoek Nederland Rotterdam

8 t/m 11 okt: IETM Litouwen Vilnius

15 t/m 17 okt: Berlijn Duistland Berlijn

15 t/m 18 okt: Scena Conemporanea Festival Italië Modena

22 t/m 24 okt: Brussel Batard Festival België Brussel

29 okt t/m 1 nov: voorstellingsbezoek Noorwegen Bergen

5 nov: voorstellingsbezoek Engeland London

15 nov: voorstellingsbezoek Duitsland Oldenburg

19 t/m 20 nov: voorstellingsbezoek Engeland Brighton

21t/m 28 nov: Jonge Harten Festival Nederland Groningen

19 nov t/m 5 dec: Spielart Festival Duitsland München

4 t/m 11 dec: Skena Up Festival Kosovo Pristina

16 dec: voorstellingsbezoek Nederland Amsterdam

De programmeurs van Noorderzon bezochten...

28

Page 30: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

TOEKOMSTJaarverslag 2009

Zachary Oberzan | Your Brother. Remember? | New York, Verenigde Staten

Page 31: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

2009-2012Zoals reeds beschreven in dit verslag, is het eerste jaar van deze cultuurnotaperiode een plezierige geweest. Zoals voorgesorteerd in ons beleidsplan 2009-2012, hebben wij onszelf niet weer ‘opnieuw uitgevonden’. We wilden en willen immers door op de ingeslagen weg, en Noorderzon continue verbeteren en aanscherpen. Een adequatere finan-ciering was daartoe voor ons onontbeerlijk. We zitten deze periode wat ruimer in onze jas dankzij verhoging van de structurele subsidies van zowel het Fonds Podiumkunsten als de Gemeente en de Provincie Groningen. Ons risicoprofiel is daarmee afgenomen – de begroting wordt nu nog door zo’n 55%-60% gedekt, tegen een risicovolle 70% gedurende de voorgaande cultuurnotaperiode– en daarmee is er relatieve rust in de organisatie gekomen. Deze financiële waardering heeft ons ook gesterkt in onze toekomstplannen. Door deze rust, het uitgesproken vertrouwen en deze inves-tering in onze continuïteit, kunnen wij ‘bouwen’ aan ons artistiek profiel en een stabiele organi-satie. In 2009 is de artistieke lat onverminderd hoog blijven liggen en hebben we eerste (inhaal-)slagen gemaakt op onze voorgenomen doelen: versterken van de interne organisatie, ontwikkelen van de marketing & communicatie, investeren in relaties en expertisebundeling en het kunnen le-veren van maatwerk. Deze ontwikkelingen zetten wij met veel enthousiasme voort in 2010-2012.

Relaties, netwerken, expertise-bundeling en kennisdelingNoorderzon is een platform van relaties – wij zijn dan ook gewend aan het onderhouden en investeren in vele, zeer uiteenlopende relaties en netwerken. Daarin vinden wij een soort open source-model belangrijk: de kennis & ervaring die Noorderzon heeft en heeft opgedaan, willen wij graag delen. Via een aantal (soms virtuele) organi-saties doen wij dit dan ook. Dat vinden wij echt (investeren in) de toekomst.

Sinds 2001 ontmoet Noorderzon een aantal lan-delijke festivals in verenigingsverband. Vanaf 2001 als Vierde Kwartaal, in 2005 is het Vierde Kwartaal opgegaan in de VSCD als sectie festivals. De VSCD richt zich op: collectieve belangenbehartiging, individuele dienstverlening en professionalise-ring en bevordering van de podiumkunsten. Anno 2009 zijn de volgende festivals lid: Terschellings Oerol, Tweetakt Festival, Spring-dance, Festival Boulevard, Karavaan Festival, Reur-ing Festival, Zeeland Nazomer Festival, Festival Over het IJ, Overijssel op Straat, Festival Cement, Holland Festival. Het ontmoeten van elkaar op informele wijze met een formele agenda vinden wij een waardevolle toevoeging aan ons netwerk.

Tevens zijn wij lid van de vereniging Kunsten ’92. Kunsten ’92 is de bovensectorale belangenvereniging voor instellingen op het ge-

bied van kunst, cultuur en erfgoed en telt circa 400 leden uit alle geledingen uit de cultuursector. Doel is het versterken van de positie van de kunsten in Nederland.

Voor onze meer internationale ‘ogen, oren & stem’ zijn wij lid van IETM (Informal European Theater Meeting), een internationale netwerkorganisatie voor de hedendaagse kunsten. En, zoals men het zelf omschrijft, richt de IETM zich op: “ To stimulate the quality, development and contexts of contem-porary performing arts in a global environment…by initiating and facilitating: professional network-ing and communication, the dynamic exchange of information, know-how transfer and presentations of examples of good practice”.

En, sinds de onderhandelingen over een voorgenomen korting op de gemeentelijke cultuurnota eind 2008 / begin 2009 hebben we in Groningen een eigen alliantie: de G7. Alle 7 leden van deze alliantie kregen een korting voor de kiezen – door gezamenlijke inspanning is deze ongedaan gemaakt. De samenwerking beviel uitstekend en sinds 2009 is de G7 een feit. Er wordt om de 6 tot 8 weken vergaderd bij een van de leden in ‘huis’. Gezamenlijk zijn we tot de volgende omschrijving gekomen:

De G7 is een strategische alliantie van: Festival Eurosonic / Noorderslag, Noorderzon

30

Page 32: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Performing Arts Festival Groningen, Fotomanifestatie Noorderlicht, Vera – club for the International Pop Underground, Het Grand Theatre, Filmtheater Images en Jonge Harten Festival.

“De G7 is autonoom, ongebonden, nieuwsgierig en wordt breed gedragen door cultureel Groningen. De G7 is een alliantie die vertrouwen wekt, die een eerlijke, kritische en positieve discussie kan voeren in een dyna-mische omgeving. Deze discussie voert de G7 graag op niveau met constructieve gesprekspartners, of minder formeel door met de ‘benen op tafel’ te filosoferen.

Het doel van onze strategische alliantie is het hebben en behouden van een relevante positie, ten behoeve van het belang van het culturele heden, verleden èn de culturele toekomst van Groningen. Een alliantie - met een cultureel geweten - waar men niet omheen kan, maar waar men ook graag mee om de tafel gaat. De G7 trekt onder andere gezamenlijk op, op het gebied van marketing, uitvoering van motie 12, evenementenbeleid, duurzaam-heid en versterkt zich door onderlinge (informatie-) uit-wisseling en afstemming. Daarnaast geeft de G7 graag gevraagd en ongevraagd haar mening”.

In 2010 blijven wij investeren in de G7 door krachten-bundeling, maar ook door nieuwe projecten te initiëren zoals het onderzoeken van de mogelijkheden tot een gezamenlijke website, samenwerken / samen inkopen op het gebied van duurzaamheid etc.

En natuurlijk blijven wij gebundeld in DownTown. Met heel veel lokale artistieke partners – in jaarlijks

wisselende samenstelling – werken we soms een vol jaar samen aan allerlei projecten. Zoals met fijne part-ner productiehuis en theater het Grand Theatre. Of met nieuwe muziekprogrammeurs van Stichting Pime Concerten. Of Filmhuis Images. Of…teveel om op te noemen. DownTown is een niet meer weg te denken onderdeel van Noorderzon’s DNA geworden en daar blijven wij graag in investeren.

We zijn jarig!In 2010 bestaat Noorderzon – met de naam Noorder-zon – 20 jaar. Dat willen we niet ongemerkt voorbij laten gaan. Op moment van schrij-ven van dit jaarver-slag zijn de voorbereiding en voor een nog feeste-lijkere editie Noorderzon, in volle gang. De plannen voor de viering vallen ruwweg uiteen in twee delen: enerzijds het ‘herschrijven’ van de geschiedenis van Noorderzon, samen met alle bezoekers, Groningers, artiesten, personeel. En dat te bundelen op een spe-ciale interactieve website en uiteindelijk te vormen tot een electronisch book (e-book). Anderzijds willen we de binnenstad extra feestelijk aankleden, met diverse projectie- en videoprojecten.

DuurzaamheidIn 2009 hebben wij – na vooronderzoek, verdieping, voorbereiding – onze duurzaamheids-campagne voor 2009-2012 gestart. Onder de noemer: We Care.

Ons plan voor de komende jaren is simpel:Doelen: in alle lagen en niveaus van zowel organisatie als festival Noorderzon, streven naar zo duurzaam mogelijke oplossingen en initiatieven. Een en ander in

een realistisch perspectief en tijdsbestek (2009-2012) en binnen de (financiële en logistiek werkbare) mogelijkheden van Stichting Noorderzon en partners!

Resultaat / Parameters: meetbaar en merkbare verschillen op gebied: stroomafname, afvalproductie, waterverbruik, gebruik ingrediënten, bewustwording, publiciteitsmaterialen etc.Dit willen we realiseren door de volgende thema’s aan te houden:• educatie• bewustwording• keuzes maken• en door betrokkenheid te creëren, zowel intern als extern.

Met ondersteuning van de Gemeente Groningen en van veel leveranciers en partners van Noorderzon, heeft de campagne een vliegende start gehad. In 2009 hebben we al een enorm scala aan initiatieven geïmplementeerd – van overstap op bio katoen tot lantarenpalen op zonne-energie – in 2010 gaan wij onverminderd voort met het ontwikkelen en imple-menteren van duurzame toepassingen. De organisatie KMVK (keurmerk milieu, veiligheid en kwaliteit) is inmiddels bezig met de afronding van de ontwikkeling van een Green Key voor evenementen. Noorderzon streeft ernaar in 2010 dit keurmerk – indien klaar voor implementatie - te krijgen.

31

Page 33: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Bruno Beltrao/Grupo de Rua | H3 | Rio de Janeiro, Brazilië

32

Page 34: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

ColofonTechnische gegevensPapiersoort omslag: Biotop hvo naturelPapiersoort binnenwerk: Modo Balans off-white hvoPrinter: RCG GroningenGemaakt op: een Mac

Wie, wat, waar, hoe dit verslagTekst: Femke Eerland & Mark HospersBijdragen: Bestuur NoorderzonFoto’s: Pierre Borasci (Frankrijk) & Karel Zwaneveld, Groningen, www.karelzwaneveld.nlCoverfoto: Santasangre | Seigradi | Rome, Italië gemaakt door Pierre BorasciVormgeving, illustraties & bewerking foto’s: Pim Klomp, Groningen, www.pimpdesign.nlStats: nedstatpro.nl, NoorderzonProducent: Stichting Noorderzon Groningen, Postbus 1736, 9701 BS Groningen, 050-314 02 78, [email protected]

Volgend jaar bestaan we 20 jaar! En dat gaan we vieren tijdens Noorderzon 2010 van 19 tot en met 29 augustus.

ExemplarenAls u meer exemplaren van dit jaarverslag wilt ontvangen (het is nu eenmaal een mooi boekje!), neemt u dan contact op met ons. Zolang de voorraad strekt! Dit jaarverslag is – net zoals de jaarverslagen van voorgaande jaren – overigens ook te down-loaden op onze site www.noorderzon.nl.

33

Page 35: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009

Faustin Linyekula/Studios Kabako | more, more, more... future | Kisangani, Congo

Page 36: Jaarverslag Stichting Noorderzon 2009