Jammo Já | Val Bisagno Genoa

CENTRO STORICO GENOVA

1,13 KM223.000 INWONERS

49.13M2 PER INWONER

GRACHTENGORDEL AMSTERDAM

1,10 KM212.160 INWONERS

90.46 M2 PER INWONER

1500 M

APPENIJNEN GEBERGTE

HET VONDELPARK

LIGURISCHE ZEE

Genova

608.015Inwoners 2012 (binnen stadsgrenzen)

33kmLengte kustlijn

‘T IJ

PO

RT

O A

NT

ICO

CE

NT

RO

ST

OR

ICO

PAR

CO

DE

LLE

MU

RA

(Ape

nnijn

en g

eber

gte)

AQ

UA

RIA

DI

GE

NO

VA

PIA

ZZ

A D

I FE

RR

AR

I

JAMMO JAVal Bisagno - GenovaH. Kijne - H. Dijk - R. Cavallo | F. van Zuilekom | Academie van Bouwkunst Amsterdam

DE OPGAVERuimte in het stedelijke landschap

(Groene) stedelijke openbare ruimte & Infra

Toegankelijkheid

Genova is een historische stad in het noorden van Italië en is bekend geworden door verschillende oorlogen, de pesto en natuurlijk Christoforo Colombus. Door morfologie en de strategische ligging is de stad op een natuurlijke wijze ontstaan tussen het Appenijnen gebergte en de Ligurische kust. Het onderliggende landschap en het klimaat hebben ervoor gezorgd dat er een langgerekte maar zeer compacte stad is ontstaan die zich manifesteert naar de kust. Het oude stadscentrum van Genova, Centro Storico, is qua schaal vergelijkbaar met de grachtengordel van Amsterdam maar is qua dichtheid een veelvoud hiervan.

Door het onderliggende reliëf en de toename van infrastructuur zijn de ruimtes beperkt. Hierdoor is het leefklimaat de laatste decennia verslechterd, met name het centrale gebied rondom de haven en het oude centrum. Vanaf het onstaan van de stad heeft de haven een belangrijke rol opgeëist. De groei van de stad liep parallel aan die van de haven en in de loop van de tijd zijn haven en stad in elkaar gegroeid. Door deze ontwikkelingen zijn de laatste open ruimtes binnen de stadgrenzen van Genova ingevuld met infrastructuur.

Sopraelevata

6.800mLengte

80.000 per dag

1965

Voertuigen

Gerealiseerd

0.0 m/ km 2.0 km

365m

208m

125m

A7 - MILANOnoord

A10 - SAVONAwest

A26 - ALESSANDRIAnoord

A12 - PIZAoost

VIA SAN LUCACentro Storico

VIA BOBBIOVal Bisagno

18 parken / tuinen

2 (openbare) stadsparkenOpenbaar

15 tuinen

1 landschapspark Parco delle Mura

Semi - openbaar

Landschapspark


123456789

H. Kijne - H. Dijk - R. Cavallo | F. van Zuilekom | Academie van Bouwkunst Amsterdam


WATER IN DE STADMorfologie Genova, 22 valleien

Genova is op natuurlijke wijze ontstaan op de hellingen van het Appenijnen gebergte aan de Ligurische kust. In de loop van tijd heeft het zich uitgestrekt over een lengte van 34 kilometer en heeft daarbij 22 valleien overbrugt.De valleien zijn ontstaan door natuurlijke bronnen, regenwater en smeltwater en hebben nog steeds functie in de afvoer van overtollig water uit de bergen. De grootste twee valleien zijn de Val Polcevera, met een industrieel karakter en de Val Bisagno, een vallei waarin vooral gewoond wordt.

De laatste decennia is de stad sterk gegroeid en zijn er meerdere infrastructurele ingrepen gerealiseerd binnen en buiten de valleien. Enkele ingrepen zijn desastreus geweest voor de stad en het leefklimaat. Zo is er in de Val Bisagno rond 1935 station Brignole gerealiseerd en zijn de laatste 842 meter vanaf het station naar de monding van de zee ondertunneld. Door verstedelijking in de valleien en door menselijke interventies zijn er op grote schaal problemen ontstaan, niet alleen binnen de grenzen van Genova, maar langs de gehele Ligurische kustlijn.

Tijdlijn

Risico gebied, Val Bisagno

SCHADE IN €

N.B.

39.268.154

73.896.997

83.460.487

56.649.124

N.B.

300.000.000

1945

1951

1953

1970

1977

1992

2011

SLACHTOFFERS

5

N.B.

10

35

N.B.

N.B.

6

67%vegetatie in stroomgebiedvan Bisagno in 1878

44%vegetatie in stroomgebiedvan Bisagno in 1980

3%bebouwing in stroomgebiedvan Bisagno in 1878

11%bebouwing in stroomgebiedvan Bisagno in 1980

1932overdekken van stroomgebied

500 m3/smax. capaciteit in 1935 van het project

1050 m3/smax. capaciteit aan eindevan het project

1300 m3/smax. benodigde capaciteit

8overstromingen na overdekken van stroomgebied

Bouw station Brignole

1935bouw

Ondertunneling Bisagno

1935bouw

832 mlengte

6,68 km2 risicovol gebied± 75.000 inwoners

2,33 km2 overstroomd gebied in 2011± 45.000 inwoners

123456789


De wateroverlast is niet alleen in Genova een probleem. De problematiek op schaal van de Ligurische kust, de stad, wijken en de inwoners vereist een integrale aanpak. De valleien zorgen voor de afvoer van water uit de bergen met pieken in de maanden oktober en november.

In de huidige situatie stroomt de vallei geregeld in deze twee maanden over en staat het “droog” in de overige maanden. De visie is om in de overige tien maanden de valleien een andere functie te laten vervullen. Door de pieken van oktober en november op te vangen in de overige maanden kan er voor een meer constantere stroom van water worden gezorgd. Op deze manier worden de valleien veiliger en kunnen de grote open ruimtes weer gebruikt worden voor het stedelijke leven, recreatie, ontspanning, beweging etc. Het toegankelijk maken, vergroenen en omvormen van de valleien betekend het leefklimaat in de stad verbeteren.

Door de omvorming van de 22 valleien die Genova kent of heeft gekend, ontstaan er op natuurlijke wijze 22 verbindingen naar de Ligurische kust en/of het Appenijnen gebergte.

WATERSTAND 25%Normaal - 200 m3/sdecember t/m september

WATERSTAND 50%Jaarlijks - 700 m3/soktober t/m november

WATERSTAND 100%Eens per 20 jaar - 1400 m3/s

1 + 1 = 3

TOEGANKELIJKE GROENE OPENBARE RUIMTE

+

=

REAGEREN OP WATERPROBLEMATIEK

TOEGANKELIJKE, LEEFBARE EN VEILIGE STAD MET MINDER FRAGMENTATIE

CONCEPT22 valleien zijn 22 verbindingen

jan feb mar apr may jun jul aug sept oct nov dec

50 mm

100 mm

150 mm

200 mm

Average Rainfall Genoa

123456789


MASTERPLAN Anatomie ingrepen stadsniveau

VERMINDEREN VAN ASFALTHet masterplan bestaat uit een aantal stappen waardoor het een gewenst resultaat bereikt op verschillende schalen.

Door een heldere definitie van type verkeer per lijn in te voeren onstaat er meer hiërarchie. Evenwijdig aan de kust, doorstroming van verkeer op landelijk, stedelijk en lokaal niveau, haaks op de kust worden de verbindingen tussen de verschillende schalen tot stand gebracht

Minder gemotoriseerd vervoer wordt toegelaten binnen het stadscentrum van Genova.

Multimodale knopen worden gerealiseerd en de verbinding wordt versterkt tussen auto en openbaar vervoer.

Enkele ambities van de stad voor 2020 zijn; toevoegen van 13 treinstations en het terugbrengen van luchtvervuiling.

TOEVOEGEN VAN GROENVanwege ingrepen op infrastructuur komt er veel ruimte vrij in de profielen binnen de stad. Deze ruimtes worden de nieuwe groen-blauwe verblijfsplekken en verbindingen binnen de stad.

Op grote schaal wordt er een verbinding gemaakt tussen de twee grote landschappen, het Appenijnen gebergte en de Ligurische zee. Groen in het straatprofiel worden de nieuwe verbindingen tussen parken en tuinen.

Groen in de stad zorgt voor een verbetering van het stedelijke leefklimaat. Wateropname, schaduwvorming, temperatuur verlaging en een groen in de straat zorgen hiervoor.

HERSTELLEN VAN VALLEIENDe ruimte wordt niet alleen gevuld met groen maar waar mogelijk worden valleien in “ere” hersteld. Water wordt op deze manier weer zichtbaar.

Stromend water door de valleien van de stad zorgt voor beweging, levendigheid en verkoeling op grote schaal. In tegenstelling tot eerdere ingrepen worden de valleien weer hersteld zodat het ecosysteem weer oude vormen aan kan nemen en het water op natuurlijke manier wordt opgenomen door de omgeving.

Infrastructuur maakt plaats voor toegankelijk water en groen Groen in de straten verbeterd het leefklimaat in de stad, groene assen verbinden in de toekomst verschillende tuinen en parken in Genova

Groen in de straten verbeterd het leefklimaat in de stad, groene assen verbinden in de toekomst verschillende tuinen en parken in Genova

MASTERPLAN

Multi-modal transfer

green connection

less asphalt, more green

restore historical valleys

biodiversity and city nature

diversity in green

movement

connection sea - mountainsinfiltration

control climate

climate

recreation

hierarchy en routing

VAL BISAGNOGroen blauwe verbinding

VALLEIENGroen blauwe verbindingen

PIAZZA DI FERRARI“hart van centrum”

VIA XX SETTEMBREgroene verbinding tussen vallei en parken

GENOVA URBAN LABmasterplan Renzo Piano

PORTO ANTICO

GENOVA PORT

STATIONSPARK

PARCO ALDO MORO

LUNGOMARE GENOVA

123456789

Identiteit Torrente BisagnoVAL BISAGNO

VAL BISAGNOFysieke ingrepen & programmatische toevoegingen

INZIJGEN 01Heldere definitie van type verkeer per lijn, evenwijdig aan de kust, doorstroming van verkeer op landelijk, stedelijk en lokaal niveau. Haaks op de kust worden de verbindingen tussen de schalen tot stand gebracht

INZIJGEN 02Heldere definitie van type verkeer per lijn, evenwijdig aan de kust, doorstroming van verkeer op landelijk, stedelijk en lokaal niveau. Haaks op de kust worden de verbindingen tussen de schalen tot stand gebracht

HERSTELLEN 02Heldere definitie van type verkeer per lijn, evenwijdig aan de kust, doorstroming van verkeer op landelijk, stedelijk en lokaal niveau. Haaks op de kust worden de verbindingen tussen de schalen tot stand gebracht

CONTROLERENHeldere definitie van type verkeer per lijn, evenwijdig aan de kust, doorstroming van verkeer op landelijk, stedelijk en lokaal niveau. Haaks op de kust worden de verbindingen tussen de schalen tot stand gebracht

VERBREDEN 02Heldere definitie van type verkeer per lijn, evenwijdig aan de kust, doorstroming van verkeer op landelijk, stedelijk en lokaal niveau. Haaks op de kust worden de verbindingen tussen de schalen tot stand gebracht

MOLASSANA STRUPPA

BAVARI

MARASSI

S. FRUTTUOSO

STAGLIENORIVAROLO

BOLZANETO

PONTEX

BORZOLI

CORNIGLIANO

S. P’ARENA

SESTRI

PEGLI

PRA

VOLTRI

CENTRO

ALBARO QUARTO

QUINTO

S. ILARIO

APPARIZIONES. MARTINO

NERVI

STRUPPA10.000 inwoners

STRUPPA10.000 inwoners

MOLASSANA26.000 inwoners

MOLASSANA26.000 inwoners

STAGLIENO22.000 inwoners

STAGLIENO22.000 inwoners

MARASSI22.000 inwoners

MARASSI22.000 inwoners

S. FRUTTUOSO36.500 inwoners

S. FRUTTUOSO36.500 inwoners

FOCE15.500 inwoners

FOCE15.500 inwoners

ALBARO30.000 inwoners

ALBARO30.000 inwoners

BAVARI1.000 inwoners

BAVARI1.000 inwoners

San Fruttuoso, “de vruchtbare”voormalig terrein van boerderijen en moestiunen, boomgaarden, wijngaarden

Oud moerasgebied waar in vroegere tijden schepen werden gebouwd in de zeemonding. Enige tijd later de eerste uitbreidingen van Genova buiten de stadsmuur.

Eerste nederzettingen op de hogere gronden, nu vooral bekend door het stadion Luigi Ferraris, thuisbasis van zowel Genoa CFC en Sampdoria

Landbouwgebied met zachtere hellingen, ligurische terrassen met boomgaarden van Pruim, Peer en Olfijf gecombineerd met wijngaarden

Stijlere hellingen met een beroemde begraafplaats in de vallei, Cimitero di Staglieno

Smalle steile valleien met bos waar de torrente Bisagno doorheen snijd. Oude kalksteengroeven plus de kap van hout in dit gebied hebben de Paleizen in Centro Storico gevormd.

HERSTELLEN 01Harde kades en muren worden afgebroken en oude taludlijnen worden hersteld, hierdoor krijgt groen meer kans en wordt snelheid uit het water gehaald.

VERBREDEN 01Waar mogelijk wordt het stroomgebied verbreed

VERDIEPENVerdiepen van het stroomgebied betekend meer buffer mogelijkheiden

VERBREDEN 02Verbreden

CONTROLERENControleren van de waterstromen kan problemen voorkomen, Nederlandse poldersystemen kunnen worden gebruikt als voorbeeld.

VERTRAGENDammen zorgen voor een vertraagde afvoer van het oppervlakte water, meerdere bassins lopen één voor één vol voordat het benedenstroom zal bereiken

EDUCATIEDe Val Bisagno kan worden gebruikt als leerschool voor meerdere instanties; scholen; universiteiten, ziekenhuizen, etc. Maar tevens kan de Val bisagno dienen als casestudy voor andere valleien elders in de regio of Europa.

REFLECTIERust en ontspanning komen terug in het gehaaste leven van de inwoner van Genova.

EVENTDoor de schalen heen kunnen er verschillende evenementen worden gehouden in de vallei. Grote evenementen als concer-ten rondom het Luigi Ferraris stadion, tot kleine buurt activiteiten als een markt en/of buurtfeest

OPENBAAR VERVOERDe stad Genova heeft verschillende ambities als het gaat om openbaar vervoer. Zo zijn er in de huidige situatie verschillende buslijnen en een korte metrolijn verbind het westelijke deel van het oude centrum met het oostelijke deel.

Met de komst van een nieuwe tramlijn en betere verbinding tussen auto en openbaar vervoer neemt de druk van verkeer in de Val Bisagno en de rest van de stad af.

ECOLOGIE & STADSLANDBOUWDe vallei is bekend om de vele moestuinen, boomgaarden en boerderijen. In de toekomst kan dit fenomeen weer terugkeren en kunnen de ingrediënten weer worden verbouwd voor de typische Ligurische / Genovese gerechten als de Pesto.

De vallei was vroeger een rijk gebied als het gaat om natuur, verschillende planten-, en diersoorten waren in deze rijke omgeving terug te vinden. De biodiversiteit was groot vanwege nat en droog, hoog en laag, zoet en zout, op en gesloten, ect.

Bij de oude begraafplaats van Staglieno plukten mensen vroeger de bloemen om deze vervolgens bij de graven neer te leggen. In de loop van de tijd is deze traditie verdwenen, in de nieuwe vallei kunnen oude tradities van bloemen plukken, groenten verbouwen en spotten van planten en dieren weer teruggebracht worden.

SPORTIn de stad is al veel aandacht voor sport, twee grote voetbalclubs die hetzelfde stadion delen en meerdere kleine gelegenheden waar men kan sporten. Echter sport in de openbare ruimte is nog niet aanwezig, sportvelden, voetbalvelden, hardloop-, en fietsroutes. In de Val Bisagno is ruimte voor sport en spel.

CULTUURTheater, opera en religie zijn erg belangrijk in Genova. Het grote theater aan Piazza di Ferrari is een icoon in de stad, naast dit theater zijn er tal van kleine op te noemen in de stad. In de buitenruimte staat af en toe een straatmuziekant of een klein theater wordt opgevoerd op de trappen van San Lorenzo.

San Lorenzo is één van de bekendste cathedralen van Genova en op gebied van religie een icoon. Ontelbaar kleine religieuze gebouwen zijn terug te vinden in de stad.

In de nieuwe Val Bisagno is ruimte voor drama, cultuur en religie om dit in de buitenruimte te delen op grote en op kleine schaal.v

VASTHOUDENGroene daken zorgen voor het vasthouden van water op “klei-nere” schaal. Regenwater wordt vertraagd afgevoerd naar de vallei waardoor minder pieken zullen optreden

HERSTELLENValleien openen en herstellen in “oude” vormen

VERGROENENVanaf de bron van de vallei tot aan de monding kan het vergroenen van de vallei helpen tot het vasthouden en opnemen van water. Het groen in de vallei is vanaf eind 1800 sterk afgenomen.

BUFFEREN 03Langs de huidige stroom zijn verschillende “open” plekken te vinden die als retentiegebied kunnen dienen, water bufferen en vasthouden op open plekken is een manier om water bovenstrooms te houden

BUFFEREN 02Door open verharding te gebruiken binnen de valleien kan water eerder worden opgenomen in de ondergrond, hierdoor wordt niet alles in het oppervlak afgevoerd

BUFFEREN 01Door de ondergrond waar mogelijk aan te passen kan er water worden vastgehouden op bepaalde plekken waar het vervol-gens “makkelijker” kan inzijgen in de bodem.

VERDELENDoor grondvormen aan te brengen binnen het stroomgebied ontstaan meerdere waterstromen met minder kracht en minder snelheid.

VERDELEN 02Waar mogelijk wordt buiten de huidige muren gekeken van de val Bisagno

VERDELEN 01Verdelen van het water zorgt voor minder hoge pieken in één bepaald gebied

Fysieke ingrepen, onder andere ten behoeve van veiligheid Nieuw mogelijk programma

“ANDARE A SENTIRE CANTARE LE LAVANDAIE” PER INDICARE LA MORTE DI QUALCUNO“hoor je de wasvrouwen zingen” geeft het overlijden van iemand weer

GENOESE GALLEYSDe Genovese gevechtschepen zijn onderdeel van de rijke maritieme historie van de stad. Kenmerkend zijn de puntige platte bodems met goed gevormde zeilen, veelal in roodbruinetinten. De schepen werden o.a. gebouwd in de zeemond van de Val Bisagno en veelvuldig ingezet / ingehuurd bij oorlogen

123456789

CIMITERIO DI STAGLIENOland rondom de oude monumentale begraafplaats

MARASSI“Oude” industrie

MARASSIStadion Luigi Ferraris, sportpark

SAN FRUTTUOSOLand van boomgaarden en boerderijen

FOCEStations waterpark en muurpark Aldo Moro

MOLASSANAVallei rondom de oude steengroeven

TORRENTE BISAGNOHet onderliggende landschap en de stedenbouwkundige context van het stroomgebied van de Bisagno zorgen voor de toekomstige “kleurmenging”. De fysieke ingrepen t.b.v. veiligheid en het programma wat kan ontstaan of wordt toegevoegd komen voort uit de behoefte van de omgeving.

Ieder deelgebied heeft een eigen “kleur” die kan worden gelezen als een identiteit. De bisagno kleurt mee met de omgeving en zorgt voor behoud van deze identiteit maar wel binnen de eenheid van één verbindende lijn tussen het Appenijnen gebergte en de Ligurische kust.


123456789


Bij de transformatie van de vallei gaat het niet alleen om het stroomgebied binnen de huidige “kademuren”. Bij de omvorming van de vallei naar een openbare groene ruimte is een integrale aanpak vereist die inspeelt op de landschappelijke ondergrond en de stedenbouwkundige context.

De omliggende structuren worden versterkt in de nieuwe vallei waardoor nieuw programma en goede verbindingen tot stand komen. De vallei wordt toegankelijk en tot nieuwe voorkant van de wijken gevormd, bebouwing komt weer in de vallei te liggen.

Val Bisagno - GenovaH. Kijne - H. Dijk - R. Cavallo | F. van Zuilekom | Academie van Bouwkunst Amsterdam

CIMITERIO DI STAGLIENOsection 01 A

MARASSIsection 05 B

MARASSIsection 05 A

MARASSIsection 04 B

MARASSIsection 04 A

SAN FRUTTUOSOsection 03 A

STATION BRIGNOLEsection 02 B

STATIONSPARKsection 02 A

FOCEsection 01 B

MURENPARKsection 01 A

Station Brignole

123456789


Het gefragmenteerde karakter van de stad komt niet alleen terug binnen de wijken maar ook in het groen. Het landschap heeft lange tijd contact gehad met de Ligurische kust. Bijzondere ecosystemen van zoet en zout ontmoeten elkaar en een verscheidenheid aan vegetatie was terug te vinden in de vallei.

In de loop van de tijd heeft het landschap plaats moeten maken voor de stad. Om ervoor te zorgen dat het landschap niet verder afneemt in de toekomst is er een groene lijn, La Linea Verde opgenomen in het masterplan van Genova Urban Lab.

Achter deze groene lijn, begint het Appenijnengebergte dat een enorme variatie aan hellingen, hellingshoeken en oriëntatie hiervan heeft. Door deze enorme variatie ontstaan er veel verschilen binnen de vegetatie en is het landgebruik divers.

VAL BISAGNO

NOORD

OOST

ZUID

WEST

noord, oost, zuid en west hellingen Bos, struiklaag en grasland

La linea verde, de groene lijn van het plan, Genova Urban lab, landschap versus stad

Vegetatie typen

Castanea sativaOstrya carpinifoliaFraxinus ornus

Quercus pubescensQuercus ilex

Pinus pinaster Pinus pinea

De vallei als groene lijn die alles met elkaar verbind

Identiteit terra Bisagno

VAL BISAGNO - TERRA DI ORTI E ALLEVAMENTI “land van boomgaarden en boerderijen”

GRASLAND

STRUIKEN

BOS

PRUNUS AVIUMHet gebied van San Fruttuosa is, zoals de naam al vermeld (de Vruchtbare), een gebied met vruchtbare oevers. Vroeger stonden hier de boerderijen die eten verzorgden voor de stad. Enkele oude gerechten en specifiek Genovese komen uit deze streek, zoals de pesto. Naast de Kastanjes, Prunussen en druiven waren er vooral veel bloemrijke graslanden om het vee op te laten grazen. Enkele soorten die bij deze sfeer en omstandigheden horen;

PrunusPyrusRosa RubusVitis

GeraniumLeucanthemumPrimulaTragopogon

PINUS PINEAOp grotere hoogte komen de Pinus pinea en andere dennen voor. Ze zijn na de “ontbossing” van de vallei geplant om o.a. erosie tegen te gaan. De bossen zijn gekapt vanwege de bouw van de vloot en de paleizen in de stad. Delen van het nieuwe dennenbos zijn verwoest vanwege bosbranden. Enkele soorten die bij deze sfeer en omstandigheden horen;

Pinus pinasterErica Viburnum tinus

ClematisRubusStachys

QUERCUS ILEX - CASTANEA SATIVAIn het noorden gelegen en op hogere gronden kwamen de meer dichtere bossen voor, de Quercus ilex van nature en de Castanea sativa vooral in aangeplante vorm in de omgeving van gecultiveerde gronden. Enkele soorten die bij deze sfeer en omstandigheden horen;

Acer campestreCornus sanguineaLaburnum anagyroides Rubus hirtisViburnum lantana

AnemoneFestucaHederaPrimula

SALIX CAPREAIn het zuiden van de Val Bisagno is vanuit morfologie en historie altijd een “moeras” gebied geweest. Het “behouden” van muren en realiseren van verschillende hoogtes, dieptes en oppervlakten ontstaan er verschillende natte vegetaties. Enkele soorten die bij deze sfeer en omstandigheden horen;

Salix AlbaAlnus glutinosa

IrisNymphaeaceaeThypaHoloschoenusJuncus

Documents

Jammo Já | Val Bisagno Genoa