Upload
others
View
12
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 1
k]6«f]lnod lgodfjnL, @)$!k]6«f]lnod lgodfjnL, @)$!k]6«f]lnod lgodfjnL, @)$!k]6«f]lnod lgodfjnL, @)$!
g]kfn /fhkqdf k|sflzt ldlt
@)$!.!@.$
;+zf]wg;+zf]wg;+zf]wg;+zf]wg
!= k]6«f]lnod klxnf] ;+zf]wg lgodfjnL, @)$^ @)$^.$.!!
@= k]6«f]lnod -bf];|f] ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)%! @)%!.%.!&
#= k]6«f]lnod -t];|f] ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)^@ @)^@.%.!#
g]kfn k]6«f]lnod P]g, @)$) sf] bkmf @@ n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L g]kfn
;/sf/n] b]xfosf lgodx¿ agfPsf] 5 .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– ! ! ! !
k|f/lDesk|f/lDesk|f/lDesk|f/lDes
!=!=!=!= ;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ oL lgodx¿sf] gfd æk]6«f]lnod
lgodfjnL, @)$! /x]sf] 5 .
-@_ of] lgodfjnL t'?Gt k|f/De x'g]5 .
@=@=@=@= kl/efiff kl/efiff kl/efiff kl/efiff M ljifo jf k|;+un] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgodfjnLdf,
-s_ æcGj]if0f cjlwÆ eGgfn] lgod !^ df tf]lsPadf]lhdsf] k|fylds cGj]if0f
cjlw / To;df yk ePsf] cjlw ;D´g' k5{ .
-v_ æcGj]if0f sfo{Æ eGgfn] k]6«f]lnod ;D´f}tf adf]lhd k]6«f]lnodsf] cGj]if0f
ug{sf] nflu tyf kQf nfu]sf] k]6«f]lnodsf] Jofkfl/s ljsf;sf] d"NofÍg
ug{sf] nflu cfjZos ;a} sfo{ ;D´g' k5{ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 2
-u_ æcGj]if0f v08Æ eGgfn] lgod !! / !# adf]lhd ;LdfÍg u/L lgod !$
adf]lhd 5'6ØfOPsf] cGj]if0f v08 ;D´g' k5{ .
-3_ æpTkfbg cg'dltÆ eGgfn] lgod @) sf] pklgod -@_ adf]lhd k|bfg
ul/g] pTkfbg cg'dlt ;D´g' k5{ .
-ª_ æpTkfbg cjlwÆ eGgfn] lgod @! df tf]lsP adf]lhdsf] pTkfbg cjlw
;D´g' k5{ .
-r_ æpTkfbg sfo{Æ eGgfn] k]6«f]lnodsf] pTkfbg, z'4Ls/0f, 9'jfgL, ;~ro /
laqmL ljt/0f ug{sf] nflu cfjZos ;a} sfo{ ;D´g' k5{ .
-5_ æpTkfbg If]qÆ eGgfn] pTkfbg cg'dltdf plNnlvt pTkfbg If]q ;D´g'
k5{ .
-h_ æP]gÆ eGgfn] g]kfn k]6«f]lnod P]g, @)$) ;D´g' k5{ .
-´_ æs6s]Gbf/Æ eGgfn] k]6«f]lnod sfo{sf] nflu 7]s]bf/n] lgo'Qm u/]sf] -
xfo8{_ JolQm ;D´g' k5{ .
-`_ æs/f/ jif{Æ eGgfn] nfu" ldlt jf To:tf] ldltsf] jflif{s ldltaf6 z'? x'g]
u|]uf]l/og kfqf] cg';f/sf] afx| dlxgfsf] cljlR5Gg cjlw ;D´g' k5{ .
1-6_ æs/f/ If]qÆ eGgfn] lgod !& adf]lhd k]6«f]lnod ;D´f}tfdf pNn]v eP
cg';f/ kl/Tofu eO{ 36\b} hfg] If]q ;D´g' k5{ .
-7_ æ8n/Æ eGgfn] ;+o'Qm /fHo cd]l/sfsf] 8n/ ;D´g' k5{ .
-8_ ælg/LIfsÆ eGgfn] P]gsf] bkmf !! adf]lhd g]kfn ;/sf/n] clws[t u/]sf]
s'g} JolQm, clwsf/L jf lgsfo ;D´g' k5{ .
-9_ æk]6«f]lnod vr{Æ eGgfn] 7]s]bf/n] k]6«f]lnod sfo{ ;~rfng ug{ u/]sf]
;a} vr{ ;D´g' k5{ . h'g vr{ k]6«f]lnod ;D´f}tfdf kl/eflift 5g\ .
1 bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 3
-0f_ æah]6Æ eGgfn] sfo{qmddf ;dfj]z ul/Psf] k|To]s sfo{sf] cg'dflgt vr{
;D´g' k5{ .
-t_ æjif{ -Sofn]08/ o/_Æ eGgfn] u|]uf]l/og kfqf] cg';f/ hgj/L ! tf/]vdf
z'? eO{ To;} jif{sf] l8;]Da/ #! tf/Lvdf cGTo x'g] afx| dxLgfsf]
cljlR5Gg cjlw ;D´g' k5{ .
-y_ æljsf; sfo{Æ eGgfn] :ynnfO{ Jofkfl/s ¿kdf ljsf; ug{sf] lgldQ
cfjZos ;a} sfo{ ;D´g' k5{ .
-b_ ælaqmL ljt/0f -;]n c/ l8:kf]hn_Æ eGgfn] d"No lnO{ jf glnO{ k]6«f]lnod
laqmL, ;f6km]/ jf x:tfGt/0f u/]sf] ;D´g' k5{ .
-w_ æJofkfl/s pTkfbg lbgÆ eGgfn] 7]s]bf/n] pTkfbg If]qaf6 2Jofkfl/s
kl/df0fdf pTkflbt k]6«f]lnod klxnf] k6s laqmL ljt/0f u/]sf] lbg
;D´g' k5{ .
-g_ æ/f]oN6LÆ eGgfn] P]gsf] bkmf !# adf]lhd g]kfn ;/sf/n] /flvg] /f]oN6L
;D´g' k5{ .
-k_ ænfu" ldltÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/ / 7]s]bf/n] k]6«f]lnod ;D´f}tfdf
x:tfIf/ u/]sf] ldlt ;D´g' k5{ .
3-km_ æ:yn -lkmN8_Æ eGgfn] s'g} Ps ef}ule{s agfj6sf] cj:yf jf
;dl:ylts -:6Øfl6u|flkms_ cj:yf;Fu cfa4 jf ;Da4 ePsf /
Jofkfl/s ¿kdf k]6«f]lnod pTkfbg ug{ ;lsg] Ps jf w]/} k]6«f]lnod
e08f/ ePsf] If]q ;D´g' k5{ .
-a_ æ;ldltÆ eGgfn] lgod $# adf]lhd u7g ePsf] k]6«f]lnod k/fdz{
;ldlt ;D´g' k5{ .
-e_ æq}dfl;s cjlw -Sofn]08/ Sjf6/_Æ eGgfn] u|]uf]l/og kfqf] cg';f/
hgj/L !, clk|n !, h'nfO{ ! jf cS6f]a/ ! df z'? eO{ dfr{ #!, h"g #),
2 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 4
;]K6]Da/ #) jf l8;]Da/ #! df cGTo x'g] tLg -#_ dlxgfsf] cljlR5Gg
cjlw ;D´g' k5{ .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– @ @ @ @
7]s]bf/sf] 5gf}6 / k]6«f]lnod ;D´f}tf7]s]bf/sf] 5gf}6 / k]6«f]lnod ;D´f}tf7]s]bf/sf] 5gf}6 / k]6«f]lnod ;D´f}tf7]s]bf/sf] 5gf}6 / k]6«f]lnod ;D´f}tf
#=#=#=#= af]nkq cfXaf]nkq cfXaf]nkq cfXaf]nkq cfXjfg ug]{jfg ug]{jfg ug]{jfg ug]{ M g]kfn ;/sf/n] 7]s]bf/ lgo'Qm u/L k]6«f]lnod sfo{
;~rfng ug{ rfx]df ljefun] af]nkq k]z ug{sf] nflu sDtLdf ;f7L -^)_
lbgsf] Dofb lbO{ af]nkq cfÅjfg ug'{ / To;sf] ;"rgf /fli6«o Pj+ cGt/f{li6«o
kqklqsfdf k|sflzt ug'{ kg]{5 .
$=$=$=$= af]nkq cfaf]nkq cfaf]nkq cfaf]nkq cfXXXXjfg ubf{ v'nfpg' kg]{ s'/fx¿jfg ubf{ v'nfpg' kg]{ s'/fx¿jfg ubf{ v'nfpg' kg]{ s'/fx¿jfg ubf{ v'nfpg' kg]{ s'/fx¿ M af]nkq cfÅjfg ubf{ b]xfosf
s'/fx¿ v'nfpg' kg]{5 M
-s_ k]6«f]lnod sfo{sf] nflu v'nf ul/Psf] cGj]if0f v08 .
-v_ cGj]if0f v08;DaGwL cfwf/e"t ;"rgf tyf hfgsf/L .
-u_ af]nkq b:t'/ .
-3_ cGo cfjZos s'/fx¿ .
%=%=%=%= af]nkqdf v'nfpg' kg]{ s'/faf]nkqdf v'nfpg' kg]{ s'/faf]nkqdf v'nfpg' kg]{ s'/faf]nkqdf v'nfpg' kg]{ s'/f M k]6«f]lnod sfo{ ug{ OR5's sDkgLn] lgod #
adf]lhdsf] ;"rgfdf pNn]lvt Dofbleq b]xfosf s'/fx¿ v'nfO cg';"rL–!
adf]lhdsf] 9fFrfdf ljefudf ;LnaGbL af]nkq lbg' kg]{5 M
-s_ af]nkqbftf sDkgL xf] eGg] k|df0f .
-v_ af]nkqbftfsf] tkm{af6 sfd sf/jfxL ug]{ clws[t JolQmsf] gfd /
7]ufgf .
-u_ af]nkqbftf;Fu k]6«f]lnod sfo{sf] nflu cfjZos k"FhL, oGq, pks/0f,
cf}hf/x¿ tyf ljz]if1x¿sf] Joj:yf ug{ ;Sg] Ifdtf 5 eGg] k|df0f .
3 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 5
-3_ cGj]if0f sfo{ ug]{ t/Lsf tyf ;do tflnsf .
-ª_ cGj]if0f cjlw -ylkg] b'O{ cjlw ;d]t_ sf] Go"gtd sfo{qmd / ah]6 .
-r_ PseGbf a9L JolQm ;+o'Qm ¿kdf 7]s]bf/ x'g] eP ltgLx¿sf] cfk;L
;DaGw, lhDd]jf/L tyf cf–cfˆgf] lx:;fsf] k|ltzt .
-5_ klxnf] s/f/ jif{sf] jflif{s sfo{qmd tyf ah]6 .
^=^=^=^= af]nkqsf] d"NofÍaf]nkqsf] d"NofÍaf]nkqsf] d"NofÍaf]nkqsf] d"NofÍgggg M -!_ af]nkq k|fKt ePkl5 ljefun] b]xfosf] cfwf/df
af]nkqsf] d"NofÍg ug]{5 M–
-s_ af]nkqbftfsf] cfly{s Ifdtf .
-v_ af]nkqbftfsf] k|fljlws lgk"0ftf tyf k]zf ;DaGwL cg'ej .
-u_ af]nkqbftfsf] k]6«f]lnod laqmL ljt/0f;DaGwL cg'ej .
-3_ cGj]if0f cjlwdf ug]{ k|:tfljt Go"gtd sfo{ tyf vr{ .
-ª_ v"b k]6«f]lnodsf] k|:tfljt afF8kmfF8 .
-r_ k|:tfljt z}lIfs tyf tfnLd ;'ljwfx¿ .
-5_ k|:tfljt cGo ;'ljwf tyf kmfObfx¿ .
-h_ cGo s'g} k|f;lËs s'/f .
-@_ af]nkqsf] d"NofÍg ubf{ ljefun] s'g} af]nkqbftf;Fu yk ljj/0f jf
s'g} s'/fsf] ;DaGwdf :ki6Ls/0f dfu ug{ ;Sg]5 .
&=&=&=&= jftfjftfjftfjftf{{ {{M af]nkqsf] d"NofÍg ul/;s]kl5 ljefun] rfx]df of]Uo af]nkqtbftfx¿;Fu
jftf{ ug{ ;Sg]5 .
*=*=*=*= af]nkqsf] :jLs[ltaf]nkqsf] :jLs[ltaf]nkqsf] :jLs[ltaf]nkqsf] :jLs[lt M af]nkqsf] d"NofÍg tyf ;DalGwt af]nkqbftf;Fu u/]sf]
jftf{sf] cfwf/df ljefun] af]nkq cfˆgf] l;kmfl/z ;lxt :jLs[ltsf] nflu g]kfn
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 6
;/sf/ ;dIf k]z ug]{5 / g]kfn ;/sf/n] k]6«f]lnod ;D´f}tf ug]{ gug]{ lg0f{o
ug]{5 .
(=(=(=(= k]6«f]lnod ;D´f}tf ug]{ k]6«f ]lnod ;D´f}tf ug]{ k]6«f ]lnod ;D´f}tf ug]{ k]6«f ]lnod ;D´f}tf ug]{ ;"rgf;"rgf;"rgf;"rgf M -!_ lgod * adf]lhd g]kfn
;/sf/af6 :jLs[t ePsf] af]nkqbftfnfO{ ljefun] k]6«f]lnod ;D´f}tf ug{sf]
nflu ldlt, ;do / :yfg tf]sL ;"rgf lbg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k7fOPsf] ;"rgfdf plNnlvt ;dodf ;kmn
af]nkqbftfn] d'gfl;a dflkmssf] sf/0f lagf k]6«f]lnod ;D´f}tf ug{ gcfPdf
g]kfn ;/sf/n] j}slNks Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
!)=!)=!)=!)= k]6«f]lnod ;D´f}tfk]6«f]lnod ;D´f}tfk]6«f]lnod ;D´f}tfk]6«f]lnod ;D´f}tf M -!_ k]6«f]lnod sfo{sf] nflu s'g} klg af]nkqbftfnfO{
;fdfGotof b'O{ cGj]if0f v08eGbf a9L k|bfg ul/g] 5}g .
4-@_pklgod -!_ sf] cwLgdf /xL PseGbf a9L cGj]if0f v08sf] nflu
klg Pp6} k]6«f]lnod ;D´f}tf ug{ ;lsg]5 .
-#_ g]kfn ;/sf/n] :jLs[t u/]adf]lhd yk36 u/L cg';"rL–@
adf]lhds} 9fFrfdf k]6«f]lnod ;D´f}tf ul/g]5 .
-$_ g]kfn ;/sf/sf] tkm{af6 5pBf]u dGqfnosf ;lrjn] k]6«f]lnod
;D´f}tfdf x:tfIf/ ug]{5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––####
If]qsf] ;LdfIf]qsf] ;LdfIf]qsf] ;LdfIf]qsf] ;LdfÍÍÍÍgggg
!!=!!=!!=!!= cGj]if0f v08 / s/f/ If]qsf] ;txsf] ;LdfgfcGj]if0f v08 / s/f/ If]qsf] ;txsf] ;LdfgfcGj]if0f v08 / s/f/ If]qsf] ;txsf] ;LdfgfcGj]if0f v08 / s/f/ If]qsf] ;txsf] ;Ldfgf M cGj]if0f v08 / s/f/ If]q
cIffFz / b]zfGt/ tyf cGt/f{li6«o ;Ldfgf jf pNn]vgLo k|fs[lts :j¿k h:t}
kxf8L v08 jf gbL dfu{af6 ;LdfÍg ul/g]5 .
!@=!@=!@=!@= pTkfbg If]qsf] ;txsf] ;LdfgfpTkfbg If]qsf] ;txsf] ;LdfgfpTkfbg If]qsf] ;txsf] ;LdfgfpTkfbg If]qsf] ;txsf] ;Ldfgf M pTkfbg If]q ax'e"hLo cfsf/sf] x'g]5 /
lglZrt ef}uf]lns lgofdsx¿af6 ;LdfÍg ul/g]5 .
4 bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 5 bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 7
!#=!#=!#=!#= cGj]if0f v08, s/f/ If]q / pTkfbg If]qsf] 7f8f] cGj]if0f v08, s/f/ If]q / pTkfbg If]qsf] 7f8f] cGj]if0f v08, s/f/ If]q / pTkfbg If]qsf] 7f8f] cGj]if0f v08, s/f/ If]q / pTkfbg If]qsf] 7f8f] ----el6{sn_ ;Ldfgfel6{sn_ ;Ldfgfel6{sn_ ;Ldfgfel6{sn_ ;Ldfgf M
cGj]if0f v08, s/f/ If]q / pTkfbg If]qsf] ;tx d'lgsf] 7f8f] ;Ldfgf To:tf]
v08 jf If]qsf] ;txsf] ;Ldfgfaf6 7f8f] ;LdfÍg ul/g]5 .
!$=!$=!$=!$= cGj]if0f v08sf] If]qkmncGj]if0f v08sf] If]qkmncGj]if0f v08sf] If]qkmncGj]if0f v08sf] If]qkmn M k|To]s cGj]if0f v08sf] If]qkmn ljefun] ;LdfÍg
ul/lbPadf]lhd x'g]5 / kfFr xhf/ -%)))_ ju{ lsnf]ld6/eGbf a9L x'g] 5}g .
!%=!%=!%=!%= gfkL ug]{ clwsf/gfkL ug]{ clwsf/gfkL ug]{ clwsf/gfkL ug]{ clwsf/ M cGj]if0f v08, s/f/ If]q / pTkfbg If]q :ki6 ¿kn]
;LdfÍg ug]{ k|of]hgsf] nflu ljefun] cfjZos b]v]df 7]s]bf/sf] vr{df cfkm}+n]
gfkL ug{ jf 7]s]bf/nfO{ gfkL ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––$$$$
cGj]if0fcGj]if0fcGj]if0fcGj]if0f
!^!^!^!^==== cGj]if0f cjlwcGj]if0f cjlwcGj]if0f cjlwcGj]if0f cjlw M 6-!_ k|fylds cGj]if0f cjlw k]6«f]lnod ;Demf}tf nfu" ePsf]
ldltaf6 rf/ -$_ s/f/ jif{sf] x'g]5 / cfjZos k/]df a9Ldf tLg -#_ s/f/
jif{;Ddsf] cjlw yk ug{ ;lsg]5 .
7-!s_ pklgod -!_ adf]lhd k|fylds cGj]if0f cjlw ;dfKt ePkl5
cfjZos k/]df rf/ -$_ s/f/ jif{df ga9\g] u/L b'O{ k6s;Dd k]6«f]lnod
;Demf}tfdf pNn]v ePadf]lhd cGj]if0f cjlw yk u/L ug{ ;lsg]5 .
t/ o;/L cjlw yk ubf{ k|To]s cGj]if0f cjlwsf] ah]6df sDtLdf Pp6f
O{gf/ vGg] sfo{qmd ;dfj]; u/]sf] x'g'kg]{5 .
8-@_ cGj]if0f cjlwsf] cGTodf s'g} t]nsf] Ogf/sf] ;DaGwdf rfn"
e}/x]sf] vGg], nluª ug]{, k/LIf0f ug]{ jf y'Gg] sfd k"/f ug{ jf s'g} ;DefJotf
sfo{ k"/f ug{, kQf nfu]sf] k]6«f]lnodsf] d"NofÍg ug{, lj:t[t ljsf; sfo{qmd /
jh]6 tof/ kfg{ tyf k]z ug{ jf pTkfbg cg'dltsf] nflu lgj]bg lbg jf s/f/
If]qdf kQf nfu]sf] :ynaf6 k|fKt k]6«f]lnodsf] lgof{t ahf/ -cfjZos aGbf]a:t
6 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 7 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 8 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 8
tyf cfjZos k"jf{wf/;d]t_ lglZrt ug{ rflxg] dgfl;a cjlwsf] nflu ljefun]
cGj]if0f cjlwsf] Dofb k'gM a9fO{ lbg ;Sg]5 .
!&=!&=!&=!&= If]qsf] kl/TofuIf]qsf] kl/TofuIf]qsf] kl/TofuIf]qsf] kl/Tofu M -!_ 7]s]bf/n] b]xfoadf]lhd If]q kl/Tofu ug'{ kg]{5 M
-s_ k|fylds cGj]if0f cjlwsf] cGTo;Dddf pTkfbg If]qdf kg]{
If]q afx]s z'? s/f/ If]qsf] sDtLdf krf; -%)_ k|ltzt .
-v_ klxnf] k6s yk ePsf] cGj]if0f cjlwsf] cGTo ;Dddf
pTkfbg If]qdf kg]{ If]q afx]s z'? s/f/ If]qsf] sDtLdf
kRrL; -@%_ k|ltzt .
-u_ lgod !^ sf] pklgod -@_ sf] cwLgdf /xL cGj]if0f cjlwsf]
cGTo ;Dddf pTkfbg If]qdf kg]{ If]qafx]s z'? s/f/ If]qsf]
afFsL ;a} If]q .
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f M pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu pTkfbg If]q
eGgfn] pTkfbg cg'dltsf] lgj]bg ljrf/fwLg /x]sf]
cj:yfdf To:tf] lgj]bgdf plNnlvt If]qnfO{ ;d]t hgfpF5 .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg ;do ;dodf
kl/Tofu ul/g] k|To]s If]q z'? s/f/ If]qsf] -!)_ k|ltzteGbf sd x'g' x'Fb}g /
Ps} rSnf k/]sf] x'g' kg]{5 .
-#_ 7]s]bf/n] s'g} :yndf ;DefJotf sfo{ k"/f ePkl5 klg pTkfbg
cg'dltsf] nflu lgj]bg gu/]df g]kfn ;/sf/nfO{ 9k]6«f]lnod ;D´f}tfdf d~h'/
ul/Padf]lhd To:tf] :yn;lxtsf] yk If]q kl/Tofu ug{ 7]s]bf/nfO{ cfb]z lbg]
clwsf/ x'g]5 . To:tf] cfb]z ePsf]df 7]s]bf/n] k]6«f]lnod ;D´f}tfdf
n]lvPadf]lhd To:tf] If]q kl/Tofu ug'{ kg]{5 .
9 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 9
10-$_ cGj]if0f cjlwleq 7]s]bf/n] s'g}klg ;dodf s/f/ If]qsf] s'g} v08
kl/Tofu ug{ ;Sg]5 / To:tf] ;a} :j]lR5s kl/Tofu pklgod -!_ df tf]lsPsf]
clgjfo{ kl/Tofudf ;dfj]z ul/g]5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––%%%%
sfo{qmd / ah]6 tyf k]6«f]lnodsf] asfo{qmd / ah]6 tyf k]6«f]lnodsf] asfo{qmd / ah]6 tyf k]6«f]lnodsf] asfo{qmd / ah]6 tyf k]6«f]lnodsf] afFfFfFfF8km8km8km8kmfFfFfFfF8888
!*=!*=!*=!*= hfgsf/L lbg'kg]{hfgsf/L lbg'kg]{hfgsf/L lbg'kg]{hfgsf/L lbg'kg]{ M s/f/ If]qdf k]6«f]lnod km]nf k/]df 7]s]bf/n] t'?Gt} km]nf
k/]sf] ;"rgf ljefudf k7fpg' kg]{5 / tT;DaGwL ;a} hfgsf/L tbf?stfsf ;fy
k]z ug'{ kg]{5 .
!(=!(=!(=!(= ;DefJotf sfo{qmd / ah]6;DefJotf sfo{qmd / ah]6;DefJotf sfo{qmd / ah]6;DefJotf sfo{qmd / ah]6 M km]nf k/]sf] k]6«f]lnod Jofkfl/s dxTjsf] x'g
;Sg] ;Defjgf ePdf 7]s]bf/n] lgod !* adf]lhd km]nf k/]sf] ;"rgf lbPsf]
ldltn] gAa] -()_ lbgleq :ynsf] Jofkfl/s ljsf; d"NofÍg ug{ lj:t[t
;DefJotf sfo{qmd tyf ah]6 ljefudf k]z ug'{ kg]{5 .
117]s]bf/n] :ynsf] Jofkfl/s ljsf; d"NofÍg ug{ ;DefJotf sfo{
cfjZos g7fg]df To;sf] plrt sf/0f;lxt pTkfbg cg'dltsf] nflu lgj]bg
lbg ;Sg]5 .
@)=@)=@)=@)= ljsf; sfo{qmd tyf jh]6 / pTkfbg cg'dltljsf; sfo{qmd tyf jh]6 / pTkfbg cg'dltljsf; sfo{qmd tyf jh]6 / pTkfbg cg'dltljsf; sfo{qmd tyf jh]6 / pTkfbg cg'dlt M 12-!_ ;DefJotf sfo{af6
:ynnfO{ Jofkfl/s ¿kdf ljsf; ug{ ;lsg] b]lvPdf 7]s]bf/n] dgfl;a cjlwleq
pTkfbg cg'dltsf] nflu ljefudf lgj]bg lbg' kg]{5 . To:tf] lgj]bgdf :ynsf]
Jofkfl/s ljsf; ug{sf] lgldQ lj:t[t ljsf; sfo{qmd / ah]6 tyf dfu
ul/Psf] pTkfbg If]qsf] lj:t[t ljj/0f ;dfj]z x'g' kg]{5 .
-@_ 7]s]bf/n] ljefusf] :jLs[lt k|fKt geP;Dd ljsf; sfo{ ug'{ x'Fb}g .
ljefun] ljsf; sfo{qmd / jh]6 :jLs[lt ul/;s]kl5 pTkfbg cg'dlt k|bfg
ug]{5 .
10 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . 11 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . 12 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 10
-#_ pTkfbg cg'dlt cGtu{tsf] :ynsf] km}nfj6 h'g :ynsf] nflu
pTkfbg cg'dlt k|bfg ul/Psf] lyof] ;f] eGbf km/s ePsf] kfOPdf cg'dlt
cGtu{tsf] pTkfbg If]q To;} cg';f/ ldnfOg]5 . t/ To:tf] If]q kl/Tofu u/L
g;s]sf] s/f/ If]qleq k/]sf] x'g' kg]{5 .
13-$_ 7]s]bf/n] sRrf t]n;Fu ;+nUg /x]sf] jf g/x]sf] k|fs[lts UofF;
kQf nufPdf To:tf] k|fs[lts UofF;sf] Jofkfl/s k|of]usf] ljsf; ug]{ k|of]hgsf]
nflu ljefu / 7]s]bf/n] t'?Gt cfk;df 5nkmn ug]{5g\ . To:tf] k|fs[lts
UofF;sf] Jofkfl/s k|of]usf] ljsf; e};s]sf] /x]g5 eg] k]6«f]lnod ;D´f}tfdf
tf]lsPadf]lhd Jofkfl/s ahf/sf] ljsf; ug{ cfkm"nfO{ ;dy{ agfpg 7]s]bf/nfO{
pTkfbg cg'dltsf] nflu lgj]bg lbg] clwsf/ x'g]5 . To:tf] k|fs[lts UofF;sf]
Jofkfl/s ahf/ ljsf; ug{nfO{ 7]s]bf/nfO{ ;xof]u ug{ ljefu tyf 7]s]bf/ b'j}sf]
k|ltlglw ePsf] Pp6f ;ldlt :yfkgf ul/g]5 . pQm ;ldltn] km]nf kf/]sf]
UofF;sf] ;+o'Qm ¿kdf d"NofÍgsf] k'g/fjnf]sg, Jofkfl/s ljsf; of]hgfsf]
sfo{ljlw lgwf{/0f tyf :jLs[t sfo{qmdx¿sf] sfof{Gjogsf] k|ultsf] cg'udg
ug]{5 .
14@!=@!=@!=@!= pTkfbg cjlwpTkfbg cjlwpTkfbg cjlwpTkfbg cjlw M pTkfbg cjlw nfu" ldltaf6 tL; -#)_ jif{kl5 ;dfKt x'g]5 .
To:tf] pTkfbg cjlw ;dfKt ePkl5 klg :ynaf6 Jofkfl/s pTkfbg ;Dej
ePdf ljefun] k|ltnlIft Jofkfl/s pTkfbg cjlw;Ddsf] nflu kfFr -%_ jif{df
ga9\g] u/L pTkfbg cjlw a9f lbg]5 .
@@=@@=@@=@@= k]6«f]lnodsf] ak]6«f]lnodsf] ak]6«f]lnodsf] ak]6«f]lnodsf] afFfFf Ff F8km8km8km8kmfFf Ff Ff F8888 M -!_ g]kfn ;/sf/n] s/f/ If]qaf6 pTkflbt ;a}
k]6«f]lnodsf] sDtLdf !@=% k|ltzt P]gsf] bkmf !# adf]lhd /f]oN6Lsf] ¿kdf
/fVg]5 .
-@_ s/f/ If]qaf6 pTkflbt k]6«f]lnodaf6 g]kfn ;/sf/n] /f]oN6L
/flv;s]kl5 / 7]s]bf/nfO{ k]6«f]lnod vr{sf] e''QmfgL lbPkl5 afFsL /xg uPsf]
k]6«f]lnod k]6«f]lnod ;D´f}tfsf] Joj:yf cg';f/ g]kfn ;/sf/ / 7]s]bf/nfO{
afF8kmfF8 ul/g]5 .
13 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . 14 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 11
-#_ o; lgodsf] k|of]hgsf] nflu s/f/ If]qaf6 pTkflbt k]6«f]lnod
eGgfn] s/f/ If]qleq k|To]s :ynaf6 pTkfbg ul/Psf] k]6«f]lnoddf b]xfoadf]lhd
k|of]u ePsf] k]6«f]lnod s6fOPkl5 afFsL /x]sf] k]6«f]lnod ;D´g' k5{ M
-s_ ljZn]if0f, k/LIf0f jf k]6«f]lnod sfo{df k|of]u ePsf] k]6«f]lnod,
-v_ ljefusf] k"j{ :jLs[lt lnO{ k]6«f]lnod ;Dkbfsf] ;+/If0fsf] nflu ljgf
d"No cGo 7]s]bf/nfO{ pknAw u/fOPsf] jf aflnPsf] k|fs[lts UofF;,
-u_ g]kfn ;/sf/n] cfˆg} hf]lvddf pkof]u u/]sf] k|fs[lts UofF; .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––^̂̂̂
k]6«f]lnod sfo{k]6«f]lnod sfo{k]6«f]lnod sfo{k]6«f]lnod sfo{
@#=@#=@#=@#= ljj/0f k]z ug'{ kg]{ljj/0f k]z ug'{ kg]{ljj/0f k]z ug'{ kg]{ljj/0f k]z ug'{ kg]{ M -!_ 7]s]bf/n] k]6«f]lnod sfo{ z'? ug'{ eGbf sDtLdf tL;
-#)_ lbg cufj} ljefudf k|:tfljt sfo{sf] ;DaGwdf b]xfo adf]lhdsf] ljj/0f
k]z ug'{ kg]{5 M–
-s_ k|:tfljt sfo{sf] lj:t[t sfo{qmd .
-v_ ;do tfnLsf .
-u_ To:tf] sfo{ ul/g] If]qsf] :yfg clÍt gSzf .
-3_ s6s]Gbf/åf/f sfd u/fpg] eP To;sf] gfd / 7]ufgf .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k]z u/]sf] ljj/0fdf s'g} kl/jt{g ug{ k/]df
7]s]bf/n] To:tf] kl/jt{g ug'{eGbf kGw| -!%_ lbg cufj} ljefunfO{ kl/jt{g ul/g]
s'/fsf] ljj/0f k]z ug'{ kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ jf -@_ adf]lhdsf] ljj/0f k|fKt ePkl5 ljefun]
7]s]bf/;Fu yk ljj/0f dfu ug{ ;Sg]5 / To;/L dfluPsf] ljj/0f oyfzL3|
ljefunfO{ pknAw u/fpg' 7]s]bf/sf] st{Jo x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 12
@$=@$=@$=@$= k]6«f]lnod sfo{ ;~rfng ug]{ :t/ tf]Sg]k]6«f ]lnod sfo{ ;~rfng ug]{ :t/ tf]Sg]k]6«f ]lnod sfo{ ;~rfng ug]{ :t/ tf]Sg]k]6«f ]lnod sfo{ ;~rfng ug]{ :t/ tf]Sg] M ljefun] s'g} vf; lsl;dsf]
k]6«f]lnod sfo{sf] ;DaGwdf s'g} dfGotf k|fKt k|ltli7t Jofj;flos ;+:yfåf/f
k|sflzt t]n If]q ;~rfng :t/df g]kfnsf] l:ylt cg'¿k s'g} x]/km]/ u/L jf
gu/L 7]s]bf/n] To:tf] :t/ kfng ug'{kg]{ u/L tf]sL lbg ;Sg]5 .
@%=@%=@%=@%= k]6«f]lnod sfo{sf] ;~rfngk]6«f]lnod sfo{sf] ;~rfngk]6«f]lnod sfo{sf] ;~rfngk]6«f]lnod sfo{sf] ;~rfng M k]6«f]lnod sfo{ ;~rfng ubf{ 7]s]bf/n] b]xfo
adf]lhd Joj:yf ug'{ kg]{5 M
-s_ ;Dk"0f{ oGq, pks/0f / cf}hf/x¿sf] j/k/ ;'/lIft If]q :yfkgf ug]{ .
-v_ Ogf/ vGg] l/+u, h]g/]6/ / cGo agf}6x¿sf] slDtdf krf; -%)_ ld6/
b"/Ldf 5]sjf/ nufpg] .
-u_ k]6«f]lnod sfo{df k|of]u ul/g] ;Dk"0f{ ljikmf]6s kbfy{, l86f]g]6/ tyf
To:t} lsl;dsf] hf]lvdL kbfy{x¿sf] nflu ;'/lIft ;~ro If]qsf] Joj:yf
ug]{ .
-3_ hLpHofg, wg;DklQ jf afnLgfnLsf] xfgL gf]S;fgL x'g glbg] .
-ª_ k|To]s sfo{ If]qdf sfd ug]{ sfdbf/x¿sf] clen]v /fVg] / To;sf]
k|ltlnlk To:tf] If]qdf sfo{ z'? u/]sf] ldltn] kGw| -!%_ lbgleq ljefudf
k7fpg] .
-r_ ljefun] tf]lslbP adf]lhdsf] 9fFrfdf sfdbf/x¿sf] btf{ lstfa /fVg] /
k|To]s dxLgf yk ul/Psf] jf sfd 5f8L uPsf sfdbf/x¿sf] ljj/0f
csf]{ dxLgfsf] klxnf] xKtfleq ljefudf k7fpg] .
-5_ k]6«f]lnod sfo{sf] l;nl;nfdf s'g} sfdbf/ cfˆgf] st{Jo kfngf ubf{
;Vt 3fOt] ePdf axQ/ -&@_ 306fleq ljefudf k|ltj]bg lbg] .
-h_ k|To]s sfo{ If]qdf k|fylds pkrf/sf] nflu cfjZos cf}iflw tyf ;fwg
/fVg] / sfdbf/x¿sf] nflu :jf:Yos/ jftfj/0f sfod ug]{ .
-´_ k]6«f]lnod ;D´f}tfdf Joj:yf ePadf]lhd cfjZos aLdfsf] Joj:yf
ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 13
-`_ k|To]s sfo{ If]qdf ;'/Iff tyf cfuf] lgefpg] pks/0fsf] Joj:yf ug]{ .
@^=@^=@^=@^= Ogf/sf] ;~rfng / ;Def/Ogf/sf] ;~rfng / ;Def/Ogf/sf] ;~rfng / ;Def/Ogf/sf] ;~rfng / ;Def/ M -!_ 7]s]bf/n] Ogf/df s'g} l8«ln· jf js{ cf]e/
sfo{x¿ ug'{eGbf sDtLdf kGw| -!%_ lbg cufj} l8«ln· sfo{qmdsf] lj:t[t
ljj/0f;lxt To:tf] sfo{sf] lnlvt ;"rgf ljefunfO{ lbg' kg]{5 . 7]s]bf/n] nluª
jf s]l;· sfo{ ug'{eGbf cufj} To:tf] sfo{x¿sf] ;Dej eP;Ddsf] ljj/0f
ljefunfO{ lbg' kg]{5 .
-@_ Ogf/ vGbf, pTkfbg tyf ;Def/ sfo{ ubf{ 7]s]bf/n] b]xfoadf]lhd
ug'{ kg]{5 M
-s_ pTkfbg If]qsf] ;Ldfgf gf£g] u/L e"ldut 7f8f] ;txnfO{
5]8\g] Ogf/ vGg x'Fb}g .
-v_ k|To]s Ogf/df cs:dft k]6«f]lnod lgisfzg lgoGq0f ug]{
pks/0f -Anf]cfp6 lk|e]G6/_ h8fg u/L rfn" xfntdf /fVg'
kg]{5 / lgwf{l/t tl/sfadf]lhd To:tf] pks/0fsf] ;do
;dodf k/LIf0f u/L To;sf] clen]v /fVg' kg]{5 .
-u_ s'g} Ogf/af6 cs:dft k]6«f]lnod lgisfzg -Anf]cfp6_ x'g
glbg plrt kl/df0fdf pko'Qm u'0fsf] df6f] k|of]u ug'{
kg]{5 .
-3_ Ogf/sf] ;Dk"0f{ ulx/fOdf bz -!)_ ld6/sf] b"/Ldf 15jf
ljefun] lgb]{z u/]adf]lhd ga9fO{ s6fg -sl6Ë_ gd"gf lng'
kg]{5 / To:tf] gd"gfx¿df ;DalGwt Ogf/sf] gDa/ /
ulx/fO{ pNn]v u/L /fVg' kg]{5 .
-ª_ sf]/ gd"gf lnOPdf sf]/x¿nfO{ ljefhg u/L :6fl6u|flkms
qmdfg';f/ sf]/ afs;df /fVg' kg]{5 / k|To]s sf]/ afs;df
sf]/ ;+Vof / sf]/x¿sf] dflyNnf] / tNnf] efusf] ulx/fO,
15 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 14
sf]/ k|flKtsf] k|ltzt / Ogf/sf] gfd;d]t pNn]v u/L /fVg'
kg]{5 .
-r_ v08 -3_ / -ª_ adf]lhd lnOPsf] s6fg / sf]/ gd"gfsf] Ps
efu dgfl;a ;doleq ljefunfO{ pknAw u/fpg' kg]{5 .
@&=@&=@&=@&= axfjb/ gfKg] pks/0f / ljlwaxfjb/ gfKg] pks/0f / ljlwaxfjb/ gfKg] pks/0f / ljlwaxfjb/ gfKg] pks/0f / ljlw M -!_ sRrf t]n jf k|fs[lts UofF; pTkfbg
ubf{ 7]s]bf/n] sRrf t]n jf k|fs[lts UofF;sf] jxfjb/ gfKgsf] nflu ljefun]
tf]lslbP adf]lhdsf] pks/0f h8fg ug'{kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd pks/0fsf] h8fg ug]{ tl/sf jf sRrf t]n jf
k|fs[lts UofF;sf] axfjb/ gfKg], x/lx;fa ug]{ tyf Soflna|];g ug]{ k|lqmof
ljefun] tf]lslbPadf]lhd x'g]5 .
-#_ sRrf t]nsf] ;fk]lIft ef/ tyf cf};t tfkqmd / sRrf t]ndf
lyu|]gL -;]l8d]06_ / kfgLsf] kl/df0f lgwf{/0f ug]{ cfwf/ / k|lqmof ljefun]
tf]lslbPadf]lhd x'g]5 .
-$_ sRrf t]n jf k|fs[lts UofF;sf] jxfjb/ gfKg] pks/0f Ifltu|:t
ePdf jf cGo s'g} sf/0fn] k|of]u ug{ g;lsg] ePdf ljefun] :jLs[lt
u/]adf]lhd k|fKt ;jf]{Qd tYofÍ k|of]u u/L 7]s]bf/n] axfjb/ d"NofÍg ug'{
kg]{5 .
-%_ sRrf t]n jf k|fs[lts UofF;sf] axfjb/ gfKg] pks/0fsf] Soflna|];g
k"/f ePsf] ldltn] ;ft -&_ lbgleq ljefun] tf]lslbPsf] 9fFrfdf 7]s]bf/n]
Soflna|];gsf] k|ltj]bg ljefudf k]z ug'{ kg]{5 .
@*=@*=@*=@*= :yfoL ;'ljwfx¿sf] lgdf{0f, ;Def/ tyf k|of]u:yfoL ;'ljwfx¿sf] lgdf{0f, ;Def/ tyf k|of]u:yfoL ;'ljwfx¿sf] lgdf{0f, ;Def/ tyf k|of]u:yfoL ;'ljwfx¿sf] lgdf{0f, ;Def/ tyf k|of]u M -!_ 7]s]bf/n] pTkfbg
If]qdf k]6«f]lnod sfo{sf] nflu cfjZos kg]{ ;a} ;'ljwfx¿sf] lgdf{0f, ;~rfng,
dd{t tyf ;Def/ ug'{ kg]{5 .
-@_ 7]s]bf/nfO{ pTkfbg If]qaflx/ k]6«f]lnod sfo{sf] nflu cfjZos kg]{
;8s, kfOk nfOg / cGo oftfoft, ;~rf/ tyf ;~ro ;'ljwfx¿sf] lgdf{0f,
;~rfng, dd{t tyf ;Def/ ug]{ clwsf/ x'g]5 . To:tf] sfo{x¿sf] sfo{qmd /
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 15
ah]6 ljefuaf6 k"j{ :jLs[t ePsf] x'g' kg]{5 / To:tf] sfdsf] nflu cfjZos
hUuf P]gsf] bkmf !& adf]lhd pkof]u jf k|fKt ug{ ;lsg]5 .
-#_ pklgod -@_ df pNn]lvt ;'ljwfx¿sf] lgdf{0f, ;~rfng, dd{t tyf
;Def/ g]kfn ;/sf/n] u/]df g]kfn ;/sf/n] :jLs[t u/]adf]lhdsf] pko'Qm
b:t'/ -6fl/km_ lt/L To:tf] ;'ljwfx¿ pkof]u ug]{ clwsf/ 7]s]bf/nfO{ x'g]5 .
-$_ pklgod -!_ jf -@_ adf]lhd lgdf{0f ul/Psf] ;'ljwfx¿ 7]s]bf/sf]
sfddf c;/ gkg]{ u/L g]kfn ;/sf/ jf cGo JolQmn];d]t k]6«f]lnod ;D´f}tfdf
pNn]v ePadf]lhd pkof]u ug{ ;Sg]5 .
16-%_ ef8fdf lnOPsf jf c:yfoL k|of]usf] nflu cfoft ul/Psf
;DklQx¿ afx]s k]6«f]lnodsf] cGj]if0f, pTkfbg, z'l4s/0f, 9'jfgL jf ;~rosf]
lgldQ h8fg ul/Psf cGo ;a} ;DklQx¿ tyf lgdf{0f ul/Psf ;a} :yfoL
;'ljwfx¿ h8fg jf lgdf{0f sfo{ k"/f ePkl5 g]kfn ;/sf/sf] ;DklQ x'g]5 .
-^_ pklgod -%_ adf]lhdsf ;DklQ tyf ;'ljwfx¿sf] ;a} jf s]xL efu
k]6«f]lnod ;D´f}tfsf] cGTodf g]kfn ;/sf/n] 7]s]bf/nfO{ lghs} vr{df x6fpg
cfb]z lbg ;Sg]5 .
-&_ pklgod -^_ adf]lhd x6fOPsf ;DklQ tyf ;'ljwfx¿sf] :jfldTj
7]s]bf/df ;g]{5 .
@(=@(=@(=@(= k]6«f]lnod sfo{ k"/f ePkl5 ug'{kg]{ sfdk]6«f]lnod sfo{ k"/f ePkl5 ug'{kg]{ sfdk]6«f]lnod sfo{ k"/f ePkl5 ug'{kg]{ sfdk]6«f]lnod sfo{ k"/f ePkl5 ug'{kg]{ sfd M s'g} If]qdf k]6«f]lnod sfo{ k"/f
eP kl5 jf k]6«f]lnod ;D´f}tfsf] cjlw Joltt ePkl5 jf k]6«f]lnod ;D´f}tf
/2 ePkl5 7]s]bf/n] b]xfo adf]lhdsf] sfd cfˆg} vr{df ug'{ kg]{5 M–
-s_ ljefun] cGoyf lgb]{zg lbPsf]df afx]s k]6«f]lnod sfo{df k|of]u ul/Psf]
If]qnfO{ k"jf{j:yfdf Nofpg] .
-v_ dflg; jf hLj hGt'nfO{ x'g ;Sg] vt/fsf] /f]syfdsf] nflu Kjfn,
vf8n, ;'?Ë -6«]~r_ jf Ogf/sf] j/k/ kvf{n jf 5]sjf/ nufpg] .
16 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 16
-u_ ljefun] cGoyf lgb]{zg lbPsf]df afx]s ;a} lsl;dsf] agf}6, hu, oGq
pks/0f / sfddf gcfpg] cGo j:t'x¿ x6fpg] .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––&&&&
k|ltj]bg tyf k|ltj]bg tyf k|ltj]bg tyf k|ltj]bg tyf ;"rgf;"rgf;"rgf;"rgf
#)=#)=#)=#)= k|ltj]bg tyfk|ltj]bg tyfk|ltj]bg tyfk|ltj]bg tyf ;"rgf;"rgf;"rgf;"rgf M -!_ 7]s]bf/n] cfkm"n] u/]sf] k]6«f]lnod sfo{;DaGwL
b]xfo adf]lhdsf] k|ltj]bg tyf ;"rgf ljefudf k]z ug'{ kg]{5 M
-s_ 17dfl;s, q}dfl;s tyf jflif{s k|ltj]bg .
-v_ r'DasLo tyf u'?Tjfsif{0f ;e]{If0fsf] k|ltj]bg .
-u_ ;txut ef}ule{s ;e]{If0fsf] k|ltj]bg .
-3_ ;fOl:ds tYofÍsf] k|ltj]bg / To;sf] ljj]rg .
-ª_ Ogf/ vGg] sfo{sf] k|ltj]bg .
-r_ k]6«f]lnod e08f/, :ynsf] ;Ldfsf] hfFr k8\tfn tyf cfly{s
d"NofÍg k|ltj]bg .
-5_ k]6«f]lnod pTkfbgsf] k|ltj]bg .
-h_ ;'/Iff;DaGwL sfo{qmd / b'3{6gfsf] k|ltj]bg .
-´_ ;]jf tyf dfn;fdfg vl/b of]hgf / s6s]Gbf/x¿;Fu
ul/Psf] ;a} s/f/sf] k|ltlnlkx¿ .
-`_ l8hfOgsf] cfwf/, ljj/0f tyf gSzf / lgdf{0fsf]
clen]vx¿ .
-6_ k]6«f]lnod sfo{;DaGwL k|fljlws hfFrk8tfnsf] k|ltj]bg .
-7_ k]6«f]lnod vr{sf] ljj/0f .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 17
-8_ z}lIfs tyf tfnLd sfo{qmdsf] k|ltj]bg .
-9_ g]kfn ;/sf/n] tf]lslbP adf]lhdsf] n]vf k|0ffnL cg';f/
rflxg] k|ltj]bg .
-0f_ ljefun] dfu]sf] cGo s'g} k|ltj]bg .
-@_ 7]s]bf/n] k]6«f]lnod ;D´f}tfadf]lhd lbg'kg]{ ;a} gd"gf, k|ltj]bg,
sfuhft, tYofÍ tyf hfgsf/L ljefudf k]z ug'{ kg]{5 M
#!=#!=#!=#!= r'r'r'r'DasLo tyf u'?Tjfsif{0f ;e]{If0fDasLo tyf u'?Tjfsif{0f ;e]{If0fDasLo tyf u'?Tjfsif{0f ;e]{If0fDasLo tyf u'?Tjfsif{0f ;e]{If0f M -!_ r'DasLo tyf u'?Tjfsif{0f
;e]{If0f ;DaGwdf 7]s]bf/n] b]xfosf] s'/fx¿ ljefudf k]z ug'{ kg]{5 M
-s_ !M%),))) / !M@%),))) dfgsf] p8fg dfu{ gSzf .
-v_ xjfO{ r'DasLo clen]v0f 6]k .
-u_ k[YjLsf] r'DasLo If]q -dfUg]l6s lkmN8_ sf] b}lgs clen]v .
-3_ r'DasLo tyf u'?Tjfsif{0f ;e]{If0f sfo{df k|of]u ePsf]
pks/0fsf] ljj/0f .
-ª_ 18kf/bzL{ / sfuhL lk|G6df 7]s]bf/n] k|of]u u/]sf] dfgsf]
;fy} dfg !M%),))) / !M@%),))) sf] ef}ule{s agf}6sf]
gSzf tyf tNnf] efu -j];d]06_ sf] ulx/fO / r'DasLo tyf
u'?Tjfsif{0fsf] c;/ -OG6]gl;6L_ b]lvg] gSzf;lxt v08 -
s_, -v_ / -u_ sf] ljj]rgf;DaGwL k|ltj]bg .
-@_ v08 -s_, -v_, -u_ / -3_ ;DaGwL k|ltj]bg r'DasLo tyf
u'?Tjfsif{0f ;e]{If0f sfo{ k"/f ePsf] tL; -#)_ lbgleq / v08 -ª_ ;DaGwL
k|ltj]bg To:tf] sfo{ k"/f ePsf] gAa] -()_ lbgleq k]z ug'{ kg]{5 .
17 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . 18 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 18
19#@=#@=#@=#@= ;txut ef}ule{s ;e]{If0f;txut ef}ule{s ;e]{If0f;txut ef}ule{s ;e]{If0f;txut ef}ule{s ;e]{If0f M 7]s]bf/n] ;txut ef}ule{s ;e]{If0fsf] glthf
To:tf] ;e]{If0f sfo{ ;dfKt ePkl5 plrt ;dodf t/ s'g} klg xfntdf 5 -^_
dlxgf gg3fO b]xfosf s'/fx¿ ;d]t ljefudf k]z ug'{ kg]{5 M
-s_ kf/bzL{ tyf sfuhL lk|G6df 7]s]bf/n] k|of]u u/]sf] dfgsf] ;fy} dfg
!M%),))) / !M@%),))) sf] ef}ule{s gSzfx¿ / dfg !M%),))) sf]
gd"gf ;Íngsf] :yfg clÍt gSzfx¿ .
-v_ r§fgsf] lsl;d, k]6«f]nf]hL, kl/ldofljln6L / kf]/f]l;6L;d]t pNn]v u/L
k]6«f]lnod e08f/sf] ljZn]if0f .
-u_ k]6«f]lnod ;[hgf x'g] ;|f]t r§fg -;f];{/sf]_ s"n cuf{lgs sfaf]{gsf]
lsl;d, kl/kSjtf / kl/df0fsf] ljZn]if0f .
-3_ k'/ftTj -k]n]G6f]nf]hL_ ljZn]if0f, ;dl:ylt -:6]l6u|fkmL_ tyf agf}6sf]
jftfj/0f -Ogefo/Gd]06 ckm l8kf]lh;g_ .
20##=##=##=##= ;fOl:ds ;e]{If0f;fOl:ds ;e]{If0f;fOl:ds ;e]{If0f;fOl:ds ;e]{If0f M -!_ ;fOl:ds ;e]{If0f ;DaGwdf 7]s]bf/n] b]xfosf s'/fx¿
ljefudf k]z ug'{ kg]{5 M
-s_ ;|f]t tyf ;Íng 9fFrfsf] /]vf lrq0f -Kof6g{ 8fOu|fd_ .
-v_ ;fOl:ds ;e]{If0fdf k|of]u ePsf] pks/0fsf ljj/0f .
-u_ ;e]{If0fdf k|of]u ePsf] :yfoL lrGxx¿ clÍt dfg !M%),)))
sf] gSzfx¿ .
-3_ kf/bzL{ / sfuhL lk|G6df 7]s]bf/n] a]Un} dfg k|of]u u/]sf]
cj:yfdf ;f] dfg tyf dfg !M%),))) / !M@%,))) sf]
ljikmf]6g :yfg -z6 KjfOG6_ clÍt gSzfx¿ .
-ª_ ;|f]t t/Ísf] ljz]iftfsf] ljZn]if0f .
-r_ j]bl/ª k|f]kmfOn .
19 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 19
-5_ r'DasLo lkmN8 6]kx¿ / clGtd k|zf]wg 6]kx¿sf] ;fy} k'gM
k|zf]wg ul/Psf] 6]k k'gM ljj]rgf ug{ jf Ogf/sf] :yfg
osLg ug{sf] nflu k|of]u ul/Psf] cj:yfdf To:tf] k'gM
k|zf]lwt 6]kx¿ .
-h_ kf/bzL{ / sfuhL lk|G6df k|lt ;]s]G8 bz ;]lG6ld6/ tyf
k|lt ;]s]G8 kfFr ;]lG6ld6/ 7f8f] dfgsf] k|zf]lwt tyf
k|zf]lwt ;fOl:ds ;]S;gx¿ .
-´_ 7]s]bf/n] ljj]rgf u/]sf] / k'gM ljj]rgf u/]sf] ;fOl:ds
;]S;gsf k|ltx¿ .
-`_ k|To]s ljikmf]6g :yfgx¿ -z6 KjfOG6;\_ jf 7]s]bf/n]
lglZrt u/]sf] OG6/en e]nf]l;6L tyf e]nf]l;6L ljZn]if0f .
-6_ 7]s]bf/n] lja]rgf u/]sf] k|To]s ;tx -xf]/fOhg_ sf] df]6fO{,
agfj6 km]l;h, jftfj/0f, e"–/;folgs kl/kSjtf ;lxtsf]
;fOl:ds ljj]rgf tyf 7]s]bf/n] cfˆgf] cWoogsf] ;dodf
tof/ kf/]sf] cGo ljj]lrt gSzfx¿ .
-7_ 7]s]bf/n] k|of]u u/]sf] dfgsf] ;fy} dfg !M@%,))) df v08 -
`_ tyf -6_ cGtu{t tof/ kfl/Psf gSzfx¿ .
-@_ v08 -s_, -v_, -u_, -3_, -ª_, -r_, -5_, -h_ / -´_ cGtu{tsf
k|ltj]bgx¿ ;fOl:ds k|f]kmfOnx¿ k|fKt ePkl5 oyfzSo l56f] / ;fOl:ds
k|f]kmfOnsf] ljj]rgf ;dfKt ePkl5 To;sf] ;f7L -^)_ lbgleq k]z ug'{ kg]{5 .
-#_ v08 -`_, -6_ / -7_ cGtu{tsf k|ltj]bgx¿ ljj]rgf sfo{ k"/f ePsf]
gAa] -()_ lbgleq k]z ug'{ kg]{5 .
#$=#$=#$=#$= cGj]if0f tyf pTkfbg Ogf/sf] vggcGj]if0f tyf pTkfbg Ogf/sf] vggcGj]if0f tyf pTkfbg Ogf/sf] vggcGj]if0f tyf pTkfbg Ogf/sf] vgg\\\\ M cGj]if0f tyf pTkfbg Ogf/sf] vgg\
;DaGwdf 7]s]bf/n] b]xfosf ;dofjlwleq b]xfosf s'/fx¿ ljefudf k]z ug'{
kg]{5 M
20 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 20
-s_ k|To]s lbgsf] !#M)) ah]leq lgDglnlvt ljj/0f ;lxt cl3Nnf] lbgsf]
k|ltj]bg M
-!_ Ogf/ / 7]s]bf/sf] gfd .
-@_ sfo{ ;~rfng ldlt / ;do .
-#_ l8«lnËl/+usf] gfd .
-$_ ;DalGwt Ogf/df klxn] sfd ePsf lbgx¿ .
-%_ k|ltj]bg lb+bfsf] ;dodf Ogf/sf] ulx/fO{ .
-^_ Ogf/sf] Aof; .
-&_ l8«ln+u la6sf] k|sf/, / gfk .
-* Ogf/sf] ´'sfj .
-(_ l8«ln+u df6f]sf] k|sf/, tf}n / ljj/0f .
-!)_ ljut @$ 306fleqsf] sfd / ;d:of .
-!!_ ljut @$ 306fleqsf] k|ZQ/ tTj -lnyf]nf]hL_ .
-!@_ k]6«f]lnod kQf nfu]sf] .
-!#_ s]l;Ësf] k|sf/, gfk, tf}n / ulx/fO{ .
-!$_ hf]8fO -l;d]lG6Ë_ .
-!%_ cs:dft k]6«f]lnod lgisfzg cj/f]ws -Anf]cfp6 lk|e]G6/_, s]l;Ë /
cGo ;DalGwt pks/0fsf] rfk k/LIf0f .
-!^_ nluËsf] k|sf/ / ulx/fO{ ;lxtsf] Ogf/sf] nlu· .
-!&_ sf]/ gd"gfsf] ;Íng .
-!*_ jxfjsf] k/LIf0f / To;sf] ulx/fO{ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 21
-!(_ Ogf/sf] kl/Tofu .
-@)_ l8«lnË l/+u km's'jf ul/Psf] .
-@!_ df};dsf] cj:yf .
21-v_ ;fwf/0f nluª sfo{sf] l;nl;nfdf ljleGg dfgdf k|fKt Ogf/sf] nusf]
cltl/Qm nluª sfo{ k"/f ePsf] tL; -#)_ lbgleq kf/bzL{ / sfuhL
lk|G6df dfg !M!))) sf] nuftf/ :knfO:8 ul/Psf] Ogf/sf k"0f{ nux¿ .
22-u_ Ogf/ k"/f ePsf] gAa] -()_ lbgleq ;f]sf] k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{5 . pQm
cjlwleq k|ltj]bg k]z ug{ g;Sg] :ki6 sf/0f / cfwf/ ePdf ljefun]
gAa] lbg;Ddsf] yk Dofb lbg ;Sg]5 / o:tf] k|ltj]bgdf Ogf/sf]
gtLhfsf] k"0f{ ljj/0f, k/LIf0f gtLhf e"ue{ tyf lnyf]nf]hLsf] ljj/0f,
nu ljj]rgf gtLhf tyf ;'q;lxt x/lx;fa ug]{ t/Lsf / k]6«f]lnod,
kfgL tyf rfk ljZn]if0f ;dfj]z x'g' kg]{5 / b]xfosf s'/fx¿;d]t
;dfj]z ePsf] x'g' kg]{5 M
-!_ nu se{;
-@_ k|Zt/ tTj -lnyf]nf]hL_ sf] j0f{g
-#_ kmd]{zg 6k;
-$_ e]nf]l;6Lsf] hfgsf/L
-%_ -k]6«f]lnodsf]_ b]vfj6 tyf k/LIf0fx¿
-^_ s]l;ª / Knux¿
-&_ sf]/x¿
-*_ k]n]G6f]]nf]lhs / k]lngf]nf]lhs lrXgx¿
-(_ agf}6sf] jftfj/0f -Ogefo/f]Gd]G6 ckm l8kf]lh;g_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 22
-!)_ Ogf/sf] gtLhfsf] ljj]rgfdf ;xof]u x'g] u/L 7]s]bf/n] Ogf/ nudf
cfˆgf] tkm{af6 clÍt u/]sf] cGo hfgsf/L .
-3_ ljj]rgf sfo{ k"/f ePsf] tL; -#)_ lbgleq ;'q;lxt x/lx;fa ug]{
t/Lsf;d]t Ogf/sf] nluËsf] ljj]rg .
-ª_ Ogf/ vGg] sfo{ k"/f ePsf] tL;-#)_ lbgleq gd"gf ljZn]if0fsf]
k|ltj]bg .
-r_ Ogf/ k/LIf0f sfo{ k"/f ePsf] tL; -#)_ lbgleq b]xfosf] ljj/0f;lxt
To:tf] k/LIf0fsf] k|ltj]bg M
-!_ k/LIf0fsf] ulx/fO{ .
-@_ xfO8«f]sfaf]{g / kfgL .
-#_ xfO8«f]sfaf]{g / kfgLsf] ljZn]if0f .
-$_ rfksf] ljZn]if0f .
#%=#%=#%=#%= k]6«f]lnod pTkfbgk]6«f]lnod pTkfbgk]6«f]lnod pTkfbgk]6«f]lnod pTkfbg M k]6«f]lnod pTkfbg ;DaGwdf 7]s]bf/n] b]xfosf
;dofjlwleq b]xfosf s'/fx¿ ljefudf k]z ug'{ kg]{5 M
-s_ k|To]s lbgsf] !#M)) ah]leq lgDglnlvt ljj/0f;lxt cl3Nnf] lbgsf]
k|ltj]bg M
-!_ pTkfbg u/]sf] k]6«f]lnodsf] kl/df0f .
-@_ ;~ro, laqmL jf vr{ u/]sf] k]6«f]lnodsf] kl/df0f .
-#_ OGwgsf] ¿kdf k|of]u u/]sf] k]6«f]lnodsf] kl/df0f .
-$_ aflnPsf] k]6«f]lnodsf] kl/df0f .
-%_ u'?Tjfsif{0f / t/ntf -le:sf]l;6L_ .
21 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 22 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 23
-^_ jfikrfk .
-&_ kf]/ KjfO06 .
-*_ cf}ifljGb' -lxp KjfO06_ tyf k|fs[lts UofF;sf] ;+of]hg .
-(_ b"lift tTjx¿ -OdKof]l/l6h_ .
-!)_ lg:s]sf] kfgL tyf ljZn]if0fsf] kl/0ffd .
-!!_ 6Ø"ljË / s]l;Ë rfk .
-!@_ rf]ssf] gfk .
-!#_ Ogf/sf] k/LIf0f .
-!$_ ljut @$ 306fsf] sfo{ .
-v_ js{cf]e/ sfo{ k"/f ePsf] tL; -#)_ lbgleq To:tf] sfo{sf] ljj/0f, cjlw
tyf To:tf] sfo{ ugf{sf] sf/0f;lxtsf] k|ltj]bg .
-u_ l:6d'n]zg sfo{ k"/f ePsf] tL; -#)_ lbgleq To:tf] sfo{sf] lgldQ
k|of]u ul/Psf] t/Lsf tyf dfn;fdfgsf] ljj/0f;d]t pNn]v ePsf]
k|ltj]bg .
-3_ lk+wsf] rfk -j6d xf]n k|];/_ k/LIf0f sfo{ k"/f ePsf] kGw| -!%_ lbgleq
To:tf] k/LIf0fsf] k|ltj]bg .
-ª_ pTkfbg k/LIf0f sfo{ k"/f ePsf] tL; -#)_ lbgleq x/ lx;fasf] lj:t[t
ljj/0f;lxt To:tf] k/LIf0fsf] k|ltj]bg .
23-r_ k]6«f]lnod e08f/x¿;DaGwL k|ltj]bg :ynsf] ;Ldf / cfly{s d"NofÍg -
ljsf; sfo{qmddf pNn]v ul/Padf]lhd_ .
23 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 24
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– * * * *
e"e"e"e"––––jxfn, af]g; tyf cGo b:t'/jxfn, af]g; tyf cGo b:t'/jxfn, af]g; tyf cGo b:t'/jxfn, af]g; tyf cGo b:t'/
#^=#^=#^=#^= e"e"e"e"––––jxfn tyf cGo jxfn tyf cGo jxfn tyf cGo jxfn tyf cGo b:t'/b:t'/b:t'/b:t'/ M 7]s]bf/n] cg';"rL –# df plNnlvt b/df 8n/df
g]kfn ;/sf/nfO{ e"–jxfn tyf cGo b:t'/ a'´fpg' kg]{5 .
#&=#&=#&=#&= e"e"e"e"––––jxfnsf] x/ lx;fajxfnsf] x/ lx;fajxfnsf] x/ lx;fajxfnsf] x/ lx;fa M jflif{s e"–jxfnsf] /sd jif{el/df pkof]u ul/g]
If]qsf] cg'kftdf jif{sf] cfwf/df lgwf{/0f ul/g]5 . e"–jxfn a'´fpFbf e"–jxfnsf]
/sd lgwf{/0f ul/Psf] t/Lsf;d]t ;dfj]z ug'{ kg]{5 . s'g}} jif{df ltg'{kg]{ /sddf
c;/ kg]{ u/L s/f/ If]qsf] If]qkmndf kl/jt{g ePdf csf]{ jif{sf] nflu ltg]{ /sd
To:tf] If]q kl/jt{g cg';f/ ldnfOg]5 .
#*=#*=#*=#*= e"e"e"e"––––jxfn a'´fpg] ;dojxfn a'´fpg] ;dojxfn a'´fpg] ;dojxfn a'´fpg] ;do M 7]s]bf/n] klxnf] jif{sf] e"–jxfn nfu" ldltn] tL;
-#)_ lbgleq / To;kl5sf] k|To]s jif{sf] e"–jxfn jif{ z'? ePsf] tL; -#)_
lbgleq a'´fpg' kg]{5 .
#(=#(=#(=#(= x:tfIf/ tyf pTkfbg af]g;x:tfIf/ tyf pTkfbg af]g;x:tfIf/ tyf pTkfbg af]g;x:tfIf/ tyf pTkfbg af]g; M k]6«f]lnod ;D´f}tfdf x:tfIf/ af]g; /
pTkfbg af]g; a'´fpg' kg]{ Joj:yf ePdf x:tfIf/ af]g; nfu" ldltn] tL; -
#)_ lbgleq / pTkfbg af]g; Jofkfl/s pTkfbg lbgsf] gAa] -()_ lbgleq
a'´fpg' kg]{5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––((((
lg/LIf0f tyf hlg/LIf0f tyf hlg/LIf0f tyf hlg/LIf0f tyf hfFfFfFfFra'´ra'´ra'´ra'´
$)=$)=$)=$)= lg/LIf0f tyf hlg/LIf0f tyf hlg/LIf0f tyf hlg/LIf0f tyf hfFfFf Ff Fra'´ra'´ra'´ra'´ M -!_ lg/LIfsn] h'g;'s} ;dodf s'g} s/f/ If]qdf uO{
lg/LIf0f tyf hfFra'´ ug{ ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd lg/LIf0f tyf hfFra'´ ubf{ lg/LIfsn]
cfjZos ;/;fdfg tyf dflg;x¿ ;fydf n}hfg ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 25
$!=$!=$!=$!= :ki6Ls/0f dfu ug]{ clwsf/:ki6Ls/0f dfu ug]{ clwsf/:ki6Ls/0f dfu ug]{ clwsf/:ki6Ls/0f dfu ug]{ clwsf/ M lg/LIf0f tyf hfFra'´ ubf{ 7]s]bf/n] P]g, o;
lgodfjnL tyf k]6«f]lnod ;D´f}tfadf]lhd ug'{ kg]{ sfd gu/]sf] jf s'g}
clgoldt sfd u/]sf] b]lvPdf ;f] ;DaGwdf lg/LIfsn] 7]s]bf/;Fu :ki6Ls/0f
dfu ug{ ;Sg]5 / 7]s]bf/n] lg/LIfsn] tf]lslbPsf] ;doleq lnlvt :ki6Ls/0f
lbg' kg]{5 .
$@=$@=$@=$@= lg/LIf0f tyf hlg/LIf0f tyf hlg/LIf0f tyf hlg/LIf0f tyf hfFfFf Ff Fra'´ k|ltj]bgra'´ k|ltj]bgra'´ k|ltj]bgra'´ k|ltj]bg M -!_ lg/LIfsn] lg/LIf0f tyf hfFra'´sf]
k|ltj]bg ljefun] tf]lslbPsf] ;doleq ljefudf k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|ltjb]g k|fKt ePkl5 ljefun] 7]s]bf/nfO{
cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 / To:tf] lgb]{zgsf] kfngf ug'{ 7]s]bf/sf] st{Jo
x'g]5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!)!)!)!)
k/fdz{ ;ldltk/fdz{ ;ldltk/fdz{ ;ldltk/fdz{ ;ldlt
$#=$#=$#=$#= k]6«f]lnod k/fdz{ ;ldltsf] u7gk]6«f]lnod k/fdz{ ;ldltsf] u7gk]6«f]lnod k/fdz{ ;ldltsf] u7gk]6«f]lnod k/fdz{ ;ldltsf] u7g M M M M -!_ P]gsf] bkmf & adf]lhd
b]xfoadf]lhdsf ;b:ox¿ ePsf] Ps k]6«f]lnod k/fdz{ ;ldlt u7g x'g]5 M
-s_ pBf]u dGqL – cWoIf
-v_ ;b:o, /fli6«o of]hgf cfof]u – ;b:o
-u_ ueg{/, g]kfn /fi6« a}+s – ;b:o
-3_ ;lrj, pBf]u dGqfno – ;b:o
-ª_ ;lrj, cy{ dGqfno – ;b:o
-r_ ;lrj, sfg"g tyf Gofo dGqfno – ;b:o
-5_ ;lrj, jfl0fHo dGqfno – ;b:o
-h_ ;lrj, cfk"lt{ dGqfno – ;b:o
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 26
-´_ ;lrj, jg tyf e"–;+/If0f dGqfno – ;b:o
24-´!_ dxflgb]{zs, vfgL tyf e"ue{ ljefu –;b:o
-`_ dxflgb]{zs, s/ ljefu – ;b:o
-6_ dxflgb]{zs, eG;f/ ljefu – ;b:o
-7_ dxfk|aGws, g]kfn cfon lgud – ;b:o
25-8_ kl/of]hgf k|d'v, k]6«f]lnod cGj]if0f
kl/of]hgf – ;b:o–;lrj
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;ldltsf] ;b:odf g]kfn ;/sf/n] g]kfn
/fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L yk36 jf x]/km]/ ug{ ;Sg]5 .
-#_ ;ldltn] cfjZos b]v]df k]6«f]lnod pBf]u;Fu /fd|f] kl/lrt h'g;'s}
:jb]zL jf ljb]zLnfO{ ko{j]Ifssf] ¿kdf ;ldltsf] a}7sdf efu lng cfdGq0f
ug{ ;Sg]5 .
$$=$$=$$=$$= ;ldltsf] sfd, ;ldltsf] sfd, ;ldltsf] sfd, ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/st{Jo / clwsf/st{Jo / clwsf/st{Jo / clwsf/ M b]xfosf ljifodf g]kfn ;/sf/nfO{
k/fdz{ lbg' ;ldltsf] st{Jo x'g]5 M
-s_ k]6«f]lnod sfo{ ug{sf] nflu 7]s]bf/sf] 5gf}6 .
-v_ k]6«f]lnod ;D´f}tfdf ;+zf]wg ug]{ .
-u_ pTkfbg cjlw a9fpg] .
-3_ k]6«f]lnod sfo{df g]kfn ;/sf/ lx:;]bf/ aGg] .
-ª_ k]6«f]lnodsf] cfGtl/s dfusf] cfk"lt{ .
-r_ P]gsf] bkmf !@ adf]lhd k]6«f]lnodsf] lgof{tdf c:yfoL aGb]h nufpg] .
24 bf];|f] ;+zf]wgåf/f yk . 25 bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 27
-5_ g]kfn ;/sf/sf] efusf] k]6«f]lnodsf] laqmL .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 28
-h_ 7]s]bf/sf] clwsf/ tyf bfloTj ;fg]{ .
-´_ ;+o'Qm lx:;]bf/L -HjfOG6 e]~r/_ Joj:yf .
-`_ dWo:ytf ;DaGwL .
-6_ k]6«f]lnod ;D´f}tf /2 ug]{ .
-7_ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] cGo h'g;'s} ljifo .
$%=$%=$%=$%= ;ldltsf] a}7s / sfo{ljlw;ldltsf] a}7s / sfo{ljlw;ldltsf] a}7s / sfo{ljlw;ldltsf] a}7s / sfo{ljlw M -!_ ;ldltsf] a}7s cWoIfn] tf]s]sf] ;do /
:yfgdf a:g]5 .
-@_ ;ldltsf] a}7ssf] cWoIftf cWoIfn] jf cWoIfsf] cg'kl:yltdf
cWoIfn] tf]s]sf] JolQmn] jf To;/L a}7ssf] cWoIftf ug{sf] nflu cWoIfn] s'g}
JolQmnfO{ gtf]s]df ;ldltsf ;b:ox¿n] 5fg]sf] JolQmn] ug]{5 .
-#_ ;ldltsf] a}7sdf ax'dtsf] /fo dfGo x'g]5 . dt a/fa/ ePdf
cWoIftf ug]{ JolQmn] lg0f{ofTds dt lbg ;Sg]5 .
-$_ ;b:o–;lrjn] ;ldltsf] lg0f{osf] clen]v /fVg] / k|dfl0ft ug]{5 .
-%_ ;ldltsf] a}7s;DaGwL cGo sfo{ljlw ;ldltn] lgwf{/0f u/] adf]lhd
x'g]5 .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– !! !! !! !!
;/sf/L lx:;]bf/L;/sf/L lx:;]bf/L;/sf/L lx:;]bf/L;/sf/L lx:;]bf/L
$^=$^=$^=$^= lx:;]bf/ aGg] clwsf/lx:;]bf/ aGg] clwsf/lx:;]bf/ aGg] clwsf/lx:;]bf/ aGg] clwsf/ M g]kfn ;/sf/nfO{ k]6«f]lnod ;D´f}tf adf]lhdsf]
k]6«f]lnod sfo{df k]6«f]lnod ;D´f}tfdf tf]lsPsf] k|ltzt;Ddsf] lx:;]bf/ aGg]
clwsf/ x'g]5 .
$&=$&=$&=$&= lx:;]bf/ aGg] ljlwlx:;]bf/ aGg] ljlwlx:;]bf/ aGg] ljlwlx:;]bf/ aGg] ljlw M k]6«f]lnod ;D´f}tf adf]lhdsf] k]6«f]lnod sfo{df g]kfn
;/sf/ lx:;]bf/ aGg] ljlw k]6«f]lnod ;D´f}tfdf tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 29
$*=$*=$*=$*= vr{sf] zf]wegf{vr{sf] zf]wegf{vr{sf] zf]wegf{vr{sf] zf]wegf{ M g]kfn ;/sf/ k]6«f]lnod sfo{df lx:;]bf/ ag]df g]kfn
;/sf/n] k]6«f]lnod sfo{df lx:;]bf/ aGg vf]h]sf] ;do ;Dddf 7]s]bf/n] u/]sf]
k]6«f]lnod vr{dWo] cfˆgf] lx:;fsf] k]6«f]lnod vr{ lagf Jofh k]6«flnod
;D´f}tfdf tf]lsPsf] zt{ cg';f/ 7]s]bf/nfO{ ;f]wegf{ ug]{5 . t/ 7]s]bf/n]
tfnLd tyf lzIffsf] nflu u/]sf] vr{, g]kfn ;/sf/nfO{ lt/]sf] af]g; jf cGo
s'g} /sdsf] s'g} lx:;f ;f]wegf{ ug'{ kg]{ 5}g .
$(=$(=$(=$(= ;~rfng ;D´f}tf;~rfng ;D´f}tf;~rfng ;D´f}tf;~rfng ;D´f}tf M k]6«f]lnod ;D´f}tf adf]lhdsf] k]6«f]lnod sfo{df g]kfn
;/sf/ lx:;]bf/ ag]df cGt/f{li6«o t]n pBf]usf] k|rng cg';f/ g]kfn ;/sf/ /
7]s]bf/aLr ;~rfng ;D´f}tf ul/g]5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!@!@!@!@
ljljwljljwljljwljljw
%)=%)=%)=%)= tYof+s, hfgsf/L cflb laqmL ug]{ clwsf/tYof+s, hfgsf/L cflb laqmL ug]{ clwsf/tYof+s, hfgsf/L cflb laqmL ug]{ clwsf/tYof+s, hfgsf/L cflb laqmL ug]{ clwsf/ M ljefunfO{ k]6«f]lnod sfo{sf]
nflu v'Nnf ul/Psf] cGj]if0f v08;DaGwL e"–ef}lts Pj+ ef}ule{s tYof+s, gSzf,
k|ltj]bg tyf ljZn]if0fx¿sf] ;fy} cGo hfgsf/Lx¿ laqmL ug]{ clwsf/ x'g]5 .
%!=%!=%!=%!= d"n tYof+s / gd"gf g]kfnd} /fVg' kgd"n tYof+s / gd"gf g]kfnd} /fVg' kgd"n tYof+s / gd"gf g]kfnd} /fVg' kgd"n tYof+s / gd"gf g]kfnd} /fVg' kg ]{ M 7]s]bf/n] g]kfndf k]6«f]lnod sfo{
ubf{ k|fKt u/]sf] ;Dk"0f{ d"n tYof+s tyf gd"gf / tT;DaGwL k|ltj]bgx¿
ljefun] k/LIf0f, ljZn]if0f tyf d"NofÍgsf] nflu g]kfn aflx/ n}hfg cg'dlt
lbPdf afx]s g]kfnd} /fVg' kg]{5 .
%@=%@=%@=%@= ;'ljwf pknAw u/fpg' kg]{;'ljwf pknAw u/fpg' kg]{;'ljwf pknAw u/fpg' kg]{;'ljwf pknAw u/fpg' kg]{ M ljefunfO{ ;Dk"0f{ k]6«f]lnod sfo{sf] ;'kl/j]If0f
ug{ tyf 7]s]bf/nfO{ ;xof]u ug{sf] nflu k|ltlglw v6fpg] clwsf/ x'g]5 /
To:tf] k|ltlglwx¿sf] dgfl;a vr{ 7]s]bf/n] Joxf]g]{5 .
%#=%#=%#=%#= hdfgt lbg' kg]{hdfgt lbg' kg]{hdfgt lbg' kg]{hdfgt lbg' kg]{ M 7]s]bf/n] k]6«f]lnod ;D´f}tfadf]lhdsf] cfˆgf] sfo{
bfloTjsf] ;Dkfbg lglZrt ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ dfGo x'g] ljQLo ;+:yfsf]
hdfgt pknAw ug'{ kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 30
26%#%#%#%#ssss====uf]kgLotfuf]kgLotfuf]kgLotfuf]kgLotf M 7]s]bf/n] k]6«f]lnod sfo{sf] l;nl;nfdf k|fKt u/]sf] hfgsf/L,
sfuhft, tYof+s / j:t'x¿ k]6«f]lnod ;D´f}tfsf] cwLgdf /xL uf]Ko /fVg'
kg]{5 .
%$=%$=%$=%$= k]6«f]lnodsf] d"No lgwf{/0fk]6«f]lnodsf] d"No lgwf{/0fk]6«f]lnodsf] d"No lgwf{/0fk]6«f]lnodsf] d"No lgwf{/0f M k]6«f]lnodsf] d"No j:t'ut :t/cg';f/ lgwf{/0f
ul/g]5 . lgof{t u/]sf] k]6«f]lnodsf] d"No lhG;Lsf] ¿kdf ;§fk§f ug]{ -af/6/_ jf
ljz]if ;x'lnot lbg] Joj:yf gu/L glhssf] sf/f]af/ -clD;n]o 6«fGh]S;g_ df
c;Da4 t];|f] kIfaf6 k|fKt x'g] efl/t cf};t d"Nodf lgwf{/0f ul/g]5 .
%%=%%=%%=%%= PsLs/0fPsLs/0fPsLs/0fPsLs/0f M k]6«f]lnodsf] >f]t ;+/If0f ug{ tyf a9L kmfObfhgs t/Lsfn] ljsf;
ug{ Ps jf PseGbf a9L :ynsf] ;+o'Qm ljsf; tyf ;~rfng ug{ pko'Qm ePdf
ljefunfO{ Ps jf a9L 7]s]bf/x¿nfO{ ljefun] tf]lslbPsf] ;+o'Qm ;~rfng
sfo{qmd cGtu{t ;+o'Qm ¿kn] If]qsf] ljsf; ug{ cfb]z lbg] clwsf/ x'g]5 .
%^=%^=%^=%^= ;+nUg /x]sf] k|fs[lts UofF;sf] pkof]u;+nUg /x]sf] k|fs[lts UofF;sf] pkof]u;+nUg /x]sf] k|fs[lts UofF;sf] pkof]u;+nUg /x]sf] k|fs[lts UofF;sf] pkof]u M sRrf t]n pTkfbg ug]{ 7]s]bf/n]
sRrf t]nl;t ;+nUg /x]sf] k|fs[lts UofF;sf] ljsf; ug'{ Jofkfl/s b[li6n]
pko'Qm gx'g] 7x¥ofPdf g]kfn ;/sf/nfO{ k]6«f]lnod ;D´f}tfdf pNn]v
ePadf]lhd To:tf] UofF; lng] / pkof]u ug]{ clwsf/ x'g]5 .
%&=%&=%&=%&= ;"rgf;"rgf;"rgf;"rgf k|sflzt ug k|sflzt ug k|sflzt ug k|sflzt ug ]{ M b]xfosf s'/fx¿sf] ;"rgf g]kfn /fhkqdf k|sflzt
ul/g]5 M
-s_ k]6«f]lnod sfo{ ug{ af]nkq cfXjfg u/]sf] .
-v_ k]6«f]lnod ;D´f}tfdf x:tfIf/ ePsf] .
-u_ 7]s]bf/n] If]q kl/Tofu u/]sf] .
-3_ 7]s]bf/nfO{ pTkfbg cg'dlt k|bfg u/]sf] .
-ª_ k]6«f]lnod ;D´f}tf /2 u/]sf] .
26 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 31
cg'cg'cg'cg';";";";"rLrLrLrL––––!!!!
-lgod % ;Fu ;DalGwt_
af]nkqsf] af]nkqsf] af]nkqsf] af]nkqsf] 9fF9fF9fF9fFrfrfrfrf
g]kfn ;/sf/,
vfgL tyf e"ue{ ljefu,
n}grf}/, sf7fdf8f}+, g]kfn . ldlt M–
=========== =========== ============ b]zsf] sfg'gadf]lhd ==================== gfdn] btf{
ePsf] / === === === === === === === === === b]zdf k|wfg sfof{no ePsf] xfdL k]6«f]lnod
;D´f}tfadf]lhd g]kfn k]6«f]lnod P]g, @)$) / g]kfn k]6«f]lnod lgodfjnL, @)$! sf]
cwLgdf /xL cGj]if0f v08 g+= ================= df k]6«f]lnod sfo{ ug{ OR5's ePsf]n]
b]xfosf s'/fx¿ v'nfO af]nkq b:t'/ ================= 8n/sf] a}+s 8«fˆ6 ;+nUg u/L of]
af]nkq k]z u/]sf 5f}+ .
-!_ af]nkq bftfsf] tkm{af6 sfd sf/jfO{ ug]{ clws[t JolQmsf] M
-s_ gfd M–
-v_ 7]ufgf M–
27-@_ cGj]if0f cjlwdf ul/g] Go"gtd sfo{ bfloTjx¿ / vr{ M -cg';"rL @ sf] bkmf !)
x]g'{;\_
-s_ k|fylds cGj]ifj0f cjlwdf sDtLdf b]xfoadf]lhdsf sfo{ bfloTjx¿ k"/f
ul/g]5 M–
sfo{ bfloTjx¿ /sd
-ljj/0f pNn]v ug]{_
27 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 32
======================== ==================
====================== ==================
======== ld6/ ulx/fO jf cd]l/sL 8n/ -=============_
Osf]gf]lds j]zd]06dWo] h'g klxn] k'luG5 ;Ddsf] ============= Ogf/ vGg] .
To:tf sfo{ bfloTjx¿ k"/f ug{ ============== -===============_ 8n/sf] k]6«f]lnod
vr{sf] Joj:yf ul/g]5 . h'g /sd dfly b]vfOP adf]lhdsf sfo{
bfloTjx¿sf nflu ljleGg v08df afF8kmfF8 ul/Psf] 5 .
-v_ klxnf] k6s ylkg] cGj]if0f cjlwdf sDtLdf b]xfoadf]lhdsf sfo{ bfloTjx¿
k"/f ul/g]5 .
sfo{ bfloTjx¿ /sd
=================== =====================
================ =======================
======= ld6/ ulx/fO jf cd]l/sL 8n/ -==========_
Osf]gf]lds j]zd]06dWo] h'g klxn] k'luG5 ;Ddsf] ============ Ogf/ vGg] .
To:tf sfo{ bfloTjx¿ k"/f ug{ ========= -============_ 8n/sf] k]6«f]lnod vr{sf]
Joj:yf ul/g]5 . h'g /sd dfly b]vfOPadf]lhdsf sfo{ bfloTjx¿sf nflu
ljleGg v08df afF8kmfF8 ul/Psf] 5 .
-u_ bf];|f] k6s ylkg] cGj]if0f cjlwdf sDtLdf b]xfoadf]lhdsf sfo{ bfloTjx¿
k"/f ul/g]5 .
sfo{ bfloTjx¿ /sd
-ljj/0f pNn]v ug]{_
================ ===================
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 33
================= ===================
========= ld6/ ulx/fO jf cd]l/sL 8n/ -==========_
Osf]gf]lds j]zd]06dWo] h'g klxn] k'luG5 ;Ddsf] ============ Ogf/ vGg] .
To:tf sfo{ bfloTjx¿ k"/f ug{ ========= -============_ 8n/sf] k]6«f]lnod vr{sf]
Joj:yf ul/g]5 . h'g /sd dfly b]vfOPadf]lhdsf sfo{ bfloTjx¿sf nflu
ljleGg v08df afF8kmfF8 ul/Psf] 5 .
28b|i6Jo M
-!_ af]nkqbftfn] Pp6f k]6«f]lnod ;D´f}tf cGtu{t Ps eGbf a9L cGj]if0f
v08df k]6«f]lnod sfo{ ug{ rfx]df k|To]s cGj]if0f v08sf] nflu 5'§f5'§} sfo{
bfloTj / /sd k|:tfljt ug'{ kg]{5 .
-@_ k|fylds cGj]if0f cjlwdf Ogf/ vGg] bfloTj afWofTds x'g] 5}g .
29-#_ lzIff tyf tfnLd ;'ljwf pknAw u/fOg] M -cg';FrL @ sf] bkmf $* sf]
pkbkmf -@_ / -#_ x]g'{;\ .
-s_ cGj]if0f cjlwsf] k|To]s s/f/ jif{df k]6«f]lnod ;|f]t ljsf;;Fu
;DalGwt If]qdf g]kfnL gful/sx¿ -hf] 7]s]bf/sf sd{rf/L xf]Ogg\_
nfO{ lzIff / tfnLd k|bfg ug{ ljefun] lgb]{z u/]adf]lhd sDtLdf
===================-=================_ 8n/ vr{ ul/g]5 . h:t} M -pknAw
u/fOg] ljåt\j[lQ, z}lIfs cg'bfg, cWoog sfo{qmd, k':tsfno,
k|of]uzfnf, pks/0f cflb pNn]v ug]{_
-v_ nfu" ldltaf6 ;f7L -^)_ lbgleq ljefun] lgb]{z u/]adf]lhd
=============-============_ 8n/sf] cltl/Qm /sd pkv08 -s_ adf]lhd
pkof]u ug{sf] nflu pknAw u/fOg]5 .
28 bf];|f] ;+zf]wgåf/f yk . 29 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 34
-$_ /f]oN6L /flv ;s]kl5 / k]6«f]lnod vr{ pk/ u/]kl5 k]6«f]lnodsf] afF8kmfF8
M
-s_ sRrf t]n
b}lgs cf};tsf]
pTkfbgsf]
v"b k]6«f]lnoddf
g]kfn ;/sf/sf]
v"b k]6«f]lnoddf
7]s]bf/sf] lx:;f
v08
Jof/]n k|ltlbg lx:;f
!),))) ;Dd k|ltzt k|ltzt
!),))) b]lv ==== ;Dd k|ltzt k|ltzt
========= b]lv ============;Dd k|ltzt k|ltzt
========= b]lv ============;Dd k|ltzt k|ltzt
!,)),))) eGbf dfly k|ltzt k|ltzt
-v_ k|fs[lts UofF;Mb}lgs cf};t pTkfbgsf] v08 v"b k]6«f]lnoddf g]kfn
;/sf/sf] lx:;f v"b k]6«f]lnoddf 7]s]bf/sf] lx:;f
-Pd=Pd=;L=Pkm=l8=_ lx:;f
!),))) ;Dd k|ltzt k|ltzt
!),))) b]lv ========== ;Dd k|ltzt k|ltzt
====== b]lv =========== ;Dd k|ltzt k|ltzt
========== eGbf dfly k|ltzt k|ltzt
-%_ ;+nUg sfuhftx¿ M
-s_ af]nkqbftfsf] sfg'gL cl:tTjsf] k|df0f .
-v_ af]nkqdf x:tfIf/ ug]{ JolQmnfO{ k|fKt clVtof/Lsf] k|df0f .
-u_ af]nkqbftf;Fu k]6«f]lnod sfo{ ug{ cfjZos h]yf, oGq, pks/0f,
cf}hf/ tyf ljz]if1x¿ 5g\ eGg] k|df0f .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 35
-3_ cGj]if0f sfo{sf] tl/sf tyf ;do tflnsf .
-ª_ klxnf] s/f/ jif{df ul/g] cGj]if0f sfo{sf] jflif{s sfo{qmd tyf ah]6 .
-r_ ;+o'Qm lx:;]bf/ eP To;sf] k|df0f .
af]nkqbftfsf] gfd M–
clws[t x:tfIf/ M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 36
cg'cg'cg'cg';";";";"rL rL rL rL –––– @ @ @ @
-lgod !) ;Fu ;DalGwt_
k]6«f]lnod ;D´f}tfsf] k]6«f]lnod ;D´f}tfsf] k]6«f]lnod ;D´f}tfsf] k]6«f]lnod ;D´f}tfsf] 9fF9fF9fF9fFrfrfrfrf
g]kfn ;/sf/, g]kfn -o;kl5 æg]kfn ;/sf/Æ elgPsf]_ / ============= sfg"g
cGtu{t ;Ël7t eO{ ;~rfng e}/x]sf] ========== ;+:yf -o; kl5 æ7]s]bf/Æ elgPsf]_ aLr
ePsf] ;D´f}tf .
k|:tk|:tk|:tk|:tfjgffjgffjgffjgf M g]kfnleq /x]sf] k]6«f]lnodsf] ;Dk"0f{ :jfldTj g]kfn ;/sf/df g} lglxt
/x]sf] / k]6«f]lnod sfo{;DaGwL ;Dk"0f{ clwsf/ g]kfn ;/sf/df dfq ePsf],
g]kfn ;/sf/n] ;j{;fwf/0f hgtfsf] ;fdflhs tyf cfly{s lxtsf] nflu
g]kfnleq /x]sf] k]6«f]lnod >f]tnfO{ ljsf; u/L To;sf] k|j4{g ug]{ OR5f u/]sf],
7]s]bf/;Fu k]6«f]lnod sfo{ ;~rfng ug{ cfjZos k"FhL, k|fljlws Ifdtf /
Jofj;flos bIftf ePsf] / cGj]if0f v08 g+= ================== df k]6«f]lnod sfo{ ug{
7]s]bf/ OR5's ePsf], /
g]kfn k]6«f]lnod P]g, @)$) df g]kfn ;/sf/ / of]Uo 7]s]bf/aLr k]6«f]lnod
;D´f}tf ug{ ;Sg] Joj:yf ePsf] x'Fbf,
g]kfn ;/sf/ / 7]s]bf/n] cGj]if0f v08 g+======= df o; ;D´f}tfdf plNnlvt
Joj:yfsf] cwLgdf /xL k]6«f]lnod sfo{ ;~rfng ug]{ ;DaGwdf b]xfoadf]lhd ug{ d~h'/
u/]sf 5g\ .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!!!!
p2]Zo / kl/efiffp2]Zo / kl/efiffp2]Zo / kl/efiffp2]Zo / kl/efiff
!=!=!=!= pppp2]Zo2]Zo2]Zo2]Zo M -!_ o; ;D´f}tfsf] p2]Zo s/f/ If]qdf k]6«f]lnod cGj]if0f, ljsf; /
pTkfbg ug'{ xf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 37
-@_ g]kfn ;/sf/sf] ;'kl/j]If0fdf /xL tyf o; ;D´f}tfsf]
Joj:yfadf]lhd k]6«f]lnod sfo{sf] sfof{Gjog ug{sf] nflu 7]s]bf/ g]kfn ;/sf/
k|lt pQ/bfoL x'g]5 .
-#_ o; ;D´f}tfdf Joj:yf ul/Padf]lhd g]kfn ;/sf/sf] tkm{af6 ug'{
kg]{ k]6«f]lnod sfo{;DaGwL sfdsf] lgldQ ljefu pQ/bfoL x'g]5 .
-$_ o; ;D´f}tfdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s k]6«f]lnod sfo{
;~rfng ug{sf] nflu cfjZos ;a} k"FhL, k|ljlw / hgzlQm 7]s]bf/n] pknAw
u/fpg]5 .
-%_ o; ;D´f}tfdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s k]6«f]lnod sfo{
7]s]bf/n] cfˆg} hf]lvd / vr{df ;~rfng ug]{5 . To:tf] k]6«f]lnod sfo{ ubf{
7]s]bf/n] u/]sf] vr{ o; ;D´f}tfsf] kl/R5]b ^ adf]lhd 7]s]bf/nfO{ ;f]wegf{
ul/g]5 . olb s/f/ If]qdf Jofkfl/s :yn kQf gnfu]df jf k|fKt u/]sf]
pTkfbgaf6 7]s]bf/sf] vr{ ;f]wegf{ ug{ ckof{Kt ePdf To:tf] gf]S;fgL 7]s]bf/
cfkm}n] Joxf]g]{5 .
-^_ o; ;D´f}tfdf Joj:yf ul/Padf]lhd k]6«f]lnod sfo{ ug]{ / pTkflbt
k]6«f]lnodaf6 efu kfpg] clwsf/ afx]s 7]s]bf/nfO{ s/f/ If]qdf /x]sf]
k]6«f]lnoddf s'g} clwsf/ x'g]5}g .
@=@=@=@= kl/efiffkl/efiffkl/efiffkl/efiff M g]kfn k]6«f]lnod P]g, @)$) df kl/efiff ul/Psf zAbx¿sf] cy{ o;
;D´f}tfsf] k|of]hgsf] nflu klg To;} cg'¿ksf] x'g]5 . ljifo jf k|;·n] csf]{
cy{ gnfu]df o; ;D´f}tfdf,–
-s_ æcGj]if0f cjlwÆ eGgfn] kl/R5]b @ df pNn]v ePadf]lhdsf] k|fylds
cGj]if0f cjlw / To;df yk ePsf] cjlw ;D´g' k5{ .
-v_ æcGj]if0f sfo{Æ eGgfn] k]6«f]lnod ;D´f}tf adf]lhd k]6«f]lnodsf] cGj]if0f
ug{sf] nflu / kQf nfu]sf] k]6«f]lnodsf] Jofkfl/s ljsf;sf] d"NofÍg
ug{sf] nflu bkmf !# b]lv !% adf]lhdsf] jflif{s sfo{qmd jf bkmf !&
adf]lhdsf] ;DefJotf sfo{qmddf pNn]v ul/Padf]lhdsf] cfjZos ;a}
sfo{ ;D´g' k5{ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 38
-u_ æc;Da4 kIfÆ eGgfn] k]6«f]lnod ;D´f}tf cGtu{tsf] s'g} kIf;Fu s]xL
;DaGw gePsf] :jtGq JolQm ;D´g' k5{ .
-3_ æpTkfbg cg'dltÆ eGgfn] bkmf @$ adf]lhd k|bfg ul/g] pTkfbg
cg'dlt ;D´g' k5{ .
-ª_ æpTkfbg cjlwÆ eGgfn] bkmf @# df tf]lsPadf]lhdsf] cjlw ;D´g'
k5{ .
-r_ æpTkfbg sfo{Æ eGgfn] k]6«f]lnodsf] pTkfbg z'4Ls/0f, 9'jfgL, ;~ro /
laqmL ljt/0f ug]{ cfjZos ;a} sfo{ ;D´g' k5{ .
30-5_ æpTkfbg If]qÆ eGgfn] pTkfbg cg'dltdf plNnlvt If]q ;D´g'k5{ / ;f]
zAbn] bkmf %, ^ / * sf] k|of]hgsf] nflu pTkfbg cg'dltsf] lgj]bg
ljrf/fwLg /x]sf] cj:yfdf To:tf] lgj]bgdf plNnlvt If]qnfO{ ;d]t
hgfpF5 .
-h_ æP]gÆ eGgfn] g]kfn k]6«f]lnod P]g @)$) ;D´g' k5{ .
-´_ æs6s]Gbf/Æ eGgfn] k]6«f]lnod sfo{sf] nflu 7]s]bf/n] lgo'Qm u/]sf] -
xfo8{_ JolQm ;D´g' k5{ .
-`_ æs/f/ jif{Æ eGgfn] nfu" ldlt jf To:tf] ldltsf] jflif{s ldltaf6 z'? x'g]
u|]uf]l/og kfqf] cg';f/sf] afx| -!@_ dxLgfsf] cljl5Gg cjlw ;D´g'
k5{ .
31-6_ æs/f/ If]qÆ eGgfn] kl/lzi6 df pNn]v ul/P adf]lhd kl/R5]b @ / #
cg';f/ kl/Tofu eO{ 36\b} hfg] If]q ;D´g' k5{ .
30 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 31 bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 39
-7_ æsfo{qmdÆ eGgfn] bkmf !#, !$, !& / !* cg';f/ z'? jflif{s ;DefJotf
jf ljsf; sfo{qmd ;D´g' k5{ .
-8_ æ7]s]bf/sf] efuÆ eGgfn] bkmf #$ cGtu{t lgwf{/0f u/]adf]lhd s/f/
If]qdf pTkflbt k]6«f]lnod dWo]af6 7]s]bf/n] kfpg] k]6«f]lnodsf] efu
;D´g' k5{ .
-9_ æ8n/Æ eGgfn] ;+o'Qm /fHo cd]l/sfsf] 8n/ ;D´g' k5{ .
-0f_ ælgodÆ eGgfn] k]6«f]lnod lgodfjnL, @)$! ;D´g' k5{ .
-t_ æk]6«f]lnod vr{Æ eGgfn] 7]s]bf/n] o; ;D´f}tf adf]lhd k]6«f]lnod
sfo{sf] ;~rfngdf u/]sf] kl/R5]b & df kl/efiff ul/Padf]lhdsf] vr{
;D´g' k5{ .
-y_ æah]6Æ eGgfn] sfo{qmddf ;dfj]z ul/Psf] k|To]s sfo{sf] cg'dflgt vr{
;D´g' k5{ .
-b_ æjif{ -Sofn]08/ o/_ Æ eGgfn] u|]uf]l/og kfqf] cg';f/ hgj/L ! tf/Lvdf
z'? eO{ To;} jif{sf] l8;]Da/ #! tf/Lvdf cGTo x'g] afx| -!@_ dxLgfsf]
cljlR5Gg cjlw ;D´g' k5{ .
-w_ æljsf; sfo{Æ eGgfn] :ynnfO{ Jofkfl/s ¿kdf ljsf; ug{sf] lgldQ
bkmf !* adf]lhdsf] ljsf; sfo{qmddf pNn]v ul/Padf]lhdsf]
cfjZos ;a} sfo{ ;D´g' k5{ .
-g_ ælaqmL ljt/0fÆ eGgfn] d"No lnO{ jf glnO{ k]6«f]lnod laqmL, ;f6km]/ jf
x:tfGt/0f u/]sf] ;D´g' k5{ .
-k_ æJofkfl/s pTkfbg lbgÆ eGgfn] 7]s]bf/n] o; ;D´f}tfadf]lhd pTkfbg
If]qaf6 32Jofkfl/s kl/df0fdf pTkflbt k]6«f]lnod klxnf] k6s laqmL
ljt/0f u/]sf] lbg ;D´g' k5{ .
32 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 40
-km_ æ/f]oN6LÆ eGgfn] P]gsf] bkmf !# adf]lhd g]kfn ;/sf/n] /flvg]
k]6«f]lnodsf] kl/df0f ;D´g' k5{ .
-a_ ænfu" ldltÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/ / 7]s]bf/n] k]6«f]lnod ;D´f}tfdf
x:tfIf/ u/]sf] ldlt ;D´g' k5{ .
33-e_ æ:yn -lkmN8_Æ eGgfn] s'g} Ps ef}ule{s agfj6sf] cj:yf jf
;dl:ylts cj:yf;Fu cfj4 jf ;Da4 ePsf / Jofkfl/s ¿kdf
k]6«f]lnod pTkfbg ug{ ;lsg] Ps jf w]/} k]6«f]lnod e08f/ ePsf] If]q
;D´g' k5{ .
-d_ æg]kfn ;/sf/sf] efuÆ eGgfn] bkmf #$ cGtu{t lgwf{/0f u/]adf]lhd
s/f/ If]qdf pTkflbt k]6«f]lnod dWo] g]kfn ;/sf/sf] k]6«f]lnodsf] efu
;D´g' k5{ .
-o_ æq}dfl;s cjlw -Sofn]08/ Sjf6{/_Æ eGgfn] u|]uf]l/og kfqf] cg';f/
hgj/L !, clk|n !, h'nfO{ ! jf cS6"j/ ! af6 z'? eO{ dfr{ #!, h'g #)
;]K6]Da/ #) jf l8;]Da/ #! df cGTo x'g] tLg -#_ dxLgfsf] cljlR5Gg
cjlw ;D´g' k5{ .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––@@@@
cGj]if0f cjlwcGj]if0f cjlwcGj]if0f cjlwcGj]if0f cjlw
34#=#=#=#= cGj]if0f cjlwcGj]if0f cjlwcGj]if0f cjlwcGj]if0f cjlw M k|fylds cGj]if0f cjlw k]6«f]lnod ;D´f}tf nfu" ePsf]
ldltaf6 s/f/ jif{sf] x'g]5 . k|fylds cGj]if0f cjlw ;dfKt ePkl5 bkmf $ sf]
cwLgdf / cjlwsf] nflu nuftf/ b'O{ k6s;Dd cGj]if0f cjlw yk ug{ ;Sg]5 .
$=$=$=$= cGcGcGcGj]if0f cjlw a9fpg]j]if0f cjlw a9fpg]j]if0f cjlw a9fpg]j]if0f cjlw a9fpg] M cGj]if0f cjlw yk ug{ rfx]df 7]s]bf/n] rfn" cjlw
;dfKt x'g'eGbf sDtLdf gAa] -()_ lbg cl3 ljefunfO{ ;"rgf lbg' kg]{5 .
7]s]bf/n] rfn" cjlwsf] nflu o; kl/R5]bdf plNnlvt sfo{ bfloTj k"/f
33 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 34 bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 41
ul/;s]sf] ePdf / bkmf !@ cGtu{t gofF a}+s k|Tofe"lt pknAw u/fPdf dfq
ljefun] cGj]if0f cjlwsf] Dofb a9fO{ lbg]5 .
35%%%%==== yk Dofbyk Dofbyk Dofbyk Dofb M 7]s]bf/n] bf];|f] k6s ylkPsf] cGj]if0f cjlw ;dfKt x'g' sDtLdf
gAa] -()_ lbg cufj} s'g} t]nsf] Ogf/sf] ;DaGwdf rfn" e}/x]sf] vGg], nluª
ug]{, k/LIf0f ug]{ jf y'Gg] sfd k"/f ug{ jf ;DefJotf sfo{ k"/f ug{, kQf nfu]sf]
k]6«f]lnodsf] d"NofÍg ug{, lj:t[t ljsf; sfo{qmd / ah]6 tof/ kfg{ tyf k]z
ug{ jf pTkfbg cg'dltsf] nflu lgj]bg lbg jf s/f/ If]qdf kQf nfu]sf]
:ynaf6 k|fKt k]6«f]lnodsf] lgof{t ahf/ lglZrt ug{ -g]kfnsf] ;Ldfgf / g]kfn
aflx/sf] vl/bstf{nfO{ 8]lne/L lbg] Pkm=cf]=aL= s]Gb|sf] aLrdf cfjZos
aGbf]a:t tyf k"jf{wf/x¿sf] Joj:yf ug{ ;d]t_ cGj]if0f cjlwsf] Dofb a9fpg
ljefudf lgj]bg lbPdf ljefun] -============== lbgdf ga9fO{_ dgfl;a cjlwsf]
nflu cGj]if0f cjlwsf] Dofb k'gM a9fO lbg ;Sg]5 . 7]s]bf/n] sfo{ rfn" e}/x]sf]
If]q lglZrt ug]{5 / pTkfbg If]qdf gk/]sf] afFsL s/f/ If]q kl/Tofu ug]{5 .
^=^=^=^= clgjfo{ If]q kl/Tofuclgjfo{ If]q kl/Tofuclgjfo{ If]q kl/Tofuclgjfo{ If]q kl/Tofu M -!_ 7]s]bf/n] k|fylds cGj]if0f cjlwsf] cGTo;Dddf
pTkfbg If]qdf kg]{ If]q afx]s z'? s/f/ If]qsf] slDtdf krf; -%)_ k|ltzt If]q
kl/Tofu ug]{5 .
-@_ 7]s]bf/n] klxnf] k6s yk ePsf] cGj]if0f cjlwsf] cGTo;Dddf
pTkfbg If]qdf kg]{ If]q afx]s z'? s/f/ If]qsf] slDtdf kRrL; -@%_ k|ltzt
If]q kl/Tofu ug]{5 .
-#_ 36bkmf % sf] cwLgdf /xL 7]s]bf/n] cGj]if0f cjlwsf] cGTo;Dddf
pTkfbg If]qdf gk/]sf] z'? s/f/ If]qsf] afFsL ;a} If]q kl/Tofu ug]{5 .
&=&=&=&= ::::j]lR5s kl/Tofuj]lR5s kl/Tofuj]lR5s kl/Tofuj]lR5s kl/Tofu M cGj]if0f cjlwleq 7]s]bf/n] s'g} klg ;dodf ljefunfO{
gAa] -()_ lbgsf] k"j{ ;"rgf lbO{ s/f/ If]qsf] h'g;'s} If]q kl/Tofu ug{ ;Sg]5 /
To:tf] ;a} :j]lR5s kl/Tofu bkmf ^ df tf]lsPsf] clgjfo{ kl/Tofudf ;dfj]z -
qm]l86_ ul/g]5 .
35 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 36 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 42
*=*=*=*= GGGGo"gtd bfloTjo"gtd bfloTjo"gtd bfloTjo"gtd bfloTj M If]q kl/Tofu ub}{df 7]s]bf/ bkmf !) df plNnlvt
bfloTjx¿af6 d'Qm x'g]5}g . t/ klxnf] jf bf];|f] k6s ylkg] cGj]if0f cjlw z'?
x'g'eGbf cufj} 7]s]bf/n] s/f/ If]qsf] afFsL ;a} If]q :j]lR5s kl/Tofu u/]df
klxnf] jf bf];|f] k6s ylkg] cjlwdf ug'{kg]{ sfdsf] bfloTjaf6 d'Qm x'g]5 .
(=(=(=(= kl/Tofu ul/g] If]q;DaGwL aGb]hx¿kl/Tofu ul/g] If]q;DaGwL aGb]hx¿kl/Tofu ul/g] If]q;DaGwL aGb]hx¿kl/Tofu ul/g] If]q;DaGwL aGb]hx¿ M kl/Tofu ul/Psf] k|To]s If]q z'?
s/f/ If]qsf] bz -!)_ k|ltzt eGbf sd x'g' x'Fb}g / lgoddf pNn]v
ePadf]lhdsf] cfsf/df Ps} rSnf k/]sf] x'g]5 .
37!)=!)=!)=!)= sfo{ bfloTjx¿sfo{ bfloTjx¿sfo{ bfloTjx¿sfo{ bfloTjx¿ M -!_ 7]s]bf/n] k|fylds cGj]if0f cjlwdf sDtLdf
b]xfoadf]lhdsf sfo{ bfloTjx¿ k"/f ug]{5 M
sfo{ bfloTjx¿ /sd
-ljj/0f pNN]v ug]{_
============== ==================
================= =================
==== ld6/ ulx/fO{ jf Osf]gf]lds cd]l/sL 8n/ -==============_
j]zd]06dWo] h'g klxn] k'luG5 ;Ddsf] ========== Ogf/ vGg] .
7]s]bf/n] To:tf sfo{ bfloTjx¿ k"/f ug{ ========= -============_
8n/sf] k]6«f]lnod vr{sf] Joj:yf u/]sf] 5 . h'g /sd dfly
pNn]lvt sfo{ bfloTjx¿sf] nflu ljleGg v08df afF8kmfF8
ul/Psf] 5 .
-@_ 7]s]bf/n] klxnf] k6s ylkg] cGj]if0f cjlwdf sDtLdf
b]xfoadf]lhdsf sfo{ bfloTjx¿ k"/f ug]{5 .
37 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 43
sfo{bfloTjx¿ /sd
-ljj/0f pNn]v ug]{_
======================== ================
=========================== =====================
============= ld6/ ulx/fO jf cd]l/sL 8n/ -==========_
Osf]gf]lds j]zd]06dWo] h'g klxn] k'luG5 ;Ddsf] ============ Ogf/
vGg] .
7]s]bf/n] To:tf sfo{ bfloTjx¿ k"/f ug{ ========= -============_
8n/sf] k]6«f]lnod vr{sf] Joj:yf u/]sf] 5 . h'g /sd dfly
pNn]lvt sfo{ bfloTjx¿sf] nflu ljleGg v08df jfF8kmfF8
ulPsf] 5 .
-#_ 7]s]bf/n] bf];|f] k6s ylkg] cGj]if0f cjlwdf sDtLdf b]xfoadf]lhdsf
sfo{ bfloTjx¿ k"/f ug]{5 M
sfo{bfloTjx¿ /sd
-ljj/0f pNn]v ug]{_
======================== ================
=========================== =====================
============= ld6/ ulx/fO jf cd]l/sL 8n/ -==========_
Osf]gf]lds j]zd]06dWo] h'g klxn] k'luG5 ;Ddsf] ============ Ogf/
vGg] .
7]s]bf/n] To:tf sfo{ bfloTjx¿ k"/f ug{ ========= -============_
8n/sf] k]6«f]lnod vr{sf] Joj:yf u/]sf] 5 . h'g /sd dfly
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 44
pNn]lvt sfo{ bfloTjx¿sf] nflu ljleGg v08df afF8kmfF8
ul/Psf] 5 .
!!=!!=!!=!!= bfloTjx¿sbfloTjx¿sbfloTjx¿sbfloTjx¿sf] lgjf{xf] lgjf{xf] lgjf{xf] lgjf{x M -!_ bkmf !) cGtu{t vr{ ug'{kg]{ bfloTj k"/f ub}{df pQm
bkmf cGtu{t ug'{kg]{ sfo{ bfloTjaf6 7]s]bf/ d'Qm x'g]5}g . 38bkmf !) df pNn]v
ul/Psf sfo{ bfloTjx¿ k"/f u/]df ;f] ;DaGwL vr{sf] bfloTjaf6 7]s]bf/ d"Qm
x'g]5 .
-@_ olb k|fylds cGj]if0f cjlwdf jf klxnf] k6s ylkPsf] cGj]if0f
cjlwdf 7]s]bf/n] ug'{kg]{ sfo{ bfloTjeGbf a9L sfo{ bfloTj k"/f u/]df To:tf]
sfo{ kl5 ylkg] cGj]if0f cjlwsf] sfo{ bfloTjdf ;dfj]z -qm]l86_ ul/g]5 .
!@=!@=!@=!@= a}+s k|Tofe"lta}+s k|Tofe"lta}+s k|Tofe"lta}+s k|Tofe"lt M -!_ k|fylds cGj]if0f cjlwsf] z'?df / To;df ylkPsf]
cjlwsf] z'?df 7]s]bf/n] g]kfn ;/sf/nfO{ dfGo x'g] ;+:yfaf6 dfGo x'g] 9fFrfdf
;DalGwt cGj]if0f cjlwsf] sfo{ bfloTjsf] nflu tf]lsPsf] hDdf 8n/ a/fa/sf]
a}+s k|Tofe"lt pknAw u/fpg]5 . k|i6 5'l6g ;lsg] k|To]s sfdsf] lgldQ nfUg]
vr{ a}+s k|Tofe"ltdf k|i6 ¿kn] 5'6ØfOPsf] x'g' kg]{5 .
-@_ sfo{ bfloTjdWo] k|i6¿kn] 5'l6g ;lsg] sfo{ ;DkGg ePkl5 To:tf]
sfo{sf] lgldQ a}+s k|Tofe"ltdf 5'6ØfOPsf] /sdsf] cg'kftdf a}+s k|Tofe"lt
;do ;dodf 36fpFb} nlug]5 .
-#_ k|fylds cGj]if0f cjlwsf] jf To;df ylkPsf] cjlwsf] cGTodf jf of]
;D´f}tf /2 ePsf] ldlt;Dd 7]s]bf/n] k"/f ug'{kg]{ sfo{ bfloTjdWo] ;a} jf s]xL
sfo{ k"/f u/]sf] /x]g5 eg] To:tf] sfo{sf] lgldQ rfn" a}+s k|Tofe"ltdf
5'6ØfOPsf] ;Dk"0f{ /sd 7]s]bf/ jf k|Tofe"lt lbg]n] ljefunfO{ t'?Gt e'QmfgL ug'{
kg]{5 .
!#=!#=!#=!#= k|fylds cGj]if0f cjlwk|fylds cGj]if0f cjlwk|fylds cGj]if0f cjlwk|fylds cGj]if0f cjlwsf] sfo{qmd / ah]6sf] sfo{qmd / ah]6sf] sfo{qmd / ah]6sf] sfo{qmd / ah]6 M k|fylds cGj]if0f cjlwdf
ul/g] k]6«f]lnod vr{ / pQm cjlwdf 7]s]bf/n] ug{ rfx]sf] cGj]if0f sfo{x¿sf]
;+If]kLs/0f ;lxtsf] sfo{qmd / ah]6 nfu" ldltn] tL; -#)_ lbgleq 7]s]bf/n]
ljefudf k]z ug]{5 . To:tf] sfo{qmd / ah]6df 7]s]bf/n] klxnf] s/f/ jif{df ug{
38 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 45
rfx]sf] cGj]if0f sfo{x¿ / ;f]xL s/f/ jif{df ul/g] ;DalGwt k]6«f]lnod vr{x¿
pNn]v ul/Psf] x'g]5 .
!$=!$=!$=!$= jflif{s sfo{qmd / ah]6jflif{s sfo{qmd / ah]6jflif{s sfo{qmd / ah]6jflif{s sfo{qmd / ah]6 M klxnf] s/f/ jif{ kl5sf] k|To]s s/f/ jif{ z'? x'g'eGbf
sDtLdf gAa] -()_ lbg cufj} 7]s]bf/n] To:tf] s/f/ jif{el/df cfkm"n] ug{ rfx]sf]
cGj]if0f sfo{x¿ / To;sf] nflu ul/g] k]6«f]lnod vr{ pNn]v u/L jflif{s sfo{qmd /
ah]6 ljefudf k]z ug]{5 .
!%=!%=!%=!%= sfo{qmd / ah]6df ;+zf]wgsfo{qmd / ah]6df ;+zf]wgsfo{qmd / ah]6df ;+zf]wgsfo{qmd / ah]6df ;+zf]wg M bkmf !# / !$ cg';f/ k]z ul/Psf] sfo{qmd /
ah]6 bkmf !) / !& cGtu{tsf] 7]s]bf/sf] bfloTj cg'¿ksf] x'g]5 . 39gofF
ef}ule{s hfgsf/L jf cfw'lgs cGj]if0f k|ljlwsf] ljsf;sf] sf/0fn] ubf{ bkmf !#
/ !$ adf]lhd lgwf{l/t sfo{qmdx¿sf] ljj/0fx¿ kl/jt{g ug{ k/]df 7]s]bf/n]
40ljefusf] :jLs[lt lnP/ cfjZos ;D ]́sf s'/fx¿ kl/jt{g ug{ ;Sg]5 . t/
To:tf] kl/jt{gn] sfo{qmdsf] d"Vo p2]Zodf km/s kg]{ x'g'x'Fb}g / o; ;D´f}tfsf]
Joj:yfadf]lhd afx]s s'g} xfntdf klg bkmf !) df plNnlvt sfo{ bfloTjaf6
7]s]bf/ d'Qm x'g]5}g .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––####
;DefJotf / ljsf;;DefJotf / ljsf;;DefJotf / ljsf;;DefJotf / ljsf;
!^=!^=!^=!^= km]nf k/]sf] km]nf k/]sf] km]nf k/]sf] km]nf k/]sf] ;"rgf;"rgf;"rgf;"rgf M cGj]if0f sfo{af6 s/f/ If]qleq k]6«f]lnod ePsf] ;+s]t
kfpgf;fy 7]s]bf/n] To;sf] hfgsf/L ljefunfO{ t'?Gt lbg]5 . To:tf] hfgsf/Ldf
km]nf k/]sf] k]6«f]lnod ;DaGwdf pknAw eP;Ddsf] lj:t[t ljj/0f ;dfj]z x'g'
kg]{5 .
41!&=!&=!&=!&= ;DefJotf sfo{qmd / ah]6;DefJotf sfo{qmd / ah]6;DefJotf sfo{qmd / ah]6;DefJotf sfo{qmd / ah]6 M -!_ km]nf k/]sf] k]6«f]lnod Jofkfl/s dxTjsf]
x'g;Sg] ;Defjgf ePdf bkmf !^ adf]lhd km]nf k/]sf] ;"rgf lbPsf] gAa] -()_
lbgleq 7]s]bf/n] To:tf] k]6«f]lnod km]nf k/]sf] :ynsf] Jofkfl/s ljsf;sf]
d"NofÍg ug{sf] nflu ;DefJotf sfo{qmd tyf ah]6sf] lj:t[t ljj/0f :jLs[ltsf]
39 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 40 bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 41 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 46
nflu ljefudf k]z ug]{5 . t/ 7]s]bf/n] :ynsf] Jofkfl/s ljsf; d"NofÍg ug{
To:tf] ;DefJotf sfo{ cfjZos g7fg]df To;sf] plrt sf/0f ;lxt bkmf !*
adf]lhdsf] sf/jfxL rnfpg]5 .
-@_ ;DefJotf sfo{qmd jf k"/s ;DefJotf sfo{qmddf Pp6f jf w]/}
Ogf/ vGg] jf k/LIf0f ug]{ / plrt b]lvPdf k]6«f]lnodsf] k|flKt, z'4Ls/0f,
9'jfgL, ;~ro / ahf/ Joj:yfsf] cWoog k|ltj]bg ;d]t ;dfj]z x'g' kg]{5 .
To:tf] sfo{qmdsf] cjlw ;DefJotf sfo{ k"/f ug{ rflxg] plrt ;dofjlwsf]
x'g]5 / plrt sf/0f ePdf a9fpg ;lsg]5 .
42!*=!*=!*=!*= ljsf; sfo{qmd / ah]6ljsf; sfo{qmd / ah]6ljsf; sfo{qmd / ah]6ljsf; sfo{qmd / ah]6 M -!_ 7]s]bf/n] s'g} :ynnfO{ Jofkfl/s ¿kn]
ljsf; ug{ ;lsg] b]v]df dgfl;j cjlwleq pTkfbg cg'dlt dfu ug'{ kg]{5 /
To:tf] :ynaf6 k|fKt x'g] k]6«f]lnodsf] z'4Ls/0f, 9'jfgL / ;~ro;Fu ;DalGwt
;a} ;'ljwf / ;]jfx¿sf] lgdf{0f, :yfkgf / ;~rfngsf] nflu lj:t[t ljsf;,
sfo{qmd / ah]6 ljefudf k]z ug]{5 .
-@_ ljsf; sfo{qmddf l8hfOg / Ol~hgLol/+u, cfjZos k"jf{wf/ ;DaGwL
nufgL, g]kfnL gful/sx¿sf] tfnLd / /f]huf/L, g]kfnL j:t' / ;]jfx¿sf] k|of]u
j[l4 ug]{ of]hgf, jftfj/0fsf] ;+/If0f ;DaGwL of]hgf / nufgL /sd Pj+ ljj/0f
;dfj]z ePsf] x'g' kg]{5 . To:tf] sfo{qmddf pTkfbg cg'dlt dfu ul/Psf]
pTkfbg If]qsf] j0f{g ul/Psf] x'g' kg]{5 .
!(=!(=!(=!(= sfo{qmd / ah]6sf] :jLs[ltsfo{qmd / ah]6sf] :jLs[ltsfo{qmd / ah]6sf] :jLs[ltsfo{qmd / ah]6sf] :jLs[lt M -!_ ;DefJotf jf ljsf; sfo{qmd / ah]6 k]z
ePkl5 ljefun] sfo{qmd / ah]6 d"NofÍg ug{ rflxg] yk hfgsf/L dgfl;a
;doleq 7]s]bf/nfO{ k]z ug{ nufpg ;Sg]5 .
-@_ k|To]s ;DefJotf jf ljsf; sfo{qmd / ah]6 jf yk hfgsf/L k]z
ePsf] ;f7L -^)_ lbgleq ljefun] ;j{dfGo t]n If]qsf] k|rng cg'¿k cfkm"n]
plrt b]v]sf] ;+zf]wg ug{ 7]s]bf/nfO{ ;Nnfx lbg ;Sg]5 . 7]s]bf/n] cfk;df
d~h'/ ePadf]lhd ;+zf]wg u/]kl5 ljefun] sfo{qmd / ah]6 :jLs[t ug]{5 .
42 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 47
43-#_ gofF ef}ule{s hfgsf/L jf a9L pko'Qm k]6«f]lnod pBf]u k|ljlwsf]
sf/0fn] ubf{ :jLs[t sfo{qmd tyf ah]6df ;+zf]wg ug{ cfjZos ePdf ljefu /
7]s]bf/n] ;+zf]wg ug{ cfk;df d~h'/ ug]{5g\ .
@)=@)=@)=@)= jflif{s sfo{qmd / ah]6jflif{s sfo{qmd / ah]6jflif{s sfo{qmd / ah]6jflif{s sfo{qmd / ah]6 M ;DefJotf jf ljsf; sfo{qmd / ah]6 ljefuaf6
:jLs[lt ePkl5 k|To]s jif{ z'? x'g' eGbf slDtdf gAa] -()_ lbg cufj} 7]s]bf/n]
h'g :ynsf] nflu ;DefJotf jf ljsf; sfo{qmd / ah]6 :jLs[lt ePsf] xf] ;f]
:yndf cfufdL jif{ 7]s]bf/n] ug{ rfx]sf] k]6«f]lnod sfo{ Pj+ k]6«f]lnod vr{
pNn]v u/L jflif{s sfo{qmd / ah]6 ljefudf k]z ug]{5 . To:tf] k|To]s jflif{s
sfo{qmd / ah]6 ljefun] :jLs[t u/]sf] ;DefJotf jf ljsf; sfo{qmd / ah]6
cg'¿ksf] x'g' kg]{]5 .
44@!=@!=@!=@!= ;DefJotf cjlwkl5 kl/Tofu;DefJotf cjlwkl5 kl/Tofu;DefJotf cjlwkl5 kl/Tofu;DefJotf cjlwkl5 kl/Tofu M s'g} :ynsf] ;DefJotf sfo{ k"/f ePsf] ldltn]
afx| -!@_ dxLgfleq 7]s]bf/n] To:tf] :ynsf] pTkfbg cg'dltsf] nflu cfj]bg gug]{
lgwf] u/]df / To:tf] :yn;lxtsf] If]q kl/Tofu gu/]sf] ePdf / 7]s]bf/n] pTkfbg
cg'dltsf] nflu cfj]bg gug'{sf] sf/0f, -!_ :ynnfO{ Jofkfl/s agfpg csf]{
:yn;d]tsf] ljsf; ;+o'Qm ¿kdf ug{ cfjZos kg{ uPdf jf, -@_ s/f/ If]qdf kQf
nfu]sf] :ynsf] k]6«f]lnodsf] lgof{t ahf/ lglZrt ug{ -g]kfnsf] ;Ldfgf / g]kfn
aflx/sf] vl/bstf{nfO{ 8]lnel/ lbg] Pkm=cf]=aL= s]Gb|sf] aLrdf cfjZos aGbf]a:t
tyf k"jf{wf/x¿sf] Joj:yf ug{ ;d]t_ l9nfO{ ePsf]df afx]s To:tf] If]q kl/Tofu ug{
g]kfn ;/sf/n] 7]s]bf/nfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 . To:tf] cfb]z k|fKt ePsf] tL; -#)_
lbgleq 7]s]bf/n] :yn;lxtsf] If]q kl/Tofu ug'{ kg]{5 . To;/L kl/Tofu u/]sf] If]q
bkmf ( cg'¿ksf] x'g' kg]{5 / bkmf ^ df tf]lsP adf]lhdsf] clgjfo{ kl/Tofudf
;dfj]z ul/g]5 .
@@=@@=@@=@@= ;+nUg /x]sf] k|fs[lts UofF;sf] pkof]u;+nUg /x]sf] k|fs[lts UofF;sf] pkof]u;+nUg /x]sf] k|fs[lts UofF;sf] pkof]u;+nUg /x]sf] k|fs[lts UofF;sf] pkof]u M sRrf t]nl;t ;+nUg /x]sf] k|fs[lts
UofF;sf] ljsf; ug'{ Jofkfl/s gx'g] 7]s]bf/n] 7x/fPdf g]kfn ;/sf/n] s'g} b:t'/
glt/L pQm k|fs[lts UofF; cfkm"n] lnO{ To;sf] pkef]u ug{ ;Sg]5 . sRrf t]naf6
UofF; 5'6fOg] :yfgb]lvsf] ;a} xf08lnË g]kfn ;/sf/sf] vr{ / hf]lvddf x'g]5 .
43 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 44 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 48
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––$$$$
pTkfbg cjlwpTkfbg cjlwpTkfbg cjlwpTkfbg cjlw
45@#=@#=@#=@#= pTkfbg cjlwpTkfbg cjlwpTkfbg cjlwpTkfbg cjlw M pTkfbg cjlw nfu" ldltaf6 tL; -#)_ jif{ kl5 ;dfKt x'g]5 .
To:tf] pTkfbg cjlw ;dfKt ePkl5 klg :ynaf6 Jofkfl/s pTkfbg ;Dej ePdf
ljefun] k|ltnlIft Jofkl/s pTkfbg cjlw;Ddsf] nflu kfFr -%_ jif{df ga9\g] u/L
pTkfbg cjlw a9fO{ lbg]5 . t/ cjlw a9fpgsf] lgldQ 7]s]bf/n] pTkfbg cjlwsf]
Dofb ;dfKt x'g'eGbf sDtLdf gAa] -()_ lbg cufj} lgj]bg lbg' kg]{5 .
@$=@$=@$=@$= pTkfbg cg'dltpTkfbg cg'dltpTkfbg cg'dltpTkfbg cg'dlt M 46-!_ ljefun] 7]s]bf/sf] ljsf; sfo{qmd / ah]6 :jLs[t
ul/;s]kl5 pTkfbg If]q;d]t pNn]v u/L 7]s]bf/nfO{ pTkfbg cg'dlt k|bfg
ug]{5 . To:tf] pTkfbg If]q :yn ;dfj]z ePsf] ef}ule{s lgofdsx¿
-lhof]u|flkmsn sf]cl8{g]6;\_ ePsf] ax'e"hLo -kf]lnuf]g_ cfsf/sf] x'g]5 / To:tf]
pTkfbg If]qdf s/f/ If]qleqsf] :yn / :yn If]qdf ga9\g] u/L dWojtL{ If]q
-akm/hf]g_ ;d]t ;dfj]z x'g]5 .
-@_ 7]s]bf/n] s/f/ If]qdf PseGbf a9L Jofkfl/s :yn kQf nufPdf
k|To]s :ynsf] nflu a]Unf a]Un} pTkfbg cg'dlt k|bfg ul/g]5 .
47-#_ 7]s]bf/n] sRrf t]n;Fu ;+nUg g/x]sf] / Jofkfl/s k|of]usf]
ljsf; klg e}g;s]sf] k|fs[lts UofF; ePsf :yn kQf nufPdf / 7]s]bf/n]
cGj]if0f cjlw ;dfKt x'g' cufj} k|fylds ljsf; sfo{qmd;lxt pTkfbg
cg'dltsf] nflu cfj]bg u/]df ljefun] 7]s]bf/nfO{ Jofkfl/s ahf/sf] ljsf; ug{
;dy{ agfpg kfFr -%_ jif{sf] k|fylds cjlwsf] nflu pTkfbg cg'dlt k|bfg
ul/g]5 . pQm kfFr -%_ jif{ -/ To;kl5sf] k|To]s kfFr -%_ jif{_ sf] cjlw ;dfKt
x'g' cufj} ljefu / 7]s]bf/n] k|fs[lts UofF;sf] Jofkfl/s k|of]usf] ljsf;sf]
k'g/fjnf]sg ug]{5g\ / b'j} kIfn] rfx]df bkmf @# sf] cwLgdf /xL k|To]s k6s
a9Ldf kfFr -%_ jif{;Ddsf nflu pTkfbg cg'dltsf] Dofb gjLs/0f ug{
45 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 46 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 47 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 49
;lsg]5 . 7]s]bf/n] To:tf] k|fs[lts UofF;sf] Jofkfl/s lgsf; kfpgf ;fy}
ljefudf lj:t[t ljsf; sfo{qmd k]z ug]{5 .
@%=@%=@%=@%= pTkfbg If]qsf] x]/km]/pTkfbg If]qsf] x]/km]/pTkfbg If]qsf] x]/km]/pTkfbg If]qsf] x]/km]/ M pTkfbg cg'dlt k|bfg ul/;s]kl5 ;DalGwt :ynsf]
km}nfj6 pTkfbg cg'dltdf tf]lsPsf] eGbf km/s kfOPdf cg'dltdf pNn]v pTkfbg
If]qdf ;f]xL cg';f/ x]/km]/ u/L ldnfOg]5 . t/ To;/L ldnfOPsf] ;Dk"0f{ If]q kl/Tofu
ul/g;s]sf] s/f/ If]qleq k/]sf] x'g' kg]{5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––%%%%
7]s]bf/sf] bfloTj7]s]bf/sf] bfloTj7]s]bf/sf] bfloTj7]s]bf/sf] bfloTj
@^=@^=@^=@^= sfo{ ;~rfngsf :t/x¿sfo{ ;~rfngsf :t/x¿sfo{ ;~rfngsf :t/x¿sfo{ ;~rfngsf :t/x¿ M -!_ s/f/ If]qaf6 bL3{sfnLg b[li6sf]0faf6
clwstd dfqfdf k]6«f]lnod pknAw ug{ -6' dflS;dfOh lb clN6d]6 Osf]gf]lds
l/se/L ckm k]6«f]lnod_ tyf ;Ifd / ;'/lIft tl/sfn] k]6«f]lnodsf] cGj]if0f tyf
pTkfbgsf] lgldQ tof/ ePsf] k|rlnt k]6«f]lnod pBf]usf] ;j{dfGo :t/ tyf
P]g, lgodfg';f/ 7]s]bf/n] nugzLntfsf ;fy k]6«f]lnod sfo{ ;~rfng ug]{5 .
-@_ k]6«f]lnod sfo{df k|of]u ul/g] dfn;fdfg, pks/0f / ;'ljwfx¿
;j{dfGo Ol~hgLol/Ë :t/ cg'¿ksf] x'g' kg]{5 / /fd|f] rfn" xfntdf /fVg'
kg]{5 .
-#_ 7]s]bf/n] k]6«f]lnod sfo{ ;~rfng ubf{,
-s_ s/f/ If]qdf km]nf k/]sf] / pTkfbg ul/Psf] k]6«f]lnod r'lxP/
jf cGo lsl;dn] v]/ ghfg] Joj:yf ug]{5 .
-v_ glhssf] k]6«f]lnod, kfgLo'Qm e"–/rgf / cGo k|fs[lts
;|f]tnfO{ x'g] gf]S;fgLaf6 hf]ufpg]5 .
-u_ k]6«f]lnod ePsf] e"–/rgfdf kfgLsf] cjfFlrt k|j]z /f]Sg'
kg]{5 .
-3_ jftfj/0fdf kg]{ gf]S;fgL jf k|b"if0f /f]Sg cfjZos ;a}
lgjf/s pkfox¿ ckgfpg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 50
@&=@&=@&=@&= gfktf}ngfktf}ngfktf}ngfktf}n M -!_ 7]s]bf/n] s/f/ If]qaf6 pTkfbg u/]sf] / laqmL jf vr{ u/]sf]
k]6«f]lnodsf] gfktf}n lng cfjZos pks/0fx¿ pknAw ug]{, h8fg ug]{ /
gfktf}n lng] sfo{ ug]{5 . To:tf] pks/0f abNg jf dd{t ug{ cfjZos jf
pko'Qm b]lvPdf 7]s]bf/n] ljefunfO{ ;"rgf lbg]5 .
-@_ g]kfn ;/sf/n] k]6«f]lnodsf] gfktf}n lng] sfo{ jf To;sf] lgldQ
k|of]u ul/Psf] pks/0fx¿ cfˆg} vr{ / hf]lvddf cfkm}n] jf cfkm"n] 5fg]sf]
of]Uo k|fljlw1af6 s'g} klg ;dodf lg/LIf0f ug{ jf u/fpg ;Sg]5 .
@*=@*=@*=@*= k|ltj]bg / k|ltj]bg / k|ltj]bg / k|ltj]bg / ;"rgf;"rgf;"rgf;"rgf M -!_ 7]s]bf/n] ljefunfO{ k]6«f]lnod;DaGwL ;a} sfo{x¿af/]
lgoldt / k"0f{¿kn] ;Flrt u/L /fVg' kg]{5 . 7]s]bf/n] ljefunfO{ k|To]s lgwf{l/t
k]6«f]lnod sfo{sf] k"j{ ;"rgf lbg' kg]{5 . g]kfn ;/sf/nfO{ cfˆg} vr{ /
hf]lvddf ;a} k]6«f]lnod sfo{x¿ ;'kl/j]If0f ug]{ clwsf/ x'g]5 . 7]s]bf/n] g]kfn
;/sf/sf] dgfl;a dflkmssf] ;+Vofsf] k|ltlglwx¿nfO{ cfk;df d~h'/
ul/Padf]lhdsf] zt{ aGb]hdf :yfgLo oftfoft / a;f]jf;sf] Joj:yf
ldnfpg]5 .
-@_ 7]s]bf/n] k|To]s q}dfl;s cjlw JotLt ePsf] tL; -#)_ lbgleq ;f]
q}dfl;s cjlwdf u/]sf k]6«f]lnod sfo{x¿sf] k|ltj]bg / k]6«f]lnod vr{sf]
ljj/0f / k|To]s jif{ JotLt ePsf] gAa] -()_ lbgleq ;f] jif{df u/]sf] ;a}
k]6«f]lnod sfo{sf] k|ltj]bg / k]6«f]lnod vr{sf] ljj/0f ljefunfO{ lbg]5 . To:tf]
q}dfl;s Pj+ jflif{s k|ltj]bgx¿df ljefun] tf]s]adf]lhdsf ;a} ;"rgfx¿
;dfj]z ePsf] x'g' kg]{5 .
-#_ 7]s]bf/n] lgod jf o; ;D´f}tfadf]lhd s/f/ If]q / k]6«f]lnod
sfo{;DaGwL lbg'kg]{ k|ltj]bgx¿ tYof+s / ;"rgf tyf ltgLx¿sf] ljZn]if0f tyf
ljj]rgf lgwf{l/t ;dodf ljefunfO{ pknAw ug]{5 .
48@(=@(=@(=@(= uf]kgLotfuf]kgLotfuf]kgLotfuf]kgLotf M -!_ o; ;D´f}tfadf]lhd Psn] csf]{nfO{ pknAw u/fPsf] ;a}
hfgsf/L, sfuhft, tYof+s / j:t'x¿ Psn] csf]{nfO{ pknAw u/fPsf] ldltn]
48 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 51
sDtLdf rf}aL; -@$_ dxLgf;Dd b]xfosf s'/fx¿sf] cwLgdf /xL uf]Ko
/flvg]5 M
-s_ 7]s]bf/n] kl/Tofu ul/;s]sf] If]q jf s/f/ If]qafx]ssf]
If]ql;t ;DalGwt hfgsf/L, sfuhft, tYof+s / j:t'x¿
ljefun] c¿ s;}nfO{ h'g;'s} ;dodf klg pknAw u/fpg
;Sg]5 .
-v_ 7]s]bf/n] pknAw u/fPsf] hfgsf/L, sfuhft, tYof+s /
j:t'x¿sf] k'g/fjnf]sg Pj+ ljZn]if0f ug{sf] nflu h'g;'s}
jvt ljefu jf 7]s]bf/n] uf]klgotf sfod /xg] Joj:yf u/L
c¿ s;}nfO{ cg'/f]w ug{ ;Sg]5 .
-u_ k|fljlws k|ltj]bgx¿ Jofj;flos n]v / cGo hfgsf/Lx¿
csf]{ kIfsf] cu|Ld lnlvt ;xdlt lnP/ k|sfz ug{ ;Sg]5 .
-@_ 7]s]bf/n] To:tf] hfgsf/L, sfuhft, tYof+s / j:t'x¿ ljefun]
k"j{:jLs[lt glbP;Dd / To:tf] hfgsf/L, sfuhft, tYof+s / j:t'x¿ k|fKt ug]{
JolQmn] tL s'/fx¿ ljefunfO{ dfGo x'g] 9fFrf / tl/sfdf uf]Ko /fVg sa"n
gu/];Dd pkbkmf -!_ df tf]lsPsf] cjlwleq s'g} klg JolQm -7]s]bf/;Fu ;Da4
sDkgL;d]t_ nfO{ laqmL ug{, s'g} lsl;dn] lbg jf k|s6 ug{ x'Fb}g .
-#_ 7]s]bf/ -/ bkmf ^# cGtu{t ;+o'Qm ¿kdf 7]s]bf/ ePsf k|To]s
JolQm;d]t_ sf] o; bkmf cGtu{tsf] bfloTjx¿ of] ;D´f}tf /2 ePkl5 klg jf
;+o'Qm ¿kdf 7]s]bf/ ePsf JolQm o; ;D´f}tfaf6 cnu ePkl5 klg sfod
/xg]5 .
-$_ klxn] hg;fwf/0fsf] hfgsf/Ldf cfO;s]sf] jf k|fKt ug]{ kIf;Fu
/x]sf] hfgsf/L, sfuhft, tYof+s / j:t'x¿sf] ;DaGwdf of] bkmf nfu" x'g]5}g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 52
49#)=#)=#)=#)= sfo{ z'? ug]{ / rfn" /fVg] bfloTjsfo{ z'? ug]{ / rfn" /fVg] bfloTjsfo{ z'? ug]{ / rfn" /fVg] bfloTjsfo{ z'? ug]{ / rfn" /fVg] bfloTj M -!_ 7]s]bf/n] nfu" ldltn] gAa] -()_
lbgleq cGj]if0f sfo{x¿ yfNg]5 / To:tf] sfo{x¿ cGj]if0f cjlwe/ rfn"
/fVg]5 .
-@_ 7]s]bf/n] ljefuaf6 ;DefJotf sfo{qmd / ah]6 :jLs[t ePkl5
sfo{qmddf plNnlvt ;do tflnsfadf]lhd ;DefJotf sfo{ z'? ug]{5 . 7]s]bf/n]
ljefuaf6 ljsf; sfo{qmd / ah]6 :jLs[t eO{ pTkfbg cg'dlt hf/L ePkl5
sfo{qmddf plNnlvt ;do tflnsfadf]lhd ljsf; sfo{ z'? ug]{5 .
-#_ 7]s]bf/n] Jofkfl/s pTkfbg z'? u/]kl5 Jofkfl/s pTkfbg ;Dej
eP;Dd pTkfbg rfn" /fVg]5 .
-$_ 7]s]bf/n] pko'Qm k|fljlws sf/0f / ljefusf] k"j{ :jLs[lt lagf s'g}
k]6«f]lnod sfo{ :ylut ug]{ 5}g . zÍ6sfnLg cj:yf jf To:t} cGo sf/0f
pTkGg eO{ hLpHofgdf rf]6k6s jf uDeL/ Iflt k'Ug] cj:yfdf c:yfoL ¿kn]
:ylut ug{ To:tf] k"j{ :jLs[lt cfjZos kg]{5}g .
#!=#!=#!=#!= k|fs[lts UofF;sf] ;+/If0fk|fs[lts UofF;sf] ;+/If0fk|fs[lts UofF;sf] ;+/If0fk|fs[lts UofF;sf] ;+/If0f M sRrf t]nl;t ;+nUg /x]sf] k]6«f]lnod sfo{df k|of]u
gu/]sf] jf o; ;D´f}tfadf]lhd ljsf; jf laqmL gu/]sf] k|fs[lts UofF;nfO{ k'gM
hdLgd'lg k|j]z u/fOg]5 . t/ k|fljlws kl/l:yltn] cfjZos ePsf] cj:yfdf
50plrt cjlwsf] nflu t]n If]qsf] k|rngfg';f/ ljefun] k|fs[lts UofF;nfO{ afNg
cg'dlt lbg ;Sg]5 / ljefusf] :jLs[lt lnP/ aflnPsf] k|fs[lts UofF; k]6«f]lnod
sfo{df k|of]u ePsf] dflgg]5 .
51#@=#@=#@=#@= aLdfaLdfaLdfaLdf M 7]s]bf/n] ;D´f}tf cjlwe/sf nflu cGt/f{li6«o k]6«f]lnod pBf]usf] k|rng
cg's"nsf] hf]vLd / /sdsf] aLdf u/L /fVg'sf] ;fy} ljefu / 7]s]bf/n] cfk;df
d~h'/ u/]adf]lhdsf zt{df yk aLdf ;d]t ug]{5 . ljefu / 7]s]bf/n] jif}{lkR5] aLdf
sfo{qmdsf] k'g/fjnf]sg ug]{5g\ / ljefun] tf]lslbPadf]lhd To:tf] aLdf sfo{qmddf
x]/km]/ ul/g]5 . To;/L aLdf u/]sf] k|df0f ljefun] dfu]df dgfl;a ;doleq
7]s]bf/n] ljefunfO{ pknAw ug]{5 .
49 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 50 bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 51 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 53
##=##=##=##= :yfoL ;'ljwfx¿:yfoL ;'ljwfx¿:yfoL ;'ljwfx¿:yfoL ;'ljwfx¿ M M M M -!_ 7]s]bf/n] k]6«f]lnod sfo{sf] ;DaGwdf pTkfbg If]qdf
cfjZos kg]{ ;a} ;'ljwfx¿sf] lgdf{0f, ;~rfng, dd{t tyf ;Def/ ug]{5 .
-@_ 7]s]bf/nfO{ bkmf %# cGtu{t hUuf k|fKt ug]{ / pTkfbg If]qaflx/
g]kfnleq k]6«f]lnod sfo{sf] nflu cfjZos kg]{ ;8s, kfOk nfOg / cGo
oftfoft, ;~rf/ tyf ;~ro ;'ljwfx¿sf] lgdf{0f, ;~rfng, dd{t tyf ;Def/
ug]{ clwsf/ x'g]5 . t/ ljsf; sfo{qmd / ah]6 ljefuaf6 :jLs[t ePsf] x'g'
kg]{5 .
-#_ pTkfbg If]qaflx/ g]kfnleq k]6«f]lnod sfo{sf] nflu 7]s]bf/nfO{
rflxg] s'g} To:tf] ;'ljwfx¿sf] lgdf{0f, ;~rfng, dd{t tyf ;Def/ g]kfn
;/sf/n] u/]df 7]s]bf/nfO{ To:tf] ;'ljwfx¿sf] ;~rfng, dd{t tyf ;Def/df
nfu]sf] vr{, x|f; s§L, Jofh tyf dgfl;a d'gfkmf jfkt g]kfn ;/sf/nfO{
cfkm"n] k|of]u u/]sf] cg'kftdf b:t'/ lt/L To:tf] ;'ljwfx¿ pkef]u ug]{ clwsf/
x'g]5 .
52-$_ ef8fdf lnOPsf jf c:yfoL k|of]usf] nflu cfoft ul/Psf
;DklQx¿ afx]s k]6«f]lnodsf] cGj]if0f, pTkfbg, z'4Ls/0f, 9'jfgL jf ;~rosf]
lgldQ h8fg ul/Psf cGo ;a} ;DklQx¿ tyf lgdf{0f ul/Psf ;a} :yfoL
;'ljwfx¿ h8fg jf lgdf{0f sfo{ k"/f ePkl5 g]kfn ;/sf/sf] ;DklQ x'g]5 .
g]kfn ;/sf/n] To:tf] ;'ljwfx¿ tyf ;DklQx¿sf] ;a} jf s]xL efu o;
;D´f}tfsf] cGTodf 7]s]bf/nfO{ lghs} vr{df x6fpg cfb]z lbg ;Sg]5 / To;/L
x6fOPsf] ;'ljwfx¿ tyf ;DklQx¿sf] :jfldTj 7]s]bf/df ;g]{5 .
-%_ g]kfndf pTkfbg If]qleq jf aflx/ 7]s]bf/n] lgdf{0f u/]sf]
k"jf{wf/;DaGwL ;'ljwfx¿ -;8s, kfOknfOg / cGo oftfoft, ;~rf/ tyf
;~ro ;DaGwL ;a} ;'ljwfx¿ ;d]t_ g]kfn ;/sf/n] cfktsfnLg cj:yfdf jf
To:tf] ;'ljwfx¿ 7]s]bf/n] k"0f{ Ifdtfdf k|of]u gu/]sf] cj:yfdf g]kfn ;/sf/
tyf cGo JolQmx¿sf] k|of]usf] lgldQ pknAw u/fpg nufpg ;Sg]5 . t/ cGo
JolQmx¿n] k|of]u ubf{ 7]s]bf/n] ;~rfng u/]sf] k]6«f]lnod sfo{sf] ;Ifdtf tyf
cfly{s lxtdf vf; tj/n] s'g} c;/ gkg]{ x'g' kg]{5 . To:tf] k"jf{wf/;DaGwL
52 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 54
;'ljwfx¿ k|of]u ug]{ k|fylds clwsf/ 7]s]bf/nfO{ x'g]5 . g]kfn ;/sf/ jf cGo
s'g} JolQmn] To:tf] ;'ljwfx¿ k|of]u ubf{ To:tf] ;'ljwfx¿sf] ;~rfng, dd{t
tyf ;Def/df nfu]sf] vr{sf] ;fy} cfk;L d~h'/Ladf]lhd x|f; s§L, Jofh tyf
d'gfl;a d'gfkmf jfkt 7]s]bf/nfO{ cfkm"n] k|of]u u/]sf] cg'kftdf b:t'/ ltg'{
kg]{5 .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– ^ ^ ^ ^
pTkfbgsf] apTkfbgsf] apTkfbgsf] apTkfbgsf] afFfFfFfF8km8km8km8kmfFfFfFfF8888 tyf laqmL tyf laqmL tyf laqmL tyf laqmL
#$=#$=#$=#$= pTkfbgsf] pTkfbgsf] pTkfbgsf] pTkfbgsf] afF8kmfF8afF8kmfF8afF8kmfF8afF8kmfF8 M -!_ pTkfbg afF8kmfF8 ug]{ k|of]hgsf] nflu s/f/
If]qaf6 7]s]bf/n] pTkfbg u/]sf] k]6«f]lnod eGgfn] s/f/ If]qleq k|To]s :ynaf6
pTkfbg u/]sf] hDdf k]6«f]lnoddf -k]6«f]lnod sfo{df k|of]u u/]sf] kl/df0f s6fO{_
afFsL /x]sf] / k|To]s :ynsf] d'Vo ;Íng s]Gb|df jf cfk;df d~h'/ u/]sf] cGo
s]Gb|df gfKg] oGqåf/f gflkPsf] k]6«f]lnod ;D´g' k5{ .
-@_ s/f/ If]qaf6 7]s]bf/n] pTkfbg u/]sf] k]6«f]lnodsf] afF8kmfF8
b]xfoadf]lhd ul/g]5 M–
-s_ P]gsf] bkmf !# adf]lhd g]kfn ;/sf/n] /f]oN6L jfkt !@..
k|ltzt /fVg]5 .
-v_ v08 -s_ adf]lhdsf] kl/df0fdf k]6«f]lnod /flv;s]kl5
7]s]bf/nfO{ rfn" / ljut jif{x¿sf] p7fpg afFsL k]6«f]lnod
vr{ a/fa/sf] d"Nosf] kl/df0fdf k]6«f]lnod lng] clwsf/
x'g]5 .
-u_ v08 -s_ / -v_ adf]lhd ljt/0f u/]kl5 afFsL /xg uPsf]
k]6«f]lnod b]xfosf] tflnsf adf]lhd afF8kmfF8 ul/g]5 M–
sRrf t]n
b}lgs cf};t pTkfbgsf]
v08 -Jof/n k|lt lbg_
v"b k]6«f]lnoddf
g]kfn ;/sf/sf]
lx:;f
v"b k]6«f]lnoddf
7]s]bf/sf] lx:;f
k|ltzt
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 55
!),))) ;Dd ==========k|ltzt ==========k|ltzt
!),))) b]lv ===;Dd ==========k|ltzt ==========k|ltzt
========== b]lv =========
;Dd
==========k|ltzt ==========k|ltzt
======= b]lv !,)),)))
;Dd
==========k|ltzt ==========k|ltzt
!,)),))) eGbfdfly ==========k|ltzt ==========k|ltzt
k|fs[lts UofF;
b}lgs cf};t pTkfbgsf]
v08
-Pd=Pd= ;L= Pkm= 8L=_
v"b k]6«f]lnoddf
g]kfn ;/sf/sf]
lx:;f
v"b k]6«f]lnoddf
7]s]bf/sf] lx:;f
!),))) ;Dd ==========k|ltzt ==========k|ltzt
!),))) b]lv ===;Dd ==========k|ltzt ==========k|ltzt
========== b]lv =========
;Dd
==========k|ltzt ==========k|ltzt
=============== eGbfdfly ==========k|ltzt ==========k|ltzt
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f M æv"b k]6«f]lnodÆ eGgfn] /f]oN6L /flv;s]kl5 /
k]6«f]lnod vr{ pk/ u/]kl5 g]kfn ;/sf/ / 7]s]bf/aLr afF8kmfF8 ug{
pknAw k]6«f]lnod ;D´g' kb{5 .
#%=#%=#%=#%= aaaafFfFf Ff F8km8km8km8kmfFf Ff Ff F8sf] k|lqm8sf] k|lqm8sf] k|lqm8sf] k|lqmofofofof M -!_ Jofkfl/s pTkfbg lbg / k|To]s jif{ z'? x'g' cufj}
7]s]bf/n] cfufdL jif{sf] pTkfbgsf] cg'dfg ljefudf k]z ug'{ kg]{5 . 7]s]bf/n]
jf:tljs sfo{ ;~rfngsf] cfwf/df ;+zf]wgsf] sf/0f tyf k'i6ofFO{ ;lxt ;do–
;dodf To:tf] cg'dfgdf ;+zf]wg k]z ug{ ;Sg]5 .
-@_ g]kfn ;/sf/n] lhG;Ldf lng] k]6«f]lnodsf] kl/df0f / x:tfGt/0f
tflnsfaf/] ljefun] 7]s]bf/nfO{ ;"rgf ug]{5 / To:tf] k]6«f]lnod :ynsf] d'Vo
;+sng s]Gb|df jf cfk;df u/]sf] cGo s]Gb|df g]kfn ;/sf/nfO{ x:tfGt/0f
ul/g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 56
-#_ 7]s]bf/n] s/f/ If]qdf pTkfbg u/]sf] k]6«f]lnodaf6 cfˆgf] efusf]
k]6«f]lnod :ynsf] d'Vo ;+sng s]Gb|df jf cfk;df d~h'/ u/]sf] cGo s]Gb|df
lng]5 .
-$_ g]kfn ;/sf/ / 7]s]bf/n] cf–cfˆgf] efusf] k]6«f]lnod p7fpg]
;DaGwdf pko'Qm Joj:yf ug{ d~h'/ ug]{5 .
#^=#^=#^=#^= laqmLlaqmLlaqmLlaqmL M -!_ 7]s]bf/nfO{ bkmf %% sf] cwLgdf /xL cfˆgf] efusf] k]6«f]lnod laqmL,
vr{ / lgof{t ug]{ clwsf/ x'g]5 .
-@_ 7]s]bf/n] ljefusf] k"j{ :jLs[lt ljgf cfˆgf] efusf] k]6«f]lnoddWo] s'g}
efu rf/ q}dfl;s cjlweGbf a9L cjlwsf] nflu laqmL ug]{ s/f/ ug{ x'Fb}g .
ljefun] To:tf] :jLs[lt lbPdf g]kfn ;/sf/n] 7]s]bf/nfO{ To:tf] s/f/ ePsf]
k]6«f]lnodaf6 bkmf %% adf]lhd cfGtl/s dfu k"lt{ ug{ nufpg] 5}g .
-#_ g]kfn ;/sf/n] rfx]df sDtLdf gAa] -()_ lbgsf] k"j{ ;"rgf lbO{
cfˆgf] efusf] k]6«f]lnoddWo] ;a} jf s]xL k]6«f]lnod 7]s]bf/nfO{ laqmL ug{
nufpg ;Sg]5 . 7]s]bf/n] g]kfn ;/sf/sf] efusf] k]6«f]lnod lsGg] ;Defljt
vl/sbstf{sf] ;DaGwdf pknAw ;a} hfgsf/L tyf laqmLsf] zt{ aGb]hx¿
ljefudf k]z ug'{ kg]{5 / d~h'/L ePsf] p7fpg] Joj:yfdf afwf gkg]{ ug{ g]kfn
;/sf/n] oyf ;dodf lgb]{zg lbg]5 . 7]s]bf/n] g]kfn ;/sf/sf] efusf]
k]6«f]lnod laqmL ug{sf] nflu ljefusf] k"j{ :jLs[lt lagf s'g} s/f/ ug]{ 5}g .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––&&&&
k]6«f]lnod vr{k]6«f]lnod vr{k]6«f]lnod vr{k]6«f]lnod vr{
53#&=#&=#&=#&= k]6«f]lnod vr{k]6«f]lnod vr{k]6«f]lnod vr{k]6«f]lnod vr{ M -!_ 7]s]bf/n] o; ;D´f}tfadf]lhd k]6«f]lnod sfo{ ubf{ u/]sf]
b]xfoadf]lhdsf] vr{ k]6«f]lnod vr{ dflgg]5 M
-s_ k"FhLut cGj]if0f vr{ M o; ;D´f}tf cGtu{t k]6«f]lnod km]nf
k/]sf] ;"rgf lbg'eGbf cufj} k]6«f]lnod sfo{df u/]sf] ;a}
vr{x¿ / km]nf k/]sf] k]6«f]lnod Jofkfl/s :t/sf] gePsf]
53 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 57
cj:yfdf s/f/ If]qsf] s'g} efudf k]6«f]lnod km]nf k/]sf]
;"rgf lbPkl5 u/]sf ;a} vr{x¿ .
-v_ rfn" ;~rfng vr{x¿ M Jofkfl/s pTkfbg lbg kl5 u/]sf
b]xfosf vr{x¿ nfut ;a} u}x| k"FhLut vr{x¿ M
-!_ k]6«f]lnodsf] ;e]{If0f, ljsf;, pTkfbg, z'4Ls/0f,
cf];f/ k;f/ ;~ro, Åof08lnª Pj+ 8]lne/L tyf
dd{t ;Def/ / To:t} lsl;dsf] s[ofsnfkx¿
nufot b}lgs k]6«f]lnod sfo{df k|ToIf ¿kn] k|of]u
u/]sf] >d, dfn;fdfg / ;]jfx¿sf] nflu ul/Psf
vr{x¿,
-@_ k]6«f]lnod sfo{df k|ToIf ¿kn] g]kfnleq / aflx/
ul/Psf ;fwf/0f / sfof{no k|zf;g, ;]jf / zLif{:y
;~rfng, vr{x¿ nufot k|fljlws / tT;DaGwL
;]jfx¿, ;fdu|Lx¿, kl/jxg, ef8f e/f}6 /
Jofj;flos sd{rf/L;Fu ;DalGwt vr{x¿ / To:t}
lsl;dsf] cGo vr{x¿,
-#_ aLdf vr{, z'Ns tyf k]6«f]lnod sfo{;Fu ;DalGwt
;a} gf]S;fgL, bfjL, Ifltk"lt{ / km};nfsf] l5gfkmfgdf
ePsf ;a} vr{x¿,
-$_ lhG;L dfn;fdfg cBfjlws ubf{ ePsf] gf]S;fgL,
54-%_ bkmf $* cGtu{t lzIff / tflndsf nflu ul/Psf
vr{x¿ .
-u_ k"FhLut vr{x¿ M ;fdfGotofM Ps jif{eGbf a9L cjlwsf]
Jofkfl/s cfo' jf d"No ePsf j:t'x¿df ul/Psf ;a}
54 bf];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 58
vr{x¿ -k"FhLut cGj]if0f vr{x¿ afx]s_ nufot b]xfosf
vr{x¿ M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 59
-!_ s/f/ If]qdf ul/Psf cGj]if0f Pj+ ;DefJotf
sfo{;DaGwL ;a} vr{x¿ tyf ljsf; Ogf/ vGg,
k/LIf0f ug{ / k"/f ug{ tyf k]6«f]lnodsf] pTkfbg,
z'4Ls/0f, ;~ro / 9'jfgLsf] nflu :yfoL
;'ljwfx¿sf] lgdf{0f ug{ ul/Psf ;a} vr{x¿ .
-@_ ;fOl:ds jf cGo hfgsf/L / k|ltj]bgx¿sf] nflu
7]s]bf/n] >L % sf] ;/sf/nfO{ lt/]sf] z'Ns .
-#_ Jofkfl/s pTkfbg lbg kl5 o; ;D´f}tfadf]lhd
k]6«f]lnod sfo{sf] ;DaGwdf 7]s]bf/n] u/]sf] ;a} cGo
k"FhLut vr{x¿ .
-@_ ljb]zL ljlgdoaf6 ePsf kmfObfx¿afx]s lhG;L nutaf6 pks/0f
tyf dfn;fdfgx¿ x6fOPaf6 jf laqmLaf6, hfgsf/Lsf] laqmLaf6, o; ;D´f}tf
cGtu{tsf] clwsf/sf] laqmLaf6, aLdfaf6 / cGo o:t} cfo;|f]taf6 p7]sf /sd
k]6«f]lnod vr{df s6fOg]5 .
#*=#*=#*=#*= k]6«f]lnod vr{df aGb]hk]6«f]lnod vr{df aGb]hk]6«f]lnod vr{df aGb]hk]6«f]lnod vr{df aGb]h M k]6«f]lnod vr{ b]xfosf] aGb]hleq k/]sf] x'g' kg]{5 M
-s_ 7]s]bf/n] k|ToIf ¿kn] ;DkGg u/]sf] sfo{sf] vr{ jf:tljs vr{ eGbf a9L
x'g]5}g ;fy} To:tf] vr{ To:t} sfdsf] nflu c;Da4 kIfn] lng]
k|lt:kwf{Tds b/eGbf a9L x'g]5}g .
-v_ 7]s]bf/n] g]kfnleq u/]sf] lzif{:y vr{ lghn] jf:tljs u/]sf] vr{eGbf
a9L x'g] 5}g .
-u_ 7]s]bf/n] -/ 7]s]bf/l;t ;Da4 lgsfon]_ g]kfnaflx/ u/]sf] lzif{:y vr{
g]kfn ;/sf/n] cu|Ld :jLs[t u/]sf] jflif{s /sdeGbf a9L x'g] 5}g .
To:tf] /sd s'g} klg xfntdf b]xfosf] xbeGbf a9L x'g] 5}g M
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 60
-g]kfnaflx/ u/]sf] zLif{:y vr{afx]s_
jflif{s k]6«f]lnod vr{sf] v08 zLif{:y vr{sf] xb
!),)),))) 8n/;Dd % k|ltzt
!),)),))) b]lv %),)),))) ;Dd # k|ltzt
%),)),))) b]lv @,)),)),))) 8n/;Dd ! k|ltzt
@,)),)),))) 8n/eGbf dfly )=@% k|ltzt
-3_ dfn;fdfg / s6s]Gbf/x¿sf] ;]jfx¿sf] nflu 7]s]bf/n] Joxf]/]sf] vr{
7]s]bf/n] u/]sf] jf:tljs vr{eGbf a9L x'g]5}g ;fy} To:tf] vr{ To:tf]
dfn;dfg / ;]jfsf] nflu s/f/ u/]sf] ;dodf c;Da4 kIfn] lng]
k|lt:kwf{Tds b/eGbf a9L x'g]5}g .
-ª_ dfn;fdfg, pks/0f / cGo ;fdu|L k|fKt ubf{ jf axfndf ln+bf nfu]sf]
vr{ / ;'ljwfx¿sf] lgdf{0f vr{ jf:tljs vr{ Pj+ To:t} lsl;dsf]
dfn;fdfg tyf ;'ljwfx¿sf] lgdf{0f vr{, axfn / k|lt:kwf{Tds
d"NoeGbf a9L x'g]5}g / To:tf] vr{df cfjZostf cg';f/ cf];f/k;f/,
aLdf, h8fg vr{;d]t ;dfj]z x'g]5 . t/ s'g} dfs{ck jf 7]s]bf/ jf
To;sf] s'g} ;Da4 sDkgLx¿nfO{ lbOg] s'g} sldzg OToflb ;dfj]z
x'g]5}g . pTkfbg cg'dlt k|bfg ul/;s]kl5 pTkfbg If]qsf] ljsf;sf]
nflu k|fKt u/]sf] k"+hLut ;fdfgx¿ ljefusf] k"j{ :jLs[lt lagf axfndf
lbg' x'Fb}g .
#(=#(=#(=#(= k]6«f]lnod vr{df ;dfj]z gx'g]k]6«f ]lnod vr{df ;dfj]z gx'g]k]6«f ]lnod vr{df ;dfj]z gx'g]k]6«f ]lnod vr{df ;dfj]z gx'g] M b]xfosf vr{x¿ k]6«f]lnod vr{df ;dfj]z
ul/g] 5}g M
-s_ o; ;D´f}tfadf]lhd s/f/ If]qsf] k]6«f]lnod sfo{l;t k|ToIf ¿kn]
;DalGwt gePsf vr{ .
-v_ bkmf #* df plNnlvt k]6«f]lnod vr{sf] aGb]h g3fO{ ul/Psf vr{ .
-u_ g]kfndf jf ljb]zdf lt/]sf] cfo s/ jf b08 hl/jfgf .
-3_ g]kfnaflx/ k]6«f]lnod laqmL ug{ u/]sf] vr{ / g]kfnsf] lgof{t
s]Gb|aflx/sf] k]6«f]lnodsf] 9'jfgL, ;~ro, xf08ln+u / lgof{t vr{ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 61
55-ª_ vr{ u/]sf] t/ bkmf $& cGtu{t k]6«f]lnod vr{sf] ljj/0fdf jf
To;kl5sf] q}dfl;s ljj/0fdf jf ;DalGwt jif{sf] k]6«f]lnod vr{sf]
jflif{s ljj/0fdf pNn]v gePsf] vr{ .
-r_ aLdf jf arfj6;DaGwL s/f/af6 c;Fn pk/ ePsf] gf]S;fgLx¿ .
-5_ JolQmut vfnsf vr{, pkxf/ jf bfg bftJo .
-h_ nfu" ldlteGbf klxn] u/]sf] vr{ .
-´_ C0f tyf hdfgtsf] Jofh, z'Ns / sldzg .
-`_ ljb]zL d'b|f ljlgdo gf]S;fgL .
-6_ g]kfn ;/sf/nfO{ lt/]sf] af]g; .
-7_ 56================= .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– * * * *
cfly{s bfloTjcfly{s bfloTjcfly{s bfloTjcfly{s bfloTj
$)=$)=$)=$)= cfos/cfos/cfos/cfos/ M 7]s]bf/n] k]6«f]lnod sfo{af6 k|fKt v"b cfodf krf; -%)_ k|ltztsf b/n]
cfos/ P]g, @)#! / ;f] cGtu{t ag]sf] nfu" ldltdf k|rlnt lgodx¿ adf]lhd
cfos/ a'´fpg]5 .
$!=$!=$!=$!= e"e"e"e"––––axfn tyf cGo b:t'axfn tyf cGo b:t'axfn tyf cGo b:t'axfn tyf cGo b:t'//// M 57-!_ 7]s]bf/n] klxnf] jif{sf] jf To; jif{ s'g}
v08sf] nflu nfu" ldltaf6 tL; -#)_ lbgleq / To;kl5sf] k|To]s jif{sf] nflu
jif{ z'? ePsf] tL; -#)_ lbgleq b]xfoadf]lhdsf] b/df g]kfn ;/sf/nfO{ jflif{s
e"axfn a'´fpg]5 .
55 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 56 bf];|f] ;+zf]wgåf/f lemlsPsf] . 57 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 62
b/
aflif{s e"–axfn -8n/df_
-s_ k|fylds cGj]if0f cjlwdf
pTkfbg If]qdf k/]sf] If]q afx]s
cGo If]qsf] k|ltju{ lsnf]ld6/ – !)
-v_ klxnf] yk cGj]if0f cjlwdf
pTkfbg If]qdf k/]sf] If]qafx]s
cGo If]qsf] k|lt ju{ lsnf]ld6/ – @)
-u_ c¿ yk cGj]if0f cjlwdf
pTkfbg If]qdf k/]sf] If]q afx]s
cGo If]qsf] k|lt ju{ lsnf]ld6/ – $)
-3_ pTkfbg If]qsf] k|lt ju{
lsnf]ld6/ – %))
-@_ 7]s]bf/n] g]kfn ;/sf/nfO{ nfu" ldltdf k|rlnt lgoddf pNn]v
ePadf]lhdsf] cGo b:t'/ a'´fpg]5 .
$@=$@=$@=$@= cGo s/, cGo s/, cGo s/, cGo s/, b:t'/b:t'/b:t'/b:t'/ / z'Ns / z'Ns / z'Ns / z'Nsx¿x¿x¿x¿ M -!_ 7]s]bf/n] ;a} e"ld s/, /lhi6«]zg b:t'/
jg;DaGwL b:t'/ / ;j{;fwf/0f tj/n] nfUg] cGo b:t'/ / z'Ns a'´fpg]5 .
-@_ g]kfn ;/sf/n] s'g} ;]jf pknAw u/fP jfkt ;j{;fwf/0f tj/n]
nfUg] b:t'/ 7]s]bf/n] a'´fpg]5 .
$#=$#=$#=$#= cGo s/, dxcGo s/, dxcGo s/, dxcGo s/, dx;';';';'n / n / n / n / b:t'/x¿b:t'/x¿b:t'/x¿b:t'/x¿af6 pGd'lQmaf6 pGd'lQmaf6 pGd'lQmaf6 pGd'lQm M bkmf $), $! / $@ df Joj:yf
ul/Pb]lv afx]s k]6«f]lnod sfo{ jf k]6«f]lnodsf] laqmL, ljt/0f jf lgof{tsf]
l;nl;nfdf g]kfn ;/sf/ jf :yfgLo clwsf/LnfO{ a'´fpg' kg]{ cGo cfos/, 7]Ssf
s/, laqmL s/, eG;f/ dx;'n, cGtMz'Ns / cGo s/ tyf b:t'/ a'´fpgaf6 7]s]bf/
d'Qm x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 63
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––((((
df]n lgwf{/0f / lx;fa lstfadf]n lgwf{/0f / lx;fa lstfadf]n lgwf{/0f / lx;fa lstfadf]n lgwf{/0f / lx;fa lstfa
$$=$$=$$=$$= k]6«f]lnodsf] d"No lgwf{/0fk]6«f]lnodsf] d"No lgwf{/0fk]6«f]lnodsf] d"No lgwf{/0fk]6«f]lnodsf] d"No lgwf{/0f M M M M -!_ o; ;D´f}tf cGtu{tsf] ;a} k|of]hgsf] nflu
/ cfos/sf] k|of]hgsf] nflu k]6«f]lnodsf] d"No o; bkmfsf] Joj:yf cg';f/
lgwf{/0f ul/g]5 .
-@_ lgof{tsf] nflu s/f/ If]qaf6 q}dfl;s cjlwdf laqmL ul/Psf] sRrf
t]nsf] d"No b]xfosf] cfwf/df lgwf{/0f ul/g]5 M
-s_ ljut q}dfl;s cjlwdf s/f/ If]qaf6 laqmL ul/Psf] sRrf
t]nsf] nflu g]kfn ;/sf/ jf 7]s]bf/n] k|fKt u/]sf] efl/t
cf};t lgof{t d"No jf,
-v_ ljut q}dfl;s cjlwdf s/f/ If]qaf6 pTkflbt sRrf t]nsf]
s'n kl/df0fsf] sDtLdf bz -!)_ k|ltzt lgof{tsf] nflu
v08 -s_ cGtu{t laqmL gePsf] cj:yfdf ljefu /
7]s]bf/n],
-!_ g]kfnsf] ;a} pTkfbg If]qaf6 lgof{t ul/Psf] ;dfg bfFhf]sf]
u'?Tj / u'0fsf] sRrf t]nsf] nflu k|fKt efl/t cf};t lgof{t
d"No /
-@_ c/]ljog vf8L If]qdf pTkflbt ;dfg bfFhf]sf] u'?Tj / u'0fsf]
sRrf t]nsf] ahf/df k|rlnt lgof{t d"No, b'j}df ;a} ;Da4
s'/fx¿ pko'Qm tl/sfn] yk36 u/L cfk;L d~h'/Låf/f
lgwf{/0f u/]sf] d"No .
-#_ pkbkmf -@_ sf] k|of]hgsf] nflu ælgof{t d"NoÆ eGgfn] lhG;Lsf]
¿kdf ;§fk§f jf ljz]if ;x'lnotsf] Joj:yf gu/L glhssf] laqmL sf/f]jf/
-cfD;n]+y ;]N; 6«f~h]Szg_ df c;Da4 kIfaf6 d"No lgwf{/0f s]Gb| -Eofn'Pzg
KjfO06_ df kl/jTo{ ljb]zL d'b|fdf k|fKt v"b d"No ;D´g' k5{ . lgof{t d"Nosf]
x/lx;fa ubf{ d"No lgwf{/0f s]Gb| / g]kfn aflx/sf] Pkm=cf]=aL= lgof{t s]Gb|
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 64
aLrsf] cf];f/k;f/, ;~ro, xf08ln+u, lgof{t ;'ljwfx¿, sldzg, bnfnL b:t'/
tyf cGo s'g} k"jf{wf/, ;]jf jf vr{x¿ cGt/f{li6«o k]6«f]lnod pBf]udf :jtGq
kIfx¿sf] aLrdf k|rlnt b/eGbf a9L gx'g] u/L yk36 ul/g]5 . To:tf]
k"jf{wf/x¿ o; ;D´f}tfsf] s'g} kIf jf ;Da4 kIfsf] k"0f{ jf cfFlzs :jfldTjsf]
ePdf To;sf] b:t'/ -6fl/km_ bkmf ## jf :yflkt l;4fGtdf cfwfl/t x'g]5 .
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f M æd"No lgwf{/0f s]Gb|Æ eGgfn] g]kfnleqsf] To:tf] s]Gb|
;D´g' k5{ hxfF;Ddsf] ;]jf jf ;'ljwfx¿ k]6«f]lnod vr{df ;dfj]z ePsf] 5 .
58-$_ g]kfnL ahf/sf] nflu laqmL ul/g] sRrf t]nsf] d"No pkbkmf -@_
adf]lhd ;DalGwt q}dfl;s cjlwsf] nflu lgwf{/0f ul/Psf] d"No a/fa/ x'g]5 .
-%_ q}dfl;s cjlwdf pTkfbg tyf laqmL ul/Psf] k|fs[lts UofF;sf] d"No
To:tf] k|fs[lts UofF; laqmL ug]{ s/f/ jf s/f/x¿ adf]lhd g]kfn ;/sf/ jf
7]s]bf/n] k|fKt u/]sf] efl/t cf};t v"b d"Nodf lgwf{/0f ul/g]5 . To:tf] k|fs[lts
UofF; laqmL ug{sf] nflu s/f/ ubf{ 7]s]bf/n] To:tf] UofF; k|of]u ul/g] k|of]hg,
To;af6 k|lt:yfkg x'g] OGwgsf] d"No nufot ;a} ;Da4 s'/fx¿sf] ljrf/ u/L
s/f/ ul/g] ;dodf ljBdfg l:ylt cg';f/ cg's'n zt{ aGb]hdf clwstd d"No
k|fKt ug]{ k|oTg ug]{5 .
-^_ 7]s]bf/n] pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ adf]lhd cfk;L d~h'/Låf/f d"No
lgwf{/0f ug'{ kg]{ b]v]df 7]s]bf/n] rfn" q}dfl;s cjlw ;dfKt x'g' cl3 oyfzL3|
ljefunfO{ ;"rgf ug]{5 . d"No lgwf{/0f ug]{ cfwf/sf] nflu tYout hfgsf/L
ljsf; ug]{ ;DaGwdf ljefu / 7]s]bf/ aLr ;/;Nnfx eP kl5 7]s]bf/n] cfufdL
q}dfl;s cjlwsf] sRrf t]nsf] nflu nfu" x'g] d"Nosf] lnlvt k|:tfj ljefudf
k]z ug]{5 . To;kl5 To:tf] d"No pk/ 5nkmn Pj+ d~h'/L ug{ oyf;Dej rfF8f]
To:tf] d"No nfu" x'g] q}dfl;s cjlw z'? gx'Fb} ljefu / 7]s]bf/ e]6\g]5 . o:tf]
cfk;L dGh"/L geP;Ddsf] nflu ljut q}dfl;s cjlwsf] d"No nfu" eO/xg]5 .
t/ ;DalGwt q}dfl;ssf] d"No clGtd ¿kdf d~h'/ ePkl5 ;f]xL cg';f/ pko'Qm
yk36 u/L ldnfOg]5 .
58 bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 65
$%=$%=$%=$%= e'QmfgLe'QmfgLe'QmfgLe'QmfgL M -!_ g]kfnL d'b|fdf ltg{ ;lsg] bkmf $@, 59%# / %$ adf]lhdsf]
e'QmfgL afx]s 7]s]bf/n] o; ;D´f}tfadf]lhd g]kfn ;/sf/nfO{ a'´fpg' kg]{
/sd 8n/df a'´fpg' kg]{5 .
-@_ g]kfn ;/sf/n] o; ;D´f}tf adf]lhd 7]s]bf/nfO{ e'QmfgL lbg'kg]{
;Dk"0f{ /sd g]kfnL d'b|fdf lbg]5 . ;f] /sd 7]s]bf/n] P]gsf] bkmf !% adf]lhd
ljb]zL d'b|fdf kl/jt{g ug{ ;Sg]5 . 60ljb]zL d'b|fdf plNnlvt bfloTjsf] e'QmfgL,
e'QmfgL ul/g] lbgdf g]kfn /fi6« a}+ssf] b/df To:tf bfloTj k"/f ug{ rflxg]
ljb]zL d'b|f vl/b ug{ kof{Kt x'g] u/L ul/g]5 .
-#_ ljb]zL d'b|fsf] ;6xL ug]{ k|of]hgsf] nflu g]kfnL d'b|fsf] ;Gbe{df
ljb]zL d'b|fx¿sf] d"No e'QmfgL u/]sf] lbgdf nfu" x'g] /fi6« a}+ssf] vl/b tyf
laqmL b/df lgwf{/0f ul/g]5 .
$^=$^=$^=$^= n]vfn]vfn]vfn]vf M -!_ 7]s]bf/n] ;a} k]6«f]lnod sfo{x¿ k|ltlaDa x'g] u/L ;Dk"0f{ ljQLo n]vf
/ clen]vx¿ c+u|]hL efiffdf /fVg]5 . To:tf] n]vf / clen]vx¿ 8n/df jf
cfk;L d~h'/L adf]lhd cGo d'b|fdf 7]s]bf/sf] sfof{no sf7df8f}+, g]kfndf
/fVg]5 .
-@_ 7]s]bf/n] jflif{s jf;nft / gfkmf gf]S;fgLsf] ljj/0f o; ;D´f}tf
tyf g]kfnsf] ;DalGwt sfg"g adf]lhd tof/ ug]{5 . 7]s]bf/sf] cfDbfgL, vr{ /
v"b d'gfkmf lgwf{/0f ug]{ n]vfljlw, lgod / rng cGt/f{li6«o k]6«f]lnod pBf]udf
;fdfGotM nfu" x'g] n]vfljlw, lgod / rng cg'¿k g]kfn ;/sf/n] tf]lslbP
adf]lhd x'g]5 .
-#_ 7]s]bf/sf] n]vfx¿ dxfn]vf k/LIfssf] ljefunfO{ dfGo x'g] :jtGq
n]vf k/LIfsaf6 k|dfl0ft u/]sf] x'g' kg]{5 / n]vf k/LIfssf] k|ltj]bg ;lxt
;DalGwt jif{ ;dfKt ePsf] gAa] -()_ lbgleq ljefudf k]z ug]{5 .
59 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . 60 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 66
61-$_ g]kfn ;/sf/nfO{ o; ;D´f}tf adf]lhdsf zt{x¿ 7]s]bf/n]
kfngf u/] gu/]sf] hfFRg] k|of]hgsf] nflu 7]s]bf/sf] o; ;D´f}t;Fu ;DalGwt
s'g} klg jif{sf] vftf / n]vf To:tf] vftf / n]vf;Fu ;DalGwt jif{ ;dfKt
ePsf] 62b'O{ jif{ ;Dd s'g} klg ;dodf lg/LIf0f / n]vfk/LIf0f ug]{ clwsf/ x'g]5
. To:tf] lg/LIf0f jf n]vfk/LIf0f k"/f ePsf] ;f7L -^)_ lbgleq s'g} cfklQ hgs
s'/f eP lnlvt ¿kdf hgfpg' kg]{5 .
63-%_ ljefun] 7]s]bf/sf] o; ;D´f}tf;Fu ;DalGwt vftf / n]vfx¿
lg/LIf0f / n]vf k/LIf0f ug{ cGt/f{li6«o k]6«f]lnod pBf]u ;DaGwL cg'ej ePsf]
:jtGq n]vfkfnx¿sf] kmd{nfO{ lgo'Qm ug{ ;Sg]5 . 7]s]bf/n] To:tf] :jtGq
n]vfkfnx¿sf] kmd{sf] z'Ns / vr{sf] e'QmfgL ug]{5 / To:tf] e'QmfgL k]6«f]lnod
vr{ dflgg]5 .
$&=$&=$&=$&= k]6«f]lnod vr{sf] ljj/0fk]6«f]lnod vr{sf] ljj/0fk]6«f]lnod vr{sf] ljj/0fk]6«f]lnod vr{sf] ljj/0f M -!_ 7]s]bf/n] k|To]s q}dfl;s cjlw ;dfKt ePsf]
tL; -#)_ lbgleq b]xfosf s'/fx¿ v'nfO ljefudf k]6«f]lnod vr{sf] ljj/0f k]z
ug]{5 M–
-s_ ljut q}dfl;s cjlwaf6 cl3 ;f/]sf] pk/ gePsf]
k]6«f]lnod vr{sf] s"n /sd .
-v_ q}dfl;s cjlwdf vr{ u/]sf] / ljefun] tf]lslbPadf]lhd
vr{x¿sf] juL{s/0fdf 5'6\ofOPsf] k]6«f]lnod vr{sf] /sd .
-u_ /sdsf] x/ lx;fa b]vfO{ q}dfl;s cjlwdf pk/ u/]sf]
k]6«f]lnod vr{sf] /sd .
-3_ q}dfl;s cjlwsf] cGTo;Dddf pk/ gePsf] csf]{ q}dfl;s
cjlwdf cl3 ;fl/g] k]6«f]lnod vr{sf] s"n /sd .
61 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 62 bf];|f]] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 63 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 67
-@_ pk/ gePsf] k]6«f]lnod vr{sf] q}dfl;s ljj/0fnfO{ ;dy{g ug{
rflxg] ;a} sfuhftx¿ sfof{nodf sfd ug]{ s'g} ;dodf ljefuLo lg/LIf0fsf]
nflu sf7df8f}+df 7]s]bf/sf] sfof{nodf pknAw x'g kg]{5 .
-#_ k]6«f]lnod vr{sf] ljj/0fn] ;d]6]sf] q}dfl;s cjlw ;dfKt ePsf]
Ps;o aL; -!@)_ lbgleq ljefun] To:tf] ljj/0fdf cfkm"n] a]7Ls ;D ]́sf] s'/f
7]s]bf/nfO{ ;'lrt ug{ ;Sg]5 . To:tf] ;"rgf lnlvt ¿kdf x'g' kg]{5 / To:tf]
;"rgfdf pQm ljj/0fdf 7Ls gb]lvPsf] s'/f / To;sf] sf/0f ;d]t pNn]v x'g'
kg]{5 . To:tf] ;"rgf k|fKt ePkl5 7]s]bf/n] ljefu;Fu ;Dks{ /fvL ;Gtf]ifk"0f{
;dfwfg ug]{5 . plNnlvt cjlwleq ljefun] 7]s]bf/nfO{ To:tf] ;"rgf glbPdf
To:tf] ljj/0f :jLsf/ ul/Psf] dflgg]5 .
-$_ k]6«f]lnod vr{ gdfGg] ljefusf] clwsf/ vr{ ePsf] k|dfl0ft ug{
kof{Kt sfuhft k]z gePsf] vr{ / kl/R5]b–& sf] k]6«f]lnod vr{sf] kl/efiffleq
gk/]sf] vr{;Dddf ;Lldt x'g]5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!)!)!)!)
sd{rf/L / tfnLdsd{rf/L / tfnLdsd{rf/L / tfnLdsd{rf/L / tfnLd
$*=$*=$*=$*= g]kfnLg]kfnLg]kfnLg]kfnLx¿x¿x¿x¿nfO{ sfddf nufpg] /nfO{ sfddf nufpg] /nfO{ sfddf nufpg] /nfO{ sfddf nufpg] / tfnLd lbg] bfloTj tfnLd lbg] bfloTj tfnLd lbg] bfloTj tfnLd lbg] bfloTj M -!_ 7]s]bf/n]
k]6«f]lnod sfo{df ;Dej eP;Dd clwstd xbdf g]kfnL gful/sx¿nfO{ nufpg'
kg]{5 / ;a} txsf] k]6«f]lnod sfo{df clwstd xbdf g]kfnL gful/sx¿sf]
;xeflutf sfod ug{ lzIff / tfnLd sfo{qmd ;~rfng ug'{ kg]{5 . k|To]s
sfo{qmd / ah]6df ;f] ;DaGwdf 7]s]bf/n] ug{ vf]lhPsf] sfd;DaGwL Joj:yfx¿
;dfj]z ePsf] x'g' kg]{5 .
64-@_ cGj]if0f cjlwsf] k|To]s s/f/ jif{ 7]s]bf/n] k]6«f]lnod >f]tsf]
ljsf;;Fu ;DalGwt If]qdf g]kfnL gful/sx¿ -hf] 7]s]bf/sf] sd{rf/L xf]Ogg\_
nfO{ lzIff / tfnLd k|bfg ug{ ljefun] lgb]{z u/]adf]lhd sDtLdf ==========-
================_ 8n/ vr{ ug]{5 . To:tf] /sd sd{rf/L tfnLd, ljåt\j[lQ, uf]i7L /
pks/0f vl/b h:tf sfo{df vr{ ul/g]5g\ .
64 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 68
65-#_ 7]s]bf/n] nfu" ldltaf6 ;f7L -^)_ lbgleq ljefun] lgb]{z
u/]adf]lhd ======== -=====_ 8n/sf] cltl/Qm /sd pkbkmf -@_ adf]lhd pkof]u
ug{sf] nflu pknAw u/fpg]5 .
66-$_ cGj]if0f cjlwsf] ;dflKtkl5 pTkfbg cjlwsf] k|To]s jif{
7]s]bf/n] pTkfbg If]q;Fu ;DalGwt ah]6df lzIff / tfnLdsf] lgldQ tf]lsPsf]
/sd vr{ ug]{5 .
67-%_ 7]s]bf/n] ljefuaf6 sfhdf vl6g] sd{rf/LnfO{ g]kfndf eO/x]sf]
k]6«f]lnod sfo{ cg's"nsf] k]6«f]lnod pBf]u Joj;fosf] If]qdf cg'ej xfl;n ug{
;]jfsfnLg tfnLdsf] Joj:yf ug{ d~h'/ ub{5 . vl6g] sd{rf/Lx¿sf] ;+Vof /
5gf}6 tyf ltgLx¿sf] sfhsf] zt{ ;+o'Qm d~h'/L adf]lhd x'g]5 . o:tf
sd{rf/Lx¿sf] of]Uotf / sfo{ bIftf g]kfnL sfdbf/x¿sf] lgldQ 7]s]bf/sf] :t/
cg'¿ksf] x'g' kg]{5 . sfhdf vl6Psf sd{rf/Lx¿sf] kfl/>lds cfk;df d~h'/
u/]adf]lhd x'g]5 / k]6«f]lnod vr{ dflgg]5 .
$(=$(=$(=$(= ljb]zL gful/snfO{ sfddf nufpg] clwsf/ljb]zL gful/snfO{ sfddf nufpg] clwsf/ljb]zL gful/snfO{ sfddf nufpg] clwsf/ljb]zL gful/snfO{ sfddf nufpg] clwsf/ M -!_ 7]s]bf/ jf lghsf]
s6s]Gbf/n] cfjZos kbx¿ k"lt{ ug{ of]Uo g]kfnL gful/sx¿ kfpg g;s]sf]
xb;Dd of]Uo ljb]zL gful/sx¿nfO{ sfddf nufpg ;Sg]5 . g]kfn ;/sf/n]
ljefusf] l;kmfl/zdf ljb]zL gful/snfO{ sfddf nufpg rflxg] cg'dlt /
;DalGwt ljb]zL gful/s / lghsf] kl/jf/sf] ;b:onfO{ g]kfndf /xg rflxg]
k|j]zf1f -le;f_ k|bfg ug]{5 .
-@_ k]6«f]lnod sfo{df ;+nUg s'g} ljb]zL gful/s jf lghsf] kl/jf/sf
;b:on] b]zsf] lxtsf] lj?4 s'g} sfd u/]df ljefun] To:tf] JolQmnfO{ b]z 5f8\g
nufpg 7]s]bf/nfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
%)=%)=%)=%)= sfddf nufOPsf] k|ltj]bgsfddf nufOPsf] k|ltj]bgsfddf nufOPsf] k|ltj]bgsfddf nufOPsf] k|ltj]bg M 7]s]bf/n] k|To]s q}dfl;s cjlw ;dfKt ePsf] kGw
-!%_ lbgleq cfkm"n] / s'g} ;dofjlwsf] nflu o; ;D´f}tfadf]lhd g]kfndf sfo{/t
65 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . 66 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . 67 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 69
cfˆgf] k|To]s s6s]Gbf/n] sfddf nufPsf ;a} JolQmx¿sf] /fli6«otf, lgo'lQmstf{,
kb, kfl/>lds tyf cGo ;'ljwfaf/] ljefunfO{ ;"rgf lbg]5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!!!!!!!!
dfn;fdfg tyf ;]jfdfn;fdfg tyf ;]jfdfn;fdfg tyf ;]jfdfn;fdfg tyf ;]jfx¿x¿x¿x¿sf] vl/bsf] vl/bsf] vl/bsf] vl/b
%!=%!=%!=%!= dfn;fdfg / ;]jfdfn;fdfg / ;]jfdfn;fdfg / ;]jfdfn;fdfg / ;]jfx¿x¿x¿x¿sf] vl/bsf] vl/bsf] vl/bsf] vl/b M -!_ g]kfnL dfn;fdfg / ;]jfx¿
cfoftLt ljb]zL dfn;fdfg / ;]jfx¿sf] t'ngfdf u'0f, kl/df0f, d"No tyf
k|flKtdf k|lt:kwf{Tds ePdf 7]s]bf/n] g]kfnL dfn;fdfg / ;]jfx¿ vl/b ug]{5 .
-@_ g]kfnL dfn;fdfg / ;]jfx¿ cfoftLt ljb]zL dfn;fdfg /
;]jfx¿sf] t'ngfdf k|lt:kwf{Tds gePdf 7]s]bf/n] ljefusf] :jLs[lt lnO{
k]6«f]lnod sfo{ ;~rfngsf] nflu cfjZos kg]{ ;a} dfn;fdfg / ;]jfx¿ cfoft
ug{ kfpg]5 .
%@=%@=%@=%@= s6s]Gbf/s6s]Gbf/s6s]Gbf/s6s]Gbf/x¿x¿x¿x¿ M -!_ 7]s]bf/n] s6s]Gbf/ lgo'Qm ubf{ k|To]s s6s]Gbf/df cfjZos
Jofj;flos bIftf / ;'lDkg] sfd ug]{ cg'ej 5 eGg] s'/f lglZrt ug'{ kg]{5 .
-@_ 7]s]bf/n] s6s]Gbf/ lgo'Qm u/]sf] ldltn] tL; -#)_ lbgleq k|To]s
s6s]Gbf/sf] gfd / 7]ufgf tyf To;sf] clws[t k|ltlglwsf] kl/ro;DaGwL
hfgsf/L / s/f/sf] k|ltlnlk ljefunfO{ lbg]5 . 7]s]bf/n] k|To]s s6s]Gbf/n]
u/]sf] sfdsf] ljj/0f bkmf @* cGtu{tsf] cfˆgf] k|ltj]bgdf ;dfj]z ug]{5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!@!@!@!@
hUufsf] pkof]u / ;/sf/L ;xof]uhUufsf] pkof]u / ;/sf/L ;xof]uhUufsf] pkof]u / ;/sf/L ;xof]uhUufsf] pkof]u / ;/sf/L ;xof]u
%#=%#=%#=%#= hUufsf] pkof]uhUufsf] pkof]uhUufsf] pkof]uhUufsf] pkof]u M -!_ P]gsf] bkmf ( sf] pkbkmf -!_ adf]lhd k]6«f]lnod
sfo{sf] nflu lgif]lwt If]qafx]s k]6«f]lnod sfo{sf] nflu 7]s]bf/nfO{ rflxg] hlt
;fj{hlgs hUuf g]kfn ;/sf/n] lgwf{/0f u/]sf] dgfl;a e"axfndf 7]s]bf/n]
k|of]u ug{ kfpg] u/L g]kfn ;/sf/n] pknAw u/fpg]5 . To:tf] hUufdf
k]6«f]lnod sfo{sf] nflu grflxg] ePkl5 g]kfn ;/sf/nfO{ lkmtf{ ul/g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 70
-@_ k]6«f]lnod sfo{sf] nflu rflxg] hUuf JolQmut hUuf eP 7]s]bf/n]
plrt d'cfAhf lbO{ jf hUuf wgLx¿;Fu ;f] }́ axfn ;D´f}tf u/L jf ljefun]
tf]s]sf] zt{ adf]lhd g]kfn ;/sf/sf] gfddf vl/b u/L pkof]u ug{ ;Sg]5 .
To:tf] lsl;dn] hUuf pkef]u ug{ ;Dej jf Jofjxfl/s gePdf g]kfn ;/sf/n]
k|rlnt sfg"gadf]lhd To:tf] hUuf :yfoL jf c:yfoL tj/n] 7]s]bf/sf] vr{df
cfˆgf] gfddf k|fKt u/L o; ;D´f}tf adf]lhd k]6«f]lnod sfo{df k|of]u ug{sf]
nflu pknAw u/fpg]5 .
%$=%$=%$=%$= ;/sf/L ;xof]u;/sf/L ;xof]u;/sf/L ;xof]u;/sf/L ;xof]u M -!_ o; ;D´f}tfadf]lhd k]6«f]lnod sfo{ ug{nfO{ cfjZos
;/sf/L cg'dlt, btf{, Ohfht, k|j]zf1f / cGo ;xdlt tyf clwsf/ k|fKt ug]{
sfddf ljefun] 7]s]bf/ / lghsf] s6s]Gbf/nfO{ ;xof]u ug]{5 .
-@_ 7]s]bf/nfO{ ;xof]u ug{ ljefun] b'O{hgf -jf 7]s]bf/sf] cg'/f]wdf
b'O{hgf eGbf a9L_ k|ltlglw :yfoL¿kn] v6fpg] 5 . tL k|ltlglwx¿sf] lgldQ
nfUg] dgfl;a vr{ ljefu / 7]s]bf/n] 5nkmn u/L lgwf{/0f u/]adf]lhd 7]s]bf/n]
Joxf]g]{5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!#!#!#!#
cfGtl/s dfusf] cfk"lt{cfGtl/s dfusf] cfk"lt{cfGtl/s dfusf] cfk"lt{cfGtl/s dfusf] cfk"lt{
%%=%%=%%=%%= cfGtl/s dfu cfk"lt{ ug]{ bfloTjcfGtl/s dfu cfk"lt{ ug]{ bfloTjcfGtl/s dfu cfk"lt{ ug]{ bfloTjcfGtl/s dfu cfk"lt{ ug]{ bfloTj M bkmf #^-@_ sf] Joj:yfsf] cwLgdf /xL /
7]s]bf/nfO{ sDtLdf b'O{ -@_ q}dfl;s cjlwsf] clu|d ;"rgf lbO{ g]kfn clw/fHosf]
cfGtl/s dfu k"/f ug{ 7]s]bf/sf] efusf] k]6«f]lnodsf] s]xL v08 3/fo;L vktsf]
nflu laqmL ug{ 7]s]bf/nfO{ cfb]z lbg] clwsf/ ljefunfO{ x'g]5 .
%^=%^=%^=%^= cfGtl/s dfudf 7]s]bf/sf] lx:;fcfGtl/s dfudf 7]s]bf/sf] lx:;fcfGtl/s dfudf 7]s]bf/sf] lx:;fcfGtl/s dfudf 7]s]bf/sf] lx:;f M cfGtl/s dfu k"/f ug{sf] lgldQ 7]s]bf/n]
g]kfn ;/sf/nfO{ a]Rg' kg]{ 7]s]bf/sf] efusf] k]6«f]lnodsf] clwstd kl/df0f g]kfn
;/sf/n] g]kfndf pTkflbt k]6«f]lnoddWo]af6 kfpg] cfˆgf] efusf] k]6«f]lnodaf6 k"/f
ug{ g;s]sf] kl/df0fnfO{ 7]s]bf/sf] efusf] k]6«f]lnodsf] kl/df0fn] u'0fg u/L g]kfndf
k]6«f]lnod pTkfbg ug]{ ;a} 7]s]bf/x¿sf] efusf] k]6«f]lnodsf] kl/df0fn] efu u/L
cfPsf] kl/df0feGbf a9L x'g] 5}g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 71
%&=%&=%&=%&= d"NofÍgd"NofÍgd"NofÍgd"NofÍg / e'QmfgL / e'QmfgL / e'QmfgL / e'QmfgL M 7]s]bf/n] 3/fo;L vkt k"lt{ ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ cfˆgf]
efusf] k]6«f]lnodsf] s]xL v08 laqmL u/]df To:tf] k]6«f]lnodsf] d"NofÍg Pj+ e'QmfgL
;DaGwdf kl/R5]b ( sf] Joj:yfx¿ nfu" x'g]5g\ .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!!!!$$$$
PsLs/0f PsLs/0f PsLs/0f PsLs/0f ----o"lg6fOh]zg_o"lg6fOh]zg_o"lg6fOh]zg_o"lg6fOh]zg_
%*=%*=%*=%*= clgjfo{ PsLs/0fclgjfo{ PsLs/0fclgjfo{ PsLs/0fclgjfo{ PsLs/0f M s/f/ If]qleqsf] :yn csf]{ k]6«f]lnod ;D´f}tf cGtu{tsf]
If]q;Dd km}lnPsf] ePdf jf s/f/ If]qleqsf] :ynsf] ljsf; / pTkfbg s/f/
If]qleqs} csf]{ k]6«f]lnod ;D´f}tf cGtu{tsf] If]q;Dd km}lnPsf] :yn;+u jf csf]{
k]6«f]lnod ;D´f}tf cGtu{tsf] If]qleqsf] :yn;Fu ghf]8];Dd s/f/ If]qleqsf] :yn
Jofkfl/s gx'g] ePdf ljefun] To:tf] :ynx¿sf] ljsf; / pTkfbg ;+o'Qm ¿kn] ug{
cfb]z lbg ;Sg]5 .
%(=%(=%(=%(= ;+o'Qm ;~rfng sfo{qmd;+o'Qm ;~rfng sfo{qmd;+o'Qm ;~rfng sfo{qmd;+o'Qm ;~rfng sfo{qmd M ljefun] :ynx¿sf] PsLs/0f ug{ cfb]z lbPdf
7]s]bf/n] :ynx¿sf] ljsf;sf] nflu ;+o'Qm ;~rfng sfo{qmd t}of/ ug{ cGo
7]s]bf/x¿;Fu ldNg]5 / To:tf] sfo{qmd :jLs[ltsf] nflu tbf?stfsf ;fy ljefudf
k]z ug]{5 . To:tf] sfo{qmd tbf?stfsf ;fy k]z gu/]df jf ljefunfO{ dfGo gePdf
:ynx¿sf] ;dIf ljsf; xfl;n ug{ ljefun] ;DalGwt 7]s]bf/x¿sf] vr{df ;+o'Qm
;~rfng sfo{qmd t}of/ ug]{ jf u/fpg ;Sg]5 .
^)=^)=^)=^)= ;+o'Qm ;~rfng sfo{qmd cGtu{t sfd ug]{ bfloTj;+o'Qm ;~rfng sfo{qmd cGtu{t sfd ug]{ bfloTj;+o'Qm ;~rfng sfo{qmd cGtu{t sfd ug]{ bfloTj;+o'Qm ;~rfng sfo{qmd cGtu{t sfd ug]{ bfloTj M ljefun] bkmf %(
cGtu{t ;+o'Qm ;~rfng sfo{qmd :jLsf/ u/]sf] jf nfu" u/]sf] ;"rgf 7]s]bf/nfO{
lbPsf] Ps ;o c;L -!*)_ lbgleq 7]s]bf/n] To:tf] ;+o'Qm ;~rfng sfo{qmd
cGtu{t sfd ug'{ kg]{5 . 687]s]bf/n] s'g} klg ;dodf :yn;lxtsf] If]q kl/Tofu ug{
kfpg]5 / bkmf ( sf] Go"gtd If]q aGb]h nfu" x'g]5}g . To:tf] ;a} kl/Tofu bkmf ^
adf]lhdsf] clgjfo{ kl/Tofudf ;dfj]z ul/g]5 .
68 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 72
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b ––––!%!%!%!%
;+o';+o';+o';+o'Qm k'g/fjnf]sg ;ldltQm k'g/fjnf]sg ;ldltQm k'g/fjnf]sg ;ldltQm k'g/fjnf]sg ;ldlt
^!=^!=^!=^!= ;+o'Qm k'g/fjnf]sg ;ldlt v8f ug]{;+o'Qm k'g/fjnf]sg ;ldlt v8f ug]{;+o'Qm k'g/fjnf]sg ;ldlt v8f ug]{;+o'Qm k'g/fjnf]sg ;ldlt v8f ug]{ M nfu" ldltn] tLg -#_ dlxgfleq
ljefun] lgo'Qm u/]sf] tLg -#_ hgf / 7]s]bf/n] lgo'Qm u/]sf] tLg -#_ hgf ;d]t 5
-^_ hgf ;b:ox¿ ePsf] Pp6f ;+o'Qm k'g/fjnf]sg ;ldlt v8f ul/g]5 . k|To]s
kIfsf] yk k|ltlglwx¿n] ko{j]Ifs jf j}slNks ;b:osf] ¿kdf ;+o'Qm k'g/fjnf]sg
;ldltsf] a}7sx¿df efu lng ;Sg]5g\ .
^@=^@=^@=^@= ;+o'Qm k'g/fjnf]sg ;ldltsf] a}7s;+o'Qm k'g/fjnf]sg ;ldltsf] a}7s;+o'Qm k'g/fjnf]sg ;ldltsf] a}7s;+o'Qm k'g/fjnf]sg ;ldltsf] a}7s M -!_ ;+o'Qm k'g/fjnf]sg ;ldltsf]
;fwf/0f a}7s 69klxnf] k6s pQm ;ldltsf] :yfkgf ePsf] Ps -!_ dlxgfleq
a:g]5 / To;kl5 k|To]s tLg -#_ dlxgfdf lgoldt ¿kn] cfk;df d~h'/ u/]sf]
lbgdf jf To;/L d~h'/ gePsf]df ljefun] tf]lslbPsf] lbgdf sf7df8f}+df a:g]5
/ ;+o'Qm k'g/fjnf]sg ;ldltn] b]xfosf s'/fx¿sf] k'g/fjnf]sg ug]{5 M
-s_ g]kfn ;/sf/df k]z ug'{kg]{ ;a} sfo{qmd ah]6, q}dfl;s
k|ltj]bg, jflif{s k|ltj]bg / cGo k|ltj]bg tyf k|:tfjx¿ .
-v_ 7]s]bf/sf] sfdsf] k|ult .
-u_ bkmf $& cGtu{tsf] 7]s]bf/sf] k]6«f]lnod vr{sf] ljj/0f .
-3_ s6s]Gbf/l;tsf] s/f/sf zt{x¿ / s6s]Gbf/sf] sfdsf]
;Dkfbg .
-ª_ k]6«f]lnod sfo{df p7]sf ;d:ofx¿ .
-r_ s'g} Ps kIfn] cg'/f]w u/]sf] cltl/Qm ljifox¿ .
-@_ k]6«f]lnod sfo{df pTkGg s'g} 7"nf] s'/f jf ;d:ofsf] k'g/fjnf]sg
ug]{ k|of]hgsf] nflu / pko'Qm sbd p7fpg] k|:tfj ug{sf] nflu s'g} Ps kIfn]
lbPsf] dgfl;a ;"rgfdf ;+o'Qm k'g/fjnf]sg ;ldltsf] ljz]if a}7s af]nfpg
;lsg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 73
-#_ ;+o'Qm k'g/fjnf]sg ;ldltsf] l;kmfl/z Pj+ /fox¿ hfgsf/L Pj+
pko'Qm sf/jfOsf nflu ljefudf k7fOg]5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!^!^!^!^
lx:;]bf/L / x:tfGt/0flx:;]bf/L / x:tfGt/0flx:;]bf/L / x:tfGt/0flx:;]bf/L / x:tfGt/0f
^#=^#=^#=^#= lx:;]bf/Llx:;]bf/Llx:;]bf/Llx:;]bf/L M PseGbf a9L JolQm ;+o'Qm ¿kdf 7]s]bf/ ePdf k|To]s JolQm o;
;D´f}tfsf] Joj:yf k|lt JolQmut / ;+o'Qm¿kn] cfj4 x'g]5 . ;+o'Qm ¿kdf 7]s]bf/
ePsf JolQmx¿sf] cfk;L ;DaGw af/]sf] jf k]6«f]lnod sfo{sf] nflu s'g} JolQmnfO{
;~rfngsf] ¿kdf tf]lsPsf] af/]sf] ;D´f}tfsf] k|ltlnlk t'?Gt ljefudf k7fpg]5 .
^$=^$=^$=^$= clwsf/ tyf pQ/bfloTjsf] x:tfGt/0fclwsf/ tyf pQ/bfloTjsf] x:tfGt/0fclwsf/ tyf pQ/bfloTjsf] x:tfGt/0fclwsf/ tyf pQ/bfloTjsf] x:tfGt/0f M -!_ g]kfn ;/sf/sf] k"j{ :jLs[lt
lagf 7]s]bf/n] o; k]6«f]lnod ;D´f}tf cGtu{t k|fKt clwsf/ tyf
pQ/bfloTjx¿dWo] s]xL jf ;a} c¿ s;}nfO{ x:tfGt/0f ug{ x'Fb}g .
-@_ 7]s]bf/n] o; ;D´f}tf cGtu{t cfkm"nfO{ k|fKt s]xL jf ;a} clwsf/
tyf pQ/bfloTj c¿ s;}nfO{ x:tfGt/0f ug{ rfx]df clwsf/ u|x0f ug]{ JolQm -
6«fG;km/L_ sf] of]Uotfsf] k|df0f;lxt g]kfn ;/sf/sf] :jLs[ltsf] nflu ljefudf
lgj]bg lbg' kg]{5 . To:tf] lgj]bg k|fKt ePsf] ldltn] ;f7L -^)_ lbgleq
ljefun] clwsf/ u|x0f ug]{ JolQmsf] of]Uotfsf] k'g/fjnf]sg u/L :jLs[lt lbg]5
jf c:jLs[ltsf] sf/0f hgfpg]5 .
-#_ g]kfn ;/sf/n] tf]lslbPsf] 9fFrfdf kIfx¿n] ;D´f}tf gu/];Dd
clwsf/ x:tfGt/0f u/]sf] s'/f nfu" x'g]5}g .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!&!&!&!&
:ylut / /2:ylut / /2:ylut / /2:ylut / /2
^%=^%=^%=^%= :ylut cfb]z lbg] clwsf/:ylut cfb]z lbg] clwsf/:ylut cfb]z lbg] clwsf/:ylut cfb]z lbg] clwsf/ M 7]s]bf/n] o; ;D´f}tfsf] ljkl/t s'g} sfd u/]df
To:tf] sfd ;'wfg{ ljefun] tL; -#)_ lbgsf] ;do lb+bf klg g;'wf/]sf] cj:yfdf jf
dflg;, wg ;DklQ jf jftfj/0fnfO{ tTsfn uDeL/ vt/f pTkGg x'g ;Sg] cj:yfdf
To;/L ljkl/t u/]sf] sfd g;'wf/];Dd jf To:tf] cj:yf ljBdfg /x'~h]n;Dd ;a} jf
69 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 74
s]xL k]6«f]lnod sfo{ c:yfoL ¿kn] :ylut ug{ jf cGo cfjZos / dgfl;a Joj:yf
ug{ ljefun] 7]s]bf/nfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
^^=^^=^^=^^= /2 ug]{ clwsf//2 ug]{ clwsf//2 ug]{ clwsf//2 ug]{ clwsf/ M -!_ b]xfosf] cj:yfdf g]kfn ;/sf/n] 7]s]bf/nfO{ lnlvt
;"rgf lbO{ of] ;D´f}tf /2 ug{ ;Sg]5 M
70-s_ 7]s]bf/n] P]g, lgod jf o; ;D´f}tfsf] s'g} Joj:yf jf
ljefun] lbPsf] cfb]z jf lgb]{zg kfngf gu/]df / ljefun]
cfb]z lbPsf] -#)_ lbgleq jf ljefun] tf]lslbPsf] ;f] eGbf
a9L ;doleq lbOPsf] cfb]z adf]lhdsf] bfloTj k"/f ug{
g;s]df jf,
-v_ 7]s]bf/ bfdf;fxLdf k/]df, 6f6 kN6]df jf lnlSj8];gdf uPdf
.
71-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;"rgf k|fKt u/]sf] tL; -#)_ lbgleq
7]s]bf/n] ;D´f}tf /2 ug]{ ljifo bkmf ^* cGtu{t dWo:ytfsf] nflu k7fpg
;Sg]5 / tT;DaGwL ;"rgf ljefunfO{ lbg]5 . 7]s]bf/n] plNnlvt ;doleq pQm
ljifo dWo:y ;dIf nfg g;s]df pQm -#)_ lbg gf3]kl5 of] ;D´f}tf /2
x'g]5 .
72-@s_ pTkfbg cg'dlt k|bfg ePkl5 ljefu / 7]s]bf/ b'j}sf] ljrf/df
k|fljlws jf cfly{s sf/0fn] ubf{ k]6«f]lnod sfo{ rfn" /fVg plrt gePdf
7]s]bf/n] ljefunfO{ lnlvt ;"rgf lbO{ ;D´f}tf /2 ug{ ;Sg]5 . To:tf] ;"rgf
;D´f}tf /2 x'g] lbgeGbf sDtLdf ========= lbg cufj} ljefunfO{ lbg' kg]{5 .
-#_ of] ;D´f}tf /2 ePsf] sf/0fn] dfq /2 x'g'eGbf cl3 k"/f ug'{ kg]{
cfˆgf] bfloTjx¿af6 7]s]bf/ d'Qm x'g] 5}g .
-$_ pTkfbg cg'dlt k|bfg ul/Pkl5 of] ;D´f}tf /2 ePdf g]kfn
;/sf/n] k]6«f]lnod sfo{ ug]{ clwsf/ cGo JolQmnfO{ gtf]s];Dd jf k]6«f]lnod
70 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 71 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 72 bf];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 75
sfo{sf] lgoGq0f cfkm}+n] glnP;Dd ljefun] ;D´f}tf /2 x'g] lbgnfO{ k/ ;fg{
;Sg]5 / g]kfn ;/sf/sf] vr{df 7]s]bf/nfO{ dgfl;a cjlw;Dd g]kfn ;/sf/sf]
tkm{af6 k]6«f]lnod sfo{ rfn" /fVg nufpg ;Sg]5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!*!*!*!*
ljjfbsf] ;dfwfgljjfbsf] ;dfwfgljjfbsf] ;dfwfgljjfbsf] ;dfwfg
^&=^&=^&=^&= ;/;Nnfx;/;Nnfx;/;Nnfx;/;Nnfx M o; ;D´f}tf cGtu{t pTkGg ePsf] s'g} klg ;d:of cfk;L
;d´bf/Laf6 ;dfwfg ug{sf] nflu x/;Dej k|oTg ug{ g]kfn ;/sf/ / 7]s]bf/
d~h'/ ub{5g\ .
^*=^*=^*=^*= dWo:ytfdWo:ytfdWo:ytfdWo:ytf M-!_ o; ;D´f}tfsf] ;DaGwdf jf To;sf] pNn+3g, JofVof jf
To;nfO{ /2 ug]{ ;DaGwdf g]kfn ;/sf/ / 7]s]bf/ aLrdf pTkGg ePsf] /
cfk;L ;d´bf/Laf6 ;dfwfg ug{ g;s]sf] s'g} jfbljjfb }́–´u8f jf bfjL
o; bkmfsf] Joj:yf cg';f/ dWo:ytfsf] nflu k]z ug{ kIfx¿ d~h'/ ub{5g\ .
-@_ dWo:yx¿sf] ;+Vof tLg x'g]5 . g]kfn ;/sf/ / 7]s]bf/ k|To]sn]
cfˆgf] Ps Ps hgf dWo:y lgo'Qm ug]{5g\ / To:tf] ug{ csf]{ kIfnfO{ ;Nnfx
lbg]5 / oL b'O{ dWo:yx¿n] t];|f] dWo:ysf] lgo'lQm ug]{5g\ . dWo:ysf] lgo'Qm
ug{sf] nflu lnlvt ;"rgf kfPsf] tL; -#)_ lbgleq s'g} kIfn] dWo:ysf]
lgo'lQm gu/]df / kIfx¿n] cGoyf ug{ d~h'/ gu/]df s'g} Ps kIfsf] cg'/f]wdf
x]u l:yt cGt/f{li6«o cbfntsf] cWoIfn] To:tf] dWo:ysf] lgo'lQm ug]{5 . bf];|f]
dWo:ysf] lgo'lQm ePsf] tL; -#)_ lbgleq pko'{Qmadf]lhd lgo'Qm ePsf] klxnf]
b'O{ dWo:yx¿sf] aLrdf t];|f] dWo:y lgo'lQm ug]{ ;DaGwdf dt}So x'g g;s]df
/ kIfx¿n] cGoyf ug{ d~h'/ gu/]df s'g} Ps kIfsf] cg'/f]wdf t];|f] dWo:ysf]
lgo'lQm x]u l:yt cGt/f{li6«o cbfntsf] cWoIfaf6 x'g]5 . s'g} dWo:yn] sfd
gu/]df jf sfd ug{ c;dy{ ePdf ;f] dWo:y h;/L lgo'lQm ul/Psf] lyof], ToxL
lsl;dn] To;sf] ;§fdf csf]{ dWo:y lgo'Qm ul/g]5 .
-#_ cfk;df cGoyf d~h'/ ul/Pdf afx]s dWo:ytfsf] :yfg sf7df8f}+,
g]kfn x'g]5 .
-$_ dWo:ytf;DaGwL sf/jfxLdf k|of]u ul/g] efiff c+u|]hL x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 76
-%_ dWo:ytfsf] lg0f{o clGtd x'g]5 / b'j} kIfnfO{ dfGo x'g]5 .
-^_ o; bkmfdf Joj:yf ul/Psf] s'/fdf afx]s cGo s'/fdf cgl;6«n -
o'gfO{6]8 g]zG; sldzg cg OG6/g]zgn 6«]8n_ jf OlS;8 -OG6/g]zgn ;]G6/
km/ ;]6nd]06 ckm OGe]:6d]06 l8:k'6_ sf] k|rlnt dWo:ytf;DaGwL lgodx¿
adf]lhd dWo:ytf ;~rfng ul/g]5 .
-&_ dWo:ytf ePsf] cj:yfdf klg 7]s]bf/n] o; ;D´f}tf adf]lhd
ug'{kg]{ sfd rfn" /fVg]5 / dWo:ytfsf] sf/0fn] k]6«f]lnodsf] afF8kmfF8 / s'g}
kIfn] ltg'{ kg]{ /sdsf] e'QmfgL :ylut ul/g]5}g .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!(!(!(!(
ljljwljljwljljwljljw
^(=^(=^(=^(= nfu" x'g] sfg"gnfu" x'g] sfg"gnfu" x'g] sfg"gnfu" x'g] sfg"g M o; ;D´f}tfsf] ;DaGwdf g]kfnsf] sfg"g nfu" x'g]5 .
73&)&)&)&) cfwf/e"t Joj:yfsf] dof{bfcfwf/e"t Joj:yfsf] dof{bfcfwf/e"t Joj:yfsf] dof{bfcfwf/e"t Joj:yfsf] dof{bf M -!_ o; ;D´f}tfsf] cjlwe/ o; ;D´f}tf
cGtu{tsf] 7]s]bf/sf] clwsf/ tyf bfloTjx¿df PstkmL{ ¿kn] kl/jt{g gul/g]
s'/f g]kfn ;/sf/n] lgZro ug]{5 .
-@_ 7]s]bf/n] o; ;D´f}tfsf] k|fjwfg, ;+zf]wg jf ;f] ;DaGwdf
ljefu;Fu ePsf] n]vfk9L ljefun] k"j{lnlvt :jLs[lt glbP;Dd / To:tf]
k|fjwfg, ;+zf]wg jf n]vfk9L k|fKt ug]{ JolQmn] tL s'/fx¿ ljefunfO{ dfGo x'g]
9fFrf / tl/sfdf uf]Ko /fVg sa"n gu/];Dd of] ;D´f}tf /2 ePkl5 klg s'g}
klg JolQm -7]s]bf/;Fu ;Da4 sDkgL;d]t_ nfO{ k|s6 ug{ x'Fb}g .
74&)s=&)s=&)s=&)s=;xof]u;xof]u;xof]u;xof]u M k]6«f]lnod sfo{sf] plrt sfof{Gjog tyf ;'kl/j]If0fsf] nflu P]g, lgod /
o; ;D´f}tf adf]lhd ;xdlt, :jLs[lt tyf ;"rgf lbg'kg]{ Pj+ lglZrt pkfox¿
tf]lsg' kg]{ cfjZostf k5{ . To:tf] ;xdlt, :jLs[lt tyf ;"rgfx¿ lbg Pj+ To:tf]
pkfo ug{df l9nfO{ x'g uPdf k]6«f]lnod sfo{sf] zL3|t/ sfof{Gjog tyf ;'kl/j]If0fdf
afwf k'Ug ;Sg]5 . ctM ljefu / 7]s]bf/n] s'g} klg dfu ul/Psf] ;xdlt, :jLs[lt
73 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . 74 klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 77
tyf ;"rgfx¿ zL3|t/ ¿kdf lbg d~h'/ ug]{5g\ / To:tf] s'/f cTofjZos sf/0f
ePsf] cj:yfdf dfq /f]lsg]5 / k]6«f]lnod sfo{sf] plrt sfof{Gjog Pj+
;'kl/j]If0fsf] nflu ljefun] cfjZos 7fg]sf pkfox¿ dfq tf]Sg]5 .
&!=&!=&!=&!= sfa"sfa"sfa"sfa"aflx/sf] kl/l:ylt aflx/sf] kl/l:ylt aflx/sf] kl/l:ylt aflx/sf] kl/l:ylt ----kmf];{ d]h/_kmf];{ d]h/_kmf];{ d]h/_kmf];{ d]h/_ M o; ;D´f}tfsf] k|of]hgsf] nflu
sfa"aflx/sf] kl/l:ylt eGgfn] ;fdfGotM /f]syfd jf lgoGq0f ug{ g;lsg] s'g}
36gf, eF"Orfnf], cfFwLj]/L, af9L, r6Øfª jf cGo k|lts"n df};dLo kl/l:ylt, n8fOF,
/f]sfj6 -Odjfuf]{_, gfsfaGbL, x'nbËf jf ;fj{hlgs czflGt, cftÍjfbL sfo{x¿ jf
b}jL k|sf]k ;d]tnfO{ hgfpF5, t/ 7]s]bf/, lghsf] s6\s]Gbf/ jf sfdbf/sf]
nfk/jfxLn] ubf{ jf k]6«f]lnod pBf]usf] plrt k|lqmof gckgfpgfn] pTkGg ePsf]
l:yltnfO{ hgfpFg] 5}g .
&@=&@=&@=&@= sfa"sfa"sfa"sfa"aflx/sf] kl/l:yltsf] c;/aflx/sf] kl/l:yltsf] c;/aflx/sf] kl/l:yltsf] c;/aflx/sf] kl/l:yltsf] c;/ M -!_ c;/ kg]{ kIfn] o; k]6«f]lnod
;D´f}tfsf] zt{ aGb]h kfngf ug{ k"j{ ;ts{tf / xf]l;of/Lk"j{s pko'Qm a}slNks
pkfo ckgfpFbf klg sfa"aflx/sf] kl/l:ylt ;[hgf eO{ s'g} kIfn] o; k]6«f]lnod
;D´f}tfsf] s'g} zt{ aGb]h kfngf ug{ c;kmn ePdf o; ;D´f}tfsf] pNn+3g
ePsf] dflgg] 5}g .
-@_ c;/ kg]{ kIfn] o; ;D´f}tfsf] zt{ aGb]h k"/f ug{df kg{ cfPsf]
c;dy{tf l9nf gul/sg x6fpg x/;Dej plrt pkfo ckgfpg] 5 .
-#_ c;/ kg]{ kIfn] sfa" aflx/sf] kl/l:ylt k/]sf] s'/fsf] ;"rgf /
;fdfGo kl/l:ylt sfod ePsf] s'/fsf] ;"rgf ;s];Dd rfF8f] csf]{ kIfnfO{
lbg]5 .
-$_ sfa"aflx/sf] kl/l:yltsf] c;/nfO{ Go"g ug{ b'j} kIfn] plrt pkfo
ckgfpg] 5g\ .
-%_ sfa"aflx/sf] kl/l:yltn] ubf{ k]6«f]lnod sfo{ :ylut jf l9nfO{ ePdf
To;/L :ylut jf l9nfO{ ePsf] cjlw a/fa/ o; k]6«f]lnod ;D´f}tfsf] Dofb
a9fOg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 78
&#=&#=&#=&#= arfj6 arfj6 arfj6 arfj6 ----OG8]dlg6L_OG8]dlg6L_OG8]dlg6L_OG8]dlg6L_ M 7]s]bf/n] cfkm"n] jf c¿ s;}af6 ;~rfng ul/Psf]
k]6«f]lnod sfo{ jf To;sf] hl/ofaf6 pTkGg x'g uPsf] ;a} bfjL, gf]S;fgL tyf
Ifltaf6 g]kfn ;/sf/nfO{ arfp, k|lt/Iff tyf gf]S;fgL gkg]{ ug]{5 . t/ ;/sf/L
sd{rf/Lsf] nfk/jfxL jf To;sf] hl/ofaf6 ePsf] s'g} gf]S;fgL, bfjL, Iflt jf
rf]6k6ssf] nflu 7]s]bf/ g]kfn ;/sf/k|lt lhDd]jf/ x'g]5}g .
75&$=&$=&$=&$= ;"rgf;"rgf;"rgf;"rgfx¿x¿x¿x¿ M o; k]6«f]lnod ;D´f}tf cGtu{t Ps kIfn] csf]{ kIfnfO{ lbg'kg]{ ;a}
;"rgfx¿ lnlvt ¿kdf x'g' kg]{5 . To:tf] ;"rgf k"j{ z'Ns Joxf]l/Psf] xjfO{ 8fFs jf
k"j{z'Ns Joxf]l/Psf] xjfO{ 8fFsåf/f ;dy{g ul/g] 6]n]S;åf/f jf km]l;dfOnåf/f jf
xftxft} lgDg lnlvt 7]ufgfdf jf s'g} kIfn] csf]{ kIfnfO{ ;Flrt u/L km]/]sf] 7]ufgfdf
k7fpg' kg]{5 . To:tf] ;"rgfx¿ k|fKt ePkl5 k7fOPsf] dflgg]5 .
-s_ g]kfn ;/sf/
kl/of]hgf k|d'v
k]6«f]lnod cGj]if0f kl/of]hgf
n}grf}/, sf7df8f}+
g]kfn .
6]n]S; @#@)
6]lnˆofS; (&&–!–$!!&*#
-v_ 7]s]bf/
6]n]S;
6]lnˆofS;
&%=&%=&%=&%= sfof{nosfof{nosfof{nosfof{no M nfu" ldltn] gAa] -()_ lbgleq 7]s]bf/n] sf7df8f}+df sfof{no :yfkgf
ug]{5 / o; ;D´f}tfsf] cjlwe/ ;f] sfof{no sfod /fVg]5 .
75 bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 79
&^=&^=&^=&^= JofVofJofVofJofVofJofVof M o; ;D´f}tfdf lzif{sx¿ l;km{ ;+s]t ug]{ k|of]hgsf] nflu dfq x'g\ /
ltgn] o;sf] JofVofdf s'g} c;/ kfg]{ 5}g .
76&&=&&=&&=&&= ;D´f}tfsf] ;Dk"0f{tf;D´f}tfsf] ;Dk"0f{tf;D´f}tfsf] ;Dk"0f{tf;D´f}tfsf] ;Dk"0f{tf M b'j} kIfsf] ;Dk"0f{ ;d´bf/L o; ;D´f}tfdf cfa4
ePsf 5g\ / b'j} kIfx¿sf] k"j{lnlvt d~h'/L ljgf s'g} ;+zf]wg jf yk36 ul/g]
5}g .
pk/f]Qm adf]lhd b'j} kIfx¿sf] aLr cfh ljqmd ;Djt\ ====== tbg';f/ ======= sf
lbg sf7df8f}+ g]kfndf c+u|]hL efiffsf =====d"n k|ltdf of] ;D´f}tf ;DkGg eof] .
7]s]bf/ g]kfn ;/sf/
;lrj pBf]u dGqfno
76 bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 80
77kl/lzi6kl/lzi6kl/lzi6kl/lzi6
----bkmf @ sf] v08 bkmf @ sf] v08 bkmf @ sf] v08 bkmf @ sf] v08 ----6_ 6_ 6_ 6_ ;F;F;F;Fu ;DalGwt_u ;DalGwt_u ;DalGwt_u ;DalGwt_
s/f/ If]q
cGj]if0f v08 g+= ========= sf] ;Ldfgf l;wf /]vfx¿åf/f jf g]kfn / ef/taLrsf]
cGt/f{li6«o ;Ldfgfleq =========== / ============= laGb'x¿ aLr b]xfosf laGb'x¿ hf]8\g] u/L
l;dfÍg ul/Psf] 5 .
laGb' cIff+; pQ/ b]zfGt/ k"j{
cGj]if0f v08 g+= ==================== sf] If]qkmn ============= ju{dfOnsf] x'g]5 .
b|i6Jo M ef}uf]lns lgofdsx¿ / gSzf d]n gvfPdf ef}uf]lns lgofdsx¿ nfu" x'g]5 .
77 klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 81
cg'cg'cg'cg';";";";"rLrLrLrL–––– # # # #
----lgod #^ ;Flgod #^ ;Flgod #^ ;Flgod #^ ;Fu ;DalGwt_u ;DalGwt_u ;DalGwt_u ;DalGwt_
jflif{s e"jflif{s e"jflif{s e"jflif{s e"––––axfn tyf cGo axfn tyf cGo axfn tyf cGo axfn tyf cGo b:t'/b:t'/b:t'/b:t'/
-s_ jflif{s e"–axfn M
b/ -8n/df_
!= k|fylds cGj]if0f cjlwdf pTkfbg If]qdf k/]sf]
If]qafx]s cGo If]qsf] k|lt ju{ lsnf]ld6/ – !)
@= klxnf] yk cGj]if0f cjlwdf pTkfbg If]qdf k/]sf]
If]qafx]s cGo If]qsf] k|lt ju{ lsnf]ld6/ – @)
#= c¿ yk cGj]if0f cjlwdf pTkfbg If]qdf k/]sf]
If]qafx]s cGo If]qsf] k|lt ju{ lsnf]ld6/ – $)
$= pTkfbg If]qleqsf] k|lt ju{ lsnf]ld6/ – %))
-v_ cGo b:t'/ M
!= k|To]s cGj]if0fsf] cjlw yk jfkt – !,)))
@= k|To]s pTkfbg cg'dlt jfkt – !),)))
#= pTkfbg cg'dltdf s'g} x]/km]/ jfkt – !,)))
$= pTkfbg cjlw yk jfkt – !),)))
%= clwsf/ tyf bfloTj ;f/] jf ;'Dk] jfkt – !%,)))
^= gfkL jfkt pQm sfo{df nfu]sf] jf:tljs vr{ –
&= ;LdfÍg jfkt pQm sfo{df nfu]sf] jf:tljs vr{ –