KAFA TRAVMALARINDA ON HiPOFiz HORMON CEVABI

Dr. Mustafa <;:ENGEL.Dr. ~ukru AYKOL.Dr. Gu!can TANBOGA. Dr. Kemali BAYKANER.Dr. Necdet <;:EviKERTCDD Ankara Hastanesi Noro~iriirji (MC;)ve intaniye Klinigi (GT). Gazi Universitesi TIP FakiiltesiNoro~iriirji Anabilim Dah (~A. KB. NC;)

Tiirk Noro~iriirji Dergisi 1 : 135-138. 1990

OZET: Kafa travmasmm plazma ACTH, PRL,TSH, LH ve FSH degerleri iizerine olan etkisini ara~­

tumak amaayla yapuan ~ah~mada hastalar GlasgowComa Scalasma (GCS)gore degerlendirildi. SadeceGCS 9 olan hastalarda ilk 6. saatte elde edilen plaz­ma ACTH degeri dii~iik bulundu (p<0.05).Diger hor­mon miktarlan normal olarak bulundu.

Anabtar Kelimeler: Glasgow Koma Skala, Ka­fa TravmaSl, On Hipofiz Hormonlan.

GiRi~

Major travma hipotalamik nukleuslarm uyanlma­slyla karakterize bir noroendokrin cevap olu:?tunir.Bu pitiiiter hormon sekresyonunda degi:?iklige.sem­patoadrenal sistem aktivasyonuna. adrenal. pankre­atik ve tiroid hormonlanmn sekresyonunda degi:?ik­liklere yol a~ar (9). Bu degi:?iklikler uzun kemikkmklan, multipl yaralanmalar. yamklar ve kafa trav­malanndan soma gozlenmektedir (7.10).Akut oddikafa travmah hastalarda diabetes insipidus ve sempa­tetik hiperaktivite ile erken veya anterior pitiii­ter hormon degi:?iklikleri ve disfonksiyonu slk~ageli:?mektedir (3.11.16).Yapllan otopsilerde, h£potala­mopitiiiter bolgede % 22-62arasmda iskemik nekrozve hemorajik infaktlar oldugu gorulmu:?tiir (4.15).Buda kafa travmah hastalann hormonal cevabmm ka­

fa travmaSl olmayan travmah hastalardan farkll ola­bilecegini ifade etmektedir.

Bu ~ah:?ma Glasgow Coma Skalasma (GCS)goreslmf1andmlml:? kafa travmalannm, anterior pitiiiterhormon cevabma olan etkilerini ara:?tIrmak uzere ya­pllml:?tIr.

MATERYEL VE METOD

Bu ~ah:?ma Gazi Universitesi TIP Fakultesi veTCDD Ankara Hastanesi Noro:?irurji Kliniklerine ka­fa travmaSl nedeni ile ba:?vuran 20 hastada yapIlml:?­tIr. Hastalar GCS'ma gore degerlendirilmi:?tir.<;:ah:?mayasadece kafa travmaSl olan hastalar ahnml:?­tIr, Hastalar takibe ahnarak adrenokortikotropik hor­mon (ACTH),tiroid stimulan hormon (TSH).prolaktin

SUMMARY: This study was planned in order toverify the effect of the head trauma on plasma ACTH,PRL, TSH, LH and FSH values. The patients were clas­

sified according to their score calculated by GlasgowComa Scale. Only the patients whose score was lessthan 9 according to Glasgow Coma Scale had a signi­ficantly lower plasma ACTH level at the end of the

first six hours (p (0.05). All the other hormone valu­es were found to be within normal limits,

Key Words: Anterior pituitary hormones, Glas­gow Coma Scale, Head Trauma.

(PRL).lUteinizan hormon (LH)ve folikul stimulan hor­mon (FSH)tayinleri iQn antekubital venlerden 6. ve72. saatlerde kan almml:?tIr. Kanlaz santrifuje edile­rek plazma -25°Cde bekletilmi:?tir. Turn hormonlarRIA LKBWALLAC mini gamma ile hesaplanml:?tIr.

istatistiki degerlendirmede aritmetik ortalama vet testi kullamlml:?tn.

BULGULAR

<;:ah:?makafa travmaSl nedeniyle kliniklerimizeba:?vuran 16'Slerkek. 4'u kIz ~ocugu olan 20hasta uze­rinde yapllml:? olup ortalama ya:?lan 22.8+3.25 (4-45)idi. Olgulann 11'i trafik kazasl. 8'i du:?me ve l'ide trenkazaSlgeQrmi:?olup norolojik olarak GCS'ma gore de­gerlendirilmi:?lerdir.

TravmaYl takiben 6. ve 72. saatlerde elde edilenortalama ACTH, TSH, PRL,LH, FSH degerleri Tablol'de; GCS (9 olan hastalarda bulunan ortalama hor­mon seviyeleri de Tablo 2'de gosterilmi:?tir.

Tablo l'de gosterilen ortalama hormon miktarla­n. normal degerlerle kar:?ua:?tInldlgmdatiim hormon­larda belirgin bir sapma olmadlgi tesbit edildi. AncakGCS(9 altInda olan 9 hastada 6. saatte elde edilenACTH degeri (72.11+8.44 pg/ml) hem 20 hastada el­de edilen ortalama duzeyinden (152.7+28.87 pg/ml) ,hem de normal seviyeden (ust smm 120 pg/ml) ista­tistiksel anlamh olarak du:?uk bulunmu:?tur (p <0.05).Tablo 1 ve 2'de ACTH degerleri GCS ile birlikte su­nulmu:?tur.

135

ACTH P9Iml500 •

LOO

300 ••

lOO ••

100

• ••

••

5 10G CS

15

Tablo : I 6. Saat ortalama ACTH degerlerinin GCS'na gore da!lJ.hml

~o ACT H pg Im I

l.00

•300

•2 00

100

•• •

• •

105l I I 1 I I ~ I I , , I I I ! I GC S

15

Tablo : 2 n. Saat ortalama ACTH degerlerinin GCS'na gore da!lJ.hml

136

Aynca FSH miktan da (6.24+3.57 Iu/ml) 20 has­tanm ortalama degerinden (3.95+1.71 I/ml) yuksektesbit edilrni~tir. Bunun nedeni olarak 16.hastada bu­

lunan 32 plu/ml degerinin ortalamaY1 ve istatistikselsonucu onemli de recede etkiledigi du~unulmu~ilir.72. saatte bulunan (GCS<9 olan hastalarda) ortalamahormon degerlerinin normale gore anlamh olmad1g1

gorulmu~ilir (P) 0.05).

TARTI~MA

Travma hipotalamopiiliiter bolgede onemli degi­~ikliklere ve kompleks bir noroendokrin cevaba yola<;ar(9). Kafa travmaS1 olmayan travmah hastalardaGrowth hormon (GH). PRL. TSH seviyeleri kontrol­lere gore artarken. kafa travmaS1olan hastalarda GH.PRL ve TSH seviyeleri azalmaktad1r (9). Bu <;ah~ma­m1zda sadece kafa travmaS1olan hastalann norodok­

rin cevaba olan etkileri ara~tmlm1~nr.

Travmaya kar~l hormonal cevabm geli~mesi i<;in<;e~itliyollar ve merkezler vard1r. Bunlan a- afferentnoral yollar. b- beyin sap1. c- korteks. d- kortiko­hipotalamik yollar, f-hipofiz, g- efferent otonomik yol­lardu (18). Kafa travmaSI bu kompleks refleks ceva­bm herhangi bir bolUmunu veya bolUmlerinibozabilir.

Kafa travmaSI sonucu meydana gelen hipofiz har­mon sekresyonuna ait degi~iklikler <;e~itliyazarlarcabelirtilmi~tir (8,9.14). Rudman ve ark (14), ile Fleisc­her ve ark (8). TSH, LH ve FSH da azalma; GH vePRL'nin ise degi~medigini gostermi~lerdir. Buna kar­~lhk King ve ark (1I). GH, PRL, FSH ve LH da artrnaoldugunu ve TSH'nun normal bulundugunu gosterir­ken Matsuura (12) PRL'de artrna oldugunu, TSH'undegi~medigini tesbit etrni~tir. ~ah~mam1zda kafa trav­maS1ge<;irenhastalann ACTH, TSH, PRL,LH ve FSHdegerlerinin normal sm1rlarda bulundugunu, ancakGCS<9 olan hastalann ilk 6. saatte tesbit edilen ACTHmiktarlanm du~uk olarak gozledik. Kafa travmasmabagl1olarak geli~en hipofiz cevabmm geni~ bir marj­da olmasma ne den olarak kafa travmasmm dddiye­ti, travma somaS1 <;ah~mamn yap1ld1glsure, steroidkullamml ile hastalann klinik tedavilerinde ald1klan

ila<;larrol oynayabilir (17).

~ah~mam1zda GCS( 9 olan hastalarda ilk 6 saat­te elde edilen du~uk ACTH degeri Chiolero veark( 2)'nm <;ah~mas1ylauygunluk gostermektedir. Yi­ne Barton ve ark (I) ile Drucker ve ark (5)'nm yapt1k­lan <;ah~malardayuksek kortizol seviyesine kar~lhk,degi~meyen ACTH degerleri bulmu~lard1r. Ancak bizplazma kortizol seviyelerini tayin edemedik.

ciddi kafa travmaSI sonucunda geli~en hipopiili­itarizm nedeninin genellikle hipotalamus vehipotalamo-hir-;azer aks'ta olu~an lezyonlara (infarkt.

hemoraji. hipotalamik perfaran damarlar ve hipofi­zin portal venlerinde olu~an hasarlar) bagh oldugu <;e­~itliyazarlarca gosterilmi~tir (4,8.13.14.16).Edward veark. post travmatik hipopiiliiarizm geli~en 6 hastadayaptlklan <;ah~malardatiroid, adrenal ve gonadal har­mon seviyelerinde azalma, prolaktin seviyesinde iseartrna tesbit etrni~ler ve LH relasing fakttir. tirotro­pin releasing fakttir, kortikotropin releasing fakttir ilestimulasyon testlerini uygulam1~lar ve LH, ACTH,TSH cevabmm yetersiz oldugunu gormu~lerdir (6).Prolaktin seviyesindeki art1~1da hipotalamik hasarabaglam1~lard1r.Bizde <;ah~mam1zdaGCS<9 olan has­talarda patolojiyi aydmlatabilecek olan bilgisayarh be­yin tomografilerinde odem d1~mdabelirgin bir ozelliksaptayamad1k.

Travma somaS1 uzun suren komalarda geli~ebi­lecek hipopiiliitarizm neticesi meydana gelen hipo­tiroidizm, sistemik etkileri oldugu kadar beyindisfonksiyonunu da artt1rabilir. Ger<;iFleischer veark. (8)yapnklan hormon replasmam ile bilin<;sevi­yesine belirgin bir etkide bulanamam1~lar fakat goz­lenen hipopituitarizmin travmatik komamnnedenlerinden sadece biri olabilecegini. travma son­raS1geli~en uzun sureli stupor ve koma halinde en­dokrin duzensizliklerin gozard1 edilmemesigerektigini vurgulam1~lard1r.

Yapngrm1z<;ah~masonucunda GCS'ma gore sm1f­landmlm1~ kafa travmalanmn on hipofiz hormon ce­vabma olan etkileri incelendiginde, sadece du~ukgrade'li hastalarda ilk 6. saatte ACTH miktarmda azal­ma bulunmu~, diger hormonlarda onemli bir degi~ik­lik gozlenmemi~tir.

YaZl~ma Adresi: Dr. ~iikrii Aykol.Mesa Koru Sitesi Orkide Blok No: 53

Tel: 235 05 12 ANKARA

KAYNAKLAR

1. Barton RN, Stoner HB. Watson SM: plasma cortisol and ACTH

in the severely injured. Arch Emerg Med 1:170. 19842. Chiolero R, Lemarchand TH. Schutz y, et al:plasma pituitary hor­

mone levels in severe trauma with or without head injury. JTrauma 28:1368-1374. 1988

3. Clifton GL. Ziegler MG. Grossman RG:Circulating catecholami­

nes and sympathetic activity after head injury. Neurosurgery8:10-14. 1981

4. Crompton MR:Hypothalamic lesions following closed head in­jury. Brain 94:165-172. 1971

5. Drucker D, Shandling M:Variable adrenocortical function in acu­te medical illness. Crit. Care Med 13:477-479. 1985

6. Edward OW. Clark JDA:post traumatic hypopituitarism Medi­dne 65:281-290. 1986

7. Elliot M. Alberti KGMM:The hormonal and metabolic respon­se to surgery and trauma. In Klneinberger G, Deutsch E. (eds):New aspects of clinical nutrition. Basel. Karger. 1983 pp: 245-270

137

8, Fleischer AS, Rudman OR, payne NS,et al:Hypothalamic hypoth­yroidism and hypogonadism in prolanged traumatic coma, J,Neurosurg 49:650-657, 1978

9, Frayn K:hormonal control of metabolism in trauma and sepsis,Clin Endocrinol 24:577-599, 1986

10, King LR, McLaurin PL, Lewis HP, et al: plasma cortisol levelsafter head injury, Ann Surgery 172:975-984, 1970

1L King LR, Knowles HC. Mclaurin RL:Pituitary hormone respon­se in head injury, Neurosurgery 9:229-235, 1981

12, Matsuura H, Nakazawa S, Wakabahyahsi I:Thyrotropinerelea­sing hormone provocative release of prolactine and thyrotropi­ne in acute head injury, Neurosurgery 16:791-795, 1985

138

13, Paxron CL,Brown OR: Post traumatic anterior hypopituitarism,Pediatrics 57:893-896, 1976

14, Rudman 0, Fleischer AS, Kutner MH, et al: Suprahypophysealhypogonadism and hypothyroidism during prolanged coma af­ter head trauma, J Clin Endocrinol Metab 45:747-754, 1977

15, Treip CS:Hypothalamic and pituitary injury, J Clin pathol23:178-186, 1970

16. Valenta LJ,De Feo DR:Post traumatic hypoptituitarism due tohypothalamic lesion, Am J Med 68:614-617, 1980

17, Weitzman ED:Circadian rhythms and episodic hormone secre­tion in man, Ann Rev Med 27:225, 1976

18, Wilmore DW, Long JM, Mason AD, et al: Strees in surgical pa­tients as a neurophysiologic reflex response, Surg, Gynecol obs­tet 142:257-269, 1976