KATALOG ZNANJA ZA PREDMET HEMIJA - gov.me · KATALOG ZNANJA – HEMIJA ... veza (jonska, kovalentna). - Razvija analiti čko mišljenje. - Razvija samostalnost. - Pravljenje crteža

REPUBLIKA CRNA GORA MINISTARSTVO PROSVJETE I NAUKE

STRUČNO OBRAZOVANJE

OPŠTEOBRAZOVNI PREDMET

KATALOG ZNANJA ZA PREDMET HEMIJA

Centar za stručno obrazovanje Jun 2004.

_________ Katalog znanja – HEMIJA _______________________________________________________________________________

3

SADRŽAJ

KATALOG ZNANJA – ZAKONSKE PRETPOSTAVKE .................................................................................................................... 5

KATALOZI ZNANJA ZA OPŠTEOBRAZOVNE PREDMETE.............................................................................................................. 7

KATALOG ZNANJA – HEMIJA............................................................................................................................................. 9

KATALOG ZNANJA ZA PREDMET HEMIJA – ZA DVOGODIŠNJE I TROGODIŠNJE STRUČNE ŠKOLE, GODIŠNJI FOND 36 ČASOVA ......................11

KATALOG ZNANJA ZA PREDMET HEMIJA – ZA TROGODIŠNJE STRUČNE ŠKOLE – GODIŠNJI FOND 72 ČASA .............................................19

KATALOG ZNANJA ZA PREDMET HEMIJA – ZA ČETVOROGODIŠNJE STRUČNE ŠKOLE - GODIŠNJI FOND 72 ČASA.......................................31

KATALOG ZNANJA ZA PREDMET HEMIJA – ZA ČETVOROGODIŠNJE STRUČNE ŠKOLE – UKUPAN FOND ČASOVA 144 (PO 72 ČASA GODIŠNJE) ...41


5

KATALOG ZNANJA – ZAKONSKE PRETPOSTAVKE

Sadržaji i ciljevi pojedinog predmeta iz nastavnog plana određuju se katalozima znanja u obrazovnom programu.

U skladu sa članom 25. Opšteg zakona o obrazovanju i vaspitanju (Sl. list RCG, br. 64/02), Ministarstvo prosvjete i nauke (u daljem tekstu: Ministarstvo) objavljuje javno važeće obrazovne programe.

Centar za stručno obrazovanje je, za ustanove u kojima se implementiraju programi, pripremio i objavio informacije o obrazovnim programima, sa objašnjenjima i uputstvom za primjenu.

OPŠTI ZAKON O OBRAZOVANJU I VASPITANJU Javna važnost obrazovnog programa Član 20. Obrazovni program postaje javno važeći kada ga donese, odnosno odobri Ministarstvo. Sadržaj obrazovnog programa

Član 21. Obrazovni program sastoji se od opšteg i posebnog dijela.

Opšti dio obuhvata: - ime (naziv) programa; - nastavni plan (predmeti i njihova zastupljenost i raspored, fond časova za pojedine predmete

i ukupan broj časova za sve oblike nastave); - ciljeve i zadatke obrazovanja i vaspitanja; - uslove za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih; - trajanje obrazovanja; - prohodnost; - obrazovanje koje se stiče (kvalifikacija).

_______________________________________________________________________________ Katalog znanja – HEMIJA _________

6

Posebni dio obuhvata: - predmetne programe, odnosno kataloge znanja (sa sadržajima i ciljevima predmeta, podjelom

odjeljenja u grupe, standardima znanja, nastavnim sredstvima, okvirnim spiskom literature, materijalnim uslovima za izvođenje nastave, povezanosti predmeta);

- ispitne kataloge (standarde); - obavezne načine provjeravanja i ocjenjivanja učenika; - uslove za napredovanje i završetak obrazovnog programa; - način prilagođavanja programa učenicima sa posebnim potrebama; - način prilagođavanja programa za obrazovanje odraslih; - profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika; - oblik organizacije izvođenja obrazovnog programa; i - druga pitanja od značaja za realizaciju obrazovnog programa.

Donošenje javno važećeg obrazovnog programa Član 22. Javno važeći obrazovni program donosi Ministarstvo, na predlog nadležnog savjeta. Opšti dio javno važećeg obrazovnog programa utvrđuje Ministarstvo, na predlog Savjeta za opšte obrazovanje Crne Gore (u daljem tekstu: Savjet za opšte obrazovanje). Posebni dio javno važećeg obrazovnog programa utvrđuje nadležni savjet, i to za stručno obrazovanje - Savjet za stručno obrazovanje Crne Gore. Ministarstvo ne može mijenjati posebni dio javno važećeg obrazovnog programa koji utvrdi nadležni savjet.


7

KATALOZI ZNANJA ZA OPŠTEOBRAZOVNE PREDMETE

Programom predmeta (katalogom znanja) definišu se sadržaji i ciljevi predmeta. Program se izrađuje za svaki predmet iz nastavnog plana, i sadrži: ime predmeta, godišnji fond časova, opšte i konkretne ciljeve predmeta, podjelu odjeljenja u grupe, odnosno najveći broj učenika u grupi, okvirni spisak literature, profil i stručnu spremu nastavnika, materijalne uslove za izvođenje nastave i povezanost predmeta.

Opšti i konkretni ciljevi definisani su tako da nastavnik samostalno bira metode i oblike rada. Pri tome, nastavnik poštuje specifičnosti izvođenja navedene u programima.

Konkretni ciljevi u programima stručnog obrazovanja struktuirani su u tri cjeline:

- Informativni ciljevi (usvajanje znanja, informacija, programa; sticanje znanja o osnovnim metodama i postupcima rješavanja radnih, odnosno stručnih problema; poznavanje pribora, sprava, opreme, razvijanje vještina za njihovo bezbjedno i efikasno korišćenje; razvijanje računarske pismenosti i znanja jezika; razvijanje psihomotornih vještina potrebnih za postizanje standarda i normi radne obučenosti);

- Formativni ciljevi (definišu se sa stanovišta razvojno-procesnih ciljeva i naglašavaju: povezivanje teorijskog sa praktičnim i praktičnog sa teorijskim znanjem; razvijanje sposobnosti za korišćenje znanja u konkretnim i novim radnim situacijama – kompetencije; razvijanje vještina u praktičnoj upotrebi metoda i postupaka i sposobnosti značajnih za razumijevanje razvojnih problema na stručnom i radnom području, razvijanje sposobnosti za stručno donošenje odluka pri rješavanju problema u radu; razvijanje sposobnosti i vještina za kvalitetan stručni rad, za prihvatanje odgovornosti, i razvijanje motivacije i sposobnosti za samoobrazovanje i inovativnost);

- Socijalizacijski ili društveni ciljevi (razvoj socijalno-kulturnih normi profesionalnog djelovanja i komuniciranja i normi poslovanja; razvijanje stručnog identiteta i odgovornosti; razvijanje motivisanosti i sposobnosti za timski rad, saradnju u rješavanju problema, razvijanje samosvijesti i socijalne integracije u preduzeću ili radnoj grupi).


8

Opšteobrazovni dio

Opšteobrazovni dio treba da omogući mladim ljudima sticanje pozitivne i objektivne slike o sebi i svom okruženju. Pripremiće ih za život u demokratskom društvu, što uključuje: prava, slobode, dužnosti i odgovornosti. Pripremiće ih za kulturni život uključivanjem u: duhovno, kulturno, istorijsko i naučno nasljeđe, kao i život u multikulturalnom društvu.

U nastavnim planovima stručnog obrazovanja na optimalan način određen je procenat učešća opšteobrazovnih sadržaja. Opšta tendencija je sve intenzivnije približavanje stručnog obrazovanja opštem obrazovanju, što se ogleda u sve većem sažimanju obima programa radi veće uopštenosti. Svaka disciplina, koja je dio opšteg obrazovanja u programima stručnog obrazovanja, koncipirana je tako da od mladih zahtijeva učenje opštih predmeta koji bi poštovali njihov nivo obrazovanja, kao i individualne osobine i sposobnosti.

U stručnom obrazovanju u dvogodišnjem i trogodišnjem trajanju prednost imaju specifični ciljevi i uloga znanja u razvijanju profesionalne kompetencije, kao i upotreba znanja u ličnom i javnom životu.

U stručnom obrazovanju u četvorogodišnjem trajanju omogućeno je očuvanje relativno autonomnog položaja opšteobrazovnih predmeta. Integracija akademskih i stručno orjentisanih predmeta pojačaće komunikaciju između raznih segmenata obrazovanja.


9

Katalog znanja – HEMIJA

U ovom materijalu nalaze se katalozi znanja za predmet HEMIJA, sadržani u nastavnim planovima obrazovnih programa u stručnom obrazovanju.

S obzirom da se, u zavisnosti od obrazovnog programa, opšteobrazovni predmet HEMIJA može realizovati u trajanju od jednog (1) ili dva (2) časa sedmično u jednom razredu za dvogodišnje i trogodišnje stručne škole, dva (2) ili dva puta po dva (2+2) časa sedmično u dva razreda za četvorogodišnje stručne škole, pripremljene su i različite kombinacije kataloga.

Realizatori nastave za predmet HEMIJA, u skladu sa nivoom stručnog obrazovanja i brojem časova u nastavnom planu odgovarajućeg obrazovnog programa, biraju odgovarajući katalog.


11

KATALOG ZNANJA ZA PREDMET HEMIJA – za dvogodišnje i trogodišnje stručne škole, godišnji fond 36 časova

1. Naziv predmeta: HEMIJA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vrste nastave Razred

T V Ukupno

I 36 - 36

II - - -

III - - -

Ukupno 36 - 36

T – teorijska nastava, seminarski radovi, demonstracioni ogledi

3. Opšti ciljevi nastave:

- Povezivanje odabranih tematskih cjelina sa sadržajima već obrađenim tokom prethodnog školovanja. - Razvijanje razumijevanja hemijskih pojmova kroz različite aktivnosti koje uključuju časove diskusije i

seminarske radove. - Razvijanje sposobnosti hemijskog izražavanja. - Sticanje sposobnosti upotrebe stručnih izraza, simbola i grafikona. - Sticanje znanja o uticaju hemije i hemijske industrije na život. - Naglašavanje uloge hemije na zdravlje i očuvanje životne sredine. - Razvijanje smisla za organizovan rad, tačnost, sistematičnost i urednost. - Razvijanje analitičkog mišljenja i stvaralačke mašte. - Sticanje sposobnosti pravilnog korišćenja odgovarajuće literature preko knjiga i kompjuterske pretrage. - Razvijanje kriterijuma za samostalno procjenjivanje izvora podataka i sposobnosti njihove upotrebe.


12

4. Sadržaji / Standardi znanja predmeta / Operativni ciljevi

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi Specifičnosti u izvođenju

1. Osnovni hemijski pojmovi - Ponavlja i pojašnjava osnovne pojmove u hemiji: supstancu, smješu, elemenat i jedinjenje.

- Ponavlja pojmove elementarnih čestica atoma i izotopa.

- Obrazlaže, piše formule i navodi njihov značaj za pisanje hemijskih reakcija.

- Definiše Ar, Mr, Mol, M.

- Razlikuje pojmove: supstanca, smješa, elemenat i jedinjenje.

- Razlikuje supstance po fizičkim osobinama: boji, rastvorljivosti i mirisu.

- Povezuje građu atoma elementa sa položajem elementa u periodnom sistemu ( navodi grupu i periodu).

- Razlikuje formule molekula elemenata i molekula jedinjenja.

- Čita Ar (X) iz periodnog sistema elemenata i izračunava Mr (X) i M(X).

- Izračunava masu i količinu supstance na različitim primjerima.

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija sposobnost zapažanja i snalažljivost.

- Razvija preciznost.

Demonstracioni ogledi - Ispitivanje boje, mirisa i rastvorljivosti u vodi i alkoholu različitih supstanci (šećer, KMnO4 i dr.).

- Sastavljanje modela molekula elemenata i jedinjenja.

- Mjerenje mase neke supstance natehničkoj vagi i izračunavanje količine supstance.

2. Hemijska veza - Nabraja i objašnjava tipove hemijskih veza.

- Interpretira razloge spajanja atoma.

- Razlikuje vrste veza na primjerima: sastavlja primjere za različite tipove veza (jonska, kovalentna).

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija samostalnost.

- Pravljenje crteža pomoću kojih učenik objašnjava tipove hemijskih veza.

3. Hemijske reakcije - Pojašnjava uslove nastanka hemijskih reakcija.

- Objašnjava primjenu

- Identifikuje uslove za nastanak hemijske reakcije.

- Sastavlja hemijsku

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija tačnost. - Razvija moć zapažanja.

Demonstracioni ogledi - Prikazivanje uticaja svakog faktora na brzinu reakcije.

- Izrada šematskog prikaza za


13


postupnog sastavljanja jednačine hemijske reakcije.

- Definiše brzinu hemijske reakcije.

jednačinu. - Uočava značaj uticaja faktora na brzinu hemijske reakcije.

- Razlikuje egzotermne i endo-termne hemijske reakcije

sudar čestica. - Rastvaranje različitih sups-tanci (NaOH, NaCl, NH4NO3) u istoj zapremini vode (50 cm3) uz praćenje temperaturnih promjena rastvora.

4. Rastvori - Definiše pojmove: rastvor, rastvarač, rastvorljiva supstanca i rastvorljivost.

- Pojašnjava vrste rastvora. - Obrazlaže kvantitativni sastav rastvora.

- Definiše elektrolite, elektrolitičku disocijaciju i stepen disocijacije.

- Uočava razlike osobina pravih i koloidnih rastvora.

- Izračunava procentnu i molarnu koncentraciju.

- Razlikuje jake i slabe elektrolite na osnovu stepena disocijacije.

- Razvija moć zapažanja. - Razvija tačnost.

Seminarski rad - Uloga rastvora u svakidašnjem životu.

5. Vrste neorganskih jedinjenja

- Definiše okside, kiseline, baze i soli po Arenijusovoj teoriji.

- Pojašnjava hemijska svojstva oksida, kiselina, baza i soli.

- Objašnjava oksido-redukcioni proces.

- Pojašnjava oksidacioni broj. - Definiše i pojašnjava elektrolizu.

- Interpretira nomenklaturu oksida, baza i soli.

- Piše reakcije disocijacije. - Analizira reakcije oksida nemetala i oksida metala sa vodom.

- Analizira reakcije kiselina i baza.

- Razlikuje procese oksidacije i redukcije na primjerima.

- Određuje oksidacioni broj na primjerima.

- Analizira proces elektrolize rastopa NaCl.

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija moć zapažanja. - Razvija tačnost.

Demonstracioni ogledi - Određivanje prisustva kiselina i baza na osnovu indikatora, kao i određivanje pH rastvora univerzalnim indikatorom.

- Izvođenje oksido-redukcione reakcije.

Seminarski rad - Primjena elektrolitičkih procesa u industriji.

6. Metali - Pojašnjava pojam metala i navodi njihove osobine.

- Interpretira opšte karakteristike elemenata I, II

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija moć zapažanja.

Demonstracioni ogled - Izvođenje reakcija Na, Mg i Al sa vodom i upoređivanje


14


- Navodi najvažnija jedinjenja metala.

- Obrazlaže posebnost prelaznih metala.

i III grupe periodnog sistema elemenata.

- Analizira ponašanje Na, Mg, Al i njihovih oksida sa vodom, kiselinama i bazama.

- Uočava opšte karakteristike prelaznih metala, kao i postojanje više valenci jednog metala.

reaktivnosti ovih metala.

7. Nemetali - Pojašnjava pojam nemetala i navodi njihove osobine.

- Navodi najvažnija jedinjenja nemetala.

- Interpretira opšte karakteristike elemenata VII, VI, V i IV grupe periodnog sistema elemenata.

- Analizira ponašanje Cl, S, P i C u dodiru sa vodom, kiselinama i bazama.

- Razvija analitičko mišljenje.

8. Ugljovodonici - Ponavlja podjelu ugljovodonika.

- Pojašnjava reaktivnost zasićenih i nezasićenih ugljovodonika.

- Definiše pojavu izomerije. - Obrazlaže značaj aromatičnih ugljovodonika i benzena kao predstavnika.

- Vrši podjelu ugljovodonika prema međusobnoj povezanosti C-atoma i funkcionalnih grupa.

- Razlikuje prostu, dvostruku i trostruku vezu zasićenih i nezasićenih ugljovodonika.

- Analizira reakcije supstituci-je, adicije i polimerizacije.

- Objašnjava strukturu i značaj aromatičnih jedinjenja benzena.


Demonstracioni ogled - Izvođenje reakcija koje pokazuju prisustvo dvostruke i trostruke veze.

9. Prirodni izvori - Pojašnjava značaj prirodnih izvora:uglja, nafte i zemnog gasa.

- Interpretira značaj uglja, nafte i zemnog gasa na primjerima

Seminarski rad - Primjena proizvoda frakcione destilacije nafte.


15


10. Struktura i reaktivnost organskih jedinjenja

- Pojašnjava razliku aldehida, ketona, alkohola i kiselina po funkcionalnim grupama.

- Objašnjava sastav i značaj ugljenih hidrata i bjelančevina.

- Razlikuje aldehide, ketone, alkohole i kiseline po funkcionalnim grupama.

- Pravilno koristi nomenklaturu, vrši podjelu alkohola i kiselina prema broju funkcionalnih grupa.

- Interpretira značaj i sastav monokarboksilnih zasićenih kiselina (HCOOH i CH3COOH) i više masnih zasićenih i nezasićenih kiselina.

- Interpretira značaj masti i ulja i njihov hemijski sastav.

- Navodi značaj ugljenih hidrata (glukoza, saharoza i celuloza).

- Navodi značaj bjelančevina.

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija logičko mišljenje.

Demonstracioni ogledi - Izvođenje reakcije oksidacije alkohola.

- Izvođenje reakcije monokarboksilnih kiselina sa metalima i sa alkoholima.

11. Zaštita životne sredine - Pojašnjava izvore zagađenja i značaj zaštite životne sredine.

- Identifikuje zagađivače životne sredine i izvore iz kojih oni potiču.

- Nabraja načine zaštite.

- Svjestan je značaja zaštite. - Razvija analitičko mišljenje.

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora:

1. Hemija za prvi razred stručne škole, Rozalija Horvat i Miloje Rakočević, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1995.

2. Opšta hemija za prvi razred srednje škole, Slavoljub Đukić, Radivoj Nikolajević, Milena Šurjanović, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1994.

3. Neorganska hemija, Rozalija Horvat, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1997. 4. Organska hemija, Vladimir Pavlović i Rade Marković, Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1991.


16

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave:

- prostor za nastavu hemije-hemijski kabinet, koji je odgovarajuće opremljen za izvođenje demonstracionih ogleda,

- kompjuter sa priključkom za internet, - mjesto za skladištenje hemikalija koje odgovaraju važećim standardima, - zaštitna oprema, - protivpožarna oprema, - oprema za prvu pomoć, - zaštitna sredstva, - pribor i nastavna sredstva.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja:

- Znanje se provjerava i ocjenjuje usmeno i pismeno (testovi poslije svake oblasti), minimum po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. Takođe se ocjenjuje i izrada seminarskih radova i aktivnost na času tokom izvođenja demonstracionih ogleda.

8. Uslovi za napredovanje i završetak obrazovnog programa

- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika:

Profesor hemije može biti:

- univerzitetskog, studijskog hemijskog obrazovanja ( hemijski fakultet, prirodno – matematički, grupa hemija), VII stepen.

DIDAKTIČKE PREPORUKE

- Osnovne pojmove koje su učenici učili u osnovnoj školi obnoviti uz maksimalno angažovanje učenika. - Nove sadržaje nastavnik prezentira sa što više primjera čime učenike navodi na razmišljanje i zaključivanje. - Nove primjere učenici rješavaju uz pomoć nastavnika. - Demonstracione oglede izvode učenici uz pomoć nastavnika.


17

- Kiseline, baze i soli obraditi uz navođenje što više primjera iz života, naročito onih koji se koriste u domaćinstvu.

- Posebno obraditi jedinjenja koja imaju primjenu u svakodnevnom životu, pri čemu što više angažovati učenike da te oblasti prezentiraju seminarskim radom i diskusijama.

- Objasniti što više reakcija i, ako je moguće, organizovati posjete fabrikama koje se bave proizvodnjom tih jedinjenja (naučna ekskurzija).

OSNOVNI SADRŽAJ TEORIJSKA NASTAVA (BROJ ČASOVA)

1. Osnovni hemijski pojmovi 2

2. Hemijska veza 2

3. Hemijske reakcije 2

4. Rastvori 3

5. Vrste neorganskih jedinjenja 4

6. Metali 6

7. Nemetali 6

8. Ugljovodonici 3

9. Prirodni izvori 1

10. Struktura i reaktivnost organskih jedinjenja 6

11. Zaštita životne sredine 1

Napomena U broj časova teorijske nastave uračunavaju se i seminarski radovi, kao i časovi namijenjeni demonstracionim ogledima koje izvodi nastavnik ili neko od učenika.

Ukupno: 36


19

KATALOG ZNANJA ZA PREDMET HEMIJA – za trogodišnje stručne škole – godišnji fond 72 časa


2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave:


T V Ukupno

I 72 - 72

II - - -

III - - -

Ukupno 72 - 72



- Povezivanje odabranih tematskih cjelina sa sadržajima već obrađenim tokom prethodnog školovanja. - Razvijanje razumijevanja hemijskih pojmova kroz različite aktivnosti koje uključuju časove diskusije i

seminarske radove. - Razvijanje sposobnosti hemijskog izražavanja. - Sticanje sposobnosti upotrebe stručnih izraza, simbola i grafikona. - Sticanje znanja o uticaju hemije i hemijske industrije na život. - Naglašavanje uloge hemije na zdravlje i očuvanje životne sredine. - Razvijanje smisla za organizovan rad, tačnost, sistematičnost i urednost. - Razvijanje analitičkog mišljenja i stvaralačke mašte. - Sticanje sposobnosti pravilnog korišćenja odgovarajuće literature preko knjiga i kompjuterske pretrage. - Razvijanje kriterijuma za samostalno procjenjivanje izvora podataka i sposobnosti njihove upotrebe.


20


RAZRED: PRVI


1. Osnovni hemijski pojmovi - Ponavlja i pojašnjava osnovne pojmove u hemiji: supstancu, smješu, elemenat i jedinjenje.

- Obrazlaže, piše formule i navodi njihov značaj za pisanje hemijskih reakcija.

- Definiše pojmove Ar, Mr, Mol, M.

- Razlikuje pojmove: supstanca, smješa, elemenat i jedinjenje.

- Razlikuje supstance po fizičkim osobinama: boji, rastvorljivosti i mirisu.

- Pravilno upotrebljava simbole za označavanje hemijskih elemenata.

- Razlikuje formule molekula elemenata i molekula jedinjenja.

- Čita Ar (X) iz periodnog sistema elemenata i izračunava Mr (X) i M(X).

- Izračunava masu i količinu supstance na različitim primjerima.


- Razvija preciznost i tačnost.

Demonstracioni ogledi - Ispitivanje boje, mirisa i rastvorljivosti u vodi i alkoholu različitih supstanci (šećer, KMnO4 i dr.).

- Sastavljanje modela molekula elemenata i jedinjenja.

- Mjerenje mase neke supstance na tehničkoj vagi i izračunavanje količine supstance.

2. Struktura atoma - Definiše atom, izotop, energetski nivo, energetski podnivo, atomske orbitale.

- Pojašnjava elektronske konfiguracije.

- Određuje N(p) i N(n) u jezgru atoma elementa i izotopa.

- Izračunava maksimalan broj elektrona u energetskom nivou.

- Crta oblik orbitala, označava orbitalu, popunjava orbitale u skladu Paulijevog principa i Hundovog pravila.

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija tačnost.


21


- Piše elektronsku konfiguraciju elemenata i određuje položaj elementa u periodnom sistemu (navodi grupu i periodu) i valentne elektrone.

3. Tipovi hemijskih veza - Nabraja i objašnjava tipove

hemijskih veza. - Objašnjava i obrazlaže

energiju jonizacije, afinitet prema elektronu i elektronegativnost.

- Interpretira razloge

spajanja atoma. - Razlikuje vrste veza na

primjerima. - Sastavlja primjere za

različite tipove veza, jonsku i kovalentnu (polarnu - molekule jedinjenja i nepolarnu - molekule elemenata)

- Razvija analitičko

mišljenje. - Razvija samostalnost.

- Pravljenje crteža pomoću

kojih učenik objašnjava tipove hemijskih veza.


- Objašnjava primjenu postupnog sastavljanja jednačine hemijske reakcije.

- Upoznaje tipove hemijskih reakcija (analizu, sintezu, oksido-redukciju, termohemijske reakcije).

- Definiše brzinu hemijske reakcije, hemijsku ravnotežu i konstantu ravnoteže.

- Objašnjava uticaje faktora na brzinu hemijske reakcije i pojavu toplotnog efekta.

- Definiše povratne i nepovratne reakcije.


- Sastavlja hemijsku jednačinu.

- Izračunava masu i količinu reaktanata i proizvoda u reakciji.

- Pravilno piše termohemijske reakcije.

- Razlikuje egzotermne i endotermne hemijske reakcije.

- Uočava uticaj faktora na brzinu hemijske reakcije (koncentracija, temperatura, katalizator).

- Navodi značaj katalizatora u laboratoriji, industriji i živim

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija tačnost i preciznost. - Razvija moć zapažanja. - Razvija logiku mišljenja.

Demonstracioni ogledi - Izrada šematskog prikaza za sudar čestica.

- Prikazivanje uticaja svakog faktora na brzinu reakcije.

- Rastvaranje različitih supstanci (NaOH, NaCl, NH4NO3) u istoj zapremini vode (50 cm3) uz praćenje temperaturnih promjena rastvora.


22


organizmima. - Zna kad se uspostavlja hemijska ravnoteža i koji faktori utiču na hemijsku ravnotežu (koncentracija, temperatura, pritisak).


- Definiše pojam disperzne faze i disperznog sredstva.



- Razlikuje svojstva pravih i koloidnih rastvora.

- Interpretira važnost rastvora u svakidašnjem životu.

- Izračunava količinsku koncentraciju rastvorene supstance.

- Izračunava masenu koncen-traciju rastvorene supstance.


- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija moć zapažanja. - Razvija logiku mišljenja. - Razvija sistematičnost.


Demonstracioni ogledi - Priprema pravih i koloidnih rastvora, objasniti Tindalov efekat i prolazak kroz filter papir.

- Priprema rastvora različitih ocentnih i molarnih koncentracija.




- Navodi elemente periodnog sistema koji grade kisele, bazne, amfoterne i neutralne okside.

- Definiše hidrolizu soli. - Pojašnjava vrste hidrolize. - Objašnjava oksido-redukcioni proces.

- Pojašnjava oksidacioni broj. - Pojašnjava proces elektrolize.


- Analizira reakcije oksida nemetala i oksida metala sa vodom.


- Nabraja soli koje podliježu hidrolizi i piše hemijske reakcije.



- Određuje oksidaciono i redukciono sredstvo.

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija logiku mišljenja.

Demonstracioni ogledi - Određivanje reakcije (kisela, bazna, neutralna) vodenih rastvora sledećih soli NaCl, Na2CO3, NH4Cl.




23


- Razlikuje katodne i anodne reakcije, prikaz na primjeru elektrolize rastopa CaCl2.

7. Metali - Pojašnjava pojam metala, navodi njihove osobine i obrazlaže posebnost.

- Procjenjuje značaj metala u industriji.

- Navodi najvažnija jedinjenja alkalnih metala i nabraja načine njihovog dobijanja.

- Ocjenjuje značaj jedinjenja elemenata druge grupe za pripremu građevinskih materijala.

- Upoznaje značaj upotrebe aluminijuma.

Prelazni metali - Pojašnjava opšte karakteristike prelaznih metala.

- Interpretira opšte karakteristike elemenata I grupe periodnog sistema elemenata (alkalni metali).

- Analizira ponašanje Na i K i njihovo dobijanje procesom elektrolize.

- Interpretira opšte karakteristike elemenata II grupe periodnog sistema elemenata (zemnoalkalni metali).

- Analizira ponašanje Ca i Mg kao i njihovo dobijanje procesom elektrolize.

- Interpretira opšte karakteristike elemenata III grupe periodnog sistema elemenata.

- Analizira proces dobijanja Al i jedinjenja Al.

- Interpretira značaj prelaznih metala (Fe, Zn i Cu) i navodi značaj njihovih jedinjenja.

- Uočava postojanje više valenci jednog metala.

- Razvija moć zapažanja.

Demonstracioni ogledi - Izvođenje reakcija Na i K sa vodom i upoređivanje reaktivnosti ovih metala.

- Bojenje plamena katjonima elemenata I i II grupe.

- Dokazivanje amfoternosti Al. Seminarski rad - Tvrde i meke vode. Demonstracioni ogled - Dokazivanje amfoternosti Zn. Seminarski rad - Dobijanje Fe u visokoj peći.

8. Nemetali - Procjenjuje i navodi značaj nemetala u svakodnevnom životu.

- Upoređuje reaktivnost halogenih elemenata.

- Interpretira opšte karakteristike elemenata VII grupe periodnog sistema elemenata (halogene elemente).


Demonstracioni ogledi - Reakcije HCl sa metalima. - Laboratorijsko dobijanje kiseonika.

- Reakcija H2SO4 sa metalima. - Laboratorijsko dobijanje


24


- Upoznaje značaj oksi kiselina hlora i značaj hlorisanja pijaće vode.

- Procjenjuje značaj kiseonika i njegovih jedinjenja u sferama života.

- Upoznaje zaštitnu ulogu ozona i nastanak ozonske rupe.

- Upoznaje S kao biogeni elemenat i SOx kao zagađivače vazduha.

- Procjenjuje značaj N i P i navodi njihov značaj kao sastojaka vještačkih đubriva.

- Procjenjuje značaj C kao biogenog elementa i njegove alotropske modifikacije (dijamant i grafit).

- Razumije vrijednost silicijuma i navodi njegovu upotrebu.

- Analizira osobine hlora, halogenovodonika i oksi kiselina hlora.

- Interpretira opšte karakteristike elemenata VI grupe periodnog sistema elemenata.

- Analizira kiseonik i jedinjenja kiseonika, sumpor i jedinjenja sumpora.

- Interpretira opšte karakteristike elemenata V grupe periodnog sistema elemenata.

- Analizira N i P kao biogene elemente, njihovo dobijanje i jedinjenja.

- Interpretira opšte karakteristike elemenata IV grupe periodnog sistema elemenata.

- Analizira strukturu atoma C. - Objašnjava sposobnost C da gradi četiri kovalentne veze.

- Nabraja najvažnija jedinjenja ugljenika.

- Analizira svojstva i primjenu Si kao i njegovo dobijanje iz Si(IV)-oksida.

azota iz NH4NO2 (zagrijavanjem).

- Laboratorijsko dobijanje NH3 iz soli i uvođenje u vodu.

- Laboratorijsko dobijanje CO2 i uvođenje u vodu.

Seminarski rad - Vještačka đubriva. - Ugljenična goriva. - Primjena silikona.


- Ponavlja prirodu veze C atoma.

- Obrazlaže pojam hibridizacije sp3, sp2 i sp.

- Obrazlaže vrste hemijskih

- Razlikuje na primjerima prostu, dvostruku i trostruku vezu.

- Uočava kako se grade hibridne orbitale, njihovo preklapanje sa drugim

- Razvija moć zapažanja. - Razvija analitičko mišljenje.

- Prikazivanje prostornog rasporeda metana, etena i etina pomoću crteža, modela ili kolotnog modela.

- Crtanje šeme podjele organskih jedinjenja.


25


reakcija organskih jedinjenja.

- Navodi podjelu organskih jedinjenja prema ugljovodoničnom nizu i prema funkcionalnoj grupi.

orbitalama, kao i prostorni raspored atoma u molekulu (tetraedarski, planarni, linearni).

- Razlikuje supstituciju, adiciju, eliminaciju, homolitičko i heterolitičko raskidanje veze.

- Razlikuje aciklična i ciklična jedinjenja.

- Prepoznaje najvažnije klase organskih jedinjenja.

10. Ugljovodonici Alkani - Definiše homologi niz. - Definiše izomeriju niza. - Imenuje jedinjenja po IUPAC nomenklaturi.

- Nabraja fizičke osobine alkana i pojašnjava njihovu reaktivnost.

Alkeni i alkini - Pojašnjava funkcionalne grupe.

- Imenuje jedinjenja po IUPAC nomenklaturi.

- Uočava kako se obrazuje niz i šta su homolozi.

- Razlikuje n-alkane i izo-alkane iz strukturne formule.

- Pravilno koristi nomenklaturu pri pisanju formula.

- Uočava zavisnost agregatnog stanja, tk i rastvorljivosti od broja C atoma i strukture niza.

- Navodi uslove za odigravanje reakcije supstitucije, karakteristične lančane reakcije kao i značaj oksidacije i pirolize (krekovanja).

- Prepoznaje alkene i alkine po funkcionalnoj grupi.


- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija moć zapažanja. - Razvija tačnost i preciznost. - Razvija stvaralačku maštu.

Demonstracioni ogled - Dobijanje etena dehidratacijom C2H5OH sa koncentrovanom H2SO4 i ispitivanje njegovih osobina.


26


- Definiše izomeriju položaja i niza.

- Navodi reaktivnost alkena i alkina.

- Razlikuje „cis“ i „trans“ izomere alkena i izomeriju niza.

- Analizira reakcije adicije al-kena i alkina i adicije primje-nom Markovnikovog pravila.

- Uočava značaj polimerizacije etena i acetilena.

11. Aromatična jedinjenja reda benzena

Benzen i njegovi homolozi - Pojašnjava strukturu benzena teorijom molekulskih orbitala.

- Pojašnjava reaktivnost ovih jedinjenja.

- Primjenjuje nomenklaturu derivata benzena.

- Interpretira strukturu benzena pomoću orbitala i objašnjava način ostvarivanja π veze.

- Uočava da se benzen ponaša kao zasićeno jedinjenje kroz reakciju elektrofilne supsti-tucije i kao nezasićeno jedi-njenje kroz reakciju adicije.

- Razlikuje monosupstitucione, disupstitucione i polisu-pstitucione derivate, njihove najznačajnije predstavnike i navodi njihov značaj.


12. Prirodni izvori organskih jedinjenja

- Pojašnjava značaj prirodnih izvora: uglja, nafte i zemnog gasa.

- Interpretira značaj primjene proizvoda frakcione destilacije nafte i suve destilacije uglja.


Seminarski rad - Značaj prirodnih izvora organskih jedinjenja (nafte, kamenog uglja, zemnog gasa).

13. Najvažnija organska jedinjenja sa kiseonikom

Alkoholi i fenoli - Navodi podjelu prema broju OH grupa i ugljovodoničnom

- Razlikuje alkohole i fenole prema načinu na koji je vezana OH grupa.

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija stvaralačku maštu. - Razvija moć zapažanja.

- Prikazuje crtežom prostorni raspored 2-butanola i hiralnost C atoma.


27


nizu. - Imenuje jedinjenja po IUPAC nomenklaturi.

- Pojašnjava optičku izomeriju alkohola.


- Navodi primjenu ovih jedinjenja.


- Prepoznaje hiralni C atom i ponašanje enantiomera pri prolasku polarizovane svjetlosti i njihovo obilježavanje sa (-L) i (+D).

- Razlikuje jačinu kiselosti fenola i alkohola.

- Navodi značaj proizvoda esterifikacije alkohola i fenola.

- Razlikuje oksidaciju primarnih i sekundarnih alkohola.

- Analizira procese supstitucije,

halogenovanja, nitrovanja i sulfovanja na primjeru fenola.

- Navodi značaj najvažnijih monohidroksilnih i polihidro-ksilnih alkohola i fenola.

- Razvija preciznost. - Razvija analitičko mišljenje.

Demonstracioni ogledi - Izvođenje reakcije oksidacije primarnih i sekundarnih alkohola sa K2Cr2O7.

- Dokazivanje fenola sa FeCl3.

Aldehidi i ketoni - Navodi njihove funkcionalne grupe.




- Razlikuje aldehide i ketone po funkcionalnoj grupi.


- Upoređuje proces oksidacije aldehida i ketona sa istim oksidacionim sredstvom.

- Analizira reakcije adicije nukleofilnim reagensima na karbonilnu grupu.

- Navodi značaj važnijih aldehida i ketona.


Demonstracioni ogledi - Izvođenje reakcije oksidacije aldehida i ketona sa K2Cr2O7.

- Izvođenje reakcije aldehida sa Felingovim reagensom i Tolensovim reagensom.

- Pravljenje šeme o podjeli kiselina.


28


Karboksilne kiseline - Navodi podjelu prema ugljovodoničnom nizu i broju karboksilnih grupa.

- Imenuje jedinjenje po IUPAC nomenklaturi.

- Pojašnjava reaktivnost ovih kiselina.

- Navodi primjenu karboksilnih kiselina.

- Uočava podjelu kiselina na primjerima.

- Pravilno primjenjuje nomen-klaturu pri pisanju formula.

- Analizira disocijaciju kiselina i razlikuje jačinu kiselosti u zavisnosti od ugljovodoničnog niza.

- Analizira reakcije sa metalima, bazama i solima.

- Navodi značaj obrazovanja estara sa alkoholima.

- Navodi značaj najvažnijih kiselina: mravlje, sirćetne, zasićenih viših masnih kiselina, benzoeve, oleinske, linolne, linolenske, halogen i hidroksi kiselina.

Demonstracioni ogledi - Izvođenje reakcije Zn sa HCOOH i sa CH3COOH.

- Izvođenje reakcije redukcije Tolensovog reagensa.

- Upoređivanje kiselosti mjerenjem pH.

- Izvođenje reakcije građenja estara sa C2H5OH.

Seminarski rad - Praktičan značaj viših masnih kiselina, zasićenih i nezasićenih.

14. Biološki važna jedinjenja Ugljeni hidrati - Razlikuje monosaharide, disaharide i polisaharide.

- Razlikuje monosaharide prema funkcionalnoj grupi i broju C atoma.

- Pojašnjava reaktivnost monosaharida i disaharida.

- Prikazuje alifatičnu i cikličnu strukturu glukoze.

- Prepoznaje cikličnu strukturu saharoze, amilaze i amilopektina.

- Analizira reakciju glukoze sa Tolensovim reagensom i Felingovim rastvorom.

- Razlikuje redukujuće i neredukujuće disaharide.

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija moć zapažanja

Demonstracioni ogled - Izvođenje reakcije glukoze sa Tolensovim reagensom i Felingovim rastvorom.

Masti i ulja - Pojašnjava hemijski sastav masti i ulja.

- Navodi značaj ovih jedinjenja.

- Analizira reakciju hidrolize i saponifikacije.


Demonstracioni ogled - Izvođenje taložnih i bojenih reakcija na proteine.

Seminarski rad - Značaj proteina.


29


Proteini - Navodi sastav i podjelu proteina.

- Navodi značaj proteina.

- Uočava stvaranje peptidne veze.




- Svjestan je značaja zaštite. - Razvija analitičko mišljenje. - Razvija ekološku svijest.



2. Neorganska hemija, Rozalija Horvat, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1997. 3. Organska hemija, Vladimir Pavlović i Rade Marković, Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1991.


- prostor za nastavu hemije-hemijski kabinet, koji je odgovarajuće opremljen za izvođenje demonstracionih ogleda,

- kompjuter sa priključkom za internet, - mjesto za skladištenje hemikalija koje odgovaraju važećim standardima, - zaštitna oprema, - protivpožarna oprema, - oprema za prvu pomoć, - zaštitna sredstva, - pribor i nastavna sredstva, - računarska video projekcija.


30





9. Profil stručna spreme nastavnika i stručnih saradnika:


- univerzitetskog, studijskog hemijskog obrazovanja (hemijski fakultet, prirodno – matematički, grupa hemija), VII stepen.


31

KATALOG ZNANJA ZA PREDMET HEMIJA – za četvorogodišnje stručne škole - godišnji fond 72 časa




T V Ukupno

I1 72 - 72

II - - -

III - - -

IV - - -

Ukupno 72 - 72



- Povezivanje odabranih tematskih cjelina sa sadržajima već obrađenim tokom prethodnog školovanja. - Razvijanje razumijevanja hemijskih pojmova kroz različite aktivnosti koje uključuju časove diskusije,

izvođenje demonstracionih ogleda i pisanje seminarskih radova. - Razvijanje sposobnosti hemijskog izražavanja. - Sticanje sposobnosti upotrebe stručnih izraza, simbola i grafikona. - Razvijanje smisla za organizovan rad, tačnost, sistematičnost i urednost.

1 Katalog znanja važi za fond časova 72, bez obzira na razred u kom se hemija izučava


32

- Sticanje znanja o uticaju hemije i hemijske industrije na život. - Naglašavanje uloge hemije na zdravlje i očuvanje životne sredine. - Razvijanje navika učenika koje će doprinositi unapređivanju i zaštiti prirode, životne i radne sredine. - Razvijanje sposobnosti za posmatranje, uočavanje i zaključivanje. - Povezivanje teorijskih sadržaja sa praktičnim radom koji se odvija u sklopu proizvodnih ciklusa u materijalnoj

proizvodnji. - Sticanje sposobnosti pravilnog korišćenja odgovarajuće literature preko knjiga i kompjuterske pretrage. - Razvijanje stvaralačke mašte, analitičkog mišljenja, objektivnosti i formiranja pravilnog odnosa prema radu.



1. Osnovni zakoni i pojmovi u hemiji

- Upoznaje se sa osnovnim zakonima u hemiji.

- Definiše osnovne zakone: - zakon o održanju mase i energije (Lavoazjev zakon),

- zakon stalnih masenih odnosa (Prustov zakon),

- zakon umnoženih masenih odnosa (Daltonov zakon i Daltonova atomska teorija),

- Avogadrova molekulska teorija.

- Definiše pojam hemijskog simbola, formule i jednačine.

- Definiše Ar i Mr. - Definiše mol, molarnu masu i molarnu zapreminu.

- Primjenjuje usvojene zakone na primjerima: - oksidacije žive, - sjedinjavanja H i O u H2O i H2O2,

- oksidima azota, - razlikuje molekul elementa od molekula jedinjenja.

- Čita hemijske simbole elemenata iz periodnog sistema elemenata.

- Pravilno piše hemijske formule (molekulske, empirijske, strukturne).

- Čita Ar (X) iz periodnog sistema elemenata i izračunava Mr (X).

- Izračunava pravilno mol, molarnu masu i molarnu zapreminu.



Demonstracioni ogled - Sagorijevanje parafinske svijeće na tehničkoj vagi sa i bez staklenog zvona.


33


2. Stehiometrijski proračuni - Upoznaje se sa izračunavanjem procentnog sastava elemenata i jedinjenja na osnovu formula.

- Obrazlaže postavljanje hemijskih formula.

- Pojašnjava stehiometrijski proračun.

- Pravilno izračunava procenat elemenata u jedinjenjima na osnovu molekulskih formula.

- Izračunava molekulsku i empirijsku formulu.

- Izračunava masu reaktanata i produkata na osnovu pravilno napisane hemijske jednačine.

3. Struktura atoma - Ponavlja pojmove elementarne čestice, atoma i izotopa.

- Definiše energetski nivo, energetski podnivo i atomsku orbitalu.

- Pojašnjava princip izgradnje elektronskog omotača i periodni sistem elemenata.




- Piše elektronsku konfiguraciju elemenata i određuje položaj elementa u periodnom sistemu, navodi grupu i periodu i valentne elektrone.


4. Tipovi hemijskih veza - Nabraja i objašnjava tipove hemijskih veza.

- Objašnjava i obrazlaže energiju jonizacije, afinitet prema elektronu i elektronegativnost.


- Razlikuje vrste veza na primjerima.

- Sastavlja primjere za različite tipove veza, jonsku i kovalentnu (polarnu – mole-kule jedinjenja i nepolarnu - molekule elemenata)




34




- Upoznaje tipove hemijskih reakcija (analizu, sintezu, oksido-redukciju, termohemijske reakcije).

- Definiše brzinu hemijske reakcije, hemijsku ravnotežu i konstantu ravnoteže.




- Sastavlja hemijsku jednačinu.


- Pravilno piše termohemijske reakcije.

- Razlikuje egzotermne i endotermne hemijske reakcije.


- Navodi značaj katalizatora u laboratoriji, industriji i živim organizmima.

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija tačnost i preciznost. - Razvija moć zapažanja. - Razvija logiku mišljenja.








- Zna kad se uspostavlja hemijska ravnoteža i koji faktori utiču na hemijsku ravnotežu (koncentracija, temperatura, pritisak).




- Izračunava masenu koncentraciju rastvorene supstance.

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija moć zapažanja. - Razvija logiku mišljenja. - Razvija sistematičnost.



- Priprema rastvora različitih procentnih i molarnih koncentracija.


35







- Definiše hidrolizu soli. - Objašnjava oksido-redukcioni proces.





- Nabraja soli koje podliježu hidrolizi i piše hemijske reakcije.





Demonstracioni ogledi - Određivanje reakcije (kisela, bazna, neutralna) vodenih rastvora sljedećih soli NaCl, Na2CO3, NH4Cl.



8. Metali - Pojašnjava pojam metala i navodi njihove osobine.

- Navodi najvažnija jedinjenja metala.

- Obrazlaže posebnost prelaznih metala.

- Interpretira opšte karakteristike elemenata I, II i III grupe periodnog sistema elemenata.

- Analizira ponašanje Na, Mg, Al i njihovih oksida sa vodom, kiselinama i bazama.

- Uočava opšte karakteristike prelaznih metala, kao i postojanje više valenci jednog metala.


Demonstracioni ogled - Izvođenje reakcija Na, Mg i Al sa vodom i upoređivanje reaktivnosti ovih metala.

9. Nemetali - Pojašnjava pojam nemetala i navodi njihove osobine.

- Interpretira opšte karakteristike elemenata VII,



36


- Navodi najvažnija jedinjenja nemetala.

VI, V i IV grupe periodnog sistema elemenata.

- Analizira ponašanje Cl, S, P i C u dodiru sa vodom, kiselinama i bazama.

10. Struktura organskih jedinjenja






11. Ugljovodonici Alkani - Definiše homologi niz. - Imenuje jedinjenja po IUPAC nomenklaturi.

- Nabraja fizičke osobine alkana i pojašnjava njihovu reaktivnost.



- Uočava zavisnost agregatnog stanja, tk i rastvorljivosti od broja C atoma i strukture niza.

- Navodi uslove za odigravanje reakcije supstitucije, kara-kteristične lančane reakcije kao i značaj oksidacije i pirolize (krekovanja).

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija moć zapažanja. - Razvija tačnost i preciznost. - Razvija stvaralačku maštu.

Demonstracioni ogledi - Dobijanje etena dehidratacijom C2H5OH sa koncentrovanom H2SO4 i ispitivanje njegovih osobina.

Alkeni i alkini - Pojašnjava funkcionalne grupe.


- Navodi reaktivnost alkena i alkina.

- Prepoznaje alkene i alkine po funkcionalnoj grupi.



- Uočava značaj polimerizacije etena i acetilena.

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija moć zapažanja. - Razvija tačnost i preciznost.


37


12. Aromatična jedinjenja reda benzena

Benzen i njegovi homolozi - Pojašnjava strukturu benzena teorijom molekulskih orbitala.


- Primjenjuje nomenklaturu derivata benzena.

- Interpretira strukturu benzena.

- Uočava da se benzen ponaša kao zasićeno jedinjenje kroz reakciju elektrofilne supstitucije i kao nezasićeno jedinjenje kroz reakciju adicije.

- Razlikuje monosupstitucione, disupstitucione i polisupstitucione derivate, njihove najznačajnije predstavnike i navodi njihov značaj.






Seminarski rad - Značaj prirodnih izvora organskih jedinjenja (nafte, kamenog uglja, zemnog gasa).

14. Najvažnija organska jedinjenja sa kiseonikom

Alkoholi i fenoli - Navodi podjelu prema broju OH grupa i ugljovodoničnom nizu.




- Razlikuje alkohole i fenole prema načinu na koji je vezana OH grupa.


- Navodi značaj proizvoda esterifikacije alkohola i fenola.

- Razlikuje oksidaciju primarnih i sekundarnih alkohola.

- Analizira procese supstitucije, halogenovanja,

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija stvaralačku maštu. - Razvija moć zapažanja. - Razvija preciznost.

Demonstracioni ogledi - Izvođenje reakcije oksidacije primarnih i sekundarnih alkohola sa K2Cr2O7.

- Dokazivanje fenola sa FeCl3.


38


nitrovanja i sulfovanja na primjeru fenola.

- Navodi značaj najvažnijih monohidroksilnih i polihidroksilnih alkohola i fenola.







- Upoređuje proces oksidacije aldehida i ketona



- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija tačnost i preciznost.

Demonstracioni ogledi - Izvođenje reakcije oksidacije aldehida i ketona sa K2Cr2O7.

- Izvođenje reakcije aldehida sa Felingovim reagensom i Tolensovim reagensom.

- Pravljenje šeme o podjeli kiselina.






- Pravilno primjenjuje nomenklaturu pri pisanju formula.

- Analizira disocijaciju kiselina.


- Navodi značaj najvažnijih kiselina: mravlje, sirćetne, zasićenih viših masnih kiselina i nezasićenih viših masnih kiselina.




- Upoređivanje kisjelosti mjerenjem pH.




39


15. Biološki važna jedinjenja Ugljeni hidrati - Razlikuje monosaharide, disaharide i polisaharide.

- Razlikuje monosaharide prema funkcionalnoj grupi i broju C atoma.

- Pojašnjava reaktivnost monosaharida i disaharida.

- Prikazuje alifatičnu i cikličnu strukturu glukoze.

- Prepoznaje cikličnu strukturu saharoze, amilaze i amilopektina.

- Analizira reakciju glukoze sa Tolensovim reagensom i Felingovim rastvorom.



Demonstracioni ogled - Izvođenje reakcije glukoze sa Tolensovim reagensom i Felingovim rastvorom.

Masti i ulja - Pojašnjava hemijski sastav masti i ulja.

- Navodi značaj ovih jedinjenja.

- Analizira reakciju hidrolize i saponifikacije.


Demonstracioni ogled - Izvođenje taložnih i bojenih reakcija na proteine.

Proteini - Navodi sastav i podjelu proteina.

- Navodi značaj proteina.

- Uočava stvaranje peptidne veze.


Seminarski rad - Značaj proteina.




- Svjestan je značaja zaštite. - Razvija analitičko mišljenje. - Razvija ekološku svijest.


1. Opšta i neorganska hemija za prvi razred srednje škole, Gordana Isaković, Ljiljana Lukić, Miloje Isaković, Nataša Panajotović, Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1992.

2. Neorganska hemija za prvi i drugi razred srednje škole, Momčili Jovetić, Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1992.

3. Organska hemija, Vladimir Pavlović i Rade Marković, Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1991.


40


- prostor za nastavu hemije-hemijski kabinet koji je odgovarajuće opremljen za izvođenje demonstracionih ogleda,

- kompjuter sa priključkom za internet, - mjesto za skladištenje hemikalija koje odgovaraju važećim standardima, - zaštitna oprema, - protivpožarna oprema, - oprema za prvu pomoć, - zaštitna sredstva, - pribor i nastavna sredstva, - računarska video projekcija.





9. Profil stručna spreme nastavnika i stručnih saradnika:

- Profesor hemije može biti univerzitetskog, studijskog hemijskog obrazovanja (hemijski fakultet, prirodno – matematički, grupa hemija).


41

KATALOG ZNANJA ZA PREDMET HEMIJA – za četvorogodišnje stručne škole – ukupan fond časova 144 (po 72 časa godišnje)




T V Ukupno

I 72 - 72

II 72 - 72

III - - -

IV - - -

Ukupno 144 - 144



- Povezivanje odabranih tematskih cjelina sa sadržajima već obrađenim tokom prethodnog školovanja. - Razvijanje razumijevanja hemijskih pojmova kroz različite aktivnosti koje uključuju časove diskusije,

izvođenje demonstracionih ogleda i pisanje seminarskih radova. - Razvijanje sposobnosti hemijskog izražavanja. - Sticanje sposobnosti upotrebe stručnih izraza, simbola i grafikona. - Razvijanje smisla za organizovan rad, tačnost, sistematičnost i urednost. - Sticanje znanja o uticaju hemije i hemijske industrije na život.


42

- Naglašavanje uloge hemije na zdravlje i očuvanje životne sredine. - Razvijanje navika učenika koje će doprinositi unapređivanju i zaštiti prirode, životne i radne sredine. - Razvijanje sposobnosti za posmatranje, uočavanje i zaključivanje. - Povezivanje teorijskih sadržaja sa praktičnim radom koji se odvija u sklopu proizvodnih ciklusa u materijalnoj

proizvodnji. - Sticanje sposobnosti pravilnog korišćenja odgovarajuće literature preko knjiga i kompjuterske pretrage. - Razvijanje stvaralačke mašte, analitičkog mišljenja, objektivnosti i formiranja pravilnog odnosa prema radu.

4. Sadržaji (Standardi znanja predmeta) i operativni ciljevi

RAZRED: DRUGI


1. Hemija i njeno mjesto u sistemu prirodnih nauka

- Pojašnjava i obrazlaže mjesto hemije u sistemu prirodnih nauka.

- Shvata značaj hemije za život savremenog čovjeka.

- Interpretira kratak istorijat hemije kao prirodne nauke.


2. Osnovni zakoni i pojmovi u hemiji

- Upoznaje se sa osnovnim zakonima u hemiji.

- Definiše osnovne zakone: zakon o održanju mase i energije (Lavoazjev zakon), zakon stalnih masenih odnosa (Prustov zakon), zakon umnoženih masenih odnosa (Daltonov zakon i Daltonova atomska teorija), Avogadrova molekulska teorija.

- Definiše pojam hemijskog

- Primjenjuje usvojene zakone na primjerima: oksidacije žive, sjedinjavanja H i O u H2O i H2O2, oksidima azota, razlikuje molekul elementa od molekula jedinjenja.

- Čita hemijske simbole elemenata iz periodnog sistema elemenata.

- Pravilno piše hemijske formule (molekulske, empirijske, strukturne).



Demonstracioni ogledi - Sagorijevanje parafinske svijeće na tehničkoj vagi sa i bez staklenog zvona.


43


simbola, formule i jednačine. - Definiše Ar i Mr. - Definiše mol, molarnu masu i molarnu zapreminu.

- Čita Ar (X) iz periodnog sistema elemenata i izračunava Mr (X).

- Izračunava pravilno mol, molarnu masu i molarnu zapreminu.

3. Stehiometrijski proračuni - Upoznaje se sa izračunavanjem procentnog sastava elemenata I jedinjenja na osnovu formula.

- Obrazlaže postavljanje hemijskih formula.

- Pojašnjava stehiometrijski proračun.

- Pravilno izračunava procenat elemenata u jedinjenjima na osnovu molekulskih formula.

- Izračunava molekulsku i empirijsku formulu.

- Izračunava masu reaktanata i produkata na osnovu pravilno napisane hemijske jednačine.

4. Struktura atoma - Ponavlja pojmove elementarne čestice, atoma i izotopa.

- Definiše energetski nivo, energetski podnivo i atomsku orbitalu.

- Pojašnjava princip izgradnje elektronskog omotača i periodni sistem elemenata.




- Piše elektronsku konfiguraciju elemenata i određuje položaj elementa u periodnom sistemu (navodi grupu i periodu) i valentne elektrone.



44


5. Tipovi hemijskih veza - Pojašnjava pojmove energija jonizacije, afinitet prema elektronu i elektronegativnost.

- Definiše jonsku i kovalentnu vezu.

- Definiše molekulske orbitale. - Pojašnjava geometrijski oblik molekula-hibridizacija atomskih orbitala.

- Definiše sile među molekulima.

- Upoznaje dipolni momenat kao mjerilo za polarnost molekula.

- Definiše vodoničnu vezu.


- Razlikuje vrste veza na primjerima.

- Sastavlja primjere za različite tipove veza, jonsku i kovalentnu (polarnu - molekule jedinjenja i nepolarnu - molekule elemenata).

- Primjenjuje: - sp3 hibridizaciju na primjeru metana,

- sp2 hibridizaciju na primjeru etena,

- sp hibridizaciju na primjeru etina.

- Povezuje međumolekulske sile sa fizičkim osobinama supstanci.

- Pravilno objašnjava vodoničnu vezu na primjeru (H2O, HF, NH3).



- Crtanje dijagrama sp3, sp2 i sp hibridizacije C-atoma.



- Upoznaje tipove hemijskih reakcija (analizu, sintezu, oksido- redukciju).

- Definiše brzinu hemijske reakcije.


- Primjenjuje pravilno postupak sastavljanja jednačine hemijske reakcije.


- Razlikuje egzotermne i endotermne hemijske

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija tačnost i preciznost. - Razvija opservaciju. - Razvija logiku mišljenja.





45




reakcije. - Izračunava brzinu hemijske reakcije, hemijsku ravnotežu i konstantu ravnoteže na primjeru sinteze jodovodonika.


- Navodi značaj katalizatora u laboratoriji, industriji i živim organizmima.

- Zna kad se uspostavlja hemijska ravnoteža i koji faktori utiču na hemijsku ravnotežu (koncentracija, temperatura, pritisak).








- Izračunava masenu koncentraciju rastvorene supstance.


- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija opservaciju. - Razvija logiku mišljenja. - Razvija sistematičnost.


- Priprema rastvora različitih procentnih i molarnih koncentracija.


46



- Definiše okside, kiseline, baze i soli.



- Definiše hidrolizu soli. - Objašnjava oksido-redukcioni proces.


- Definiše jonski proizvod vode i pH.




- Nabraja soli koje podliježu hidrolizi.




- Razlikuje katodne i anodne reakcije, prikaz na primjeru elektrolize rastopa CaCl2.

- Izračunava pH i pOH rastvora.


Demonstracioni ogledi - Određivanje reakcije (kisela, bazna, neutralna) vodenih rastvora sledećih soli NaCl, Na2CO3, NH4Cl.


Seminarski rad - Primjena elektrolitičkih procesa u industriji

9. Metali - Pojašnjava pojam metala, navodi njihove osobine i obrazlaže posebnost.

- Navodi najvažnija jedinjenja alkalnih metala i nabraja načine njihovog dobijanja.

- Ocjenjuje značaj jedinjenja elemenata druge

- Upoznaje značaj upotrebe aluminijuma.

- Interpretira opšte karakteristike elemenata I grupe periodnog sistema elemenata (alkalni metali).

- Analizira ponašanje Na i K i njihovo dobijanje procesom elektrolize.

- Interpretira opšte karakteristike elemenata II grupe periodnog sistema elemenata (zemnoalkalni metali).

- Analizira ponašanje Ca i Mg

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija opservaciju. - Razvija analitičko mišljenje.

Demonstracioni ogledi - Izvođenje reakcija Na i K sa vodom i upoređivanje reaktivnosti ovih metala.

- Bojenje plamena katjonima elemenata I i II grupe.

- Dokazivanje amfoternosti Al. Seminarski rad - Tvrde i meke vode. Demonstracioni ogledi - Dokazivanje amfoternosti Zn.


47


Prelazni metali - Pojašnjava opšte karakteristike prelaznih metala.

kao i njihovo dobijanje procesom elektrolize.

- Interpretira opšte karakteristike elemenata III grupe periodnog sistema elemenata.

- Analizira proces dobijanja Al i jedinjenja Al.

- Interpretira značaj prelaznih metala (Fe, Zn i Cu) i navodi značaj njihovih jedinjenja.

- Uočava postojanje više valenci jednog metala.

Seminarski rad - Dobijanje Fe u visokoj peći.

10. Nemetali - Procjenjuje i navodi značaj nemetala u svakodnevnom životu.

- Pojašnjava osobine vodonika: strukturu , najprostiju elektronsku konfiguraciju, izotope vodonika i dobijanje u industriji i laboratoriji.

- Upoređuje reaktivnost halogenih elemenata.

- Procjenjuje značaj kiseonika i njegovih jedinjenja u sferama života.

- Upoznaje zaštitnu ulogu ozona i nastanak ozonske rupe.

- Upoznaje S kao biogeni elemenat i SOx kao zagađivače vazduha.

- Procjenjuje značaj N i P i navodi njihov značaj kao

- Interpretira opšte karakteristike elemenata nemetala.

- Analizira fizička i hemijska svojstva vodonika i navodi značaj jedinjenja vodonika.

- Interpretira opšte karakteristike elemenata VII grupe periodnog sistema elemenata (halogene elemente).

- Analizira osobine hlora, dobijanje hlora (industrijsko i laboratorijsko).

- Interpretira opšte karakteristike elemenata VI grupe periodnog sistema elemenata.

- Analizira kiseonik i jedinjenja kiseonika, sumpor i jedinjenja sumpora.


Demonstracioni ogledi - Dobijanje vodonika u Kipovom aparatu.

- Elektroliza vode u Hofmanovom aparatu.

- Reakcije HCl sa metalima. - Laboratorijsko dobijanje kiseonika.

- Laboratorijsko dobijanje NH4NO2.

- Laboratorijsko dobijanje azota iz NH4NO2 (zagrijavanjem).

- Laboratorijsko dobijanje NH3 iz soli i uvođenje u vodu.

- Laboratorijsko dobijanje CO2 i uvođenje u vodu.


48


sastojaka vještačkih đubriva. - Procjenjuje značaj C kao biogenog elementa i njegove alotropske modifikacije (dijamant i grafit).

- Razumije vrijednost silicijuma i navodi njegovu upotrebu.

- Interpretira opšte karakteristike elemenata V grupe periodnog sistema elemenata.

- Analizira N i P kao biogene elemente, njihovo dobijanje i jedinjenja.

- Interpretira opšte karakteristike elemenata IV grupe periodnog sistema elemenata.

- Analizira strukturu atoma C. - Objašnjava sposobnost C da gradi četiri kovalentne veze.

- Nabraja najvažnija jedinjenja ugljenika.

- Analizira svojstva i primjenu Si kao i njegovo dobijanje iz Si(IV)-oksida.

Seminarski rad - Vještačka đubriva. - Ugljenična goriva. - Primjena silikona.


49

RAZRED: DRUGI



- Ponavlja prirodu veze C atoma.

- Obrazlaže pojam hibridizacije sp3, sp2 i sp.

- Obrazlaže vrste hemijskih reakcija organskih jedinjenja.


- Razlikuje na primjerima prostu, dvostruku i trostruku vezu.

- Uočava kako se grade hibridne orbitale, njihovo preklapanje sa drugim orbitalama, kao i prostorni raspored atoma u molekulu (tetraedarski, planarni, linearni).

- Razlikuje supstituciju, adiciju, eliminaciju, kao i homolitičko i heterolitičko raskidanje veze.




- Prikazivanje prostornog rasporeda metana, etena i etina pomoću crteža, modela ili kolotnog modela.


12. Ugljovodonici Alkani - Definiše homologi niz i izomeriju niza.


- Navodi fizičke osobine alkana.

- Navodi načine dobijanja alkana.

- Obrazlaže slabu reaktivnost alkana.


- Razlikuje n-alkane i izo-alkane iz strukturne formule.

- Pravilno koristi nomenklaturu pri pisanju formula jedinjenja.

- Analizira reakcije adicije ili supstitucije za sintezu alkana.

- Analizira reakcije supstitucije (lančane

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija opservaciju. - Razvija tačnost i preciznost. - Razvija stvaralačku maštu.

Demonstracioni ogledi - Ponašanje n-heksana prema oksidacionom sredstvu (2% KMnO4).

- Bromovanje n-heksana na sobnoj temperaturi i u prisustvu svjetlosti (sa 5% rastvorom Br2 u CCl4).

- Izvesti zaključke.


50


reakcije), kao i značaj reakcije oksidacije i reakcije pirolize (krekovanja).

Alkeni i alkini - Navodi funkcionalne grupe. - Imenuje jedinjenja po IUPAC nomenklaturi.

- Navodi načine sintetičkog dobijanja alkena i alkina.

- Obrazlaže reaktivnost jedinjenja.

- Navodi vrste polimerizacije i primjenu.

Dieni - Definiše diene. - Navodi primjere jedinjenja i njihov značaj.

- Razlikuje alkene i alkine po funkcionalnoj grupi.


- Primjenjuje reakciju eliminacije atoma ili atomskih grupa zasićenih jedinjenja za sintezu alkena i alkina.


- Upoređuje brzinu oksidacije alkena i alkina sa istim oksidacionim sredstvom.

- Razlikuje adicionu i konde-nzacionu polimerizaciju.

- Interpretira značaj etena i acetilena u industriji.

- Interpretira značaj plastičnih masa u proizvodnji sintetičkih vlakana.

- Razvija moć zapažanja. - Razvija preciznost. - Razvija moć zapažanja. - Razvija analitičko mišljenje.

Demonstracioni ogledi - Ponašanje n-heksena i n-heksina prema oksidacionom sredstvu (2% KMnO4).

- Bromovanje n-heksena i n-heksina na sobnoj temperaturi i u prisustvu svjetlosti (sa 5% rastvorom Br2 u CCl4).

- Izvesti zaključke. Seminarski rad - Praktičan značaj proizvoda na bazi etena i acetilena.

- Poliakrilna vlakna (orlon, dralon).

- Polivinil-hlorid (PVC).

Aromatična jedinjenja reda benzena

- Navodi molekulsku i strukturnu formulu benzena.

- Imenuje derivate benzena po IUPAC-u.


- Razlikuje konjugovane, kumulovane i izolovane diene.

- Piše strukturnu formulu izoprena i 1,3 butadiena.

- Interpretira značaj kaučuka i njegove osobine.

- Razvija tačnost. - Razvija moć zapažanja. - Razvija analitičko mišljenje.

Demonstracioni ogledi - Ponašanje benzena i toluena prema rastvoru broma u CCl4.

- Ponašanje benzena i toluena prema oksidacionom sredstvu (5% KMnO4).


51


Halogeni derivati ugljovodonika Alkil-halogenidi i aril-halogenidi

- Imenuje jedinjenja po IUPAC -u.

- Navodi uticaj polarnog karaktera C - X veze na reaktivnost.

- Interpretira strukturu benzena.

- Uočava da se benzen ponaša kao zasićeno jedinjenje kroz reakciju elektrofilne supstitucije i kao nezasićeno jedinjenje kroz reakciju adicije.

- Upoređuje oksidaciju i supstituciju benzena i njegovih derivata.

- Razlikuje monosupstitucione, disupstitucione i polisupstitucione derivate i navodi značaj najvažnijih predstavnika.


- Analizira reakcije nukleofilne supstitucije.





- Razvija opservaciju.

Seminarski rad - Značaj prirodnih izvora orga-nskih jedinjenja (nafte, ka-menog uglja, zemnog gasa).

14. Organska jedinjenja sa kiseonikom

Alkoholi - Navodi podjelu prema broju OH grupa i ugljovodoničnom nizu.

- Imenuje jedinjenja po IUPAC

- Razlikuje monohidroksilne, dihidroksilne i polihidroksilne, alifatične i aromatične alkohole.

- Pravilno koristi nomenklaturu

- Razvija tačnost. - Razvija moć zapažanja. - Razvija analitičko mišljenje. - Razvija logiku mišljenja.

- Prikazuje crtežom prostorni raspored 2-butanola i hiralnost C atoma.


52


nomenklaturi. - Navodi fizičke osobine. - Definiše optičku izomeriju alkohola.

- Pojašnjava reaktivnost. - Navodi primjenu alkohola.

pri pisanju formula jedinjenja.

- Analizira rastvorljivost u vodi i t ključanja u zavisnosti od broja C atoma u jedinjenju.

- Prepoznaje hiralni C atom i ponašanje enantiomera pri prolasku polarizovane svjetlosti i njihovo obilježavanje sa (-L) i (+D).

- Analizira kiselost alkohola pri građenju alkoholata.

- Navodi značaj esterifikacije sa organskim i neorganskim kiselinama.

- Razlikuje oksidaciju prima-rnih i sekundarnih alkohola.

Demonstracioni ogledi - Uporediti reakcije oksidacije primarnog, sekundarnog i tercijarnog butanola sa K2Cr2O7.

Fenoli - Definiše jedinjenja. - Obrazlaže reaktivnost. - Navodi primjenu fenola.

- Interpretira značaj najvažnijih monohidroksilnih i polihidroksilnih alkohola.

- Razlikuje monohidroksilne i polihidroksilne fenole.

- Analizira kiselost, esterifikaciju fenola i supstituciju u prstenu.

- Interpretira značaj fenola i polihidroksilnih fenola za proizvodnju plastičnih masa.


Demonstracioni ogledi - Ponašanje fenola sa NaOH. - Dokazivanje fenola sa FeCl3.

Etri - Navodi podjelu i fizičke osobine.



- Razlikuje proste i mješovite etre.


- Interpretira praktičan značaj kao rastvarača (dietil-etra).

- Razvija tačnost. - Razvija moć zapažanja. - Razvija analitičko mišljenje. - Razvija logiku mišljenja.


53




- Navodi fizičke osobine i načine dobijanja jedinjenja.

- Obrazlaže reaktivnost ovih jedinjenja.




- Analizira reakcije oksidacije primarnih i sekundarnih alkohola i za dobijanje aldehida i ketona.

- Upoređuje proces oksidacije aldehida i ketona sa istim oksidacionim sredstvom (sa KMnO4 i Tolensovim reagensom.



- Razvija tačnost. - Razvija moć zapažanja. - Razvija analitičko mišljenje.

Demonstracioni ogledi - Izvođenje reakcije oksidacije aldehida i ketona (formaldehida) i acetona sa KMnO4 i Tolensovim reagensom.

- Ispitati adenin kao rastvarač.






- Pravilno primjenjuje nomenklaturu pri pisanju formula kiselina.

- Analizira disocijaciju kiselina i razlikuje jačinu kiselosti u zavisnosti od ugljovodoničnog niza.


- Navodi praktičan značaj naj-važnijih monokarbonskih zas-ićenih kiselina (mravlje, sir-ćetne), viših masnih kiselina (zasićene i nezasićene), halogen i hidroksi kiselina.



- Upoređivanje kisjelosti mjerenjem pH pomoću univerzalnog indikatora.




54


Derivati karboksilnih kiselina - Definiše derivate. - Obrazlaže reaktivnost derivata.

- Razlikuje hloride, estre, anhidride i amide.

- Analizira reakcije hidrolize, amonolize, alkoholize i stvaranja polipeptida.


15. Organska jedinjenja sa azotom

Amini i nitro jedinjenja - Navodi njihove funkcionalne grupe i podjelu prema ugljovodoničnom nizu.

- Obrazlaže reaktivnost jedinjenja.


- Razlikuje amine i nitro jedinjenja po funkcionalnoj grupi.

- Interpretira podjelu na alifatična i aromatična, primarna, sekundarna i tercijarna jedinjenja.

- Analizira redukciju alifatičnih i aromatičnih nitrojedinjenja.

- Analizira građenje soli (diazonijum i kvaternarne) i interpretira značaj reakcije supstitucije

- Interpretira značaj anilina u industriji boja i 1,6 heksidiamina u tekstilnoj industriji.


Seminarski rad - Sinteza najlona (6-6) (heksametilendiamina i adipinske kiseline) i njegova prerada u vlakna.

16. Heterociklična jedinjenja Alkaloidi, antibiotici - Definiše jedinjenja. - Navodi značaj najvažnijih predstavnika alkaloida i antibiotika.

- Razlikuje tipična heterociklična jedinjenja.

- Interpretira fiziološko dejstvo jedinjenja (nikotina, kodeina, heroina, penicilina).


Seminarski rad - Fiziološko dejstvo nikotina, kodeina, heroina, LSD.


55


17. Biološki važna jedinjenja Masti i ulja - Definiše jedinjenja i navodi njihov sastav i strukturu.

- Obrazlaže baznu hidrolizu masti.

- Navodi značaj sapuna kao sredstva za pranje.

- Navodi zajedničke karakteristike i razliku sapuna i deterdženata.

Ugljeni hidrati - Navodi podjelu monosaharida i strukturu.

- Obrazlaže reaktivnost monosaharida.

- Navodi primjenu glukoze. - Definiše disaharide. - Obrazlaže aktivnost disaharida.

- Definiše polisaharide. - Obrazlaže aktivnost polisaharida.

- Navodi najvažnije proizvode na bazi celuloze.

- Interpretira šta su trigliceridi.

- Razlikuje proste i mješovite trigliceride i razlikuje koje kiseline ulaze u sastav masti a koje u sastav ulja.

- Analizira reakciju saponifikacije.

- Interpretira mehaničko i hemijsko dejstvo sapuna.

- Poredi hidrofobni i hidrofilni dio molekula sapuna i deterdženata i njihovo ponašanje i pranje u tvrdoj vodi.

- Razlikuje aldoze i ketoze, alifatičnu i cikličnu strukturu.

- Prikazuje cikličnu strukturu Hejvortovim formulama.

- Analizira reakcije sa Felingovim rastvorom, Tolensovim reagensom i vrenje glukoze.

- Interpretira značaj glukoze kao hranljive supstance.


- Razlikuje skrob i celulozu po mnomernim jedinicama i način kako se vezuju u cikličnu strukturu.

- Razvija analitičko mišljenje. - Razvija moć zapažanja. - Razvija analitičko mišljenje.

Demonstracioni ogledi - Ispitati vodeni rastvor sapuna u prisustvu HCl i krečne vode.

- Lakmusom utvrditi pH vrijednost sredine vodenog rastvora sapuna.

Seminarski rad - Ugljeni hidrati kao sirovine savremene biotehnologije.

Demonstracioni ogledi - Oksidacija monosaharida Felinfovim i Tolensovim reagensom.

- Hidroliza saharoze. - Reakcije skroba sa jodom. - Dobijanje acetatne celuloze.


56


Amino kiseline, proteini i enzimi - Definiše amino kiseline. - Imenuje jedinjenja po IUPAC nomenklaturi.

- Navodi njihove fizičke osobine.

- Obrazlaže reaktivnost amino kiselina.

- Definiše proteine i navodi podjelu prema sastavu, rastvorljivosti i funkciji.

- Navodi karakteristične reakcije proteina.

- Navodi primjenu proteina. - Navodi podjelu, osobine i mehanizme djelovanja enzima.

- Analizira hidrolizu skroba i celuloze i reakciju esterifikacije celuloze sa CH3COOH i HNO3.

- Interpretira značaj dobijanja acetatne svile, bakarne svile i latersa (čiste celuloze).

- Piše opštu formulu amino kiselina.


- Uočava sličnosti sa neorganskim jedinjenjima u pogledu rastvorljivosti, temperature topljenja, obrazovanja cviter jona i shvata pojam esencijalnih amino kiselina.

- Analizira reakciju amino kiselina sa kiselinama i bazama i rađenj peptidne (amidne ) veze.

- Razlikuje proste i složene (konjugovane) proteine.

- Interpretira značaj fibroznih (strukturalni) proteina i globularnih proteina koji se u vodi koloidno rastvaraju.

- Interpretira biološke funkcije proteina (enzimi, hormoni kontraktilni, toksini itd.).

- Analizira bojene reakcije i taložne reakcije.


Demonstracioni ogledi - Biuretanska i santoproteinska reakcija.

- Taložne reakcije. Seminarski rad - Prirodna i sintetička vlakna na bazi proteina.

- Katalitička svojstva enzima.


57


--------------------------------------- Vitamini i hormoni - Definiše jedinjenja. - Navodi primjenu. 18. Boje Sintetičke boje - Navodi sastav i osnovne karakteristike boja.

- Navodi podjelu boja i njihov praktični značaj.

- Interpretira fiziološki i praktični značaj prirodnih vlakana (vune na bazi keratinske strukture, svile na bazi fibrilarne strukture i vlakana na bazi kazeina.

- Razlikuje enzime prema vrsti reakcije i prema hemijskom sastavu (koenzim, apoenzim, holoenzim).

- Analizira katalitičko svojstvo enzima, vezivanje supstrata za enzim (vezivni i katalitički centri enzima).

- Razlikuje vitamine i hormone po mjestu nalaženja.

- Interpretira fiziološki značaj hormona i vitamina koji su rastvorni u vodi.

- Interpretira hemijski sastav i građu atomskih grupa (hromofore) i značaj auksohromnih grupa.

- Razlikuje boje po hemijskom sastavu (trifenilmetanske, azo, indigo, sumporne).

- Vrši podjelu na boje rastvorljive u vodi (direktne ili supstantivne (kisele, bazne) ) i boje nerastvorne u


--------------------------------------- Seminarski rad - Fiziološki značaj vitamina i hormona.

Seminarski rad - Postojanost i ekonomičnost dobijanja i postupak bojenja vlakana sa antrahinonskim i indigo bojama.


58


19. Hemijski zagađivači

životne sredine - Navodi zagađivače životne sredine.

vodi: redukcione, močilske i boje koje se grade na vlaknima.

- Interpretira praktični značaj bojenja tekstilnih vlakana (pamuka, svile, vune).

- Interpretira izvore i vrste zagađivača vazduha i vode.

- Razvija ekološku svijest.

Seminarski rad - Tipične i specifične zagađujuće materije u atmosferi.

- Prečišćavanje komunalnih otpadnih voda.


1. Opšta i neorganska hemija za prvi razred srednje škole, Gordana Isaković, Ljiljana Lukić, Miloje Isaković, Nataša Panajotović, Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1992.


3. Neorganska hemija za prvi i drugi razred srednje škole, Momčilo Jovetić, Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1992.

4. Organska hemija za drugi i treći razred srednje škole, Vladimir Pavlović, Rade Mardović, Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1991.

5. Organska hemija sa praktikumom za vježbe za prvi i drugi razred srednje škole, Aleksandar Milovanović, Vladimir Pavlović, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1996.

6. Primjenjena hemija, Dragomir Vitorović, Petar Pfendt, Vojin Krsmanović, Naučna knjiga, Beograd, 1985. 7. Hemija za četvrti razred gimnazije, Julijana Petrović, Smiljana Velimirović, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 1997. 8. Organska hemija za treći razred usmjerenog srednjeg obrazovanja, Dragoljub Rondović, Novak Plamenac,

Republički zavod za unapređivanje vaspitanja i obrazovanja,Titograd, 1988. 9. Hemija za treći razred, Dr Aleksandra Stojiljković, Beograd, 1996.


59


- prostor za nastavu hemije-hemijski kabinet koji je odgovarajuće opremljen za izvođenje demonstracionih ogleda,

- kompjuter sa priključkom za internet, - mjesto za skladištenje hemikalija koje odgovaraju važećim standardima, - zaštitna oprema, zaštitna sredstva, - protivpožarna oprema, oprema za prvu pomoć, - pribor i nastavna sredstva.





9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika:


- univerzitetskog, studijskog hemijskog obrazovanja (hemijski fakultet, prirodno – matematički, grupa hemija).


60

Katalog znanja uradile:

- Vera Ramović, JU Srednja stručna škola “Spasoje Raspopović”, Podgorica

- Milunka Joković, JU Srednja stručna škola “Spasoje Raspopović”, Podgorica

- mr Vesna Vukašinović, Univerzitet Crne Gore


61

Kataloge znanja za predmet Hemija usvojio je

Savjet za opšte obrazovanje, na XVI sjednici održanoj dana 1. jula 2004. godine

Documents

KATALOG ZNANJA ZA PREDMET HEMIJA - gov.me · KATALOG ZNANJA – HEMIJA ... veza (jonska, kovalentna). - Razvija analiti čko mišljenje. - Razvija samostalnost. - Pravljenje crteža