Page 1 of 19

Khmer Translation:

ASEAN Government, Politics, and Economics by Pether Church, 5 Editions

Page 67 to 73

LAO PDR

THE CREATION OF LAOS AND ITS EARLIER HISTORY

The borders of the modern state of Laos were established by the French colonial government in

the late 19th

and early 20th

centuries. They were based primarily on French strategic and

administrative considerations, paying regard to the region‟s human geography and traditional

political relationships where it suited the French to do so. They sliced through ethnic groupings

and historic socio-political ties, arbitrarily determining the future population of the country.

របទទសឡាវ

ការកទកើតរបទទសឡាវ និងរបវតតិសាស្រសតដំបូងរបស់ខ្លួន

រពំដដនរដឌទំទនើបឡាវ រតូវបានបទងកើតទ ើងទោយ រោឌ ភិបាលអាណានិគមនិយមបារងំ កំ ុង

ទពល ចុងស.វទី១៩ និងទដើមស.វទី២០។ ជាដំបូងពួកទគ រតូវបានពឹងដផែកទៅទលើ យុទធសាស្រសត

បារងំ និងការពិភាកាខាងដផនករដនបាល ទោយយកចិតតទុកោក់ទៅទលើតំបន់ដដលមានមនុសស

រស់ទៅ និងភាពមានទំនាក់ទំនងខាងដផនករបពពណី និងនទោបាយ ដដលវាជាកដនលងមួយដ៏

សាកសមសរមាប់ បារងំអនុវតតន៍នទោបាយ របស់ខ្លួនដូទចនេះដដរ។ ពួកទគបានបទ ច្ ៀបតាម

រយេះរកុមជនជាតិមួយចំនួន និងទំនាក់ទំនងោ៉ាងជិតសនិត ពនរបវតតិសាស្រសតនទោបាយ-សងគម

ទោយការកំណត់បំពានអនាគតរបជាជន ពនរបទទសទនេះ។

The population of the newly defined territory was relatively sparse – about 819,000

people were counted in 1921 – but nevertheless ethnically and culturally complex. A little over

half the population were of Tai ethno-linguistic origin, one result of the great migration which

scholars believe brought Tai people out of western China into mainland South-East Asia between

the seventh and 13th

centuries, and ultimately located Tai stock not only in modern Thailand, but

Page 2 of 19

also in eastern Burma, in Laos and in north-west Vietnam. People of Tai stock in Laos included

both the lowland-dwelling Lao and a number of upland-dwelling groups of the Northern

provinces, such as the Lu, Tai Neua and Black, Red and White Tai (so named for the principal

colours in their women‟s traditional costumes). Today all these people are grouped as “lowlander

Low” (Lao Loum).

កំទនើនរបជាជន ពនអធិបទតយយភាព ដដលបានពនយល់នាទពលថមីៗទនេះ គឺមានការ

ទាក់ទងបនតិចបនតួច របដែលជា ៨១៩០០០នាក់ប៉ាុទណាណ េះ ទោយបានរប់គិតរតឹម កនុងឆ្ន ំ

១៩២១។ ប៉ាុដនតោ៉ាងណាមិញ ទៅដតមានភាពសមុគសាម ញ រទវៀងរកុមជនជាតិ និងវបបធម៍។

របជាជនទលើសពាក់កណាត លបនតិចបនតួច គឺរកមុជនជាតិទដើមភាសាពត ដដលជាលទធផលមួយ

ពនទទសនតររបទវសន៍ ដដលអនករបាជញទជឿថា បាននំាយកមកតាមរយេះ របជាជនពត ខុ្សពី ចិន

ប ច្ ឹម ដដលសថិតទៅទវីបអាសីុអាទគនយ៍ រទវៀងស.វទី៧ និង១៣ ទែើយជាទីប ច្ ប់តំបន់ដដលពត

រស់ទៅមិនរតឹមដតជារបទទសពថដ៏ទំទនើបទនាេះទទ ប៉ាុដនតវាក៏ដនថមជារបទទសមីោ៉ា ន់មា៉ាខាងទកើត

ទែើយរបទទសឡាវ ទែើយនឹងរបទទសទវៀតណាមខាងទិសពាយពយ។ របជាជនពត ដដលរស់

ទៅកនុងរបទទសឡាវ រមួប ច្ូ លទំាងឡាវតំបន់ទំនាប និងចំនួនរកុមតំបន់ខ្ពង់រប់ទខ្តតដប៉ាក

ខាងទជើងដូចជា ជនជាតិ ូរ ជនជាតិពត ដសបកទមម និងទលឿង ទែើយនិងជនជាតិពត ដសបក

រកែមនិងស (ដូទចនេះការោក់ទ ម្ េះសរមាប់ពណ៍សំខាន់ ទៅកនុងទំទនៀមទំលាប់របពពណី ពន

ស្រសតីរបស់ពួកទគ)។ សពវពថៃទនេះ របជាជនទំាងអស់ ដដលសថិតទៅកនុងរកមុទនាេះគឺជា “អនកទំនាប

ខាងទរកាម” (Lao Loum)។

The lowlander Lao became the dominant force in the region, politically, culturally and

economically, but their political structures were not strongly integrated. In the mountainous

terrain, rivalries of family and clan flourished. Four series of rapids on the Mekong River, with

lengthy stretches of water between them, tended to focus Lao society around three distinct

centres; from north to south, Luang Prabang, Vientiane (Vieng Chan) and Champassak. The Tai

Page 3 of 19

people of the uplands were even less politically integrated; although the villages of each group

were organized into small principalities (muong) presided over by leaders of dominant clans.

ឡាវអនកតំបន់ទំនាប បានកាល យជាកងកំលាងំដ៏មានអំនាច ទៅកនុងតំបន់ ទំាងដផនក

នទោបាយ ទំាងដផនកវបបធម៍ និងទាំងដផនកទសដឌកិចច ប៉ាុដនតទែោឌ រចនាសមពន័នទោបាយ របស់

ពួកទគមិនសូវជាមានសមាែរណកមមជារងឹមំាទនាេះទទ។ ទៅតាមតំបន់ភនំ មានការរបកួតរបដជង

ជាខាល ំងរទវៀងរគួសារ និងរកុមញាតិសនាឋ នមួយចំនួន។ រកុមទាំងបួន ពនជួរដងទទនលទមគងគ ដដរ

មិនសូវមានទឹកែូររទវៀងពួកទគ និងរកុមសងគមឡាវជំុវញិស្សកុទំាងបី ទោយរប់ចាប់ពីទជើង

ទៅតបូង ដូចជាែលួងរពេះបាង ទវៀងចនទន៍ និងចំបា៉ាសាក។របជាជនពតតំបន់ខ្ពង់រប គឺបាន

បាត់បង់សមាែរណកមមនទោបាយ ទទាេះបីជាភូមិ ពនរកុមនិមួយៗរតូវបានទរៀបចំជាកសរត

របទទសតូចៗ ដដលបានទធវើជាអធិបតីទោយអនកដឹកនាំបកសពួកដ៏មានអំនាចមួយចំនួន។

The second-most substantial ethno-linguistic grouping was upland-dwellers of Mon-

Khmer origin, presumably descendants of the peoples who had settled in the region before Tai

immigration. The Tai-speakers referred to them disparagingly as „Kha‟ (salves); today they are

grouped as “upland Lao” or (Lao Theung). Both terms encompass many self-consciously distinct

communities with their own names for themselves. Political organization beyond village level

was rare in these communities, but occasionally they could unite, under particularly charismatic

chieftains, to oppose lowlander exploitation.

ខ្លឹមសារ ពនការោក់ជារកុមភាសាជនជាតិទដើម ជាទលើកទីពីរ គឺជាអនកតំបន់ខ្ពង់របជន

ជាតិទដើមមន-ដខ្មរ ទោយអាចសនមត់បានថាបចាា ជន ពនជនជាតិទដើមមន-ដខ្មរ ដដរបានតាំងទីលំ

ទៅទៅតំបន់ទនេះមុនជនអទនាត របទវសន៍ជនជាតិពត។ អនកនិោយភាសាពតមួយចំនួន បាន

ទោងទៅតាមអវីដដរទគបាននិោយដូចជា “ខា” (ឱសថទរបង) សពវពថៃទនេះ ពួកទគរតូវបានោក់

ប ច្ូ លជារកុម “ឡាវខ្ពង់រប” ឬ (Lao Theung)។ ទំាងការោក់កំណត់ជំុវញិសែគមន៍ទផសងៗ

ដដរមានមនសិការផ្ទទ ល់ខ្លួន និងជាមួយនឹងការោក់ទ ម្ េះផ្ទទ ល់ខ្លួនសរមាប់ពួកទគផងដដរ។

Page 4 of 19

ការទរៀបចំដផនកនទោបាយផុតពីកំរតឹថាន ក់ភូមិ ដដលវាកំរមានទៅកនុងសែគមន៍ទំាងអស់ទនាេះ

ប៉ាុដនតជាពចដនយ ពួកទគអាចរបួរមួសថិតទរកាមអនករបមុខ្ដឹកនាំដ៏មានសមតថភាពមួយចំនួន ទដើមបី

របឆំ្ងតវា៉ាទៅនឹងការជ ជ្ ក់របទោជន៍ ពីពួកអនកតំបន់ទំនាប។

Amongst the smaller ethno-linguistic groupings, the most notable by the time of French

boundary-drawing were people with languages of Tibeto-Burman origin, today grouped as Lao

Soung and including the Hmong and Yao, or Man. (The Hmong resented the lowlander term for

them, Meo, which means “savage”.) These people began to migrate into the area as recently as

the late 18th

or early 19th

centuries and settled on upper mountain slopes, where amongst other

crops, they grew the opium poppy. The Hmong shared a myth of a future Hmong kingdom, but

for most practical purposes political organization was rare beyond the level of village chief.

កនុងចំទណាមរកុមភាសាជនជាតិទដើមតូចៗភាគទរចើន បានកំណត់ទោយទៅទពលបារងំ

គូសខ្ណឍ័ សីមារបជាជនជាមួយ នឹងភាសាជាទរចើនពនជនជាតិទដើមទីទប៉ា-ភូមា សពវពថៃទនេះរកុម

ទនេះគឺជាពួក Lao Soung ទែើយនឹងរមួប ច្ូ លនឹងពួក Hmong នឹងពួក Yao ឬក៏ពួក Man។ (ពួក

Hmong មិនសបាយចិតតទៅនឹងរកុមអនកតំបន់ទំនាបដដលទគទៅរកមុទនេះថាជា Meo ដដលមាន

ន័យថា ”ទោរទៅ”។) ពួករបជាជនទំាងអស់ទនេះ បានចាប់ទផឋើមឆលងដដនកាត់សមុរទ ទៅចុង

ស.វទី១៨ ឬក៏ទដើមស.វទី១៩ ទែើយក៏បានតំាងលំទៅទៅតំបន់ចំទណាតភនំ ដដលជាកដនលងមួយ

កនុងចំទណាមកដនលងោំដុេះទំាងអស់ ទែើយពួកទគក៏បានោំដំណំាអាទភៀន។ពួកHmong បានដចក

រដំលកទទវកថា ពនរពេះរជាអនាគតរបស់ពួក Hmong ប៉ាុដនតភាគទរចើនទោលបំណង ពនការអនុវ

តឋន៍ការទរៀបចំនទោបាយ គឺកំររចួផុតពីថាន ក់របធានភូមិ។

Human settlement in the region is known to date back many centuries BC. The most

famous evidence of the region‟s pre-history consist of the huge stone mortuary jars found on the

north-central Xieng Khouang plateau, which have given the area the name “Plain of Jars”. Little

is known about the society which created the jars, which date from the last centuries BC into the

early Christian era. The known history of the region follows from the Tai migrations mentioned

Page 5 of 19

above. In the 13th

century, Tai people constructed their first states, drawing together hitherto

tribal communities under rulers claiming quasi-divine authority and kingly status. Examples of

such states were Chiang Mai and Sukhotai (both located in what is now Thailand) and Luang

Prabang.

ការតំាងទីលំទៅ ពនមនុសសទំាងអស់ទនេះទៅកនុងតំបន់ ដដលទគសាគ ល់ទៅសម័យ

ទរកាយៗសតវតសរមុ៍នរគិសតស័ករជ។ ភសឋុតាងដដលគួរទអាយចាប់អារមមណ៍ ពនការកទកើត

តំបន់បុទររបវតតិទនាេះ គឺរក ថមោក់សាកសពដ៏ធំមួយ ដដលបានរកទ ើញទៅដប៉ាកខាងទជើង

ខ្ពង់របXieng Khouang ដដលជាតំបន់ដដរទគទអាយទ ម្ េះថា ”វាលរក ”។ ភាគតិចណាស់

ដដលទគសាគ ល់អំពីសងគមដដលបានបទងកើតរក ទំាងទនេះ ដដរជាការកំណត់សតវតសរចុ៍ងទរកាយ

ពនមុនរគិសតស័ករជនឹងទៅទដើមយុគសម័យរគិសតស័ករជ។ របវតតិសាស្រសត ពនតំបន់ទនេះដដល

ទគសាគ ល់ទធវើតាមជនអទនាឋ របទវសន៍ពត ដដលបានបញ្ជជ ក់ខាងទលើ។ ទៅកនុងសតវតសរទី៍១៣

របជាជនពត បានសាថ បនារដឌដំបូងរបស់ខ្លួន ទោយគូសជាមួយោន រែូតមកដល់សែគមន៍

កុលសមពនធ័សថិតទរកាមចាប់ដដរអេះអាងទោយអំណាចអទិទទពនិងអំណាចទសឋច។ ឧទាែរណ៍

រដឌទឈៀងពម និងរដឌសុទខាទ័យ (ទំាងពីរតំបន់ទៅកនុងរបទទសពថសពវពថៃ) ទែើយនឹង ែលួងរពេះ-

បាង។

The exact origins of Luang Prabang are shrouded in myth but there, in 1316, a royal

prince, Fa Ngum, was born. He was brought up in the royal court of the great kingdom of

Angkor, which then claimed an empire extending over much of modern Thailand, central and

southern Laos, Cambodia and southern Vietnam. Fa Ngum married a Khmer princess and

became a devout Theravada Buddhist. With Khmer forces he brought under his control large

areas to Angkor‟s north and in 1353 established the kingdom of Lan Xang (“a million

elephants”), with his capital at Luang Prabang.

ទដើមកំទណើ តពិតរបាកដ ពនែលួងរពេះបាង រតវូបានលាក់ទុកទៅកនុងទទវកថា ទៅឆ្ន ំ

១៣១៦ ដដរជាឆ្ន ំរពេះមហាកសរត Fa Ngum បានរបសូត។ោត់រតូវបានទគនាំយកទៅតុលាការ

Page 6 of 19

រពេះរជា ពនអាណាចរករកុងអងគរ ដដលបនាទ ប់មកបានអេះអាងថាជា រជាធិរជអាណាចរក

ដដលរគប់រគងទលើរដឌពថទំទនើប ទែើយកណាឋ ល និងដប៉ាកខាងតបូងរបទទសឡាវ របទទសកមពុជា

ទែើយ និងដប៉ាកខាងតបូងរបទទសទវៀតណាម។ Fa Ngum បានទរៀបអភិទសកជាមួយរពេះមហា-

កសរតិយ៍ដខ្មរ ទែើយក៏បានកាល យជារពេះសងឈទថទវទធមមនិដឌ។ជាមួយកងពលដខ្មរ រពេះអងគមាច ស់

បានដឹកនំាសថិតទរកាមការរគប់រគងតំបន់ដ៏ធំមួយ ទៅតំបន់អងគរដប៉ាកខាងទជើង និងទៅកនុងឆ្ន ំ-

១៣៥៣បានបទងកើតរពេះរជាអាណាចរក Lang Xang (“មួយលានដំរ”ី) ជាមួយនិងរជធានីរបស់

រពេះអងគទៅឯែលួងរពេះបាង។

Initially a tributary of Angkor, Lan Xang, became an autonomous kingdom as Angkor

declined. For several centuries its power was arguably as significant as the growing Thai state

(based on the city of Ayudhtya) to its west, and the growing Vietnamese state to its east. At its

height, Lan Xang controlled, at least in loose, tributary fashion, territories considerably more

extensive than those of modern Laos, including much of modern Thailand‟s north and east and

reaching into the south of modern China and the north-west of modern Vietnam.

ការចាប់ទផឋើមបង់សួយសារអាករពនរកុងអងគររពេះរជាអាណាចរក Lang Xang បានកាល យ

ជា រពេះរជាអាណាចរកដ៏មានអំណាច ក៏បានរចានទចាលការទសនើរសំុរបស់រពេះទៅរកុងអងគរ។

របដែលជាពីរបីសតវតសរ ៍ អំណាចរបស់ទគ ក៏បានទធវើទអាយពួកទគទរកាកឈររបឆ្ំងទៅនិង

រពេះទៅរកងុពថ (ដផែកទលើរកុងអយុធា) ដដលទៅខាងលិចពួកទគ ទែើយនិងទរកាកឈររបឆំ្ង

ទៅនិងរដឌទវៀតណាមដប៉ាកខាងទកើត។ ទៅចំនុចភាពខ្ពស់របស់ខ្លួនរពេះទៅ Lang Xang បានរគប់

រគងធូររលុង នូវសួយសារអាករលែៗ និងទឹកដី ដូទចនេះក៏មានការពិភាកាទរ ើរបំរស់ដូចជា រដឌ

ទំទនើបឡាវ រមួប ច្ូ លនិងរដឌទំទនើបពថខាងទជើង និងខាងទកើត ទែើយនិង្នទៅដល់ រដឌ

ទំទនើបចិនខាងតបូង ដថមនិងរដឌទំទនើបទវៀតណាមទជើង និងលិច។

Page 7 of 19

Lan Xang was a Buddhist kingdom and, for long periods, a renowned centre of Buddhist

scholarship. However, its Buddhist practices took on a distinctively Lao identity as the religion

assimilated the traditional animist beliefs and rituals of the region. Buddhism also acted as a

conduit for ideas, Indian in origin, of society as divinely-ordained hierarchy. Lan Xang‟s polity

came broadly to resemble those of its Theravada Buddhist neighbors, the Burmese, Thai and

Cambodian states. The king and aristocracy deserved reverence, taxes and services from their

subjects because of their superior “merit” and pious support of Buddhism, clinging to their

diverse animist beliefs and local independence. And even among the lowlanders, Lan Xang‟s

rugged geography and necessarily decentralized administration by regional overlords militated

against a lainst a lastingly strong state.

Lan Xang គឺជារពេះរជាសងឈដដលមានទករ តទ៍ ម្ េះលបីលាញ កនុងចំទណាមអនករបាជញស

ងឈទំាងអស់អស់ជាទរចើនទសវតសន៍។ ទទាេះបីជាោ៉ាងណាក៏ទោយ ការអនុវតតន៍កាន់រពេះពុទឌ

សាសនារបស់រទង់ បានចាប់ទផតើមកំណត់សំោល់អតតសញ្ជដ ណឡាវ ទោយសាសនាមាន

ភាពស្សទដៀង ទៅនិងទំទលៀមទំលាប់ជំទនឿទលើខាងវញិ្ជដ ណ ទែើយនិងកបួនរត៍ឹ ពនសាសនា។

អនកពុទឌសាសនាមានតួនាទី ជាអនកដឹកនាំគំនិត ទែើយជនជាតិឥណាឍ ទដើម ពនសងគមនឹង គឺជា

ជួរឋានានុរកមបុពវជិត។ អងគការរបស់Lan Xang បានកាល យទៅជាអងគការមួយោ៉ាងទូលំទូលាយ

របហាក់របដែល ទៅនិងអនកជិតខាងដដលកាន់រពេះពុទឌសាសនាទថទវទ ដូចជារបទទសភូមា

របទទសពថ និងរបទទសកមពុជា។ វណណេះទសឋច និងវណណេះអភិជនសមនិងទទួលបានការទោរពដ៏

រជាលទរៅពនឌោរ និងទសវាកមមមកពីរបធានរបស់ពួកទគ ពីទរពាេះដតភាពឧតតុងគឧតតមរបស់ ពួក

ទគ ”បុណយកុសល” ទែើយនិងទជឿោ៉ាងស៊ប់ទោយោំរទទោយ អនកកាន់រពេះពុទឌសាសនា

ទោយការរបកាន់ភាជ ប់ទៅ និងជំទនឿខាងវញិ្ជដ ណទផសងៗោន និងទោយមិនទជឿោន ទៅកនុងតំបន់។

ទែើយសូមបីដតចំទណាមអនកតំបន់ខ្ពង់របភូមិសាស្រសតដដលមានឥទឌិពលរបស់ Lan Xang និងការ

ទធវើវមិជឈការរដឌបាលដ៏សំខាន់ទោយបនទុកធៃន់ពនសាសនាបានរបយុទឌរបឆំ្ងរដឌ ដដលខាល ំង- កាល

ពនសាសនាទផសង។

Page 8 of 19

Nevertheless, Lan Xang weathered internal rivalries, wars with the Thais and

Vietnamese, and a generation of Burmese over-lordship in the late 16th

century. In the 17th

century, now with Vientiane as its capital, Lan Xang reached its height under King Souligna

Vongsa, who came to the throne in 1637 after defeating four rival claimants and reigned for a

remarkable 57 years. He negotiated good relations with the neighboring states, and within the

kingdom gained a reputation for firm, just rule. The first European visitors to Vientiane reported

on the city‟s prosperity ad imposing religious buildings.

ោ៉ាងណាក៏ទោយក៏ Lan Xangបានពុុះពារការប្បកួតប្បជែងផ្ផៃកនុងជែលវាជាសង្រ្គា មជា

មួយែនជាតិផ្ថ និងែនជាតិវវៀតណាម វ ើយជាទូវៅជាមួយែនជាតិភូមា ជែលមានភាពជា

អធិរាែវៅចុងសតវតសន៍ទី១៦។ វៅកំឡុងសតវតសន៍ទី១៧ ឥលូវជាមួយវវៀងចនៃន៍ គឺជារែឋ

ធានីរបស់ខ្លួន Lan Xangបានទ្ងទៅដល់ភាពខ្ពស់របស់ខ្លួនសថិតទរកាម សទមឋចសូរោិវងា

ដដលបានទសាយរជយកនុងឆ្ន ំ១៦៣៧ បនាទ ប់មកក៏ទទួលបានទជាគជ័យទលើ រកុមដដលអេះអាង

របដជងទំាងបួន និងបានោក់រជយសរមាប់កំណត់សំោល់៥៧ឆ្ន ំ។ រពេះអងគមាច ស់បានចរចារ

ទោយមានការទំនាក់ទំនងោ៉ាង លែជាមួយរដឌជិតខាង និងខាងកនុងវញិ រពេះរជាអាណាចរក

បានទទួលកិតតិសពទដ៏រងឹមំា សរមាប់ចាប់ដ៏រតឹមរតូវ។ អនកទសសនាជនជាតិអឺរ ៉ាបុ បានមក វវៀង

ចនៃន៍ជាវលើកែំបូងបានរាយការណ៍ថាភាពរងុវរឿង ផ្នទីប្កុងវនុះ គឺមានការកសាងជផនក

សាសនាែ៏សវមបើមខ្ល ំងណាស់។

But, in an act worthy of epic tragedy, Souligna Vongsa refused to intervene when his

only son seduced the wife of a senior court official and, under the prevailing law on such

matters, was sentenced to death. Souligna Vongsa died in 1694 without a direct heir, and the

subsequent rivalries for the throne, exploited by the Vietnamese and Thais, led to the kingdom‟s

irrevocable break up.

ប៉ាុដនតទៅកនុងសកមមភាពដ៏មានតពមល ពនទសាកនាកមមរបស់វរីកមម សទមឋចសូរោិវងា បាន

រចានទចាលចំទពាេះការទធវើអនឋរគមន៍ ទៅទពលរជបុរតដតមួយគត់របស់រពេះអងគ បានរបទលាម

Page 9 of 19

របពនឌមន្រនតីតុលាការជាន់ខ្ពស់ និងសថិតទរកាមចាប់ជាទូទៅសឋីអំពីទទាស គឺរតូវបានទគកាត់-

ទទាសទអាយរបហារជីវតិ។ សទមឋចសូរោិវងាបានទសាយទីវងគត់ទៅឆ្ន ំ១៦៩៤ ទោយោម ន

ទាោទសនងរតកូល ទែើយបនាទ ប់មកក៏មានការរបកួតរបដជងជាទរចើន សរមាប់ការទសាយរជយ

ប៉ាុដនតបានយកផលទោយជនជាតិទវៀតណាម និងជនជាតិពថដដលបានដឹកនាំ ទអាយមានការ

ដបកបាក់ដខ្សររជវងស។

In the early 18th

century the cities of Luang Prabang and Vientiane became the capitals of

antagonistic states, the latter under Vietnamese patronage. In the south, Champassak fell under

Thai patronage. In the mid-18th

century the Burmese became predatory again, reducing Luang

Prabang to subjection and menacing Vientiane. Rather than supporting one another, the mutually

hostile Lao states encouraged these outside powers to subdue their Lao rivals. The unhappy

century closed with Vientiane under Thai over-lordship, although Vientiane independently

attacked and sacked Luang Prabang in 1791.

ទៅទដើមសតវតសន៍ទី១៨ទីរកុងែលួងរពេះបាង និងទវៀងចនទន៍ក៏បានកាល យជារជធានីដដល

មានរដឌរបឆ្ំងជាទរចើនទរកាយមកសថិតទរកាមការឧបតថមរបស់ជនជាតិទវៀតណាម។ ទៅដប៉ាក

ខាងតបូង Champassak បានធាល ក់ទរកាមការឧបតថមរបស់ជនជាតិពថ។ ទៅពាក់កណាឋ ល សត

វតសន៍ទី១៨ ជនជាតិភូមាបានកាល យជាទចារ ទែើយការកាត់បនថយរបស់ែលួងរពេះបាង គឺជា ការ

យកមកទុកទរកាមអំណាច និងការគំរមគំដែងរបស់ទវៀងចនទន៍។ ដបបនិងជាការោំរទ ទផសង

ទទៀតសរតូវទៅវញិទៅមក របស់រដឌឡាវបានអនុទរោេះទៅដល់ អំណាចខាងទរៅ ទំាងអស់

ទដើមបីបន្រកក បការរបកួតរបដជង របស់ជនជាតិឡាវ។ សតវតសន៍ដដលមិនសបាយចិតត គឺមាន

ការជិតសនិតជាមួយទវៀងចនទន៍ ដដលសថិតទរកាមអំណាចរបស់ពថទទាេះបីជាទវៀងចនទន៍មាន ឯក

រជយក៏ទោយក៏ទៅដតមានការវាយរបហារ និងការលួចបលន់ទៅែលួងរពេះបាងទៅឆ្ន ំ១៧៩១។

In 1805, the Lao prince Chao Anou became ruler at Vientiane, and won Thai and

Vietnamese approval to reintegrate the central and southern provinces. In 1826, however, Chao

Page 10 of 19

Anou acted on a rumour (which proved false) that the British were attacking Bangkok. Chao

Anou and his forces, eager to join in the humbling of the Thais, almost reached Bangkok before

being repelled. Chao Anou fled, ultimately taking shelter from Thai vengeance in Vietnam.

ទៅឆ្ន ំ១៨០៥ របទទសឡាវ មានរពេះអងគមាច ស់ Chao Anou បានកាល យជា អនកកាន់ចាប់

វៅឯទវៀងចនទន៍ និងឈនេះរបទទសពថ និងទវៀតណាម ទអាយចុេះចាញ់របគល់នូវទខ្តតដដលទៅ

ភាគខាងកណាឋ ល និងខាងតបូងមកវញិ។ ទទាេះបីជាោ៉ាងណាក៏ទោយ ក៏ទៅឆ្ន ំ១៨២៦ រពេះអងគ

មាច ស់ Chao Anou មានតួនាទីោ៉ាងសំខាន់ (បកា ញភសតុតាងខុ្ស) ដដលថារបទទស អង់ទគលស

កំពុងបានវាយរបទទសបាងកក។ រពេះអងគមាច ស់ Chao Anou និងកងទ័ពរបស់រទង់ បានចុេះចូល

ជាមូយរបទទសពថរែូតដល់បាងកកមុន និងរចានទចាល។ រពេះអងគមាច ស់ Chao- សឹកទៅ

ទវៀតណាម។

These events opened a decade of devastation for the Vientiane states. In 1828, Thai

forces sacked Vientiane and drove many thousands of the population westward into territory

under Bangkok control. Vientiane and Champassak became minor Thai provinces. Chao Anou

was captured by the Thais when he returned to his territory with ineffective Vietnamese backing;

he died in Bangkok in 1835, bringing the Vientiane monarchy to an end.

រពឹតតិការណ៍ទំាងអស់ទនេះ បានបកា ញទសវតសរ ៍ពនការែិនទហាចសរមាប់រដឌទវៀងចនទន-

។ទៅឆ្ន ំ១៨២៨ កងទ័ពពថបានវាយរបហាររដឌទវៀងចនទន និងបានទកណឍ របជាជនជាទរចើនពាន់

នាក់ទៅទិសខាងលិចកនុងដដនដីសថិតទរកាមការរគប់រគងរបស់បាងកក។ រដឌទវៀងចនទន និងចំបា៉ា

សាក បានកាល យជាទខ្តតរបស់ពថ។ រពេះអងគមាច ស់ Chao Anou រតូវបានចាប់ខ្លួនទោយជនជាតិពថ

ទៅទពលរទង់បានវលិរត ប់មកមាតុភូមិវញិ ជាមូយការនឹករលឹំករបជាជនរបស់រទង់ ទៅរដឌ

ទវៀងចនទនទែើយរទង់ក៏ទសាយទីវងគត់ទៅទីរកុងបាងកក ទៅឆ្ន ំ១៨៣៥ ទោយការនំាយកដខ្សរ

រជវងសមកប ច្ ប់ទៅទីទនេះ។

Page 11 of 19

Meanwhile, Vietnam was forcefully asserting its claims in the eastern provinces,

particularly in Xieng Khouang. The Vietnamese were probably content to take the east while the

Thais took the west and south, but in 1833, simultaneously with a Thai-Vietnamese clash in

Cambodia, the Thais sent a force against the Vietnamese garrison in Xieng Khouang. The Thais

were helped by forces from Luang Prabang, and by a local uprising in Xieng Khouang against

the Vietnamese. As with Vientiane, the Thais adopted a “scorched-earth” policy in Xieng

Khouang, deporting westward up to 80 per cent of the population (although some were able to

return later). Thai-Vietnamese warfare continued until 1835, and concluded with the Vietnamese

dominant in the east, as they had wished, and the Thais dominant in the western and southern

provinces. The surviving northerly kingdom of Luang Prabang prudently acknowledged the

over-lordship of both its neighbors, though for practical purposes it, too, was within the Thai

orbit.

ទៅទពលទនាេះទវៀតណាមមានកំលាងំទពញទលញទពាល គឺអាចទាមទារយកទខ្តតរបស់

ខ្លួនទៅដប៉ាកខាងទកើត កនុងរដឌ Xieng Khouang។ ជនជាតិទវៀតណាមគឺមានមាតិការទរឿងដដល

អាចទៅរចួកនុងការទាមទារ យកទខ្តតទៅទិសខាងទកើត ខ្ណេះទពលរបទទសពថបានយកខាង

លិច និងខាងតបូង ប៉ាុដនតទៅឆ្ន ំ១៨៣៣ អវីទដលអាចទកើតមានទ ើងទៅដំណាលោន ទនាេះគឺការ

ប៉ាេះទងគិចរទវៀងពថ និងទវៀតណាមទៅកនុងរបទទសកមពុជា ទែើយកងទ័ពពថបានរបយុទឌតបទល់

និងកងទ័ពទវៀតណាមទៅសមរភូមិ កនុងរដឌ Xieng Khouang។ របទទសពថរតវូបានកងកំលាងំ

មកពីែលួងរពេះបាងជួយទែើយទាហានដដលមកពីរដឌ Xieng Khouangដដលកំពុងបេះទបាររបឆ្ំង

និងរបទទសទវៀតណាម។ដូចជាទៅទវៀងចនទនរបទទសពថបានអនុម័តទោលនទោបាយ ”ទធវើឲ្យ

ពិភពទលាកមានភាពភ័យខាល ច” ទៅរដឌ Xieng Khouang ទោយការនិរទទសទឆ្ព េះទៅទិសខាង

លិច ទ ើងដល់៨០ភាគរយពនចំនួនរបជាជនសរបុ (ទទាេះបីមាន មនុសសមួយចំនួនអាចមាន

សមតថភាពរត ប់មកវញិបាន)។ ចំបំាងរទវៀងជនជាតិពថ និងទវៀតណាមទៅដតបនតរែូតដល់

ឆ្ន ំ១៨៣៥ ទែើយបានប ច្ ប់ជាមួយនិងរបទទសទវៀតណាមមានអំណាចទៅទិសខាងទកើតជាអវី

ដដលពួកទគបានប៉ាងទុកជាទស្សច ចំដណករបទទសពថមានអំណាចទៅទខ្តតភាគខាងលិច និង

Page 12 of 19

ខាងតបូង។ ការរចួជីវតិរពេះរជាណាចរកែលួងរពេះបាងទៅដប៉ាកខាងទជើង ដដលរតវូបានទទួល

សាគ ល់ទោយអធិរជជិតខាងទាំងពី រទោយគិតថាវាជាទោលបំណង ពនការអនុវតតន៍ផលូវទោល

ចរណ៍របស់ពថផងដដរ។

FRENCH CONQUEST AND RULE TO 1940

The French takeover of Cambodia and Vietnam between the 1860s and 1885 led to keen French

interest in the Lao territories for several reasons. They saw (wrongly) the Mekong as a

potentially major trade route with China. They feared Thai interests in the territories, which they

believed might be championed (also wrongly, as it transpired) by their imperial rival, Britain.

From the 1870s, northern Laos and Vietnam were disturbed by armed bands of renegade Chinese

(collectively referred to by the Thai term “Ho”) and the French were anxious to pacify these

areas. Finally, by 1885, the French controlled the Vietnamese emperor‟s claims to over-lordship

in the Lao territories.

ជ័យជំនេះបារងំ និងចាប់ទៅឆ្ន ១ំ៩៤០

ការកាន់កាប់របស់បារងំ ទៅទលើកមពុជា និងទវៀតណាម រទវៀងឆ្ន ំ១៨៦០ និង១៨៨៥ បានទធវើឲ្យ

បារងំមានចំណាប់អារមមណ៍ ទលើដដនដីឡាវពីរបីទែតុផល។ ពួកទគបានទ ើញ (អវីដដលមិន

ខុ្ស) ទទនលទមគងគ គឺជាផលូវពាណិជជកមមដដលមានសកាត នុពល ជាមួយរបទទសចិន។ ពួកទគភ័យ

ខាល ចពថមានចំណាប់អារមមណ៍ ទលើដដនដី ដដលពួកទគបានទជឿថាអាចយកមករបកួតរបដជង

ជាមួយពដគូររបស់ខ្លួនចរកភពអង់ទគលស (អវីដដលមិនខុ្សផងដដរទនាេះ គឺថាវារតវូបានដបក

ការណ៍)។ ចាប់ពីឆ្ន ំ១៨៧០ ឡាវ និងទវៀតណាមភាគខាងទជើង ដដលរតូវបានរខំានទោយកង

ទ័ពលេះបង់សាសនាចិន (ការរបមូលទំាងទនេះទោងតាមឯកសារពថ”Ho”) និងរបទទសបារងំ

ដដលបានខ្វល់ខាវ យទដើមបីទធវើឲ្យមានសនតិសុខ្កនុងតំបន់។ ជាចុងទរកាយ ទោយទៅឆ្ន ំ១៨៨៥

របទទសបារងំបានរបមូលការអេះអាងរបស់រជាធិរជទវៀតណាម ទដើមបរីគប់រគងដដនដីឡាវ។

Page 13 of 19

The Thais had been sending armed forces to Luang Prabang and other areas in an attempt

to subdue the Ho and confront possible French intervention. But in 1887 they were dramatically

outmaneuvered by the French explorer Auguste Pavie, who rescued the king of Luang Prabang

when the Ho attacked and sacked his city. King Un Kham gratefully accepted French protection

for his kingdom. Pavie went on to negotiate similar protection for other regional overlords.

ពថបានកំពុងទផញើកងកំលាងំទៅែលួរពេះបាង និងតំបន់ទផសងៗទទៀត ទដើមបបីន្រកក បពួក Ho

និងរបឆំ្ង និងអនឋរគមន៍បារងំ។ ប៉ាុដនឋទៅឆ្ន ំ១៨៨៧ ពួកទគមានការដឹកនាំអន់ថយទោយអនក

រកុរកជនជាតិបារងំទ ម្ េះ Auguste Pavieដដលជាអនកជួយសទន្រកគ េះរពេះទៅរកុងែលួរពេះបាងទៅ

ទពល Ho បានវាយរបហារ និងលុកលុយរដឌរបស់ោត់។ រពេះទៅ Un Kham បានតបគុណ

របទទសបារងំដដលការពាររពេះរជាណាចរករបស់រទង់។ Pavie បានចរចារការពារសរមាប់

អធិបទតយយទផសងទទៀត។

In 1893 (with French gunboats menacing Bangkok) Thailand reluctantly signed a Franco-

Siamese treaty which transferred to the French all Lao territories east of the Mekong. Further

agreements in 1904 and 1907 added to “Laos” the parts of Sayaboury and Champassak provinces

west of the Mekong. However, for most of its course through historically Lao territory the

Mekong had now become an international frontier. The agreements on other borders with British

Burma, China and with French-controlled Vietnam similarly conflicted with the historic

settlement patterns and movements of Lao and other people of the region.

ទៅឆ្ន ំ១៨៩៣ (ពថកំពុងទទួលការគំរមគំដែងពីនាវារបោប់អាវធុបារងំ) របទទសពថ

ទោយសាទ ក់ទសទើរកនុងការចុេះែតថទលខាជាមួយ និងសនធិសញ្ជដ បារងំ-ទសៀម ដដលបានប ច្ូ ល

ទៅឲ្យរបទទសបារងំរល់ដដនដីឡាវទំាងអស់ដប៉ាកខាងទកើត ពនដងទទនលទមគងគ របគល់មកឲ្យ

ឡាវវញិ។ ទដើមបីទធវើឲ្យកិចចរពមទរពៀងកាន់ដតរបទសើរ ទៅឆ្ន ំ១៩០៤ និង១៩០៧ ទៅឲ្យឡាវនូវ

ទខ្តតសាោបូរ ី និងទខ្តតចំបា៉ាសាកដប៉ាកខាងលិចដងទទនលទមគងគ។ ទទាេះបីជាោ៉ាងណាក៏ទោយ

ភាគទរចើន ពនតំបន់ទនាេះតាមរយេះដដនដីរបវតតិសាស្រសតឡាវទទនលទមគងគ បានកាល យជារពំរបទល់

Page 14 of 19

អនតរជាតិ។ កិចចរពមទរពៀងទៅទលើរពំរបទល់ទផសងៗទទៀត ជាមួយចរកភពអង់ទគលស ភូមា និង

ចិន និងជាមួយបារងំ ដដលបានរគប់រគងទវៀងចនទន៍ ដដលបានប៉ាេះទងគិចស្សទដៀង ទៅនិងគំរូ

ទែើយនិងការផ្ទល ស់បតូរកិចចរពមទរពៀង ពនឡាវ និងរបជាជាតិដពទទទៀត។

The French soon came to regard Laos as a quiet backwater, when they realized that it

could offer no rapid economic return of any significance. Most people of the region continued as

subsistence farmers, the lowlanders growing wet rice and the up-landers pursuing slash-and-burn

cultivation. The colony‟s most important products became tin, mined by Vietnamese workers,

and opium, grown by the Hmong and other mountain-dwellers. The tin contributed only a tiny

percentage of the total exports of French Indochina (Laos, Vietnam and Cambodia). Opium, on

the other hand, became Laos‟ single greatest revenue earner when purveyed by a French state

monopoly throughout Indochina. An illegal opium trade also flourished with China, despite

official French efforts to control it.

ថមីៗទនេះបារងំបានទងៀកមកទមើលឡាវ ដដលជាទឹកទំនប់ដ៏សាៃ ត់ទសៃៀម ទៅទពលពួកទគ

បានសទរមចថាវា អាចរបគល់ទោយោម នតបសនងអវីសំខាន់។ មនុសសភាគទរចើន ពនតំបន់ទនាេះ

បានបនតទធវើជាកសិករទដើមបីចិ ច្ ឹមជីវតិ ដូចជាអនកតំបន់ទំនាប ោំស្សូវ រឯីអនកខ្ពង់រប របកបរបរ

កាប់ ដុត និងរកុរនពរពទឈើ។ ផលិតផលសំខាន់ៗជាទរចើន របស់អាណានិគម បានកាល យជា

សំណរបា៉ាហាងំ ដដលបានជីកទោយអនកទធវើការជនជាតិទវៀតណាម ទែើយអាទភៀន រតូវបានោំ

ដុេះទោយពួក Hmong និងអនករស់ទៅតំបន់ភនំទផសងទទៀត។ សំណរបា៉ាហាងំបានដចកចាយរតឹម

ដតភាគរយតិចតួច ពនផលិតផលនំាទចញសរបុ ពនរបទទសបារងំ ទៅតំបន់ឥណឍូ ឆ្យណា

(ឡាវទវៀតណាមនិងកមពុជា)។ ផទុយទៅវញិទដើមអាទភៀន បានកាល យជាអនកនំាចំនូលបានទរចើន

ជាងទគដតមួយគត់របស់ឡាវ ទៅទពលបារងំបានផតលឲ្យផ្ទឋ ច់មុខ្ ទៅតំបន់ឥណឍូ ឆ្យណា។

ពាណិជជកមមអាទភៀន គឺជាទំនិញខុ្សចាប់ ដដលបានលូតលាស់ ទៅរបទទសចិន ថវីទបើ

ការោិល័យបារងំខិ្តខំ្រតួតពិនិតយវាក៏ទោយ។

Page 15 of 19

The French administration of Laos (technically now the protected kingdom of Luang

Prabang plus nine Lao provinces) was lightly staffed. Much administration was carried out using

traditional authority structures and Vietnamese minor officials. Vietnamese public servants,

traders and professionals came to predominate in Laos‟ small urban population. Chinese also

came to play a significant role in Laos‟ trade. Generally the Lao lowlanders accepted the French

and other outsiders, but mountain-dwelling groups rose in revolt on several occasions. They were

protesting against taxation and corveedemands possibly imposed inequitably, even corruptly, by

officials from the traditionally resented lowlands.

រដឌបាលបារងំ ទៅរបទទសឡាវ (ទោយបទចចកវទិាឥលូវ បានការពារ រជាអាណាចរក

ែលួងរពេះបាង ដថមទាំងទខ្តតឡាវរបំាបួនទទៀត) គឺមានមនុសសឲ្យកាន់ការតិចតួចណាស់។

រដឌបាលបារងំភាគទរចើនខាច ស់ខាច យកនុងការទរបើរបាស់បទងកើតអំណាចកនុងស្សុក និងទវៀតណាម

មានការោិល័យតិចតួចបំផុត។ មន្រនតីជំនាញ និងពាណិជជកមមសាធារណេះទវៀតណាម គឺមាន

ចំនួនទរចើនទៅទីរកងុតូចៗរបស់ឡាវ។ របជាជនចិនមានតួនាទីោ៉ាសំខាន់ទៅកនុងពាណិជជកមម

ឡាវ។ ជាទូទៅអនកតំបន់ទំនាបឡាវ បានទទួលពីបារងំនិងរបទទសដ៏ពទទទៀត ប៉ាុដនតរកុមអនក

រស់ទៅភនំសបាយកនុងការបេះបង់ឱកាស។ ពួកទគបានតវា៉ារបឆំ្ងការទារពនឌ និងកំដននឲ្យពនឌ

មិនមានភាពទសមើរោន សូមបីដតអំទពើពុករលុយ ដដលទធវើឲ្យពួកមន្រនតីមកពីតំបន់ខ្ពង់របមិនសបាយ

ចិតត។

Prior to World War II, modernization in was extremely limited. The telegraph and around

5,000 kilometers of roads (mostly unpaved) eased communications, but 90 per cent of the

population remained in subsistence agriculture. Health care and other social services were

confined to the towns, and no Western-style education was available in Laos beyond primary

level (most primary education was conducted in the Buddhist temple schools). The Lao elite

went to Vietnam or France to acquire an education, returning to form a small royal and

aristocratic upper class, and a fledgling Lao middle class composed of public servants,

policemen and soldiers, primary teachers and the like.

Page 16 of 19

មុនសន្រកគ មទលាកទលើកទីពីរ នរបូនីយកមមមានការកំណត់ចាស់លាស់។ ទូទលខ្ និងជំុ

វញិផលូវ៥០០០គឺ ូដម៉ាត (ភាគទរចើនមិនមានផលូវ) បានបទងកើតការទំនាក់ទំនងកាន់ដតកយស្សលួ

ប៉ាុដនត ៩០ភាគរយ ពនរបជាជនបានបនសល់ទុកការទធវើកសិកមមជាការចិ ច្ ឹមជីវតិ។ សុខ្ភាព និង

ទសវាកមមសងគមទផសងៗទទៀត គឺរតូវបានផ្ទែ កទៅទីរកុង និងមិនមានការអប់រតំាមដបបអឺរ ៉ាបុរតូវ

បានអនុញ្ជដ តិទៅរបទទសឡាវ មុនកំរតិបឋមសិកា (បឋមសិកាភាគទរចើន ទៅកនុងសាលា

កុតទលាក)។ ពួកអភិជនឡាវបានទៅរបទទសទវៀតណាម ឫបារងំទដើមបទីទួលចំទនេះដឹងរត ប់

មកវញិទដើមបដីកទំរង់ឋានេះរជវងសតូចៗ និងអភិជន រឯីឋានេះតូចតាចទៅជាមន្រនតីសាធារណេះ

ប៉ាូលីស និងទាហាន ឬទលារគូ អនករគូបឋមសិកា និងមានទទៀត។

WORLD WAR II AND THE FIRST INDOCHINA WAR, 1940-1954

In 1940 the Thais, taking advantage of Japanese pressures on the French and with Japanese

support, occupied the Lao provinces west of the Mekong. (These would be returned to the

French in 1947.) However, the French retained administrative control in most of Indochina,

under an agreement with the Japanese which allowed the free movement of Japanese forces.

Thus, most of Laos stayed under French supervision until 9 March, 1945, when the Japanese

interned all French personnel in Indochina.

សន្រកគ មទលាកទលើកទីពីរ និងសន្រកគ មឥណឍូ ពឆណាជាទលើកដំបូងឆ្ន ១ំ៩៤០ដល់ឆ្ន ១ំ៩៥៤

ទៅឆ្ន ំ១៩៤០ ពថកំពុងទទួលផលរបទោជន៍ពីជប៉ាុន ដដលបានបងខិតបងខំទៅទលើបារងំទោយ

មានការោំរទពថបានកាន់កាប់ទខ្តតឡាវទៅដប៉ាកខាងលិចដងទទនលទមគងគ។ (ទំាងអស់ទនេះបាន

រត ប់មកបារងំជាធមមតាវញិទៅឆ្ន ំ១៩៤៧)។ ទទាេះបីជាោ៉ាងណាក៏ទោយបារងំបានបកខ ំង

ការរតួតពិនិតយដផនករដឌបាលទៅឥណឍូ ពឆណា សថិតទរកាមកិចចរពមទរពៀងជាមួយជប៉ាុន ដដលបាន

អនុញ្ជដ តិឲ្យមានការផ្ទល ស់បឋូរទោយទសរ ី ពនកងកំលាងំរបស់ជប៉ាុន។ ទលើសពីទនេះទៅទទៀត

Page 17 of 19

របទទសឡាវសថិតទរកាមការរគប់រគងរបស់បារងំរែូតដល់ពថៃទី០៩ ដខ្មីនា ឆ្ន ំ១៩៤៥ ទៅ

ទពលជប៉ាុនបានអាស្ស័យបុគគលិកបារងំ ទៅកនុងតំបន់ឥណឍូ ពឆណា។

The war years before March 1945 nevertheless brought significant change. The French,

seeking to buttress Lao popular support, began to stimulate Lao nationalist pride. A “national

renovation movement” staged rallies and parades, built schools and other amenities, fostered Lao

music, dance and literature, and led to the first Lao newspaper. The first explicitly Lao infantry

battalion was formed, under French control, in 1943. As elsewhere in South-East Asia, therefore,

nationalist politicization was a feature of the war years in Laos, although the Lao movement

focused only on the Lao lowlanders.

វ ុះបីជាយ៉ាងណាក៏វោយ ឆ្ន ំដដលមានសន្រកគ មមុនដខ្មិនាឆ្ន ំ១៩៤៥ បាននាំឲ្យមាន

ការផ្ទល ស់បតូរអវីសំខាន់ៗមួយចំនួន។ បារងំកំពុងដសវងរកការោំរទពីរបជាជនឡាវ ដូទចនេះបារងំ

ក៏បានចាប់ទផតើមបណឋុ េះបណាត ល ឲ្យមានការស្សឡាញ់ជាតិឡាវ។ ការផ្ទល ស់បតូរដកដរបជនជាតិ

ឡាវមាន ក់បាន្នទៅដល់ការរបមូល និងពយុេះែោរតាឲ្យមានការកសាងសាលាទរៀន និងអវី

ដដលទធវើឲ្យមានភាពោប់ចិតតទនាេះ គឺបានទលើកតទមកើងតន្រនតីឡាវ របំាឡាវ និងអកសរសាស្រសតឡាវ

និងបានដឹកនាំឲ្យមានសនឌិសិទឌឡាវជាទលើកដំបូង។ ោ៉ាងជាក់លាក់ជាទលើកដំបូង កងវរទសនា

តូចទសមើរទជើងរតូវបានបទងកើតទ ើងសថិតទរកាមការរតួតរតារបស់បារងំ ទៅឆ្ន ំ១៩៤៣។ រគប់ទី

កដនលង ពនទវីបអាសីុអាទគនយ៍ ទលើសពីទនេះទៅទទៀតមានការទធវើនទោបាយជាតិនិយម បានទធវើឲ្យ

មានលកខណេះសន្រកគ មរមំពរ ទៅកនុងរបទទសឡាវ ទទាេះបីជាមានការផ្ទល ស់បតូរយកចិតតទុកោក់

រតឹមដតឡាវអនកតំបន់ទំនាប។

After March 1945 the pace quickened. In April, the king of Luang Prabang was obliged

by the Japanese to repudiate the French and declare Laos “independent”. In August, when the

Japanese surrendered to the Allies, politicized Lao people were split between those who

acquiesced in a French return and those who saw the opportunity to set up a genuinely

Page 18 of 19

independent state. The latter formed the Lao Issara (Free Laos) and set up a provisional

government.

បនាទ ប់ពីដខ្មិនាឆ្ន ំ១៩៤៥ ជំហានដូចជាមានភាពសៃប់សាៃ ត់ទៅវញិ។ ទៅកនុងដខ្ទមសា

ទសតចពនែលួងរពេះបាងរតវូបានបកក ប់ទោយជនជាតិជប៉ាុន ទដើមបីទបាេះបង់ទចាលបារងំ និង

របគល់ឯករជយមកឲ្យឡាវ។ ទៅដខ្សីហា ទៅទពលដដលជប៉ាុនបានចុេះចាញ់សមពនឌ័មិរត បាន

ទធវើនទោបាយឲ្យរបជាជនឡាវបានដបងដចករទវៀងរកុម ដដលទដើរតាមបារងំឲ្យរត ប់មក និង

កកមករកឱកាសជារដឌមានទសរភីាព។ ទរកាយមកទទៀតក៏បានបទងកើត Lao Issara (ឡាវដដល

មានទសរភីាព) និងការបទងកើតចារោឌ ភិបាលបទណាត េះអាសនន។

By now, however, an additional complication for Lao nationalism was taking shape.

Between August and September 1945, Ho Chi Minh‟s communists seized control in northern

Vietnam and set up the Democratic Republic of Vietnam (DRV). Some Lao Issara, seeking

allies, established ties with the DRV, which eagerly backed the anti-French movement in Laos.

The political contenders in Laos – and the entire population – were about to be sucked into the

maelstrom create by the advent of communism in the region and by French – and later American

– efforts to eliminate or contain it.

ឥលូវទនេះទទាេះបីជា មានភាពសមុគសាម ញសំរប់អនកជាតិនិយមឡាវ ក៏ពួកទគខំ្របឹងទធវើឲ្យ

មានជារបូរងដដល។ រទវៀងដខ្សីហា និងដខ្កញ្ជដ ឆ្ន ំ១៩៤៥ គណេះបកសកំុមុយនីសែូជីមិញ

បានរបឹអូសយក ទវៀតណាមខាងទជើង និងការបទងកើត គណេះបកសសាធារណេះរដឌរបជាធិទតយយ

ទវៀតណាម។ Lao Issar ខ្លេះបានកំពុងដសវងរកសមពនវមិរត ដដលបានបទងកើតជាមួយគណេះបកស

សាធារណេះរដឌរបជាធិទតយយទវៀតណាម ដដលទនាេះបានរត ប់មកោ៉ាងបំពានរបឆំ្ងជាមួយ

បារងំទៅទឹកដីឡាវ។ អនកតសូ៊នទោបាយទៅឡាវ និងរបជាជនទំាងអស់រតូវបានបឺតជ ជ្ ក់

ោ៉ាងខាល ំងដដលបទងកើតទ ើងទោយពួកកំុមុយនីស និងបារងំ និងទលើកទរកាយមកអាទមរចិបាន

ខំ្របឹងកំចាត់ រចំឺណុេះពួកវា។

Page 19 of 19

The French recaptured Laos by May 1946, and leading Lao Issara figures fled, some to

Bangkok and some to link up with the DRV guerilla forces (the Vietminh) battling the French in

Vietnam. In the late 1940s, Lao guerilla groups developed along the mountainous Laos-Vietnam

border, aided by Vietminh know-how and supplies. Significantly, these groups won the support

of some up-lander communities hitherto alienated from the Lao nationalist movement. The up-

landers may have been recruited with some cynicism by the Lao and Vietminh – who primarily

viewed the up-landers as important for their strategically valuable territory and local knowledge

– but trans-communal nationalist cooperation had at last made a start.

បារងំបានរត ប់មករគប់រគងឡាវមឋងទទៀត ទៅដខ្ឧសភាឆ្ន ំ១៩៤៦ និងដឹកនំាពួក

Lao Issara ទសទើដតទខ្ទចខ្ទី ខ្លេះបានចូលជាមួយបាងកក និងខ្លេះបានចូលជាមួយទាហានឈលប

គណេះបកសសាធារណេះរដឌរបជាធិទតយយទវៀតណាម (ទវៀងចនទន) ទដើមបីតសូ៊របឆ្ំងជាមួយ

បារងំទៅទវៀងចនទន។ ទៅចុងឆ្ន ំ១៩៤០ ឡាវបានបទងកើតជារកុមឈលប ទដើមបីចំទរ ើនរពំដដនភនំ

ឡាវ-ទវៀតណាម ទោយជួយឧបតថមទោយសំភារេះទវៀងចនទន។ ោ៉ាងសំខាន់ទទៀតទនាេះរកមុ

ទំាងអស់ទនេះបានឈនេះការោំរទពីពួកសែគមន៍ អនកខ្ពង់របមួយចំនួនរែូត បានទធវើឲ្យរបជា-

ជាតិឡាវមានភាពជិតសនិតោន វញិ។ អនកខ្ពង់របអាច និងរតូវបានទកណឍ ជាមួយអនកជំអក ក

ទ ើយឡាវ និងទវៀងចនទនដដលមានទសនសេះថាអនកខ្ពង់រប ជាអនកសំខាន់សំរប់ដដនដីដ៏មាន

តពមលរបស់ពួកទគ និងចំទនេះដឹងកនុងស្សុក ប៉ាុដនតឆលងកាត់តំបន់ ដដលមានការសែកាណ៍ជាតិ-

និយមរតូវបានចាប់ទផតើម។