ki Deikenli statistik Tekni i ile Heyelan Duyarllk Haritasnn Üretimi: … · 2014. 10. 21. · Takn ve Heyelan Sempozyumu / 24-26 Ekim 2013, Trabzon - 241 - ki Deikenli statistik

Ta�k�n ve Heyelan Sempozyumu / 24-26 Ekim 2013, Trabzon - 241 -

�

�ki De�i�kenli �statistik Tekni�i ile Heyelan Duyarl�l�k Haritas�n�n Üretimi: Niksar–Re�adiye (Tokat, Türkiye)

Örne�i

Yrd.Doç.Dr. Gökhan DEM0R1, Prof.Dr. Mustafa AYTEK0N2, Yrd.Doç.Dr. S. Banu 0K0ZLER3, Doç.Dr. Aykut AKGÜN4, Yrd.Doç.Dr. Zekai ANGIN5

1Ondokuz May-s Üniversitesi Mühendislik Fakültesi 0n;aat Mühendisli�i Bölümü Samsun, Tel:+905322620945 e-mail:[email protected]

2Bahreyn Üniversitesi Mühendislik-Mimarl-k Fakültesi Isa Town, Kingdom of Bahrain, Tel:(+973) 17 876080 Fax: (+973) 17 684844 e-mail:[email protected]

3Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi 0n;aat Mühendisli�i Bölümü Trabzon, Tel:+904623772660 Fax:+904623772606 e-mail:[email protected]

4Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisli�i Bölümü Trabzon, Tel:+90462 3773508 Fax: +904623257405 e-mail: [email protected]

5Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi 0n;aat Mühendisli�i Bölümü Trabzon, Tel:+904623772630 Fax:+904623772606 e-mail:[email protected]

ÖZET Kuzey Anadolu Fay Zonuna yak-n bölgedeki heyelan zararlar-n- en aza indirmek amac-yla; bu çal-;mada, Frekans Oran- yöntemi kullan-larak, Kuzey Anadolu Fay Zonuna yak-n Tokat ili Niksar ilçesinin güneydo�usu ve Re;adiye aras-nda kalan bölgenin heyelan duyarl-l-k analizi gerçekle;tirilmi;tir. Çal-;mada 1/25.000 ölçekli topo�rafik haritalar temel veri grubu olarak kullan-lm-;t-r. Heyelan envanter haritalar- arazi çal-;malar- ile tespit edilen heyelan verileri ve Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlü�ü’nden al-nan heyelan verileri kullan-larak haz-rlanm-;t-r. Topo�rafik haritalar say-salla;t-r-larak elde edilen say-sal yükseklik modelinden yükseklik, yamaç e�imi, yamaç yönelimi verileri üretilmi;tir. Topo�rafik verilerden de yararlan-larak faya yak-nl-k, yola yak-nl-k, akarsuya yak-nl-k, drenaj yo�unlu�u ve fay yo�unlu�u verileri elde edilmi;tir. Çal-;mada yükseklik, yamaç e�im de�eri, yamaç e�im yönü, akarsuya yak-nl-k, yola yak-nl-k, faya yak-nl-k, drenaj yo�unlu�u, fay (k-r-k) yo�unlu�u veri parametreleri frekans oran- yöntemi ile de�erlendirilerek heyelan aç-s-ndan duyarl- alanlar belirlenmi;, heyelan duyarl-l-k haritas- elde edilmi;tir. Elde edilen duyarl-l-k haritas-, çok az duyarl-, az duyarl-, duyarl-, yüksek duyarl- ve çok yüksek duyarl- olmak üzere 5 farkl- duyarl-l-k s-n-f-na ay-rt edilmi;tir. Yap-lan analizler neticesinde frekans oran- yöntemine göre heyelanl- alanlar-n yakla;-k %62’si yüksek ve çok yüksek duyarl- s-n-flar-na dü;mü;tür. Bu veriler -;-�-nda, üretilen duyarl-l-k haritas-n-n arazi planlamalar-nda kullan-labilir oldu�u sonucuna var-lm-;t-r.

Anahtar Kelimeler: Frekans oran�, Niksar, Heyelan, Kuzey Anadolu Fay�

ABSTRACT In this study, in order to minimize landslide damages in the region close to the North Anatolian Fault Zone, using the frequency ratio method, landslide susceptibility analysis was performed in the region between southestern part of Tokat-Niksar, which is near to The North

- 242 - Ta�k�n ve Heyelan Sempozyumu / 24-26 Ekim 2013, Trabzon

�Anatolian Fault Zone, and Re;adiye. Scale 1/25.000 topographical maps were used as the basic data group. Landslide inventory maps were prapered by using the data from the field studies and the data from General Directorate of Mineral Research and Exploration. Altitude, slope gradient,slope direction data were produced from digital altitude model obtained by digitizing topographical maps. Data such as proximity to the fault,proximity to the road,to river, drainage density and fault density were obtained by using topographical data.In this study,altitude,slope gradient asset,slope gradient direction,proximity to rivers,to roads, to fault, drainage density,fault(broken)density were evaluated with the data parameters frequency ratio, the areas that are sensitive to landslide were identified and lanslide susceptibility map was obtained. Obtained susceptibility map was distinguished into 5 different susceptibility calasses like; much less sensitive,less sensitive, sensitive, highly sensitive, very high sensitive . At the end of the analysis, according to the method of the frequency ratio ,about 62% of the landslide areas are in high and very high sensitive classes.Based on the data, It was concluded that the susceptibility map can be used in land planning.

Keywords: Frequency ratio, Niksar, Lanslide, North Anatolian Fault

1.G�R�� Dünya genelinde meydana gelen do�al afetler sonucunda ya;anan can ve mal kay-plar- büyük boyutlara var-nca, insanlar “benim oturdu�um alanlar güvenilir mi yoksa tehlikeli mi?” diye sorgulamaya ba;lam-;lard-r. Türkiye’de ya;anan do�al afetler içerisinde verdi�i kay-plar aç-s-ndan depremler % 53 ile ilk s-rada yer al-rken, heyelanlar % 18 ile ikinci s-ray- almaktad-r. Heyelanlardan kaynaklanan zararlar- en aza indirmek amac-yla; heyelan tehlike boyutlar-n-, hasar veren heyelanlardan etkilenen bölgeleri belirlemek ve heyelanlar-n tekrarlanma olas-l-�-n-n da de�erlendirilmesi gerekmektedir. Genellikle di�er do�a olaylar-nda (deprem, ta;k-n vb.) oldu�u gibi heyelan olu;umu için de kesin bir zaman aral-�- vermek zor oldu�undan, heyelan olas- tehlike (hazard) haritalar- genellikle heyelan duyarl-l-k haritalar- olarak isimlendirilerek belirli bir heyelan tipinin olma olas-l-�-n- ifade ederler. Heyelan duyarl-l-�- ile ilgili ara;t-rmac-lar-n son 20 y-ldaki e�ilimleri ve heyelan duyarl-l-k analizinde kullan-lan yöntem ve seçilen parametrelere ili;kin genel bir de�erlendirme van Westen (1993) (Tablo 1) ve Carrara ve Guzzetti, 1991; Ermini vd., 2005 taraf-ndan verilmi;tir.

Tablo 1. Heyelan duyarl-l-k analizinde kullan-lan yakla;-mlar (Van Westen, 1993; Carrara ve

Guzzetti, 1991; Ermini vd., 2005)

Analiz Tipi Genel 0çerik Da�-l-m Analizi En basit yöntemlerden birisi olup, do�rudan heyelanlar-n

haritalanmas-n- içerir. Haritalanan alanlar geçmi;te meydana gelmi; heyelan alanlar-d-r.

Niteliksel Analiz Kullan-lan en genel yöntemdir. Daha çok, say-sal veri eksikli�inin oldu�u ve niceliksel yöntemlere dolay- tercih nedeni olup, bir veya iki haritan-n arazi tecrübeleriyle a�-rl-kland-r-lmas- esas-na dayan-r.

Niceliksel Analiz Akademik ve ara;t-rma enstitüleri çevrelerince en çok benimsenen dolayl- metot olup, heyelan ve heyelana neden olan faktörler aras-ndaki ili;kiye daha kapsaml- de�inen ve di�er ilk iki yönteme göre çok daha az subjektif olan yöntemdir.

Deterministik Analiz

Dolayl- metot olan bu yöntem, yamaç stabilitesi çal-;malar-n- içerir ve güvenlik faktörünün de�erlendirilmesini amaçlar. Bu yöntemin do�ru uygulanabilmesi için detayl- jeoteknik ve hidrolojik dataya ihtiyaç vard-r. Daha çok küçük alanlara uygulanabilen bu yöntem, veri elde edilmesi mümkün olmayan büyük alanlar için uygulanmas- zordur.

S-kl-k Analizi Dolayl- metot olan bu yöntemde, deprem ve ya�-; kay-tlar-yla heyelan günlerinin korelasyonu yap-l-r, s-kl-k için e;ik de�er elde edilir.


�Duyarl-l-k analizleri için kullan-lan yöntemlerde, olas- heyelanlar-n tespit çal-;malar- veya meydana gelme ihtimalinin fazla oldu�u alanlar-n tahmini, geçmi;te meydana gelmi; yamaç durays-zl-klar-na ba�l- olarak gerçekle;tirilmektedir. Bundan dolay-, heyelanlar-n belirlenmesinde ve tahmininde, yamaç durays-zl-�-na neden olan özelliklerin mekansal da�-l-;- ile meydana gelmi; heyelanlar-n da�-l-;-n-n kombinasyonu kullan-lmaktad-r (Carrara vd., 1991). Heyelan duyarl-l-k analizinin temel amac-, tehlikeli ve riskli alanlar- tespit ederek heyelan-n etkilerini azaltmakt-r. (Varnes, 1984). Heyelan duyarl-l-k haritalar- ise, genel anlamda herhangi bir bölge içerisindeki alanlar-n göreceli olarak heyelana olan hassasiyetinin s-n-fland-r-lmas-d-r. Heyelan duyarl-l-k haritalar-n-n haz-rlanmas-nda geli;en teknoloji ile birlikte çok önemli de�i;iklikler meydana gelmi;tir. Co�rafi Bilgi Sistemleri – CBS (Geographical Information Systems-GIS) ve Uzaktan Alg-lama – UA (Remote Sensing-RS) teknikleri bu tür haritalar-n haz-rlanmas-nda çok büyük avantajlar sa�lam-;t-r. Co�rafi Bilgi Sistemleri kullan�larak gerçekle�tirilen heyelan duyarl�l�k de�erlendirmesi üzerine literatürde çok say�da çal��ma bulunmakta olup, çal��malara bak�ld��nda, büyük ço�unlu�unun olas�l�k yakla��m modelleri kullan�larak yap�ld�� görülmektedir (Lee ve Min, 2001; Çevik ve Topal, 2003; Gökçeo�lu vd., 2005; Komac, 2006; Clerici vd. 2006; Akgün ve Bulut, 2007; Akgün ve Türk, 2010, Demir vd.2013).

17 Mart 2005 tarihinde meydana gelen Kuzulu (Koyulhisar) heyelan-n-n Kuzey Anadolu Fay Zonuna yak-n olmas-, bu tür fay zonlar-n-n üzerinde geli;en genç yüzey ;ekillerinin deprem potansiyelinin yan- s-ra, ba;ta heyelan olmak üzere de�i;ik do�al afetlerin olu;umuna yapt-klar- etkiler aç-s-ndan da incelenmesi gerekti�i dü;ünülmü;tür. Bu amaçla bölgede yeni yerle;im alanlar- ve yap-lacak yeni yap-la;malar için uygun yer seçiminin belirlenmesi için heyelan duyarl-l-k analizi çal-;malar- farkl- yöntemlere göre yap-lm-; ve sonuçlar- irdelenmi;tir.

2.�NCELEME ALANI 0nceleme alan- Türkiye’nin önemli fay zonlar-ndan olan Kuzey Anadolu Fay Zonu üzerinde yer almakta ve Tokat ili, Niksar ilçesinin güneydo�usu ile Re;adiye aras-nda kalan yakla;-k 725 km2 lik bir alan- kapsamaktad-r(8ekil 1). KAFZ en bat-da Saroz körfezinden ba;lay-p, ülkemizin kuzeyinden geçerek en do�uda Karl-ova (Bingöl) civar-nda son bulmaktad-r (8ekil 2). Bu noktada ise ülkemizin bir ba;ka önemli aktif fay zonu olan Do�u Anadolu Fay Zonu ile birle;mektedir. Jeolojik ve GPS verileri ile y-lda 2.5 cm hareket etti�ini bildi�imiz 1.100 km uzunlu�undaki KAFZ boyunca kayalar çok yo�un bir deformasyonla kar;- kar;-yad-r. Bu deformasyon sonucu özellikle kireçta;-, kumta;- gibi kayalarda ezik ve parçalanm-; zonlar meydana gelmekte ve heyelan için potansiyel tehlike olu;turmaktad-r (Tatar, 2007).

0nceleme alan-nda hüküm süren iklim ko;ullar- Karadeniz ve 0ç Anadolu iklimine ait özellikleri yans-t-r nitelikte olup, yazlar s-cak ve kurak k-;lar ise so�uk ve kar ya�-;l-d-r. 0nceleme alan-nda ya�-;lar-n büyük k-sm- ilkbaharda gerçekle;ir. Bölgesel verilere göre y-ll-k ya�-; ortalamas- inceleme alan- ve çevresinde Devlet Meteoroloji 0;leri Genel Müdürlü�ü taraf-ndan 44,9 mm olarak ölçülmü;tür.

3.VER� VE YÖNTEM Heyelan duyarl-l-k de�erlendirmelerinin en önemli a;amas-, heyelan envanterinin ve heyelan olu;umunda etkin oldu�u dü;ünülen parametrelere ili;kin veri taban-n-n olu;turulmas-d-r. Üretilen heyelan duyarl-l-k haritalar-n-n güvenilir olmas-nda, elde edilen verinin miktar- ve kalitesi önemli bir rol oynamaktad-r. Bu do�rultuda heyelan envanteri ve parametre haritalar-ndaki hatalar, sonuç duyarl-l-k haritas-na yans-maktad-r (Van Westen, 1994).

Heyelan envanteri, bir bölgedeki heyelanlar-n konumu, türü, aktivitesi ve fiziksel özellikleri gibi konulara iliskin bilgileri içeren, ço�unlukla bir harita ve bununla iliskilendirilmi; bir veri taban-ndan olu;an veri toplulu�u olarak tan-mlanmaktad-r (Fell vd., 2008). Heyelan envanter haritas-, arazi çal-;malar- s-ras-nda belirlenerek 1/25000’lik topo�rafik haritalara i;lenen heyelan lokasyonlar- ve Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlü�ü (MTA)’nden al-nan heyelan verileri ile birlikte toplam 251 adet heyelan verisi kullan-larak üretilmi;tir(8ekil 3).


�

�ekil 1. 0nceleme alan-n-n yer bulduru haritas-

Bu heyelanlar-n toplam alan- 84.78 km2 ‘dir. Üretilen heyelan envanter haritas-ndaki heyelan lokasyonlar-ndan rastgele seçilen 170 adet heyelan model olu;turulmas-nda, di�er 81 heyelan verisi ise duyarl-l-k haritalar-n-n güvenilirli�inin, do�rulu�unun tespitinde kullan-lm-;t-r. 0nceleme alan-ndaki heyelanlar-n, dairesel kayma, toprak akmas- türünde olu;tuklar- gözlenmi; ve yamaç e�imine bak-ld-�-nda genelde 15-450 e�ime sahip yamaçlarda dairesel kaymalar, 45-750 e�ime sahip yamaçlarda toprak akmalar- belirlenmi;tir. Bu çal��mada öncelikle inceleme alan�n� kapsayan 1/25000 ölçekli topo�rafik paftalar taranarak bilgisayar ortam�na aktar�lm��t�r. Daha sonra bilgisayar ortam�nda Co�rafi Bilgi Sistemi (CBS) yaz�l�mlar� kullan�larak e�yükseklik e�rileri 10 m aral�kla say�salla�t�r�lm��t�r. Resim koordinatlar�nda elde edilen vektörel veriler, afin dönü�ümü ile UTM (Universal Transverse Mercator) koordinat sistemine dönü�türülmü�tür. Daha sonra bu e�rilere yükseklik de�erleri girilerek


�TIN (Triangulated Irregular Network) veri yap�s�nda çal��ma alan�n�n üç boyutlu say�sal yükseklik modeli (SYM) elde edilmi�tir (�ekil 4). E�im de�eri, bir yüzeyin diklik durumunun bir ölçüsü olup yatay düzlemle olan aç- de�erinin derece olarak ifade edilmesiyle gösterilir (Akgün, 2007). Yamaç ya da ;evlerin e�imi, heyelanlar-n olu;umunda direk etkili olup stabilite çal-;malar-n-n esas-n- olu;turmaktad-r. Yamaç e�imi kayma yüzeyindeki kayma ve normal gerilmeleri etkileyen as-l stabilite faktörüdür. Ayr-ca, bu parametrenin kolayl-kla haritalanabilir nitelikte olmas-, e�im aç-s-n-n duyarl-l-k çal-;malar-nda s-kça kullan-lan bir özellik olmas-n-n ba;l-ca nedenlerindendir. 0nceleme alan-na ait yamaç e�imi, yamaç e�im yönü (bak-) ve yükseklik parametrelerine ait haritalar CBS yaz-l-m- ArcView9.1 kullan-larak say-sal yükseklik modelinden, yola, akarsuya ve faya yak-nl-k haritalar- CBS yaz-l-m- ArcView9.1 içerisinde bulunan “DISTANCE” arayüzü yard-m-yla üretilmi;tir. Drenaj yo�unlu�u, birim alana dü;en akarsu uzunlu�u olarak tan-mlanmaktad-r (Bayaz-t, 1999, 2001). Drenaj ve fay yo�unlu�u haritas- ArcGIS 9.1. yaz-l-m-ndaki “DENSITY” komutuyla olu;turulmu;tur. Yo�unluk (Density) kavram-, nokta veya çizgi biçimindeki verilerin, bir birim alan içerisindeki say-lar-n-n, o birim alan-n toplam alan de�erine oran- olarak ifade edilmektedir (ESRI, 2002).

�ekil 2. Kuzey anadolu fay zonunun görünümü

�ekil 3. 0nceleme alan- heyelan envanter haritas-


�4.Yöntem �ki De�i�kenli �statistik De�erlendirmesi

Heyelanlar�n olu�umunu tahmin etmek için, geçmi�te, heyelana neden oldu�u dü�ünülen faktörlerden dolay� meydana gelmi� bir heyelan, gelecekte ayn� fakörlerden dolay� yeni heyelanlar�n meydana gelmesi konusunda ��k tutacakt�r (Chung ve Fabbri, 1999). Bu yakla��ma ba�l� olarak, heyelan�n meydana geldi�i alanlar ile bu alanlardaki heyelana neden olan faktörler aras�ndaki ili�ki, geçmi�te heyelan olmam�� alanlar ile heyelana neden olan faktörler aras�ndaki ili�kilerden belirlenebilir (Lee, Choi ve Min, 2004). Bu nedenle, geçmi� heyelan konumlar� ile heyelan� etkileyen her bir faktör aras�ndaki ili�kiyi (korelasyonu) ortaya koymak için “Frekans Oran� Yöntemi” kullan�lmaktad�r. Frekans oran� yöntemi, anla��l�r ve uygulamas� çok kolay olan bir olas�l�k modeline sahiptir ve bu özelli�i nedeniyle de literatürde yayg�n olarak kullan�lmaktad�r. Frekans oran�, bir olay�n gerçekle�me olas�l��n�n gerçekle�meme olas�l��na oran� �eklinde tan�mlanmaktad�r (Erener, �ebnem ve Düzgün 2010, Demir 2013). Frekans oran� hesab� için asa��daki formül kullan�lm��t�r.

PIFPLOFR � (1)

�ekil 4. 0nceleme alan- say-sal yükseklik modeli(SYM)

Burada PLO, heyelan- etkileyen bir faktörün her bir alt kategorisi içinde heyelan varl-�-n-n yüzdesi, PIF ise heyelan- etkileyen bir faktörün her bir kategorisinin yüzdesidir(Tablo 2).

Hesaplanan bu frekans oran- de�erleri ilgili olduklar- alt parametre s-n-flar-na a�-rl-k de�eri olarak atanarak frekans oranlar-na göre parametre haritalar- yeniden s-n-fland-r-lm-; ve yeni parametre haritalar- birbirleri ile toplanarak heyelan duyarl-l-k indeks haritas- elde edilmi;tir. Heyelan duyarl-l-k indeks haritas-, inceleme alan-na ait heyelan duyarl-l-�-n-n yorumlanabilmesi için e;it aral-k yöntemiyle yeniden s-n-fland-r-lm-; ve sonuçta çok az duyarl-l-k derecesinden, çok yüksek duyarl-l-k derecesine kadar be; heyelan duyarl-l-k s-n-f- ay-rt edilmi;tir(8ekil 5). Duyarl-l-k haritas-na göre inceleme alan-n-n % 26.92’si çok az duyarl-,


�% 22.13’ü az duyarl-, % 18.89’u orta derece duyarl-, % 16.71’i yüksek duyarl- ve % 15.35’i ise çok yüksek duyarl- s-n-f-nda oldu�u görülmektedir.

Tablo 2. Frekans oran- de�erleri ve hesaplamada kullan-lan parametre ili;kileri

HEYELANSIZ ALAN

HEYELANLI ALAN

PARAMETRE DE³ER P0KSEL

SAYISI ORAN(%)

(PIF) P0KSEL SAYISI

ORAN(%) (PLO)

FREKANS ORANI

(FR) Yükseklik S-n-flar-

(m) 0-450 44925 3,869 1510 1,727 0,446 450-600 89251 7,686 3877 4,434 0,577 600-750 101629 8,752 6448 7,374 0,843 750-900 159498 13,736 11764 13,454 0,979 900-1050 168760 14,534 21265 24,320 1,673 1050-1200 193242 16,642 21363 24,432 1,468 1200-1350 175865 15,145 15313 17,513 1,156 1350-1500 155512 13,393 4433 5,070 0,379 1500-1650 61270 5,277 928 1,061 0,201 1650-1880 11435 0,985 552 0,631 0,641

E�im S-n-flar-

(°) 0-5 172041 14,816 8886 10,162 0,686 5-10 171813 14,797 15712 17,969 1,214 10-15 208393 17,947 22568 25,810 1,438 15-20 188542 16,237 17015 19,459 1,198 20-25 153076 13,183 10595 12,117 0,919 25-30 114085 9,825 6179 7,067 0,719 30-35 76429 6,582 3492 3,994 0,607 35-40 43432 3,740 1806 2,065 0,552 >40 33575 2,891 1200 1,372 0,475

Bak- S-n-flar- DÜZ 112447 9,684 6417 7,339 0,758 KUZEY 134567 11,589 11320 12,946 1,117 KUZEYDO³U 111592 9,610 9337 10,678 1,111 DO³U 109445 9,425 6675 7,634 0,810 GÜNEYDO³U 127141 10,949 8296 9,488 0,867 GÜNEY 176368 15,189 12725 14,553 0,958 GÜNEYBATI 145699 12,548 11688 13,367 1,065 BATI 120199 10,352 10477 11,982 1,158 KUZEYBATI 123926 10,672 10518 12,029 1,127

Akarsuya Yak-nl-k

S-n-flar-(m)

0-100 64448 5,155 5419 6,197 1,202

100-200 57677 4,613 5738 6,562 1,423 200-300 55765 4,460 5408 6,185 1,387 300-400 56895 4,550 5121 5,857 1,287 400-500 55293 4,422 4132 4,726 1,069 500-600 51800 4,143 3818 4,366 1,054 600-700 52914 4,232 4143 4,738 1,120


� 700-800 51463 4,116 4279 4,894 1,189 800-900 49202 3,935 3901 4,461 1,134 >900 754847 60,373 45468 51,999 0,861

Yola Yak-nl-k S-n-flar-(m)

0-100 46966 4,062 2484 2,841 0,699

100-200 38253 3,308 1827 2,089 0,632 200-300 34375 2,973 1466 1,677 0,564 300-400 33959 2,937 1516 1,734 0,590 400-500 31770 2,748 1436 1,642 0,598 500-600 28694 2,481 1280 1,464 0,590 600-700 28925 2,501 1246 1,425 0,570 700-800 28166 2,436 1378 1,576 0,647 800-900 27145 2,348 1341 1,534 0,653 >900 858066 74,207 72554 82,976 1,118

Faya Yak-nl-k

S-n-flar-(m)

0-100 102415 8,843 7697 8,803 0,995

100-200 88779 7,665 6872 7,859 1,025 200-300 75030 6,478 5585 6,387 0,986 300-400 64039 5,529 4234 4,842 0,876 400-500 54630 4,717 3602 4,119 0,873 500-600 45811 3,955 3230 3,694 0,934 600-700 43342 3,742 2878 3,291 0,880 700-800 38435 3,319 2172 2,484 0,749 800-900 35173 3,037 1964 2,246 0,740 >900 610519 52,714 48715 55,712 1,057

Drenaj Yo�unlu�u

S-n-flar-

Az Yo�un 1092256 87,359 72034 82,393 0,943

Orta Yo�un 149576 11,963 14681 16,792 1,404 Çok Yo�un 8472 0,678 712 0,814 1,202

Fay (K-r-k) Yo�unlu�u

S-n-flar-

Çok Az Yo�un 1031571 83,028 70859 81,467 0,981

Az Yo�un 174102 14,013 12556 14,436 1,030 Yüksek Yo�un 34918 2,810 3542 4,072 1,449 Çok Yüksek

Yo�un 1853 0,149 22 0,025 0,170

Yap-lan analiz sonucu model uyumlulu�unu test etmek ve ba;ar-s-n- de�erlendirmek için “Göreceli Çal-;t-rma Özellikleri (Relative Operating Characteristic (ROC) yöntemi kullan-lm-;t-r. Genel anlamda bu de�er mevcut heyelanlar-n oldu�u harita (envanter) ile olas-l-k haritas-n- kar;-la;t-rmaktad-r. ROC e�risi alt-nda kalan alana ili;kin de�er 0 ile 1 aras-nda de�i;mekte olup, 1 de�eri mükemmel, 0.5 de�eri de rastgele bir uyumu belirtmektedir. Bu de�er 0.5 ile 1 aras-nda ba�-ml- ve ba�-ms-z de�i;kenler aras-ndaki ili;kiyi belirtmektedir. ROC e�risi alt-nda kalan alan de�eri ne kadar büyük olursa aradaki uyumda o kadar iyidir. ROC e�risi alt-nda kalan alan, heyelan olmas- muhtemel alanlarla, heyelan olmamas- beklenen alanlar- ay-rt edebilme ba;ar-s-n-n en iyi göstergesi olarak kabul edilir (Ayalew ve Yamagishi, 2005; Lee, 2005). ROC e�risi çizimi için, heyelan duyarl-l-k haritalar-n-n her bir s-n-f-na dü;en toplam ve heyelanl- pixellerden yararlan-lm-;t-r. ROC de�erlendirmesinden elde edilen AUC (area under curve-e�rinin alt-ndaki alan) de�eri iki de�i;kenli istatistik bazl- heyelan duyarl-l-k haritas- için 0.744 olarak bulunmu;tur (8ekil 6).


�Bu de�erlere göre üretilen haritan-n performanslar-n-n kabul edilebilir seviyede, güvenli ve do�ru oldu�u belirlenmi;tir.

�ekil 5. 0ki de�i;kenli istatistik yöntemle elde edilen heyelan duyarl-l-k haritas-

�ekil 6. ROC e�risi

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

0 0,2 0,4 0,6 0,8 1

ROC�E�risi

AUC=0,744


�5. SONUÇLAR Bu çal-;ma kapsam-nda Kuzey Anadolu Fay Zonu üzerinde bulunan Niksar (Tokat) güneydo�usu ile Re;adiye(Tokat) aras-nda kalan bölge heyelan duyarl-l-�- aç-s-ndan incelenmi; ve a;a�-daki sonuçlar elde edilmi;tir.

1. 0nceleme alan- için 251 adet 84.79 km2 alana sahip heyelan tespit edilmi; ve heyelan envanterleri olu;turulmu;tur. Yap-lan arazi çal-;malar- ve gözlemleri neticesinde, inceleme alan-nda gerçekle;en heyelanlar-n dairesel kayma ve toprak akmas- ;eklinde geli;ti�i belirlenmi;tir.

2. Yap-lan heyelan duyarl-l-k analizinde inceleme alan- için heyelanlar-n olu;mas-nda tetikleyici faktörler yükseklik, fay yo�unlu�u, yola yak-nl-k, bak-, akarsuya yak-nl-k, drenaj yo�unlu�u olarak belirlenmi;tir.

3. Heyelan duyarl-l-k haritas- elde edilmi; ve harita heyelan duyarl-l-�- aç-s-ndan çok az duyarl-, az duyarl-, duyarl-, yüksek duyarl-, çok yüksek duyarl- olmak üzere be; s-n-fa ayr-lm-; ve alansal da�-l-mlar- a;a�-daki gibi belirlenmi;tir.

� 0ki de�i;kenli istatistik yakla;-m, Frekans oran- yöntemi ile haz-rlanan duyarl-l-k haritas-nda, inceleme alan-n-n % 24.35’inin heyelana çok az duyarl-, % 22.89’unun heyelana az duyarl-, % 21.93’ünün heyelana orta derece duyarl-, % 16.46’s-n-n heyelana yüksek duyarl-, % 14.35’inin ise heyelana çok yüksek duyarl- oldu�u tespit edilmi;tir.

4. Heyelan duyarl-l-k haritas-n-n do�rulanmas- için modele kat-lmayan heyelan lokasyonlar- ile uyumlar- kar;-la;t-r-lm-;t-r. Buna göre olu;turulan heyelan duyarl-l-k haritas-ndaki orta, yüksek ve çok yüksek duyarl- alanlar-n, modele kat-lmayan heyelan lokasyonlar- ile uyumlu olduklar-, dolay-s-yla üretilen heyelan duyarl-l-k haritas-n-n ba;ar-l- oldu�u sonucuna var-lm-;t-r.

5. Ayr-ca heyelan duyarl-l-k haritas-n-n güvenilirli�ini test etmek için ROC (Relative Operating Characteristic) de�erlendirmesinden elde edilen AUC (area under curve-e�rinin alt-ndaki alan) de�erlerinden yararlan-lm-; ve inceleme alan- için AUC de�eri 0,744 olarak tespit edilmi;tir. Bu de�erlere göre frekans oran- yönteminin heyelan duyarl-l-k analizinde kullan-labilir oldu�u ve elde edilen heyelan duyarl-l-k haritas-n-n güvenli ve ba;ar-l- oldu�u tespit edilmi;tir.

6. Elde edilen heyelan duyarl-l-k haritalar-na göre, inceleme alan-n-nda yerle;im yeri olarak Ar-p-nar, Geyikgölü, Kabakbo�az-, Gölaya�- ve yak-n çevrelerinin çok yüksek heyelan duyarl-l-�-nda oldu�u tespit edilmi;tir.

6. KAYNAKLAR Afifi, A.A. ve Clark, V., 1998. Computer aided multivariate analysis, Chapman- Hall, London,

455p.

Akgün, A., 2006. Heyelan duyarl-l-k haritalar-n-n haz-rlanmas-nda Çok Ölçütlü Karar Analizi (ÇÖKA) yönteminin kullan-m-: Ayval-k (Bal-kesir) Örne�i, Geosound, 48-49, 87-101.

Akgün, A. ve Bulut, F., 2007. GIS-based landslide susceptibility for Arsin-Yomra (Trabzon, North Turkey) region, Environmental Geology, 51, 1377-1387.

Akgün, A. ve Türk, N., 2010. 0ki ve Çok De�i;kenli 0statistik ve Sezgisel Tabanl- Heyelan Duyarl-l-k Modellerinin Kar;-la;t-r-lmas-: Ayval-k (Bal-kesir, Kuzeybat- Türkiye) Örne�i, Jeoloji Mühendisli�i Dergisi 34, 2.

Atkinson, P.M. ve Massari, R., 1998. Generalized Linear Modelling of Susceptibility to Attributes, Engineering Geology, 32, 81-100.

Ayalew, L., ve Yamagishi, H., 2005. The Application of GIS-Based Logistic Regression for Landslide Susceptibility Mapping in the Kakuda-Yahiko Mountains, Central Japan, Geomorphology, 65 1-2, 15-31


�Bayaz-t, M., 1999. Hidroloji, Say-:1605, 7. bask-, 127-131,Teknik Üniversitesi Matbaas-,

0stanbul.

Bayaz-t, M., 2001. Hydrology, 143-145, Birsen Yay-nevi, 0stanbul.

Carrara, A, Cardinalli, M., Detti, R., Guzetti, F., Pasqui, V. ve Reichenbach, P., 1991. GIS techniques and statistical models in evaluating landslide hazard, Earth Surf. Process. And Landforms, 16, 427-445.

Chung, C.F. ve Fabbri, A.G., 1999. Probabilistic prediction models for landslide hazard mapping. Photogrammetric Eng. And Remote Sen.,65 (12), 1388-1399.

Clark, W.A.V. ve Hoskin, P.L., 1986. Statistical Methods for Geographers, John Wiley and Sons., New York.

Clerici, A., Perego, S., Tellini, C. ve Vescovi, P., 2006. A GIS-Based Automated Procedure for Landslide Susceptibility Mapping by the Conditional Analysis Method: The Baganza Valley Case Study (Italian Northern Apennines), Environmental Geology, 50, 941-961

Çevik, E. ve Topal, T., 2003. GIS-based landslide susceptibility mapping for a problematic segment of the natural gas pipeline, Hendek (Turkey), Enviromental Geology, 44 949-962.

Demir G., Aytekin M., Akgün A., 0kizler S. B., Tatar O., 2013, A comparison of landslide susceptibility mapping of the eastern part of the North Anatolian Fault Zone (Turkey) by likelihood-frequency ratio and analytic hierarchy process methods, Nat Hazards, 65:1481–1506

Eastman, J.R., 2004. IDRISI Kilimanjaro: Guide to GIS and Image Processing. Clark Labs, Clark University, Worcester, USA, pp 328.

Erener, A., 8ebnem, H. ve Düzgün, B., 2010. Improvement of statistical landslide susceptibility mapping by using spatial and global regression methods in the case of More and Romsdal (Norway), Landslides, Volume 7, 55-68.

Ermini, L., Catani, F. ve Casagli, N., 2004. Artificial Neural Networks Applied to Landslide Susceptibility Assessment, Geomorphology, 66, 327-343.

Gökçeo�lu, C., Sönmez, H., Nefeslio�lu, H.A., Duman, T.Y. ve Can, T., 2005. The 17 March 2005 Kuzulu landslide (Sivas, Turkey) and landslide susceptibility map of its near vicinity, Eng. Geol., 81, 65-83

Hosmer, D.W. ve Lemeshow, S., 1989. Applied regression analysis, Wiley, New York.

Komac, M., 2006. A Landslide Susceptibility Model Using the Analytical Hierarchy Process Method and Multivariate Statistics in Perialpine Slovenia, Geomorphology, 71 1-4, 17-28.

Lee, S. ve Min, K., 2001. Statistical analysis of landslide susceptibility at Yongin, Korea. Environmental Geology, 40, 1095-1113

Lee, S., 2005. Application of Logistic Regression Model and Its Validation for Landslide Susceptibility Mapping Using GIS and Remote Sensing Data, Int. J. Remote Sensing, 26, 1477-1491.

Lee, S., Choi, J. ve Min, K., 2004. Probabilistic landslide hazard mapping using GIS and remote sensing data at Boun, Korea. Int. J. Remote Sens., 25, 2037- 2052.

Tatar, O., 2005. Gürsoy, H., Koçbulut, F. ve Mesci, L., Aktif Fay Zonlar- ve Do�al Afetler: 17 Mart 2005 Kuzulu (Koyulhisar-Sivas) Heyelan-, 0TÜ Jeofizik Mühendisli�i Bölümü, Seminerler Serisi, 0stanbul.

Tatar, O., Türk, T., Gürsoy, H., Hastao�lu, K., Ayazl-, E., Poyraz, E., Gürsoy, Ö., Zabc-, C., Demir, G., Dikmen, Ü., Ak-n, M., Mesci, L., Koçbulut, F., Kavak, K.8., Sezen T.F. ve Polat, A., 2007. Kelkit vadisi afet bilgi sistemi (kabis) altyapisinin olu;turulmasi, Ulusal co�rafi bilgi sistemleri kongresi, K.T.Ü, Trabzon


�Van Westen, C.J., 1993. Application of geographic information systems to landslide hazard

zonation, ITC Publication no: 15. International Institute for Aerospace and Earth Resources Survey, Enschede, The Netherlands, 245 pp.

Van Westen, C.J., 1994. Remote Sensing and Geographic Information Systems for Geological Hazard Mitigation, ITC-Journal, 4, 393-399.

Varnes, D.J., 1984. Landslide Hazard Zonation: A Review of Principles and Practice, UNESCO Pres, Paris, 63.

Yetkil, V., 2009. Gölova (Sivas) Güneydo�usunda Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun Neotektonik Özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, C.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Sivas.

�

Documents

ki Deikenli statistik Tekni i ile Heyelan Duyarllk Haritasnn Üretimi: … · 2014. 10. 21. · Takn ve Heyelan Sempozyumu / 24-26 Ekim 2013, Trabzon - 241 - ki Deikenli statistik