Kierunki rozwoju społeczno- -ekonomicznego gminy Oksa ... · Gmina Oksa położona jest w województwie ... Lokale gastronomiczne to 4 bary zlokalizowane w Lipnie, ... o łącznej

Łukasz PopławskiAkademia Rolnicza w Krakowie

Kierunki rozwoju społeczno--ekonomicznego gminy Oksapreferowane przez jej mieszkańców

1. Wprowadzenie

Uwarunkowania rozwojowe obszarów chronionych wynikają zarówno z po-tencjału zasobów naturalnych, jak i z obiektywnych czynników zewnętrznych.Procesy rozwojowe powinny przebiegać w warunkach społecznej akceptacji dlaprogramu rozwoju. Podmiotowa rola społeczności lokalnej w realizacji celówstrategicznych opiera się na ocenie i analizie postaw, oczekiwań mieszkańcówco do kierunków przyszłego rozwoju oraz uwarunkowań prawnych określają-cych reguły działania.

Parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu mogą być naturalnymienklawami ekorozwoju przy zachowaniu podstawowych zasad ochrony przyro-dy według obowiązujących przepisów prawnych. Przez ekorozwój określonychsystemów przestrzennych rozumie się trwały rozwój zrównoważony ekologicz-nie, ekonomicznie, społecznie i technologicznie1. Każda gmina, zgodnie z usta-leniami globalnego programu działań – „Agendy 21”, stanowiącej dokumentz międzynarodowej konferencji, która odbyła się w Rio de Janeiro w 1992 r.,powinna opracować lokalny program ekorozwoju2. Program powinien zawieraćwytyczne do opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzenne-

1 S. Łojewski, Ekonomia środowiska, Wydawnictwo ATR, Bydgoszcz 1998, s. 31–32.2 K. Koreleski, K. Gawroński, G. Magiera-Braś, Ochrona i kształtowanie środowiska, Wy-

dawnictwo AR w Krakowie, Kraków 1998, s. 79.

Łukasz Popławski136

go, określającego główne założenia polityki lokalizacyjnej i inwestycyjnej. Za-awansowanie i uspołecznienie procesu „Agendy 21” jest bardzo zróżnicowane,gdyż obejmuje politykę ekologiczną, strategię ekorozwoju generującą zrówno-ważoną politykę społeczno-gospodarczą i zróżnicowaną politykę przestrzenną3.

Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie kierunków rozwoju spo-łeczno-ekonomicznego preferowanych przez mieszkańców gminy Oksa, któraw całości jest położona we Włoszczowsko-Jędrzejowskim Obszarze Chronio-nego Krajobrazu.

2. Zakres i metodyka badań

Badania, prowadzone przez autora od 1998 r., polegają na wyznaczeniu kie-runków rozwoju obszarów chronionych w województwie świętokrzyskimi obejmują m.in. rozpoznanie walorów przyrodniczo-krajobrazowych obszarówchronionych w tym województwie. Wybór elementów środowiska ograniczonyzastał do podstawowych czynników warunkujących wielofunkcyjny i zrównowa-żony rozwój wsi i rolnictwa, tj. rozpoznania gleb, warunków wodno-glebowychi szaty roślinnej.

Podstawą publikacji są badania własne, w szczególności wyniki uzyskane napodstawie badań ankietowych oraz spotkań z mieszkańcami i władzami gminyOksa. Badania zostały przygotowane pod kątem możliwości rozwoju terenówchronionych. Uczestniczyli w nich mieszkańcy gminy o różnym poziomie wy-kształcenia, w tym głównie osoby zaliczane do liderów, zgodnie bowiem z po-glądem, jaki prezentuje J. Siekierski, głównie takie osoby wyznaczają kierunkidziałań rozwojowych w danej społeczności wiejskiej4.

Bezpośrednio do mieszkańców skierowano 230 ankiet, z których 173 zostaływypełnione, a poddane analizie 142, po przeprowadzeniu selekcji, gdzie odrzu-cono ankiety niewiarygodne, np. wypełnione częściowo. W grupie ankietowa-nych osób przewagę stanowiły kobiety, mężczyzn odpowiedziało 60. Wykształ-cenie zawodowe posiadało 25,4% badanych, 40,1% średnie, 24,6% wyższe,pozostali respondenci – podstawowe. Respondenci to głównie pracownicy umy-słowi (39,4%) i rolnicy (19,0%). W badaniach głównie uczestniczyły następują-ce gospodarstwa domowe: ze względu na liczbę osób w gospodarstwie: trzy

3 T. Borys, Wskaźniki ekorozwoju, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok 1999,s. 101.

4 J. Siekierski, Rola liderów wiejskich w absorpcji finansowych środków unijnych dla rozwojurolnictwa i obszarów wiejskich [w:] Wpływ integracji europejskiej na przemiany strukturalne ob-szarów o wysokim bezrobociu, pod red. L. Pałasza, Wydawnictwo AR w Szczecinie, Szczecin2004, s. 61–68.

Kierunki rozwoju społeczno-ekonomicznego gminy Oksa... 137

osoby (2 dorosłe i dziecko) – 21,1%, cztery osoby (2 dorosłe i 2 dzieci) – 27,5%,pięć osób (2 dorosłe i 3 dzieci) – 20,4%; ze względu na liczbę osób zawodowoczynnych: jedna osoba – 33,1%, dwie osoby – 45,8%, trzy osoby – 13,0%. Napytanie o korzystanie ze wsparcia finansowego tylko 1 osoba ankietowana od-powiedziała, że korzysta z funduszy ekologicznych. Jeżeli chodzi o inne fundu-sze, uzyskano następujące odpowiedzi: z funduszy na rozwój małych i średnichprzedsiębiorstw korzysta 1 osoba, z funduszy na rozwój wielofunkcyjny wsi –2 osoby, z funduszy okołorolniczych – 4 osoby. Żaden ankietowany nie podałdokładnej nazwy funduszu, z którego korzysta. Najwięcej ankietowanych uwa-ża, że ich sytuacja majątkowa jest dostateczna (40,8%) bądź zadowalająca(27,4%), natomiast 14,1% ankietowanych ocenia swoją sytuację majątkową jakozłą. Zdania ankietowanych na temat perspektyw rozwoju miejsca pracy stano-wiącego główne źródło utrzymania są następujące: trudno powiedzieć – 38,7%,bez wsparcia finansowego z zewnątrz nie ma szans na rozwój – 29,6%. Pracaw sektorze państwowym jest głównym źródłem utrzymania dla 50,7% ankieto-wanych, a praca we własnym gospodarstwie rolnym dla 40,8%.

Przeprowadzone badania ankietowe dotyczyły: preferowanych kierunkówrozwoju terenu badań, świadomości ekologicznej, możliwości prowadzenia dzia-łalności rolniczej i turystycznej, problemów życia codziennego utrudniającychrozwój gospodarczy, niektórych aspektów demograficznych, szans i barier roz-wojowych. Dane statystyczne oraz materiały uzyskane z gminy, a w szczególno-ści miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, stanowiły element uzu-pełniający badania. Ponadto w części dotyczącej charakterystyki gminywykorzystano projekt „Lokalnego planu rozwoju”, wykonanego przez Święto-krzyską Agencję Rozwoju Regionu SA w Kielcach.

3. Uwarunkowania rozwoju gminy Oksa

Gmina Oksa położona jest w województwie świętokrzyskim, w północno--zachodniej części powiatu jędrzejowskiego i podzielona jest na 16 sołectw.Gmina Oksa zajmuje powierzchnię 90,26 km2, co stanowi 7,2% powierzchnipowiatu oraz 0,8% powierzchni województwa.

Gmina w całości znajduje się we Włoszczowsko-Jędrzejowskim ObszarzeChronionego Krajobrazu, położna jest na terenie zlewni Wisły, w widłach two-rzonych przez Białą Nidę i Lipnicę. Wzdłuż południowej granicy gminy płynierzeka Biała Nida (po połączeniu się z Czarną Nidą tworzy Nidę, będącą lewo-brzeżnym dopływem Wisły). Lipnica natomiast ogranicza gminę od północnego--wschodu, łącząc się z Białą Nidą (teren gminy Małogoszcz). Na obszarze gmi-ny wody podziemne występują na dwóch poziomach wodonośnych: kredowym


i czwartorzędowym. Z poziomu czwartorzędowego zaopatrywane są w wodęlokalne studnie z okolic Oksy, Popowic, Błogoszowa i Rzeszówka. Wody z kre-dowego poziomu wodonośnego, tzw. zbiornik kredowy, należą do GłównegoZbiornika Wód Podziemnych Niecka Miechowska. Z jego zasobów zaopatrywa-na jest komunalna sieć wodociągowa w gminie. Są to wody wysokiej jakości.Na terenie gminy nie ma znaczących złóż surowców mineralnych, a miejscowesurowce wykorzystywane są na potrzeby lokalnego budownictwa.

W obrębie gminy występuje mozaika wielu typów i rodzajów gleb. Możnastwierdzić, że warunki agrarne na terenie gminy lokują ją na poziomie średnim –minimalnie poniżej średniej wojewódzkiej. Gleb klasy IIIb i lepszych jest w su-mie 18%. Wskaźnik bonitacji użytków rolnych wnosi 0,92 pkt., co oznacza, że„przeciętny hektar” w gminie charakteryzuje się klasą bonitacji nieco powyżejIVb.

Tabela 1. Klasy bonitacyjne gruntów ornych w gminie Oksa w 2003 r.

Klasy bonitacyjneGruntyorne I II IIIa IIIb IVa IVb V VI

Razem

w ha – 25,26 461,71 436,67 720,11 842,13 1555,15 1019,34 5060,37w % – 1 9 8 14 17 31 20 100

Źródło: projekt „Lokalnego planu rozwoju”.

Tabela 2. Klasy bonitacyjne użytków zielonych w gminie Oksa w 2003 r.

Klasy bonitacyjneUżytkizielone I II III IV V VI

Razem

w ha 0,38 3,74 21,48 554,52 519,59 215,79 1315,50w % – – 1 42 40 17 100


Lasy na terenie gminy skoncentrowane są w jej centralnej części, w trzechwiększych kompleksach: na północy – fragment kompleksu lasów włoszczow-skich, w centrum – wyizolowany pas lasu, na wschodzie w rejonie Kanic No-wych – tworząc samodzielną biocenozę. W lasach oksieńskich dominuje sosna,rzadziej występuje olcha, dąb i brzoza. W dolinie Nidy występują liczne roślinychronione: wawrzynek wilcze łyko, zawilec jaskrawy, kosaciec syberyjski, peł-nik europejski, lepiężnik biały, ciemiężnica zielona, długosz królewski i liliazłotogłów.


Teren, na którym obecnie znajdują się gminy Oksa i Nagłowice, należałw XVI i XVII w. do rodu Rejów. Samo miasto Oksa zostało założone przez Mi-kołaja Reja w 1554 r. Po powstaniu styczniowym odebrano mu jednak prawamiejskie za udział ludności w walkach wyzwoleńczych.

Obecnie Oksa jest gminą wiejską o charakterze rolniczym z kilkoma zabyt-kami: we Wronie k. Zakrzowa znajduje się drewniany młyn z 1935 r., zachowa-ny w dobrym stanie; w Węgleszynie – kościół p.w. św. Andrzeja, wybudowanyw 1367 r., z pięknym barokowym ołtarzem z początku XVIII w. z obrazem Mat-ki Boskiej Szkaplerznej; w Oksie – kościół parafialny (do 1678 r. zbór kalwiń-ski) z XVI-wieczną amboną w kształcie kielicha (na jego murach znajduje siękartusz z herbem Rejów – Okszą); zespół dworski w Rzeszówku z XIX w.(pozostałości parku przydworskiego w Zakrzowie) oraz kilka domów w Węgle-szynie.

Na zaplecze turystyczne gminy składają się trzy gospodarstwa agrotury-styczne: dwa w Oksie i jedno w Popowicach, dysponujące w sumie 24 łóżkami.Lokale gastronomiczne to 4 bary zlokalizowane w Lipnie, Oksie i w Węgleszy-nie Ogrodach. Wypoczynkowi sprzyja obecność lasów na prawie 20% po-wierzchni gminy. Najcenniejszymi obiektami przyrody ożywionej na tereniegminy są pomniki przyrody ożywionej: 10 dębów w Zakrzowie, aleja modrze-wiowa w Oksie – 91 drzew, 22 dęby, 2 lipy i modrzew na terenie parku dwor-skiego w Rzeszówku. Atrakcję stanowi ponadto odsłonięcie geologiczne w doli-nie Lipnicy, w Kanicach Starych oraz grupa głazów narzutowych w parkudworskim w Rzeszówku, pozostające pod ochroną jako pomniki przyrody nie-ożywionej.

W gminie zwodociągowane jest centrum Oksa oraz miejscowości Węgle-szyn Wieś, Dębina i Ogrody, Rembiechowa, Nowe i Stare Kanice. Sieć obejmujeprawie 100% budynków mieszkalnych w tych sołectwach – podłączone do niejsą 632 budynki na 640 zlokalizowanych na tym obszarze. Wskazane miejscowo-ści zasilane są z dwóch lokalnych ujęć wody: w Oksie i w Węgleszynie. W po-zostałych miejscowościach natomiast brak jest sieci wodociągowej. Podsumo-wując, w gminie 45% mieszkań podłączonych jest do zbiorczego wodociągu,o łącznej długości 27,6 km.

Gmina jest zelektryfikowana w 100%, a stan sieci pozwala na zwiększeniedostarczanej mocy. Gmina zasilana jest liniami średniego napięcia 15 kV z GPZMałogoszcz, Jędrzejów, Włoszczowa, a także pośrednio z Sędziszowa i Mysz-kowa. Przez teren gminy przebiega linia wysokiego napięcia 220kV relacji Ło-śnice-Różki zasilająca stację systemową „Kielce 400”, z której jedna gmina niekorzysta.

W telefon stacjonarny wyposażonych jest 636 mieszkań, co stanowi 43,35%ich ogółu w gminie, przy czym pozostałe gospodarstwa pozbawione są dostępudo telefonii stacjonarnej, ale jest sygnał telefonii komórkowej.


Przez obszar gminy nie przebiegają szlaki komunikacyjne o znaczeniu kra-jowym, jednakże gmina znajduje się w niewielkiej, umożliwiającej łatwy dostęp,odległości od drogi krajowej E7 i od linii kolejowych Warszawa–Kielce–Kra-ków oraz Kielce–Częstochowa–Katowice.

Na terenie gminy nie prowadzi się selektywnej zbiórki odpadów, a śmiecigromadzone są w indywidualnych pojemnikach, a następnie wywożone na wy-sypisko w Borszowie k. Sędziszowa.

W gminie brak jest sieci kanalizacji sanitarnej. Ścieki gromadzone są w bez-odpływowych zbiornikach sanitarnych, a następnie wywożone do oczyszczalniścieków w Jędrzejowie. Na terenie gminy nie ma sieci gazociągowej. Mieszkań-cy korzystają z gazu w butlach lub z kuchni węglowych. Brak jest także siecielektrociepłowniczej. Budynki użyteczności publicznej, usługowej oraz pozosta-łe zakłady ogrzewane są przez lokalne kotłownie na paliwo stałe, nie wymagają-ce stref ochrony sanitarnej.

Rolnictwo jest głównym miejscem zatrudnienia oraz głównym źródłemutrzymania dla większości mieszkańców gminy. Użytki rolne pokrywają 73% jejpowierzchni. Liczba pracujących wyłącznie lub głównie w swoim gospodarstwierolnym w 2002 r. wyniosła 1054 osoby (w tym 512 kobiet), tj. 43% ogółu ludno-ści aktywnej zawodowo (2462 osoby), a 50% ludności pracującej (2112)5. Licz-ba gospodarstw rolnych w 2002 r. wyniosła 1122, z czego: prowadzących dzia-łalność rolniczą – 1013, prowadzących wyłącznie działalność pozarolniczą – 10,prowadzących działalność rolniczą i pozarolniczą – 76, nie prowadzących anidziałalności rolniczej, ani pozarolniczej – 99. Działalność pozarolnicza to przedewszystkim handel – 31 gospodarstw, ponadto przetwórstwo przemysłowe – 7,budownictwo – 6. Działalność pozarolniczą w obrębie dwóch lub więcej sekcjiprowadziło 5 gospodarstw6.

Struktura gospodarstw rolnych w gminie Oksa ma charakter rozdrobniony(tabela 3). Najwięcej gospodarstw (37%) ma powierzchnię 2–5 ha. Gospodar-stwa o powierzchni większej niż 10 ha stanowią 8% (tabela 4)7.

Gospodarstwa nastawione są głównie na uprawę zbóż, w tym przede wszyst-kim żyta. W 2002 r. 84,3% gospodarstw posiadało pole ze zbożem na 3273 ha,a 83,1% gospodarstw uprawiało także ziemniaki, ale już na znacznie mniejszejpowierzchni: 593 ha. Uprawą warzyw w 2002 r. zajmowało się tylko 17 gos-podarstw. Były to uprawy głównie na użytek własny. Sady zajmowały tylko

5 Podstawowe informacje ze spisów powszechnych 2002: Oksa, gmina wiejska , GUS,Kielce 2003, s. 37 i 41.

6 Ibidem, s. 54.7 Różnica między liczbą gospodarstw podaną w tabeli 3 i w tabeli 4 wynika z kryterium, któ-

rym posługiwano się, spisując gospodarstwa. W pierwszym przypadku spisano gospodarstwa we-dług ich użytkownika: jeden użytkownik – jedno gospodarstwo; w drugim według osób płacącychpodatek od gospodarstwa: jeden płatnik – jedno gospodarstwo.


6 ha, z czego 4 ha stanowiły sady, w których rosły jabłonie. Wśród zwierząt ho-dowlanych najwięcej było drobiu, trzody chlewnej (14% stanowiły lochy) i bydła(w tym 56% to krowy). Koni 3-letnich i starszych było tylko 85. Obsada zwierzątgospodarskich w sztukach dużych na 100 ha użytków rolnych wyniosła 658.

Tabela 3. Średnia wielkość gospodarstwa w 2003 r.

Sołectwo Liczba gospodarstwrolnych

Powierzchnia ogólnagospodarstw (w ha)

Średnia wielkośćgospodarstwa (w ha)

Błogoszów 68 556,81 8,19Lipno 65 491,38 7,56Nowe Kanice 21 156,91 5,06Oksa 145 952,19 6,57Pawęzów 18 118,35 6,58Popowice 49 317,50 6,48Rembiechowa 73 449,54 6,16Rzeszówek 38 414,28 10,90Stare Kanice 43 345,71 8,04Tyniec 33 213,56 6,47Tyniec Kolonia 55 469,53 8,54Węgleszyn 111 724,09 6,52Węgleszyn Dębina 59 422,79 7,17Węgleszyn Ogrody 41 399,90 9,75Zakrzów 50 405,82 8,12Zalesie 34 292,33 8,60Ogółem 913 6730,69 7,54


Tabela 4. Struktura gospodarstw rolnych w 2003 r.

Struktura gospodarstwrolnych do 2 ha 2–5 ha 5–10 ha 10 ha

i więcej Razem

Indywidualne gospodar-stwa rolnicze 351 492 379 108 1330

Udział w liczbie wszyst-kich gospodarstw (w %) 26 37 29 8 100


8 Podstawowe informacje..., s. 55–57.


Tabela 5. Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych w 2002 r.

Ogółem W tym w gospodarstwachindywidualnychWyszczególnienie

w ha w % w ha w %Ogółem 7304 100,0 7153 100,0Użytki rolne 6590 90,2 6443 90,1

Grunty orne, w tym: 5084 69,6 4937 69,0– odłogi 222 3,0 222 3,1– ugory 87 1,2 87 1,2Sady 6 0,1 6 0,1Łąki 1403 19,2 1403 19,6Pastwiska 97 1,3 97 1,4

Lasy i grunty leśne 400 5,5 399 5,6Pozostałe grunty 314 4,3 311 4,3


Rolnictwo w gminie Oksa prowadzone jest tradycyjnymi metodami. Nie-wiele gospodarstw posiada nowoczesne urządzenia zwiększające higienę i skra-cające czas pracy.

Poza rolnictwem zatrudnionych jest stosunkowo niewiele osób. Mało jestprzedsiębiorstw małych i średnich. Małe przedsiębiorstwa to główni pracodawcydla mieszkańców gminy nie zatrudnionych w rolnictwie. W 2002 r. pracęw przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 osób znalazło 211 osób, z cze-go: w przemyśle 41, w budownictwie 7, w handlu i naprawach 2, w edukacji 44,w ochronie zdrowia i opiece społecznej 26, w transporcie, składowaniu i łączno-ści 69. Większość mieszkańców zatrudniona była w sektorze publicznym. Sektorten daje zatrudnienie znacznej liczbie osób, mimo że na 227 podmiotów gospo-darki narodowej, zarejestrowanych w rejestrze REGON w 2002 r., liczba jedno-stek publicznych wyniosła 1310. Z roku na rok zmienia się liczba małych pod-miotów gospodarczych.

Pod względem formy prawnej podmiotów gospodarczych działających na te-renie gminy najbardziej popularną formą jest samozatrudnienie. W 2002 r. byłozarejestrowanych 188 takich przedsiębiorstw. Poza tym, we wskazanym roku, naterenie gminy działała 1 spółka prawa handlowego oraz 2 spółdzielnie11.

9 Rocznik statystyczny województwa świętokrzyskiego 2003, GUS, Kielce 2004, s. 356.10 Ibidem, s. 475.11 Ibidem, s. 246.


Struktura wiekowa mieszkańców gminy jest korzystna – ludności w wiekupoprodukcyjnym jest mniej niż w przedprodukcyjnym (liczonym do 20 roku ży-cia). Natomiast niekorzystnie kształtuje się proporcja liczby ludności w wiekunieprodukcyjnym i produkcyjnym – prawie 1 do 1.

Liczba mieszkańców Oksy wynosi ponad 5 tys. osób i od lat obserwuje siętendencję spadkową, spowodowaną ujemnym przyrostem naturalnym, któryw 2003 r. wynosił –6,72 na 1000 osób, oraz ujemnym saldem migracji –2,17.Jest to tendencja charakterystyczna dla całego województwa świętokrzyskiego.

Poziom wykształcenia kobiet jest wyższy od poziomu wykształcenia męż-czyzn. 32% z nich posiada wykształcenie co najmniej średnie, mężczyzn tylko22%, przy czym 5,8% kobiet posiada wykształcenie wyższe, mężczyzn zaś tylko3,9%. Należy jednak zaznaczyć, że mniejsza liczba mężczyzn w stosunku doliczby kobiet nie posiada nawet wykształcenia podstawowego.

Na terenie gminy zlokalizowany jest jeden komisariat policji oraz 10 jedno-stek OSP. Najmłodsze dzieci mogą korzystać z opieki w przedszkolu mieszczą-cym się w Oksie. W roku szkolnym 2004/2005 korzystało z niego 19 dzieci.Starsze dzieci pobierają nauki w 6 szkołach podstawowych: w Błogoszowie,Lipnie, Nowych Kanicach, Oksie, Tyńcu Kolonii i Węgleszynie. W 2003 r. doszkół podstawowych uczęszczało 413 dzieci. Poza tym w Oksie i Węgleszyniezlokalizowane są gimnazja. W roku 2003 r. uczęszczało do nich 213 dzieci. Naterenie gminy nie ma szkolnictwa, które zapewniałoby wykształcenie na pozio-mie ponadgimnazjalnym. Uczniowie dojeżdżają do liceów i techników zlokali-zowanych w Jędrzejowie, Małogoszczu i Włoszczowie, a także w Kielcach.

Podstawowa opieka zdrowotna dla mieszkańców gminy Oksa świadczonajest przez Ośrodek Zdrowia w Oksie, w którym zatrudniono 2 lekarzy ogólnych,1 stomatologa i 4 osoby pomocniczego personelu medycznego. Zaopatrzeniefarmaceutyczne zapewnia 1 apteka. Najbliższy szpital, z którego korzystająmieszkańcy, znajduje się w Jędrzejowie, a usługi wysoko specjalistyczne wyko-nują placówki w Kielcach.

Gminny Ośrodek Kultury w Oksie wraz z biblioteką i jej filią są placówkamikulturalnymi umożliwiającymi zaspokajanie potrzeb wyższych mieszkańcomgminy. Księgozbiór bibliotek zawiera 23 385 woluminów – korzysta z nich 778czytelników. W 2002 r. wypożyczono 14 439 pozycji, tj. średnio18,6 na jednegoczytelnika.

Główną instytucją świadczącą pomoc finansową dla uboższej części ludno-ści gminy jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Najczęstszą przyczynąudzielania pomocy jest ubóstwo, bezradność i niepełnosprawność. Większośćniepełnosprawnych pozostaje bierna zawodowo: 481 osób. Spośród ogólnejliczby osób aktywnych zawodowo prawie wszyscy pracują (191 osób z 196)12.

12 Podstawowe informacje..., s. 36.


Według najnowszych danych dotyczących bezrobocia, pochodzących z 2003 r.,zarejestrowanych jest 336 bezrobotnych, z czego tylko 138 posiada prawo dozasiłku. Większa część bezrobotnych to kobiety – 184, absolwentów szkół po-nadpodstawowych jest 25. W 2002 r. stopa bezrobocia w gminie wynosiła14,2%, przy czym liczba osób bezrobotnych wzrasta. W 2002 r. zarejestrowa-nych w urzędzie pracy było 269 bezrobotnych mieszkańców gminy, z czego po-zostających bez pracy powyżej 12 miesięcy – 100, w tym 158 bezrobotnych ko-biet, 25 absolwentów szkół ponadpodstawowych i 57 bezrobotnych z prawem dozasiłku13.

Największą liczbę stanowią bezrobotni z wykształceniem średnim. Drugąz kolei pod względem liczebności grupą bezrobotnych są osoby z wykształce-niem zasadniczym zawodowym, ale mieszkańców o takim wykształceniu rów-nież jest dużo. W efekcie udział bezrobotnych w grupie osób z tym wykształce-niem jest podobny jak udział bezrobotnych w grupie osób z wykształceniemwyższym. Uwzględniając strukturę wykształcenia, najmniej jest osób bezrobot-nych z wykształceniem podstawowym – 3%.

Biorąc pod uwagę główne (przynoszące największe dochody) źródło utrzy-mania, większość ludności gminy Oksa utrzymuje się z pracy w swoim gospo-darstwie rolnym – 37,2%. Emerytura stanowi główne źródło utrzymania dla22,9% ludności, renta dla 8,7%, przy czym należy zaznaczyć, że tylko 8% eme-rytów ma na swoim utrzymaniu inne osoby, a 17,8% rencistów utrzymuje takżeinne osoby. Podobnie kształtuje się struktura źródeł utrzymania dla gospodarstwdomowych: 33% z nich utrzymuje się z pracy we własnym gospodarstwie rol-nym, 21,4% z pracy najemnej, a 3,4% z pracy na własny rachunek poza rolnic-twem. Renciści i emeryci utrzymywali 38,4% gospodarstw domowych.

W tabeli 6 przedstawiono wydatki gminy w latach 2000–2003. Należy za-znaczyć, że największą część wydatków stanowią fundusze na cele oświatowei wychowawcze. Najwięcej inwestycji poczyniono w dziedzinie rolnictwa i le-śnictwa, oświaty i wychowania oraz transportu. Inwestycje stanowią niewielkiodsetek budżetu gminy – dochody wydatkowane są na bieżące potrzeby.

Fundusze przeznaczone na inwestycje w latach 2000–2003 kształtowały sięnastępująco: rolnictwo i leśnictwo 783 000 zł, transport 405 912 zł, gospodarkakomunalna 51 697 zł, gospodarka mieszkaniowa 3420 zł, oświata i wychowanie539 185 zł, bezpieczeństwo publiczne 27 935 zł, administracje rządowa i samo-rządowa 5813 zł, co w sumie wyniosło 1 816 962 zł.

13 Rocznik statystyczny województwa świętokrzyskiego, s. 147.

Tabe

la 6

. Wyd

atki

gm

iny

w la

tach

200

0–20

03

2000

2001

2002

2003

Wys

zcze

góln

ieni

e

Rol

nict

wo

ileś

nict

wo

247

468

5,21

180

000

3,79

100

370

1,92

74 7

141,

4374

649

1,31

37 7

030,

6653

1 67

88,

1749

0 58

37,

54

Tran

spor

t18

3 56

63,

8690

982

1,91

304

968

5,83

111

169

2,12

297

248

5,23

78 4

881,

3830

6 38

34,

7112

5 27

31,

92

Łącz

ność

98 6

182,

08–

––

––

––

––

––

––

–

Gos

poda

rka

kom

unal

na17

1 72

83,

6130

379

0,64

20 0

630,

3821

318

0,41

962

0,02

––

11 7

420,

18–

–

Gos

poda

rka

mie

szka

niow

a17

8 23

53,

75–

–37

100

0,71

––

510

0,01

––

177

669

2,73

3 42

00,

05

Ośw

iata

i wyc

how

anie

2 47

5 02

852

,08

4 98

00,

102

744

941

52,4

759

483

1,14

3 31

8 92

658

,39

11 0

000,

193

738

949

57,4

446

3 72

27,

12

Kul

tura

i sz

tuka

47 2

740,

99–

–56

607

1,08

––

58 3

691,

03–

–62

487

0,96

––

Och

rona

zdr

owia

19 1

000,

40–

–30

454

0,58

––

27 2

600,

48–

–61

358

0,94

––

Opi

eka

społeczna

450

437

9,48

––

466

084

8,91

––

456

689

8,03

––

413

376

6,35

––

Kul

tura

fizy

czna

is

port

1 87

60,

04–

–2

774

0,05

––

4 78

90,

08–

–4

212

0,06

––

Bezp

iecz

eńst

wo

publ

iczn

e5

000

0,11

––

134

288

2,57

––

155

069

2,73

27 9

350,

4913

7 20

12,

11–

–

Adm

inis

tracj

a rząd

owa

isam

orzą

dow

a86

4 92

118

,20

––

924

162

17,6

7–

–1

077

590

18,9

65

813

0,10

998

740

15,3

4–

–

Fina

nse

1 30

20,

03–

–14

0 91

52,

69–

–76

926

1,35

––

49 7

910,

76–

–

Róż

na d

ziałalność

8 00

30,

17–

–26

8 79

95,

14–

–20

5 46

03,

61–

–15

168

0,23

––

Ogółe

m4

752

556

100,

0030

6 34

16,

455

231

525

100,

0026

6 68

45,

105

684

447

100,

0016

0 93

92,

836

508

754

100,

001

082

998

16,6

4

Źródło

: pro

jekt

„Lo

kaln

ego

plan

u ro

zwoj

u”.

wyd

atki

ogółem

wyd

atki

ogółem

wyd

atki

ogółem

wyd

atki

ogółem

%budżetu

%budżetu

%budżetu

%budżetu

%budżetu

%budżetu

%budżetu

%budżetu

wyd

atki

na in

we-

styc

je

wyd

atki

na in

we-

styc

je

wyd

atki

na in

we-

styc

je

wyd

atki

na in

we-

styc

je



Tabela 7. Dochody gminy w latach 2000–2003

Podatki i opłaty lokalne Dochody własne gminyRok

ogółem rolny od nieru-chomości

od środkatransportu ogółem od osób

fizycznych2000 4 924 567 198 449 177 095 11 850 300 174 298 7002001 5 111 477 195 842 287 682 16 875 134 094 133 4312002 3 252 183 201 014 370 104 31 582 133 470 133 0982003 6 468 820 210 280 366 341 28 970 244 504 234 279


Proces planowania rozwoju gminy ma na celu ustalenie, w jakim kierunkupowinna zdążać gmina w okresie najbliższych kilkunastu lat. Wskazanie orazdokładne zdefiniowanie działań pozwala na wybór kierunków i optymalnychrozwiązań. Wśród zidentyfikowanych problemów wymienia się:

– niską lesistość – obniżenie rangi ochrony zlewni chronionej Białej Nidy,– brak infrastruktury wodno-ściekowej w pasie Błogoszów–Lipno–Kanice–

Tyniec oraz intensywne użytkowanie rolnicze terenu – migracja zanieczyszczeńoraz skażeń komunalnych i rolniczych do GZWP Niecka Miechowska,

– brak infrastruktury wodno-ściekowej – skażenie wód powierzchniowychw gminie i na terenach, przez które przepływa Biała Nida,

– niekontrolowaną (rabunkową) eksploatację surowców mineralnych – wy-robiska poeksploatacyjne, które często zamieniane są na nielegalne wysypiskaodpadów, co narusza walory estetyczne krajobrazu oraz stanowi zagrożenie dlajakości wód gruntowych.

4. Kierunki rozwoju gminy w opinii mieszkańców

Rozpatrując czynniki zewnętrzne, zapytano o wpływ instytucji na rozwójgminy, który w opinii respondentów przedstawia się następująco: najkorzystniej-szy wpływ mają władze samorządowe na szczeblu gminnym (64,4%) i powia-towym (46,7%) oraz ośrodki doradztwa rolniczego – 39,8%. Instytucje, takie jakpartie polityczne i związki zawodowe, w opinii respondentów mają wpływ nie-korzystny. Spośród wszystkich ankietowanych tylko 7,7% ma świadomość tego,że mieszka w obszarze chronionym.

Mieszkańcy gminy Oksa, według własnej opinii, odznaczają się obojętną po-stawą społeczną, zwłaszcza w zakresie umiejętności organizacyjnych (61,2%),w stosunku do przedsiębiorczości (54,4%) i inicjatyw władz (52,5%), a 43,5%


badanych uważa, że mieszkańcy gminy są obojętni, jeżeli chodzi o dbałość o este-tykę otoczenia. Należy zaznaczyć, że 54,5% ankietowanych uważa, iż mieszkańcygminy są pracowici i wytrwali (choć 40,2% uważa tę cechę za obojętną).

Jeżeli chodzi o wpływ struktury przestrzennej na rozwój gminy, to 65,2%ankietowanych uznało, że pozytywny wpływ ma estetyka krajobrazu, a 53%, żedostępność terenów. Natomiast 42,9% ankietowanych uznało, że osadnictwogminy i zróżnicowanie przestrzenne (52,7%) mają wpływ obojętny (odpowied-nio, 39,8% i 34,1% stwierdziło, że korzystny).

Większość wymienionych w ankiecie kierunków działań władz gminyankietowani uznali za problemy najpilniejsze do rozwiązania w obecnym czasie,a procentowy udział odpowiedzi jest następujący: ochrona zdrowia i opiekaspołeczna – 54,2%, kształtowanie świadomości i postaw społecznych – 42,4%,rozbudowa potencjału gospodarczego gminy – 58,1%, kształtowanie i ochronaśrodowiska oraz bezpieczeństwo mieszkańców – po 53,0%.

W zakresie współpracy z innymi gminami ankietowani uważają, że należa-łoby podjąć działania zwłaszcza dotyczące planowania i budowy wspólnych in-westycji (64,1% ankietowanych) oraz budowy i eksploatacji wysypisk odpadów(71,6%) i organizacji turystyki, sportu i rekreacji (60,5%).

Za najistotniejsze kierunki rozwoju gospodarczego, które powinny stanowićpriorytetowy zakres działalności gminy, ankietowani uważają: rolnictwo –72,5%, przetwórstwo rolno-spożywcze – 60,6%, turystyka – 55,7%, ochronaprzyrody – 54,8%, usługi – 52,8%, rzemiosło – 45,8%, kultura i twórczość lu-dowa – 42,6%, przemysł i drobna wytwórczość – 51,9%.

W dalszej kolejności respondenci odpowiadali na pytania dotyczące barieri szans rozwojowych wyżej wymienionych kierunków.

Respondenci za główne bariery wpływające na rozwój turystyki w gminieuznali:

– brak instrumentów ekonomicznych wspierających taki rozwój – 39,8%,– brak środków finansowych na taki rozwój – 76,1%,

natomiast szansą mogłaby być pomoc w zakresie bezpłatnego doradztwa eko-nomiczno-prawnego (38,2%).

Główne bariery wpływające na rozwój usług w gminie według ankietowa-nych to:

– brak instrumentów ekonomicznych wspierających rozwój usług – 70,7%,– brak środków finansowych na taki rozwój – 73,9%,

a szansą mogłaby być pomoc w zakresie bezpłatnego doradztwa ekonomiczno--prawnego (36,4%).

Z kolei za główne przeszkody wpływające na rozwój rzemiosła w gminieankietowani uznali:

– brak instrumentów ekonomicznych wspierających rzemiosło – 36,1%,– brak środków finansowych na taki rozwój – 38,9%,


szansą zaś mogłaby być pomoc w zakresie bezpłatnego doradztwa ekonomicz-no-prawnego (34,6%).

Główne destymulanty rozwoju przemysłu i drobnej wytwórczości w gminiewedług ankietowanych to:

– brak środków finansowych na taki rozwój – 41,7%,– brak inwestorów rozwijających przemysł – 40,7%,– brak instrumentów ekonomicznych wspierających taki rozwój – 32,8%,

natomiast szansą mogłaby być również pomoc w zakresie bezpłatnego doradz-twa ekonomiczno-prawnego (32,0 %).

Respondenci za najważniejsze bariery wpływające na rozwój ochrony przy-rody w gminie uznali:

– brak należytej świadomości ekologicznej – 34,5%,– brak opłacalności działalności na rzecz ochrony przyrody – ponad 50%

wskazań,– brak środków finansowych na taki rozwój – 37,7%.Ankietowani wymienili następujące przyczyny utrudniające rozwój prze-

twórstwa rolno-spożywczego:– brak środków finansowych na taki rozwój – 40,4%,– brak zainteresowania rozwojem przetwórstwa w gminie – 51,2% wskazań,– brak instrumentów ekonomicznych wspierających taki rozwój – 40,5%.Respondenci wskazywali na następujące bariery utrudniające rozwój rol-

nictwa w gminie:– brak preferencyjnych kredytów dla rolnictwa – 39,6%,– brak zorganizowanych rynków zbytu na płody rolne – 36,4%,– brak odpowiednich pozytywnych wzorców – 44,5%.Za najważniejsze cele strategiczne gminy, możliwe do zrealizowania w obec-

nych warunkach, ankietowani uznali:– zwiększenie opłacalności produkcji rolnej – 62,9%,– możliwości przekwalifikowania zawodowego – 55,6%,– zwiększenie czynnego i biernego bezpieczeństwa drogowego – 56,0%.Za cele, które gmina może zrealizować najmniejszym kosztem w obecnych

warunkach, ankietowani uznali:– zwiększenie czynnego i biernego bezpieczeństwa drogowego – 34,4%,– zapewnienie większego bezpieczeństwa publicznego – 41,7%.Za najważniejszy cel, realny do zrealizowania obecnie w gminie, ankietowa-

ni uznali możliwość przekwalifikowania zawodowego – 34,6%.Najistotniejsze zadania do zrealizowania w zakresie rozwoju potencjału go-

spodarczego gminy według respondentów to:– zorganizowany zbyt produktów i płodów rolnych – 68,6%,– rozwój drobnego przetwórstwa rolno-spożywczego – 62,3%,


– promowanie dobrze zorganizowanych, specjalistycznych gospodarstw –56,8%.

Za niedostatecznie rozwinięte elementy infrastruktury w gminie Oksa, sta-nowiące największą uciążliwość dla mieszkańców i wymagające pilnej poprawy,ankietowani uznali:

– infrastrukturę techniczną (drogi, wodociągi, kanalizacja, telefony) – 59,7%,– infrastrukturę rolniczą (punkty skupu płodów rolnych, weterynaryjne, na-

praw sprzętu rolniczego – 62,2%.W opinii mieszkańców niedostatecznie rozwinięte i wymagające pilnej po-

prawy elementy infrastruktury ekonomicznej w gminie to:– punkty napraw sprzętu i maszyn rolniczych – 47,4%,– punkty skupu i zaopatrzenia – 50,8%.Niedostatecznie rozwinięte według mieszkańców elementy infrastruktury

technicznej to:– drogi (budowa nowych, modernizacja istniejących) – 62,3%,– budowa kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków (rozbudowa) – 61,9%,– budowa lub rozbudowa sieci gazowniczej – 58,8%.Natomiast wśród bolączek w zakresie infrastruktury społecznej ankietowani

wymienili brak dostępu do domu kultury (46,5%).Potrzeby w zakresie zdrowia i opieki społecznej, które ankietowani wymie-

niają najczęściej, to:– powszechny i łatwy dostęp do lecznictwa otwartego – 71,2%,– pełny zakres usług w lecznictwie otwartym – 74,3%.Za najbardziej uciążliwe dla mieszkańców gminy problemy społeczne ankie-

towani uznali:– bezrobocie wśród dorosłych – 79,9%,– bezrobocie wśród młodzieży – 80,0%,– brak perspektyw rozwoju gospodarczego – 71,2%.Za najmniej uciążliwe mieszkańcy uważają problemy narodowościowe i et-

niczne (67,9%).Według mieszkańców najważniejsze są następujące potrzeby w zakresie

kształtowania i ochrony środowiska:– utrzymanie czystości środowiska naturalnego – 68,3%,– zorganizowanie odbioru śmieci – 80,3%,– zlikwidowanie dzikich wysypisk śmieci – 75,7%.Ankietowani ocenili w następujący sposób wpływ obszaru chronionego –

Włoszczowsko-Jędrzejowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu – na rozwójgminy: obojętnie w aspekcie społecznym (56,6%) i rolniczym (60,0%), nato-miast korzystnie w aspektach: kształtowania i ochrony środowiska (52,1%) orazturystycznym (49,2%).


Najważniejsze potrzeby w zakresie postaw i świadomości według mieszkań-ców gminy to:

– dostosowanie kierunków kształcenia do potrzeb rynku pracy – 68,7%,– dostępność różnorodnych form rozwoju młodzieży – 72,0%,– uczestnictwo młodzieży w życiu gminy – 70,9%.Respondenci zapytani o zdolność do mobilizacji i zorganizowania się w mia-

rę potrzeby odpowiedzieli, że społeczeństwo w ich gminie skłonne jest do mo-bilizacji tylko w obliczu klęsk żywiołowych (powódź, pożar) – 49,3% oraz żeskłonne jest do mobilizacji zawsze, gdy występuje potrzeba – 50,7%.

Ankietowani uważają, że na decyzje podejmowane w gminie największywpływ mają: wójt – 78,2%, radni – 71,1% oraz władze powiatowe – 27,5%.

Na pytanie o zainteresowanie miejscowym planem zagospodarowania prze-strzennego gminy ankietowani udzielili następujących odpowiedzi: 28,2% osóbwidziało plan przypadkowo w Urzędzie Gminy, o ile był wywieszony w wi-docznym miejscu, 30,3% ankietowanych nie widziało go do tej pory, ale wie,o jaki dokument chodzi, natomiast 12,0% interesuje się nim zawsze i analizujego po wyłożeniu, przy czym 20,4% respondentów widziało plan przy okazjiubiegania się o decyzję wymagającą wglądu w ten dokument, a 9,2% przyznaje,że nie wie, co to jest.

Następujące problemy są zdaniem ankietowanych najistotniejsze i powinnystanowić priorytetowy zakres działalności gminy:

– budowa urządzeń kanalizacyjnych – 67,7%,– uporządkowanie gospodarki odpadami (wysypisko śmieci) – 65,2%,– rozbudowa i naprawa dróg – 75,6%,– tworzenie nowych miejsc pracy i walka z bezrobociem – 71,4%,– podniesienie efektywności rolnictwa (melioracje, scalenia gruntów) – 64,3%.W ramach oceny aktualnego potencjału gminy za niekorzystne aspekty an-

kietowani uznali:– wielkość zasobów pracy – 54,2%,– przemysł – 62,0%,– budownictwo – 46,7%.Jedynie w rolnictwie i środowisku naturalnym ankietowani dostrzegli ko-

rzystny potencjał gminy. Stwierdziło tak, odpowiednio, 44,4% i 42,3% ankieto-wanych. W ocenie wpływu tego potencjału na rozwój gminy jedynie rolnictwouważane jest za potencjał mający korzystny wpływ na rozwój gminy. Takiegozdania jest 47,5% ankietowanych osób. Wpływ pozostałych elementów na po-tencjał gminy respondenci ocenili jako obojętny.


5. Podsumowanie

Gminy na obszarach chronionych, mimo wielu ograniczeń wynikającychz ochrony przyrody oraz braków w infrastrukturze, dają szansę rozwoju miesz-kańcom wsi. Przede wszystkim umożliwiają wielofunkcyjny rozwój, w tymzwłaszcza poprzez turystykę oraz produkcję zdrowej żywności. Działania takiewymagają specyficznej formy wspierania, np. w pierwszej kolejności gminypowinny otrzymywać środki finansowe na rozwój wielofunkcyjny, a zwłaszcza natworzenie nowych miejsc pracy poza rolnictwem i infrastruktury ochrony śro-dowiska oraz na przemiany strukturalne w rolnictwie. Ponadto, podmioty go-spodarcze powinny mieć szansę otrzymywania subwencji z tytułu ograniczaniaprodukcji konwencjonalnej na rzecz sprzyjającej środowisku na obszarach chro-nionych. Instrumenty takie już istnieją, np. programy rolno-środowiskowewprowadzone od września 2004 r., lecz konieczne jest zintensyfikowanie działańw celu większego pozyskiwania środków z innych źródeł na ten cel. Ponadtoistnieje potrzeba wprowadzenia programu promującego działania na rzeczochrony przyrody, aby zainteresowani mieszkańcy mogli uzyskać informacjedotyczące możliwości pozyskania środków na ten cel. Wiedza na ten tematw terenie jest bowiem bardzo mała.

Podstawowym i strategicznym celem działania władz samorządowych i spo-łeczności lokalnej gminy Oksa jest poprawa jakości życia mieszkańców, ochronaśrodowiska naturalnego i rozbudowa potencjału gospodarczego.

Gmina z uwagi na swoje położenie w stosunku do ośrodków gospodarczychregionu posiada niewielkie możliwości zatrudnienia poza rolnictwem, co jestczynnikiem niesprzyjającym jej rozwojowi. W wyniku przeprowadzonych badańmożna stwierdzić, że rolnictwo jest preferowanym kierunkiem działalności go-spodarczej na terenie gminy. Szansą na wielofunkcyjny rozwój może być prze-twórstwo rolno-spożywcze oraz turystyka, które to kierunki są wymienianeprzez ankietowanych w dalszej kolejności. Kierunek i typ proponowanego rol-nictwa na terenie gminy jest jednoznacznie proekologiczny, czyli oparty na rol-nictwie ekologicznym, natomiast mieszkańcy za najpilniejsze kierunki działaniawładz uznali rozbudowę potencjału gospodarczego gminy.

Literatura

Borys T., Wskaźniki ekorozwoju, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok 1999.Koreleski K., Gawroński K., Magiera-Braś G., Ochrona i kształtowanie środowiska, Wydawnic-

two AR w Krakowie, Kraków 1998.Łojewski S., Ekonomia środowiska, Wydawnictwo ATR, Bydgoszcz 1998.Podstawowe informacje ze spisów powszechnych 2002: Oksa, gmina wiejska, GUS, Kielce 2003.


Rocznik statystyczny – Ochrona środowiska 2002, GUS, Warszawa 2003.Rocznik statystyczny województwa świętokrzyskiego 2003, GUS, Kielce 2004.Siekierski J., Rola liderów wiejskich w absorpcji finansowych środków unijnych dla rozwoju rol-

nictwa i obszarów wiejskich [w:] Wpływ integracji europejskiej na przemiany strukturalne ob-szarów o wysokim bezrobociu, pod red. L. Pałasza, Wydawnictwo AR w Szczecinie, Szczecin2004.

Trends in Social and Economic Advancement of Oksa Gmina Preferredby its Inhabitants

The protected areas in Poland account for 33.1% of its territory, which varies from region toregion. Świętokrzyskie has the highest share of such areas – 62%. In 49 out of 72 rural gminas, thetotal area is under protection. One of them is Oksa, which is located in the area of the protectedlandscape. The paper presents those aspects of the gmina’s sustainable development which arefavoured by its inhabitants. The conducted research was based on surveys. The number of respon-dents was 230, out of which 142 expressed their opinions in the way which rendered them usefulfor analytical purposes. The investigated expansion areas included tourism, services, handicraft,manufacturing, farming, food processing and environmental protection. Additionally, the inhabi-tants were asked to name the most urgent activities carried out by the authorities among thefollowing areas: provision of financial resources, health care and social security, social awarenessand related attitudes, expansion of the gmina’s economic potential, environmental developmentand protection, spatial development, and inhabitants’ security. The results obtained on the basis ofthe conducted surveys indicate that the preferred development areas include agriculture and foodprocessing, while the expansion of the gmina’s economic potential is regarded as the most urgentactivity to be undertaken by the local government.

Łukasz Popławski – adiunkt w Katedrze Ekonomii na Wydziale Rolniczo-Ekonomicznym AkademiiRolniczej im. Hugona Kołłątaja w Krakowie. Studia wyższe ukończył w 1997 r. na Wydziale EkonomiiAkademii Ekonomicznej w Krakowie, uzyskując tytuł magistra, a następnie w 1999 r. na WydzialeInżynierii Środowiska i Geodezji Akademii Rolniczej im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, również uzy-skując tytuł magistra. W 2002 r. uzyskał stopień doktora nauk rolniczych na podstawie rozprawy nt.„Możliwości rozwoju terenów wiejskich w gminie Imielno na obszarze Nadnidziańskiego Parku Kra-jobrazowego”.Zainteresowania naukowo-badawcze: ekonomia środowiska, rozwój obszarów wiejskich i chronio-nych.Kontakt: Akademia Rolnicza im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, Wydział Rolniczo-Ekonomiczny,Katedra Ekonomii, al. Mickiewicza 21, 31-120 Kraków, tel.: 0-12 662-43-53, e-mail: [email protected].

Documents

Kierunki rozwoju społeczno- -ekonomicznego gminy Oksa ... · Gmina Oksa położona jest w województwie ... Lokale gastronomiczne to 4 bary zlokalizowane w Lipnie, ... o łącznej