Mechelen

en de

Mechelse regio

OPGEPAST!Doeboekje uitsluitend

voor erfgoedologen in spe

STOPDE TIJD

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

Erfgoedstein Erfgoed

steinErfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

STOPDE TIJD

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

Erfgoedstein Erfgoed

steinErfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

STOPDE TIJD

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

Erfgoedstein Erfgoed

steinErfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

STOPDE TIJD

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

Erfgoedstein Erfgoed

steinErfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

STOPDE TIJD

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

Erfgoedstein Erfgoed

steinErfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

STOPDE TIJD

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

Erfgoedstein Erfgoed

steinErfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

02

Dit boekje is van erfgoedexpert:

Waar weet jij superveel over?

Teken of schrijf het hier!

Vervolledig jouw portret!

03

Hallo daar! Welkom op Erfgoeddag!

Mag ik mezelf even voorstellen?Ik ben Erfgoedstein.Ja, familie van die andere ‘-stein’.Over erfgoed weet ik alles. Echt waar! Ik ben de Einstein van de erfgoedwerkers.Dat had je niet verwacht, he?Vandaag ben ik jouw gids.Alles wat ik weet over de zorgvoor kostbare erfgoedschattenzal ik je laten ontdekken.Zo ben je op het eindevan de rit vast even slimals ik en heb je een echtdiploma verdiend. Jippie!

Ben je er klaar voor?

Snel op pad dan, we hebbengeen tijd te verliezen!

E=MC2

ErfgoedMechelen

Cultuur2STOP

DE TIJD

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

Erfgoedstein Erfgoed

steinErfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Hé, ik ben misschien niet zo slim alsErfgoedstein, maar ik kan wel vliegen Samen met Erfgoedstein gids ik je langs alle leuke kinderdoedingen op Erfgoeddag.

04

ERFGOED? Wadisda?

Erfgoed is alles wat we bewaren van vroeger omdat we het de moeite waard vinden.

En dat is veel meer dan je zou denken. Soms gaat het om hele sjieke, dure dingen, zoals schilderijen of oude handschriften in een museum of een archief. Maar ook gebouwen kunnen erfgoed zijn. Of potjes, vazen en beenderen die archeologen opgraven.

Zelfs heel gewone spullen worden bewaard om hun geschiedenis. Zo heb jij vast ook erfgoed waarvan je houdt en dat je altijd wilt bijhouden. Je lievelingsknuffel van vroeger bijvoorbeeld, je fotoalbum of dat mooie horloge van je opa.

Erfgoedstein

ERFGOED?

STOPDE TIJD

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

Erfgoedstein Erfgoed

steinErfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

05

Wist je trouwens dat erfgoed ook kan bestaan uit dingen die je niet echt kan vastnemen?

Verhalen kunnen bijvoorbeeld ook erfgoed zijn, of oude gewoonten of feesten of liedjes.Al die dingen blijven leven zolang mensener iets mee doen of erover praten.Generaties lang, van vader op zoonen van moeder op dochter.

STOPDE TIJD

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

Erfgoedstein Erfgoed

steinErfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

06

Waarom stoppen we vandaag de tijd?

Omdat mensen van erfgoed houden, hebben ze een speciale dag in het jaar gekozen om al die leuke dingen extra te vieren en te tonen. Die dag heet Erfgoeddag en valt dit jaar op zondag 21 april.

Dit jaar ontdekken we samen hoewe al die erfgoeddingen kunnenbewaren. We proberen eigenlijkom de tijd stil te zetten Zo kunnen er later nog veelmensen naar kijken en van genieten! Net zoals ook jij zorgdraagt voor al je lievelings-spullen zodat je er nog lang mee kan spelen.

Snel! Aan de slag!

Een heleboel mensen en verenigingen uit Mechelen en omstreken doen heel erg hun best om goed te zorgen voor ons erfgoed. Wil je weten hoe ze dat doen? Ik laat het je zien! We steken samen ook de handen uit de mouwen en leren zo de kneepjes van het vak. Zo worden we erfgoedexperten van de dag!

Het stoppen

van de tijdmoet tochanders kunnen ...

Dit boekje werd gemaakt samen met alle organisaties die op Erfgoeddag iets speciaals doen voor kinderen. Alle praktische info over de activiteiten vind je op p.20.

07

Doe-opdracht Wat vind jij belangrijk om te bewaren voor later en wat niet?Verbind de voorwerpen met de vuilnisbak (niet bewaren) of de schatkist (bewaren)

bewarenniet bewaren

08

Stedelijke Musea Mechelen

In een stadsmuseum vind je heel wat voorwerpen die iets vertellen over de geschiedenis van jouw stad. Maar het museum doet meer dan alleen maarvoorwerpen bewaren. De museumwerkers makenook tentoonstellingen (soms ook buiten hun eigengebouw), schrijven boeken of geven leukeworkshops voor kinderen.

In het atelier van de uurwerkmaker

In het atelier zie je een verzameling klokken van de uurwerkmaker. Je ontdekt er het verschil tussen een klok die werkt en eentje waarvan de tijd stil bleef staan. Samen met de uurwerkmaker ga je aan de slag met tand- wielen en raderwerk in de mini-restauratie-workshop.Je kan er ook je eigen klok maken. Vergeet de tijd, laat je fantasie de vrije loop enneem je zelfgemaakte klok mee naar huis!

MECHELEN

De torenwachter zorgt ervoor dat het uurwerk

van de Sint-Romboutstoren perfect werkt.

Voor de uitvinding van het polshorloge was

het uurwerk van de toren de klok waar ieder-

een zich op baseerde. Liep dit uurwerk fout,

dan kwam iedereen te laat.

Erger was het wanneer het uurwerk stilviel.

Dan wist niemand meer hoe laat het was.

WEETJE!

09

De torenwachter wil het torenuurwerk opwinden, maarer is iets misgelopen met de plaatsing van de tandwielen.Plaats jij het juiste tandwiel terug zodathet uurwerk terug werkt?

?

Doe-opdracht Kan jij een torenuurwerk opwinden?Kom het proberen en maak kans op een bezoek aan de Sint-Romboutstoren onder begeleiding van de torenwachter.

10

Kantclub Etterjefke

Ken jij van die prachtige kantenkraagjes en sjaals die je soms aanhele deftige oude jurken ziet? Het was een hele klus om met aldie klosjes zo’n werkstukjes temaken. En vandaag kennen steedsminder mensen de truukjes enkneepjes om dat te doen.De mevrouwen van Etterjefkevinden dat jammer en willeniedereen terug leren kantklossen.

Initiatie kantzorg

Tijdens een initiatie kantzorg leer je op welke manier je mooie kantwerkjes best kan bewaren. Je mag kantwerkjes zelf in een sopje steken, voorzichtig aan de slag gaan met naald en garen en zo zelf een kantwerkje herstellen of de werkjes veilig leren inpakken. Alle kneepjes van het conserveringswerk komen aan bod!

MECHELEN

Op 22 september 1984 trouwde Prinses Astrid, dochter van onze koning, met Aartshertog

Lorenz van Oostenrijk. In haar jurk wilde ze graag mooie stukjes kant van de

koninklijke familie. De kantstukjes waren heel oud. Ze dateerden uit 1887. Iemand moest ze dus herstellen! Die eer kwam toe aan een mevrouw uit Mechelen. Haar naam is Olivia

Van de Sande-Van Horenbeeck.

WEETJE!

11

Kan jij deze rebus oplossen?

- w h = g

-d g = r -v L = p

Oplossing: Erfgoedschatten bewaren is top! Doe-opdracht

+ ten

zzz zzzzzz zzz zzz

vooruit met

de geit!

12

voor MarqueteursVlaamse Kunstkrin

g

Marqueteurs zijn mensen dieinlegwerk maken: mooie patronen van hout in allerlei vormen en kleuren. Klinkt dat een beetjeingewikkeld? Dat is het ook.Dus maken ze reclame voor hun vak, ze geven lessen enorganiseren tentoonstellingen.

Initiatie Marqueterie

De Marqueteurs vinden dat je niet jong genoeg kan zijn om zo’n mooi ambacht te leren. Daarom laten ze ook kinderen oefenen op hun eerste inlegwerkje. Leer tijdens de initiatie met enkele eenvoudige kunstgrepen je eigen houtinlegwerkje maken en neem het daarna mee naar huis.

MECHELEN

13

q z t k b z c a l i g r a a f b v y p e p u k h o u t d r a a i e r e e v p r v i a y e h s d v e x u q v y f p x l i o x v g u e t k j l i a p q w j b d l s v n u j m s k f t i v r h q q q u k q l s y z w a m g i b a s s x q m g x l k e e j b q n f c j q s j r k q d v s l r l p j k f d q t f i e y o l i e o f d p m k q y x e p t l v t m s w q x s u u n w d n s r n x v b l v m f c w d k r i b d d o b v v g b b k m f e g l v l z c f z u d q k l f b h o e f s m i d n m i v k n d p u e j g x l a o a r t v g s o w l f b l q c z o m j c y f x j l z t j r k v x m t h w j p c k q w l x n k r y e j b i g n t y t f u t y j y m b r l r f e k j k u e j b f k x r h n s h y z i a i z n g p r v u x x j l d k n g e x r v g c r e n h e t g w m v k h e e i j q t c s p e c e j i v o x m i d r w h o o m b p

Oplossing: hoefsmid, caligraaf, mandenvlechter, houtdraaier

Vroeger werden heel veel dingen met de

hand gemaakt in plaats van met machines.

Dat kostte best wat tijd en vaardigheid.

Enkele oude ambachtslui zitten verstopt

in de woordzoeker. Zoek jij hen terug

zodat we ze niet vergeten?

?!

Doe-opdracht

STOPDE TIJD

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

Erfgoedstein Erfgoed

steinErfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

14

MECHELEN

Erfgoedcel Mechelen

In en rond Mechelen zit een hoop schitterenderfgoed. De Erfgoedcel wil dat aan zo veelmogelijk mensen laten zien. Ze helpen omtentoonstellingen te maken met dat erfgoed,of een beeldbank op te bouwen met allemaalfoto’s en prenten van oude en nieuwe Mechelaars. De Erfgoedcel zorgt er ook voor dat Erfgoeddagin en rond Mechelen goed verloopt.

Papierrestauratie

Restauratievakvrouw An Taveirne geeft je inzicht in de speciale zorg die nodig is voor handschriften en oude boeken. Het Stadsarchief maakte een selectie van beschadigde documenten die je spelenderwijs leert herstellen en bewaren.

Reuzenrestauratie

De restauratrice die de Mechelse reuzen- figuren behandelt, geeft je achter-de-scherm- informatie over haar werk. Je kan zelf aan de slag door enkele beschadigde reuzen- hoofden te leren herstellen en bewaren. Tot slot kan je je eigen masker creeren op basis van een reuzenmal.

..

De Ommegang is een erg oude Mechelse stoet

waar figuren als Opsignoorke, het Ros Beiaard

en de Reuzenfamilie in meelopen. De laatste

keer dat de stoet uitging was vijfentwintig

jaar geleden! Dit jaar gaat de stoet uit op

25 augustus en 1 september.

Tijdens de restauratie van de reuzen

worden hun hoofden bewaard in plastiek.

Op die manier kan er geen zuurstof meer aan

de hoofden, waardoor de houtworm ze niet

meer kan beschadigen.

WEETJE!

Doe-opdracht

15

Tekenaar Alfred Ost heeft tekeningen gemaakt van de Ommegangsfiguren.

Zoals je kan zien is er vanalles misgelopen! De hoofden van de figuren zijn van plaats

veranderd en de letters van hun namen zijn door elkaar gehaald. Breng jij terug orde op zaken?

Mekie is Mieke, Kalaske is Klaaske, Mekel is Kemel, Erfdogtseein is Erfgoedstein

Kalakse Erfdogtseein Mekel Mekie

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Geef mijn lichaam terug!

Stelletje idioten !!!

Hoe is het mogelijk?!!

02

PUTTE

Vzw Speelbergen –

Heem Dr.Jozef Weyns

Jozef Weyns was een belangrijke meneer die onderzoek deed naar de geschiedenis van het‘gewone leven’. Hij woonde op het mooie domein ‘Ter Speelbergen’. De organisatie ‘vzw Speelbergen’ wilt alles wat Jozef Weyns ons geleerd heeft over vroeger bewaren en tonen aan het publiek.

Kinderspelen

Wil je graag weten hoe jouw grootouders en overgrootouders dat speelden? Ter Speelbergen haalt een hele hoop speelgoed van vroeger naar boven. Je leert hoe kinderen vroeger speelden en kan het zelf uittesten! Zin om te spelen? Aan de slag!

Bikkels

Het bikkelspel is een oud spel dat jekan spelen met kleine botjes.Je kan ook schelpjes of steentjes gebruiken.STAP 1: Neem vijf bikkels botjes, schelpjes of steentjes) in je hand.Gooi ze omhoog en probeer er zo veel mogelijk te vangen op de rug van je hand.

STAP2: Raap de bikkels die op de grond gevallen zijn een voor een op. Gooi telkens een bikkel die je opraapt de lucht in, samen met de bikkels op de rug van je hand.Probeer ze samen op te vangen.

WEETJE!

Wie zei dat erfgoedmensen altijd serieus zijn?

17

Kan jij de oude speelgoedstukken linken aan hun moderne variant?Trek pijlen tussen het oudeen het nieuwe speelgoed.

Oplossing: tol-beyblade, schaats vroeger-schaats nu, bikkels-pro jax

Doe-opdracht

18

DUFFELMuseum

Museum ‘Het Gasthuis’ vind je in een groot kasteelgebouw in Duffel. Heel lang geleden woonde er een echte kasteelheer.Later werd het kasteel een ziekenhuis ennog later een school voor verpleegsters.Van deze school werden heel wat dingenbewaard. Die vind je nu in ‘Het Gasthuis’ terug, samen met heel wat nog oude envooral mysterieuzere apparaten,beelden en prenten.

Stap in onze teletijdmachine

Ben je klaar voor een reis door de tijd? In het museumgebouw en de basisschool kan je op zoek gaan naar sporen van vroeger. Hoe gingen kinderen vroeger naar school? Hoe zag jouw straat er vijftig jaar geleden uit? Wie zoekt, die vindt!

Het Gasthuis

19

Stap je mee in de teletijdmachine van mijn collega professor Kuckuck? Naar welk tijdperk wil jij reizen? Wil je voor eveneen stoere ridderzijn of lievermammoeten vangenin de prehistorie?

Tekenhet hier!

Doe-opdracht

20

SINT-KATELIJNE-WAVER

Erf en Heem vzw

EurEKA!(ja, af en toe zie

ik het licht)

De mensen van ‘Erf en Heem’ onderzoeken hoe de mensenuit Sint-Katelijne-Wavervroeger leefden. Ze organiseren tentoon- stellingen en schrijvenook boeken over alles wat ze ontdekt hebben. Ze doenbijvoorbeeld onderzoek naarkunstenaars, onderwijs landbouw en de oorlog in hun gemeente.

Maak tijd om te schrijven

Vergeet even Facebook en e-mails! Nestel je op de houten schoolbanken in het ‘klasje van toen’ en leer alles over het schoolgaan in de periode 1830-1950. Je kan trouwens tal van oude schrijfpennen uitproberen!

STOPDE TIJD

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

Erfgoedstein Erfgoed

steinErfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

21

Doe-opdracht

Omcirkel devoorwerpen diehier nietthuishoren.

22

HEIST O/D BERG

Gemeentearchief Heist o/d Berg

Archieven bewaren oude documenten van gemeenten en steden en hun inwoners. Elke gemeente of stad heeft een archief, ook Heist o/d Berg. Iedereen die opzoekingswerk doet naar de geschiedenis van Heist o/d Berg kan er terecht. Je kan in het archief bijvoorbeeldde geschiedenis van een vereniging opzoeken of op zoekgaan naar jouw voorouders.

De tijd in handen van een tienjarigejongen uit de 18e eeuw

Het Stadsarchief bezit een oud document uit 1717. Het is een overeenkomst tussen een notaris en een Heistse jongen van 10 jaar. De jongen, die Peter heette, moest het uurwerk in de toren van de kerk opwinden.

Wil je meer weten over het leven van deze speciale jongen?

Een toneelstuk vertelt je alles! Daarna leer je zelf een document in een oud handschrift schrijven...

23

Peter moet het uurwerk in de torenvan de kerk opwinden, maar is de sleutel van de kerk kwijt. Leid jij hem sneldoor het doolhof zodat hij de klokop tijd kan luiden?

Peter

sleutel,bevind zich hier

Kerk

Doe-opdracht

24

Ziezo! Ik heb je nu alles laten zien wat ik weet over het bewaren en verzorgen van erfgoedschatten. Je bent bijna klaar om je diploma van erfgoedzorger in ontvangst te nemen! Zou je me nog willen vertellen welke activiteit of doe-opdracht je het leukst vond? Ik ben echt super benieuwd.

Vond ik leuk:

STOPDE TIJD

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

Erfgoedstein Erfgoed

steinErfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Diploma uitgereikt door:Erfgoedstein, Professor in de Erfgoedologie.

Naam

Zorgt als de allerbeste voor erfgoedschattenErfgoeddag, 21 april 2013 in Mechelen

STOPDE TIJD

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

Erfgoedstein Erfgoed

steinErfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

ik vond alles leuk!

25

Diploma uitgereikt door:

Erfgoedstein, Professor doctor honoris causa

in de Erfgoedologie.

Naam

Zorgt als de allerbeste voor erfgoedschatten

Erfgoeddag, 21 april 2013 in Mechelen

26

!

Jippie! ik heb ook een diploma ontvangen

27

Erfgoeddag in Lamot

Erfgoedcel Mechelen

Workshop: Erfgoedzorgers in de dop | PapierrestauratieDoorlopend tussen 10 en 18u Omwille van de zorg voor het behandelde erfgoed kunnen max. 10 kinderen tegelijk aan de slag.

Workshop: Erfgoedzorgers in de dop| ReuzenrestauratieDoorlopend tussen 10 en 18u

Vlaamse Kunstkring voor Marqueteurs

Workshop: Erfgoedzorgers in de dop | Initiatie marqueterieDoorlopend tussen 10 en 18u

Kantclub Etterjefke

Workshop: Erfgoedzorgers in de dop | Initiatie kantzorgDoorlopend tussen 10 en 18u

Stedelijke Musea Mechelen

Workshop: Erfgoedzorgers in de dop | In het atelier van de uurwerkmaker. Doorlopend tussen 10 en 18u

Workshop: Start de tijdDoorlopend tussen 10 en 18u

Heist-op-den-Berg

Gemeentearchief

Workshop: De tijd in de handen van een tienjarige jongen uit de 18e eeuw. Om 13.30u en 15u Reservatie nodig: maximum 20 plaatsen per workshop 015 75 86 86. Oude Gemeentezaal, Kerkplein 11, 2220 Heist-op-den-BergContact op Erfgoeddag: 0492 94 90 82

Duffel

Museum Het Gasthuis

Zoektocht: Stap in onze teletijdmachineDoorlopend tussen 10 en 18uRooienberg 21b, 2570 DuffelContact op Erfgoeddag: 015 32 11 39

Putte

vzw Speelbergen-Heem Dr. Jozef Weyns

Workshop: KinderspelenDoorlopend tussen 10 en 18uPeredreef 5, 2580 PutteContact op Erfgoeddag: 015 22 82 35

Sint-Katelijne-Waver

Erf en Heem vzw

Demonstratie: Maak tijd om te schrijvenDoorlopend tussen 10 en 12u. en tussen 13.30 en 18uBorgersteinlei 203, 2860 Sint-Katelijne-WaverContact op Erfgoeddag: 015 55 34 35

Kinder-doe-activiteiten

Programma-

overzicht

STOPDE TIJD

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

ErfgoedsteinErfgoed

stein

Erfgoedstein

Erfgoedstein Erfgoed

steinErfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Erfgoedstein

Coordinatie: Erfgoedcel Mechelen, Van Beethovenstraat 8-10, 2800 MECHELEN, 015 29 49 10

Verantwoordelijke uitgever: Heidi De Nijn, Onder den Toren 12A, 2800 MECHELEN

Vormgeving: YELL! Druk: Swinnen Printing

Copyright Beeldmateriaal: Gemeente Putte - Stedelijke Musea Mechelen - Dienst Archeologie Stad Mechelen,

Sinte-Mette Comite, Koninklijke Kring voor Oudheid, Letteren en Kunst van Mechelen

Erfgoedcel Mechelen - Speelgoedmuseum Mechelen Fotografie: Phile Deprez, Jonas Maris, Johan Buts, Jan Smets

We streven er naar de wettelijke bepalingen in verband met de intellectuele eigendom van de beelden in deze brochure te respecteren.

De vermelding van fotografen en/of rechthebbenden van de gebruikte beelden werd opgenomen in het colofon. Indien u toch meent dat het auteursrecht

van een fotograaf of het portretrecht zou geschonden zijn, neem dan contact op met de Erfgoedcel Mechelen zodat de situatie kan worden rechtgezet.

Erfgoeddag is aan initiatief van FARO, Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw,

in samenwerking met de erfgoedgemeenschappen in Vlaanderen en Brussel.

Erfgoeddag is mogelijk dankzij de steun van:

C J P<26j

GRATISWettelijk depot: D/2013/00797/011 Tenminste houdbaar tot: april 2014. Made in Belgium

-

‘t is weer voorbij!Ja ja, de tijd vliegt, net zoals ik.