KIRIM-KONGO KANAMALI KIRIM-KONGO KANAMALI ATEŞİ (KKKA) HASTALIĞIATEŞİ (KKKA) HASTALIĞI

veve

KENE MÜCADELKENE MÜCADELESİESİ

Uzm Dr Miraç TURANUzm Dr Miraç TURAN

Şebinkarahisar Devlet HastahanesiŞebinkarahisar Devlet Hastahanesi

Uzman TabipUzman Tabip

Son zamanlarda sıkça duyduğumuz ve Son zamanlarda sıkça duyduğumuz ve dünya da ilk olarak 1944 yılında dünya da ilk olarak 1944 yılında

Kırım’da görülen, ülkemizde ise ilk Kırım’da görülen, ülkemizde ise ilk defa 2002 yılında Tokat bölgesinde defa 2002 yılında Tokat bölgesinde

tespit edilen tespit edilen

Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi Hastalığı Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi Hastalığı

hayvanlardan insanlara keneler ile hayvanlardan insanlara keneler ile bulaşan;bulaşan;

insanda ateş, cilt içi ve diğer insanda ateş, cilt içi ve diğer alanlarda kanama gibi bulgular ile alanlarda kanama gibi bulgular ile seyredenseyreden viral bir enfeksiyondur. viral bir enfeksiyondur.

VİRÜSÜN TARİHÇESİ

1944-45 Kırım; Kırım Kanamalı Ateşi

1956 Kongo; Kongo Hastalığı

1968; İki etkenin biyolojik olarak aynı

olduğu bulunmuş

1979; İki coğrafik bölgenin adına uygun

olarak :Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi

Virüsü

KIRIMKONGO KANAMALI ATEŞİ KIRIMKONGO KANAMALI ATEŞİ VİRÜSVİRÜS

(Crimean-Congo hemorrhagic fever virus, CCHV)

BunyaviridaeBunyaviridae familyasından familyasından Nairovirus cinsine bağlıdır.Nairovirus cinsine bağlıdır.

Bunyavirus’un elektron mikroskobundaki görüntüsü

DÜNYADA KKKA ENDEMİK BÖLGELER

Balıkesir

KKKA NASIL BULAŞIR?KKKA NASIL BULAŞIR?

Henüz ergin olmamış Henüz ergin olmamış Hylomma Hylomma soyuna ait keneler, küçük soyuna ait keneler, küçük

omurgalılardan kan emerken omurgalılardan kan emerken virüsleri alır, gelişme evrelerinde virüsleri alır, gelişme evrelerinde

muhafaza eder; ergin kene muhafaza eder; ergin kene olduğunda da hayvanlardan ve olduğunda da hayvanlardan ve

insanlardan kan emerken insanlardan kan emerken bulaştırır.bulaştırır.

İnfekte hayvanların doku ve kanı ile temas

Kene ısırığı (veya ezilmesi)

İnfekte insanlardan (Genellikle Nozokomiyal)

Laboratuvardan

Hava yolu?

İnfekte sütün içilmesi ile?

Virüsün Rezervuarı ve VektörüKenelerKeneler

IxodidaeIxodidae (sert veya barınak kenesi)

ArgasidaeArgasidae yumuşak veya arazi kenesi)

Hyalomma, Dermacentor,

Rhipicephalus cinsleri

?

Larva Nimf Erkek erişkinkene

Dişi erişkin kene

Nimf (deriye yapışmış)

Erkek erişkinHyalomma

Dişi erişkinHyalomma

Dişi erişkinHyalomma kan

emmiş

KKKA DA KULUÇKA SÜRESİKKKA DA KULUÇKA SÜRESİ

Kene tarafından ısırılma ile Kene tarafından ısırılma ile virüsün alınmasını takiben kuluçka virüsün alınmasını takiben kuluçka

süresi genellikle 1-3 gündür; bu süresi genellikle 1-3 gündür; bu süre en fazla 9 gün olabilmektedir. süre en fazla 9 gün olabilmektedir.

Enfekte kan, ifrazat veya diğer Enfekte kan, ifrazat veya diğer dokulara doğrudan temas sonucu dokulara doğrudan temas sonucu bulaşmalarda bu süre 5-6 gün, en bulaşmalarda bu süre 5-6 gün, en fazla ise 13 gün olabilmektedir. fazla ise 13 gün olabilmektedir.

KKKA HASTALIĞININ KKKA HASTALIĞININ BELİRTİLERİBELİRTİLERİ

AteşAteşKırıklık Kırıklık

Baş ağrısıBaş ağrısıHalsizlik  Halsizlik 

Kanama pıhtılaşma mekanizmasının Kanama pıhtılaşma mekanizmasının bozulması bozulması

Yüz ve göğüste kırmızı döküntülerYüz ve göğüste kırmızı döküntüler Gözlerde kızarıklık, Gözlerde kızarıklık, Gövde, kol ve bacaklarda morluklar  Gövde, kol ve bacaklarda morluklar  Burun kanaması, dışkıda ve idrarda kan görülürBurun kanaması, dışkıda ve idrarda kan görülür

CDC Public Health Image Library

Tedavi

- Spesifik tedavisi yoktur.

- Destek tedavisi (Kan replasmanı, solunum ve dolaşım desteği vb.)

- Antiviral ilaç (Ribavirin) kullanılabilir.

- Hafif ve orta derecede klinik seyir - Hafif ve orta derecede klinik seyir gösterenler yaklaşık 9-10 günde gösterenler yaklaşık 9-10 günde

iyileşir.iyileşir.

- Mortalite oranı ortalama %30 (%8-- Mortalite oranı ortalama %30 (%8-80) 80)

İyileşen olgularda sekel görülmezİyileşen olgularda sekel görülmez

- Ölüm klinik bulguların 2. haftasında - Ölüm klinik bulguların 2. haftasında görülürgörülür

Prognoz

Ölüm karaciğer, böbrek ve akciğer yetmezliği nedeni ile olmaktadır.

Mart Nisan Mayıs HaziranTemmuzAğustos Eylül Ekim

Vak'

a Sa

yısı

Aylar

KKKA vakalarının Aylara Göre DağılımıKKKA vakalarının Aylara Göre Dağılımı

Dünya da yaklaşık 850 kene türü Dünya da yaklaşık 850 kene türü bilinmektedir.bilinmektedir.

Hyalomma soyuna ait keneler en Hyalomma soyuna ait keneler en etkin ve yaygın olmakla birlikte, etkin ve yaygın olmakla birlikte, 30 kene türünün KKKA virüsünü 30 kene türünün KKKA virüsünü

bulaştırabileceği bildirilmektedir. bulaştırabileceği bildirilmektedir.

Virüs; sığır, koyun, keçi, yabani tavşan ve tilki gibi hayvanlarda

tespit edilmiştir.

Güneydoğu Avrupa ile Güney Afrika arasında göç eden göçmen

kuşlar üzerinde bulunabildiği gösterilmiştir.

Hastalık mevsimsel özellik göstermekte

olup, ülkemizde Mayıs-Ekim ayları arasında görülmektedir.

VİRÜS HAYVANLARDA BELİRGİN VİRÜS HAYVANLARDA BELİRGİN HASTALIK YAPMAMAKTADIRHASTALIK YAPMAMAKTADIR

Virüs kenelerin konakladığı Virüs kenelerin konakladığı hayvanlara bulaşmasına karşılık bu hayvanlara bulaşmasına karşılık bu

hayvanlarda hastalık belirtisine hayvanlarda hastalık belirtisine neden olmamaktadır.neden olmamaktadır.

Bazen hafif ateş görülmesi dışında Bazen hafif ateş görülmesi dışında genelde hastalığı gizli olarak genelde hastalığı gizli olarak

geçirmekte ve hastalık belirtisi geçirmekte ve hastalık belirtisi görülmemektedir. Buna karşılık görülmemektedir. Buna karşılık

hayvanlar hastalığın yayılmasında hayvanlar hastalığın yayılmasında aracı rol oynamaktadırlar.aracı rol oynamaktadırlar.

KENELERİ DOĞAL HAYATTAN YOK KENELERİ DOĞAL HAYATTAN YOK ETMEK MÜMKÜN DEĞİLDİRETMEK MÜMKÜN DEĞİLDİR

Hastalığın bulaşmasına neden olan Hastalığın bulaşmasına neden olan keneleri doğal hayattan yok etmek keneleri doğal hayattan yok etmek mümkün değildir. Çünkü dişi bir mümkün değildir. Çünkü dişi bir

kene kene

3 bin-7 bin arasında yumurta 3 bin-7 bin arasında yumurta bırakabilmektedir. bırakabilmektedir.

Ancak çiftlik hayvanlarında düzenli Ancak çiftlik hayvanlarında düzenli ilaçlama ile biyolojik üreme zinciri ilaçlama ile biyolojik üreme zinciri kırılmak suretiyle kabul edilebilir kırılmak suretiyle kabul edilebilir

düzeyde azaltılabilir. düzeyde azaltılabilir.

Keneler, KKKA hastalığının Keneler, KKKA hastalığının yayılması yayılması

yanında hayvanlarda birçok viral, yanında hayvanlarda birçok viral, bakteriyel ve kan parazitlerinden bakteriyel ve kan parazitlerinden

ileri ileri gelen hastalığın oluşmasına da gelen hastalığın oluşmasına da

neden olmaktadırlar. neden olmaktadırlar.

Bu nedenle çiftlik hayvanlarında Bu nedenle çiftlik hayvanlarında düzenli ve sürekli düzenli ve sürekli

mücadele gereklidir.mücadele gereklidir.

- Üreme yetenekleri yüksek (3000-7000 yumurta). - Birkaç kene dahi ilaçlamadan kurtulduğunda bir sonraki

evrede hızla çoğalıp problem oluşturabilmekteler.

Erkek erişkin Hyalomma

Dişi erişkin Hyalomma

Dişi erişkin Hyalomma kan emmiş

Nimf (deriye yapışmış)

AÇIK ALANLARIN İLAÇLANMASI AÇIK ALANLARIN İLAÇLANMASI DOĞRU DEĞİLDİRDOĞRU DEĞİLDİR

Hastalık nedeni ile açık alanların ve Hastalık nedeni ile açık alanların ve meraların ilaçlanması doğru değildir. meraların ilaçlanması doğru değildir.

Bu şekilde bir ilaçlamanın keneler Bu şekilde bir ilaçlamanın keneler ile mücadelede etkisi çok sınırlı ile mücadelede etkisi çok sınırlı

olmasına karşılık önemli düzeyde olmasına karşılık önemli düzeyde çevre kirliliğine, doğal dengenin çevre kirliliğine, doğal dengenin bozulmasına ve zehirlenmelere bozulmasına ve zehirlenmelere

neden olunmaktadır. neden olunmaktadır.

Ancak kenelerin çevrede çok Ancak kenelerin çevrede çok yaygın yaygın

olduğu durumlarla karşılaşılması olduğu durumlarla karşılaşılması ve özel durumlarda (piknik,mesire ve özel durumlarda (piknik,mesire

alanları gibi);alanları gibi);diğer canlılara ve çevreye zarar diğer canlılara ve çevreye zarar vermeden ilaçlama yapılabilir.vermeden ilaçlama yapılabilir.

PANİK YAPMADAN, BİLİNÇLİ PANİK YAPMADAN, BİLİNÇLİ HAREKET EDİLMELİDİRHAREKET EDİLMELİDİR

Keneler yok edilemeyeceğine göre, Keneler yok edilemeyeceğine göre, halkımız hastalıkla ilgili basit halkımız hastalıkla ilgili basit

korunma tedbirlerini bilerek almak korunma tedbirlerini bilerek almak ve hayatını sürdürmek zorundadır. ve hayatını sürdürmek zorundadır.

Keneler kırsal kesimdeki insanların Keneler kırsal kesimdeki insanların çok yakından bildiği canlılardır; yeni çok yakından bildiği canlılardır; yeni bir tür değildir. Farklı olan sadece bir tür değildir. Farklı olan sadece var olan kenelerin hastalığın virüsü var olan kenelerin hastalığın virüsü

ile bulaşmış olmalarıdır.ile bulaşmış olmalarıdır.

TEDBİRLER BASİT; ANCAK TEDBİRLER BASİT; ANCAK HASSASİYETLE UYULMASI HASSASİYETLE UYULMASI

GEREKİRGEREKİR  

Kenelerin yoğun olduğu yerlerden Kenelerin yoğun olduğu yerlerden mümkün olduğunca uzak mümkün olduğunca uzak

durulmalıdır (örneğin; yüksek otlu durulmalıdır (örneğin; yüksek otlu çalılık alanlar vb.).çalılık alanlar vb.).

Piknik vb. yerlerde otların üstüne Piknik vb. yerlerde otların üstüne battaniye serilerek oturulmalıdır.battaniye serilerek oturulmalıdır.

Kenelerin bulunduğu alanlara Kenelerin bulunduğu alanlara girildiği zaman vücut belli girildiği zaman vücut belli

aralıklarla kene yönünden kontrol aralıklarla kene yönünden kontrol edilmeli, vücuda yapışmış edilmeli, vücuda yapışmış

kenelerin çıkarılması için bir kenelerin çıkarılması için bir

sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Bunun mümkün olmadığı Bunun mümkün olmadığı durumlarda ise; durumlarda ise; uygun bir şekilde uygun bir şekilde

kene ezilmeden ve ağız kısmı kene ezilmeden ve ağız kısmı koparılmadan, deriye yapıştığı baş koparılmadan, deriye yapıştığı baş

kısmından cımbızla/pensle kısmından cımbızla/pensle tutularak alınmalıdır.tutularak alınmalıdır.

Kenelerin çıkarılması için eter, Kenelerin çıkarılması için eter, kloroform ve alkol yada gaz gibi kloroform ve alkol yada gaz gibi

herhangi bir madde herhangi bir madde kullanılmamalı; keneler kullanılmamalı; keneler

yakılmamalıdır.yakılmamalıdır.

İple Kene Çıkarmaİple Kene Çıkarma

Kenelerin ağız yapısı özeldir.

Ayrıca bir salgı ile dokulara yapıştırır.

Çıkartma sırasındadikkatli olunmalıdır.

Kene yapışmasından sonra kenenin Kene yapışmasından sonra kenenin

virüsü bulaştırması için belirli bir virüsü bulaştırması için belirli bir zamanın geçirilmesi gerekmektedir. zamanın geçirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle arazi dönüşünde vücutta Bu nedenle arazi dönüşünde vücutta kene kontrolü yaparak yapışan bir kene kontrolü yaparak yapışan bir kene varsa, zaman geçirilmeden kene varsa, zaman geçirilmeden

uzaklaştırılması en önemli tedbirdir.uzaklaştırılması en önemli tedbirdir.

Kene bir hayvanda yapışmış iken Kene bir hayvanda yapışmış iken insana veya başka bir hayvana insana veya başka bir hayvana

atlamaz. Biyolojik evreleri gereği atlamaz. Biyolojik evreleri gereği araziden canlıya tutunur ve yapışır.araziden canlıya tutunur ve yapışır.

Kenelerin bulunduğu alanlara, çıplak Kenelerin bulunduğu alanlara, çıplak ayak yada kısa giysiler ile ayak yada kısa giysiler ile

gidilmemelidir. gidilmemelidir.

Bu alanlara av yada işi gereği gidenlerin Bu alanlara av yada işi gereği gidenlerin lastik çizme/bot giymeleri yada lastik çizme/bot giymeleri yada

pantolonlarının paçalarını çorap içine pantolonlarının paçalarını çorap içine almaları, önlük kollarının lastikli almaları, önlük kollarının lastikli

olması korunma açısından gereklidir.olması korunma açısından gereklidir.

Kırsal alana giderken kenelerin kolay Kırsal alana giderken kenelerin kolay görülmesi açısından, açık renkli görülmesi açısından, açık renkli

elbiselerin giyilmesi tercih edilmelidir.elbiselerin giyilmesi tercih edilmelidir.

Deriye böcek kovucu (repellent) ilaçlar sürülmesi yararlı

olabilmektedir; kenelerin birkaç saat vücuda yaklaşmaları

engellenmiş olur.

Hayvan sahipleri, hayvanlarını kenelere Hayvan sahipleri, hayvanlarını kenelere karşı Veteriner hekimin tavsiye karşı Veteriner hekimin tavsiye

edeceği dış parazit ilaçlarını edeceği dış parazit ilaçlarını kullanarak ilaçlamalı, hayvan kullanarak ilaçlamalı, hayvan

barınakları kenelerin yaşamasına barınakları kenelerin yaşamasına imkan vermeyecek şekilde yapılmalı, imkan vermeyecek şekilde yapılmalı, çatlaklar ve yarıklar tamir edilerek çatlaklar ve yarıklar tamir edilerek

badana yapılmalıdır.badana yapılmalıdır.

Sadece hayvanlarda kene mücadelesi Sadece hayvanlarda kene mücadelesi yapılması yeterli değildir; Kasım-Mart yapılması yeterli değildir; Kasım-Mart

ayları arasında da hayvan ayları arasında da hayvan barınaklarında iki ay aralıklarla barınaklarında iki ay aralıklarla düzenli ilaçlama yapılmalıdır.düzenli ilaçlama yapılmalıdır.

İLAÇLAMA

Hayvanın her yerine yeterli ve etkili dozda ilaç ulaştığından emin

olunmalı

İLAÇLAMA DA UYULMASI İLAÇLAMA DA UYULMASI GEREKENLERGEREKENLER

Genel olarak dış parazit ilaçları; Genel olarak dış parazit ilaçları; başta kene olmak üzere hayvanlara başta kene olmak üzere hayvanlara

musallat olan birçok bit, pire ve uyuz musallat olan birçok bit, pire ve uyuz gibi parazitlere karşıda etkilidir.gibi parazitlere karşıda etkilidir.

Hayvanlara ilaç uygulamasında; Hayvanlara ilaç uygulamasında; ambalajı üzerindeki kullanım ambalajı üzerindeki kullanım

kılavuzuna göre ilaç dozu kılavuzuna göre ilaç dozu ayarlanmalı, uygulama şekli ayarlanmalı, uygulama şekli

ambalajda ki tarife ve Veteriner ambalajda ki tarife ve Veteriner hekimin tavsiyesine göre hekimin tavsiyesine göre

yapılmalıdır.yapılmalıdır.

Önerilen doz, süre ve uygulama Önerilen doz, süre ve uygulama şekline göre uygulandığında, şekline göre uygulandığında,

hayvanlarda istenmeyen bir etki hayvanlarda istenmeyen bir etki görülmesi söz konusu değildir. görülmesi söz konusu değildir.

Beklenmeyen bir etki görüldüğünde Beklenmeyen bir etki görüldüğünde veteriner hekime başvurulmalıdır.veteriner hekime başvurulmalıdır.

Bu ilaçların bazıları, eti ve sütü için Bu ilaçların bazıları, eti ve sütü için yetiştirilen hayvanlarda kalıntı yetiştirilen hayvanlarda kalıntı

yapabilir. Mutlaka Veteriner hekim yapabilir. Mutlaka Veteriner hekim tavsiyesiyle uygulanmalıdır.tavsiyesiyle uygulanmalıdır.

İlaçlamayı yapan kişi; iş elbisesi İlaçlamayı yapan kişi; iş elbisesi giymeli ve lastik eldiven giymeli ve lastik eldiven

kullanmalıdır.kullanmalıdır.

İlaç kullanırken sigara içilmemeli İlaç kullanırken sigara içilmemeli ve yemek vb. yenilmemelidir.ve yemek vb. yenilmemelidir.

Uygulayıcılar, ilacı göz ve cildine Uygulayıcılar, ilacı göz ve cildine bulaştırmamaya özen göstermelidir. bulaştırmamaya özen göstermelidir. Bulaşma durumunda en kısa sürede Bulaşma durumunda en kısa sürede

temiz su ve sabunla iyice temiz su ve sabunla iyice yıkanmalıdır. Zehirlenme belirtileri yıkanmalıdır. Zehirlenme belirtileri

olması durumunda tıbbi yardım olması durumunda tıbbi yardım istenmelidir.istenmelidir.

İlacı kullandıktan sonra, özellikle eller olmak üzere kişisel temizlik

yapılmalıdır.

İlaçlar, güvenli yerlerde muhafaza edilmelidir.

MERALAR ve ÇAYIRLARMERALAR ve ÇAYIRLAR

Ot yükseklikleri kontrol altında Ot yükseklikleri kontrol altında olmalıdır.olmalıdır.

Çevrede çalılıklar veya aşırı yığınlar Çevrede çalılıklar veya aşırı yığınlar olmamalıdır.olmamalıdır.

Hayvanlar düzensiz meralardan Hayvanlar düzensiz meralardan uzak tutulmalıdır. uzak tutulmalıdır.

Dışarıdan kesilip getirilen otların, Dışarıdan kesilip getirilen otların, keneleri meradan ahıra taşımada keneleri meradan ahıra taşımada

rol oynadığı unutulmamalıdır.rol oynadığı unutulmamalıdır.

Yumurtalar

Larva yumurtadan çıkar

Larva yeni konak arar

Larva I.konakta beslenir

I. Konak

Beslenen larva toprağa düşer

Larva nimfe dönüşür

II. Konak Nimf II.konağa

yapışır ve beslenir

Nimf erişkin keneye dönüşür

III. Konak

Dişi erişkin kene III.konağa yapışır ve beslenir

Beslenen dişi erişkin kene toprağa düşer

İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLERİLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER

Uzm Dr Miraç TURANUzm Dr Miraç TURAN Şebinkarahisar Devlet HastahanesiŞebinkarahisar Devlet Hastahanesi Uzman TabipUzman Tabip 20112011