KNJIGA APSTRAKATA - University of Belgradehelix.chem.bg.ac.rs/tipnud/TIPNUD2--Knjiga_apstrakata.pdf · 2014-12-30 · Knjiga apstrakata│ Drugi naučni simpozijum sa međunarodnim

DRUGI NAUČNI SIMPOZIJUM SA MEĐUNARODNIM UČEŠĆEM

TEORIJA I PRAKSA NAUKE U DRUŠTVU:IZAZOVI I PERSPEKTIVE

KNJIGA APSTRAKATA

Univerzitet u Beogradu Hemijski fakultet

6-7. novembar 2014. godineHemijski fakultet Univerziteta u Beogradu

Beograd, Srbija

Knjiga apstrakata│

Drugi naučni simpozijum sa međunarodnim učešćem

TEORIJA I PRAKSA NAUKE U DRUŠTVU: IZAZOVI I PERSPEKTIVE

6 - 7. novembar 2014. godine, Beograd, Srbija

Book of Abstracts │

The second scientific symposium with international participation

THEORY AND PRACTICE OF SCIENCE IN SOCIETY: CHALLENGES AND PERSPECTIVES

6th – 7th November 2014, Belgrade, Serbia

Izdaje│Published by Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu

Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, Srbija tel. 011 / 3282-111; www.chem.bg.ac.rs

Za izdavača│For Publisher Branimir Jovančićević, dekan Hemijskog fakulteta

Urednici │ Editors Dragan Bulatović

Vojin Krsmanović

Dizajn │Design Danica Stojiljković

Zorana Đorđević

Tehnički urednici /Tehnical Editors Danica Stojiljković

Zorana Đorđević Biljana Tomašević

Katarina Putica Igor Matijašević

ISBN 978-86-7220-064-5

______ ____________________________________________________________________ DRUGI NAUČNI SIMPOZIJUM “TEORIJA I PRAKSA NAUKE U DRUŠTVU – IZAZOVI I PERSPEKTIVE” Teme Simpozijuma:

1. Uloga nauke i tehnologije u društvu

2. Uticaj nauke i tehnologije na životnu sredinu

3. Obrazovanje i nauka

4. Naučna i obrazovna politika

5. Kultura i nauka

6. Multidisciplinarnost u nauci

.

______ ____________________________________________________________________ THE SECOND SCIENTIFIC SYMPOSIUM THEORY AND PRACTICE OF SCIENCE IN SOCIETY: CHALLENGES AND PERSPECTIVES The main topics of the Symposium are:

1. The role of science and technology in the society

2. The influence of science and technology on environment

3. Education and science

4. Science and education policy

5. Culture and science

6. Multidisciplinarity in science

NAUČNI ODBOR│ SCIENTIFIC COMMITTEE _________________________________________________

Snežana Bojović, Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu

Dragan Bulatović, Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu

Milan Ćirković, Astronomska opservatorija u Beogradu

Ivan Gutman, Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Kragujevcu

Vladimir Janković, Institut za filozofiju i društvenu teoriju u Beogradu

Branimir Jovančićević, Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu

Vojin Krsmanović, Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu

Vigor Majić, Istraživačka stanica Petnica, Valjevo

ORGANIZACIONI ODBOR│ ORGANIZING COMMITTEE________________________________________________

Vojin Krsmanović, Predsednik Organizacionog odbora

Igor Matijašević, sekretar

Zorana Đorđević

Danica Stojiljković

Vesna Milanović

Predrag Milosavljević

Srđan Pokorni

Milan Popadić

Katarina Putica

Biljana Tomašević

Bojan Tomić

IZVRŠNI ODBOR EXECUTIVE COMMITTEE_________________________________________________

Zorana Đorđević

Vojin Krsmanović

Igor Matijašević

Katarina Putica

Danica Stojiljković

Bojan Tomić

SADRŽAJ│CONTENTS_____________________________________________________ ULOGA NAUKE I TEHNOLOGIJE U DRUŠTVU│ THE ROLE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY IN THE SOCIETY___________.T1. P IZAZOVI ISTORIJSKE NAUKE U NASTAVNOM PROCESU

Momčilo Pavlović │12

FIZIKA I DRUŠTVO PHYSICS AND SOCIETY Bojan M. Tomić i Milica M. Tomić │13 ROBOTIKA I SINTETIČKA INTELIGENCIJA KAO TRANSHUMANISTIČKE TEHNOLOGIJE ROBOTICS AND SYNTHETIC INTELLIGENCE AS TRANSHUMANIST TECHNOLOGIES Nikola Petrović │15

ENVIRONMENTAL AWARENESS THROUGH THE EYES OF A CHILD – THE FUTURE OF THE EARTH IN THE HANDS OF THE FUTURE GENERATION GERMAN SCHOOL BELGRADE: 8-YEAR-OLDS SHARING THEIR THOUGHTS ON THE ENVIRONMENT Anđela Čagalj, Dejan Filipović i Andrej Predojević │17

VIKIPEDIJA NA FAKULTETIMA I U SREDNJIM ŠKOLAMA U SRBIJI – ISKUSTVA I IZAZOVI WIKIPEDIA AT UNIVERSITIES AND IN SECONDARY SCHOOLS IN SERBIA - EXPERIENCE AND CHALLENGES Đorđe S. Stakić │18

MULTIDISCIPLINARNO IZUČAVANJE SUBJEKTIVNOG BLAGOSTANJA Vladimir S. Mentus │20 UTICAJ NAUKE I TEHNOLOGIJE NA ŽIVOTNU SREDINU│ THE INFLUENCE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY ON ENVIRONMENT___.T2. P PRIMENA NAUKE O ZAŠTITI ŽIVOTNE SREDINE U PRAKSI –

ISKUSTVA DEPARTMANA ZA HEMIJU, BIOHEMIJU I ZAŠTITU ŽIVOTNE SREDINE Dejan Krčmar │22

PRIMENA UNAPREĐENIH OKSIDACIONIH PROCESA ZA UKLANJANJE TEKSTILNIH BOJA IZ VODE Jelena Nešić, Goran Roglić, Biljana Dojčinović, Dalibor Stanković i Dragan Manojlović │23

DESET MEĐULABORATORIJSKIH ISPITIVANJA U JUGOISTOČNOJ EVROPI: DOPRINOS CELOŽIVOTNOM OBRAZOVANJU I POBOLJŠANJU ANALIZA VODE TEN INTERLABORATORY STUDIES IN SOUTH-EASTERN EUROPE: CONTRIBUTION TO THE LIFELONG EDUCATION AND THE IMPROVEMENT OF WATER ANALYSIS V.D. Krsmanovic, M. Todorovic, D. Manojlovic, D. Trbovic, B. Dojcinovic, J. Mutic, A. Voulgaropoulos, L. Cruceru │24

STUDENT CENTERED INVESTIGATIONS OF FLOODS AND THEIR ENVIRONMENTAL IMPLICATIONS S. Stakic, L. Sumic, M. Triebel, D. Velendric, F. Di Notto, H. Lee, T.J. Andrewsen, A. Mrzel, S. Davidovic, N. Aguado, S. Krstajic, S. Brown, N. Stojanovic, E. Stojimirovic, N. Tomic, P. Youell, B. Gorodetsky │26 OBRAZOVANJE I NAUKA│ SCIENCE AND EDUCATION_____________________________________________.T3. P PROBLEMI KORIŠĆENJA ISTRAŽIVANJA KAO PRISTUPA

PODUČAVANJU/UČENJU – ZAPAŽANJA IZ PROJEKTA “TROLIST” Jasmina Šefer │29

ANALIZA SREDINE ZA UČENJE/NASTAVU HEMIJE U BEOGRADSKIM OSNOVNIM ŠKOLAMA I GIMNAZIJAMA THE ANALYSIS OF THE ENVIRONMENT FOR LEARNING/TEACHING CHEMISTRY IN BELGRADE PRIMARY AND GRAMMAR SCHOOLS Igor Matijašević, Danica Stojiljković i Zorana Đorđević │30

POURBAIX DIAGRAMS AS A USEFUL TOOL IN INORGANIC CHEMISTRY EDUCATION Lars Eriksson │32

HARMONIJA UMETNOSTI I MATEMATIKE U OBRAZOVANJU Iva Subotić Krasojević │33

DIGITALIZACIJA NAUČNOG I KULTURNOG NASLEĐA U SREDNJOŠKOLSKOM OBRAZOVANJU SCIENTIFIC AND CULTURL HERITAGE DIGITIZATION IN HIGH SCHOOL EDUCATION Marija Šegan, Milica Lajbenšperger, Sanja Rajić i Aleksandra Ivanović │34

(NE)MOGUĆNOSTI VIZUELNOG „OPISMENJAVANJA” Katarina Trifunović │36

DA LI JE ORGANSKA HEMIJA BAUK-STAVOVI UČENIKA TREĆEG RAZREDA GIMNAZIJE PRIRODNO-MATEMATIČKOG SMERA IS ORGANIC CHEMISTRY A HOB-VIEWS OF THE THIRD GRADE MATHEMATICS AND SCIENCE ORIENTATION GYMNASIUM STUDENTS Katarina B. Putica i Dragica D. Trivić │37

UNAPREĐIVANJE NAUČNE PISMENOSTI MLADIH KROZ KOGNITIVNO ŠEGRTOVANJE IMPROVING YOUNG PEOPLE’S SCIENTIFIC LITERACY THROUGH COGNITIVE APPRENTICESHIP Katarina B. Putica i Dragica D. Trivić │39

METODE INTERKULTURNE EDUKACIJE NASTAVNIKA: MOGUĆNOSTI ZA INICIJALNO OBRAZOVANJE I PROFESIONALNI RAZVOJ NASTAVNIKA METHODS OF TEACHER INTERCULTURAL EDUCATION: POSSIBILITIES FOR INITIAL TEACHER EDUCATION AND TEACHER PROFESSIONAL DEVELOPMENT Jelena Starčević i Sunčica Macura Milovanović │41

UTICAJ INSTRUKCIONE STRATEGIJE ZASNOVANE NA TRIPLETNOM MODELU REPREZENTACIJE SADRŽAJA NA PERFORMANSE UČENIKA MUŠKOG I ŽENSKOG POLA Dušica D. Milenković, Mirjana D. Segedinac i Tamara N. Hrin │43

UTICAJ SISTEMIČKIH ZADATAKA NA UČENIČKO SMISLENO RAZUMEVANJE U SREDNJOŠKOLSKOJ NASTAVI ORGANSKE HEMIJE Tamara N. Hrin, Mirjana D. Segedinac i Dušica D. Milenković │44

BOLI ME, BOLI DOKTORE MRAK O NADRILEKARSTVU U VREME INTERNETA MISSINTERPRETATIONS AND PSEUDO-MEDICINE IN THE INTERNET ERA Branko J. Drakulić │45

OZELENJAVANJE ŠKOLSKOG DVORIŠTA PRILOG RAZVIJANJU PISMENOSTI O ŽIVOTNOJ SREDINI KROZ NASTAVU HEMIJE Jelena Radivojević, Aleksandar Lolić, Jovica Plavšić i Jasminka Korolija │47

HEMIJA I UMETNIČKI ZANATI VICE VERSA STAVOVI NASTAVNIKA SREDNJE UMETNIČKE ŠKOLE Milena Tošić i Jasminka Korolija │48

PROFESIONALNI RAZVOJ NASTAVNIKA - POTREBE I MOGUĆNOSTI Biljana Tomašević i Dragica Trivić │49

STUDENTSKI ČASOPIS POZITRON KAO SREDSTVO U EDUKACIJI Ivana S. Antonijević │50 VASPITNI DEO NASTAVE HEMIJE Aleksandar M. Đorđević, Vesna D. Milanović i Dragica D. Trivić │51

DOBAR UDŽBENIK KAO NEOPHODAN USLOV ZA STICANJE KVALITETNOG ZNANJA IZ FIZIKE A GOOD TEXTBOOK AS A NECESSARY CONDITION FOR ACQUIRING QUALITY KNOWLEDGE IN PHYSICS Andrijana Žekić, Mićo Mitrović │52

VINČINA NAUČIONICA: NAUČNO OBRAZOVANJE UČENIKA KROZ DIREKTNO UKLJUČIVANJE U NAUČNO-ISTRAŽIVAČKI RAD Milutin Stepić i Marijana Petković │54

NAUČNA SARADNЈA IZ OBLASTI ELEKTROHEMIJE IZMEĐU REPUBLIKE SRBIJE I REPUBLIKE FRANCUSKE Dragan D. Manojlović, Milica N. Sentić, Milena M. Milutinović, Nešo Šojić │55

DRAMSKI METOD U NASTAVI SREDNJE ŠKOLE “OTROVI KAPULETOVOG VRTA„ DRAMA METHOD IN HIGH SCHOOL TEACHING „POISONS OF CAPULET, S GARDEN“ Jelena Stojiljković │56

NESKLAD MATEMATIKE I PRIRODNIH NAUKA U ŠKOLI: MOŽE LI BOLJE? Aleksandar T. Lipkovski │58 NAUČNA I OBRAZOVNA POLITIKA│ SCIENCE AND EDUCATION POLICY_____________________________________.T4. P NAUČNA POLITIKA U SRBIJI I VIĐENЈA ALEKSANDRA DESPIĆA

Snežana Bojović │60

P SPECIFIČNOSTI NAUKE U MALOJ ZEMLJI SCIENCE IN A SMALL COUNTRY Ivan V. Aničin │61

P OBRAZOVANjE ZA ODRŽIVI RAZVOJ KAO IZAZOV ХХI VEKA Stevan Jokić │63

KULTURA I NAUKA │ CULTURE AND SCIENCE _______________________________________________.T5. P STUDIJE BAŠTINE KAO TEMELJ OČUVANJA

HUMANISTIČKOG OBRAZOVANJA THE HERITAGE STUDIES AS THE FOUNDATION FOR THE PRESERVATION OF HUMANITIES Dragan J. Bulatović │65

UMETNOST KAO ISTRAŽIVANJE. NAUČNA SAZNANJA I RAZVOJ NOVIH TEHNOLOGIJA U OSTVARENJIMA UMETNIKA I REDITELJA PETERA GREENAWAYA ART AS RESEARCH. SCIENCE AND DEVELOPMENT OF NEW TECHNOLOGIES IN THE WORKS CREATED BY ARTIST AND DIRECTOR PETER GREENAWAY Angelina Milosavljević Ault │67

BAUK DIGITALIZACIJE O DOKUMENTOVANJU KULTURE THE SPECTRE OF DIGITALIZATION ON DOCUMENTING CULTURE Milan Popadić │69

TEORIJSKO-METODOLOŠKE OSNOVE STRUKTURALIZMA U ARHITEKTURI THEORETICAL AND METHODOLOGICAL BASICS OF STRUCTURALISM IN ARCHITECTURE Danica Stojiljković │71

ARCHAEOMETRY-SCIENCE IN CULTURE Milica Marić Stojanović, Ljiljana Damjanović, Ivanka Holclajtner Antunović, Velibor Andrić, Maja Gajić Kvaščev, Jelena Mutić, Dragan Milovanović, Radmila Jančić Hajneman, Žika Šmit │73 MULTIDISCIPLINARNOST U NAUCI │ MULTIDISCIPLINARITY IN SCIENCE ___________________________________.T6. KATEGORIJA PROSTOR-VREME U HERITOLOGIJI Jelena Z. Pavličić │75

OZVUČAVANJE ISTORIJSKIH DOGAĐAJA METODSKI PRISTUP ARHEOAKUSTIČKIM ISTRAŽIVANJIMA RECREATING SOUND OF HISTORICAL EVENTS METHODOLOGICAL APPROACH TO THE ARCHAEOACOUSTIC STUDIES Zorana Đorđević │76

ARHEOLOGIJA ZVUKA PRVI REZULTATI AKUSTIČKIH MERENJA U PEĆINI RISOVAČA ARCHAEOLOGY OF SOUND FIRST RESAULTS ON ACOUSTICAL MEASSUREMENT IN RISOVAČA CAVE Zorana Đorđević, Relja Svilar i Dragan Novković │78

MULTIDISCIPLINARNOST KAO TEMELJ HERITOLOGIJE MULTIDISCIPLINARITY AS A BASE OF HERITOLOGY Milena Gnjatović │80

KARAKTERISTIKE KALENDARA MAKSIMA TRPKOVIĆA CHARACTERISTICS OF MAKSIM TRPKOVIĆ’S CALENDAR Veselka Trajkovska │82

PRIMENA JONSKIH TEČNOSTI KAO EKOLOŠKI PRIHVATLJIVIH RASTVARAČA U KONZERVACIJI KULTURNIH DOBARA THE USE OF IONIC LIQUIDS AS GREEN SOLVENTS IN CULTURAL HERITAGE CONSERVATION Daniela Korolija, Slobodan Gadžurić, Sanja Dožić, Milan Vraneš i Nevena Đorović │84

MULTIDISCIPLINARNOST KAO PRISTUP PROUČAVANJU ISTORIJE I FILOZOFIJE NAUKE Predrag Milosavljević │86

UTICAJ KULTURNE RAZNOLIKOSTI NA INTERNACIONALNI MENADŽMENT I MARKETING INFLUENCE OF CULTURAL DIVERSITY ON INTERNATIONAL MANAGEMENT AND MARKETING Leposava Zečević, Olgica Zečević Stanojević i Dragan Nedeljković │87 LISTA UČESNIKA│LIST OF PARTICIPANTS_________________________________ │89

ULOGA NAUKE I TEHNOLOGIJE U DRUŠTVU│ THE ROLE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY IN THE SOCIETY .T1. PLENARNO PREDAVANJE.............................................................................................

IZAZOVI ISTORIJSKE NAUKE U NASTAVNOM PROCES Momčilo Pavlović

SAOPŠTENJA...................................................................................................................... FIZIKA I DRUŠTVO

PHYSICS AND SOCIETY Bojan M. Tomić i Milica M. Tomić

ROBOTIKA I SINTETIČKA INTELIGENCIJA KAO TRANSHUMANISTIČKE TEHNOLOGIJE

ROBOTICS AND SYNTHETIC INTELLIGENCE AS TRANSHUMANIST TECHNOLOGIES

Nikola Petrović

ENVIRONMENTAL AWARENESS THROUGH THE EYES OF A CHILD – THE FUTURE OF THE EARTH IN THE HANDS OF THE FUTURE GENERATION GERMAN SCHOOL BELGRADE: 8-YEAR-OLDS SHARING THEIR THOUGHTS

ON THE ENVIRONMENT Anđela Čagalj, Dejan Filipović i Andrej Predojević

VIKIPEDIJA NA FAKULTETIMA I U SREDNJIM ŠKOLAMA U SRBIJI – ISKUSTVA I IZAZOVI

WIKIPEDIA AT UNIVERSITIES AND IN SECONDARY SCHOOLS IN SERBIA –EXPERIENCE AND CHALLENGES

Đorđe S. Stakić

MULTIDISCIPLINARNO IZUČAVANJE SUBJEKTIVNOG BLAGOSTANJA Vladimir S. Mentus

12

Momčilo Pavlović1

IZAZOVI ISTORIJSKE NAUKE U NASTAVNOM PROCESU

Istorija kao nauka i nastavni predmet, jeste jedna od društvenih nauka, ali istovremeno je i humanistička nauka. To praktično znači da ona pruža ne samo znanje o prošlosti, već i utiče, pored drugih faktora i nastavnih predmeta, na obrazovanje i oblikovanje svesti učenika, (čoveka), u smislu što racionalnijeg i što objektivnijeg saznanja o sebi i drugima. Zato se može reći da je ona u obrazovnom procesu (kao nastavni predmet, bilo kao poznavanje društva, bilo kao istorija): 1. Skoro jedina nauka, odnosno nastavni predmet, koja učenicima objašnjava pojmove iz društvene teorije i prakse (država, vladar, demokratija); 2. Važna nauka koja uz srpski jezik i geografiju, pruža osnove za izgradnju identiteta (nacionalnog, kulturnog, itd); 3. Jedna od ključnih nauka tj. nastavni predmet koji na osnovnoškolskom nivou pruža elementarnu političku pismenost i političku kulturu; 4. Važna nauka koja treba da vaspitava za demokratiju, mir i toleranciju objašnjašvanjem pojmova kao što su rat, mir, izbori, stranke, opozicija, istorijski proces itd.; 5. Ključna nauka koja pruža osnove za usvajanje nacionalnih, regionalnih, evropskih i svetskih kulturnih i drugih vrednosti. Ali, istorija je kao malo koja nauka, ili nastavni predmet, (zlo)upotrebljavana u ideološke, nacionalne, političke i druge svrhe. Ranija istoriografija i istorijska udžbenička litertura bile su jednostrane, obeležene snažnim ideološkim porukama i ocenama, mitologizacijom pojedinih ličnosti i pojava, gde nije bilo mesta za druge, a i kad je bilo oni su slikani crnim bojama. Pomoću istorije kao nauke i nastavnog predmeta pravdane su političke akcije, jednog režima, jedne ličnosti koje su glorifikovane, stavljane u udžbenike, a druge ocrnjavane i izbacivane iz udžbenika. Rad se na osnovu primera iz istoriografije, posebno najnovije, bavi analizom sadržaja koji potvrđuju napred pomenute teze.

Ključne reči: Istorijska nauka, istoriografija, udžbenici, nastavni predmet, rat, demokratija

1 Institut za svremenu istoriju, Trg Nikole Pašića 11, 11000 Beograd, [email protected]

13

Bojan M. Tomić1 Milica M. Tomić2

FIZIKA I DRUŠTVO

Posmatran kroz trenutni nivo problematizacije, odnos fizike i društva je pokazatelj aktuelnosti STS (Science, technology and society) istraživanja. Fizičari – obrazovani pod studijskim grupama fizike i okupljeni u organizacije fizičara – čine segment društva koji, danas,kroz naučne i prosvetne institucije, kao i kroz industriju, svojim istraživanjima i primenjenim radom utiče na unapređenje društva. Postojanje povratnog uticaja je faktor akceleracije. Cilj u radu je izdvojiti neke od najvažnijih tema međuuticaja fizike (kao celine koju čine fizičari, uticajne institucije, centri koji utiču na globalnu i lokalnu ekonomiju) i društva neophodnih za razumevanje ovog odnosa u sadašnjosti i budućnosti. Rad čine tri strukturalne celine: istorijski pregled, filosofske pretpostavke problematike odnosa fizike i društva i izlaganje o vrstama angažmana fizičara u društvu. Ključne reči: fizika, društvo, Velika nauka, STS, CERN Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

1 Institut za multidisciplinarna istraživanja Univerziteta u Beogradu, Kneza Višeslava 1, 11000 Beograd, [email protected] 2 [email protected]

14

Bojan M. Tomić1 Milica M. Tomić2

PHYSICS AND SOCIETY

Looking through the current level of problematization, relation between physics and society is showing the relevance of STS research (Science, technology and society). Physicists – educated in departments in Physics and gathered in different societies – make a segment in global society that nowadays influences it’s growth through scientific and educational institutions as well as through industry. Existence of feedback is an accelerating factor. Objective of the paper is to distinguish some of the key influences between physics (that includes physicists, influential institutions, centers that influence global and local economy) and the society, that will help us understand this relation in present as well as in future period. Paper consists of three structural parts: historical overview, philosophic background of the relation between physics and society and a part related to types of activities of physicists in the society. Key words: physics, society, Big Science, STS, CERN

1 Institut za multidisciplinarna istraživanja Univerziteta u Beogradu, Kneza Višeslava 1, 11000 Beograd, [email protected] 2 [email protected]

15

Nikola Petrović1

ROBOTIKA I SINTETIČKA INTELIGENCIJA KAO TRANSHUMANISTIČKE TEHNOLOGIJE

Industrijski roboti su u drugoj polovini XX veka zamenili radnike u fabrikama. Gubitak radnih mesta u sektoru proizvodnje ubrzo je nadoknađen otvaranjem novih radnih mesta u sektoru usluga. Nova generacija robota koji poseduju sintetičku inteligenciju pretenduje da zameni ljude i u sektoru usluga. Postoji realna mogućnost da radna mesta koja će zauzeti roboti u budućnosti neće moći da budu nadomeštena i da će veliki broj ljudi koji se danas bavi nekreativnim poslovima u narednim decenijama postati trajno nezaposlen. Takav scenario, ukoliko ne bude praćen adekvatnim kontrolisanim društvenim promenama, može da dovede do dramatičnog i haotičnog urušavanja tržišne privrede. S druge strane, razvoj inteligentnih robota otvara mogućnost za stvaranje novog društvenog sistema, „robotizma“, koji bi u sebi spojio najbolje odlike komunističke utopije i tržišne privrede. Zbog toga razvoj inteligentnih robota ne sme da bude prepušten samo inženjerima i slobodnom tržištu. Da bi se iskorisitle mogućnosti i minimizovali rizici koje razvoj inteligentnih robota donosi pojedincu i društvu, neophodan je proaktivan, multidisciplinarni pristup, koji pored tehničkih uključuje i razmatranje etičkih, estetskih, socijalno-političkih, ekonomskih, psiholoških i mnogih drugih pitanja. Takav pristup je osnova transhumanizma, pokreta i životne filozofije koja je u traganju za produženjem i ubrzanjem evolucije inteligentnog života, prevazilaženjem ljudskih ograničenja pomoću nauke i tehnologije, uz poštovanje vrednosti i principa koji promovišu život. Ključne reči: robotika, sintetička inteligencija, transhumanizam

1 Univerzitet u Beogradu, Studije pri Univerzitetu, Istorija i filozofija prirodnih nauka i tehnologije, Studentski trg 1, 11000 Beograd, [email protected]

16

Nikola Petrović1

ROBOTICS AND SYNTHETIC INTELLIGENCE AS TRANSHUMANIST TECHNOLOGIES

There is a real possibility that intelligent robots will take over the most of non-creative jobs in the coming decades, leaving millions of people unemployed. On the other hand, the development of intelligent robots opens the possibility for a new socio-economic system, "robotism“, which would allow humans to fulfill their potential. Proactive, multidisciplinary approach is required to maximize opportunities and minimize risks that the development of intelligent robot brings to the society. In addition to technical issues, ethical, aesthetic, socio-political, economic, psychological, and many other issues should be considered too. Such an approach is the basis of transhumanism, a movement and philosophy of life which is seeking to extend and accelerate the evolution of intelligent life, transcending human limitations by means of science and technology, while respecting the values and principles that promote life. Key words: robotics, synthetic intelligence, artificial intelligence, transhumanism

1 Univerzitet u Beogradu, Studije pri Univerzitetu, Istorija i filozofija prirodnih nauka i tehnologije, Studentski trg 1, 11000 Beograd, [email protected]

17

Anđela Čagalj1

Dejan Filipović Andrej Predojević

ENVIRONMENTAL AWARENESS THROUGH THE EYES OF A

CHILD – THE FUTURE OF THE EARTH IN THE HANDS OF THE FUTURE GENERATION

GERMAN SCHOOL BELGRADE: 8-YEAR-OLDS SHARING THEIR THOUGHTS ON THE ENVIRONMENT

In May 2012, an international congress of youth concerning environmental awareness was convocated by the non-governmental organization youthinkgreen based in Berlin. One of the participants was Dejan Filipović (18) from Belgrade, who, inspired by the message that change is possible, formed a group of similarly minded students from his school (German School Belgrade). Since then, the group has created its own local projects with one main goal: raising environmental awareness primarily in Serbia and contributing to a global change in the general mindset of people, contributing to a better mutual understanding of the diverse social classes (and - sometimes - their limited possibilities). The German School Belgrade is one of 140 German Schools abroad. The student body is made up of about 200 students aged between 6 and 18. Though somewhat culturally diverse, the biggest percentage of students still comes from a Serbian background. In younger classes however, the balance is more entrenched. In December 2013, three students from year 11 – Anđela Čagalj, Andrej Predojević and Dejan Filipović – chose the students of year 2 as a “target” or test audience for a project about water. The group’s social and cultural background was rather diverse: It consisted of 10 students coming from a German-speaking country, while the other 9 came from Serbia or another country from former Yugoslavia. The children were all aged 7-8 at the time. Keeping in mind that a great amount of the Serbian population cannot afford switching to organic food, the separation of waste and returnable bottles would be a brilliant start. Simple steps like that would keep the streets and highways cleaner and many people would be motivated to collect bottles in return for the small deposit that would be given back to them. In a discussion about a sustainable future, one must always keep in mind that the “future generations” are already born and, in Serbia, partly ignored. It is a fact that Serbia has other priorities at the moment, but considering Serbia’s ambitions to become part of the EU, it is foreseeable that one of the conditions will be the improvement of a general awareness concerning this topic. Key words: Environmental awareness, View of student, 8 Years old student, Student project, Water

1 German School Belgrade, Petra Čajkovskog 4, 11 040 Belgrade, Serbia, [email protected]

18

Đorđe S. Stakić1

VIKIPEDIJA NA FAKULTETIMA I U SREDNJIM ŠKOLAMA U SRBIJI – ISKUSTVA I IZAZOVI

Nastanak interneta i stalno povećanje broja njegovih korisnika kao i brzine pristupa omogućili su da nastanu i razvijaju se mnogi internet sadržaji. To je ostavilo dalekosežne posledice na mnoge segmente svakodnevnog života, pa i na obrazovanje i nauku. Jedan od najvećih kolaborativnih projekata na internetu je Vikipedija, slobodna enciklopedija koja postoji na preko 285 različitih jezika. Vikipedija je nastala 2001. godine na engleskom jeziku, a zatim se proširila i na druge jezike. Osnova njenog brzog rasta je u tome što svaki posetilac može da doprinese njenom sadržaju. Ovo je tehnički omogućeno preko Medijaviki softvera. I softver na kom se Vikipedija nalazi kao i sam sadržaj Vikipedije licencirani su pod slobodnim licencama koje omogućavaju nesmetan zajednički rad više korisnika, slobodu i deljenje sadržaja sa drugima. Moto pod kojim je Vikipedija nastala i razvija se je „Zamislite svet u kome svaka osoba na planeti ima slobodan pristup celokupnom ljudskom znanju. To je ono na čemu mi radimo.“ Vikipedija je najveća enciklopedija na mnogim jezicima, pa i na srpskom gde je u oktobru 2014. godine imala nešto preko 252 hiljade članaka. Vikipedija je zanimljiva sa mnogo aspekata, i kao resurs i izvor osnovnih informacija, i kao globalni fenomen, i kao platforma na kojoj studenti i učenici mogu da stvaraju svoje doprinose, na primer umesto nekadašnjih klasičnih seminarskih radova. Vikipedija je enciklopedija opšteg tipa, na njoj su zastupljeni vrlo raznovrsni sadržaji. Administratori Vikipedije na srpskom jeziku i članovi Vikimedije Srbije su od 2005. do sada održali veći broj predavanja i praktičnih radionica na temu Vikipedije. Već početkom 2007. Vikipedija na srpskom jeziku je počela da dobija članke koje su organizovano pisali studenti na fakultetima Univerziteta u Beogradu. Narednih godina projekat se razgranao na više fakulteta i visokih škola, preneo se i na pojedine privatne fakultete, kao i na fakultete van Beograda. Na taj način je u praksi isproban recept da se i ova populacija aktivno i organizovano uključi u stvaranje Vikipedije. Od 2011. eksperimentalno su počele da se u ovu ideju uključuju i gimnazije, pa je do 2014. godine ukupno uključeno pet gimnazija u ove aktivnosti na Vikipediji. Prema novom nastavnom planu i programu informatike za 2. razred gimnazije u Srbiji jedna od tema u gradivu biće vikiji pa se očekuje povećanje informisanosti učenika na ovu temu. Da bi se ovo bolje ostvarilo potrebno je uputiti i nastavnike pa je kod Zavoda za unapređivanje obrazovanja i vaspitanja (Republika Srbija) za školske 2014/15 i 2015/16 akreditovan seminar za obuku nastavnika broj 435. Primena onlajn viki enciklopedije na srpskom jeziku u nastavi i učenju. Do sada realizovane radionice pokazale su da je moguće učenike i studente zainteresovati za Vikipediju, naročito ako su motivisani boljom ocenom ili poenima. Izazov je proširiti ovu ideju i na mnoge druge fakultete i srednje škole i uključiti veći broj novih učesnika i saradnika na Vikipediji. Ključne reči: Vikipedija, inovacije u nastavi, Vikipedija u obrazovanju

1 Matematički fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16 i Vikimedija Srbije, Bulevar kralja Aleksandra 20, 11 000 Beograd, [email protected]

19

Đorđe S. Stakić1

WIKIPEDIA AT UNIVERSITIES AND IN SECONDARY SCHOOLS IN SERBIA - EXPERIENCE AND CHALLENGES

The emergence of the Internet and rise in the number of its users and access speed have enabled the possibility of beginning and development of many internet facilities. This left a profound impact on many areas of everyday life, including education and science. One of the largest collaborative projects on the Internet is Wikipedia, the free encyclopedia that exists in over 285 different languages. English Wikipedia was founded in 2001, and then spread to other languages. The basis of its rapid growth is that every visitor can contribute to its content. This is technically possible through the MediaWiki software. Both the software on which Wikipedia is located and the content of Wikipedia are licensed under a free license that allows unrestricted collaboration between multiple users, freedom of sharing the content with others. Motto under which Wikipedia was created and developed was "Imagine a world in which every single person on the planet is given free access to the sum of all human knowledge. That's what we're doing." Wikipedia is the largest encyclopedia in many languages, including Serbian, which, in October 2014, had just over 252 thousand articles. Wikipedia is interesting in many ways, as a resource and a source of basic information, and as a global phenomenon, and as a platform for the students and the students can make their own contributions, for example, instead of writing essays or term papers. Wikipedia is an encyclopedia of general type, for it represents a very wide range of content. Administrators of Serbian Wikipedia and members of Wikimedia Serbia from 2005 until now held a large number of lectures and practical workshops on Wikipedia. By early 2007, the Serbian language Wikipedia started getting articles that were product of organized writing by students of the University of Belgrade. In the following years the project was branched to several universities and colleges, transferred to an individual private colleges and faculties outside of Belgrade. Thus, in practice, the recipe for this population to be actively organized and involved in the creation of Wikipedia was tried. Since 2011 some high schooled experimentally joined this idea, and by 2014 the totals of six high schools were included in this activity on Wikipedia. According to the new curriculum for computer science for 2nd year of high school in Serbia, one of the topics in the syllabus will be Wiki and it is expected to increase the awareness of students on this topic. To achieve this it is necessary to instruct the teachers and so the Institute for the Advancement of Education (Republic of Serbia) for the school year 2014/15 and 2015/16 accredited seminar for teacher training number 435 Application of online wiki encyclopedia in Serbian language teaching and learning. So far implemented workshops have shown that it is possible to make students and students interested in Wikipedia, especially if they are motivated by better grades or points. The challenge is to extend this idea to many other colleges and high schools and include a number of new participants and collaborators on Wikipedia. Keywords: Wikipedia, innovations in teaching, Wikipedia in Education

1 Matematički fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16 i Vikimedija Srbije, Bulevar kralja Aleksandra 20, 11 000 Beograd, [email protected]

20

Vladimir S. Mentus1

MULTIDISCIPLINARNO IZUČAVANJE SUBJEKTIVNOG BLAGOSTANJA

U radu se razmatra značaj multidisciplinarnosti u naučnim istraživanjima. Ističu se glavne prednosti i mogućnosti, ali i nedostaci i rizici sa kojima se suočava ovakav pristup. Poseban fokus je na izučavanju tzv. subjektivnog blagostanja, koje je istovremeno predmet interesovanja, između ostalih, psihologa, ekonomista i sociologa. Na tom primeru je pokazano, kako se unutar jedne oblasti iz različitih uglova mogu posmatrati predmeti istraživanja, vrednosna ili normativna stanovišta, ontološki, epistemološki, kao i teorijski i metodološki principi, priroda empirijskih nalaza, ali i praktične implikacije naučnih istraživanja. Izučavanje subjektivnog blagostanja se poslednjih decenija prilično ubrzano razvija, a multidisciplinarnost u tome igra veoma bitnu ulogu. Ključne reči: multidisciplinarnost, subjektivno blagostanje

1 Institut društvenih nauka Univerziteta u Beogradu, Kraljice Natalije 45, 11000 Beograd, [email protected]

UTICAJ NAUKE I TEHNOLOGIJE NA ŽIVOTNU SREDINU│ THE INFLUENCE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY ON ENVIRONMENT_____________________________________________.T2. PLENARNO PREDAVANJE.............................................................................................

PRIMENA NAUKE O ZAŠTITI ŽIVOTNE SREDINE U PRAKSI – ISKUSTVA DEPARTMANA ZA HEMIJU, BIOHEMIJU I ZAŠTITU ŽIVOTNE SREDINE

Dejan Krčmar SAOPŠTENJA......................................................................................................................

PRIMENA UNAPREĐENIH OKSIDACIONIH PROCESA ZA UKLANJANJE TEKSTILNIH BOJA IZ VODE

Jelena Nešić, Goran Roglić, Biljana Dojčinović, Dalibor Stanković i Dragan Manojlović

DESET MEĐULABORATORIJSKIH ISPITIVANJA U JUGOISTOČNOJ EVROPI: DOPRINOS CELOŽIVOTNOM OBRAZOVANJU

I POBOLJŠANJU ANALIZA VODE TEN INTERLABORATORY STUDIES IN SOUTH-EASTERN EUROPE:

CONTRIBUTION TO THE LIFELONG EDUCATION AND THE IMPROVEMENT OF WATER ANALYSIS

V.D. Krsmanovic, M. Todorovic, D. Manojlovic, D. Trbovic, B. Dojcinovic, J. Mutic, A. Voulgaropoulos, L. Cruceru

STUDENT CENTERED INVESTIGATIONS OF FLOODS AND THEIR ENVIRONMENTAL IMPLICATIONS

S. Stakic, L. Sumic, M. Triebel, D. Velendric, F. Di Notto, H. Lee, T.J. Andrewsen, A. Mrzel, S. Davidovic, N. Aguado, S. Krstajic, S. Brown, N. Stojanovic, E.

Stojimirovic, N. Tomic, P. Youell, B. Gorodetsky

22

Dejan Krčmar1

PRIMENA NAUKE O ZAŠTITI ŽIVOTNE SREDINE U PRAKSI – ISKUSTVA DEPARTMANA ZA HEMIJU, BIOHEMIJU I ZAŠTITU

ŽIVOTNE SREDINE

Katedra za hemijsku tehnologiju i zaštitu životne sredine preko 30 godina pored fundamentalnih bavi se i primenjenim istraživanjima što je rezultovalo realizacijom preko 80 projekata za potrebe privrede. U okviru Departmana osnovani su Centar izvrsnosti za hemiju okoline i procenu rizika kao i akreditovana Laboratorija za hemijska ispitivanja životne sredine “docent dr Milena Dalmacija”. Značajan segment rada Katedre je obrazovanje stručnjaka iz oblasti zaštite životne sredine na svim nivoima studija, uključujući i stručne seminare za potrebe privrede. U radu će biti dat pregled istraživanja naučne grupe za zaštitu životne sredine kao i implementacija nauke u praksi. Posebno će se apostrofirati primena nauke u rešavanju problema životne sredine sa aspekta industrije i zakonodavstva, kao i rešavanja problema vodosnabdevanja. Ključne reči: zaštita životne sredine, analiza vode, akreditacija laboratorije, celoživotno obrazovanje

1 Departman za hemiju, biohemiju i zaštitu životne sredine Prirodno-matematičkog fakulteta u Novom Sadu, 21000 Novi Sad, Trg Dositeja Obradovica 3, [email protected]

23

Jelena Nešić1 Goran Roglić2

Biljana Dojčinović3 Dalibor Stanković1 Dragan Manojlović2

PRIMENA UNAPREĐENIH OKSIDACIONIH PROCESA ZA

UKLANJANJE TEKSTILNIH BOJA IZ VODE Brz razvoj industrije u poslednjih nekoliko decenija doveo je do globalnog zagađenja životne sredine. Toksične otpadne materije se neprestano oslobađaju u vazduh i vodu, što izaziva brojne ekološke i zdravstvene probleme. Obrada otpadnih voda je jedan od najvažnijih problema sa kojima se čovečanstvo susreće danas. Osnovni cilj obrade otpadne vode jeste njeno oslobađanje od zagađivača, što se ostvaruje primenom jednog ili više osnovnih procesa obrade. Konvencionalni procesi obrade ne mogu efikasno da uklone neke komponente koje se mogu naći u otpadnim vodama. Unapređeni oksidacioni procesi (AOP, Advanced Oxidation Process) predstavljaju verovatno najbolju alternativu za uklanjanje teško biorazgradivih zagađivača. AOP-i se zasnivaju na generisanju reaktivnih oksidacionih vrsta, među kojima su na prvom mestu hidroksilni radikali (OH•), koji su sposobni da oksiduju gotovo sva organska jedinjenja do CO2 i vode ili do manje toksičnih i biodegradabilnih jedinjenja i na taj način uklone zagađenje. Predmet i cilj ovog rada bio je ispitivanje efikasnosti različitih unapređenih oksidacionih postupaka za degradaciju tekstilne boje Reactive Black 5. Praćen je procenat dekolorizacije u zavisnosti od vremena tretmana rastvora boje različitim oksidacionim sredstvima. Takođe su ispitani optimalni uslovi za date sisteme, kako bi se postigla što veća efikasnost dekolorizacije. Ključne reči: otpadna voda, tekstilne boje, Reactive Black 5, AOP, hidroksilni radikali.

1 Inovacioni centar Hemijskog fakulteta, Univerzitet u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected], [email protected] 2 Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected], [email protected] 3 Institut za hemiju, tehnologiju i metalurgiju, Centar za hemiju, Univerzitet u Beogradu, Njegoševa 12, 11000 Beograd, [email protected]

24

V. D. Krsmanovic1 M. Todorovic1

D. Manojlovic1 D. Trbovic1

B. Dojcinovic1 J. Mutic1

A. Voulgaropoulos2 L. Cruceru3

DESET MEĐULABORATORIJSKIH ISPITIVANJA U

JUGOISTOČNOJ EVROPI: DOPRINOS CELOŽIVOTNOM OBRAZOVANJU I POBOLJŠANJU ANALIZA VODE

Deset međulaboratorijskih ispitivanja organizovano je u periodu 2002-2014 sa ciljem da se poboljša kvalitet hemijskih analiza vode u Jugoistočnoj Evropi. Učestvovalo je oko 70 laboratorija iz Crne Gore, Grčke, Republike Srpske - Bosne i Hercegovine, Rumunije i Srbije. U svim regionalnim međulaboratorijskim ispitivanjima zadatak učesnika bio je da odrede neke ili sve elemente u tragovima (Al, As, Cd, Cu, Mn, Fe, Pb i Zn) u uzorcima vode iz Dunava. Pored toga učesnici su morali da odrede i neke druge parametre značajne za kvalitet vode. U ovom radu prikazani su rezultati određivanja kadmijuma, olova i fenola. Međulaboratorijska ispitivanja predstavljaju zajednički istraživački projekat ali i deo celoživotnog obrazovanja. Ključne reči: Međulaboratorijsko ispitivanje, Interkomparacija, Kadmijum, Olovo, Fenol, Element u tragovima, Dunavska voda, Celoživotno obrazovanje

1 Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected], [email protected], [email protected], [email protected], [email protected], [email protected] 2 Department of Analytical Chemistry, Aristotle University of Thessaloniki, Thessaloniki GR -541 24, Greece, [email protected] 3 National Research and Development Institute for Industrial Ecology (INCD ECOIND) Sos Panduri 91-92 Sector 5, Bucharest, Romania, [email protected]

25

V. D. Krsmanovic1 M. Todorovic1

D. Manojlovic1 D. Trbovic1

B. Dojcinovic1 J. Mutic1

A. Voulgaropoulos2 L. Cruceru3

TEN INTERLABORATORY STUDIES IN SOUTH-EASTERN EUROPE: CONTRIBUTION TO THE LIFELONG EDUCATION AND THE

IMPROVEMENT OF WATER ANALYSIS Ten interlaboratory studies were organised in the period 2002-2014 in order to improve the quality of chemical analyses of water in South-Eastern Europe. About seventy laboratories from Greece, Montenegro, Republic of Srpska - Bosnia and Herzegovina, Romania and Serbia took part in them. In all regional interlaboratory studies the task for participants was to determine some or all trace elements (Al, As, Cd, Cu, Mn, Fe, Pb and Zn) in the samples based on Danube water. Furthermore, the participants had also to determine some other parameters important for water quality. In this paper the results for determination of cadmium, lead and phenol were discussed. Interlaboratory studies could be recognised as joint research project and also as a part of lifelong education. Key words: Interlaboratory study, Intercomparison, Trace element, Cadmium, Lead, Phenol, Danube water, Lifelong education

1 Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected], [email protected], [email protected], [email protected], [email protected], [email protected] 2 Department of Analytical Chemistry, Aristotle University of Thessaloniki, Thessaloniki GR -541 24, Greece, [email protected] 3 National Research and Development Institute for Industrial Ecology (INCD ECOIND) Sos Panduri 91-92 Sector 5, Bucharest, Romania, [email protected]

26

S. Stakic L. Sumic

M. Triebel D. Velendric F. Di Notto

H. Lee T. J. Andrewsen

A. Mrzel S. Davidovic N. Aguado S. Krstajic S. Brown

N. Stojanovic E. Stojimirovic

N. Tomic P. Youell

B. Gorodetsky1

STUDENT CENTERED INVESTIGATIONS OF FLOODS AND THEIR ENVIRONMENTAL IMPLICATIONS

The International School of Belgrade is an English speaking secondary school operating in Belgrade, Serbia, since 2004. The student body is comprised of 70% foreign nationals and the curriculum follows the International Baccalaureate (IB) program. Science education within the IB program involves a practical approach where students become aware of how scientists work and communicate with each other. In addition to theory and engaging in ethical debates over the limitations of creative scientific endeavors, students have plenty of opportunities to design investigations, collect data and develop manipulative skills. The research posters presented at this conference are the culmination of a ten hour community research project. Science students developed interdisciplinary research questions and apply their practical skills to address a problem in the community. The students were inspired to investigate the science behind the devastating Balkan floods that occurred last spring. Research projects included: 1) Environmental pollution resulting from flooding, 2) Local flood prevention and drainage, 3) Health Impacts of Flooding, and 4) The impact of human development on flood risk and erosion. The main goals of integrating community research projects within the secondary science curriculum is to engage student centered learning and to help them apply their knowledge in a meaningful context. Research is conducted within large interdisciplinary research teams in order to help simulate the collaborative spirit of a scientific community. Key words: Student research project, Environmental implications, Flood

1 The International School of Belgrade, Temišvarska 19, 11000 Belgrade, [email protected]

OBRAZOVANJE I NAUKA │SCIENCE AND EDUCATION________.T3. PLENARNO PREDAVANJE...................................................................................................

PROBLEMI KORIŠĆENJA ISTRAŽIVANJA KAO PRISTUPA PODUČAVANJU/UČENJU – ZAPAŽANJA IZ PROJEKTA “TROLIST”

Jasmina Šefer

SAOPŠTENJA............................................................................................................................ ANALIZA SREDINE ZA UČENJE/NASTAVU HEMIJE U BEOGRADSKIM OSNOVNIM

ŠKOLAMA I GIMNAZIJAMA THE ANALYSIS OF THE ENVIRONMENT FOR LEARNING/TEACHING CHEMISTRY

IN BELGRADE PRIMARY AND GRAMMAR SCHOOLS Igor Matijašević, Danica Stojiljković i Zorana Đorđević

POURBAIX DIAGRAMS AS A USEFUL TOOL IN INORGANIC CHEMISTRY EDUCATION Lars Eriksson

HARMONIJA UMETNOSTI I MATEMATIKE U OBRAZOVANJU Iva Subotić Krasojević

DIGITALIZACIJA NAUČNOG I KULTURNOG NASLEĐA U SREDNJOŠKOLSKOM OBRAZOVANJU

SCIENTIFIC AND CULTURL HERITAGE DIGITIZATION IN HIGH SCHOOL EDUCATION

Marija Šegan, Milica Lajbenšperger, Sanja Rajić i Aleksandra Ivanović

(NE)MOGUĆNOSTI VIZUELNOG „OPISMENJAVANJA” Katarina Trifunović

DA LI JE ORGANSKA HEMIJA BAUK-STAVOVI UČENIKA TREĆEG RAZREDA GIMNAZIJE PRIRODNO-MATEMATIČKOG SMERA

IS ORGANIC CHEMISTRY A HOB-VIEWS OF THE THIRD GRADE MATHEMATICS AND SCIENCE ORIENTATION GYMNASIUM STUDENTS

Katarina B. Putica i Dragica D. Trivić

UNAPREĐIVANJE NAUČNE PISMENOSTI MLADIH KROZ KOGNITIVNO ŠEGRTOVANJE

IMPROVING YOUNG PEOPLE’S SCIENTIFIC LITERACY THROUGH COGNITIVE APPRENTICESHIP

Katarina B. Putica i Dragica D. Trivić

METODE INTERKULTURNE EDUKACIJE NASTAVNIKA: MOGUĆNOSTI ZA INICIJALNO OBRAZOVANJE I PROFESIONALNI RAZVOJ

NASTAVNIKA METHODS OF TEACHER INTERCULTURAL EDUCATION:

POSSIBILITIES FOR INITIAL TEACHER EDUCATION AND TEACHER PROFESSIONAL DEVELOPMENT

Jelena Starčević i Sunčica Macura Milovanović

UTICAJ INSTRUKCIONE STRATEGIJE ZASNOVANE NA TRIPLETNOM MODELU REPREZENTACIJE SADRŽAJA NA PERFORMANSE UČENIKA MUŠKOG I

ŽENSKOG POLA Dušica D. Milenković, Mirjana D. Segedinac i Tamara N. Hrin

UTICAJ SISTEMIČKIH ZADATAKA NA UČENIČKO SMISLENO RAZUMEVANJE U SREDNJOŠKOLSKOJ NASTAVI ORGANSKE HEMIJE

Tamara N. Hrin, Mirjana D. Segedinac i Dušica D. Milenković

BOLI ME, BOLI DOKTORE MRAK O NADRILEKARSTVU U VREME INTERNETA

MISSINTERPRETATIONS AND PSEUDO-MEDICINE IN THE INTERNET ERA

Branko J. Drakulić

OZELENJAVANJE ŠKOLSKOG DVORIŠTA PRILOG RAZVIJANJU PISMENOSTI O ŽIVOTNOJ SREDINI KROZ NASTAVU

HEMIJE Jelena Radivojević, Aleksandar Lolić, Jovica Plavšić i Jasminka Korolija

HEMIJA I UMETNIČKI ZANATI VICE VERSA STAVOVI NASTAVNIKA SREDNJE UMETNIČKE ŠKOLE

Milena Tošić i Jasminka Korolija

PROFESIONALNI RAZVOJ NASTAVNIKA POTREBE I MOGUĆNOSTI

Biljana Tomašević i Dragica Trivić

STUDENTSKI ČASOPIS POZITRON KAO SREDSTVO U EDUKACIJI Ivana S. Antonijević

VASPITNI DEO NASTAVE HEMIJE

Aleksandar M. Đorđević, Vesna D. Milanović i Dragica D. Trivić

DOBAR UDŽBENIK KAO NEOPHODAN USLOV ZA STICANJE KVALITETNOG ZNANJA IZ FIZIKE

A GOOD TEXTBOOK AS A NECESSARY CONDITION FOR ACQUIRING QUALITY KNOWLEDGE IN PHYSICS

Andrijana Žekić, Mićo Mitrović

VINČINA NAUČIONICA: NAUČNO OBRAZOVANJE UČENIKA KROZ DIREKTNO UKLJUČIVANJE U NAUČNO-ISTRAŽIVAČKI RAD

Milutin Stepić i Marijana Petković

NAUČNA SARADNЈA IZ OBLASTI ELEKTROHEMIJE IZMEĐU REPUBLIKE SRBIJE I REPUBLIKE FRANCUSKE

Dragan D. Manojlović, Milica N. Sentić, Milena M. Milutinović, Nešo Šojić

DRAMSKI METOD U NASTAVI SREDNJE ŠKOLE “OTROVI KAPULETOVOG VRTA„

DRAMA METHOD IN HIGH SCHOOL TEACHING „POISONS OF CAPULET, S GARDEN“

Jelena Stojiljković

NESKLAD MATEMATIKE I PRIRODNIH NAUKA U ŠKOLI: MOŽE LI BOLJE? Aleksandar T. Lipkovski

29

Jasmina Šefer1

PROBLEMI KORIŠĆENJA ISTRAŽIVANJA KAO PRISTUPA PODUČAVANJU/UČENJU – ZAPAŽANJA IZ PROJEKTA “TROLIST”

U okviru projekta “Od podsticanja inicijative, saradnje i stvaralaštva u obrazovanju do novih uloga i identiteta u društvu” (popularno “Trolist”) u jednoj gradskoj osnovnoj školi (400 djaka, 30 nastavnika) sproveli smo primenjeno istraživanje u formi trogodišnjeg pedagoškog ogleda koji je obuhvatio sve segmente rada – nastavu, vannastavne aktivnosti i profesionalni razvoj nastravnika. Cilj je bio da ispitamo pristup rada u kome se u svim predmetima podstiče inicijativa, saradnja i stvaralački rad učenika (divergentno i kritičko mišljenje), putem korišćenja grupnog kooperativnog rada, rešavanja otvorenih divergentnih zadataka, kreativne igre, istraživačkog rada učenika, kritičkog dijaloga u diskusiji i rada u različitim zajedničkim projektima. Obavljena je sumativna evaluacija ispitivanjem pre i posle primene oglednog programa (upitnici, focus grupe, analiza časova) i formativno praćenje procesa. Tokom druge školske godine svakog meseca se uvodila i pratila jedna od pomenutih metoda podučavanja u nastavi, kroz obuku, primenu na časovima i samo/evaluiranje na stručnim većima. Ovde će biti izložena zapažanja o korišćenju istraživačkog rada iz posmatranja časova i diskusija istraživača i nastavnika u ovom i prethodnim istraživanjima. Problemi leže u formalističkom pristupanju istraživačkoj metodi u podučavanju, koja se često svodi na prikupljanje podataka (najčešće sa interneta) i prezentaciju (posterski, redje digitalno). Orijentacija je na spoljnom izgledu prezentacija, kojima nedostaju neophodni elementi malog naučnog izveštaja. Ne uvidja se dovoljno značaj postavljanja pitanja, uloge pretpostavke i njene provere, kao i koraka u istraživačkom postupku. Ne ukazuje se dovoljno na potrebu da se interdisciplinarno povezuju konteksti, misli na drukčiji način i nauka posmatra kao postepeno gradjenje jedne velike slike sveta u kome su elementi povezani u sistem. Nedostaju ugledni časovi, materijali i intenzivnija razmena iskustava. Retko se nastavnici ponašaju kao refleksivni istraživači sopstvene prakse. Projekat pokušava da istraži načine kojima možemo da pomognemo da inicijativa, saradnja i divergentno stvaralačko mišljenje zaživi u pedagoškoj praksi naših škola. Ključne reči: istraživački rad učenika, škola, nastava, kreativnost učenika, nastavne metode Izvod je rezultat rada na projektu „Od podsticanja inicijative, saradnje i stvaralaštva u obrazovanju do novih uloga i identiteta u društvu“, broj 179034, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

1 Institut za pedagoška istraživanja, Dobrinjska 11/3, 11000 Beograd, [email protected]

30

Igor Matijašević1 Danica Stojiljković2 Zorana Đorđević2

ANALIZA SREDINE ZA UČENJE/NASTAVU HEMIJE U

BEOGRADSKIM OSNOVNIM ŠKOLAMA I GIMNAZIJAMA

Kvalitet nastave hemije u osnovnim i srednjim školama u korelaciji je sa ispunjenošću materijalno-tehničkih zahteva, koji su u Republici Srbiji definisani posebnim dokumentima, tzv. pravilnicima o normativima prostora, opreme i nastavnih sredstava. Polazeći od relevantne stručne literature i važećih pravilnika za gimnazije i osnovne škole, usvojenih 1990. godine, urađene su dve analize materijalno-tehničkih uslova za učenje/nastavu hemije – prostornih kapaciteta i opreme – u uzorkovanih 35 osnovnih beogradskih škola (od ukupno 120 iz užegradskih opština) i 19 beogradskih gimnazija. Istraživanje je rezultat multidisciplinarne saradnje metodičara hemije i arhitekata. Ukazavši na značajno odstupanje postojećeg stanja od propisanih normi, istraživanje je otvorilo pitanje o kvalitetu očekivanog ishoda nastave hemije. Iz tog razloga, rad argumentuje neophodnost da se u što kraćem roku unapredi republički popis materijalno-tehničkog stanja, koji se sprovodi na svakih deset godina (poslednji je iz 2004. godine). Uprkos činjenici da bi trebalo da pruži ulazne podatke za dalji razvoj, popis ne obezbeđuje sve potrebne informacije, posebno iz ugla pojedničanih predmeta. Stoga je zaključeno da je usled neadekvatnosti važećih pravilnika, neophodno podrobno istražiti postojeće kapacitete i mogućnosti, te u skladu sa tim doneti nove normative koji bi unapredili realizaciju nastave hemije. U tom cilju važno je intenzivirati saradnju stručnjaka iz oblasti arhitekture, metodike nastave hemije i drugih relevantnih disciplina. Ključne reči: nastava hemije, sredina za učenje, materijalno-tehnički resursi, osnovne škole, gimnazije

Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

1 Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected] 2 Institut za multidisciplinarna istraživanja, Univerzitet u Beogradu, Kneza Višeslava 1, 11000 Beograd, [email protected], [email protected]

31

Igor Matijašević1 Danica Stojiljković2 Zorana Đorđević2

THE ANALYSIS OF THE ENVIRONMENT FOR

LEARNING/TEACHING CHEMISTRY IN BELGRADE PRIMARY AND GRAMMAR SCHOOLS

The quality of teaching chemistry in primary and secondary schools correlates with the fulfillment of material and technical demands defined in the Republic of Serbia by special documents, i.e. regulations on norms regarding space, equipment and teaching aids. Starting with the relevant professional literature and applicable regulations for elementary and grammar schools, adopted in 1990, two analysis of material and technical conditions for learning/teaching chemistry have been performed – of the space capacity and the equipment – in 35 sampled Belgrade elementary schools (out of 120 from inner city municipalities) and 19 Belgrade grammar schools. The research is the result of multidisciplinary cooperation between the chemistry methodologist and architects. Indicating a significant deviation of the present state from the prescribed norms, the research put forward the question of quality of the expected outcome of the chemistry teaching. Therefore, this paper explains the necessity to, as soon as possible, enhance the Republic inventory of the material and technical condition performed every ten years (the last one is from 2004). Despite the fact that it should provide the initial data for planning of further development, the inventory does not provide all necessary information, especially regarding individual subjects. Thus, it is concluded as necessary, due to the inadequacy of applicable regulations, to comprehensively explore the existing capacities and possibilities and, in accordance with that, pass new norms which would improve the realization of chemistry teaching. To this end, it is significant to intensify the cooperation between the experts in the areas of architecture, chemistry teaching methodology and other relevant disciplines. Key words: chemistry teaching, learning environment, material and technical resources, elementary schools, grammar schools

1 Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected] 2 Institut za multidisciplinarna istraživanja, Univerzitet u Beogradu, Kneza Višeslava 1, 11000 Beograd, [email protected], [email protected]

32

Lars Eriksson1

POURBAIX DIAGRAMS AS A USEFUL TOOL IN INORGANIC CHEMISTRY EDUCATION

Pourbaix diagrams show both acid base properties as well as redox properties of the chemical elements. The Pourbaix diagrams can be used for predicting whether two different compound may react due to thermodynamic reasons or simply showing dominant species at some pH and some redox potential. The Pourbaix diagrams can be constructed using freely available software. Figure 1 shows three diagrams for the Fe system, at total concentration 10-6 mol/dm3 for soluble Fe species. A simple predominance diagram for the redox chemistry of the Fe system is shown in the upper left and acid base properties of the Fe(II) and Fe(III) species is shown in the upper right. The combination of these two properties make up the pourbaix diagram. The complete Pourbaix diagram contains more information than each of the simple predominance diagrams.

Figure 1. Redox chemistry and acid base chemistry gives the Pourbaix diagrams!

1 Department of Materials and Environmental Chemistry, Stockholm University, SE-10691 Stockholm, Sweden, [email protected]

33

Iva Subotić Krasojević1

HARMONIJA UMETNOSTI I MATEMATIKE U OBRAZOVANJU

Rad se bavi ispitivanjem veze između matematičkog i umetničkog nasleđa određenih epoha, odnosno pitanjem na koji način razvoj matematičke misli utiče ili je utkan u umetničko stvaranje epohe. Naglasak je na pitanju koliko matematička percepcija sveta utiče na umetničku percepciju i produkciju. Ispitivanjem i povezivanjem ključnih matematičkih i umetničkih pojmova i otkrića antičke Grčke i rane moderne kulture, istražuje se koliko ova polja, često tumačena i doživljena kao dijametralne suprotnosti, zapravo predstavljaju dva različita načina izražavanja razumevanja sveta. Na odabranim primerima pokazuje se da se uzajamna recepcija umetničke i matematičke slike sveta harmonizuju. Ovim se doprinosi shvatanju škole/obrazovanja u kojoj se znanja iz različitih oblasti mogu koristiti kao međusobne dopune i nadogradnje, radi boljeg razumevanja i primene saznanja, u cilju potpunijeg objašnjavanja i interpretacije sveta. Ključne reči: razumevanje sveta, matematika, umetnost, interpretacija, harmonija, simetrija, zlatni presek, proporcije, neeuklidksa geometrija

1 Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Čika Ljubina 18-20, 11000 Beograd, [email protected]

34

Marija Šegan1 Milica Lajbenšperger2

Sanja Rajić3 Aleksandra Ivanović3

DIGITALIZACIJA NAUČNOG I KULTURNOG NASLEĐA

U SREDNJOŠKOLSKOM OBRAZOVANJU

Rad predstavlja analizu rezultata projekta primene digitalizacije naučnog i kulturnog nasleđa u redovnoj školskoj nastavi, realizovanog uz podršku Matematičkog instituta SANU i Centra za promociju nauke (CPN) 2012 – 2014. godine, s ciljem da se nauka i kultura učine atraktivnim za mlade kroz inovativnu tehnologiju i disciplinu digitalizacije. Rad ističe značaj primene inovativnih modela nastave, posebno integrativnog i projektnog modela nastave, koji podrazumevaju aktivno učešće učenika i nastavnika u procesu očuvanja i promocije baštine kako u digitalnom, tako i u realnom okruženju. Autori kao ukupnu pozitivnu promenu navode širu upotrebu pristupačne tehnologije u kreiranju digitalnog sadržaja i digitalnih repozitorijuma i usklađivanje digitalnog sadržaja s potrebama učenika i nastavnika. Mogućnost sticanja kvalifikacija za dalje školovanje i profesionalno usavršavanje mladih u oblasti nauke i kulture kroz programe digitalizacije izdvaja se kao važan aspekt. Rad razmatra i pitanje perspektiva povezivanja sa nacionalnim i evropskim inicijativama koje imaju za cilj popularizaciju i povezivanje nauke i društva (kao što su, na primer, nacionalna platforma CPN, međunarodna Euroscience Open Forum (ESOF), odnosno učešće u okvirnim programima Evropske unije za popularizaciju nauke). Ključne reči: Digitalizacija nasleđa, promocija nauke i kulture, obrazovanje

1 Matematički institut Srpske akademije nauka i umetnosti, Kneza Mihaila 36, 11000 Beograd, [email protected] 2 Centar za edukaciju „Igralište mašte“, Milice Rakić 85, Batajnica, 11000 Beograd, [email protected] 3 Mašinsko-elektrotehnička škola „Goša“, Industrijska 66, 11420 Smederevska Palanka, [email protected], [email protected]

35

Marija Šegan1 Milica Lajbenšperger2

Sanja Rajić3 Aleksandra Ivanović3

SCIENTIFIC AND CULTURL HERITAGE DIGITIZATION

IN HIGH SCHOOL EDUCATION

The paper analyzes the results of the project of Mathematical Institute of the Serbian Academy of Sciences and Arts (MI SANU) and Center for the Promotion of Science in Belgrade (CPN), which was conducted in the period of 2012 – 2014 with the goal to promote the science and culture among the young people through the implementation of cultural heritage digitization in regular school curricula. The paper emphasizes the significance of the innovative models for teaching and learning (especially project-based teaching model and integrative teaching model), which imply the active participation of teachers and students in the process of preservation and promotion of heritage. The authors of the paper as the positive change specify the increased use of low-cost and affordable technology in the creation of digital content and repositories, as well as the adjustment of digital content and tools with the needs of teachers and students. Also, as the positive aspect, the paper specifies the greater motivation of the young participants for further education and career development in science and culture. Furthermore, the paper examines the perspectives of linking the local projects and research, dedicated to the promotion of science and culture among young people, towards national (e.g. CPN) and EU initiatives (e.g. Euroscience Open Forum (ESOF) or European Framework Programmes for promotion of science (H2020-SEAC-2014)). Keywords: Digital Heritage, Promotion of Science and Culture, Education

1 Matematički institut Srpske akademije nauka i umetnosti, Kneza Mihaila 36, 11000 Beograd, [email protected] 2 Centar za edukaciju „Igralište mašte“, Milice Rakić 85, Batajnica, 11000 Beograd, [email protected] 3 Mašinsko-elektrotehnička škola „Goša“, Industrijska 66, 11420 Smederevska Palanka, [email protected], [email protected]

36

Katarina Trifunović1

(NE)MOGUĆNOSTI VIZUELNOG „OPISMENJAVANJA”

Rad se bavi istraživanjem (ne)mogućnosti pedagoških strategija koje za cilj imaju vizuelno opismenjavanje učenika u školskom i muzejskom okruženju, kao i prirode vizuelnosti kroz ispitivanje odnosa između društvene konstrukcije vizuelnog polja i vizuelnog oblikovanja socijalnog. Oslanjanjajući se na Burdjeovu teoriju o kulturnom kapitalu razmatra se uticaj već viđenog na formiranje ukusa dovođenjem u vezu sa fenomenom deža vija. Akcenat se stavlja na ulogu nastavnika kao posrednika u sticanju simboličkog oruđa za prisvajanje kulturnog kapitala oličenog u materijalnom svetu kulturne baštine. Na videlo se iznose paradoksi vezani za proces vizuelnog opismenjavanja koji nastaju u interakciji medijatora, učenika i slike. Razmatra se značaj tela u procesu pamćenja i sticanja znanja. Ključne reči: vizuelno opismenjavanje, deža vi, Burdje, nastavnik kao posrednik, otelovljeno znanje, pamćenje, viđenje


37

Katarina Putica1 Dragica Trivić2

DA LI JE ORGANSKA HEMIJA BAUK-STAVOVI UČENIKA TREĆEG

RAZREDA GIMNAZIJE PRIRODNO-MATEMATIČKOG SMERA

Istraživanja su pokazala da srednjoškolci širom sveta smatraju da je gradivo organske hemije preobimno i kompleksno za razumevanje [1, 2], dok većina nije svesna značaja njene primene u realnom životu [3, 4]. Da bi smo utvrdili kakav odnos prema organskoj hemiji imaju naši učenici, sproveli smo anketu u kojoj je učestvovao 241 učenik trećeg razreda gimnazije prirodno-matematičkog smera. Utvrdili smo da većina ispitanika smatra da je gradivo organske hemije teško za razumevanje i preobimno, ali ne i potpuno nezanimljivo. Pored toga, većina njih smatra da dobro poznavanje organske hemije nije značajno za svakodnevni život ili fakultet koji će upisati. Više od polovine ispitanika znanje iz organske hemije koje je steklo tokom tekuće školske godine smatra vrlo slabim, a najviše problema ima s razumevanjem mehanizama organskih reakcija. Konačno, većina ispitanika smatra da se tipičan čas obrade novog gradiva iz organske hemije svodi na predavanje nastavnika, u skladu s udžbenikom. Ključne reči: odnos učenika prema organskoj hemiji, složenost gradiva organske hemije, obimnost gradiva organske hemije, primena organske hemije u realnom životu, organizacija tipičnog časa obrade novog gradiva iz organske hemije Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije. [1] A. H. Johnston, Chemical Education Research in Glasgow in perspective, Chemistry Education Research and Practice, 7(2), 49-63, 2006. [2] P. E. Childs, M. Sheehan, What's difficult about chemistry? An Irish perspective, Chemistry Education Research and Practice, 10, 204-218, 2009. [3] A. O’ Dwyer, P. Childs, ‘Second Level Irish pupils’ and teachers’ view of dificulties in Organic Chemistry’, IOSTE-Mini symposium, 2011, Conference paper available at: http://www.heacademy.ac.uk/assets/ps/documents/events/2010/variety/o_dwyer.pdf [4] R. D. Schwartz-Bloom, M. J. Halpin, J. P. Reiter, Teaching High School Chemistry in the Context of Pharmacology Helps Both Teachers and Students Learn, Journal of Chemical Education, 88, 744–750, 2011.

1 Inovacioni centar Hemijskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected] 2 Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected]

38


IS ORGANIC CHEMISTRY A HOB-VIEWS OF THE THIRD GRADE

MATHEMATICS AND SCIENCE ORIENTATION GYMNASIUM STUDENTS

Research has shown that high school students from all over the world find organic chemistry content to be too extensive and complex to understand, while most of them are unaware of the importance of organic chemistry application in the real world. In order to determine what is the Serbian students attitude towards organic chemistry, we conducted a survey in which 241 third grade mathematics and science orientation gymnasium students took part. We determined that most of them find organic chemistry content to be difficult to understand and too extensive, but not entirely uninteresting. In addition, most of them do not find thorough knowledge of organic chemistry to be important for their everyday life or faculty they intend to enroll. More then half of the respondents considers the knowledge of organic chemistry that they acquired during the course of the current school year to be very poor, and they experience the biggest problems with understending of organic chemistry reaction mechanisms. Finally, most of the respondents find that a typical organic chemistry lesson primarily consist of a teachers lecture, which is conducted according to the organic chemistry textbook. Key words: student’s attitude toward organic chemistry, difficulty of organic chemistry content, extensivness of organic chemistry content, application of organic chemistry in the real life, organization of a tipical organic chemistry lesson [1] A. H. Johnston, Chemical Education Research in Glasgow in perspective, Chemistry Education Research and Practice, 7(2), 49-63, 2006. [2] P. E. Childs, M. Sheehan, What's difficult about chemistry? An Irish perspective, Chemistry Education Research and Practice, 10, 204-218, 2009. [3] A. O’ Dwyer, P. Childs, ‘Second Level Irish pupils’ and teachers’ view of dificulties in Organic Chemistry’, IOSTE-Mini symposium, 2011, Conference paper available at: http://www.heacademy.ac.uk/assets/ps/documents/events/2010/variety/o_dwyer.pdf [4] R. D. Schwartz-Bloom, M. J. Halpin, J. P. Reiter, Teaching High School Chemistry in the Context of Pharmacology Helps Both Teachers and Students Learn, Journal of Chemical Education, 88, 744–750, 2011.


39


UNAPREĐIVANJE NAUČNE PISMENOSTI MLADIH KROZ

KOGNITIVNO ŠEGRTOVANJE

U svetu u kome svakodnevno dolazi do novih naučnih i tehnoloških otkrića, naučna pismenost, koja podrazumeva sposobnost primene naučnih znanja prilikom rešavanja problema i donošenja odluka na ličnom i globalnom planu, predstavlja jednu od ključnih kompetencija koja se mora razviti kod mladih [1]. Međutim, zbog nastave koja se svodi na izlaganje čistih akademskih znanja, učenička motivacija za učenje prirodnih nauka je mala, akademska postignuća slaba, a broj zainteresovanih za studiranje fakulteta na kojima dominiraju prirodne nauke je sve manji [2,3]. Usvajanje i funkcionalizacija novih znanja biće olakšani, ukoliko se učenicima prezentuju u okviru autentičnih nastavnih situacija koje oslikavaju njihovu primenu u realnom životu [4]. Efektivan model nastave koji omogućava sticanje novih znanja u okviru autentičnih situacija i kroz stalnu interakciju s nastavnikom, poznat je pod nazivom kognitivno šegrtovanje [5]. U ovom radu će biti predstavljene karakteristike modela kognitivnog šegrtovanja, uz konkretan primer njegove primene u nastavi organske hemije. Ključne reči: naučna pismenost, izlaganje čistih akademskih znanja, autentične nastavne situacije, kognitivno šegrtovanje, primena kognitivnog šegrtovanja u nastavi organske hemije Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije. [1] OECD, PISA 2009 assessment framework—Key competencies in reading, mathematics and science, Paris: OECD Publishing, 2009. [2] G. S. Aikenhead, Science education for everyday life –evidence-based practice, New York: Teacher College Press, 2006. [3] R. H. Kozoll, M. D. Osborne, Finding Meaning in Science: Lifeworld, Identity, and Self, Science Education, 88, 157-181, 2004. [4] F. M. Newmann, H. M. Marks, A. Gamoran, Authentic pedagogy: Standards that boost student performance, Issues in Restructuring Schools, 8, 1–4, 1995. [5] A. Collins, Cognitive Apprenticeship, In: R. K. Sawyer (Eds.) The Cambridge Book of the learning Science, Chapter 4, Cambridge Univer. Press, 47-59, 2006.


40


IMPROVING YOUNG PEOPLE’S SCIENTIFIC LITERACY

THROUGH COGNITIVE APPRENTICESHIP

In a world where new scientific and technological discoveries occur on daily basis scientific literacy, defined as an ability to apply scientific knowledge in order to solve problems and make decisions on personal and global level, represents one of the key competencies that young people need to develop [1]. However, teaching science in a way that focuses only on transmission of pure academic content causes students motivation to learn science to be minimal, their academic achivement poor, and their interest to enroll in faculties whose curriculum is dominated by science to decline year after year [2,3]. Acquisition and functionalisation of new knowledge will be faciliated if presented to the students within authentic learning situations that depict its application in the real world [4]. An effective teaching model that enables the acquisition of new knowledge within authentic situations and through constant interaction with the teacher is known as cognitive apprenticeship [5]. In this paper we will present the main features of the cognitive apprenticeship model, along with an concrete example of its application in teaching organic chemistry. Key words: scientific literacy, teaching pure academic content, authentic learning situations, cognitive apprenticeship, application of cognitive apprenticeship in teaching organic chemistry. [1] OECD, PISA 2009 assessment framework—Key competencies in reading, mathematics and science, Paris: OECD Publishing, 2009. [2] G. S. Aikenhead, Science education for everyday life –evidence-based practice, New York: Teacher College Press, 2006. [3] R. H. Kozoll, M. D. Osborne, Finding Meaning in Science: Lifeworld, Identity, and Self, Science Education, 88, 157-181, 2004. [4] F. M. Newmann, H. M. Marks, A. Gamoran, Authentic pedagogy: Standards that boost student performance, Issues in Restructuring Schools, 8, 1–4, 1995. [5] A. Collins, Cognitive Apprenticeship, In: R. K. Sawyer (Eds.) The Cambridge Book of the learning Science, Chapter 4, Cambridge Univer. Press, 47-59, 2006.


41

Jelena Starčević1 Sunčica Macura Milovanović1

METODE INTERKULTURNE EDUKACIJE NASTAVNIKA:

MOGUĆNOSTI ZA INICIJALNO OBRAZOVANJE I PROFESIONALNI RAZVOJ NASTAVNIKA

Aktuelnim Pravilnikom o standardima kompetencija za profesiju nastavnika i njihovog profesionalnog razvoja, propisane su kompetencije za poznavanje i razumevanje kulturnih razlika među učenicima i aktivan doprinos multikulturalnom obrazovanju. Inicijalno obrazovanje i profesionalni razvoj nastavnika trebalo bi tako da obuhvate i metode interkulturne edukacije. U ovom radu ćemo izložiti 12 metoda koje se relativno često koriste za interkulturnu edukaciju sa očekivanim ishodima metoda, najvažnijim dobrim stranama i slabostima metoda. Metode smo odabrale na osnovu frekventnosti njihove upotrebe, ali i na osnovu relativne jednostavnosti njihove primene, jer je to ponekad od presudnog značaja prilikom izbora metode. Metoda interkulturne edukacije ili interkulturnog treninga predstavlja proceduru ili aktivnost kojom se razvija i unapređuje kompetentnost, odnosno neki od elemenata kompetentnosti za interkulturnu interakciju. Ključne dimenzije metoda tiču se procesa, sadržaja i ishoda. Tako se razlikuju instruktivne spram iskustvenih (proces), kulturno-specifične spram kulturno-univerzalnih (sadržaj), kao i kognitivne, afektivne i bihejvioralne metode (ishod). Metode koje su odabrane za prikaz, u celini ilustruju sve navedene dimenzije, odnosno polove dimenzija. Interkulturna edukacija se često zasniva na četvorokomponentnom ciklusu učenja koji sadrži: (a) konkretno iskustvo, (b) refleksiju, (c) apstrakciju/konceptualizaciju i (d) isprobavanje, uvežbavanje. Smatra se da uspešan interkulturni trening čine metode koje obezbeđuju ostvarivanje svake od navedenih komponenti. Metode koje ćemo izložiti to omogućavaju, takođe. Veći broj metoda nisu specifično metode interkulturne edukacije, već su nastale prilagođavanjem metoda iz različitih polja, dok su ostale razvijene u svrhu interkulturne edukacije. U ovom radu prikazaćemo sledeće metode: predavanje, korišćenje pisanog materijala (kao što su knjige, priručnici), studija određene kulture, studija slučaja, samoanaliza iz kulturne perspektive, kros-kulturna analiza, vežba opisivanja, tumačenja i vrednovanja (poznata pod engleskim akronimom DIE), kulturni asimilator, obuka posredstvom računara (uz primenu CD-a, DVD-a, ili putem interneta), film ili video materijali, igra uloga, neposredno iskustvo ili uranjanje u kulturu. Izbor metode uobičajeno determinišu željeni ishodi edukacije, karakteristike polaznika (njihove potrebe, kulturne norme na koje su naviknuti, lične preferencije u stilovima učenja i komunikacije) i situacioni faktori (raspoloživo vreme, finansijska sredstva, veštine edukatora). Osnovni cilj pregleda metoda interkulturne edukacije u ovom radu, pored podsticanja njihove primene, jeste da pomogne edukatorima prilikom izbora metoda. Rad omogućava i uvid u efekte, dobre strane i slabosti najčešće primenjivanih metoda, kao i onih metoda koje se mogu često koristiti zbog relativno jednostavne primene (u okviru inicijalnog obrazovanja i u okviru stručnog usavršavanja nastavnika). Pregled je, uz to, dovoljno obuhvatan da uključuje sve važne dimenzije interkulturne edukacije i sve komponente ciklusa interkulturnog učenja i da omogući izbor metoda u skladu sa potrebama i mogućnostima za edukaciju u različitim kontekstima. Ključne reči: kompetencije nastavnika, interkulturna edukacija, metode interkulturne edukacije, determinante izbora metode, iskustveni ciklus učenja.

1 Fakultet pedagoških nauka Univerziteta u Kragujevcu, Milana Mijalkovića 14, 35000 Jagodina, [email protected], [email protected]

42

Jelena Starčević1 Sunčica Macura Milovanović1

METHODS OF TEACHER INTERCULTURAL EDUCATION:

POSSIBILITIES FOR INITIAL TEACHER EDUCATION AND TEACHER PROFESSIONAL DEVELOPMENT

Besides encouraging intercultural education within teacher education, this paper aims to help teacher educators to choose suitable methods for working with teacher students/teachers. The paper displays 12 most used methods and those methods of intercultural education that are relatively simple for use: lecturing, use of printed material, study of the particular culture, case study, self-analyses from cultural perspective, cross cultural analyses, exercise of description, interpretation and evaluation, cultural assimilator, PC training, film and video material, role play, and direct experience. Besides description, basic determinants of each method are defined (the nature of process, content and outcome), as well as the most relevant advantages and shortcomings. Displayed methods comprise all vital aspects of intercultural education. The basic determinants of choosing particular method are identified and the importance of realization of the whole cycle of experiential learning is stressed for the participants of education. Key words: teacher competencies, intercultural education, methods of intercultural education, determinants of choosing particular method, cycle of experiential learning.

1 Fakultet pedagoških nauka Univerziteta u Kragujevcu, Milana Mijalkovića 14, 35000 Jagodina, [email protected], [email protected]

43

Dušica D. Milenković1 Mirjana D. Segedinac1

Tamara N. Hrin1

UTICAJ INSTRUKCIONE STRATEGIJE ZASNOVANE NA TRIPLETNOM MODELU REPREZENTACIJE SADRŽAJA NA

PERFORMANSE UČENIKA MUŠKOG I ŽENSKOG POLA

Cilj ovog rada bio je da se ispita uticaj instrukcione strategija zasnovane na tripletnom modelu reprezentacije sadržaja na performanse učenika muškog i ženskog pola. U ovom istraživanju učestvovalo je 189 ispitanika (88 ispitanika muškog i 101 ispitanik ženskog pola). Svi ispitanici pohađali su gimnaziju opšteg tipa i bili su uzrasta 16-17 godina. Svi ispitivani učenici učestvovali su u inicijalnom testiranju, koje je za cilj imalo ujednačavanje grupa i podelu na eksperimentalna i kontrolna odeljenja. Dalje su učenici eksperimentalne grupe obučavani kroz primenu tripletnog modela reprezentacije sadržaja, dok su učenici kontrolne grupe obučavani na tradicionalan način. Na kaju školske godine sprovedeno je finalno testiranje. Finalni test bio je u formi dvoslojnog dijagnostičkog testa, konstruisan prema modelu opisanom u [1]. Test se sastojao od 15 zadataka višestrukog izbora, a svaki zadatak sastojao se iz dva sloja. Prvi sloj sadržavao je pitanje koje se odnosilo na makroskopski ili simbolički nivo, dok se pitanje iz drugog sloja odnosilo na submikroskopski nivo. Dobijeni rezultati pokazali su da su na finalnom testu učenici eksperimentalne gupe ostvarili značajno viša postignuća u poređenju sa učenicima kontrolne grupe dok su rezultati analize performansi prema polu pokazali da primenjena instrukciona strategija ima podjednako pozitivan uticaj na performanse ispitanika muškog i ženskog pola. Ključne reči: trpletni model, instrukciona strategija, inicijalni test, finalni test, muški pol, ženski pol Ovo istraživanje je sprovedeno u okviru projekta broj 179010, koje finansira Ministarstvo prosvete nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije. [1] Chandrasegaran, A.L., Treagust, D.F., Mocerino, M., The Development of a Two-tier Multiple-choice Diagnostic Instrument for Evaluating Secondary School Students’ Ability to Describe and Explain Chemical Reactions Using Multiple Levels of Representation, Chem. Educ. Res. Pract. 8 (3) 2007, 293-307.

1 Prirodno-matematički fakultet Univerziteta u Novom sadu, Trg Dositeja Obradovića 3, 21000 Novi Sad, [email protected], [email protected], [email protected]

44

Tamara N. Hrin1 Mirjana D. Segedinac1 Dušica D. Milenković1

UTICAJ SISTEMIČKIH ZADATAKA NA UČENIČKO SMISLENO RAZUMEVANJE U SREDNJOŠKOLSKOJ NASTAVI ORGANSKE

HEMIJE

Cilj ovog istraživanja bio je da se ispita efikasnost primene sistemičkih zadataka kao alata za evaluaciju učeničkog smislenog razumevanja u srednjoškolskoj nastavi organske hemije (nastavna tema: Dobijanje i hemijsko ponašanje ugljovodonika i halogenih derivata ugljovodonika). Uzorak istraživanja činila su 62 učenika trećeg razreda prirodno-matematičkog smera gimnazije "Jovan Jovanović Zmaj" iz Novog Sada, uzrasta 17-18 godina. Finalni test znanja sastojao se iz 12 zadataka koji su bili raspodeljeni u dve kategorije: linearni zadaci (zadaci višestrukog izbora, zadaci dopunjavanja i esejski zadaci) i sistemički zadaci, koje su u nastavni proces hemije uveli Fahmy i Lagowski [1]. Prikupljeni podaci analizirani su primenom eksploratorne faktorske analize (EFA), pri čemu je za određivanja broja faktora primenjena scree plot analiza. Od dobijena dva faktora prvi je obeležen kao "smislen", a drugi kao "mehanički" u skladu sa radom Vachliotis-a i saradnika [2]. Posmatrajući magnitude faktora za svaki pojedinačni zadatak, ustanovljeno je da su svi sistemički zadaci okarakterisani kao "smisleni", dok su kod linearnih zadataka u tu kategoriju svrstani esejski zadaci, kao i zadaci dopunjavanja koji imaju više od dva zahteva. U kategoriju "mehaničkih" zadataka svrstani su zadaci višestrukog izbora i zadaci dopunjavanja sa jednim ili dva zahteva. Kao glavni zaključak ovog rada izdvojena je činjenica da učenici tokom rešavanja sistemičkih zadataka angažuju kompleksne kognitivne procese, pa su time sistemički zadaci okarakterisani kao efikasnije alatke za negovanje učeničkog smislenog razumevanja, u odnosu na linearne zadatke. Ključne reči: sistemički zadaci, linearni zadaci, organska hemija, srednjoškolska nastava, smisleno razumevanje Ovaj rad je predstavljen u okviru projekta broj 47003 koji finansira Ministrastvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije. [1] Fahmy, A.F.M., Lagowski, J.J., Systemic assessment as a new tool for assessing students' learning in chemistry using SATL method: Systemic true false [STFQs] and systemic sequencing [SSQs] question types, AJCE, 2 (2), 2012, 66-78. [2] Vachliotis, T., Salta, K., Vasiliou, P., Tzougraki, C., Exploring nowel tools for assessing high school students meaningful understanding of organic reactions, J. Chem. Educ., 88 (3), 2011, 337-345.

1 Prirodno-matematički fakultet Univerziteta u Novom sadu, Trg Dositeja Obradovića 3, 21000 Novi Sad, [email protected], [email protected], [email protected]

45

Branko J. Drakulić 1

BOLI ME, BOLI DOKTORE MRAK O NADRILEKARSTVU U VREME INTERNETA

Svedoci smo pogrešno interpretiranih informacija koje se jako često mogu naći u medijima, pogotovo internet stranama novina na našem jeziku. U ovom tekstu ću se osvrnuti samo na teme koje su vezane s prirodnim naukama, ostavljajući društvene nauke i politiku onima koji se time bave. Od slučaja do slučaja informacije su pogrešno interpretirane nenamerno, najverovatnije zahvaljujući nedovoljnom poznavanju oblasti o kojoj saopštavaju ili nedovoljnom poznavanju jezika sa koga prevode autori takvih tekstova (koji najčešće nisu potpisani). Često imam utisak da su nakaradno predstavljene informacije, ponekada, namerno interpretirane na način na koji su saopštene radi senzacionalizma. Takve vesti su manje-više za ’jednokratnu’ upotrebu, i pored toga što najverovatnije često izazivaju negativne komentare koji medijatori medija nikada ne objavljuju, najčešće nemaju veliku težinu. U drugu i ozbijniju kategoriju spadaju informacije netačne i očigledno svrsishodno pogrešno interpretitrane, plasirane preko internet strana proizvođača čudesnih sredstava za lečenje ili popravljanje opšteg psiho-fizičkog stanja. Takve informacije imaju za svrhu da privuku kupce proizvodima koji svakako ne mogu da proizvedu efekat za koje oglašivači tvrde da je moguć, i iako su takvi proizvodi često neškodljivi po zdravlje zdravih osoba; samim tim što nemogu da pomognu u lečenju velikog broja bolesti za koje su oglašeni kao jedini i nezamenjivi lekovi, bolesne osobe često mogu da zavedu i odvrate od lečenja metodama klasične medicine; ozbiljno ugrožavajući time već narušeno zdravlje obolelih. Cela priča je veoma stara, i potiče verovatno iz vremena mnogo pre ’čudesnih vodica’ koji su nudili putujući trgovci na Divljem zapadu; nadrilekarstvo je postojalo od davnina. Metodi kojima se kvazi-lekovi danas reklamraju su sofisticiraniji, u tumačenju dejstva se prizivaju kvazi-naučni metodi, pazi se na estetiku i dizajn kako proizvoda tako i reklama, i velikoj ciljanoj grupi potrošača su sve ove informacije mnogo dostupnije nego pre 30-40 godina. Sve navedeno ću, tokom izlaganja, ilustrovati primerima koje sam prikupio u toku nekoliko meseci. Važno je pitanje kako treba da izgleda nastava prirodnih nauka u osnovnim i srednjim školama, kako u pogledu informacija koje đaci treba da usvoje, tako i u pogledu načina razmišljanja koji treba da razviju, da bi prosečna osoba sa završenom srednjom školom mogla validno da proceni šta joj se oglašavanjem kvazi-lekova i/ili kvazi-metoda lečenja nudi, i time sebe zaštiti kada donosi odluke. Ključne reči: nastava prirodnih nauka, nadrilekarstvo, internet

1 Centar za hemiju – IHTM, Univerzitet u Beogradu, Njegoševa 12, 11000 Beograd, [email protected]

46

Branko J. Drakulić 1

MISSINTERPRETATIONS AND PSEUDO-MEDICINE IN THE INTERNET ERA

In this communication I call attentntion on miss-interpretations in the news, broadly related to natural sciences, that can be found on the web sites of domestic media, most often newspapers. Such issues often stem from jurnalists insuficent knowledge of topic under consideration, or insuficent knowledge of language from which news have been translated. Different category, for sure, is advertising of pseudo-medicine and pseudo-remedies, which can have drastic consequences in certain situations. Althouht pseudo-medicine exists during last few hundred years, internet offers advertising of pseudo-medicine and pseudo-remedies to broad audience. Explanations provided by nowdays quackers sounds ‘scientific’, although in reality all such explanations are pseudo-scientific. Along with this, good design of the both offered products and web-sites, force potential users to be assured to purchase/use products which are worth to be used. The main question underlying such widespread issues is how teaching of science in elementary and secondary school should be shaped in order to provide sufficient level of both knowledge and the way of thinking, to allow common people to make correct decisions when are faced with possibility of using services or products offered by nowdays quackers. Key words: Science Teaching, Pseudo-Medicine, Internet

1 Centar za hemiju – IHTM, Univerzitet u Beogradu, Njegoševa 12, 11000 Beograd, [email protected]

47

Jelena Radivojević1

Aleksandar Lolić1 Jovica Plavšić2

Jasminka Korolija1

OZELENJAVANJE ŠKOLSKOG DVORIŠTA PRILOG RAZVIJANJU PISMENOSTI O ŽIVOTNOJ SREDINI KROZ NASTAVU

HEMIJE Predmet istraživanja je ispitivanje primene ambijentalne nastave u razvijanju pismenosti o životnoj sredini kroz nastavu hemije. Zadatak je obuhvatio analiziranje uzoraka zemljišta iz školskog dvorišta radi sađenja biljaka koje odgovaraju njegovom sastavu. Istraživanje je urađeno u gimnaziji opšteg smera. Učestvovalo je 13 zainteresovanih učenika (šest dečaka i sedam devojčica) iz sva četiri razreda. Uz uputstva studenta i nastavnika sa Hemijskog fakulteta uzorkovano je zemljište i u laboratoriji na fakultetu kvalitativno i kvantitativno ispitano. U toku eksperimentalnog rada učenici su primenjivali teorijska znanja iz hemije i vežbali različite tehnike rada. Ovaj deo bitan je iz dva razloga: razumevanje načina rada u hemiji kao nauci i zato što u programu hemije za gimnaziju opšteg smera nema laboratorijskih vežbi. Stavovi učenika o primenjenom načinu rada u ovoj vanškolskoj aktivnosti ispitani su anketiranjem. Odgovori pokazuju da je učenicima ovakav način rada jednostavan za izvođenje, lak za razumevanje, zanimljiv, uzbudljiv i koristan. Ključne reči: ambijentalna nastava, nastava hemije, pismenost o životnoj sredini, laboratorijski rad, stavovi učenika Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

1 Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected], [email protected], [email protected] 2 Gimnzija "Mihailo Pupin", Antifašističke borbe 1a, 11000 Beograd, [email protected]

48

Milena Tošić1 Jasminka Korolija1

HEMIJA I UMETNIČKI ZANATI VICE VERSA

STAVOVI NASTAVNIKA SREDNJE UMETNIČKE ŠKOLE Opšteobrazovni predmet Hemija uči se u srednjoj umetničko-zanatskoj školi "Tehnoart" u kojoj su zastupljeni smerovi: konzervator kulturnih dobara, stilski krojač, firmopisac-kaligraf, grnčar, juvelir i graver umetničkih predmeta. Za sve navedene struke potrebna su hemijska znanja zbog pravilnog rukovanja supstancama. Cilj ovog istraživanja bio je da se sagledaju stavovi nastavnika o potrebi izučavanja hemije u ovoj školi. U tu svrhu urađen je polustrukturirani intervju sa jedinim profesorom hemije i sa 19 (od 22) profesora predmeta Materijali i tehnike za svaki od navedenih smerova. Intervju je sadržao tri osnovna pitanja, koja su proširivana u zavisnosti od dobijenih odgovora. Pitanja su obuhvatala poznavanje sadržaja programa Hemije od strane profesora stručnih predmeta i poznavanje programa stručnih predmeta od strane profesora hemije; mogućnosti korelacije hemije i stručnih predmeta; zainteresovanost za međusobnu saradnju nastavnika. Sakupljeni podaci pokazuju nedovoljno poznavanje programa hemije, odnosno stručnih predmeta, iako postoji svest o vezi hemije sa umetnošću i želja za saradnjom medju profesorima. Ključne reči: nastava hemije, umetnički zanati, interdisciplinarna nastava, stavovi nastavnika Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

1 Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected], [email protected]

49

Biljana Tomašević1 Dragica Trivić1

PROFESIONALNI RAZVOJ NASTAVNIKA

– POTREBE I MOGUĆNOSTI

Očekivanja koja postavlja savremena obrazovna politika povezana su s potrebom da se kompetencije nastavnika, formirane kroz inicijalno obrazovanje, usavršavaju i dopunjavaju kroz kontinuirani profesionalni razvoj [1]. Obaveza nastavnika da se radi uspešnijeg ostvarivanјa i unapređivanјa obrazovno-vaspitnog rada stalno, stručno i profesionalno usavršava, definisana je u Zakonu o osnovama obrazovanja i vaspitanja [2]. Odgovarajućim Pravilnikom [3] konkretnije su utvrđeni oblici stručnog usavršavanјa, prioritetne oblasti, programi i način organizovanјa kao i druga pitanјa značajna za razvoj sistema stručnog usavršavanјa. Praksa je pokazala da ponuda programa obuke nije u potpunosti omogućavala formiranje i unapređivanje kompetencija koje će odgovoriti postavljenim zahtevima [4]. Okvir za izbor programa usavršavanja nastavnika treba da budu definisani standardi kompetencija nastavnika [5], kao i rezultati naših učenika na međunarodnim testiranjima [6], završnim ispitima i nacionalnim testiranjima. Ključne reči: kompetencije nastavnika, stručno i profesionalno usavršavanje

Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije. [1] European Commission, Supporting teacher competence development for better learning outcomes, Brussels, 2013. [2] Zakon o osnovama sistema obrazovanјa i vaspitanјa, Službeni glasnik RS – Prosvetni glasnik, 72/09 i 52/11. [3] Pravilnik o stalnom stručnom usavršavanјu i sticanјu zvanјa nastavnika, vaspitača i stručnih saradnika, Službeni glasnik RS, 13/2012. 4 Pešikan, A., Antić, S., & Marinković, S., Koncepcije stručnog usavršavanja nastavnika u Srbiji: između proklamovanog i skrivenog modela, Nastava i vaspitanje, 59 (2), 2010, 278-296. 5 Pravilnik o standardima kompetencija za profesiju nastavnika i njihovog profesionalnog razvoja. Službeni glasnik RS- Prosvetni glasnik, 13/2012. 6 Pavlović Babić, D. & Baucal, A., PISA 2012 u Srbiji: prvi rezultati, Podrži me, inspiriši me, Institut za psihologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu, Centar za primenjenu psihologiju, Beograd, 2013.

1 Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected], [email protected]

50

Ivana S. Antonijević1

STUDENTSKI ČASOPIS POZITRON KAO SREDSTVO U OBRAZOVANJU

Prošle godine na Hemijskom fakultetu u Beogradu izašao je prvi broj Pozitrona - časopisa studenata ovog fakulteta. Jedan od ciljeva ovog časopisa je da studentima i učenicima ponudi obrazovne tekstove iz sveta hemije i srodnih disciplina. Pored pasivnog učešća, studenti i učenici su dobili mogućnost da aktivno učestvuju u izradi tekstova i izboru tema čime stiču iskustvo u pisanju i pretraživanju literature. Časopis Pozitron je namenjen studentima, profesorima, osnovcima i srednjoškolcima, ali i svim ljubiteljima hemije kojima se na zanimljiv način približava ova interesantna nauka. S obzirom da studenti uređuju časopis, tekstovi su prilagođeni mlađoj populaciji, a neke komplikovane teme obrađene na najjednostavniji način. Tekstovi u ovom časopisu su posvećeni aktuelnim i naučno-popularnim temama koje mogu biti od velikog značaja za dalje usavršavanje jer doprinose poboljšanju obrazovanja mladih ljudi. Teme koje se obrađuju u okviru časopisa prate novosti iz ekologije, biohemije, savremenih dostignuća i izuma. Pored toga, časopis obiluje i interesantnim podacima iz istorije hemije. Časopis je koncipiran na stalnim rubrikama među kojima su Eko ugao, Da li ste znali, Hemija danas, Korak u prošlost, Pogled u biohemiju i Tema broja. Čitaocima su dostupne raznovrsne teme u obliku kratkih i preglednih članaka koje će čitati sa interesovanjem i koji će im biti veoma korisni u sticanju novih i unapređivanju već stečenih znanja. Zahvaljujući velikom broju interesantnih obrazovnih tekstova časopis Pozitron se može koristiti kao dodatno sredstvo u nastavi hemije za učenike osnovnih i srednjuh škola jer omogućuje nastavnicima da na drugačiji način približe hemiju učenicima. S obzirom da u poslednje vreme internet zauzima primat u potrazi za novim informacijama kao i da su društvene mreže najčešći način informisanja studenata i učenika, ovaj časopis je prilagođen potrebama mladih ljudi jer je dostupan u elektronskom obliku kao i na društvenim mrežama, što omogućava brz i lak pristup informacijama ciljanoj grupi čitalaca. Ključne reči: Pozitron, časopis, hemija, obrazovanje, studenti i učenici, internet

1 Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected]

51

Aleksandar M. Đorđević1

Vesna D. Milanović2

Dragica D. Trivić1

VASPITNI DEO NASTAVE HEMIJE

Različiti obrazovni sistemi kroz ciljeve ističu razvoj odgovornih, moralnih i obrazovanih ličnosti, spremnih da aktivno deluju u svim oblastima značajnim za ljudski razvoj. Strateški dokumenti usvojeni u Srbiji definisali su različite uloge nastavnika među kojima je i vaspitna uloga. Od nastavnika se očekuje briga o fizičkom, kognitivnom i socio-emocionalnom razvoju učenika. Postavlja se pitanje u kojoj meri nastava hemije ima vaspitne efekte kao što su: formiranje prirodnonaučnog pogleda na svet, razmišljanje o socijalnoj relevantnosti znanja iz hemije i doprinosu tih znanja opštoj pismenosti mladih, briga o ličnom i društvenom zdravlju i bezbednosti, briga o kvalitetu životne sredine, razumevanje etičkih normi u nauci, razvoj moralnih vrednosti. U okviru istraživanja ispitani su stavovi 237 nastavnika hemije o njihovim vaspitnim ulogama u nastavnom procesu. Rezultati pokazuju da vaspitni segment nastave hemije može doprineti: uspešnosti učenika u učenju, izgrađivanju odgovornog odnosa prema životnoj sredini, podizanju brige o telesnom zdravlju i razvoju moralnih vrednosti. Ključne reči: nastava hemije, vaspitanje, učenje, moralne vrednosti, zdravlje, životna sredina Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

1 Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected], [email protected] 2 Inovacioni centar Hemijskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected]

52

Andrijana Žekić1 Mićo Mitrović1

DOBAR UDŽBENIK KAO NEOPHODAN USLOV ZA STICANJE

KVALITETNOG ZNANJA IZ FIZIKE

U savremenoj školskoj nastavnoj praksi pruža se mogućnost biranja udžbenika, priručnika, laboratorijskih praktikuma koje treba preporučiti učenicima za korišćenje na školskom času i za samostalan rad. Načini na koje se nastavnici opredeljuju za određeni materijal nisu unificirani i često su neobični. Imajući na umu da znanje učenika direktno zavisi od pisanog materijala koji mu je preporučen, od načina njegovog korišćenja i svesti o neophodnosti korektnih znanja, predmetnim nastavnicima se nameće, kao bitan zadatak, upravo kritičko ocenjivanje dostupnih materijala. Osnovni nedostaci udžbeničke literature predstavljaju materijalne greške, metodički nedostaci i neusaglašenosti sa planom i programom. Materijalne greške. Posledica su nestručnosti autora i recenzenata bilo izdavačkih kuća, bilo institucija koje ih odobravaju u završnoj fazi. Nastavnici nedovoljno sigurni u sopstveno znanje, ili što je često sa deficitarnim kadrom kao što je slučaj sa nastavom fizike, gde nastavu neretko realizuju nesvršeni studenti, inžinjeri, pa čak i učitelji, verujući udžbenicima pogrešno uče učenike. Ovakav rad zbunjuje učenike koji uočene greške pripisuju sopstvenoj nemogućnosti razumevanja i usvajanja gradiva, odustajući od izučavanja fizike. Metodički nedostaci. Udžbenici se međusobno razlikuju po metodičkom pristupu obrade pojedinih tema što je logična posledica nepostojanja najbolje metode obrade gradiva. Zbog toga nastavnici biraju udžbenike čiji im metodički pristup najviše odgovara. Međutim, sami udžbenici obiluju samoneusaglašenostima - različita terminologija u pojedinim delovima, neusaglašenosti teksta sa ilustracijama, greške u oznakama, neobjašnjene oznake na slikama i slično. Neusaglašenost sa planom i programom. Određeni broj udžbenika ne obrađuje sve teme predviđene planom na svim nivoima predviđenim standardima. Posebno ne zadovoljavaju potrebe nadarenih učenika koji su tada primorani da dodatna znanja traže u udžbenicima viših obrazovnih nivoa, u kojima je pristup temi ozbiljniji i stoga njima neprimeren. Nestručnost autora i izbegavanje obrade tema na višem nivou imaju za posledicu udžbenike koji izgledom podsećaju na slikovnice sa tezama prepisanim sa table. Kao takvi neretko predstvaljaju opravdanje za neadekvatan rad sa učenicima.

Kljčne reči: udžbenici fizike, nastava fizike, nastavni planovi i programi

1 Univerzitet u Beogradu - Fizički fakultet, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected]

53

Andrijana Žekić1 Mićo Mitrović1

A GOOD TEXTBOOK AS A NECESSARY CONDITION FOR

ACQUIRING QUALITY KNOWLEDGE IN PHYSICS Modern academic teaching practice provides the option of choosing textbooks, manuals, lab practicum which could be recommended to students for use in the classroom and to work independently. Ways in which teachers are opting for certain materials are not uniform and often unusual. Keeping in mind that students' knowledge is directly dependent on the written material which he preferred, by way of its use and awareness of the necessity of correct knowledge, subject teachers to impose such an important task, it is a critical evaluation of the available material. The main disadvantages of textbooks are material errors, methodological shortcomings and inconsistencies with the program. Material errors. They are the consequence of the incompetence of the authors and reviewers selected by publishers, or any institution that granted them in the final stage. Teachers less confident in their own knowledge, or what is also the case with the teaching physics, where classes realized unfinished students, engineers, and even teachers, believing textbooks teach students. Such work confuses students who noticed errors and attributed them to their own inability to learn and understand, which result in abandoning the study of physics. Methodological shortcomings. By methodical approach to individual themes textbooks differ, which is a logical consequence of the lack of the best methods of processing materials. That's why teachers choose textbooks most appropriate to their own approach. However, books abound with selfinconsistencies - different terminology in some parts, run lines with illustrations discrepancies, errors in the tags, unexplained marks on the pictures and the like. Inconsistencies with the program. A number of textbooks is not processing all threads in the plan at all levels prescribed standards. Especially not meet the needs of gifted students who are then forced to seek additional knowledge in textbooks of higher levels of education, where more serious approach to the subject and, therefore, inappropriate to them. Incompetence of the author and avoidance on topics at a higher level have resulted in books that look reminiscent of a picture book with a thesis copied from the board. As such they rarely is represented by an inadequate justification for working with students.

Key words: physics textbooks, teaching physics curricula

1 Univerzitet u Beogradu - Fizički fakultet, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected]

54

Milutin Stepić1 Marijana Petković 2

VINČINA NAUČIONICA: NAUČNO OBRAZOVANJE UČENIKA

KROZ DIREKTNO UKLJUČIVANJE U NAUČNO-ISTRAŽIVAČKI RAD

Projekat „Vinčina naučionica“, koji se već tri godine realizuje u Institutu za nuklearne nauke „Vinča“, se sastoji od više jednodnevnih radionica iz različitih naučnih oblasti, čiji je jedan od ciljeva da učenici viših razreda osnovnih škola i svih razreda srednjih škola steknu nova saznanja, i to kroz direktno uključivanje u naučni rad. Radionice se organizuju iz fizike, hemije, biologije/biomedicine, zaštite životne sredine/zaštite od zračenja i nauke o materijalima, a do sada je u njima učestvovalo više od 250 učenika is Srbije. Svaka od radionica predstavlja jedan mini-projekat, čijia je tema izvedena iz aktuelnih istraživanja. Učenici rade u timovima od po 5 i svaki učesnik se upoznaje sa glavnim fazama istraživanja: teorijskom pripremom, izradom eksperimenta (učenici sami ili u timu rade eksperimente, pod nadzorom koordinatora), analizom rezultata, diskusijom i predstavljanjem rezultata rada u laboratoriji. Radovi se predstavljaju u vidu posterske prezentacije na tradicionalnoj manifestacii „Otvorena vrata Vinče“. Dosadašnji rezultati programa, koje ćemo predstaviti su veoma zadovoljavajući, a mogu se sumirati na sledeći način: učenici su vrlo profesionalno odgovorili na izazove koji prevazilaze njihovo školsko znanje, mnogima su radionice pomogle u izboru fakulteta, upoznali su se sa naučnim radnicima i uslovima bavljenja naukom u Srbiji. S druge strane, koordinatori radionica, koji su uglavnom mlađi istraživači zaposleni u Institutu „Vinča“, su dobili priliku da koordinišu rad manjeg istraživačkog tima i steknu iskustvo u rukovođenju projektom. U radu će biti dati primeri radionica iz svih oblasti i diskutovani rezultati dosadašnjeg rada sa učesnicima.

Ključne reči: „Vinčina naučionica“, naučne radionice

1 Laboratorija za atomsku fiziku, Institut za nuklearne nauke „Vinča“, 11001 Beograd, [email protected] 2 Laboratorija za fizičku hemiju, Institut za nuklearne nauke „Vinča“, 11001 Beograd, [email protected]

55

Dragan D. Manojlović1 Milica N. Sentić1,2

Milena M. Milutinović1,2 Nešo Šojić2

NAUČNA SARADNЈA IZ OBLASTI ELEKTROHEMIJE IZMEĐU REPUBLIKE SRBIJE I REPUBLIKE FRANCUSKE

Saradnja između laboratorije profesora D. Manojlovića na Katedri za analitičku hemiju Hemijskog fakulteta u Beogradu i laboratorije profesora N. Šojića Univerziteta u Bordou datira iz 2008. godine, ostvarena je zahvaljujući programu „Pavle Savić” programom saradnje „Partnerstvo Hubert Curien” (PHC) pod nazivom „Mreža makroporoznih ultramikroelektroda koje se primenjuju za analizu tragova metalnih jona u životnoj sredini” (No: 337-00-00286/2007-02/10). Afirmacija uspešne realizacije projekta rezultuje objavljivanjem naučnih radova u visoko kvalifikovanim časopisima od kojih izdvajamo Advanced Synthesis & Catalysis, 2008, 350, 29 i Electrochimica Acta, 2010, 55, 965. Doktorska disertacija dr Milene Milutinović u komentorstvu između dva univerziteta produbljuje i podstiče dalji tok saradnje izradom nekoliko publikacija u naučnim časopisima sa izuzetno visokim impakt faktorom (prosečni IF 4,8). Projekat „Pavle Savić” za 2010-2011. godinu pod nazivom „Elektrohemiluminiscetni biosenzori koji se koriste istovremeno za veći broj imunoeseja” doprineo je izradi ove doktorske teze i učvrstio saradnju dve istraživačke grupe. Francuski Institut u Beogradu i Campus France - nacionalna agencija za promociju francuskog visokog obrazovanja, neizostavni „ambasadori” plodonosne saradnje, finansijski su podržali i narednu doktorsku disertaciju sa dvojnim mentorstvom doktorantkinje Milice Sentić. Izvrsna obuka u trenutno vodećoj oblasti istraživanja, uključuje i obuku u većem broju elektroanalitičkih tehnika, prezentovanje postignutih rezultata kroz učešće na brojnim istaknutim međunarodnim konferencijama omogućeni su mladim istraživačima komentorskih studija kombinovanjem iskustva srpskog i francuskog tima. Ambiciozni projekat doprineo je publikacijama u prestižnim svetskim naučnim časopisima Angewandte Chemie International Edition 2012, 51, 11284 (IF 13,73); ChemElectroChem 2014, 1, 95; Chemical Science 2014, 5, 2568; Chemical Communication 2014, 50, 10202. Program „Pavle Savić” za 2012-2013. godinu pod nazivom „Multianalitna detekcija zagađivača sa novim elektrohemijskim sistemima” (No: 680-00-132/2012-09/17) i treći put je pružio podršku ovoj saradnji. Gore iznesene činjenice ukazuju na obostranu želju usmerenu za nastavak naučne saradnje između Srbije i Francuske. Ključne reči: Hemijski fakultet u Beogradu, Univerzitet u Bordou, Naučna saradnja Republike Srbije i Republike Francuske, projekat „Pavle Savić”, Elektrohemija

1 Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected], [email protected] 2 Univerzitet Bordo 1, Bordo, Francuska, [email protected], [email protected]

56

Jelena Stojiljković1

DRAMSKI METOD U NASTAVI SREDNJE ŠKOLE „OTROVI KAPULETOVOG VRTA“

Savremena nastava teži inovativnim pristupima u ostvarivanju nastavnih ciljeva i sadržaja, koji bi na interaktivan i kreativan način, istakli smisao i svrhu primeljivog znanja. Dramski metod u nastavi, postaje podsticaj za istraživanje naučenih sadržaja, ali i životnih situacija,pri kojima učenici, kroz proces stvaralačke komunikacije, otkrivaju svoj način i daju svoju interpretaciju izabranih sadržaja, kroz ostvarivanje vaspitno-obrazovnih nastavnih ciljeva.U radu će biti objašnjen pojam dramskog metoda, dramske radionice, kao i načini na koje se oni ostvaruju u nastavi sa fokusom na književnosti i lektiri, u korelaciji sa opštim ili stručnim predmetima. Značaj primene će biti objašnjen kroz pojam edukativnog pozorišta kao modela vršnjačke edukacije. Osnovni cilj ovog rada je sagledavanje i isticanje važnosti proučavanja stručnih sadržaja, kao načina unapređivanja učenja, te učeničkih i nastavničkih kompetencija, kroz neposrednu primenu dramskih metoda, prema modelu ostvarenog, EU projekta DICE u Farmaceutsko –fizioterapeutskoj školi u Beogradu. Ključne reči: savrema nastava, dramski metod, dramska radionica, korelacija književnosti sa opštim i stručnim predmetima, edukativno pozorište CEDEUM, nevladina organizacija, CEDEUM je član Svetske asocijacije za dramu i edukaciju koja je osnovana 1992.godine. Intenzivno sarađuje sa međunarodnim organizacijama kroz oblast stvaralačkog i umetiničkog obrazovanja kroz zajedničke projekte posebno u oblasti drame/pozorišta u obrazovanju.

1 Farmaceutsko – fizioterapeutska škola, Donska 27-29, 11000 Beograd, [email protected]

57

Jelena Stojiljković1

DRAMA METHOD IN HIGH SCHOOL TEACHING “POISONS OF CAPULET’ S GARDEN“

Modern teaching is looking for the innovative approaches to achieve the educational goals and contents that will highlight the meaning and purpose of applicable knowledge in interactive and creative way. Drama teaching method becomes an incentive to explore the content of the lessons as well as life situations in which students, through a process of creative communication, reveal their own way and give their interpretation of selected facilities, through the implementation of educationaland curricular goals. In this paper the meaning of dramatic method and drama workshops will be explained as well as the ways in which they can express themselves in the classroom with a focus on literature and reading, in correlation with a general or professional subjects. The importance of the application will be explained through the concept of educational theater as a model of peer education. The main objective of this paper is to identify and highlight the importance of studying the technical content, as a way of improving learning as well as competencies of student and teacher through direct application of drama techniques in Pharmaceutical - Physiotherapy high school in Belgrade, according to the model generated within the EU project DICE. Key words: contemporary teaching, dramatic method, drama workshops, literature correlation with general and vocational subjects, educational theater

1 Farmaceutsko – fizioterapeutska škola, Donska 27-29, 11000 Beograd, [email protected]

58

Aleksandar T. Lipkovski1

NESKLAD MATEMATIKE I PRIRODNIH NAUKA U ŠKOLI: MOŽE LI BOLJE?

Iz istorije matematike poznato je da su mnogi impulsi za razvoj matematike dolazili iz prirodnih nauka. Tako, razvoj infinitezimalnog računa u Njutnovom delu bio je podstaknut potrebama razvoja fizike, i takvih primera ima bezbroj. I obrnuti uticaji su isto toliko važni, jer razvoj teorijske matematike je samo prividno nezavisan od prirodnih nauka. Kako je jednom rekao fizičar nobelovac Eugen Vigner, matematički jezik je izuzetno dobro primenljiv za formulisanje fizičkih zakona, to je čudesni dar koji ne razumemo i ne zaslužujemo. Nažalost, pored svega toga, veza između nastave mateatike i nastave prirodnih nauka, pre svega fizike i hemije u osnovnoj i srednjoj školi je veoma slaba. Mestimično su programi tih predmeta izrazito vremenski i sadržajno neusklađeni. Svedoci smo takođe činjenice da nastavnici matematike u toku svog univerzitetskog obrazovanja ne steknu ni minimalna potrebna znanja iz nastave prirodnih nauka. U predavanju će biti istaknuto nekoliko problema neposredne primene matematičkih znanja u nastavi fizike i hemije u prvom razredu srednje škole, sa preporukama nastavnicima matematike kako da potrebna znanja integrišu u svojoj nastavi. Ključne reči: nastava matematike, nastava prirodnih nauka, kordinacija, integrisanje

1Univerzitet u Beogradu, Matematički fakultet, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected]

NAUČNA I OBRAZOVNA POLITIKA │ SCIENCE AND EDUCATION POLICY__________________________.T4. PLENARNA PREDAVANJA.............................................................................................

NAUČNA POLITIKA U SRBIJI I VIĐENЈA ALEKSANDRA DESPIĆA Snežana Bojović

SPECIFIČNOSTI NAUKE U MALOJ ZEMLJI SCIENCE IN A SMALL COUNTRY

Ivan V. Aničin

OBRAZOVANjE ZA ODRŽIVI RAZVOJ KAO IZAZOV ХХI VEKA Stevan Jokić

60

Snežana Bojović1

NAUČNA POLITIKA U SRBIJI I VIĐENЈA ALEKSANDRA DESPIĆA Naučna politika u Srbiji nije se razvijala ravnomerno, zavisila je od društveno-političkog okruženја koje se u dva veka postojanјa nove srpske države često menјalo. Organizovaniji razvoj nauke u pojedinim disciplinama počeo je krajem 19. veka i ubrzano je napredovao do Prvog svetskog rata. Između dva rata razvoj Univerziteta je usporen, a u pojedinim disciplinama praktično nije bilo naučnog rada (hemija, fizika, fizička hemija). Posle Drugog svetskog rata česte promene zakona i brojne reforme dovele su do deformacija u nastavi i nauci. Jedan od malobrojnih naučnika koji su ukazivali na negativne pojave i uspevali da poprave stanјe u naučnoj politici bio je Aleksandar Despić. Aleksandar Despić (1927-205), elektrohemičar, jedan je od naših najznačajnijih naučnika druge polovine 20. veka. Pored naučnog rada bavio se stručnim i društvenim radom, posebno organizacionim pitanјima nauke. Od šezdesetih godina 20. veka pa tokom sledećih nekoliko decenija, kao član različitih odbora i saveta učestvovao je u kreairanјu naučne politike Srbije. Ključne reči: naučna politika, Aleksandar Despić Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

1 Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected]

61

Ivan V. Aničin1

SPECIFIČNOSTI NAUKE U MALOJ ZEMLJI

Nauka je razgranat socijalni fenomen koji je integrisan u svaki segment savremene civilizacije. O tome govori usklađenost svih pokazatelja stepena razvoja individualnih društava – razvijena nauka ide uz razvijeno društvo. Nauka i ostali segmenti društva uzajamno deluju jedni na druge te se uzrok i posledica ne mogu definisati. Niz problema sa organizacijom nauke u malim zemljama usložnjava činjenica da su fundamentalne nauke velikim delom internacionalizovane, dok su primenjene najvećim delom korporacione i nacionalne. U radu se, u cilju ispravne dijagnostike, ukazuje na niz nužnih razlika između nauke u razvijenim i nerazvijenim društvima. Razmatraju se neke mere koje bi mogle da pomognu u prevazilaženju provincijalnog karaktera nauke u maloj zemlji. Ključne reči: Mala zemlja, nauka, fundamentalna, primenjena, analiza stanja, sugestije

1 Fizički fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected]

62

Ivan V. Aničin1

SCIENCE IN A SMALL COUNTRY

Science is a complex enterprise, which is differently organized in different societies. Since singnificant contributions to science are almost exclusively made by developed societies we explore the reasons why science in less developed countries (or the small countries) is so very much inferior. We consider a number of organizational measures that might possibly improve the quality of science in a small country, without significantly increasing its funding.

Key words: Small country, Science, Fundamental, Applied, Comparisons with developed countries, Suggestions

1 Fizički fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, [email protected]

63

Stevan Jokić1

OBRAZOVANjE ZA ODRŽIVI RAZVOJ KAO IZAZOV ХХI VEKA

Klimatske promene, biodiverzitet, menadžment prirodnih resursa... su samo neki od ključnih globalnih problema održivog razvoja usko povezanih s naukom i tehnologijom. Njihovo rešavanje zahteva hitno uključivanje, u najširem smislu, građana i društava u proces korenite evolucije svog/njihovog ponašanja. Obrazovanje, u tom kontekstu, ima krucijalnu ulogu u promociji tih promena u pokušaju da, prethodno, ostvari snabdevenost svih građana s ključnim kompetencijama naučne pismenosti koje su neophodne za aktivno učešće u demokratskoj debati u vezi pomenutih problema koji se tiču svakog od nas. Nastavnicima, od kojih se zahteva da prvi pokušaju da se s učenicima, još od najnižih razreda, upoznaju i suoče s ovim problemima, je potrebna pomoć posredstvom aktivnosti profesionalnog usavršavanja i stavljanja na raspolaganje odgovarajućih resursa. Projekat Ruka u testu u okviru saradnje s projektima EU-FIBONACCI, LLL-SUSTAIN stavlja na raspolaganje nastavnicima, pored resursa predstavljenih na prvom TIPNUD simpozijumu, knjige Zrnca nauka 8,9, module koji se mogu preuzeti sa sajta Ruka u testu (http://rukautestu.vinca.rs): Ekrani, mozak i... dete; 4 modula s temom Kako čovek transformiše materiju za svoje potrebe, dve radionice – izložbe koje preuzimaju saradnici projekta u više gradova Srbije, i mogućnost učešća škola na konkursima u vezi održivog razvoja. Ključne reči: Održivi razvoj, naučna pismenost, Ruka u testu

1 Institut za nuklearne nauke „Vinča“ Univerziteta u Beogradu, Mike Petrovića Alasa 12-14, 11000 Beograd, [email protected]

KULTURA I NAUKA │CULTURE AND SCIENCE .T5 PLENARNO PREDAVANJE…………………………………………………………...

STUDIJE BAŠTINE KAO TEMELJ OČUVANJA HUMANISTIČKOG OBRAZOVANJA

THE HERITAGE STUDIES AS THE FOUNDATION FOR THE PRESERVATION OF HUMANITIES

Dragan J. Bulatović SAOPŠTENJA……………….………………………………………………………......

UMETNOST KAO ISTRAŽIVANJE. NAUČNA SAZNANJA I RAZVOJ NOVIH TEHNOLOGIJA U OSTVARENJIMA UMETNIKA I REDITELJA PETERA

GREENAWAYA ART AS RESEARCH. SCIENCE AND DEVELOPMENT OF NEW TECHNOLOGIES

IN THE WORKS CREATED BY ARTIST AND DIRECTOR PETER GREENAWAY Angelina Milosavljević Ault

BAUK DIGITALIZACIJE O DOKUMENTOVANJU KULTURE

THE SPECTRE OF DIGITALIZATION ON DOCUMENTING CULTURE

Milan Popadić

TEORIJSKO-METODOLOŠKE OSNOVE STRUKTURALIZMA U ARHITEKTURI THEORETICAL AND METHODOLOGICAL BASICS OF STRUCTURALISM IN

ARCHITECTURE Danica Stojiljković

ARCHAEOMETRY-SCIENCE IN CULTURE Milica Marić Stojanović, Ljiljana Damjanović, Ivanka Holclajtner Antunović,

Velibor Andrić, Maja Gajić Kvaščev, Jelena Mutić, Dragan Milovanović, Radmila Jančić Hajneman, Žika Šmit

65

Dragan J. Bulatović1

STUDIJE BAŠTINE KAO TEMELJ OČUVANJA HUMANISTIČKOG OBRAZOVANJA

U savremenom shvatanju nasleđa zatura se njegova humanistička osnovanost u antičkoj sintagmi kalokagatije. Lepo je ono što je dobro. Dobro se u svom bogatom obrazovnom trajanju razumevalo, kad kao sreća (u otkrivanju), kad kao uživanje (u saznanju), kad kao korist (u delanju), no uvek je to što je preovladavalo u nekom vremenu, određivalo i njegovu ideju univerziteta. Ako se pak, pogleda šta je zajedničko ideji kulturnog dobra i ideji univerziteta, lako je uočljivo da se one sreću na prostoru javnosti. Javnost dobra je kategorija vrednosti koja silno utiče na sve savremene menadžmentske modele izbegavanja opšte koristi, odnosno favorizovanja modela uspešnosti / kompetitivnosti, koji sleduju doktrinu liberalnog kapitalizma. Kako se savremena ideja baštinjenja, razapeta u našim uslovima odrastanja između lapota i šoping-mola, spašava u univerzitetskom programu, biće pokazano na primeru studija baštine (od osnovnih do doktorskih) Seminara i Centra za muzeologiju i heritologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu. Biće prikazano kako je održanje humanističkih ideala svake zajednice zavisno od očuvanja javnosti dobra i stvaranja dostupnosti obrazovanja oličenog u lepoti saznanja za svakog pojedinca. Ključne reči: baština, humanizam, ideja univerziteta, kulturno dobro, heritologija


66

Dragan J. Bulatović1

THE HERITAGE STUDIES AS THE FOUNDATION FOR THE PRESERVATION OF HUMANITIES

The contemporary concept of heritage overlooks the humanistic origin of the discipline that is derived from the antique phrase kalokagathia. Beautiful is that which is good. In its rich educational continuance good was perceived sometimes as luck (in discovery), other times as indulgence (in knowledge), and yet other times as benefit (in acting); but each time it was something characteristic for the zeitgeist that determined the idea of the university of that time. If we look at the common denominator of the concepts of the cultural good and the university, it would obviously be the public sphere. The public quality of a cultural good is the value that has an immense influence on all modern managerial models of evasion of common good or, in other words, of favouring of the success/competiveness model, derived from the doctrine of liberal capitalism. How the contemporary concept of heritage, crucified, in our various growing up backgrounds, between lapot (senicide) and the shopping mall, is saved through the university programme, shall be presented by the example of the heritage studies (graduate and postgraduate) of the Seminar and the Centre for Museology and Heritology of the Faculty of Philosophy in Belgrade. It shall be presented how the continuance of humanistic ideals of any community depends on preservation of public availability of cultural goods and accessibility of education embodied in the beauty of knowledge of each individual. Key words: heritage, humanities, idea of university, cultural good, heritology


67

Angelina Milosavljević Ault1

UMETNOST KAO ISTRAŽIVANJE. NAUČNA SAZNANJA I RAZVOJ NOVIH TEHNOLOGIJA U OSTVARENJIMA UMETNIKA I

REDITELJA PETERA GREENAWAYA

Dosadašnji opus umetnika i reditelja Petera Greenawaya se može sagledati iz vizure umetnosti shvaćene kao istraživanje, koje se prepoznaje u njegovim filmovima poput "ZOO" i "Noćna straža" u kojima on koristi saznanja prirodnih i humanističkih nauka. Istraživanje kao metod rada je praktikovao i u svojim novijim radovima, tumačenjima Leonardove "Tajne večere" i Veronezeove "Svadbe u Kani", iz ciklusa radova "Nine Classic Paintings Revisited". U svojim ostvarenjima Greenaway računa na naučna saznanja koja koristi kao metafore i alegorije, ali i, zauzvrat, umetničkim sredstvima, direktno i neposredno, publici predstavlja sumu naučnih i istorijskih činjenica, zauzimajući poziciju koja se nalazi na razmeđi izmeđi umetnosti i nauke, pokazujući da je njihova veza moguća i prirodna. Namera nam je da predstavimo veze između umetnosti i nauke koje se ukrštaju u kompleksnim ostvarenjima Petera Greenawaya, ali i da nagovestimo ulogu koja se danas dodeljuje umetniku u razvoju novih digitalnih tehnologija – kao konzumentu sa specifičnim potrebama, čime se proširuje mogućnost govora o vezama između umetnosti i nauke. Ključne reči: umetnost kao istraživanje, Peter Greenaway, prirodne nauke, humanističke nauke, digitalne tehnologije Rad je realizovan u okviru projekta "Modernizacija zapadnog Balkana", Ministarstva za nauku i tehnološki razvoj Republike Srbije, OI 177009.

1 Fakultet za medije i komunikacije, Bulevar kralja Aleksandra 151, 11000 Beograd, [email protected]

68

Angelina Milosavljević Ault1

ART AS RESEARCH. SCIENCE AND DEVELOPMENT OF NEW TECHNOLOGIES IN THE WORKS CREATED BY ARTIST AND

DIRECTOR PETER GREENAWAY The opus of artist and film maker Peter Greenaway can be viewed from the standpoint of arts based research (ABR), discernable in his works such as "ZOO" and "Nightwatching", in which he refers to natural sciences and humanities. Greenaway employed research as method also in his recent interpretations of Leonardo's "Last Supper" and Veronese's "The Wedding at Cana", from the cycle "Nine Classic Paintings Revisited". Greenaway incorporates the body of scientific knowledge into his works as metaphors and allegories, at the same time presenting the sum of scientific and historical facts to his audiences, assuming the position between art and science, demonstrating that their merging together is both possible and natural. It is our intention to represent the bonds between art and science that cross in complex artworks created by Peter Greenaway, as well as to suggest the new role this artist assumed, as a consumer with specific needs, in the process of development of new digital technologies. Thus we would like to further the discourse on the relations between art and science. Keywords: art based research, Peter Greenaway, science, humanities, digital technologies

1 Fakultet za medije i komunikacije, Bulevar kralja Aleksandra 151, 11000 Beograd, [email protected]

69

Milan Popadić1

BAUK DIGITALIZACIJE O DOKUMENTOVANJU KULTURE

Jedan bauk kruži kulturom, bauk digitalizacije. U pozivu da se „digitalizuje“ neki dokument kulture najčešće se ističe da na taj način on postaje dostupniji javnosti, te da se tako bolje čuva od propadanja i, konačno, zaborava. U tom smislu projekti„digitalizacije baštine“ imaju naročito mesto: njihov cilj je učiniti dostupnijim i sačuvati od zaborava upravo ono što samu kulturu čini dostupnom i nezaboravljenom. Mnogo pre nego što je imperativ digitalizacije zahvatio kulturu, uočeno je da „sistem emisije, transmisije, akumulacije, selekcije i apsorpcije informacija“ (E-T-Ak-S-A), koji je karakterističan za procese kvalitenog dokumentovanja baštine, zapravo predstavlja i jedan od suštinskih problema nauke i društvenog razvoja. Stoga je i izazov „digitalizacije baštine“ dvostruk: sa jedne strane digitalizacija treba da odgovori na složeni svedočanstveni sistem baštine (to jest, da ne bude puko prevođenje u drugi medij, što se u sistemu baštinske dokumentacije prepoznaje kao „sekundarna dokumentacija“), a sa druge strane, „digitalizujući“ baštinu da obezbedi kontekstualizovana svedočanstva društvenog razvoja. Drugim rečima, proces digitalizacije nije puki tehnički postupak, već celoviti saznajni sistem. Ključne reči: digitalizacija, dokumentacija, kultura, baština, E-T-Ak-S-A, Božo Težak Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.


70

Milan Popadić1

THE SPECTRE OF DIGITALIZATION

ON DOCUMENTING CULTURE A spectre is haunting culture, the spectre of digitalization. In the invitation to “digitize” a document of culture is usually pointed out that in this way it becomes more accessible to the public, and thereby better preserved from decay and, eventually, from oblivion. In this sense, the projects of “digitalization of heritage” have particular place: their aim is to make accessible and preserve from oblivion just what culture itself makes available and unforgotten. Long before the imperative of digitizing affected culture, it was observed that the “system of emission, transmission, storage, selection and absorption of information” (E-T-Ak-S-A), which is characteristic of qualitative documenting heritage processes, actually represents one of the fundamental problems of science and social development. Therefore, the challenge of “digitalization of heritage” is twofold: on the one hand digitization should respond to a complex testimonial system of heritage (that is, not to be a mere translation into another medium, recognized as a “secondary documentation” in the system of heritage documentation), and on the other hand, by “digitalization” heritage to provide contextualized testimony of social development. In other words, the process of digitalization is not merely a technical process, but integral epistemological system.

Key words: digitalization, documentation, culture, heritage, E-T-Ak-S-A, Bozo Tezak


71

Danica Stojiljković1

TEORIJSKO-METODOLOŠKE OSNOVE STRUKTURALIZMA U ARHITEKTURI

Tokom 1950-ih godina osnove strukturalne lingvistike, koje su između dva svetska rata bile koncipirane u okviru evropskih avangardnih lingvističkih krugova, postaju teorijsko-metodološki okvir za različita društvena i humanistička istraživanja. Kroz filozofske pristupe strukturalne antropologije i sociologije, kao i kroz metodološka dostignuća u lingvistici, kibernetici i semiotici, strukturalizam je u tom periodu ostvario uticaj na promenu umetničkih praksi, posebno kada je reč o arhitektonskom stvaralaštvu. Razvoj novih kreativnih pristupa u arhitekturi imao je za cilj odbacivanje dotadašnje funkcionalističke paradigme i okretanje prema formalnom i semiotičkom pristupu, kao i uspostavljanje holističkog stava, kroz humanizaciju životnog okruženja i povratak nepromenjivim arhetipskim i univerzalnim vrednostima. U radu se razmatraju različiti aspekti razumevanja strukturalizma u arhitekturi, kao i kriterijumi po kojima su postavljene teorijske odrednice strukturalizma u arhitekturi i njihova veza sa opštim idejama strukturalističkog načina mišljenja. U tom kontekstu u radu se analiziraju ideje i stavovi razvijeni u okviru urbanističkih istraživanja grupe Team X, preko kojih je izvršena kritika funkcionalističkog pristupa u dotada dominantnim idejama CIAM-a i preko kojih su implementirane osnove strukturalističke teorije u arhitekturi. Ključne reči: strukturalizam u arhitekturi, kritika funkcionalizma, Team X, strukturalistička forma i značenje, arhetipske i univerzalne vrednosti, vernakularna arhitektura


1 Institut za multidisciplinarna istraživanja Univerziteta u Beogradu, Kneza Višeslava 1, 11000 Beograd, [email protected]

72

Danica Stojiljković1

THEORETICAL AND METHODOLOGICAL BASICS OF STRUCTURALISM IN ARCHITECTURE

During the 1950s, the basics of structural linguistics, which are between the two world wars were conceptualized in the European avant-garde linguistic circles, becoming a theoretical and methodological framework for different social and humanistic research. Through the philosophical approaches of structural anthropology and sociology, as well as through the methodological achievements in linguistics, cybernetics and semiotics, structuralism during this period has achieved an impact on changing of art practices, especially when it comes to architecture. Developing new creative approaches in architecture was aimed to rejection of previous functionalist paradigm and turning to more formal and semiotic approach, as well as the establishment of a holistic attitude through the humanization of the environment and return to immutable archetypal and universal values. This paper discusses about the different aspects of understanding of structuralism in architecture, the criteria by which they are set theoretical determinants of structuralism in architecture, as well as their relationship with the general ideas of the structuralist way of thinking. In this context, the paper analyzes the ideas and attitudes developed within the urban research of group Team X, through which was carried out criticism of the functionalist approach in until then dominant ideas of CIAM and through which they implemented the basics of structuralism in architecture.

Keywords: structuralism in architecture, criticism of functionalism, Team X, structuralist form and meaning, archetypal and universal values, vernacular architecture

1 Institut za multidisciplinarna istraživanja Univerziteta u Beogradu, Kneza Višeslava 1, 11000 Beograd, [email protected]

73

Milica Marić Stojanović1 Ljiljana Damjanović2

Ivanka Holclajtner –Antunović2 Velibor Andrić3

Maja Gajić-Kvaščev3 Jelena Mutić4

Dragan Milovanović5 Radmila Jančić-Hajneman6

Žika Šmit7, 8

ARCHAEOMETRY-SCIENCE IN CULTURE

Archaeometry is relatively new discipline based on implementation of scientific methods and techniques in cultural heritage studies in order to provide answers to questions raised by archaeologists, art historians, conservators and market of cultural objects. Practically all the scientific techniques can be used in accomplishing this demanding task. Geophysical methods used in archeological prospection can provide valuable information about archeological sites, IR thermography can inspect large surfaces without any contact or damage and 3D scanning is important in investigation and documentation of cultural heritage objects. Different multispectral and hyper spectral imaging techniques together with X-ray radiography are used in study of painted materials and their conservation. Other spectroscopic techniques, such as EDXRF, Raman and FTIR spectroscopy, are used for characterization of cultural heritage objects, origin of raw materials used for their manufacture and production technology. Gama irradiation can be used in sterilization of cultural heritage objects infested with biological and micro biological organisms which are disturbing their structure and accelerate their decay. In this work we will present the results obtained from collaboration between laboratory of physical-chemistry from National Museum Belgrade and scientific institutions from Serbia and region. This includes characterization of pigments on different kinds of support, characterization of Neolithic, Roman and Medieval ceramics and glazes, Roman glasses from Mt. Kosmaj and consideration of lead isotope data base of Roman mining sites.

Ključne reči: lead isotope, mining sites, pigments, ceramics, Roman glasses

1 National Museum Belgrade, Trg Republike 1a, Belgrade, Serbia, [email protected] 2 University of Belgrade-Faculty of Physical Chemistry, Studentski trg 12-16, 11000 Belgrade, Serbia, [email protected], [email protected] 3 University of Belgrade-Vinča Institute of Nuclear Sciences, P.O. Box 522, 11000 Belgrade, Serbia, [email protected], [email protected] 4 University of Belgrade - Faculty of Chemistry, Studentski trg 16-18, Belgrade, Serbia, [email protected] 5 University of Belgrade-Faculty of Mining and Geology, Ðušina 7, 11000 Belgrade, Serbia, [email protected] 6 University of Belgrade, Faculty of Technology and Metallurgy, Belgrade, Karnegijeva 4, Belgrade, Serbia, [email protected] 7 University of Ljubljana, Faculty of Mathematics and Physics, Jadranska 19, SI-1000 Ljubljana, Slovenia 8 Jozef Štefan Institute, Jamova 39, P.O.Box 3000, SI-1001 Ljubljana, Slovenia, [email protected]

MULTIDISCIPLINARNOST U NAUCI │ MULTIDISCIPLINARITY IN SCIENCE_________________________.T6. SAOPŠTENJA……………….………………………………………………..…..……......

KATEGORIJA PROSTOR-VREME U HERITOLOGIJI Jelena Z. Pavličić

OZVUČAVANJE ISTORIJSKIH DOGAĐAJA METODSKI PRISTUP ARHEOAKUSTIČKIM ISTRAŽIVANJIMA

RECREATING SOUND OF HISTORICAL EVENTS METHODOLOGICAL APPROACH TO THE ARCHAEOACOUSTIC STUDIES

Zorana Đorđević

ARHEOLOGIJA ZVUKA PRVI REZULTATI AKUSTIČKIH MERENJA U PEĆINI RISOVAČA

ARCHAEOLOGY OF SOUND FIRST RESAULTS ON ACOUSTICAL MEASSUREMENT IN RISOVAČA CAVE

Zorana Đorđević, Relja Svilar i Dragan Novković

MULTIDISCIPLINARNOST KAO TEMELJ HERITOLOGIJE MULTIDISCIPLINARITY AS A BASE OF HERITOLOGY

Milena Gnjatović

KARAKTERISTIKE KALENDARA MAKSIMA TRPKOVIĆA CHARACTERISTICS OF MAKSIM TRPKOVIĆ’S CALENDAR

Veselka Trajkovska

PRIMENA JONSKIH TEČNOSTI KAO EKOLOŠKI PRIHVATLJIVIH RASTVARAČA U KONZERVACIJI KULTURNIH DOBARA

THE USE OF IONIC LIQUIDS AS GREEN SOLVENTS IN CULTURAL HERITAGE CONSERVATION

Daniela Korolija, Slobodan Gadžurić, Sanja Dožić, Milan Vraneš i Nevena Đorović

MULTIDISCIPLINARNOST KAO PRISTUP PROUČAVANJU ISTORIJE I FILOZOFIJE NAUKE Predrag Milosavljević

UTICAJ KULTURNE RAZNOLIKOSTI NA INTERNACIONALNI MENADŽMENT I MARKETING

INFLUENCE OF CULTURAL DIVERSITY ON INTERNATIONAL MANAGEMENT AND MARKETING

Leposava Zečević, Olgica Zečević Stanojević i Dragan Nedeljković

75

Jelena Z. Pavličić1

KATEGORIJA PROSTOR-VREME U HERITOLOGIJI

U ovom radu razmatramo značaj kategorije prostor-vreme za heritološku teoriju i njenu ulogu u razumevanju baštinske celovitosti. Uspostavljen kauzalitet se razvija stvaranjem modela za razumevanje i interpretaciju baštine. Imajući u vidu osnovna težišta heritološke discipline, kao i istraživanja kategorije prostor-vreme u drugim naučnim oblastima, uočavamo da: prostor-vreme kao fizički sistem kojim je moguće predstaviti celovitost nekog predmeta, pojave ili događaja kao kretanje, primenom u heritologiji može da pruži celovitu sliku o baštini i baštinjenju, shvaćenom kao proces. Takođe, razumevanje ovih kategorija u okviru humanističkih disciplina odgovara principima informatičke teorije, inače aktuelno dominantnim u nauci o baštini, gde se karakter prostora predmeta baštine izmešta van njega samog, i definiše se životom njegovih svojstava kroz vreme. Upravo opravdanje potrebe za efikasnijim instrumentom potvrđivanja tih svojstava predmeta baštinjenja potvrdila bi valjanost nove kategorije u teorijskoj definiciji heritologije. Stoga je, osnovna pretpostavka ovog istraživanja da je, po ugledu na značaj mesta kategorije prostor-vreme u teorijskoj fizici, filozofiji i humanističkim naukama, moguće formulisati teorijski okvir, te istraživački model za razumevanje i interpretaciju celovitosti baštine u heritologiji, a kroz kategoriju prostor-vreme. Njime bi se moglo odgovoriti na težnju heritološke prakse ka očuvanju zbira značenjskih potencijala baštine za buduće generacije. Ključne reči: kategorija prostor-vreme, heritologija, baština

1 Fakultet umetnosti Univerziteta u Prištini -Zvečan i Centar za muzeologiju i heritologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Vojvode Micka Krstića 38/18, 11000 Beograd, [email protected]

76

Zorana Đorđević1

OZVUČAVANJE ISTORIJSKIH DOGAĐAJA METODSKI PRISTUP ARHEOAKUSTIČKIM ISTRAŽIVANJIMA

Arheoakustička studija, iako primarno ulazi u oblast arheologije, zahteva istrajnu saradnju velikog broja naučnih disciplina. Osnovni cilj arheoakustike, ili arheologije zvuka, jeste da se prikupe podaci na osnovu kojih se mogu spoznati prvobitna akustička svojstva arheoloških lokaliteta. To dalje omogućava ozvučavanje istorijskih događaja, a samim tim produbljuje naše razumevanje i mogućnosti interpretacije kulturne istorije čovečanstva. Multidisciplinarni pristup arheoakustičkih studija podrazumeva istraživanja u poljima arheologije, arhitekture, akustike, istorije umetnosti, istorije i filozofije nauke, etnolingvistike, antropologije, zaštite i konzervacije nasleđa, i sl. Rad argumentuje neophodnost multidisciplinarnog pristupa arheoakustičkih studija, prikazujući pregled i metodologiju objavljenih istraživanja. Kroz sistematizaciju istraživačkih pitanja, rad predstavlja primere relevantnih istraživanja, sa ciljem da obrazloži domet, doprinos i ograničenja arheoakustičkih studija. Ključne reči: arheoakustika, zvuk, arhitektura, multidisciplinarnost, istorija nauke


1 Institut za multidisciplinarna istraživanja, Univerzitet u Beogradu, Kneza Višeslava 1, 11000 Beograd, [email protected]

77

Zorana Đorđević1

RECREATING SOUND OF HISTORICAL EVENTS METHODOLOGICAL APPROACH TO THE ARCHAEOACOUSTIC STUDIES

Archaeoacoustic study, although primarily enters the field of archeology, requires persistent cooperation of a large number of scientific disciplines. The main objective of the archaeoacoustics, or archeology of sound, is to collect data and also conduct the further research of the original acoustical properties of archaeological sites. Moreover, it enables audio reconstruction of the historical events, and thus widen our understanding and the possibilities of interpretation of the cultural history of mankind. Multidisciplinary approach of the archaeoacoustic studies involve research in the fields of archeology, architecture, acoustics, art history, history and philosophy of science, ethnolinguistics, anthropology, heritage protection and conservation, and the like. The paper argues this necessity for multidisciplinary approach, presenting the systematization of research questions and the application of the methodology of published archaeoacoustic studies. Key words: archaeoacoustics, sound, architecture, multidisciplinary, history of science

1 Institut za multidisciplinarna istraživanja, Univerzitet u Beogradu, Kneza Višeslava 1, 11000 Beograd, [email protected]

78

Zorana Đorđević1 Relja Svilar2

Dragan Novković2

ARHEOLOGIJA ZVUKA PRVI REZULTATI AKUSTIČKIH MERENJA U PEĆINI RISOVAČA

Prva svest o okruženju nastaje posredstvom zvuka. Iz tog razloga je veza zvuka i prostora od suštinskog značaja za čoveka i njegovo razumevanje sveta. Arheoakustika se, kao deo arheologije, bavi proučavanjem zvučnog polja arheoloških lokaliteta, odnosno prostora kroz istoriju. Istražujući akustička svojstva praistorijskih prostora, arheoakustičke studije nastoje da doprinesu razumevanju arheoloških nalaza i uopšte razvoja kulture. Prva arheološka dokumenta iz paleolitske epohe na prostoru Republike Srbije, odnosno postojanje čoveka neandertalnskog tipa južno od Save i Dunava, pružila su istraživanja pećine Risovača, koja se nalazi na istočnoj periferiji Aranđelovca. U ovoj pećini su tokom avgusta 2013. godine sprovedena merenja akustičkih parametara. U Arheološkom kanalu, dugom oko trideset metara, puštani su preko aktivnih zvučnika sweep signali od 20 do 20000 Hz, kojima su pobuđivane rezonantne frekvencije pećine. Podaci snimljeni omnidirekcionim mikrofonom su zatim softverski obrađeni, a analizom dobijenih spektrograma izvedeni su zaključci o osobenostima zvučnog polja. Najistaknutiji modovi 70-80 Hz i 130-160 Hz, mogli su da budu pobuđeni muškim, odnosno ženskim vokalom. Rad iznosi rezultate akustičkog merenja, njihovu interpretaciju i zaključke po pitanju ograničenja ovakvog istraživanja. Ključne reči: arheoakustika, zvuk, paleolit, prćina, Risovača Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

1 Institut za multidisciplinarna istraživanja, Univerzitet u Beogradu, Kneza Višeslava 1, 11000 Beograd, [email protected] 2 Visoka škola elektrotehnike i računarstva strukovnih studija, Vojvode Stepe 283, 11000 Beograd, Beograd, [email protected], [email protected]

79

Zorana Đorđević1 Relja Svilar2

Dragan Novković2

ARCHAEOLOGY OF SOUND FIRST RESAULTS ON ACOUSTICAL MEASSUREMENT IN RISOVAČA CAVE

First consciousness of the environment is created by the surrounding sounds. Therefore, the relation of sound and space is essencial for human being and his comprehending of the world. Archaeoacoustics – archaeology of sound – researches the sound properties of the historical spaces and archaeological sites. The main purpose of archaeoacoustic studies of prehistoric spaces is to deepen the understanding of the archaeological findings and contribute to the perceiving of general development of culture. The first archaeological documents from the Paleolithic era, which proves the existence of Neanderthal man south of the Sava and Danube rivers, were provided in the research of Risovača cave, located on the eastern outskirts of Arandjelovac in the Republic of Serbia. In this cave, during August 2013, measurements of acoustic parameters were conducted. Sweep signals from 20 to 20,000 Hz were released through the active speaker in the Archaeology Channel, which is about thirty meters long. Thus, the resonant frequency of the cave were excited. Data recorded with the omnidirectional microphone were software processed. Conclusions on the characteristics of the sound field were drawn regarding the analysis of the obtained spectrogram. The most prominent modes of 70-80 Hz and 130-160 Hz, could be excited by male or female vocals. The paper presents the results of the acoustic measurements, their interpretation and the conclusions regarding the limitations of this research. Key words: archaeoacoustics, sound, palaeolithic, cave, Risovača

1 Institut za multidisciplinarna istraživanja, Univerzitet u Beogradu, Kneza Višeslava 1, 11000 Beograd, [email protected] 2 Visoka škola elektrotehnike i računarstva strukovnih studija, Vojvode Stepe 283, 11000 Beograd, Beograd, [email protected], [email protected]

80

Milena Gnjatović1

MULTIDISCIPLINARNOST KAO TEMELJ HERITOLOGIJE Heritologija, iako mlada nauka, počiva na dugoj tradiciji baštinjenja, odnosno različitih načina sakupljanja, čuvanja, istraživanja i predstavljanja svedočanstava prošlosti kojima čovek teži da razume svet. Kako su navedene aktivnosti izuzetno raznolike, tako i sama nauka o baštini od samog početka uključuje širok spektar znanja, od humanističkih do kibernetskih. Na primeru kreiranja prvih velikih kolekcija, svojevrsnih mikrokosmosa svojih vlasnika, koje su okupljale čudesa prirode ali i ona koja je stvorio čovek, a vremenom postajale sve bolje sistematizovane zbirke koje provociraju nastanke naučnih teorija i postaju vlasništvo velikih evropskih univerziteta, muzeja nauke, umetnosti, težiću da objasnim neophodnost multidisciplinarnosti prilikom izučavanja predmeta prošlosti još od vremena proto-muzeja. Ukazaću na neraskidivu vezu između sakupljanja kao kreativne paradigme i naučnog saznanja. Verujući da je multidisciplinaranost koja podstiče kontakt različitih naučnih disciplina prilikom bavljenja određenim problemom prevaziđena, izvešću zaključak o neophodnosti transdiciplinarnog pristupa u heritologiji koji istovremeno utiče na naučne discipline, povezuje ih, ali i prevazilazi. Ključne reči: heritologija, multidisciplinarnost, transdisciplinarnost, kolekcioniranje, lični univerzum, baštinjenje

1 Centar za muzeologiju i heritologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Čika Ljubina 18-20, 11000 Beograd, [email protected]

81

Milena Gnjatović1

MULTIDISCIPLINARITY AS A BASE OF HERITOLOGY Heritology has its roots in patrimonialization, i.e. different processes of collecting, preserving, investigating and presenting testimonies from the past, which man uses to understand the world. As these activities are diverse, the heritage science itself includes a wide specter of knowledge from humanistic to cybernetic. The example of the first grand collections, microcosms of their owners that gathered natural and wonders made by man, systematized through time, finally provoking birth of different scientific theories and becoming part of European universities and museums of science, art, will explain the need of multidisciplinarity in examining the past dating back in the period of proto-museums. The bond between collecting as creative act and a scientific approach will also be shown, to finally conclude that even multidisciplinarity which encourages contact between disciplines when dealing with some problem is surpassed by transdisciplinary approach in heritology which influences scientific disciplines, links them, but also overcomes them. Key words: heritology, multudusciplinarity, transdisciplinarity, collection, personal universe, patrimonialization

1 Centar za muzeologiju i heritologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Čika Ljubina 18-20, 11000 Beograd, [email protected]

82

Veselka Trajkovska1

KARAKTERISTIKE KALENDARA MAKSIMA TRPKOVIĆA

Razmatraju se karakteristike kalendara Maksima Trpkovića (1864-1924), koji je bio zvanični predlog Srpske pravoslavne crkve na Svepravoslavnom kongresu u Konstantinopolju 1923. godine na kome je rešavano pitanje reforme Julijanskog kalendara. Da bi se postiglo duže slaganje ovog kalendara sa Gregorijanskim, Milutin Milanković (1879-1958) je kao član srpske delegacije na ovom skupu, predložio izmenu u delu koji se odnosi na interkalaciono pravilo, pri čemu je osnova Trpkovićevog kalendara zadržana. Kongres je usvojio ovaj predlog za reformu Julijanskog kalendara koji se u literaturi naziva Reformisani julijanski kalendar ili Novojulijanski kalendar, a po njegovim autorima koristi se i naziv Trpković-Milankovićev kalendar (ili Milankovićev kalendar). Ključne reči: Reforma kalendara, Karakteristike kalendara, Maksim Trpković, Milutin Milanković, Reformisani julijanski kalendar Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

1 Astronomska opservatorija, Volgina 7, 11060 Beograd 38, Srbija, [email protected]

83

Veselka Trajkovska1

CHARACTERISTICS OF MAKSIM TRPKOVIĆ’S CALENDAR The charakteristics of Maksim Trpković’s (1864-1924) calendar, the official proposal of the Serbian Orthodox Church at the Panorthodox Congress in Constantinople in 1923 when the question concerning the reform of the Julian calendar was being solved, are considered. In order to achieve an agreement with the Gregorian calendar as long as possible Milutin Milanković (1879-1958), as Serbian delegation member at this meeting, proposed a change within the part concerning the intercalatuion rule, but the basis of Trpković’s calendar was unchanged. The Congress adopted this proposal of reforming the Julian calendar which in the literature is known as Revised Julian calendar or New Julian calendar; also bearing in mind the authors alternative names have been used, the Trpković-Milanković’s calendar (or Milanković’s calendar). Key words: Calendar reform, Calendar characteristics, Maksim Trpković, Milutin Milanković, Revised Julian calendar.

1 Astronomska opservatorija, Volgina 7, 11060 Beograd 38, Srbija, [email protected]

84

Daniela Korolija1 Slobodan Gadžurić2

Sanja Dožić2

Milan Vraneš2 Nevena Đorović1

PRIMENA JONSKIH TEČNOSTI KAO EKOLOŠKI PRIHVATLJIVIH

RASTVARAČA U KONZERVACIJI KULTURNIH DOBARA Ovaj rad predstavlja prvi pokušaj sistematskog proučavanja uticaja katjona i anjona odabranih jonskih tečnosti na efekat, način i posledice čišćenja slika i ikona ovim rastvaračima koji se danas ubrajaju u ekološki prihvatljive sa tendencijom zamene konvencionalnih toksičnih organskih supstanci. Testovi čišćenja oštećenih i zaprljanih površina ikona koje datiraju iz 18. i 19. veka jonskim tečnostima upoređene su sa rezultatima dobijenim upotrebom konvencionalnih rastvarača različitog stepena toksičnosti.

Ključne reči: Jonske tečnosti, zeleni rastvarači, konzervacija, kulturno nasleđe, sistemi čišćenja

1 The Gallery of Matica srpska, Trg galerija, 21000 Novi Sad, Serbia 2 Faculty of Science, Department of Chemistry, Biochemistry and Environmental Protection, University of Novi Sad, Trg D. Obradovića 3, 21000 Novi Sad, Serbia

85

Daniela Korolija1 Slobodan Gadžurić2

Sanja Dožić2

Milan Vraneš2 Nevena Đorović1

THE USE OF IONIC LIQUIDS AS GREEN SOLVENTS IN CULTURAL

HERITAGE CONSERVATION Room temperature ionic liquids are a new class of substances that remain in the liquid state in a wide range of temperatures. Because of their unique properties, such as low vapour presure, good thermal and chemical stability and excellent solubility of both organic and inorganic compounds, they have attracted much interest in the recent years. Also, as non-coordinating medium, they are dissolving a large number of organic and inorganic substances. They are non-volatile, non-flammable, thermal stable and are relatively undemanding to manufacture. In the current understanding, ionic liquids contain large, organic cations with a variety of anions and melt at or below 100 °C. The properties of both cation and anion are useful tools for fine-tuning the properties of the resulting ionic liquid for desired solvent properties. Due to the negligible vapor pressure of ILs, these substances are referred as green solvents and can be used in numerous environmental applications. Some of ionic liquid properties may be useful for the conservation of paintings. Their low volatility reduces the risk of the health and environment hazard, their high viscosity which is pointed as the main dissadvantage of ionic liquids may inhibit the penetration into pictorial layers and the miscibility with water or other non-toxic solvents allows their removal with safer solvents. This work includes systematic investigation of the cation and anion influence of the selected ionic liquids on the effects, potentials and possible consequences of cleaning of the paint layers of icons, starting from the solubility tests for different layers of dirt and overpainting on several 18th and 19th century icons. The cleaning tests with ionic liquids are compared with the results of cleaning with organic solvents with different grades of toxicity, traditionally used in paintings conservation. Keywords: Ionic liquids, green solvents, conservation, cultural heritage, cleaning treatment, varnish

1 The Gallery of Matica srpska, Trg galerija, 21000 Novi Sad, Serbia 2 Faculty of Science, Department of Chemistry, Biochemistry and Environmental Protection, University of Novi Sad, Trg D. Obradovića 3, 21000 Novi Sad, Serbia

86

Predrag Milosavljević1

MULTIDISCIPLINARNOST KAO PRISTUP PROUČAVANJU ISTORIJE I FILOZOFIJE NAUKE

Istorija nauke predstavlja važan segment u proučavanju naučnog nasleđa i uticaja naučnih dostignuća na društveni i kulturni razvoj. S obzirom da podrazumeva proučavanje širih aspekata u vezi sa određenim naučnim problemom, koji se ne odnose samo na pristupe iz određene usko disciplinarne oblasti, proučavanja iz oblasti istorije nauke je neophodno da budu bazirana na metodološkim aparatima i precesima studijskih aktivnosti koji podrazumevaju različite multidisciplinarne pristupe. Uvođenje šireg stepena multidisciplinarnosti u sistem obrazovanja iz oblasti istorije i filozofije nauke je neophodno kako bi se ostvarili širi sintetički pristupi i uvidi u različite pristupe i uticaje koji su doveli do pojave novih paradigmi u nauci. Često se smatra kako program koji sadrži predmete iz različtih naučnih polja može biti uvršten u multidisciplinarni program, što je do sada predstavljalo poseban problem kako prilikom kreiranja i valorizacije multidisciplinarnih programa i projekata, tako i prilikom definisanja multidisciplinarnih studija, studijskih aktivnosti i naučnih radova. Isti problem se može uočiti i prilikom definisanja multidisciplinarnog polja i kriterijuma za izbora u zvanje iz određene multidisciplinarne oblasti. Osnovni problem u vezi sa ovim činjenicama pre svega se ogleda u tumčenju i definisanju multidisciplinarnosti, ali i u tome što se ne pravi razlika između višedisciplinarnog programa i procesa multidisciplinarnih studija. U prvom slučaju se radi o studijskim programima koji podrazumevaju skup predmeta iz različitih naučnih polja koji se zasebno polažu i u pogledu studijskih aktivnosti nezavisno valorizuju. U drugom slučaju je reč o programima koji pored skupa predmeta iz različitih naučnih polja, koji se zasebno polažu, sadrži i skup obaveznih studijskih aktivnosti u okviru kojih se na nivou studijsko-istraživačkog rada vrši objedinjavanje nastavnih procesa, metoda i jedinica iz oblasti koje pripadaju različitim naučnim poljima, a sve kako bi se na novi, originalni i kreativan način, sveobuhvatnije sagledali naučni problemi koji se proučavaju. U pomenutim studijskim aktivnostima i valorizaciji postignutih rezultata istraživanja obavezno je da učestvuju mentori iz različitih naučnih polja, koji zajednički ocenjuju sve segmente i procese određenog studijsko-istraživačkog rada. U okviru Studija pri univerzitetu, Univerziteta u Beogradu, već nekoliko godina se realizuje takav vid multidisciplinarnog programa i procesa studija iz oblasti istorije i filozofije prirodnih nauka i tehnologije, u kome podjednaku zastupljenost prilikom proučavanja istorije određenog naučnog problema, paradigme ili tehnološkog dostignuća imaju pristupi karakteristični za nauke iz društveno-humanističkog, prirodno-matematičkog i tehničko-tehnološkog polja. Ključne reči: multidisciplinarni proces studija, istorija nauke, kreativno istraživanje Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne, obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

1 Univerzitet u Beogradu, Studije pri Univerzitetu, Istorija i filozofija prirodnih nauka i tehnologija, Studentski trg 1, 11000 Beograd, [email protected]

87

Leposava Zečević1 Olgica Zečević Stanojević1

Dragan Nedeljković1

UTICAJ KULTURNE RAZNOLIKOSTI NA INTERNACIONALNI MENADŽMENT I MARKETING

Dvadeset prvi vek je vek promena i dinamičnosti koje se teško mogu predvideti. Upravo filozofija menadžmenta i marketinga, kao i uticaj kulture predstavljaju ključne oblasti koje daju najveći doprinos u iznalaženju efikasnih metoda i rešenja značajnih za dalji progres i prosperitet u internacionalnom biznis okruženju. Savremeni trendovi ukazuju da globalno tržište predstavlja novu arenu za internacionalno orijentisane kompanije i menadžere. Zato se postavlja nužnost potrebe za adaptiranjem na promene u okruženju uz izazov rešavanja konflikata između privrednih, političkih, kulturnih, tehnoloških, pravnih sila u cilju postizanja uspeha. Istraživanja u oblasti poslovno specifičnih i kompanijski specifičnih praksi i primena savremenih naučnih metoda u menadžmentu i marketingu pokreću pitanja o učinku modela biznisa „sa ukorenjenom lokalnom kulturom“. Komparativni pristup i analiza uticaja kulturne raznolikosti ukazuju na specifičnosti u praksi menadžmenta i marketinga u američkom sistemu biznisa (orijentacija ka profitu, konkurencija, profesionalizam, individualizam), japanskom sistemu biznisa (dugoročni razvoj, kvalitet, kolektivizam, konsenuzus) i evropskim biznis sistemima (orijentacija na međuljudske odnose, rukovođenje intenacionalnom različitošću, interno pregovaranje). Komparativna istrživanja ukazuju da primena savremenih naučnih principa je u praksi u 95 procenata identična u svakom od tri dominantna modela (američkom, japanskom, evropskom) ali da se u pet ključnih procenata razlikuje. Pod uticajem globalizacije, upravo to ukazuje na činjenicu o neophodnosti izučavanja uticaja kulturne raznolikosti kao značajne dimenzije homogenizacije u oblasti internacionalnog menadžmenta i marketinga. Ključne reči: Kulturna raznolikost, menadžment, internacionalni marketing, internacionalni biznis, internacionalno okruženje, globalizacija

1 Fakultet za evropski biznis i marketing Evropskog Univerziteta, Carigradska 28, 11000 Beograd, [email protected]

88

Leposava Zečević1 Olgica Zečević Stanojević1

Dragan Nedeljković1

INFLUENCE OF CULTURAL DIVERSITY ON INTERNATIONAL MANAGEMENT AND MARKETING

The 21st century is the century of changes and dynamicity that are not easy to predict. That is why the philosophy of management and marketing, so as the influence of culture are main fields that are mostly contributing to finding the efficient methods and solutions significant for further progress and prosperity in international business environment. Modern trends show that global market is a whole new arena for internationally oriented companies and their managers. That is why it is necessary for those who operate on international market to adapt to foreign environments and skilfully solve conflicts between political, cultural and legal forces with the aim of achieving success. The researches in the field of business-specific and company-specific practices, as well as the application of the scientific methods in management and marketing raise questions about efficacy of business model “with the local culture that is ingrained“. Comparative approach and analysis of the influence of cultural diversity indicate some specificities in management and marketing practice in American business system (focus on profit, competition, professionalism, individualism), in Japanese business system (long-term development, quality, collectivism, consensus) and European business system (focus on human relations, managing the international diversity, internal negotiation). Comparative researches shows that, in practice, the applications of modern scientific principles are 95% identical in each of three dominant models (American, Japanese, European) but that still there are 5% that make all the difference. Under the influence of globalisation, that is exactly showing the fact about necessity of studying cultural diversity as a significant dimension of homogenisation in the field of international management and marketing. Key-words: cultural diversity, management, international marketing, international business, international environment, globalisation

1 Fakultet za evropski biznis i marketing Evropskog Univerziteta, Carigradska 28, 11000 Beograd, [email protected]

89

LISTA UČESNIKA│ LIST OF PARTICIPANTS________________________________________

1. Aguado, N. 2. Andrewsen, T. J. 3. Andrić, Velibor 4. Aničin, Ivan V. 5. Antonijević, Ivana S. 6. Bojović, Snežana 7. Brown, S. 8. Bulatović, Dragan 9. Cruceru, Liliana 10. Čagalj, Anđela 11. Damjanović, Ljiljana 12. Davidovic, S. 13. DiNotto, F. 14. Dojčinović, Biljana 15. Dožić, Sanja 16. Drakulić, Branko J. 17. Đorđević, Aleksandar M. 18. Đorđević, Zorana 19. Đorović, Nevena 20. Eriksson, Lars 21. Filipović, Dejan 22. Gadžurić, Slobodan 23. Gajić Kvaščev, Maja 24. Gnjatović, Milena B. 25. Gorodetsky, B. 26. Holclajtner Antunović, Ivanka 27. Hrin, Tamara N. 28. Ivanović, Aleksandra 29. Jančić Hajneman, Radmila 30. Jokić, Stevan 31. Korolija, Daniela 32. Korolija, Jasminka 33. Krčmar, Dejan 34. Krsmanović, Vojin D. 35. Krstajic, S. 36. Lajbenšperger, Milica 37. Lee, H. 38. Lipkovski, Aleksandar 39. Lolić, Aleksandar 40. Macura Milovanović, Sunčica 41. Manojlović, Dragan

90

42. Marić Stojanović, Milica 43. Matijašević, Igor 44. Mentus, Vladimir S. 45. Milanović, Vesna D. 46. Milenković, Dušica D. 47. Milosavljević, Predrag 48. Milosavljević Ault, Angelina 49. Milovanović, Dragan 50. Milutinović, Milena 51. Mitrović, Mićo 52. Mrzel, A. 53. Mutić, Jelena 54. Nedeljković, Dragan 55. Nešić, Jelena 56. Novković, Dragan 57. Pavličić, Jelena Z. 58. Pavlović, Momčilo 59. Petković, Marijana 60. Petrović, Nikola 61. Plavšić, Jovica 62. Predojević, Andrej 63. Popadić, Milan 64. Putica, Katarina B. 65. Radivojević, Jelena 66. Rajić, Sanja 67. Roglić, Goran 68. Segedinac, Mirjana D. 69. Sentić, Milica 70. Stakic, S. 71. Stakić, Đorđe S. 72. Stanković, Dalibor 73. Starčević, Jelena 74. Stojanovic, N. 75. Stojiljković, Danica 76. Stojiljković, Jelena 77. Stojimirovic, E. 78. Stepić, Milutin 79. Subotić Krasojević, Iva 80. Sumic, L. 81. Svilar, Relja 82. Šefer, Jasmina 83. Šegan, Marija 84. Šojić, Nešo 85. Šmit, Žika

91

86. Todorović, Marija 87. Tomašević, Biljana 88. Tomić, Bojan M. 89. Tomić, Milica M. 90. Tomic, N. 91. Tošić, Milena 92. Trajkovska, Veselka 93. Trbović, Dejana 94. Triebel, M. 95. Trifunović, Katarina 96. Trivić, Dragica D. 97. Velendric, D. 98. Voulgaropoulos, Anastasios 99. Vraneš, Milan

100. Zečević Leposava 101. Zečević Stanojević, Olgica 102. Žekić, Andrijana 103. Youell, P.

CIP - Каталогизација у публикацији Народна библиотека Србије, Београд 001(082)(0.034.2) НАУЧНИ симпозијум са међународним учешћем Теорија и пракса науке у друштву: изазови и перспективе (2 ; 2014 ; Београд) Knjiga radova [Elektronski izvor] = Proceedings / Drugi naučni simpozijum sa međunarodnim učešćem Teorija i praksa nauke u društvu: izazovi i perspektive, 6-7. novembar 2014. godine, Beograd, Srbija = The Second Scientific Symposium with International Participation Theory and Practice of Science in Society: Challenges and Perspectives, 6th-7th November 2014, Belgrade, Serbia ; [urednici, editors Dragan Bulatović, Vojin Krsmanović]. - Beograd : Hemijski fakultet, 2014 (Beograd : I. Matijašević). - 1 elektronski optički disk (CD-ROM) : ilustr. ; 12 cm Sistemski zahtevi: Nisu navedeni. - Nasl. sa naslovnog ekrana. - Radovi na srp. i engl. jeziku. - Tiraž 50. - Bibliografija uz svaki rad. - Sadrži i: Knjiga apstrakata. ISBN 978-86-7220-064-5 1. Naučni simpozijum sa međunarodnim učešćem Teorija i praksa nauke u društvu: izazovi i perspektive (2 ; 2014 ; Beograd): Knjiga apstrakata [Elektronski izvor] a) Наука - Зборници COBISS.SR-ID 211061516

SPONZORI

Univerzitet u Beogradu

PROJEKAT 179048 Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja

PROJEKAT 777Hemijskog fakultetaUniverziteta u Beogradu

Hemijski fakultet

Documents

KNJIGA APSTRAKATA - University of Belgradehelix.chem.bg.ac.rs/tipnud/TIPNUD2--Knjiga_apstrakata.pdf · 2014-12-30 · Knjiga apstrakata│ Drugi naučni simpozijum sa međunarodnim