Embed Size (px)
Citation preview
PARA-BANKA-KREDİ
YENİ
A Grubu Kadrolar İçin Temel Kaynak
PegemPegem
PegemPegem
Pegem Pegem
Pegem
Pegem
Pegem Pegem
Pegem
Pegem
Pegem Pegem
Pegem
Dilek ERDOĞAN KURUMLU
AkıcıAyrıntılı
GörselKonu Anlatımları
AkıcıAyrıntılı
GörselKonu Anlatımları
ÖrneklerYorumlar
UyarılarPratik Bilgiler
ÖrneklerYorumlar
UyarılarPratik Bilgiler
ÖSYM Tarzında
Özgün Sorular
ve AçıklamalarıÖSYM Tarzında
Özgün Sorular
ve Açıklamaları
KPSSTüm kurum
sınavlarını
kapsayan
TEK KİTAP
Tüm kurum
sınavlarını
kapsayan
TEK KİTAP
A Grubu Kadrolar İçin
KPSS PARA-BANKA-KREDİISBN 978-605-364-220-6
Dilek ERDOĞAN KURUMLU
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.
© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkındayayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
Yayın-Proje Yönetmeni: Arzu DoğanDizgi-Grafik Tasarım: Şermin Yılmaz
Kapak Tasarımı: Gürsel AvcıBaskı: Tuna Matbaacılık A.Ş.
(Ankara-0312 278 34 84)
Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 16102
YAYINEVİ DAĞITIM
adakale sokak 4/1 yenişehir-ankaratel: +90 312 4306750-51 (pbx)
belgeç: +90 312 4354460
gsm: 0506 3451936 - 0541 9104545 - 0533 2055230e-ileti: [email protected]
sağlık sokak 17/a yenişehir-ankaratel: +90 312 4345424
belgeç: +90 312 4313738gsm: 0506 3451937 - 0541 4345424 - 0533 2055231
e-ileti: [email protected]
YAZIŞMA
internet: P.K.175 06442 yenişehir-ankara
sunu
Değerli adaylar;
Toplumda en değerli beşeri sermayemiz olan sizler, yıllarca girdiğiniz sınavlardan sonra yeni bir sı-navla daha karşı karşıyasınız. Devlet kurumlarına atanmak, özellikle uzman ve müfettiş olabilmek için önce KPSS barajını geçmeli ve o sınavlara KPSS Alan Bilgisi'nden alacağınız puanlarla başvuru hakkı elde etmelisiniz. Zor bir süreçle karşı karşıyasınız fakat bu sürecin sonunda elde edeceğiniz mevkileri düşünürseniz bu güçlüklere çok daha rahat katlanabilirsiniz.
Bu çok önemli olan süreçte, Alan Bilgisi'nde biliyoruz ki hepinizin en büyük korkularından biri "iktisat". Analizleri, formülleri, yorumları... İktisatta her gün yeni bir şey keşfeder; engin bir denizde istediğiniz kadar açılabilirsiniz! Fakat bizim amacımız bu denizde sizi kaybetmek değil güvenli bir yolla sonuca ulaştırmaktır. Bu amaçla hazırlanan kitabımızda size en pratik ve en kolay test yöntemleriyle iktisa-dı öğretmek ve her şeyden önemlisi korkulan değil sevilen bir iktisat dersi sunmak hedeflenmiştir. Ayrıca sadece KPSS soruları değil, kurumların müfettişlik ve uzmanlık sınav soruları da dikkate alına-rak KPSS sonrası da kütüphanenizde bulunması gereken bir kitaba dönüştürülmüştür.
KPSS Alan İktisat'ta; Mikro İktisat % 30 Makro İktisat % 30 Para-Banka Kredi % 20 Uluslararası iktisat % 5 Büyüme ve Kalkınma % 5 Türkiye Ekonomisi % 5 İktisadi Doktinler Tarihi % 5 yer almaktadır.
KPSS ve kurum sınavlarında iktisat ağırlıklı olarak "Mikro İktisat" "Makro İktisat" ve "Para-Banka-Kredi" bölümlerinden oluşmaktadır. Elinizdeki Para-Banka-Kredi kitabı dışında Mikro İktisat ve Makro İktisat yayınımız da mevcuttur.
Kitapla ilgili öneri, eleştiri ya da takdirinizi [email protected] aracılığıyla bizimle paylaşmanız bize ışık tutacaktır.
Kitaplarımın oluşmasında emeği geçen herkese, sevgi ve sabırları için sonsuz teşekkür ederim.
Dilek ERDOĞAN KURUMLU
v K P S S
İÇİNDEKİLER
1. BÖLÜM Para Ekonomisine Giriş
PARANIN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ .....................................................................3PARANIN FONKSİYONLARI ..................................................................................4Paranın Gelişimi .....................................................................................................5T.C. MERKEZ BANKASI PARA ARZI TANIMLARI .................................................6PARA ARZINA YÖNELİK YAKLAŞIMLAR .............................................................7TEST-1 KURUM SORULARI ..................................................................................8TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ ............................................................9TEST-2 .................................................................................................................10TEST-2 ÇÖZÜMLERİ ...........................................................................................12
2. BÖLÜM Kaydi Para Yaratma Süreci ve Para Arzının Belirlenmesi
TİCARİ BANKANIN BİLANÇOSU.........................................................................15KAYDİ PARA YARATMA SÜRECİ ........................................................................18
Mevduat Yaratılma Sürecinde Sızıntılar..........................................................19PARA ARZINI BELİRLEYEN FAKTÖRLER ..........................................................21PARA TABANI - PARA ARZI İLİŞKİSİ ..................................................................24Para Çarpanı ........................................................................................................25PARA ARZI EĞRİSİ ..............................................................................................27TEST-1 KURUM SORULARI ................................................................................28TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ ..........................................................30TEST-2 .................................................................................................................32TEST-2 ÇÖZÜMLERİ ...........................................................................................36
3. BÖLÜM Merkez Bankası
MERKEZ BANKALARI .........................................................................................41Merkez Bankasının Tarihçesi ..........................................................................42Merkez Bankasının Fonksiyonları ...................................................................43Merkez Bankasının Görev ve Yetkileri ............................................................43Merkez Bankasının Örgütsel Yapısı................................................................45
MERKEZ BANKASININ BAĞIMSIZLIĞI ...............................................................45T.C. Merkez Bankası Analitik Bilançosu .........................................................46
MERKEZ BANKASINDAKİ PARASAL BÜYÜKLÜKLER ......................................47Merkez Bankasındaki Gelişmeler ...................................................................51
TEST-1 KURUM SORULARI ................................................................................53TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ ..........................................................54TEST-2 .................................................................................................................55TEST-2 ÇÖZÜMLERİ ...........................................................................................58
viK P S S
4. BÖLÜM Para Politikası Amaçları ve Araçları
PARA POLİTİKASININ AMAÇLARI ......................................................................63PARA POLİTİKASININ ARAÇLARI ......................................................................64
Açık Piyasa İşlemleri .......................................................................................64Zorunlu Rezerv Oranı .....................................................................................65Reeskont Oranlarının Tespiti ..........................................................................65Mevduat Faizi Kontrolü ...................................................................................66Disponibilite Oranı ..........................................................................................66Kredi Tavanı ....................................................................................................66
REZERV PİYASASI VE FAİZ ORANLARI ............................................................67TEST-1 KURUM SORULARI ................................................................................68TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ ..........................................................70TEST-2 .................................................................................................................72TEST-2 ÇÖZÜMLERİ ...........................................................................................74
5. BÖLÜM Para Politikasının Etkinliği
KLASİKLER ..........................................................................................................79Miktar Kuramı .................................................................................................80Cambridge Yaklaşımı ......................................................................................81
KEYNES ...............................................................................................................82MODERN MİKTAR KURAMI ................................................................................84PARA PİYASASINDA DENGE .............................................................................86FAİZ ORANLARININ BELİRLENMESİ .................................................................86
Klasik Faiz Kuramı ..........................................................................................86Ödünç Verilebilir Fonlar Kuramı ......................................................................87Keynesyen Faiz Kuramı ..................................................................................88Neo - Keynesyen Sentez ................................................................................89Tobin'in Portföy Kuramı ...................................................................................89
NOMİNAL FAİZ VE REEL FAİZ ORANI ...............................................................89TEST-1 KURUM SORULARI ................................................................................91TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ ..........................................................96TEST-2 ...............................................................................................................100TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................104
vii K P S S
6. BÖLÜM Parasal Aktarım Mekanizmaları
HARCAMA KANALLARI .....................................................................................109Klasikler (Direkt Kanal) .................................................................................110Keynes (Dolaylı Kanal) .................................................................................110Monetaristler ................................................................................................. 111Yeni Klasikler ................................................................................................112Yeni Keynesyenler ........................................................................................113Reel Konjonktür Yaklaşımı ............................................................................114
KONJONKTÜR TEORİLERİ ...............................................................................114PARA ARZININ FAİZ ORANI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ......................................115
Likidite Etkisi .................................................................................................115Gelir Etkisi .....................................................................................................115Fiyat Etkisi ....................................................................................................115Fisher Etkisi ..................................................................................................115
TEST-1 KURUM SORULARI ..............................................................................116TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ ........................................................118TEST-2 ...............................................................................................................119TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................122
7. BÖLÜM Döviz Kuru ve Döviz Kurunun Belirlenmesine Yönelik Modeller
DÖVİZ KURU .....................................................................................................127Döviz Kuru Sistemleri ...................................................................................128Döviz Piyasasında Denge .............................................................................129
DÖVİZ KURUNUN BELİRLENMESİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLAR ...................130Satınalma Gücü Paritesi ...............................................................................131Faiz Paritesi Şartı .........................................................................................131Ödemeler Bilançosu Yaklaşımı .....................................................................132Parasal Yaklaşım ..........................................................................................132Portföy Dengesi Yaklaşımı ............................................................................133
TEST-1 KURUM SORULARI ..............................................................................134TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ ........................................................136TEST-2 ...............................................................................................................138TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................140
viiiK P S S
8. BÖLÜM Para Politikasının Yürütülmesinde Hedeflerin Kullanımı
HEDEF KULLANMA STRATEJİSİ ......................................................................145Faaliyet Hedefi ..............................................................................................145Ara Hedef ......................................................................................................145
DENGESİZLİKLERDE UYGUN HEDEF SEÇİMİ ...............................................145Parasal Büyüklüklerin Hedeflenmesi ............................................................147Döviz Kuru Hedeflemesi ...............................................................................148Enflasyon Hedeflemesi .................................................................................151
DEZENFLASYONLA İLGİLİ GÖRÜŞLER ..........................................................154TEST-1 KURUM SORULARI ..............................................................................155TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ ........................................................156TEST-2 ...............................................................................................................157TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................160
9. BÖLÜM Finansal Piyasalar ve Finansal Araçlar
FİNANSAL PİYASALARIN FONKSİYONLARI ...................................................165Finansal Piyasaların Yapılanması .................................................................165
PARANIN ZAMAN DEĞERİ ...............................................................................167Portföy Tercihi ...............................................................................................169Faiz Oranlarının Belirlenmesi .......................................................................170
TAHVİL PİYASASI ..............................................................................................171FAİZ ORANLARININ YAPISI ..............................................................................174HİSSE SENEDİ DEĞERLEMESİ VE FİYATLARININ BELİRLENMESİ .............175
Markow Bekleyişler .......................................................................................177Uyumcu Bekleyişler ......................................................................................177Rasyonel Bekleyişler ....................................................................................177Etkin Piyasalar Hipotezi ................................................................................177
TÜREV ÜRÜNLER ............................................................................................178TEST-1 KURUM SORULARI ..............................................................................179TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ ........................................................180TEST-2 ...............................................................................................................181TEST-2 ÇÖZÜMLERİ .........................................................................................185
KAYNAKÇA ........................................................................................................189
PARA
EKONOMİSİNE
GİRİŞ
PARANIN TANIMI ve PARANIN ÖZELLİKLERİ
PARANIN İŞLEVLERİ ve GELİŞİMİ
T.C. MERKEZ BANKASI PARA ARZI TANIMLARI
PARA ARZINA YÖNELİK YAKLAŞIMLAR
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
1 - - 2 1 1 - 1 1 0 -
GEÇMİŞ YILLARDA ÇIKMIŞ SORULAR ANALİZ TABLOSU
“Para her şeyi yapar” diyen adam, para için her şeyi göze alan adamdır.
BENJAMIN FRANKLIN
PARANIN ORTAYA ÇIKIŞ SÜRECİ
Para, insanlık tarihinin en ilginç mallarından birisidir. Milattan önceki dönemde en yoğun olarak kullanılan paranın inek oldugu bilinmektedir. Aslında, İngilizcede parasal anlamına gelen pecuniary sözcügü Latincede inek anla-mına gelen pecun sözcüğünden türetilmiştir. Elbise, mısır, köleler, bıçaklar ve hatta biranın çeşitli dönemlerde ve çeşitli yerlerde para olarak kullanıldığına ilişkin belgeler mevcuttur. Bu örneklerin tümünde para olarak kullanılan nesnelerin reel olarak bir değeri söz konusudur. Ancak bu özellik geçmişte para olarak kullanılmış olan tüm nesneler için geçerli değildir. Örneğin, midye kabuklarının, balina dişlerinin veya ağaçkakan gagalarının pratik olarak kullanımı çok sınırlı olmasına karşın, sıralanan bu nesnelerin tümü insanlık tarihinde para olarak kullanılmıştır. Tarihin bilinen ilk metal parası, M.Ö yedinci yüzyılda, bugün ülkemizin Ege bölgesinde kalan antik Lidya'da kullanılmıştır. Lidyalılar tarafından kullanılan bu ilk metal para altın ve gümüş karışımından yapıl-mış ve üzerine aslan başı olan bir figür işlenmiştir. Kağıt para ise ilk kez yedinci yüzyılda Londra kuyum-cuları tarafından çıkarılmıştır. Kuyumcular işledikleri değerli metalleri saklayabilmek için gerekli güvenli yerlere sahip olduklarından, halk sahip olduğu madeni sikkeleri, altını ve gümüşü muhafaza etmeleri amacıyla kuyumcu-lara bırakmaya başlamış, kuyumcular da koruma amacıyla kendilerine bırakılan bu değerli metaller karşılığında sahiplerine makbuz vermişlerdir. Zaman içerisinde bu makbuzlar birer ödeme aracı olarak elden ele geçmeye başlamıştır. Kendilerine emanet olarak bırakılan tüm değerli madenlerin aynı anda geri istenmesi olasılığının çok düşük olduğunu gören kuyumcular, daha fazla makbuzu dolaşıma çıkartmışlar ve böylece günümüzdeki kağıt paraların ortaya çıkış sürecini de başlatmışlardır.
BAŞARILI İNSANLARIN
6 ALIŞKANLIĞI
1. Para Kazan
2. Çok Para Kazan
3. Daha Fazla Para Kazan
4. Çok Daha Fazla Para Kazan
5. Para Kazanmaya Devam Et
6. 1-5 Adımları Tekrarla
“Okuma Parçası”
3 K P S S
1. BÖLÜM
PARA EKONOMİSİNE
GİRİŞ
PARANIN TANIMI VE PARANIN ÖZELLİKLERİ
Para: Bir toplumda değişim ya da ödeme aracı olarak kabul edilen, mal ve hizmet almamızı sağlayan, borçların ödenmesinde genel kabul gören her şeydir. Bir nes-nenin para olarak değerlendirilebilmesi için o nesnenin toplum tarafından ödeme ve değişim aracı olarak genel kabul görmesi gerekmektedir.
Para olarak kabul edilecek unsurlar; nakitler (banknot ve bozukluklar) çeke tabi mevduatlardır. Bunların dışında kalan vadeli mevduat gibi paraya çevrilebilirliği ko-lay olan varlıklar ise para benzeri (quasi para)’dır.Servet: Parayı da kapsayan daha geniş bir kavramdır ve stok değişkendir.
Gelir: Belli bir zaman dilimindeki kazancı ifade eder ve akım değişkendir.
Para stok, gelir akım değişkendir.
Paranın ÖzellikleriGenel kabul görmeli
Standart olmalı (Homojenlik)
Taşınabilmeli
Bölünebilmeli
Dayanıklı olmalı (Çabuk deforme olmamalı)
Kolay taklit edilmemeli (Nadir olmalı)
Zaman içerisinde değerini muhafaza edebilmelidir.
Para; bir toplumda değişim ya da ödeme aracı olarak genel kabul gören her şeydir ve stok değişkendir.
Gelir; belli bir zaman dilimindeki kazancı ifade eder ve akım değişkendir.
Gelir, paradan daha geniş bir kavramdır.
HOCA NOTU
4K P S S
PARANIN FONKSİYONLARI (İŞLEVLERİ)
Geleneksel İşlevDeğişim aracı olma (Mübadele Aracı Olma)
Hesap (ölçü) birimi olma
Değer muhafaza (saklama) aracı olma (Tasarruf ve borçlanma–değer ödünç alma)
Çağdaş İşlev
İktisat politikası aracı olma
Değişim Aracı Olma
Parayı diğer varlıklardan (bono, tahvil...) ayıran en önemli fonksiyondur. Değişim aracı olma, satın alınan mal ve hizmetlerin bedelinin ödenmesinde paranın kulla-nılmasıdır.
Takas ekonomilerinde para kullanılmadığı için işlem maliyetleri yüksektir. Çün-kü böyle bir ekonomide alışveriş işleminin gerçekleşmesi için öncelikle isteklerin karşılıklı eşleşmesi gerekmektedir. Oysa paranın kullanıldığı bir ekonomide bu sorun yaşanmaz. Değişim aracı olarak paranın kullanılması, mal ve hizmetlerin el değiştirmesi sırasında harcanan zamanı ve değer kaybını ortadan kaldırır. Yani, paranın bu fonksiyonu işlem maliyetlerini azaltan, uzmanlaşmayı kolaylaştıran ve ekonomide etkinliği artırandır.
İşlem maliyeti; mal ve hizmetlerin el değiştirmesi, bir aktifin değişim aracına dönüştürülmesi sırasında harcanan zaman ve değer kaybıdır.
Hesap (Ölçü) Birimi Olma
Tüm mal ve hizmetlerin değerinin parayla ölçülmesi, paranın ekonomik değerinin ölçümü amacıyla kullanılmasıdır.
Takasa dayalı ekonomilerde paranın olmaması nedeniyle “N” tane mala karşılık N • (N−1)/2 kadar fiyat mevcuttur. Bu kadar çok fiyat, pratik alışverişi imkansız hale getirir. Bu sorunu çözmek için ekonomiye parayı dahil etmek gerekir.
Değer Muhafaza (Saklama) Aracı Olma
Paranın satın alma gücünün zaman içinde elde tutulmasını sağlamasıdır. Bu amaç-la kullanılacak para dışında altın, tahvil, bono, hisse senedi gibi varlıklar olsa da likiditesi en yüksek varlık para olduğu için, değer saklama aracı olarak en çok para talep edilir.
Paranın iyi bir değer muhafaza aracı olup olmadığı, o ülkedeki fiyat düzeyine (enflasyon oranına) bağlıdır. Enflasyon dönemlerinde fiyatların artması, parada değer kaybı yaratacağı için ekonomik birimler değer muhafaza aracı olarak diğer varlıkları paraya tercih ederler.
Paranın özellikleri ve fonksiyonu;
Genel kabul görme
Standart olma (Homojen)
Taşınabilme
Bölünebilme
Dayanıklı olma
Nadir olma vb...
Değişim aracı olma
Hesap (ölçü) birimi olma
Değer muhafaza aracı olma
İktisat politikası aracı olma
HOCA NOTU
İşlem maliyeti; mal ve hizmetlerin el değiştirmesi, bir aktifin değişim aracına dönüştürülmesi sırasında harcanan zaman ve değer kaybıdır.
Değişim aracı olarak ekonomiye paranın dahil olması, işlem maliyetle-rini azaltır ve ekonomide etkinliği artırır.
5 K P S S
Likidite: Bir varlığın değişim aracına dönüştürülmesindeki nisbi kolaylık ve sürattir. En likit varlık paradır. Paranın likit olma özelliğinin sonuçları, paranın değişim ve ölçü birimi olmasıdır.
Nakit İkamesi: Ekonomideki enflasyonist eğilimler nedeniyle, yerli para yerine ya-bancı para kullanımının yaygınlaşmasıdır. Bu durumun tersi ise tersine nakit ika-mesidir. Nakit ikamesinin en uç durumu da dolarizasyondur ki bu artık yerli para yerine resmi olarak yabancı paranın kullanılmasıdır.
KPSS
Aşağıdakilerden hangisi paranın özelliklerinden değildir?A) Değişim aracı olmasıB) Taşınmaya elverişli olmasıC) Bölünebilir olmasıD) Heterojen olmasıE) Değer saklama aracı olması
Paranın heterojen olması demek, örneğin; yüzlerce 50 TL’lik kağıt paranın farklı renkte ve farklı ölçüde olması demektir. Bu durum kişilerin aldanmasına ve büyük karışıklıklara neden olur. Para heterojen değil, homojen olmalıdır.Cevap D
Paranın Gelişimi
Mal Para: Değerli madenlerden veya değeri olan metallerden oluşan para sistemi-dir. Bu sistemde en büyük sorun, çok ağır olduğu için taşınabilme güçlüğüdür.
“Kötü para, iyi parayı piyasadan kovar.” (Gresham Kanunu)
İtibari Para: Devlet tarafından yasal ödeme aracı olarak çıkartılmış, değerli bir ma-dene dönüştürülmeyen kâğıt paradır.
Nakit, çek, kredi kartı, banka
kartı, internet işlemi; hepsi olur. Benim için
hepsi para...
Çift metal sisteminde (Bimetalizm), farklı madenlerden basılan sikkelerin değerleri üzerinde yazılı değere eşit olduğundan sikkeler, mal para niteliğindedir.
Mal para olarak kullanılan sikkelerin değerinin düşü-rülmesi sonucu Gresham Yasası ortaya çıktı. İngiltere'de Maliye Bakan-lığı yapan Sir Thomas Gresham (1519-1579)'a göre; "Kötü para, iyi parayı piyasadan kovar."
Likidite: Bir varlığın değişim aracına dönüştü-rülmesindeki nisbi kolaylık ve sürattir. En likit varlık paradır. Paranın likit olma özelliğinin sonuç-ları, paranın değişim ve ölçü birimi olmasıdır.
Kağıt paraların tedavül zorunluluğu devletin emriyle sağlandığı için bu paraya emir parası (fiat money)'de denir.
Fiat para, altın esasına dayanmayan kağıt paradır ve değeri hükümetin gücüne bağlıdır.
Tarihten günümüze kadar kullanılan para sistemleri:
Mal para
Çift maden para
Altın para
Kağıt para
İtibari para vb...
6K P S S
T. C. MERKEZ BANKASI PARA ARZI TANIMLARI
PARA ARZI TANIMLARI
M1 = Nakitler (Dolaşımdaki para (ufaklık + banknot) + Vadesiz mevduatlar + Merkez Bankası
mevduatları (Dar tanımlı para arzı)
M2 = M1 + Vadeli mevduatlar (Geniş tanımlı para arzı)
M2Y = M2 + Yurtiçi yerleşiklerine ait Döviz Tevdiat Hesapları
M2YR = M2Y + Repo
M3A = M2 + Resmi mevduat
M3 = M3A + MB’daki diğer mevduat
M3Y = M3 + Yurtiçi yerleşiklerine ait Döviz Tevdiat Hesapları
L = M3Y + Repo + VDMK + Yatırım fonları + Özel fi nans kurumlarındaki katılım payları
Dolaşımdaki para (nakitler): 50Vadesiz mevduatlar: 50Vadeli mevduatlar: 80Resmi mevduatlar: 20Döviz mevduatı: 50 ise M3A kaçtır?
M3A hesaplanırken döviz mevduatlarına gerek yoktur.
M3A = Nakitler + Vadesiz mevduatlar + MB Mevduatları + Vadeli Mevduatlar + Resmi Mevduatlar
= 50 + 50 + 80 + 20
M3A = 200
Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de M3Y para tanımı içinde yer almaz?A) Banknot B) Ufaklık paraC) Döviz mevduatı D) Resmi mevduat E) Repo
M3Y para tanımı içerisinde “Repo” yer almaz.
Repo "M2YR" tanımı içinde yer alır.
M2YR = M2Y + Repo
Cevap E
Aşağıdaki para arzı tanımlarından hangisi bileşenleri gereği sadece pa-ranın değişim aracı olma özelliğini taşır?A) M1 B) M2 C) M2Y D) M3 E) M3Y
M1 = Dolaşımdaki para + Vadesiz mevduatlar (Vadesiz tasarruf mevduatı + Vadesiz ticari mevduat + Vadesiz diğer mevduat + Mevduat sertifikası)
Para arzı tanımlarından M1, bileşenleri gereği sadece paranın değişim aracı olma özel-liğini taşır. M1 dışındaki para arzı tanımlarından başta vadeli mevduatlar olmak üzere hemen nakde çevrilemeyen varlıklar olduğu için, değişim aracı olma özelliği taşımazlar.
Cevap A
Gelişmiş ekonomilerde M1 değeri, M2 değerinden daha büyüktür.
Türkiye'de kağıt para basma tekeli Merkez Bankasına aittir.
M1 → Değişim (işlem)amaçlı para arzı tanımıdır.
M2 → Tasarruf amaçlı para arzı tanımıdır.
HOCA NOTU
7 K P S S
PARA ARZINA YÖNELİK YAKLAŞIMLAR
1. Klasik Yaklaşım
En eski ve en çok kullanılan yaklaşımdır. Bunlara göre para olarak kabul edilebi-lecek unsurlar nakit ve çeke tabi (vadesiz) mevduatlardır. Değişim aracı olma özelliği gösteren M1’i esas alırlar; çünkü paranın değişim aracı olma fonksiyonu üzerinde dururlar.
2. Parasalcı Yaklaşım (Chicago Yaklaşımı)
Öncüleri Friedman ve Meiselman’dır. Bunlara göre para kapsamına nakitler ya-nında vadeli mevduatlar da dahil edilmelidir. M2 para arzını esas alırlar.
3. Alternatif Likidite Yaklaşımı
Para arzını daha geniş bir biçimde tanımlarlar.
a. Gurley - Shaw Yaklaşımı
Bu yaklaşımda para arzı, halkın alternatif likit olarak kabul edebileceği tüm değer-leri kapsamalıdır. Halkın kullandığı tüm ödeme araçları ve paranın tüm yakın ikameleri para kapsamında düşünülmelidir.
b. Krediyi İçeren Geniş Görüş (Radcliffe Yaklaşımı)
Bu yaklaşım krediyle parayı aynı anlamda görür. Para arzı, borç veren tüm ku-rumların verdiği kredi toplamıdır. Bunlarda para arzı yerine çok daha geniş bir kav-ram olan likidite arzı benimsenmektedir.
c. Holdrop Yaklaşımı
Para arzının, birincil likidite (para) ve ikincil likidite (para benzerleri) olarak ayrılması gerektiğini savunurlar.
Para arzının dışsal olduğunu savunanlara göre; para arzı, para talebin-den bağımsız olarak kamu otoritelerince belirlenmektedir. Bu durumda makro ekonomik değişkenlerden bağımsız olan para arzı dışsaldır. Paranın dışsal olduğunu kabul edenler arasında Klasikler, Ortodoks Keynesgil - Fisher, Cambridge Okulu - Piqou, Robertson ile ilk dönemlerde Keynes ve Moneta-rist Okul sayılabilir.
Para arzının içsel olduğunu savunanlara göre; para arzı kamu otoritele-rinden bağımsız olarak, para arzı ve para talebi gözönüne alınarak belirlen-mektedir.
Para Arzına Yönelik Yaklaşımlar
Klasik Yaklaşım
Parasalcı Yaklaşım (Chicago Yaklaşımı)
Alternatif Likidite Yaklaşımı
Gurley-Shaw Yaklaşımıa)
Radcliffe Yaklaşımıb) Holdrop Yaklaşımıc)
HOCA NOTU
8K P S S
TEST - 1 KURUM SORULARI
Aşağıdakilerden hangisi M1. 2 para tanımını ifade eder? (1993 Kaymakamlık)
A) M1 + Vadeli ticari mevduat + Vadeli tasarruf mevduatı + Vadeli diğer mevduat + Mevdu-at sertifikası
B) Dolaşımdaki para + Vadesiz ticari mevduat + Vadesiz tasarruf mevduatı
C) Dolaşımdaki para + Resmi mevduat
D) M1 + Yurtiçi döviz tevdiat hesapları
E) M1 + Resmi mevduat
Dolaşımdaki para 100, vadesiz mevduat (res-2. mi hariç) 50, vadeli mevduat (resmi hariç) 80, resmi mevduat 20 ve döviz mevduatı 70 birim ise T.C. Merkez Bankası para arzı tanımların-dan M3A kaç birimdir? (2004 KPSS)
A) 320 B) 250 C) 230 D) 180 E) 150
Para arzının kişilerin alternatif likit değerler 3. olarak kabul edebileceği tüm değerleri içer-diğini ileri süren yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir? (2004 KPSS)
A) Klasik yaklaşım
B) Chicago yaklaşımı
C) Gurley ve Shaw yaklaşımı
D) Hoş olmayan Monetarist Aritmetik
E) Dışsal para yaklaşımı
Paranın likit olma özelliğinin sonuçları aşağı-4. dakilerden hangisinde birlikte verilmiştir? (2005 KPSS)
A) Paranın değişim aracı ve ölçü birimi olması
B) Paranın değer saklama aracı ve ölçü birimi olması
C) Paranın değer saklama aracı olması ve gecikmiş ödemelerin yapılmasını sağlaması
D) Değişim aracı ve değer saklama aracı olması
E) Paranın gecikmiş ödemelerin yapılmasını sağlaması ve ölçü birimi olması
Döviz kuru ve döviz mevduatları sürekli 5. yükseliyorsa, Türkiye’de M3Y para büyüklüğü hangi yönde değişir? (2006 KPSS)
A) Artabilir, aynı kalabilir veya azalabilir; çünkü TL ile ifade edilen parasal büyüklüklerin değişme yönü belli değildir.
B) Artar; çünkü M3Y’yi belirleyen yalnızca döviz mevduatlarıdır.
C) Artar; çünkü bu durumda resmi mevduat da yükselir.
D) Azalır; çünkü bu durumda vadeli TL mevdu-atları düşer.
E) Azalır, çünkü dolaşımdaki TL miktarı düşer.
Aşağıdakilerden hangisi, paranın sadece 6. değişim aracı olma işlevi üzerinde durur? (2009 Milli Emlak, Uzm.)
A) Gurley - Shaw yaklaşımı
B) Chicago yaklaşımı
C) Klasik dikotomi yaklaşımı
D) Monetarist yaklaşım
Mal para olarak kullanılan sikkelerin değerinin 7. düşürülmesi sonucu aşağıdakilerden hangisi ortaya çıkmıştır? (2009 Milli Emlak, Uzm.)
A) Say Yasası
B) Mahreçler Yasası
C) Gresham Yasası
D) Tunç Yasası
Aşağıdakilerden hangisi paranın kullanıldığı 8. değiş tokuş sistemleriyle karşılaştırıldığında, takas sisteminin dezavantajlarından biridir? (2011 KPSS)
A) İsteklerin karşılıklı olarak çakışma zorunlu-luğunu karşılayamaması
B) Malların değiş tokuş maliyetlerinin zaman içerisinde azalmasını sağlayamaması
C) Değiş tokuşta uzmanlaşmış birimlerin değişim maliyetlerinin azalmasını sağlaya-maması
D) İş bölümünün gelişmesini engellemesi
E) İşlem maliyetlerinin ortadan kaldırılmasını sağlayamaması
1. A 2. B 3. C 4. A 5. A 6. C 7. C 8. A
9 K P S S
Bu soruda 1. eski yıllardaki M2 para arzı tanımı sorul-maktadır. M2 para arzı tanımında mutlaka yer alması gereken hesap vadeli mevduatlardır. Çünkü M1 ile M2 arasındaki fark vadeli mevduatlardan oluşur.
Cevap A
M2. 3A = Dolaşımdaki Nakitler + Vadesiz mevduatlar
Vadeli mevduatlar + Resmi mevduatlar
= 100 + 50 + 80 + 20
M3A = 250
Cevap B
Klasik Yaklaşım:3. En eski ve en çok kullanılan bu yaklaşımda paranın sadece “Mübadele aracı (deği-şim aracı)” olma fonksiyonu üzerinde durulmuştur. Ödeme aracı olarak kabul edilen tüm değerler para arzına dahil edilir. Bu yaklaşıma göre, çek sisteminin gelişmemiş olduğu ülkelerde para arzı sadece teda-vüldeki para (kâğıt ve madeni paralar) kadardır. Çek sisteminin gelişmiş olduğu ülkelerde ise tedavüldeki para ile çek mevduatından (vadesiz ticari ve tasarruf mevduatı) oluşmaktadır. M1 para arzını esas alırlar.
Chicago Yaklaşımı: M. Friedman ve David Meisel-man gibi Chicago okulu temsilcileri, Klasiklerin para arzı olarak kabul ettikleri, fiilen tedavüldeki para ve vadesiz mevduata ilave olarak vadeli mevduatları da dahil etmektedirler. Yani M2 para arzını esas alır-lar.
Gurley - Shaw Yaklaşımı: Bu görüşe göre, para arzı kişilerin elternatif likit değerler olarak kabul edebileceği tüm değerleri (fiilen tedavüldeki para, vadesiz mevduat, vadeli mevduat ve çeşitli menkul kıymetler) içermektedir.
Para arzının dışsal olduğunu savunanlara göre; para arzı, para talebinden bağımsız olarak kamu otoritelerince belirlenmektedir. Bu durumda makro ekonomik değişkenlerden bağımsız olan para arzı dışsaldır. Paranın dışsal olduğunu kabul edenler ara-sında Klasikler, Ortodoks Keynesgil, Fisher, Camb-ridge Okulu, Piqou, Robertson ile ilk dönemlerde Keynes ve Monetarist Okul sayılabilir.
Para arzının içsel olduğunu savunanlara göre; para arzı kamu otoritelerinden bağımsız olarak, para arzı ve para talebi gözönüne alınarak belirlenmekte-dir.
Cevap C
Paranın 4. değişim aracı olma ve hesap birimi (ölçü birimi) olması, likit olma özelliğinin sonuçlarıdır.
Cevap A
M5. 3Y = M3 + Yurtiçi yerleşiklerine ait Döviz Tevdiat Hesapları
Döviz kuru ve döviz mevduatlarının sürekli değiştiği durumda M3Y, artabilir, aynı kalabilir veya azala-bilir.
Cevap A
Klasik dikotomi yaklaşımı6. ; M1 para arzını esas alan, paranın sadece değişim aracı olma işlevi üze-rinde duran yaklaşımdır.
Cevap C
Mal para olarak kullanılan sikkelerin değerinin düşü-7. rülmesi sonucu Gresham Yasası ortaya çıkmıştır.
Gresham Yasası: Kötü para iyi parayı piyasadan kovar.
Cevap C
Paranın söz konusu olmadığı, mal ve hizmetlerin 8. diğer mal ve hizmetlerle değiştirildiği takas ekono-misinde, isteklerin karşılıklı olarak eşleşmesi sorunu önemli bir dezavantajdır.
Örneğin:
Bir iktisat hocasını ele alalım ve bu hocanın yapabile-ceği en iyi işin iktisat öğretmek olduğunu düşünelim. Takasa dayalı bir sistemde bu hocamız acıktığında, sevdiği yemekleri pişiren bir lokanta bulmak ister. Lokantayı bulur ama önemli olan bu lokantacının da karşılığında iktisat öğrenmek istemesidir. “Öğrenci-lerinin sevmediği iktisadı lokantacı mı sevecek-tir?” Tabi burada önemli olan bu tür bir araştırmanın son derece güç olması ve vakit almasıdır.
İşlem maliyetlerinin yüksek olduğu takasa dayalı bir ekonomide, mal değiş – tokuşunun gerçekleştirilmesi için “isteklerin karşılıklı eşleşmesi” gerekmektedir. İnsanların elerindeki mal ve hizmetleri istedikleri bir mal yada hizmetle değiştirebilmeleri için karşı tarafın da aynı istekle olması gerekir. Bu durum ise takas ekonomisinin dezavantajlarından biridir.Cevap A
TEST - 1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ
10K P S S
Paranın değer biriktirme, tasarruf aracı olma 1. fonksiyonunu yerine getirebilmesi için aşağı-dakilerden hangisi gerekli olur?
A) Paranın değerinin azalması gerekir.
B) Paranın değerinin istikrarlı olması gerekir.
C) Para arzı içinde dolaşımdaki para miktarının artması gerekir.
D) Para arzı içinde resmi mevduatlar miktarı-nın artması gerekir.
E) Faiz oranlarının sabit olması gerekir.
Mal ve hizmetlerin el değiştirmesi sırasında 2. harcanan zamanı ortadan kaldırması nedeniy-le ekonomide etkinliğin artmasını sağlayan ve işlem maliyetlerini minimize eden paranın fonksiyonu, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Değişim aracı olması
B) Tasarruf aracı olması
C) Hesap birimi olması
D) Değer muhafaza aracı olması
E) Finansal araç olması
İstendiği anda bankadan çekilebilen ve nakde 3. dönüştürülebilen mevduatlara ne ad verilir?
A) Vadeli mevduat
B) Tahvil
C) Resmi mevduat
D) Çeke tabi mevduat
E) Hisse senetleri
TEST - 2
Para ile gelir arasındaki 4. temel fark aşağıdaki-lerden hangisidir?
A) Para, belli bir zaman dilimindeki kazancı ifade eder, stok değişkendir; gelir, parayı da kapsayan daha geniş bir kavramdır, akım değişkendir.
B) Gelir, belli bir zaman dilimindeki kazancı ifade eder, stok değişkendir; para geliri de kapsayan daha geniş bir kavramdır.
C) Para, bir toplumda değişim ya da ödeme aracı olarak genel kabul gören her şeydir, stok değişkendir; gelir, belli bir zaman dili-mindeki kazancı ifade eder, akım değişken-dir.
D) Para, bir toplumda değişim ya da ödeme aracı olarak genel kabul gören her şeydir, akım değişkendir; gelir, belli bir zaman dili-mindeki kazancı ifade eder, stok değişken-dir.
E) Para, her şeyi kapsayan geniş bir kavram-dır, stok değişkendir; gelir, bir tür ödeme aracıdır ve akım değişkendir.
Değerli madenlere bağlı olarak çalışan ödeme 5. sistemlerinde yaşanan sorun aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mal olarak kullanım değerinin önemli olması
B) Değerli madenden yapılan paraların kullanı-mının kolay olması
C) Sahteciliğin artması
D) Paraya güven duygusunun artması
E) Değerli madenden yapılan paranın çok ağır olması ve taşıma güçlüğü yaratması
Takasa dayalı bir ekonomide bir yazarın 6. herhangi bir mağazaya gidip kendi kitabı karşılığında takım elbise istemesi ve mağaza sahibinin de bu yazarın kitabını almaya istekli olması durumunda harcanan süre, aşağıdaki maliyetlerden hangisine örnektir?
A) İşlem maliyeti
B) Fırsat maliyeti
C) Marjinal maliyet
D) Toplam maliyet
E) Ortalama maliyet
11 K P S S
7.
I. Bankalardaki vadesiz mevduat
II. Bankalardaki resmi mevduat
III. Bankalardaki vadeli mevduat
IV. Merkez Bankasındaki mevduat
V. Dolaşımdaki nakitler
Yukarıdakilerden hangileri dar anlamda M1 para arzı tanımı içinde yer alır?
A) I, II ve III
B) I, IV ve V
C) IV ve V
D) I ve III
E) Yalnız V
Aşağıdakilerden hangisi tarihte ilk çağlardan 8. günümüze kadar kullanılan para sistemlerin-den birisi değildir?
A) Mal para sistemi
B) Altın para sistemi
C) Kâğıt para sistemi
D) Çok taraflı para sistemi
E) Çift metal para sistemi
“Gresham Kanunu” 9. aşağıdakilerden hangisi-dir?
A) Her arz kendi talebini yaratır.
B) Kötü para iyi parayı piyasadan kovar.
C) İyi para kötü parayı piyasadan kovar.
D) Bir malın tüketim miktarı arttıkça o maldan elde edilen toplam fayda artar, ancak marji-nal fayda azalır.
E) İyi ürün kötü hasılat; kötü ürün iyi hasılattır.
Herhangi bir ekonomide ulusal paranın iyi bir 10. yatırım aracı olup olmadığı aşağıdaki değiş-kenlerden hangisi tarafından en iyi biçimde saptanabilir?
A) Faiz oranı
B) Enflasyon oranı
C) Büyüme oranı
D) Bütçe dengesi
E) Döviz kurları
Aşağıdakilerden hangisinin likiditesi daha 11. düşüktür?
A) Çek
B) Kredi kartı
C) Ufaklık para
D) Vadesiz mevduatlar
E) Vadeli mevduatlar
Emisyon hacminden bankaların kasalarında 12. bulunan TL miktarının çıkarılması ile elde edilen parasal büyüklük aşağıdakilerden hangisidir?
A) Reeskont oranı
B) Zorunlu rezerv
C) Nakit ikamesi
D) Tersine nakit ikamesi
E) Dolaşımdaki nakit miktarı
Bankalardaki resmi mevduat aşağıdaki para 13. arzı tanımlarının hangisi içinde yer alır?
A) M1 B) M2 C) M2Y D) M2YR E) M3A
Aşağıdakilerden hangisi paranın özelliklerin-14. den değildir?
A) Bölünebilir olma
B) Standart olma
C) Nadir olma
D) Farklı olma
E) Dayanıklı olma
Aşağıdakilerden hangisi paranın mübadele 15. aracı olma fonksiyonu üzerinde duran, M1 para arzını esas alan, en eski ve en çok kulla-nılan para arzına yönelik yaklaşımdır?
A) Chicago yaklaşımı
B) Parasalcı yaklaşım
C) Klasik yaklaşım
D) Gurley-Shaw yaklaşımı
E) Radcliffe yaklaşımı
1. B 2. A 3. D 4. C 5. E 6. A 7. B 8. D 9. B 10. B 11. E 12. E 13. E 14. D 15. C
12K P S S
Paranın değer biriktirme aracı fonksiyonunu yerine 1. getirebilmesi için, paranın değerinin istikrarlı olması gerekir.
Cevap B
Paranın değişim aracı olması2. , mal ve hizmetlerin el değiştirmesi sırasında harcanan zamanı ortadan kaldırır, işlem maliyetlerini azaltır ve ekonomide et-kinliği artırır.
Cevap A
Çeke tabi mevduatlar3. , para çeşidi niteliğinde isten-diği anda bankadan çekilebilen ve nakde dönüştürü-lebilen mevduatlardır.
Cevap D
Para4. ; stok değişkendir, toplumda ödeme aracı ola-rak genel kabul görendir. Gelir; ise belli bir zaman dilimindeki kazancı ifade eden akım değişkendir ve paradan daha geniş bir kavramdır.
Cevap C
Değerli madenlere bağlı çalışan 5. mal para dönem-lerinde yaşanan sorun, paranın çok ağır olması ve taşıma güçlüğü yaratmasıdır.
Cevap E
İşlem maliyeti;6. mal ve hizmetlerin el değiştirmesi, bir aktifin değişim aracına dönüştürülmesi sırasında harcanan zaman ve değer kaybıdır.
Cevap A
M7. 1 = Dolaşımdaki Nakitler + Bankalardaki vadesiz mevduatlar + Merkez Bankasındaki mevduat
Cevap B
Tarihte ilk çağlardan günümüze kadar kullanılan para 8. sistemleri içinde mal para, itibari para, kağıt para, çift metal para sistemi (altın para, gümüş para) vb.... yer alır. Çok taraflı para sistemi yer almaz.
Cevap D
TEST - 2 ÇÖZÜMLERİ
Say Kanunu9. : “Her arz kendi talebini yaratır.”
Gresham Kanunu: “Kötü para, iyi parayı piyasadan kovar.”
Cevap B
Paranın 10. iyi bir değer biriktirme aracı olması ya da paranın iyi bir yatırım aracı olup olmadığı en iyi biçim-de enflasyon oranına göre saptanır. Çünkü enflas-yon oranı yüksek olan bir ülkede, para sürekli değer kaybedeceği için iyi bir yatırım aracı değildir.
Cevap B
Para çeşidi çek, ufaklık para, kredi kartı ve vadesiz 11. mevduatlara göre, vadeli mevduatların likiditesi daha düşüktür. Ayrıca vadeli mevduatlar para çeşidi değil para benzeridir.
Cevap E
Emisyon hacminden, bankaların kasalarında bulu-12. nan TL miktarının çıkarılması ile elde edilen parasal büyüklük dolaşımdaki nakitlerdir.
Cevap E
Resmi mevduatlar 13. M3A içinde yer alır.
M3A = M2 + Resmi Mevduat
Cevap E
Paranın özellikleri;14.
Bölünebilmeli
Taşınabilmeli
Genel kabul görmeli
Çabuk deforme olmamalı
Nadir olmalı
Standart olmalı (homojenlik) yani farklı olma-malıdır.
Cevap D
Klasik yaklaşım;15. en eski ve en çok kullanılan, para-nın sadece mübadele (değişim) fonksiyonu üze-rinde duran ve M1 para arzını esas alan yaklaşımdır.
Cevap C
