1

ความเขาใจเก�ยวกบปยเคมท�คลาดเคล�อน

รศ.ดร.สมตรา ภวโรดม

ภาควชาปฐพวทยา

สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหาร ลาดกระบง

โทร 02-3264101

2

ความจรงเก.ยวกบธาตอาหารและการ

ดดใชธาตอาหารของพช

3

� คารบอน (C)

� ไฮโดรเจน (H)

� ออกซเจน (O)

16 (17) ธาต แบงออกไดเปน 2 กลม คอ

1. กลมท.ไดมาจากน@าและอากาศ

ธาตอาหารท.จาเปนตอการเจรญเตบโตของพช

4

2. กลมท.ไดมาจากดน – 14 ธาต

ธาตท.ตองการมาก

� ไนโตรเจน (N)

� ฟอสฟอรส (P)

� โพแทสเซยม (K)

� แคลเซยม (Ca)

� แมกนเซยม (Mg)

� กามะถน (S)

ธาตท.ตองการนอย (จลธาต)

� เหลก (Fe)

� แมงกานส (Mn)

� สงกะส (Zn)

� ทองแดง (Cu)

� โบรอน (B)

� โมลบดนม (Mo)

� คลอรน (Cl)

� นกเกล (Ni)

5

ทาไมจงจดวาธาตใดเปนธาตอาหารท.จาเปนสาหรบพช ?

1. ถาพชไมไดรบธาตอาหารน @น พชจะไม

สามารถเจรญเตบโตเปนไปตามปกตจน

ครบวงจรชวต (life cycle) ของพชได

6

2. เม.อพชไดรบธาตอาหารน @นไมเพยงพอ พชจะ

แสดงอาการผดปกตออกมาใหเหน และเปน

อาการเฉพาะสาหรบธาตน @นๆ

7

L

A

W

O

F

T

H

E

พชตองไดรบธาตอาหารครบทกธาตและสมดลพชตองไดรบธาตอาหารครบทกธาตและสมดล

L

I

M

I

T

I

N

G

F

A

C

T

O

R

8

การดดใชธาตอาหารของพช

9

พชดดใชอาหารท @งหมดในรปไอออน (ion)

เทาน @น อาจเปนไอออนบวก (cation) หรอ

ไอออนลบ (anion) ไมวาจะใสป ยในรป

อนทรยหรอป ยเคมกตาม

10

รปของธาตอาหารท.พชนาไปใชได

แมงกานส (Mn) Mn+2

สงกะส (Zn) Zn+2

ทองแดง (Cu) Cu+2

โบรอน (B) BO3-3 (H3BO3)

เหลก (Fe) Fe+2

ฟอสฟอรส (P) H2PO4-,HPO4

-2

โพแทสเซยม (K) K+

แคลเซยม (Ca) Ca+2

แมกนเซยม(Mg) Mg+2

ไนโตรเจน (N) NH4+ , NO3

-

โมลบดนม(Mo) MoO4-2

คลอรน (Cl) Cl-

กามะถน (S) SO4-2

ธาต รปท.พชนาไปใช ธาต รปท.พชนาไปใช

11

การดดใชธาตอาหารของพช

รากขนออน

NO3- HCO3-

Ca ++H+ H+

การดดใชธาตอาหารเปนขบวนการ

แลกเปล.ยนไอออน

12

พาหะนาไอออน

(Carrier ion)

เย.อหมเซลล

ชองภายในชองภายนอก

NO3- NO3-

K+

Free Space

NO3-

การดดใชธาตอาหารของพชแบบม

พาหะนาไอออนตองใชพลงงาน

การดดแบบไมใช

พลงงาน

13

ไมวาจะใสป ยอนทรยหรอป ยเคมกตาม

รปของธาตท.พชจะนาไปใชไดจะเหมอนกน

ป ยอนทรย NH4+ NO3

-

ปยยเรย

ปย 21-0-0

พชนาไปใช

14

การสลายตวของอนทรยวตถ (ซากพชซาก

สตวตาง ๆ) จะปลดปลอยธาตอาหารตาง ๆ

ออกมาอยในรปท.พชนาไปใชได

อนทรยวตถ

N, P, K, Ca, Mg, Fe,

Mn, Zn, Cu, Mo, B ฯ

ปรมาณมาก-นอยข@นกบแหลงของอนทรยวตถ

15

การปลกพชแบบไมใชดนจะใชสารเคม 100%

ท@ง 13 (14) ธาตมาจากสารเคมท @งหมด

คนสวนมากเรยก ผกท�ไดเรยกวา “ผกอนามย ??”

ความเขาใจผดเก.ยวกบการผลตแบบ

อนทรยและเคม

16

ผลผลตเกษตรท.มาจากการใส ปยเคม

ไมใชสารพษ เพราะพชดดธาตอาหารไป

ใชในรปไอออนเหมอนกน ไมวาเราจะใส

ปยเคมหรอปยอนทรยกตาม

17

ป ยคออะไร

ป ยคอสารอนทรย (organic) หรอ สารอนนทรย

(inorganic) ซ.งอาจเกดช@นโดยธรรมชาต หรอทา

ข@นมากได เพ.อใชเปนธาตอาหารแกพช

18

ปยเคม : ปยท.สงเคราะหข@นมาโดยวธทางเคม หรอ

เกดข@นตามธรรมชาตแตคอนขางบรสทธY

ปยอนทรย : ปยท.มาจากส.งท.มชวต : ปยหมก ปยคอก

มลสตวตาง ๆ น@าหมกชวภาพตาง ๆ

ปยชวภาพ : จลนทรยตาง ๆ ท.ทาใหเกดปย หรอชวย

ละลายปย พวกท.ตรงไนโตรเจนจากอากาศ (ไรโซเบยม)

หรอไมโคไรซา (ชวยดดธาตฟอสฟอรส)

19

การเกษตรสมยใหมกอใหเกดปญหาทาง

การเกษตรมากดงน@

1. ความอดมสมบรณลดลง

2. ตองใชป ยเคมในปรมาณท.เพ.มมากข@นทกป

จงจะไดรบผลผลตเทาเดม

ขอกลาวหาท�ไดยนเสมอ !!

20

ความจรง !!!การเกษตรทกระบบ ถามการนาผลผลต

ออกจากพ@นท. จะทาใหความอดมสมบรณของดนลดลงท @งน @น เพราะมธาตอาหารตดไปกบผลผลต

ผลผลตย.งสง ย.งสญเสยธาตอาหารมาก

ความอดมสมบรณของดนลดลง

21

ตวอยางท.เหนงาย ๆ คอ ปาเปนระบบนเวศท.มความอดม

สมบรณสง มพชข@นหนาแนน แตนาผลผลตออกไปนอย

เม.อแผวถางปา อนทรยวตถท.สะสมอย เม.อมการไถพรวน

จะมขนาดเลกลง และสมผสกบอากาศมากข@น จงสลายตว

อยางรวดเรว

พชดดไปใชไมทน บางสวนถกน@าชะลางไป ดนท.เคยอดม

สมบรณกลดความสมบรณลง ท @ง ๆ ท.ไมมการใชปยเคม

22

ปญหาของการผลตโดยใชป ยเคมอยางเดยว

� อนทรยวตถลดลง ทาใหดนแนนทบ การอมน@า และ

ดดยดธาตอาหารเกดไดไมด

� ดนเปนกรดเพ.มข@น (ข@นกบชนดของปยท.ใช)

แกไขปญหาขางตนไดไหม ? คาตอบคอ “ ได”

23

ในระบบการเกษตรท�ใชปยเคม ไมเคยม

การปฏเสธการใชปยอนทรย

การปลกพชคลมดน การไถกลบเศษพช

การใสป ยคอก ป ยหมกตาง ๆ มผลทาให

ดนมโครงสรางดข@น และใชรวมกบป ยเคม

จะใหผลดท.สด

24

ปญหาในการทาเกษตรอนทรย

1. ผลผลตจะไมออกท @งป แตออกตามฤดกาล หรอไม

ออก

บางป ถาผลผลตปท.แลวมาก ปน@อาจไมออกผล

2. ราคาผลผลตจะสงกวา เพราะแมจะใชปจจยในการผลต

ลดลงแตตองใชแรงงานในการดแลและเอาใจใส

25

ผลผลตจากเกษตรอนทรยตองขายไดราคาแพง

กวาผลผลตจาการใชป ยอนทรย เน.องจาก

�คาแรงงานสงกวา

�ผลผลตต.ากวา

26

การผลตแบบอนทรย ถาไมใชสาร

อนนทรยเลย จะไมสามารถทาใหดน

อดมสมบรณไดตามตองการ

27

หนและแรธาต ไดแก

- หนบด

- หนฟอสเฟต

- หนปนบด(ไมเผาไฟ)

- ยบซ .ม

- แคลเซยม

- ซลเกต

- แมกนเซยมซลเฟต

- แรดนเหนยว

- แรเฟลดสปาร

- แรเพอรไลท

- ซโอไลท

- เบนโทไนท

- หนโพแทส

สารอนนทรย (สารเคม) ท.อนญาตใหใช

ในการผลตในระบบอนทรย

28

- แคลเซยมจากสาหรายทะเล และ สาหรายทะเล

- เปลอกหอย

- เถาถาน

- เปลอกไขบด

- กระดกปน และ เลอดแหง

- เกลอสนเธาว

- โบแรกซ

- กามะถน

- ธาตอาหารเสรม (โบรอน ทองแดง เหลก

แมงกานส โมลบดนม และสงกะส)

29

สรป

� การผลผตโดยใชป ยเคม หรอป ยอนทรยผลผลตท.ไดปลอดภยเหมอนกน

� ป ยเคมเปนธาตอาหารพช ไมใชสารพษ

30

ปยเคมมราคาแพงจรงหรอ ??

31

� โดยท.วไป ราคาตอหนวยของป ยท.มาจาก

ป ยเคมจะถกท.สด

� ป ยสตรย.งสง ราคาตอหนวยจะถก

เชน ยเรย ม 45-46% N (ราคา 720 บาท)

แอมโมเนยมซลเฟต 21 % N (ราคา 720 บาท)

32

�ใชป ยอนทรย (ถกกวา ??)

�ใชน@าหมกชวภาพ (แทนป ยเคม ??)

ปยอนทรยมธาตอาหารนอย ตองใชในปรมาณมาก

เพ�อใหไดธาตอาหารเทากน

33

สถานทดลองขาว

%N %P2O5 %K2O

รงสต 1.8 0.8 1.0

สรนทร 2.1 0.9 1.3

พษณโลก 1.9 1.8 1.3

ธาตอาหารในปยหมกท.ทาจากฟางขาว

34

ปรมาณธาตอาหารในปยชนดตาง ๆ

ชนด %N %P2O5 %K2O

ปยหมก 0.6-2.5 0.5-1.9 0.6-1.8

ปยเทศบาล 1.0 1.0 1.25

ปยพชสด 0.5-0.7 0.1-0.2 0.6-0.8

มลวว 1.5 0.7 1.6

มลควาย 0.8-1.2 0.5-0.9 0.5-3.7

มลหม 2.7-4.7 3.4-7.4 1-3

มลไก 1.7-3.4 2.9-6.3 0.3-3.5

มลเปด 0.6-2.4 1.0-3.2 0.2-2.1

มลคางคาว 0.7-3.1 10-12 0.3-0.5

อจจาระ 1.6-3.6 0.8-6.3 0.1-2.6

กองปฐพวทยา กรมวชาการเกษตร 2540

35

ธาต พช สมนไพร ปลา หอย ผสม

%N 0.05-1.65 0.1-1.8 0.32-2.00 0.28-1.29 0.06-1.82

%P2O5 0.01-0.59 0.01-0.26 0.01-3.74 0.01-0.35 0.01-3.41

%K2O 0.02-1.89 0.03-3.38 0.38-1.72 0.04-1.53 0.02-4.93

% Ca 0.01-0.95 0.01-0.87 0.09-1.08 0.02-2.26 0.01-2.57

%Mg 0.01-0.22 0.01-0.33 0.05-0.20 0.01-0.84 0.01-0.22

%S 0.01-0.38 0.01-0.26 0.07-0.35 0.01-0.28 0.01-0.58

ธาตอาหารในน@าหมกตาง ๆ

36

37

ป ยอนทรยคณภาพสง : เปนป ยท.ไดจากการนาวสด

อนทรยหรออนนทรยธรรมชาตทางการเกษตรท.ม

ธาตอาหารสงมาผานการหมกจนสลายตวสมบรณ

หรอนามาผสมกบวสดอนทรยหรออนนทรย

ธรรมชาตท.มธาตอาหารสง เชนกระดกปน มล

คางคาว หรอป ยหนฟอสเฟต

38

ชนด %N %P2O5 %K2O

กากถ.วเหลอง 7-10 2.13 1.1-2.7

ปลาปน 9-10 5-6 3.8

เลอดแหง 8-13 1.5 0.8 กระดกปน 3-4 15-23 0.68 หนฟอสเฟต 0.15 15-17 0.10

วารสารอนรกษดนและน@า ปท. 24 ธนวาคม 2551

ปรมาณธาตอาหารในของวตถดบท.มธาตอาหารหลกสง

39

ชนด %N %P2O5 %K2O

กากถ.วเหลอง 2.7-8.7 0-0.4 0-2.3

กากละหง 8.1 2.4 1.4

กากออยปน 0.3-1.0 0-2.4 0.2-0.5

กากถ.วเขยว 3.2 2.3 1.5

ปรมาณธาตอาหารในของเหลอทางการเกษตร

หนงสอปฐพวทยาเบ@องตน

40

สตร 1 สตร 2 สตร N สง สตร P สง

กากถ .วเหลอง 40 กก. 40 กก. 60 หรอ -

ปลาปน - - 60 -

ราละเอยด 10 10 - 10

มลสตว 10 10 40 ปยหมก 10

หนฟอสเฟต 24 24 - 80

กระดกปน 8 16 - -

มลคางคาว 8 - - -

การทาปยอนทรยสตรคณภาพสง 3-4%N, 5-9%P2O5, 1-2% K2O

รวมเปนเน@อปย 3+5+1 = 9 หนวย หรอ 4+9+2 = 15 หนวย

หมกสวนผสมกบกากน@าตาล 26-30 ลตร + สารเรง

41

สตร 1 ราคา/หนวย จานวนเงน

กากถ .วเหลอง 40 กก. 15 600

ราละเอยด 10 4 40

มลสตว 10 2 20

หนฟอสเฟต 24 3 72

กระดกปน 8 6 48

มลคางคาว 8 8 64

รวมเงน 844 บาท

การทาปยอนทรยสตรคณภาพสง 3-4%N, 5-9%P2O5, 1-2% K2O

รวมเปนเน@อปย 3+5+1 = 9 หนวย หรอ 4+9+2 = 15 หนวย

ฟอสฟอรสสวนใหญ

ไดมาจากหนฟอสเฟต

ซ.งราคาถก แตไม

ละลายทนท

42

การทาปยอนทรยสตร 3-4%N, 5-9%P2O5, 1-2% K2O

รวมเปนเน@อปย 3+5+1 = 9 หนวย หรอ 4+9+2 = 15 หนวย

ฟอสฟอรสสวนใหญไดมาจากหนฟอสเฟต ละลายเรว 3% อก

12-14% ละลายชา ๆ

ปย 1 หนวย คดเปนเงน 56.3-93.8 บาท

844/15 = 56.3 บาท หรอ 844/9 = 93.8 บาท

43

สตรปย ราคา/

กระสอบ

ราคา/100 กก. ราคาตอหนวย

46-0-0 700 1400 30.4

0-46-0 1500 3000 60.0

0-0-60 1730 3460 57.7

18-46-0 (64) 1650 3300 66.0

15-15-15 (45) 1290 1290 57.3

8-24-24 (56) 1430 2860 51.1

ราคาปยเคม เดอนพฤษภาคม 2552

44

ถาจะผลตปยสตรเดยวกนโดยใชปยเคม และใชหนฟอสเฟตเหมอนปยสตรอนทรย

ในการทาปยอนทรยสตรคณภาพสง 3-4%N, 5-9%P2O5, 1-2% K2O

สตรปย ราคา/หนวย จานวน จานวนเงน

ยเรย 46-0-0 4 %N 30.5 8.7 กก. 266

หนฟอสเฟต 9%P2O5 3.0 53 กก. 159

0-0-60 2%K2O 58.0 3.4 กก. 193

รวมเงน 618 บาท

คดเปนราคาตอหนวย = 618/15 = 41.2 บาทตอกโลกรม

45

ถาเราใชปยสตร 18-46-0 จานวน 25 กก. จะใหเน@อปยเทากบ

4.5-11.5-0 คดเปนเงน 1,650/2 = 825 บาท

ตองการโพแทสเซยมเทากบ 2% K2O

ใชสตร 0-0-60 จานวน 3.4 กก. เปนเงน 193 บาท

ไดปย สตร 4.5-11.5-2 = 18 หนวย

เปนเงนรวม 825+193 = 1018 บาท

ราคาตอหนวยปยเทากบ 1018/ 18 = 56.6 บาท

ฟอสฟอรสท.ไดจากปยน@ละลายเรวกวาหนฟอสเฟตและ

ราคาไมแพง เม.อเทยบกบปยอนทรย

46

สรปไดวาป ยเคมไมไดแพงกวา แตการใชป ยเคม

ไมไดอนทรยวตถ ซ.งอนทรยวตถจะชวยใหสมบตทาง

กายภาพของดนดข@น และใหธาตอาหารท.ตองการนอย

ดงน @น

การใชป ยเคมรวมกบป ยอนทรยจะดกวาการใชป ย

อนทรยอยางเดยวหรอเคมอยางเดยว

47

ใชปยใหมประสทธภาพมากข@น

ใชป ยถกวธ มกาไร

48

�ปรบปรงดนใหธาตอาหารละลายออกมามากท.สด

�ใสเฉพาะธาตท.ตองการ

�ใสในปรมาณท.เหมาะสม

�เลอกปยใหเหมาะสมกบชนดของดน

การใชป ยใหมประสทธภาพ

49

�คาวเคราะหดน (นาดนมาวเคราะห)

�คาวเคราะหพช (ในไมผลสาคญมาก)

ส.งท.ตองการในการตดสนใจ

50

L

A

W

O

F

T

H

E

พชตองไดรบธาตอาหารครบทกธาตและสมดลพชตองไดรบธาตอาหารครบทกธาตและสมดล

L

I

M

I

T

I

N

G

F

A

C

T

O

R

51

ความสมพนธระหวางธาตอาหารในดน ใบ และผล

มะมวง ตอความคงทนในการเกบรกษา

52

ปากชอง

(6 สวน)

สระแกว

(5 สวน)

ฉะเชงเทรา

(12 สวน)

สพรรณบร

(6 สวน)

pH 4.8-6.2 5.2-6.1 4.2-6.6 4.3-6.5

%OM 1.1-2.8 1.7-2.8 0.9-1.7 0.8-1.6

P 4.0-81 15-176 6.5-244 9.0-415

K 88-280 59-222 26-101 57-405

Ca 706-3,000 953-3,450 127-1,850 782-2,734

Mg 119-588 128-458 23-62 84-215

สมบตดนปลกมะมวง

53

สวนท. pH OM P K Ca Mg

% ppm

B1 6.0 1.62 123 165 2468 171

B2 6.5 1.62 174 334 2020 165

B3 4.7 1.02 13.4 63 782 90

B4 4.5 0.82 8.3 57 859 84

B5 6.0 1.42 416 405 2050 155

B6 6.4 1.30 42.4 164 2734 215

B7 4.3 0.91 10.2 72 822 86

เฉล.ย 5.5 1.24 113 180 1676 138

ตวอยางดน อ.เมอง จ.สพรรณบร

54

คามาตรฐาน ปากชอง สระแกว ฉะเชงเทรา สพรรณบร

N % 1.0-1.5 1.0-1.3 1.1-1.3 1.2-1.5 1.1-1.4

P % .08-.20 .11-.14 .10-.19 .11-.17 .10-.14

K % 0.5-1.5 0.5-0.8 0.6-1.0 0.5-1.2 0.5-0.8

Ca % 2.0-3.0 1.2-2.5 1.4-2.4 1.3-2.4 3.0-4.1

Mg % .20-.40 .20-.38 0.2-0.3 0.2-0.3 .15-.25

ธาตอาหารในใบมะมวง

55

การวเคราะหดน

56

ทาใหรวา

�ดนมธาตอาหารแตละชนดมากนอยแคไหน

�ดนมสภาพท.เอ@ออานวยใหธาตอาหารเปน

ประโยชนหรอไม เชน

พเอช (pH) ??

การวเคราะหดน

57

ความเปนประโยชนของธาตอาหารพช

โดยเฉพาะ ฟอสฟอรส (P)

pH ประมาณ 5.5-6.5 เปนประโยชนมากท.สด

pH ต.า P ทาปฏกรยากบ Fe & Zn

pH สง P ทาปฏกรยากบ Ca & Mg

58

� มคามาตรฐานกวาง ๆ สาหรบดนท .วไป

� ไมสามารถบอกไดวา

ขอจากดของการวเคราะหดน

� พชจะดดธาตอาหารไปใชไดหรอไม

�การดดธาตอาหารของพชจะสมดลหรอไม

59

การวเคราะหพช

นยมใชกบไมผล ระยะเวลาสาหรบ

การจดการนาน

60

�บอกอาการขาดท.มองไมเหน

�บอกความสมดลของธาตอาหาร

ลดการใชป ยท.ไมจาเปน

ขอดของการวเคราะหพช

61

สมบตดน ผลวเคราะห ธาตอาหาร คามาตรฐาน ผลวเคราะห

pH 5.33 N2

EC (µS/cm)

259

%อนทรวตถ 2.66 %N 1.0-1.5 1.34

P ppm 35 %P .08-.20 0.13

K ppm 256 %K 0.5-1.5 0.49

Ca ppm 2088 %Ca 2.0-3.5 1.97

Mg ppm 588 %Mg 0.2-0.4 0.30

Fe 55 Fe ppm 30-120 29

Mn 54 Mn ppm 50-250 284

Zn 2.6 Zn ppm 20-100 31

ตวอยางผลการวเคราะหดนและใบมะมวง

62

วเคราะหดนและพชบอยแคไหน

� ในไมผลแนะนาใหวเคราะหทกป เพ.อ

ดการเปล.ยนแปลง

� อาจวเคราะหทก 3 ป

63

� ขอกลาวหาท.วาปยเคมเปนสารพษไมเคยมใคร

ยนยน เปนเพยงการกลาวอางลอย ๆ เทาน @น

� การผลตในระบบอนทรยไมไดลดตนทนการผลต

แตเกษตรกรท.ทาระบบอนทรยขยน ทางานหนก ใช

เศษซากพชใหเปนประโยชน ไมเผาตอซง ถาคณทา

แบบเดยวกน แตใชปยเคมดวย คณจะไดผลผลต

สงกวาการผลตแบบอนทรย !!!!!

สรป

64

คณตรวจสขภาพ ดนและพชคณ

หรอยง ??

ดวยความปราถนาด

สมตรา ภวโรดม