26
İktisat Tarihi II III. Hafta

İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

  • Upload
    others

  • View
    13

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

İktisat Tarihi II

III. Hafta

Page 2: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

İkinci Devrimin Başlangıcı • Tarih öncesi marangozluğun tacı: TEKERLEK

• Tekerlek yalnızca taşıma işlerine devrim

getirmekle kalmadı imalat endüstrisinde de kullanıldı.

• Hayvanlarla çekilen arabalar kullanılınca haberleşme hızlanmış ve mal taşımı kolaylaşmıştır.

Page 3: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• At da ilk önce süt sağmak ve binmek için evcilleştirilmiştir.

• Deniz ulaşımında da karayolundakine paralel gelişmeler meydana gelmiştir. İnsanlar deniz ulaşımındaki mekanik zorlukları aşmıştır.

• Adı geçen sanat, yöntem ve süreçler deney birikimlerinden doğan bilgi ve uygulamaların dışa dönük anlatımlarıdır.

Page 4: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• İnsan ekonomisinin gelişmesinde göçler etkili olmuştur. Kültürlerin çarpışması yeni düşüncelerin yayılmasını kolaylaştırır.

• Yerleşik ekonomi uygun bir ideoloji ile sağlamlaştırılır.

• Göç ve istila oligarşiyi doğurur. Bu bugün Doğu Afrika yahut OrtaÇağ’da Avrupa’da çok görülen bir yöntemdir.

Page 5: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• Köyün bulunduğu alanda farklı mimari ve eşya kalıntılarının bulunması sosyal gelenekten kopulduğunu gösterir.

• İkinci devrim gerçekleşmeden önce bir tür savaşa girişilmiştir. Bu savaşın ekonomik etkileri olmuştur.

• Tarih çağının başlangıcında tutsaklık düzeni eski endüstrinin temeli ve sermaye birikiminde etken bir araç olmuştur.

Page 6: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• Tahta varan tek yol ülkeyi ele geçirmek değildir. Ekonomik başarı ya da büyüsel saygınlıkla de erişilebilir.

• Sanıda bulunmakla etken olmak arasındaki fark basit insanlar için güçtür.

• Takvimin icadı matematiksel astronomi için

bir zafer ve bilimin olayları önceden saptayabilmesinin ilk kanıtıdır.

Page 7: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

Kentsel Devrim

• Kendine yeterli toplumların ekonomik bağımsızlıklarını yitirme yolunda önemli bir gelişme Nil Vadisi, Dicle ve Fırat ve İndus Irmağı kıyılarında olmuştur.

• Arkeologların bulduğu eşyalardaki değişme bu eşyaları üreten ekonomideki değişikliğin yansımasıdır.

Page 8: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• Ekonomik alanda ikinci devrimin sonuçları üç bölgede de aynıdır. Buna karşın devrim somut bir biçimde genelleştirilemez.

• Mimarideki değişimin temeli dine dayanmaktadır.

Page 9: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• Neolitik köylerde büyücüler rahip biçiminde ortaya çıkmış ve tanrısal yetkileri benimsemiştir.

• Tanrının gelirleri arttıkça muhasebesini tutmak da güçleştiğinden rahipler yazı ve rakam düzeni geliştirmek zorunda kalmışlardır.

• Uğraş geleneklerine ve yeni uygulamalı bilimsel buluşlara bağlı olarak zanaatkarlar çok daha gelişmiş ürünler yapabiliyordu.

Page 10: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• Doğuda ticaret hiçbir zaman balyalar dolusu eşyanın bir yerden diğerine nakli değildir.

• Ticaret gerçekte bir kültür alışverişi ve düşünlerin uluslararası çapta yaygınlaşmasını sağlayan bir yoldu.

• Topraktan ve kabile bağlarından kopan zanaatkar da devingendi.

Page 11: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• İkinci devrimin ekonomik sürekliliği etnolojik ve politik alanda geçerli değildir.

• Yaşanan çok sayıda istilaya karşın Mezopotamya’da Tanrılar ve tapınaklar krizleri atlatmış, rahipler yerlerini korumuştur.

• Her tanrının yeryüzünde sermaye birikiminin de çekirdeğini oluşturan bir evi vardır.

Page 12: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• MÖ 3000de her kentte Tanrının yanı sıra bir de başbuğ ortaya çıkmıştır.

• Başbuğ ya da kral besin ve gerçek varlık olarak sermaye birikimini hızlandırmıştır.

• Ordunun da desteği ile kent – devletlere oranla çok daha uygun bir politik düzen yaratılacaktır.

Page 13: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• Babil ancak MÖ 1800 yıllarında politik bir gerçek olabildi. Mısır’daki politik birleşme ise ikinci ekonomik devrimle aynı döneme rastlar.

• Ekonomik yöntemi değiştirebilecek kaynaklar toplum tanrısının tapınağında değil kralın elindeydi.

• MÖ 2000 yıllarına dek Mısır’daki kayıtlar mezar kalıntılarına dayanır.

Page 14: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• Firavunlardan önceki dönemde mezarlarda bulunan yerini ithal malı lüks eşyalara bırakmıştır.

• Mühür ve tahta yazıtlardaki kayıtlar ilkel de olsa bir yazı yönteminin başladığını göstermektedir.

• Mısır’ın birleşmesi Sümerdeki kentsel devrimde olduğu gibi aynı yeni sınıfları ve yeni meslekleri yaratmıştır.

Page 15: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• Mısır işçiliğinde titizlik ve kesinlik tükenmek bilmeyen sabra ve yinelenen deney-yanılgı-deney döngüsüne bağlıdır.

Page 16: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• Mısırlıların ölüler konusundaki garip

inançları uygulamalı bilimsel buluşları esinlemiştir.

• Ölünün içi rahatlasın diye ayrılan kaynak ve varlıkların resimleri mezarların duvarlarına çizilirdi. Bu resimlerde belirtilen ekonomik birim kentten çok ortaçağ konaklarını andırmaktadır.

Page 17: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• Mısır ile Mezopotamya arasındaki farklılık sadece uğraşıların ürünlerinde değildir.

• Hind’de devrimin MÖ2500 yıllarında başladığına inanılmaktadır. Kabaca bir sınıf ayrımı olsa da sermaye birikiminin kökeni belli değildir.

• Her bir devrim Mezopotamya, Mısır ve Hindistan’da aynı dönemde başlamış, aynı bilimsel buluşlara dayanmış ve aynı toplumsal sınıfları yaratmıştır.

Page 18: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• Kentsel uygarlık bir merkezden diğerine taşınıp yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır.

(Mısır – Biblos, Asur/Babil – Kapadokya)

• Yeni kentlerde yalnızca ekonomik yapı benimsenmekle kalmamış muska, mühür harf gibi yapay unsurlar da benimsenmiştir.

• İkinci devrim mal ve düşün alışverişiyle yaygınlaşmıştır.

Page 19: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• İkinci devrimin yaygınlaşmasında emperyalizmin etkisi vardır. Buna karşın işe silahın karışması uygarlığın yayılmasını engellemiştir.

• Akadlı Sargon’un yaptığı fetihler kentsel uygarlığın yerleştirilmesini ve kendine yeterli köylerin endüstri ve ticaret kentlerine dönmesini sağlamıştır.

• Ekonomik emperyalizme karşı koyma çabaları da ikinci ekonomik devrimi yaygınlaştırmıştır.

(Asur, K. Suriye, Luristan, Elam)

Page 20: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

İnsan Bilgisinde Devrim • Ekonomik devrim deneylerin aktarılması için yeni

yöntemlere, bilginin örgütlenmesi için yeni yollara neden olmuştur.

• Yazının, matematiğin ve ölçülerin uyarlılığı devrimle aynı zamana rastlar.

• MÖ 3000 yılından sonra hesap, anlaşma ve işaret listelerinden başka belgeler de bulunmuştur. Çivi yazısının gelişmesi bunda etkendir.

Page 21: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• Sümer rahipleri büyü ve batıl inançların temsilcisi olarak değil dünyasal bir varlığın yöneticileri olarak yazıyı bulmuşlardır.

• Okuma ancak çok uzun eğitim döneminden sonra yüksek konum için öğrenebilmektedir.

• Tarih öncesi çağlarda nesnel gelişme teknik ilerleme sonucu olsa da bunu sağlayan zanaatlar küçümsenirdi.

Page 22: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• Eski çağlarda kuramsal bilimlerin amaç açısından zanaatlarla ilgisi çok yakındı.

• Ölçü kuşkusuz devrimle başlamamıştır. Tüm ölçme işlevi soyut düşünme gereksindirir.

• Ticaretin yeterince uluslararası bir nitelik kazanması nedeniyle bir ülkenin standart ölçüleri başka bir ülke tarafından benimsenebiliyordu.

Page 23: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• Sümer tapınağının ya da Mısır

firavunlarının gelirleri basit sayı sayma yöntemleri ile hesaplanamazdı.

• Kentsel devrimin toplum yaşamına getirdiği sorunlar ve değişiklikler daha gelişkin matematiksel yöntemleri gerektiriyordu.

Page 24: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• Sümer ve Mısır yazıcıları kentsel devrimin eşsiz gelişmeleri nedeniyle yabancı bir alanda yollarını bulmaya çalışıyordu.

• Babil’de ticaretin büyük önem taşıması aritmetik yönteminin basitleştirilmesinde büyük pay sahibiydi.

• Mezopotamya Mısır’a göre ticarete daha yatkındı, ticaret yollarının kavşağındaydı. Kentsel ekonominin koşulları geometrik ihtiyaçlar doğurdu.

Page 25: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• Mısır’da insanlar deniz yolculuğu ve tarım gereksinimleri için gökyüzündeki varlıkları incelemek zorundaydılar.

• MÖ 2000 yıllarında yazılmış bir yazıda yılın başlangıcındaki şölen yılı, büyük yıl ve küçük yıl kavramlarından söz edilmektedir.

• Babilliler ay takvimi kullandıklarından gökyüzünü sürekli gözetleyen memurlar vardı.

Page 26: İktisat Tarihi II - DEUkisi.deu.edu.tr/mehmet.cetin/3_ Hafta.pdf · yerleşmiş olamaz. Yeni ekonomi merkezde kurulup ikinci derece özeklere yayılmıştır. (Mısır – Biblos,

• Fabrikalarda ve çiftliklerde çalışmak için gün ve gecenin eşit parçalara bölünmesi gerekiyordu.