1.

CHNG I : DN NHP V VIC PHN TCH TH

I. nh ngha v th: Th ca l mt hin tng c o ca vn hc. N xut hin t thi c i v khng ngng vn ng pht trin theo thi gian. c rt nhiu nh nghin cu, hc gi t ng sang ty, t c n kim bn n nhiu vn khc nhau ca n, nhng thit ngh, vic tm hiu khi nim th l mt vic lm cn thit cho vic cm th v phn tch th. Th l g ? tr li y cu hi ny ta phi xut pht t vic nm vng nhng nt c trng ca th ca trong s i snh vi cc th loi vn hc, cc b mn ngh thut khc. Trc ht, ai cng bit th ca ly ngn ng lm cht liu. Ni cch khc, th ca l mt cng trnh ngh thut sng to bng ngn t. Nhng th loi vn hc khc cng ly ngn t lm cht liu, song ngn ng th c nh ngh s t chc thnh mt h thng va tinh t, ngn gn, sc tch, va tun theo nhng quy lut ng m nht nh. Hn hn cc th loi vn hc khc, ng m ng vai tr quan trng trong vic lu gi v truyn t ca th ca. Cng nh cc th loi vn hc khc, cc b mn ngh thut khc, th ca lun phn nh i sng con ngi , x hi thng qua nhng hnh tng ngh thut. Nhng nt c trng v ni dung ca th l by t tm trng, thi , tnh cm ca ngi ngh s v cuc i qua nhng hnh tng th c o - hnh tng l ni kt tinh nhng gi tr ni dung v ngh thut ca bi th. Ni dung ca bi th l nhng rung ng t con tim, l nhng thn thc t tm lng ca nh ngh s trc cuc i. V l , cc nh nghin cu xp th vo loi tc phm tr tnh. T nhng lun im trn, ta c th rt ra mt cch hnh dung v th : Th l mt th loi vn hc c xy dng bng hnh thc ngn ng ngn gn sc tch, theo nhng quy lut ng m nht nh, nhm phn nh tm trng, thi , tnh cm, ... ca ngi ngh s v i sng thng qua nhng hnh tng ngh thut. V mt i th, ta hiu th l g. Nhng c nhng hiu bit lm c s l lun tip nhn tc phm th ta cn phi tm hiu nhng c im c bn ca th loi ny. II. Nhng c im c bn ca th : 1. Tnh tr tnh v ch th tr tnh ; a- Tnh tr tnh:Tr tnh l yu t quyt nh to nn cht th. Tc phm

th lun thin v din t nhng cm xc, rung ng, suy t ca chnh nh th v cuc i. Nhng rung ng y xt n cng l nhng ting di ca nhng s kin, nhng hin tng i sng vo tm hn nh th. y l c im c bn nht ca tc phm th. Nm vng c im ny ta s c mt nh hng r rng trong vic tip cn, phn tch ng tc phm th. Ngha l, khi phn tch tc phm th, ta khng phi i su vo m x, ct ngha, l gii v cc chi tit, s kin, s vic c nh th cp, m iu ct li l thy v ni c nhng cm xc, tm trng, thi v suy t ca nh th v cc vn trn. Trong tc phm t s, nhng s kin, v vic v vic m nh vn miu t, k li bao gi cng cha ng mt gi tr ni dung t tng , n th hin ci nhn s nghin ngm, cch nh gi ca nh vn v cuc i. Song, trong th, cc s kin c nhc n ch l ci c ( c th hiu l t th) nh th by t cm xc. V tc phm th nh mt c th sng th ch ngha, cht liu, s kin ,... ch l phn xc, phn hn ca n chnh l ni dung tr tnh. Ni dung tr tnh lun l ci ch cui cng phi vn ti ca qu trnh sng tc cng nh cm th, phn tch th. b- Ch th tr tnh : Trong tc phm th ta lun bt gp bng dng con ngi ang nhn, ngm, ang rung ng, suy t v cuc sng. Con ngi y c gi l ch th tr tnh ( s ni k phn sau). Ni cch khc , ch th tr tnh l con ngi ang cm xc, suy t trong tc phm th. Khc vi nhn vt t s ( trong tc phm t s) l nhng con ngi bng xng, bng tht, c tnh cch, c s phn ring ; nhn vt tr tnh trong tc phm th ch hin din, i thoi vi c gi bng nhng sc thi tnh cm, thi tnh cm.Trong tc phm th, ch th tr tnh l yu t lun c mt th hin ni dung tr tnh ca tc phm. Bt k thi phm no cng u c ch th tr tnh. Th ca khng phi l ghi chp hay k li nhng hin tng thuc v i sng bn ngoi m l th hin tm t, suy cm ca nh th. Cho nn, khi phn tch th, ta phi phn tch ni dung tr tnh . Mun phn tch ni dung tr tnh th nht thit, nm bt v phn tch c ch th tr tnh. Bi l, ni dung tr tnh lun cha trong ch th tr tnh. 2. c im ngn ng th: P.Reveredy ni: Ch mt t thi cng tiu dit bi th hay nht. Khng cn l gii di dng vn thy vai tr quan trng ca ngn ng th. c rt nhiu cng trnh nghin cu v ngn ng th, xin tm gn my chnh v vai tr, c in ngn ng th c nhiu nh nghin cu thng nht : - Khng c ngn ng th khng c th ca. - Ngn ng th ca cng nm trong vn ngn ng chung, nhng c

nh th s dng sng to theo nhng yu cu v mc ch sau: + Ngn ng th phi c tnh to hnh: To hnh l kh nng trc tip miu t cc hin tng ca hin thc. Nh c tnh to hnh m ngn ng th c th v nn bc tranh v cuc sng, m ra trc mt ngi c, nhng hnh nh, s vt...ging vi i tng trong thc t, nh on th khuyt danh sau y: Ba vy li st bt bng Nguyn hnh rn phi ng ng ho ngay Chng dng dao bu chm ry R rng con rn va ty mt gian.. (Thch Sanh - khuyt danh) + Ngn ng th phi c tnh biu hin: Vn hc ni chung, th ca ni ring phn nh hin thc cuc sng qua hnh tng ngh thut. Ngha l iu m nh ngh s nhn thc , suy t v cuc sng lun c th hin mt cch gin tip . lm c iu ny ngi ngh s i vo khai thc kh nng biu hin ca ngn ng. l cch t chc sp xp ngn ng sao cho t mt hnh thc biu t c th c nhiu ni dung biu t. l qu trnh chuyn ngha to nn lng ng ngha kp trong th.V d : Ngi thng i cho em nhn i iu Du cho mai qun chiu lu cng ng" ( Ca dao ) Hnh thc biu t ca cm t " mai qun chiu lu " va c ngha trc tip ch "sng th qun chiu th lu " va chuyn ngha biu hin " cuc sng ngho kh khng n nh". Ngha biu hin l ngha mang tnh lm thi trong vn bn th. III. Hai giai on trong qu trnh tip nhn th : Ci ch cui cng trong qu trnh tip nhn th l c gi i tm, lnh hi c y ci hay, ci p ca thi phm. Thc t cho thy, ng trc tc phm th, ngi c d dng khen hay, ch d. Nhng nu yu cu ch ra ci hay, ci d th nhiu ngi lng tng kh tr li. Bi l, h ch mi cm th m cha phn tch c. T thc t y, ta nhn thy qu trnh tip nhn th phi tri qua hai bc t cm th n phn tch th. 1- Cm th Vic nh gi, khen ch mt tc phm th m khng c l do (hay cha tm ra l do) th gi l cm th. y chnh l bc kh quan trng trong qu tnh tip nhn th.

Mi tc phm th c xem nh l mt c th sng. N c cm xc, ting ni, ci nhn ring v con ngi v i sng. Nh ni phn trn, th l tc phm tr tnh, do vy mi bi th c mt trng cm xc ring (gi l trng cm xc ca bi th). Khi tip nhn tc phm th, ngi c chun b cho mnh mt tm th, mt thi , mt cm xc (gi l trng cm xc ca ngi c). Do vy, cm th thc cht l vic giao cm gia hai trng cm xc ca c gi v bi th. T , ta d nhn thy cm th c nhng c im sau: - Nu hai trng cm xc y ng iu th vic cm th din ra chnh xc v y ; Nu lch pha th ch cm c mt phn hoc cm nhn sai, hoc khng cm nhn c. - Mi c gi c mt tng cm xc ring, do vy vic cm th din ra nhiu ngi trc mt tc phm cng c s khc nhau. Mt bi th, ngi khen hay, k ch d l chuyn thng tnh, lm khi c ngi khng c cm xc hay chnh kin. Vic cm th ph thuc rt ln vo mn cm ca tng ngi - Vic cm th thng din ra theo s mch bo ca con tim, chu s chi phi bi tm l, th trng, hon cnh ca c gi... Do vy, n mang tnh ch quan, cm tnh; nn vic cm th khng phi lc no cng chnh xc. T thc tin v l lun trn, ta c th rt ra nhn xt: Cm th l mt qu trnh giao cm gia c gi v bi th. Cm th khng phi lc no cng chnh xc, nhng du sao n cng l mt khu quan trng nhm nh hng phn tch tt hn. Khng c cm xc nh hng do qu trnh cm th a li th vic phn tch th kh m thnh cng. 2. Phn tch th Vic khm ph v chim lnh mt cch c c s nhng gi tr thm m ca tc phm th l phn tch th. Tt c qu trnh y phi c biu hin bng ngn ng ca ngi c . Khc vi cm th, phn tch th lun tun theo nhng nguyn tc nht nh c tnh khch quan, khoa hc i vi nhiu ngi. Nhng nguyn tc y l nhng cng c ng tin cy ngi lm vn c nhng nhn xt, nh gi chun xc v gi tr thm m ca tc phm th. Nng lc phn tch th tu thuc rt ln vo trnh hiu bit vn chng, k nng s dng ngn ng din t cng nh cc thao tc, phng php phn tch ca c gi. Thnh cng bao gi cng dnh cho ngi no nm phng php. Phn tch th m khng c phng php th kh b t chn n b chn - thin - m ca thi phm.

Top bi vit c quan tm nhiu nht: Tm hiu v nhn vt trong Tc phm vn hc 24/01/2010 o Tm hiu v ct truyn v kt cu ca tc phm... 24/01/2010 o ti, ch , t tng, ngha v gi tr ca... 24/01/2010 o Tm hiu v c im ca tc phm t s 24/01/2010 o K nng phn tch th 04/02/2010 o Tm hiu v c im ca tc phm tr tnh 24/01/2010 o Li vn ngh thut trong tc phm vn hc 26/01/2010 o Vn hc Phc hng chu u 30/01/2010 o Vn hc c i Hy Lp 30/01/2010 o Vn hc phng Ty th k XVIII (Vn hc nh... 30/01/2010 o nh hng ca vn hc dn gian n vn hc vit... 19/08/2010 o Quan nim ngh thut v con ngi trong truyn... 28/04/2010 o Tm hiu v Kch bn vn hc 24/01/2010 o Vn hc c in Php 30/01/2010 o Khi qut v tc phm vn hc 24/01/2010o

thay i ni dung bi: tranhieu892005, 08-02-2010 lc 12:47 AM "C kim hn s thin nan vn, Phong vn k oan ng t c" CHNG II: N V TH Nh trnh by, qu trnh tip nhn tc phm th phi qua hai giai on: Cm th v phn tch th. Ring giai on phn tch th phi tri qua hai bc theo ngha t nguyn ca php chit t t phn tch . Phn l bc mt, l vic chia nh, la chn tc phm ra thnh nhiu phn (hoc nhiu on, nhiu cu, nhiu ...) tm hiu. Tch l bc th hai, l vic tng hp kt qu tm hiu, tip nhn bc mt. Trong hai bc trn, bc mt c mt vai tr ng k trong vic phn tch th. Mi tc phm th l mt chnh th ngh thut. , ngn ng c nh ngh s t chc thnh mt h thng bi nhng nguyn tc v lgic nht nh. Ngha l nhng t ng, hnh nh trong thi phm c mi quan h mt thit, rng buc v chi phi nhau lm nn s nht qun trong ni dung biu t ca thi phm. Song khi phn tch th, ngi ta khng phi lm vic mt cch chung chung, bao qut trn chnh th y, m phi chia nh

tc phm ra thnh nhiu n v, kha cnh ngn ng tip cn. Vic phn chia tc phm ra thnh nhiu phn nh s to nn nhng n v th v to iu kin thun li cho vic tip nhn tc phm th. Thng thy, khi phn tch mt bi th, ngi c thng hay chia nh thnh tng on (gi l b cc). V hn th na, ngi c cn phn on ra thnh cc yu t nh hn, nh: Cu, ng, t hp t, tp hp t, t... V d: chia cu th: Bc Dng thi thi ri (Khc Dng Khu - Nguyn Khuyn) thnh cc n v th phn tch, th ta c th chia thnh hai n v nh sau: + n v mt: Bc Dng + n v hai: Thi thi ri n v 1, chng ta nht thit phi lm r l lch v quan h ca bc Dng vi tc gi (ch th tr tnh). n v 2, v mt ngh thut , ta chia hai th php ngh thut bn . + n v 2a: ni trnh (ni gim). Nh th khng trc tip dng t cht va nhm gim bt ni au, va t thi trn trng vi Dng Khu. + n v 2b: ip t v gieo vn (t thi vn i ) khin cu th nh mt ting th di khng giu ht ni au t rut ca tc gi khi mt bn . Nu giai on cm th, chng ta cm c, hay c th hn l nghe c ting th di y th giai on phn tch vic ch ra ting th y khng gp kh khn g my. Tng t nh vy , ta chc chn nghe c ting th di mang theo bao nhiu au n ca Nguyn nh Chiu trc s hy sinh ca cc ngha dn lc tnh. i thi thi! Cha Tng Thnh nm cm ng ng lnh . Tm lng son gi li bng trng trn. (Vn t ngha s Cn Giuc) Vy n v th l nhng tp hp t, t hp t ,... cha ng t nht gi tr no v ni dung v ngh thut ca tc phm th. L i tng c th cho vic phn tch th. C th hn, n l ci chng ta thm bnh v nh gi gi tr ca thi phm . Nng lc phn tch th ca ai , trc ht th hin nng lc ca anh ta trong vic xc nh n v th. Bi phn tch s su sc, y khi chng ta cng tm ra c nhiu n v th. Song vic xc nh n v th l cng vic rt kh khn v phc tp. Ngoi nng lc c sn, n i hi ta phi tun theo nhng nguyn tc sau: - n v th t nht phi cha ng mt gi tr ni dung v ngh thut no

o. - Nhng gi tr ca n v th phi thng nht, ng thi b sung, t m ch hoc hnh tng ca tc phm. - Cc n v th phi c mi quan h v thng nht vi nhau trn mch cm xc chnh ca tc phm. - Xc nh n v th phi theo mt trt t nht nh, t ln n nh, t khi qut n c th. Cc n v th phi c sp xp theo th t u tin thm bnh. Bi v, vai tr v chc nng ca cc n v th khng nh nhau. Do , khi i tm n v th, cn trnh cc khuynh hng sau y: + Ch si tc lm t + Th ng, my mc R rng, khng xc nh c n v th th hn khng phn tch c tc phm th, tng t nu xc nh sai th s phn tch sai.Di y l mt vi v d v cch xc nh n v th c trnh by t cp ln n nh. - n v th l mt on: Bi th Bi ca chc tt thanh nin (Phan Bi Chu) gm 21 dng th c chia lm ba on: + on 1 gm ba dng u: Li ma xun + on 2 gm nm dng tip theo: Tm s ca tc gi v nhng nm thng hot ng cch mng + on 3 gm phn cn li: Li nhn nh ng vin, nim tin ca tc gi i vi th h tr - n v th l mt dng: Bi ca dao Trong m g p bng sen chia thnh ba n v + n v 1: L dng u: Trong m g p bng sen + n v 2: L hai dng gia: L xanh bng trng li chen nhu vng Nhu vng bng trng l xanh + n v 3: L dng cui: Gn bn m chng hi tanh mi bn - n v th l mt t hp t (ng):

Khi ta ln ln t nc c ri t nc c t ci ngy xa ... ngy xa m thng hay k ( t nc - Nguyn Khoa im ) Cu th trn c nhiu t hp t. Song, t hp t c v tr v vai tr quan trng hn c l: ngy xa ... ngy xa. V mt ngh thut, tc gi vn dng cch k ca chuyn c tch biu t ni dung l t nc c t lu i - n v th l mt tp hp t: Rng liu u hiu ng chu tang Tc bun bung xung l ngn hng (y ma thu ti - Xun Diu) on th c mt tp hp t rt quan trng: u hiu/ tang/ bun/ l. Bn t ny tp hp li, gn b, cng hng v ngha biu t ni bun ca tc gi trong ma thu chia ly. - n v th l mt t: Bi th d nhin c nhiu t, nhng khng phi t no cng l n v th (l ci phn tch ). C khi c bi th ch c mt t, nhng l t ng vai tr ht nhn ca nguyn t, cha ng phn ln nng lng ca thi phm, hay ca on th, dng th. V d: T trong Nam quc sn h (L Thng Kit), t hng trong bi M (H Ch Minh)... (Cn na) thay i ni dung bi: tranhieu892005, 08-02-2010 lc 12:48 AM "C kim hn s thin nan vn, Phong vn k oan ng t c"

Chng III : NHC TH

Th l s giao ng gia m thanh v ngha ( Valry)

I. Dn nhp v nhc th 1. Bn cht v khi nim nhc th Trong qu trnh sng tc ca ngi ngh s, hay cm th ca c gi, vn nhc th lun c xem xt v u t ng k. Tc phm th hay, thng c nhc iu mi l, phong ph. c gi c bn lnh phn tch nhc th th mi thc s c kh nng tip nhn th ca. Phn tch nhc th c xem l thc o kh nng cm th, phn tch th ca c gi Nhc th l g? Ngn ng th ca lun c c gi tip nhn ba mt (m thanh, ngha, hnh thc trnh by). Nhc th l do m thanh ca ngn ng to ra, khi chng c nh ngh s sp xp, t chc theo nhng nguyn tc, trt t nht nh. Vy bn n nhc th l bn n vic t chc ng m trong th. Ting Vit thuc loi hnh ngn ng n lp. n v c bn ca ting Vit l ting (m tit). Xt nhc th ting Vit phi cn c vo ting . Mi ting c y ba thuc tnh m thanh (cao , trng , cng ) v c cu thnh t hai n v m thanh ca ngn ng (nguyn m v ph m ). Vy, t chc ng m trong th c bn l vic sp xp t chc cc ting trong th. c nhc trong th th vic t chc sp xp cc thuc tnh m thanh v n v m thanh ca ting phi lun phin nhau. Vy nhc th l s lun phin cc thuc tnh v n v m thanh ca ngn ng trong khong thi gian no y. Qu trnh lun phin y c chia lm hai loi: tit tu v vn. 2. Chc nng ca nhc th: Nu nhc iu vnh vin trng tn, th th ca lm sao b tiu dit c (Kino Curajuki). Nhc th lin quan mt thit, trc tip n sinh mnh ca bi th. Bi th hay v t m khng c nhc iu th cng yu mnh. Theo R.D.Tagor; ngha ca bi th i b, cn nhc iu bay cao. Gp phn lm thm sc sng ca bi th l v nhc th c hai chc nng sau: Th nht, n gp phn tch cc vo vic lu gi v truyn t ca bi th. Tc l n gy n tng thnh gic c gi. Th hai, t n tng thnh gic, n tc ng vo th hiu thm m v cng hng vi ngha ca ngn ng lm bng n gi tr cm xc ca bi th. Ni c th, nhc th khng ch gip ta d nh, nh lu bi th m n cn c kh nng gi ln nhng gi tr tnh cm tinh t ca bi th. Do vy, phn tch nhc th l cn phi tin hnh trnh t theo ba bc sau: + Xc nh n v, thuc tnh no ca m thanh, ngn ng to nn nhc th cho bi, on, cu th. + n tng thnh gic hay c tnh ca nhc iu c th y l g?

+ Nhc iu y c kh nng gi nhng cm xc g? II. K nng phn tch nhc th 1. Phn tch nhc th v mt tit tu: - Tit tu l do s lun phin nhng mt i lp ca cc thuc tnh m thanh ngn ng. Ngha l mt trong hai mt i lp ca chng (cao- thp, di- ngn, mnh- nh) lun phin trong mt khong thi gian no y to nn. - Cc yu t to nn tit tu th: a. S ting trong mt dng th: L s lng m tit trn mt dng th (khng phi cu th). Do vy, d thy s ting l cn c phn chia th th ting Vit, v cng l cn c phn nhp. V d: - Th mi dng nm ting c gi l th ng ngn, nhp 2/3 - Th lc bt (dng su ting ,dng tm ting), nhp chn 2/2/2 Nu xem th l mt chnh th ngh thut c mi quan h khng kht gia hnh thc v ni dung th r rng mi th th s ph hp cho vic din t, th hin mt ni dung, cm xc no y. V d: - Th song tht lc bt ph hp cho vic din t ni bun (Cung on ngm khc -Nguyn Gia Thiu, Chinh ph ngm khc - on Th im, Khc Dng Khu - Nguyn Khuyn...) - Th nm ch ph hp cho s hoi nim (ng - V nh Lin, Cha Hng - Nguyn Nhc Php...) Thng nhng bi th lm mt th th nhc iu ca th loi khng c g rc ri. ng ch l nhng bi th c s thay i s ting trn nhiu dng. iu ny lm cho nhc th thm phong ph v d nhin n gip bc l nhiu sc thi cm xc ca nh th. V d: Bi th t nc (Nguyn nh Thi) ch yu 7ting/dng, nhng kh cui c su ting/ dng. Do vy, nhc th kh cui tr nn nhanh, mnh hn cc kh trn. iu ny gip nh th th hin sc mnh, t th hng trng ca t nc Vit Nam thi im qut khi ng ln chng Php ginh c lp dn tc.

Sng n rung tri gin d Ngi ln nh nc v b Nc Vit Nam t mu la R bn ng dy sng lo V d: Bi Bn kia sng ung ( Hong Cm ) l th t do, cu ch loi thoi, dng di dng ngn, th m nghe k, lng k th dng chy chnh l dng lc ngn: - Anh a em v sng ung Ngy xa ct trng phng l... -Xanh xanh bi ma b du..... - Kit cng ng thm b hoang M con n ln m dng.... Nhng kt thc ci dng lc ngn v cc dng ngn dng di t do y, Hong Cm v vi nhng dng lc bt: - Gi v may o cho ai Chung cha vng vng nay ngi u... - L a lc c trc lu Vi ba vt mu loang chiu ma ng - M ta lng i d su ng trn ma lnh mi u bc ph -Em i try hi non sng Ci m nh sng mun lng xun xanh Dng sng ung vn m m tri gia lng dn tc. N ch b cn ln, xao ng ln khi qun gic ti. Trong ni au tan tc chia ly y, Hong Cm tm v th th lc bt nh tm v ci hn dn tc. Nhp iu 2/2 m m, tr tnh ca th lc bt lm vi i t nhiu ni au y. cng l bn sc vn ho dn tc trong th Hong Cm. b. Php ip: L hin tng lp li mt hay nhiu n v m thanh ca ngn ng. C hai trng hp lp li mt cch c bit l t ly v hin tng gieo vn, ta s xt phn sau. Nh php ip m th to nn nhng n tng thnh gic. Nhng n v ng m c lp li to nn nhng biu tng ng m. Biu tng y c kh nng gi ln hay nhn mnh mt ni dung cm xc no trong th. i vi ngn ng th ting Vit, c cc cp ip sau y: * ip ph m u: L hin tng lp li ph m u. V d: Di trng quyn gi h u tng la lu lp lo m bng (Truyn kiu - Nguyn Du)

Ph m u l c lp li, biu hin s n hin, phn chiu gia nh sng v mu ca hoa lu. Khng t trc tip nh nng, nhng cu th gi c ci chp chn rc r ca nh nng h. Hay, khi T Hi Triu nh ring mt gc tri, ting tm lng ly vang di, c th lm kinh thin ng a, th Nguyn Du s dng ip ph m u lm nn biu tng ngn ng din t sc mnh, s vng chc lm kinh ng gm tri phong kin ng thi. i qun n ng ca ng Lm cho ng a kinh thin ng ng. * ip t: ip t l hin tng kh ph bin trong th. C nhiu bi th, cu th m sc sng ca n ip t. D thy, mi trng hp ip t, trc ht u gy n tng thnh gic, nhng ni dung m n gi ra th rt phong ph. Vic phn tch tm ra gi tr ni dung thng qua th php ip t trong th l cng vic tng i kh khn. ip t lun c chc nng nhn mnh ngha biu t m t ang mang. Nhng sinh ng hn l ngha vn cnh (Ngha do vn cnh to ra, cn c gi l ngha tnh hung). Mun nm c ngha tnh hung, ta phi t ip t ang xt vo mi quan h vi cc tn hiu ngn ng khc ca thi phm. C th hnh dung cch phn tch ip t qua m hnh sau: ip t x: - Gy n tng thnh gic, to s phong ph cho nhc th - Nhn mnh ni dung ngha t x ang mang - Ngha tnh hung V d: Ca dao vit Cn tri cn nc cn non Cn trng cn gi hy cn gi my Cu ca dao s dng ip t cn. Cha xt v ni dung, ci hp dn, thu ht c gi trc ht vn l n tng thnh gic. Cu ca dao c 14 m tit, nhng chim ti su m tit ip vi nhau. iu th hai, cu ca dao nhn mnh mi th vn cn , vn khng thay i tho thi gian. Nhng quan trng hn, khi xem xt quan h lm thi gia cc t ng trong cu ca dao trn, ta nhn ra hai ng cnh sau. Mt l, tri/ nc/ non/ trng/ gi tp trung ch v tr, t nhin. Ngha ca ng cnh mt l t nhin v tr khng thay i. Hai l , t y khng phi t ch ni chn m trong ng cnh y n mang ngha lm thi ch ngi con gai v ngi con trai. T hai ng cnh y, ta nhn ra ngha tnh hung ca t cn l dng khng nh tnh yu chung thu, bn vng ca i trai gi snh cng s bn vng ca v tr. u cng l cch cng c nim tin cho ngi tnh

trong hon cnh i din vi nhng thch thc ca cuc i. V d 2: Nguyn Khuyn vit : Ru ngon khng c bn hin Khng mua khng phi khng tin khng mua (Khc Dng Khu) Cu th c ip t khng (Lp li 5 ln). Ci khng bao trm ln cu th bao trm ln cuc sng ca tc gi. Nu ai c qua bi th Khc Dng Khu, c th qun ht bi th thm ch qun tc gi, nhng chc chn kh qun cu th c sc ny. Vi ip t khng, tc gi nh mun ph nh sch trn mi th vui ca mnh khi mt bn. Ru ting rng hay,nhng khi mt bn th c ngha g. Cc tn hiu ngn ng ca cu th thit lp mi quan h tnh hung gia hai vn : nguyn nhn kt qu. Nguyn nhn: khng c bn hin dn n kt qu : khng mua (d ru ngon v c tin). Thng qua vn cnh y , ip t khng th hin ni c n bao trm ln cuc i tc gi khi mt bn. Th mi thy tnh bn p , su sc v chn thnh gia Nguyn Khuyn v Dng Khu . V d 3 : Chu Mnh Trinh vit : Ny sui Gii Oan ny cha Ca Vng Ny am Pht Tch, ny ng Tuyt Quynh (Hng Sn phong cnh ca) Cu th s dng ip t ny vi mc ch lit k cc danh thng Hng Sn . V qua cch lit k y, tc gi mun nhn mnh v p phong ph, a dng ca qun th danh thng Hng Sn. V d 4 : Nguyn Du vit : Khi tnh ru tn canh Git mnh mnh li thng mnh xt xa Cu th c s dng ip t mnh. Mnh va l ch th tr tnh, va l khch th thm m. Do vy, cu th miu t Kiu sng trong nhng giy pht hon ton hng ni, i din vi bn thn v phn tnh v mt nhn cch trn ci nn hin thc ch , ngao ngn( tnh ru, tn canh). ip t mnh cn cho thy s c n khng khip ca Kiu trong nhng ngy thng sng ti lu Ngng Bch. Tm li, ip t l mt th php ngh thut ph bin. Cu th c ip t thng trng m ri vo ip t to nhp cho th. Do vy, mun phn tch ip t, trc ht c gi phi cn c mt nng lc thm m tt, sau l nng lc t duy. * ip ng :

L hin tng lp li mt cm t, mt t hp t (ng). Trong th ca, hin tng ny cng kh ph bin . Cch phn tch ip ng trong th rt linh hot , song c th tin hnh theo cc thao tc sau: V mt ng m, ip ng trc ht gip ta xc nh nhp th ( bc th), to n tng thnh gic cho c gi . V mt ng ngha, cn xc nh ngha ca ng thng qua ngha ca t v cu trc ng php ca ng. Ngoi ra, phi t ngha ca ng trong mi quan h lm thi v ng ngha vi cc tn hiu ngn ng khc ca cu th, bi th . V d 1: ip ng Bun trng trong on th Nguyn Du t tm trng ca Kiu lu Ngng Bch: Bun trng ca b chiu hm, Thuyn ai thp thong cnh bum xa xa Bun trng ngn nc mi sa , Hoa tri man mc bit l v u? Bun trng ni c du du, Chn my mt t mt mu xanh xanh Bun trong gi cun mt dunh m m ting sng ku quanh gh ngi Tm cu th c 4 ln ip ng Bun trng xut hin cu lc nhm din t ni bun thm m trong tm hn Kiu, theo ci nhn phng chiu ln cnh vt. S lp li ny c chc nng gi ln tnh cht trin min khng dt ca ni bun. Ng bun trng c cu to bi tnh t bun v ng t trng. Bun l ci c sn, ci c trc, trng l hnh ng ko theo, l ci c sau. ng sau ch trng l bc tranh cnh vt, thin nhin. Do vy, cnh y l cnh cha tm trng, cnh c lc qua lng knh tm trng Bun ca Kiu. V d 2: Tri xanh y l ca chng ta Ni rng y l ca chng ta (t nc - Nguyn nh Thi) ip ng ca chng ta to nn m hng ch o ca on th l nim t ho ca tc gi v thin nhin, t nc v con ngi Vit Nam. Ngha ca ng ny ch s s hu (y l mt hnh thc s hu cch trong ting Vit ). Do , on th cn din t nim vui sng ca tc gi khi thc nhn tinh thn lm ch t nc. * ip dng : (thi quen gi l ip cu): V d1 : Bi th t V Hong (Trn T Xng) c cu 8 lp li hon ton cu 1 : C t no nh t y khng? . y l kiu ip mang tnh c trng nht ca hnh thc th th v ngm. Vic lp li cu th c cu

trc nghi vn y nh xoy su, t m tm trng ngao ngn thi ma mai ca tc gi trc hin trng suy v i o c, l lot v nhn cch ca mt s ngi Vit Nam trong thi bui giao thi. Tng t cc hin tng ip khc, ip dng bao gi cng c chc nng nhn mnh ni dung m dng th cha ng. N mang ci m ba ca thi phm di mi vo lng c gi , li du n thm m su m trong lng c gi. V d 2 : Hin tng ip dng Em tan trng v trong bi Ngy xa Hong Th (Phm Thin Th ). Bi th di nh mt tnh s p thi o trng. Sau mi ln Em tan trng v, ngi c nhn ra v p hn nhin, trong trng ca c n sinh qua i mt chng trai si tnh. Cu th chn cht ni n mt s vic thng nht ca thi i hc Em tan trng v. Ci chn cht ca mt k chn tnh ch khng phi phong tnh. S lp li dng th l lp li s vic thng nht y. Nh vy, th php ip dng va nh nhng trang hi k ghi li cn k nhng g p , ng yu mt thi ca c b, va chng trai si tnh bc bch tnh yu lng l ca mnh - lng l nh thi gian. * ip on (cn gi l ip khc): L hin tng lp li mt on th . on th c lp lun cha mt ni dung cm xc no y. Cho nn, ip on thng c vai tr nhn mnh v th hin tnh thng trc ca cm xc. V d 1: Bi th Tm t trong t ca T Hu c mt ip on 4 dng th: C n thay l cnh thn t Tai m rng v lng si ro rc Ti lng nghe ting i ln no nc ngoi kia vui sng bit bao nhiu on th tp trung th hin hon cnh c n v khao kht hng ra cuc sng bn ngoi ca tc gi. Bip php ip on th hin su sc kht khao thng trc, mnh lit y. ip khc trong th l hin tng khng ph bin. Bi hn ch ln nht ca th php ny s lm ngho i nhc th. Trong thc t, xut hin nhiu bi th c ip khc nhng khng phi lp li nguyn xi m nh th c bin ci theo mch cm xc. V d 2: L vng ri (Ti khc anh i)

n rung ting Ngi yu ng ngi ... Trng vng ri (Ti khc anh i) n nghn ting Ngi yu dy ri ... Hoa vng ri (Ti khc anh i) n cm ting Ngi yu i ri Sao vng ri (Thi ht anh i) n b phim Ngi yu cht ri (Thi v - Bch Kh) Bi th xy dng trn c s vn dng linh hot php ip on v s pht trin ca cm xc. Giai iu ti phai ca bi th c pht sinh t vic lp i lp li hnh nh vng ri ca: L, trng, hoa, sao. V mi thc th ny li c mt mi quan h cht ch vi ting n, vi hnh nh ngi yu. Bi th nh mt ip khc gi t, v mi kh th l mt cung bc khc nhau. C hai chui ng t i lin vi ch th n (rung, nghn, cm, b) v ngi yu (ng ngi, dy, i, cht) khin to nn mt s thng nht gia hnh ng vi cm xc ca bi th. Mi t nh mt du nhn ghi li nhng cung bc tn phai ca t tri, v bit li ca lng ngi. Nhc th mi lc mt ngn vang nh ting kinh cu bn b vc thm. * ip - o: Trong thc t, php ip c cc nh th s dng linh hot, k hp vi nhiu th php ngh thut khc, ph bin nht l kt hp php ip t, ip ng, ip dng vi php o v tr ca cc hnh v, cc t, cc ng. Vic kt hp 2 hay nhiu th php cng mt lc s tng thm nhiu gi tr thm m cho th. Chng ta cng thng thc ci hay ca cc cu th sau: - Song sa v v phng tri Nay hong hn li mai hn hong (Truyn Kiu - Nguyn Du) - Vn ng trng sn, sn ng vn Giang tm nh knh tnh v trn (Tn xut ngc hc ng sn - H Ch Minh)

- Con kin m leo cnh a Leo phi cnh ct, leo ra leo vo Con kin m leo cnh o Leo phi cnh ct, leo vo leo ra (Ca dao) - ng bn ni ng ng bn t ng mnh mng bt ngt ng bn t ng ng bn ni ng cng bt ngt mnh mng (Ca dao) c. Php i: * Khi nim: L hin tng b tr song hnh v mt m thanh v ngha 2 v ca mt dng th hay hai dng th trong mt bi th. Tn s xut hin nhiu hay t, c nh hay khng c nh ca php i tu thuc vo c trng ca tng th th. th tht ngn bt c th lun c hai cp cu i vi nhau: Cp cu thc v cp cu lun. th song tht lc bt thng xut hin cp cu i cp cu tht. th lc bt thnh thong c php i trn mt dng. * Phn loi php i v mt hnh thc: C 02 loi. 1. Tiu i: l php i xy ra trong ni b mt dng th. V d: Ngi quc sc // k thin ti Tnh trong nh // mt ngoi cn e " (Truyn Kiu - Nguyn Du) 2. Bnh i: l php i xy ra gia hai dng th vi nhau. V d: Trn gh b m ngoi t vt Di sn ng c ngng u rng (Giu ngi thi - Trn T Xng) * Chc nng: Php i gp phn lm nn tnh hi ho ca tit tu. Song, khi phn tch chc nng ca php i, ta cn xem xt k s tng xng v mt t vng - ng ngha ca hai v hay hai dng i rt ra ni dung biu hin ca th php. C hai kiu tng xng v t vng - ng ngha sau: 1. Tng xng nt ngha b sung: V d 1: Phng tiu lng ngt nh ng Gng loan b na // di hng x i (Cung on ngm khc - Nguyn Gia Thiu) Hai v i b sung, nhn mnh ni dung xa cch, chia ly, tan v trong mi quan h chn chiu gia cu trng v ngi cung n.

V d 2: on trng thay lc phn k V cu khp khnh // bnh xe gp ghnh (Truyn Kiu - Nguyn Du) Hai v i m trng tm l hai t ly khp khnh v gp ghnh tng xng v t loi, phng thc cu to, ngha tp trung b sung nhau ni v s khng bng phng, trun chuyn ngay trong nhng bc u tin trong chng ng mi lm nm lu lc ca Kiu. V d 3: on th miu t v p ca Thu Kiu, Thu Vn (Truyn Kiu - Nguyn Du) c 24 dng th, nhng c 12 cu tiu i. V th, m iu tit tu ca on th cn i, nhp nhng gp phn th hin s hon m v nhan sc, s ton din v phm cht v ct cch ca Thu Kiu - Thu Vn. u lng hai t nga Thu Kiu l ch em l Thu Vn Mai ct cch, tuyt tinh thn, Mi ngi mt v mi phn vn mi, Vn xem trang trng khc vi , Khun trng y n nt ngi n nang, Hoa ci, ngc tht oan trang My thua nc tc tuyt nhng mu da. Kiu cng sc so mn m, So b ti sc li l phn hn, Ln thu thu, nt xun sn Hoa ghen thua thm, liu hn km xanh Mt hai nghing nc nghing thnh Sc nh i mt, ti nh ha hai Thng minh vn sn tnh tri Pha ngh thi ho, mi ca ngm Cung thng lu bc ng m, Ngh ring n t h cm mt trng. Khc nh tay la nn chng, Mt thin bc mnh li cng no nhn. Phong lu rt mc hng qun Xun xanh xp x ti tun cp k. m m trng r mng che Tng ng ong bm i v mc ai. ( Kiu - Nguyn Du ) thay i ni dung bi: tranhieu892005, 08-02-2010 lc 12:52 AM "C kim hn s thin nan vn, Phong vn k oan ng t c"

2. Tng xng theo nt ngha i lp: V d 1: Khn ngh c bc l khn di Di chn vn chng y di khng (Trn T Xng) Ngoi php ip - o hai t khn, di trong hai dng th trn, nhng t ng chnh i lp nhau v ngha nhm th hin quan im ng x ca ng t V Xuyn trong lnh vc sng tc vn chng. V d 2: Cng trong mt ting t ng Ngi ngoi ci n, ngi trong khc thm (Truyn Kiu - Nguyn Du) Cng mt vn cnh m k khc ngi ci. l nghch cnh ca cuc i. Nghch cnh no m chng gy au lng cho nhng ngi c nhn tm. d. Ngt nhp: Nhp l hin tng c to nn do nhng du lng trn chui m thanh ca dng th. Thng nhp th l do th th quy nh. Ngi ta cn c vo s m tit trong nhp th nht m t tn nhp th. - Th lc bt: Nhp 2 / 2 / 2 v c gi l nhp chn. - Th song tht lc bt: * Hai cu tht nhp: 3 / 2 / 2 / 2 v c gi l nhp l. * Hai cu lc bt (tng t th lc bt). - Th tht ngn bt c: nhp 2 / 2 /3 v c gi l nhp chn. Tuy nhin, trong qu trnh vn ng v pht trin ca th loi, nhp th c nhiu bin i linh hot nhm to nn s phong ph v nhc ip v tng hiu qu biu t cho th. Th t do c cch ngt nhp t do hn c, ngt nhp theo mch cm xc. Xc nh ng nhp th s gip ch rt nhiu cho vic phn tch th. Ngt nhp sai th cm, hiu sai.

V d: Ngi ra i u khng ngonh li Sau lng thm nng l ri y Nu ngt nhp Sau lng / thm nng l ri y th s hiu sai ca tc gi. Phi ngt nhp: Sau lng thm / nng l ri y th mi hiu ng tinh thn cu th. Phn tch nhp th nn tp trung vo cc dng, on th c cch ngt nhp l so vi nhp truyn thng ca th loi, hay nhp iu c bn ca bi th. V d 1: Na chng xun / thot / gy cnh thin hng (Truyn Kiu - Nguyn Du) Cu th c cch ngt nhp khc bit (3 / 1 / 4) vi nhp c bn ca th lc bt ( 2 / 2 / 2 / 2). Ch thot mang mt nhp - nhp nhanh, nhm gi t s thay i nhanh chng, t ngt trong cuc i m Tin. V n l s d cm cho tng lai y tai bin ca nng Kiu. Nhp th nhanh, gi t tai bin p n bt ng ln thay i ton b cuc i, s phn ca trang quc sc thin hng. V d 2: Ngn thc ln cao/ngn thc xung (Ty Tin - Quang Dng) Cu th nh b b i bi nhp th sau m tit th t, to nn biu tng nh mt ngn ni, nhm mc ch gi t tnh cht him tr ca a hnh vng thng ngun sng M v nhng gian lao trn bc ng hnh qun ca binh on Ty Tin. V d 3: Nng i ng ng/c nhc trong giy Nhc gy hoa mng/nhc ngt tri my Nhc ln cung hng/nhc v o mng i nng tin nng/hp nhc y hng (Nhc - Bch Kh) Khng ring g kh th, m c bi Nhc u c ngt nhp ch th t nh vy. Th tm ch, thng ch ngt nhp ch th ba, nm, su, ri rc mi c cu ngt nhp ch th t. Th m vi Bch Kh, thi nhn liu lnh ngt nhp nh th, lm cho cu th, bi th nh b tch lm hai, to ra mt li th song phn c o. Li ngt nhp nh vy, khin ngi c c cm gic y l bi th t tuyt gieo vn gin cch tng i mt. Nhng gi tr ca bi th khng ch ch . C l, sc mnh ca nhc iu tn k, ca tng mi m cun phng cm xc ca ngi c, khng kp cho anh ta th gi ngh n th t ngn c ( Lai Thu). Theo Hn Mc T Cch dng hi v h vn ch th t lm cho cu th ca Bch Kh na nh

ring ty, na nh ho thun, ph hp vi tm hn thi nhn ang tm n mt s kt hp ng - Ty, kim - c trn nn vn ho nhn loi. V d 4: Th lng nghe nhc iu ca on th sau: Tip ly cn / cn ly y / Nm con / mt v / ngi vng xoay / Nhc chim thanh tc / rt v y / / cnh vng l lc / Nng chn tnh / rng ca mt khc / Tic hoa h / chn ngc h / Giang h / vt cnh / sau chung ru (Nam hnh - Bch Kh) Cch ngt nhp trc trc ny to ra mt nhc iu khp khnh nh v nga ca khc Nam hnh, gi t trng thi ng ng chp chn ca ngi ung ru. e. Phi thanh: L hin tng lun phin cc thanh bng - trc trong mt hay nhiu dng th, to nn tnh du dng trm bng, ng thi gp phn to nn ni dung cm xc cho th. Ting Vit c 6 thanh, c chia ra bng - trc nh sau: Thanh bng (huyn, ngang), thanh trc (sc, nng, hi, ng). Theo m hnh thanh iu chun trong th ting Vit:, c hai thanh bng i lin vi hai thanh trc ... Song, nu my mc tun theo m hnh ny nhc tnh (tnh du dng, trm bng ca th) s n iu. Thc t, trong qu trnh sng tc, nh ngh s lun sng to, ph v m hnh thanh iu chun, lm cho nhc th phong ph a dng hn. T , c nhng kiu cu th c bit v phi thanh nh sau: * Cu th ton thanh trc, ch yu thanh trc: m iu ca cu th kiu ny cao, vt, sc lnh. Kiu cu th ny t thy. Xa, L Bch c vit cu: Hu khch hu khch t m tu (7 ting trc). Tuy nhin, y ch l tr chi ch. Cu th l ch cha hay. Cu th ca Thi Hiu d ch c 6 ting trc nhng c sc hn: Hong Hc nht kh bt phc phn (Hong Hc lu). Thanh trc trong cu th trn thuc loi trc cao nh vy cng lc cng ln cao nh cnh chim Hong Hc cng lc cng bay cao, bay mi khng v li t ny ch v lu Hong Hc. * Cu th ton bng, ch yu thanh bng: m iu cu th kiu ny nh nhng, m m, trm lng, ph hp din t nhng cm xc m h, nh nhng, th v, lng du. Cu th kiu ny kh ph bin trong th xa v nay. Ph cng tng vit: L hoa mai hoa sm si khai. Vit Nam, kiu cu th ny c ch khai thc nhc iu t phong tro Th

Mi. Xun Diu c cu: Sng nng theo trng ngng lng tri Tng t nng lng ln chi vi (Nh h) iu khin hai cu th trn gy n tng thnh gic i vi c gi chnh l nhc iu lng lng, nh nhng, to cm gic chi vi, ngng ng. Yu t lm nn nhc iu ca cu th c bn l thanh iu (thanh bng) v sau l vn i v ph m cui n, ng. Nhc iu y gp phn th hin tinh t cm xc lng lng, phiu bng, tm trng mang mang ca tc gi. Trc Cch mng thng Tm, Huy Cn vit: Bng dng bun b khng gian My ging lng thp / ging mn m u Thanh bng chim t l 10/14 m tit. Cu th trm xung, din t ni bun man mc, tru xung, bng bc khp khng gian. n Bch Kh - mt nh ni l trong phong tro Th Mi - ng to bo hn trong sng tc, sng to mt th th bnh thanh. Bch Kh c rt nhiu bi th ton thanh bng hay ch yu l thanh bng, nh: Mng cm ca, T b, Nhc, Thi v, ... v nh m ng to cho mnh mt phong cch ring. V d: Nng i ! Tay m ng ging mm Trng an qua cnh mun tay m My nhung pha mu thu trn tri Sng lam phi mu thu ni ni. Vng sao nm im trn trn hoa gy Tng t ngi xa thi qua y i nng nm xa qun li th Hoa va a hng gy m Cy n yu ng lm bng th Dy n yu ng run trong m Hn v trn mi ku: Em i Thuyn hn khng i ln chi vi Sc m nh ca bi th l th nhc iu huyn diu ch khng phi hnh nh, sc mu, to vt. m nhc ca bi th c uy lc ng k. N thi min, dn d m hoc c gi. Thu trong bi th bun nhng lng , au

thng nhng du nh. Tt c iu u do nhc iu bi th to ra Tip thu truyn thng , tinh hoa ca th lng mn, th ca khng chin cng c mt s bi gy n tng v nhc iu: Em i bun lm chi Anh a em v sng ung (Bn kia sng ung - Hong Cm) Hai dng th ch c mt ting trc, nhc iu trm bun su lng ph hp cho vic din t tnh cm an i, v v ni au ca tc gi. * Cu th trc trc : Nguyn Du vit v chuyn xe a Kiu vo kip on trng: on trng thay lc phn k V cu khp khnh , bnh xe gp ghnh Lun phin m iu dng th hai nh sau: T B T T T B T B. Ng iu ln cao v xung thp t ngt c kh nng gi hnh nh con ng khc khuu gp ghnh. Nhng bc u tin y d lng cuc i y trun chuyn , lu lc ca Kiu trong kip phong trn . *S phi hp ca cc kiu cu th trn : Mi kiu cu th trn c mt nhc iu ring, sc thi biu cm ring. Phi hp chng li vi nhau s lm cho nhc iu phong ph v sc thi biu cm cng a dng. y l thc t thng thy trong th. Tn vit: Ti cao, phn thp, ch kh ut Giang h m chi qun qu hng (Thm m c bn ng) Dng th nht ch yu thanh trc (5/7 m tit), cng thm cc ph m cui tt (p, t), nhc th sc nhng ut nghn, biu t ci bt c ch ca Tn trong thi cuc. Ngc li, dng th hai l ton bng, nhc th m xui nh bung thng ph hp din t ci th giang h, m chi qun i ca tin sinh ni h gii. Hay, nh Thm Tm c vit : a ngi ta khng a qua sng Sao c ting sng trong lng ? Bng chiu khng thm khng vng vt Sao y hong hn trong mt trong ? (Tng bit hnh) (BBBBBBB

BTTTTBB TBBTBBT B B B B B T B) Cu mt v cu bn ton bng(hay ch yu thanh bng), cu ba trc trc. V theo Trn nh S, thanh bng l nhc nn ca bi th, gp phn gieo vo lng ngi mt v bng khung xn xang. Ty Tin ca Quang Dng l mt bi th thnh cng v s phi hp gia cu th bnh thanh v cu th trc trc. Dc ln khc khuu dc thm thm Heo ht cn my sng ngi tri Ngn thc ln, cao ngn thc xung Nh ai Pha Lung ma xa khi (T B T T T B T BTBBTTB BTBBBTT BBBBBBB) Ba cu u trc trc v mt thanh iu,dng gi t tnh cht him tr ca vng thng ngun sng M v nhng kh khn trn bc ng hnh qun ca binh on. Ngc li, cu cui ton bng, ph hp cho vic dng t cm gic thi v v nhng pht giy lng mn ca ngi linh trc thin nhin rt huyn o, nn th. S phi hp ny c tnh c trng trong bi Ty Tin. C sau mt lot cu th trc trc v ng m l mt cu th ton bng hay ch yu l thanh bng nh nhng mt m. T bi th th hin c hai nt c trng ca thin nhin Ty Bc: Hng v Th mng, hai nt c trng ca lnh Ty Tin: Bi hng - Lng mn. 3. Vn: a. Khi nim : L hin tng lp li khun vn trn mt hay nhiu dng th ( cu to ca vn gm hai phn: Nguyn m v ph m cui). b.Chc nng: Gieo vn trc ht gip cho th tng cng kh nng lu gi v truyn t. Th n, mt s vn trong th ting Vit c biu tng m thanh. Ngha l, mi khun vn c kh nng th hin mt loi cm xc, tm trng, ... no . c. Cc kiu gieo vn trong th ting Vit: *Vn trc - vn bng: Cng c lc chi vi ni dm khch Ting sui nghe rc rch lng o

C khi tng gc cheo leo Th vui con ht la chiu cm xoang (Khc Dng Khu-Nguyn Khuyn) Khch/ rch: gieo vn trc; o / leo / chiu: gieo vn bng *Gieo vn theo chiu dc - chiu ngang: Rng liu u hiu ng chu tang Tc bun bung xung l ngn hng (y ma thu ti - Xun Diu) Liu/ u / hiu / chu: gieo vn theo chiu ngang(trn cng mt dng th) .Tang / hng : Gieo vn theo chiu dc(vn hai dng th) *Gieo vn gin cch - lin hon: V d 1: Hm qua cn theo anh i trn ng quc l Hm nay cht cnh p cho ngi di m (Ving bn - Hong Lc) V d 2 : L th cn nh gi u hiu u ting lng xa vn ch chiu (Trng Giang - Huy Cn) *Gieo vn chnh - vn thng: + Gieo vn chnh : L hin tng lp li nguyn khun vn. V d: Ai em phn cht mt mi hng Hay bn cm ca ti thng Ch lng chui theo dng cm xc Nh thuyn ng ph lc trong sng (Xun Diu) + Gieo vn thng : L hin tng lp vn c nguyn m v ph m cng dng. - Cc dng nguyn m ca ting Vit: Dng khp -----Dng m ------Dng trn mi

i ----- a, -----o ------ , -----u e ----- ----- i ----- u ------u - Cc dng ph m cui ca ting Vit : Dng tt : t , c , ch ,p Dng vang: m , n , ng , nh V d: "C khi tng gc cheo leo Th vui con ht la chiu cm xoang Cng c lc ru ngon cng nhp Chn qunh tng m p bu xun C khi bn son cu vn Bit bao ng bch in phn trc sau (Khc Dng Khu - Nguyn Khuyn) Cc m tit gieo vn : leo - chiu / xoang - ngon / xun - vn - phn. Phn tch th v mt gieo vn, cn phi nm biu tng m thanh ca nguyn m v ph m cui. Xin nu ra vi trng hp ngi c tham kho : *Nguyn m o, u, : Nu xut hin cui cu th s lm cho nhc iu trm bun ph hp cho vic din t ni bun, tang ch. V d 1: Bi Vn t ngha s Cn Giuc (Nguyn nh Chiu) c 30 cu vn. Cui mi cu u xut hin mt trong cc nguyn m o, u, . V d 2: Chiu ng tn lnh t tri cao Khng la m hn hn bun lm Th lng vy m ai nh la b Trn gian sao? y thnh ph ang quen (Huy Cn) Cui mi cu th xut hin nguyn m o . Nh m n gi ln ci cht chc, th lng ca chiu ng. V d3 : Em khng nghe ma thu Di trng m thn thc Em khng nghe ro rc Hnh nh ca chinh phu Trong lng ngi chinh ph? Em khng nghe rng thu L thu ri xo xc Con nai vng ng ngc p trn l vng kh?

(Ting thu - Lu Trng L) Bi th hip vn chn(cc m tit cui). Nguyn m u cng chnh l vn c bn ca bi th, gi nn cm gic trm bun, thn thc khng ngui trong lng tc gi khi thu v. *Nguyn m a, , , : Biu tng m thanh ca cc nguyn m ny l gi nn cm gic vui ti bay bng, s phng khong. V d : Khng c knh th c bi Bi phun tc trng nh ngi gi Khng cn la ph pho chm iu thuc Nhn nhau mt lm ci ha ha ( Tiu i xe khng knh - Phm Tin Dut) Nguyn m a cng l vn a c mt v tr kt thc cu th th hin bn cht yu i v tnh cch phng khong ca cc chin s li xe. *Nguyn m i, e, : thng c chc nng biu hin nhng tnh cm trong sng , nh nhnh, hn nhin. V d: Chng ngi bn me em Me hi chuyn lm quen Tha thy i cha Thuyn ng, gii i chen ! (Cha Hng - Nguyn Nhc Php) V nhiu kh th khc trong bi Cha Hng, Nguyn Nhc Php s dng nhiu m tit c nguyn m e din t v p hn nhin ngy th v tm hn trong sng ca c b. - Nguyn m e i vi bn nguyn m cui o to ra vn eo c gi tr gi ra nhng hnh nh s vt c kch thc b thu hp li v khng vng chi. V d: Ao thu lnh lo nc trong veo Mt chic thuyn cu b to teo (Thu iu - Nguyn Khuyn) hay ng tro trng theo cnh ht heo ng i thin tho qun cheo leo (H Xun Hng) - Nguyn m e i vi bn nguyn m u o to ra vn oe c gi tr gi ra hnh nh v s vt c kch thc m rng ra.

V d: Nm gian nh c thp le te Ng ti m su m lp lo Lng du pht ph mu khi nht Ln ao lng lnh bng trng loe (Thu m - Nguyn Khuyn) hay Gh tro lng xanh ngi bnh cho Ngh rng tht ho chi (Nguyn Khuyn) * Ph m tt (ph m khng mi) p, c, ch, t : Cc cu th c t chc bng nhng t, vn c ph m cui tt thng c sc thi biu hin cho nhng tnh cm khc mc , nghn ngo, trc tr : V d1: Ta i cht mnh mt tri gay gt ta chim ly ring phn b mt? (Nh rng - Th L) Cu th c ging trng ca ho hng nhng nhng ph m tt (cht, mt, gt, mt ) y li lm nn cc ut nghn, cm hn ca cha t sn lm khi b giam cm trong mt th gii cht chi , gi to. *Ph m vang (ph m mi) m, n, ng, nh : Nhng m tit c ph m cui vang th khin m iu cu th bay bng ngn vang v thng c kh nng din t tnh cm vui sng , hnh phc dn tri mnh mang. V d : Em i Ba Lan mua tuyt tan ng bch dng ng trng nng trn Em i nghe ting ngi xa vng Mt ging th ngm mt ging n (Em i Ba Lan - T Hu) Kh th s dng nhiu ln nguyn m a v cc ph m cui vang khin cho nhc th vang ng gi nn mt bc tranh ti sng v nhng tnh cm vui ti , dn tri Tm li, trong ting Vit c nhiu vn, nguyn m, ph m c gi tr gi hnh gi cm. Tuy nhin, phi lu rng : Khng phi tt c cc t c nhng vn , nguyn m, ph m nh trnh by u c kh nng gi hnh, gi cm. Bi v, ngoi mi quan h c l do gia v m thanh v ngha , ngn ng cn c mi quan h v on (khng l do) gia m v . y, ta ch cp n cc trng hp nm trong mi quan h th nht m thi. Do vy, nu thun tu, phn tch ngn ng th quan h v on gia m thanh v ngha th hiu th mt cch hi ht. Ngc li, nu ch cn c

vo mi quan h c l do gia m thanh v ngha th s dn n ch my mc v c nhng kt lun h . (Cn na) thay i ni dung bi: tranhieu892005, 08-02-2010 lc 12:54 AM "C kim hn s thin nan vn, Phong vn k oan ng t c"

Chng IV:PHN TCH NGN NG TH V MT NG NGHA

I. Dn nhp: Mc ch ca vic phn tch th l phi nm ni dung biu t ca ngn ng th. Ni dung y khng n gin l php cng ngha cc t ng m cn l do mi quan h cht ch gia cc tn hiu ngn ng trong thi phm to nn. Bnh din ng ngha th hai trong th l rt quan trng, ng vai tr chnh v quyt nh s thnh bi ca thi phm. Thc t cho thy, ngha tnh hung (lm thi, ngha th hai) ca ngn ng th rt a dng, sinh ng v tinh t, khin i lc c gi chng ta lng tng. Ta th xem xt cc trng hp dn d sau y: Trng hp 1: Ca dao vit: Thn em nh tm la o Pht ph gia ch bit vo tay ai? ( 1 ) v Thn em nh tm la o Khng dng x l vung vo cho ai ( 2 ) Hnh nh tm la o trong hai cu ca dao trn c ngha biu hin khc nhau. cu 1, hnh nh tm la o c quan h vi hnh nh ch v do tm la o c biu hin l mt mn hng. Cn cu 2 tm la o c quan h vi t x l nn tm la o c hiu l mt ci g nguyn vn khng th phn chia. V r rng t thn em cu ( 2 ) c hiu l tnh em. Trng hp 2: B Huyn Thanh Quan vit:

Mt mnh tnh ring ta vi ta (1) (Qua o ngang) Nguyn Khuyn vit: Bc n chi y ta vi ta (2) (Bn n chi nh) Hai cu th trn u dng cm t ta vi ta. Nhng ngha biu t ca cm t y trong hai cu li hon ton khc nhau. cu 1, ta vi ta biu hin s c n ca tc gi, nhng cu 2, n li th hin tnh bn chn thnh su sc ca Nguyn Khuyn vi bn ca mnh. Hai v d trn cho thy, ni dung biu hin trong ngn ng th phn ln xut pht t mi quan h chng cht gia cc tn hiu ngn ng th. C c nhng mi quan h y l do ngi ngh s bit cch vn dng nhng th php ngh thut t chc, sp xp cc tn hiu ngn ng th thnh mt h thng cht ch. Pht hin c nhng mi quan h y, ngha l ta tm c chic cha kho vng bc vo th gii lung linh huyn o ca tc phm th. chng ny, chng ti tp trung vo cch khai thc t chc quan h ng ngha trong th. II. Ch ca tc phm th: Trc khi phn tch vn hc ni chung, th ni ring ta cn phi nm ch ca tc phm. Xc nh c ch ca thi phm s gp phn nh hng, chi phi mi thao tc phn tch ca chng ta. Th ca thuc loi tc phm tr tnh, do vy ch ca bi th lun l cm xc, tm trng, thi ,... ca nhn vt tr tnh i vi mt s vt, s vic, con ngi no . Ni cch khc, th l sn phm ca tri tim, tm hn ngi ngh s, nn d mun hay khng n phi mang hi m tm hn, nhp p tri tim ngi ngh s. Tm li, ch tc phm th l tm trng ca nhn vt tr tnh trc mt vn no trong hin thc i sng. Mun tm hiu ch ca mt thi phm, ta cn lm cc bc sau: 1- Xc nh nhn vt tr tnh trong bi th: Nh trnh by, nhn vt tr tnh l con ngi ang cm xc, rung ng trong th. Ni dung tr tnh trong th lun c th hin thng qua nhn vt tr tnh.

Su xa hn, tc gi cng ch c th th hin xc cm ca mnh thng qua nhn vt tr tnh. c gi cn phn bit nhn vt tr tnh v nhn vt t s. S phn bit y da vo vic i lp nhng nt c trng ca loi tc phm tr tnh v t s. S phn bit ny gip ch rt ln trong qu trnh phn tch th. Nhn vt tr tnh l con ngi, nhng l con ngi ca tm trng, ca cm xc... ch khng phi con ngi hnh s, i ng, ni nng,... nh nhn vt t s. Do , khi phn tch nhn vt tr tnh ta cn phi tp trung khai thc th gii tm trng ca nhn vt. Phn tch th m khng ni c tm trng ca nhn vt tr tnh th coi nh khng phn tch c g c! Trc khi phn tch th, ta phi xc nh cho c nhn vt tr tnh. Cng vic ny c khi n gin nhng nhiu lc phc tp. V d 1: Nhn vt tr tnh trong bi Mi tru (H Xun Hng) rt d xc nh. chnh l tc gi. V d 2: Nhn vt tr tnh ca cu ca dao: Nh ai ra ngn vo ng Nh ai ai nh, by gi nh ai? C th l mt c gi hay mt chng trai. Ni chung l mt ngi ang yu, ang tng t. Nhn vt tr tnh trong cu ca dao ny khng l ai c th, v cng nh vy m nhiu ngi tm thy mnh, ng hn l tm trng ca mnh trong cu ca dao . V d 3: Nhn vt tr tnh trong bi Ting ht con tu (Ch Lan Vin) va l tc gi va l th h tr Vit Nam trong thi im kin thit t nc sau cuc khng chin chng Php thng li. V d 4: Bi th Bng cy kh nia (Anh Ngc) th nhn vt tr tnh l mt c gi min sn cc ch khng phi tc gi. V d 5: Bi th Tng bit hnh (Thm Tm) c nhiu nhn vt tr tnh (ngi i, k ). Bi Vit Bc (T Hu) cng vy... ... Nhn vt tr tnh suy cho cng l mt sn phm ca thi i, hoan cnh lch s. Do vy, vic phn tch, i tm tm trng nhn vt tr tnh i lc cn thit gn vi tm l thi i, hon cnh ra i ca bi th. 2- Xc nh t th:

T th l mt s vic hay hin tng no trong i sng c cp trong bi th v nh cc s vic, hin tng y m nhn vt tr tnh bc l cm xc. Nhiu khi t th ch l ci c ngh thut, l gi nh nhng c lc n l mt s kin, s vic c tht trong cuc sng. Trong bi Mng hai tt ving c K(Trn T Xng), tc gi mn ci cht ca c K lm t by t thi trc hin thc giao thi ca x hi Vit Nam m nhng chn gi tr cuc sng b o ln. Nhng, bi Khc Dng Khu, Nguyn Khuyn li by t ni au, nim c n khi mt bn, v qua ng cn th hin mt tnh bn su sc chn thnh. Ngi lm th mun din t tt cm xc () th phi chn t. T hay l t mi l, din t trn vn, c o, su sc cm xc ca nh th. Thc t cho thy, mt bi th hay cng nh mt phn t th. Khi tm hiu t th trong mi quan h vi ni dung cm xc,c gi cn tnh to v linh hot, khng cng nhc, my mc. Bi l, c nhiu bi th cng chung mt t nhng ni dung cm xc khc nhau v nhiu bi khc nhau v t nhng ni dung cm xc c nhiu im ging nhau. V d 1: Ging nhau v t nhng khc nhau v ni dung cm xc. Cng ly t l chia ly nhng bi th Hng thm (Phan Th Thanh Nhn) th th hin mt tnh yu va m thm kn o va mnh lit d di ca c gi (nhn vt tr tnh). Trong khi bi Hong Hc lu Tng Mnh Ho Nhin chi Qung Lng, L Bch li th hin ni bun khi thc nhn v thn phn nh b hu hn ca kip ngi trc s mnh mng, vnh hng ca v tr. V du 2 : Khc nhau v t nhng tng ng v ni dung cm xc. Cng th hin tnh bn chn thnh, su sc nhng trong hai bi th Khc Dng Khu v Bn n chi nh s dng hai ci t khc nhau. Bi Khc Dng Khu ly t t ci cht ca ngi bn, bi Bn n chi nh ly t t vic mt ngi bn n thm Nguyn Khuyn. Tm li t th l mt i tng c th nh th bc l cm xc thi t tng ca mnh (ng hn l ca nhn vt tr tnh ). Xc nh t th mi d dng nm bt mch cm xc ca bi th. Cn thy t th l phng tin tm hiu gi tr cm xc ca bi th ch khng phi l mc ch vic phn tch th. 3. Xc nh mch tm trng chnh ca bi th (Cm nhn s b ni dung cm xc ca bi th): Ni dung cm xc trong th lun c th hin mt trong hai hnh thc sau: Trc tip v gin tip trn ngn ng th. + Th hin trc tip bi cc t ng ch tm trng.

V d: "Sng gn Trng Giang bun ip ip Con thuyn xui mi nc song song Thuyn v nc li su trm ng Ci mt cnh kh lc my dng" (Trng Giang - Huy Cn) Kh th c hai t "bun", "su" trc tip th hin tm trng nhn vt tr tnh. Ni bun su y l mch cm xc ca kh th ny ni ring v bi Trng Giang ni chung. Hay "Rng liu u hiu ng chu tang Tc di bung xung l ngn hng y ma thu ti ma thu ti Vi o m phai dt l vng" (y ma thu ti - Xun Diu) T "bun" trc tip th hin cm xc ca Xun Diu trc ma thu chia ly. + Gin tip th hin cm xc thng qua hnh tng ngn ng th: V d: "... C bi yu minh nguyt i nh thnh tam nhn" (Nng chn mi trng sng Vi nh thnh ba ngi) (L Bch) Cu th khng c t ng no trc tip miu t tm trng ca L Bch, nhng hnh tng th li th hin r nt ni c n ca tc gi, hay: "Nghe cng m, ngm cng say L thay mt st cng ngy v tnh" (Kiu - Nguyn Du) S vic c t trong cu th l s m ui, ngy ngt ca H Tn Hin trc ting n v nhan st ca Kiu. Nhng iu quan trng trong cu th l Nguyn Du dng hnh nh hon d "mt st" (ch H Tn Hin) by t thi khinh b, ma mai ci bn tnh ho sc, tm hn kh cn ca v tng c trng thn ny. Thc t cho thy, trong mt bi th hay mt cu th, thng c s kt hp c hai cch th hin ni dung cm xc. Nh:

- "Sao xt xa nh rng bn tay" (Bn kia sng ung - Hong Cm) - "au x lng anh cht na thn ngi" (Qu hng - Giang Nam) Trong trng hp ny, cc cm xc chnh c th hin trc tip qua cc t "xt xa", "au", v cc t ng cn li "rng bn tay", "cht na thn ngi" to nn nhng hnh tng ngn ng, va nhn mnh, va to sc thi c th cho tng loi cm xc y. Da vo nhng iu va trnh by trn, ta d dng xc nh ch ca mt bi th. V th xc nh ch bi Trng giang (Huy Cn). + Nhn vt tr tnh: tc gi (Mt ngi khch tha phng). + T th: Khng gian mnh mng ca dng Trng giang, ca v tr. + Cm xc chnh: Ni bun su, s c n. Vy ch ca bi Trng giang l: Bi th th hin ni bun su, s c n ca tc gi trc khng gian mnh mng. Tuy nhin, phn tch, tm hiu y gi tr ni dung v ngh thut ca mt thi phm ta cn i su vo vic phn tch hnh tng ngn ng th. II. Hnh tng ngn ng th: 1. Khi nim: Hnh tng th l mt hnh nh va c kh nng th hin ci c th sinh ng ca i sng, va mang ngha biu trng v cuc sng thng qua s x dng ngn ng ti tnh, tr tng tng, c sng to v cch nh gi ca ngi ngh s. T nh ngha ny, ta thy iu kin cn ca hnh tng trc ht phi l mt hnh nh v cuc sng v iu kin l hnh nh y phi c ngha biu trng v cuc sng. Nu ch dng li mc ti hin cuc sng th ngn ng th cha tr thnh hnh tng. V d nh cu "Qu nin trc ngoi t tun" th ch to ra hnh nh mt con ngi c tui ngoi 40 . Cu th ny ch mi k s ch cha to ra ngha biu trng cho mt vn no trong i sng. Song n cu: "My ru nhn nhi o qun bnh bao" th khng nhng to ra hnh nh con ngi c hnh dung chi chuc, m cn gi nn nt ngha biu trng: Thi khng tn trng ca tc gi v hng ngi im t ngoi hnh ngu trang cho s nhum en tm hn v nhn cch. thy c ngha biu trng ca hnh tng, iu c bn, ta phi xem

xt n ti nng s dng ngn ng (Ngh thut dng ngn ng) ca ngi ngh s. Bi l, mi qu trnh, cch thc phn tch th u phi xut pht t ngn ng vn bn th. V vy, ngn ng th c tnh hnh tng, ngi ngh s lun phi bit t chc, sng to ngn ng t n v c bn ca ngn ng l t n nhng n v ln hn l cm t, t hp t, cu, on, ... Vy, ta c th khng nh hnh tng th l ni kt tinh cao gi tr ni dung v ngh thut ca thi phm. 2. Cc phng thc s dng ngn ng to nn hnh tng th: a. Cht liu th (thi liu): L h thng hnh nh, s vt c ngn ng gi tn c cng mt c im tnh cht v c mi quan h tng cn vi nhau. T cch hiu nh vy, ta thy nhng t ng to nn cht liu th thng l cc danh t hay ng danh t. V cng v cc hnh nh s vt c ngn ng gi tn c nt tng ng v quan h tng cn nn c th hiu cht liu th l h thng cc danh t, ng danh t cng trng. V d: Cc t: thu tinh, pha l, gng h, x c, san h, lu ly, ngc, ... l nhng t ch cc s vt c cng nhng c im, tnh cht: Cng, d v, trong, phn quang, ... nghin cu su v cht liu th, ta thy r mi mt dng cht liu c dng trong th cha ng m nt c tnh sng to (quan nim ngh thut, quan nim thm m, thi tnh cm, ...) v ngh thut ca nh ngh s. Do vy, vic tm v phn tch c cht liu th s gip c gi m thm mt cnh ca bc vo khm ph th gii cm xc c o ca tng thi phm hay c s nghip sng tc ca mt nh th. V d 1: Th gii ngh thut bi Nguyt cm (Xun Diu) c to dng t hai thc th: ting n v nh trng. Song, trong bi th ting n v nh trng y c bao bc trong khng gian trong sut tnh lng, bng gi, ngp sng, d v ca: m thu tinh, bin pha l, sng bc, ... Qua l mt khng gian p gi ci bng gi, c n trong lng ngi. V d 2: Bch Kh l nh th c nhiu bi, nhiu cu th s dng cht liu th c tnh cht trong sut, d v, ...

- Lu ai nh g nh lu ly. - Thu tinh ai lng vng h - Khng gian x c hay san h ... V d 3: Th Hn Mc T thng s dng cm 3 thc th: Trng - Hn - Mu. - Gi rt tng cao trng ng nga. V tan thnh vng ng vng kh. Ta nm trong vng trng m y Sng dy cung in ma mu ra. - Ka ai gnh mu i trn tuyt Manh o da cu ngm n nang - Ngi i mt na hn ti mt Mt na hn ti bng di kh. - Sao bng phng n trong mu huyt Nh xung lng ti nhng git chu. Vi T, trng ng ngha vi th gii ci p, ci vnh hng, th gii huyn o, hn - mu l ni m nh v ci cht t thc ti ni au bnh tt. Trng - hn - mu lm nn s cn bng tm trng, cm xc trong th Hn Mc T. V d 4: Cht liu th ca Nguyn Bnh thng l cc hnh nh, s vt gn lin vi i sng lng qu Vit Nam. l thi liu dn gian: Tru, cau, n, , ch, m gi, thy u, hoa xoan, lu tre, cy bng, u nh, hi lng, ... Theo Nguyn Nh Bng v H Xun Bnh thng k th trong tuyn tp th Nguyn Bnh c n 452 t ch v lng qu. y l mt trong nhng yu t khin ngi ta gi Nguyn Bnh l nh th chn qu. c bit, ngi ta cn pht hin trong th Nguyn Bnh cc t ng lin quan n ch khoa c thi phong kin: - Tng bng vua m khoa thi Anh quan trng, vinh qui v lng Vng anh i trc vng nng C hai chic vng cng sang mt - Mi ri mn kho thi hng Nga iu vng ta qua ng nhng ai ? ...

C l, v tc gi bt bnh trc hin thc cuc sng ng thi, nn tm v ngy xa vi ci hn dn tc. V d 5: Ca dao ra i t trong i sng sinh hot ca ngi bnh dn nn cht liu ca n cng gn lin vi i sng ca ngi bnh dn. Hu ht hnh nh, s vt, hin tng xut hin trong ca dao u mc mc, d hiu, bnh d, thn quen. iu lm nn sc sng lu bn ca ca dao (Theo cc nh nghin cu, ch c s t cu ca dao do tr thc phong kin sng tc nn c cng in c, t hn - vit, cc hnh nh tng trng c l nn n c tnh uyn bc, hn lm m thiu tnh dn gian). V d 6: Chng t nc (Trch trng ca Mt ng kht vng - Nguyn Khoa im) s dng thi liu l vn ho dn gian, nh: cc cu ca dao, tc ng, thnh ng, truyn c tch, thn thoi, truyn thuyt, ... gip tc gi th hin thnh cng hnh tng t nc. t l ni con chim phng hong bay v hn ni bc Nc l ni con c ng ng mng nc bin khi Thi gian ng ng Khng gian mnh mng t nc l ni dn mnh on t t l ni chim v Nc l ni rng Lc Long Qun v u C ra ng bo ta trong bc trng... t nc l nhng g thn thuc, gn gi vi mi chng ta. t nc l t nc ca nhn dn, t nc ca ca dao thn thoi. b. Hnh tng khng gian v thi gian trong th: Khng gian v thi gian l hai phm tr lun c mt trong mi hot ng, sinh hot ca con ngi. Nhiu lc khng nhng n vn thng trc chi phi, m nh chng ta. Ngi ta thng ni rng h xc cm v mt iu g m qun i yu t khng gian v thi gian lm nn s tn ti, xc nh ca iu . Do vy, t duy, xc cm ca con ngi cng nm trong v chu s chi phi ca mt h khng gian, thi gian no . Trong th, hai phm tr ny thng xuyn xut hin, nhng hn khng phi l s ngu nhin ca vic miu t hin thc, cm xc. Phm tr khng gian v thi gian trong th lun c cc thi s thc su sc nn n hin ln trong th nh nhng hnh tng cha ng suy tng, cm

xc ca thi s v cuc i. V vy, phn tch th khng th b qua vic tm hiu cm thc ca nh th v khng gian, thi gian. Mi ngi u c nhn thc ging nhau v khng gian, thi gian vt l. l th khng gian 3 chiu, thi gian tuyn tnh. l nhn thc bng l tr, khch quan, khoa hc. Nhng v mt tm l, tnh cm qu trnh nhn thc y din ra khng nh nhau nhiu ngi. Vn xut pht t c s khoa hc, nhng cc thi s nhn thc, biu hin khng gian, thi gian trong th theo chiu tm l tnh cm ch quan. Cho nn thng qua hnh tng khng gian v thi gian ta s tm thy cch cm, cch ngh ca nh th v cuc i. Kinh thi c cu: Nht nht ti t Thin thu ti ngoi (Mt ngy trong t (bng) thin thu ngoi). th hin cm thc ca ngi xa v khng gian (ti t/ti ngoi), vn thi gian (nht nht/thin thu). Khng gian v thi gian trong cu th mang m du n tm trng ca con ngi, nn ta thng gi l khng gian tm trng, thi gian tm trng. tin theo di, chng ti ln lc i vo tng phm tr trong th: u tin l vn thi gian ngh thut trong th. Khng nh thi gian vt l vn ng lin tc, u ng theo chiu tuyn tnh, thi gian trong th b ct xn, ko di hay dn nn theo tm trng, cm xc nhn vt tr tnh. Thi gian va l c s, va l ci c con ngi suy t v thn phn, cuc i hay by t ni nim. Su ng cng lp cng y Ba thu dn li mt ngy di gh (Kiu - Nguyn Du) Mt ngy di nh ba thu l v ni au trong ngy y qu nhiu. Thi gian tm l ca ni au lun di hn nim vui v th m ngy au n y di nh ba thu cng li. Hnh tng thi gian trong cu th trn dng th hin ni au n tt m Kiu phi gnh chu. Phng thc t duy ca cu th: Mt ngy bng ba thu c s dng trong cu Nht nht ti t/Thin thu ti ngoi (Kinh thi). Nu vi cu th trn, Nguyn Du dng thi gian lm thc o ni au ca Kiu, th Xun Qunh li dng thi gian lm thc o ni nh ngi yu, ni nh thng trc n mc v thc, nn n t nhin thm vo t, cu ch: - Lng em nh n anh

C trong m cn thc (Sng) - Khi anh vng bn tay em bit nh Ly thi gian an thnh o mong ch Ly thi gian em vit nhng vn th (Bn tay em) - D cng mt thi gian, cng mt khng gian Ngoi cnh ca vi em l qu kh Cn hin ti ca em l ni nh Thi gian i sao khng i sc mu (Thi gian trng) Di gc trit hc, mi vt u tn ti v vn ng bin i theo thi gian. Cho nn, thi gian v tnh, cn mn lm cho mi th i thay k c lng ngi. Nh Xun Diu vit: Gp i em anh rt s ngy mai i tri chy lng ta khng vnh vin Do vy, thi gian xut hin trong th thng mang ngha biu trng, l i tng nhn thc cho nhng i thay, cn mt, c khng, hp tan, ... ca cuc i. V s i thay y lm rung ng tri tim vn d run ry ca nh th: Tch nin kim nht th mn trung Nhn din o hoa tng nh hng Nhn din bt tri h x kh o hoa y cu tiu ng phong ( thnh Nam Trang - Thi H) Bi th cp n hai s: C ngi v vng ngi, hai thi im: Ngy ny nm xa v ngy ny nm nay. Quy li cho cng l s i thay (sau mt nm). Nu khng c i thay ca thi gian th lm g c cnh nhn din bt tri h x kh, lm g c ni nh tic ca k phong lu a tnh y. Thi gian tri khin ng trng phu u bc Bc u vi chic o xanh ta gi mt ri (Cao B Qut), khin thiu n hao gy nhan sc Sui kh dng l ch mong thng ngy/ Sng mai mt nm hao gy/Tc my mt mi y tuyt sng (Tn ). Hnh tng thi gian nh mt th k th s mt eo bm, hu dit nhng g tt p, qu gi ca con ngi v to nn v s gii hn trong cuc i. Ngn ni xun i xun li li

Mnh tnh san s t con con (T tnh - H Xun Hng) Ngn l khng a nhng khng loi b c. Thi gian c tri, ma xun i ri tr li nhng tui xun ca con ngi i mi khng v, trong khi ci hng nhan vn ch ra cng vi nhng kht khao hnh phc. Thi gian v tnh, lnh lng ng ght. Ngi xa thy thi gian nh bng cu qua ca s, i ngi cng theo bng cu y nhanh chng vt qua: Xun ng ti ngha l xun ng qua Xun cn non ngha l xun s gi V xun ht ngha l ti cng mt (Vi vng - Xun Diu) Dng chy thi gian cun tri tt c. Vi Xun Diu, thi gian l mt dng chy lin tc, vnh hng. Trn ci dng chy y, con ngi tr nn nh b, hu hn, b cun tri v nhn chm. Hnh tng thi gian xut hin trong th Xun Diu c tnh cht i lp vi thn phn con ngi, th hin thc nhn v s hu hn ca kip ngi. V t trong ci ba vn su ngn ngy l my y, con ngi ca quy, khao kht ni rng hay vt ra khi vng cng to cht chi ca thi gian. T s nhn thc y, Xun Diu lao vo cuc chy ua vi thi gian bng thi sng gy, sng cung qut (mt gii php tnh th mang tnh nhn bn). Thi gian cng l mt ni m nh trong th Hn Mc T. V theo T: Ch c trng sao l bt dit Nhng g tt c thy qua i Nn Chng ta bin em i thnh thanh kh Hay Khng gian dy c ton trng c Ti cng trng m nng cng trng Hnh tng thi gian trong th Hn Mc T cng mang ngha biu trng cho s hu dit, nn thi nhn lun khao kht bin thnh trng sao, thanh kh tn hng ci p vnh hng. Khng km phn sinh ng, bn cnh hnh tng thi gian, trong th ta cn bt gp rt nhiu hnh tng v khng gian, khng phi l khng gian -ct ba chiu m l th khng gian c xc lp theo chiu tm trng. thc tm hiu, khm ph khng gian c t xa xa trong nhng cu chuyn thn thoi:Thn tr tri, N Oa v tri. Khm ph khng gian ng ngha vi vic khm ph t nhin v tr. V khng gian c vai tr quan trng trong i sng con ngi. Khm ph nhn thc v tr l mt

nhu cu thng trc, th hin kht vng chinh phc ca con ngi. Nh vy, thng qua hnh nh khng gian c con ngi m t, ta s hnh dung c nhn thc cng nh nhng suy t, ni nim ca h. Khng gian lun c mt trong th (Phi chng v n c th, hu hnh hn thi gian). N tn ti dng tim thc v c dng thc. Nhng d sao, n vn gp phn th hin c tnh sng to cng nh nhng sc thi cm xc ca ngi ngh s. C lc khng gian l i tng thm m, c khi n l ci c ca cm xc, ... Vic lnh hi ting ni th thm t hnh tng khng gian trong th khng phi l d. Trong th c, cc thi s phng ng nhn thc khng gian l mnh mng, v tn t thc v s nh b hu hn ca kip ngi. Khng gian trong th c thng l sng, ni, my, bu tri, ... c miu t trong s i lp vi con ngi. S i lp y thng y nhn vt tr tnh vo trng thi rn ngp c n. C phm vin nh bch khng tn (L Bch) Con ngi nh b, c n, l loi trong hnh nh c phm trc khng gia bao la bch khng tn. V nh th, con ngi c ngha l g trong ci mnh mng thin a ny. Ni bun v s c n c th thm dn vo con ngi ri ngi ta vt ln trn thi thng cm o. Khng gian trong cu th trn c nhn thc gc trit hc nn n c tnh khch quan, v mang ngha ph qut. Chn l t khng gian y cn c th hin trong th ca hin i Vit Nam sau ny. Tiu biu l trng hp Huy cn. Huy Cn c mnh danh l nh th khng gian, th ng lun th hin ni khc khoi v khng gian, c th l: su v tr, bun sng ni, bun trng giang, nh qu hng... Bi th Trng giang l mt v d: Khng gian trong bi Trng giang trc ht l mt khng gian t nhin, c th l khng gian nng thn c xc nh t cc cht liu: cn, bi, bn, ... Cn th l th, bi th lng l, bn th c liu. Nt c o l khng gian y c khc ho trng thi tnh, gn vi cch sng hng ni, suy t, bun lng ca nh th. Th hai quan trng hn c, nh th miu t khng gian mnh mng ca Trng giang bng cc tnh t: su, rng, cao, di, cc ng t m rng bin khng gian: xung, ln, gn, dt, v bng nhng vt th b nh nh: ci, cn, bo to nn s i lp gia con ngi v khng gian lm hin ln cm gic rn ngp c n ca tc gi. V cui cng, ngi c cn nhn ra khng gian trng giang l mt khng gian cht, thiu vng hi m ca s sng. Tt c nhng hnh nh v con

ngi, lin quan n con ngi v s sng u khng thy: - Thuyn v nc li su trm ng - u ting lng xa vn ch chiu - Mnh mng khng mt chuyn ngang Khng cu gi cht nim thn mt Ci mnh mng kt hp vi bng gi cng y ngi th vo tnh trng c n tt . Hn th khng cn ni nng ta no ngoi mt ni nh qu. Thi hin i, th ca t cn cm thc v khng gian gc v m nh vy. Cc nh th hin i thng ct xn khng gian theo cm xc, v hnh tng khng gian trong th hin i thng hin ln tm mc vi m. Anh ng trong ca st Em ng ngoi ca st Gn nhau trong tc gang M bin tri cch mt (H Ch Minh) Bi th c hai mng khng gian r rng trong ca st v ngoi ca st. ng ranh ca khng gian y ch n gin l cnh ca st nh vt c ngn gia hai mng mu ca bc tranh hin thc .Di gc vt l ,hai khng gian ny cch nhau gang tc, nhng v mt x hi ,tm l n l bin tri n gin ,khng gian trong ca st l khng gian nh t ,cn khng gian ngoi ca st l khng gian t do. Kinh nghim phn tch th cho thy , trong th nu c hai mnh khng gian cng xut hin gn lin vi hai con ngi c th th hnh tng khng gian y dng din t ni nhung nh ,tng t , nim yu thng thao thc trn tr ...ca nhn vt tr tnh nh: tng giang u v tng giang v (Tng t - Kinh thi), khng gian trong ny v ngoi kia trong th Hn Mc T , bn ny v bn kia sng ( Bn kia sng ung - Hong Cm), Ty phong lnh v Nam thin (Tn xut ngc, hc ng sn - H Ch Minh)... Khng gian trong biTy Tin (Quang Dng) l vng ni rng thng ngun sng M. Mt trong nhng cht liu xy dng hnh tng khng gian y l nhng a danh c kh nng gi ln nhng vng t xa l hoang vu v y nguy him : Si Khao, Mng Lt, Pha Lung, Mng Hch, Mai Chu,...Nhng a danh y cn gi ln a bn hot ng rng ln ca binh on . Cho nn hnh tng khng gian trong bi Ty Tin trc ht mang tnh i nghch, uy hip con ngi. Xy dng hnh tng khng gian ny, Quang Dng mun cp n nhng kh khn, th thch, him nguy m lnh Ty Tin thng xuyn phi i mt, phi vt qua v t

nhn mnh v p bi trng ca ngi lnh. Ma xun ca Nguyn Bnh l bi th c sc v nhiu phng din v cng l bi th tiu biu cho phong cch th Nguyn Bnh. Hnh tng khng gian trong bi th kh c sc. Khi trong tm trng ho hng i xem ht, gp ngi yu th hnh nh con (hiu l ng trn ) l: Thn oi cch c mt thi . Nhng khi n hi ht, c gi mi tm anh ch thit xem v cui cng khng gp ngi yu th Mnh em lm li trn ng v / C ngn g u mt di !. Khng gian vt l khng thay i, nhng khng gian tm trng th thay i, khi th n ngn ngi mt thi , khi th b ko di ra mt di . Nhiu trng hp, trong mt thi phm, c c hnh tng khng gian ln thi gian. Hai hnh tng ny thng nht, b sung v chiu sng cho nhau lm r ni dung biu t ca thi phm . Trong chng trnh trung hc, bi th To gii (H Ch Minh) l mt v d. Hnh tng khng gian v thi gian trong bi th c tc gi nhn thc, miu t theo s vn ng tch cc t m sang ngy, t u m sang ti sng .S vn ng y th hin nim tin, lc quan ca ngi t H Ch Minh vo tng lai ti p. V n cng chnh l ngun thi hng ca bi th. Hay trong bi Xc cnh (Trch ng tiu y thut vn p- Nguyn nh Chiu): My ging i bc trng tin nhn Ngy x non nam bt ting hng Hnh nh my ging gi nn s m m ca khng gian. Hnh nh ngy x biu trng cho s tr ni. C hai hnh tng tp trung nhn mnh nim mong i trong tuyt vng ca hoa c i vi cha xun. c - Cc th php dng t trong th: La chn v s dng t ng l cng vic cn thit, mang tnh c trng ca ngi lm th. T ng phi dng ng thanh, ng ngha,va c tnh to hnh va c tnh biu hin. Dng t c o, sng to, c tnh ngh thut s gp phn rt ln vo s thnh cng ca thi phm. T ng chnh xc l con mt, l nh sng a ta thm nhp vo th gii ci p ca th ca. C c cha kho vt qua cnh ca t ng, ngi c s bc vo v sng vi v tr huyn o ca th. Giai thoi v nh th Gi o gip ta hiu hn v ngh thut dng t trong th:

Mt hm, Gi o (1779-1843)-mt nh th hon tc - ci nga v Trng An. ng ng bn ngh n hai cu th va mi sng tc: iu tc tr bin th Tng thi nguyt h mn (Chim u cy (cnh) b ao Nh s y ca di trng) Gi o phn vn cha bit nn ch thi (y ca) hay xao (g ca). ng bn bung cng nga, hu tay bt chc nh s lc y ca, lc g ca.Con nga i vo m qun ca mt ng quan i kinh l. Qun lnh bt ngi ci nga c v in cung kia em np quan. May qua, ng quan ny chnh l Hn D. Gi o t by s thc. Hn D gp rng nn dng ch xao(g ca), c l g to nn mt hnh tng v m thanh. Ngi i sau hay dng ch thi, xao vi ngha cn nhc tng ch sa cha bi th, bi vn cho tt . C1: Ngh thut s dng ng t: ng t l t miu t trng thi vn ng ca con ngi v s vt. ng t lun lm cho s vt c sinh kh, cu th sng ng. Trong th Bc, trng hin ln nh mt ngi bn tri m. Lc ti nh t Tng Gii Thch, Ngi v trng nh giao cm vi nhau: Nhn hng trong tin khn minh nguyt Nguyt tng song khch khn thi gia (Vng Nguyt) ng t khn to nn mi quan h mt thit gia tc gi vi trng. Tuy nhin, hai ngi bn cn cch xa nhau trong khng gian tnh lng. n cu th Nguyt thi song vn: Thi thnh v ? th trng thc s tr thnh ngi bn. Cc ng t thi vn nhn ho hnh nh nh trng v khin n tr thnh tri m tri k vi Bc. ln n ti c d man ca thc dn Php, Nguyn nh Thi vit: Bt cm chan y nc mt Bay cn ging khi ming ta Thng gic Ty, thng cha t a c, a lt da (t nc) Ba ng t: ging, , lt l nhng ng t mnh c t nhng hnh ng th bo, d man ca bn gic. Cng theo phng thc th hin ny, Hong Cm vit:

Cht l qu mt xanh trng trn Khua giy inh p gy qun gy teo X x cp bc (Bn kia sng ung) hay Giang Nam trong bi qu hng c vit: Gic bn em ri qung mt xc Cc ng t mnh va lt t ti c d man ca k th, va lm tng thm ni au v lng cm th ca tc gi. Cu vn 14, 15 trong tc phm Vn t ngha s Cn Giuc( Nguyn nh Chiu) s d c cht lng hnh nh cao, din t tinh thn hng hi dng cm ca cc ngha s cng nh vo cc ng t: p, lt, bn, x, xng, liu mnh, m, chm, h, .. Chi nhc quan qun ging trng k, trng gic, p ro lt ti, coi gic nh khng; No s thng Ty bn n nh n to, x ca xng vo liu mnh nh chng c. K m ngang, ngi chm ngc, lm cho m t, ma n hn kinh; Bn h trc, l sau, tri k tu thic, tu ng, sng n. Trong bi th Ty tin ca Quang Dng, ng t lm nn ni lc cho cc cu th. V nh: Heo ht cn my sng ngi tri. Cu th miu t cao ca a hnh m ngi lnh chinh phc c trn bc ng hnh qun ca mnh. Nu ni v cao thun tu th c th thay ch ngi bng ch chm. Nhng ch chm lm cho th yu i, ch ngi mi l yu t lm cho cu th sinh ng hn ln. Vi ng t ny, ch t ngi ta c th cm nhn c 3 tng ngha: Th nht, l cao chng mt. Th hai n th hin cch nhn tinh nghch ca nhng chng trai H Ni va ho hoa thanh lch, va phong trn di du. Th ba, n th hin ch, sc mnh vt ln trn mi th thch, gian nan ca ngi anh hng v quc. Vng Hn tng vit: C lai chinh chin k nhn hi (Xa nay chinh chin my ai tr v). Trong chin tranh, nhng hy sinh, mt mt l iu khng th trnh. Nhng miu t ci cht l Gc ln sng m b qun i hay o bo thay chiu anh v t th khng phi l iu thng

thy. ng t gc, v c tnh cht to hnh v biu cm. Quang Dng khng n trnh hin thc au thng ca chin tranh, l cht chc. Song cht ch l gc, l v nh nhng nh mt gic ng qun. C au thng nhng khng h bi lu, phm cht y ch c nhng chng trai ngang tng dm x thn v ngha ln. Th xem mt cu th t cnh c sc trong truyn Kiu: Mt vng c moc xanh r Nc ngm trong vt thy g na u ng t thy lin kt tt c cc t v lm bt ln ton b ni dung cu th. N chnh l con mt th, linh hn th hin din trong 13 ch kia. Thy mt vng c mc, thy xanh r, thy nc ngm trong vt v cng thy g na u. Ci thy an nhin tnh lng v ci sc sc khng khng. l ci thy ca s kin tnh. Bc tranh thin nhin trong bi To gii (H Ch Minh) c miu t trong trng thi ang vn ng. Cc ng t lt t bn cht lun vn ng ca t nhin v tr, va th hin nhn thc thm trm, tinh t ca Bc nh mt hin trit Phng ng. Th xt cu th: Qun tinh ng nguyt thng thu san. Ba to vt ca t nhin l: tinh (sao), nguyt (trng), san (ni) i lin vi ba ng t: qun (t hi), ng (nng ), thng (i ln). V tr ang trong cuc i hnh trnh - hnh trnh t m ti hng n bnh minh ti sng. Bc tranh thin nhin trong bi th cha ng mt s giao ho cm xc ca bc i nhn, s mn tip ca bc i tr v cht thp ca bc i dng. Bng bt cht i hn, trong tc phm Ting ht con tu, Ch Lan Vin s dng hng lot ng t lin quan n vic m thc: - Ngoi ca ? Tu i nhng vng trng. - Nh a tr th i lng gp sa. - Mt ta thm mi ngi trm ga. - Ly c nhng cn m ! Ai bo con tu khng mng tng. Mi m khuya khng ung mt vng trng. Cc ng t i, thm, ung din t c kht vng mnh m ca th h tr ni chung v tc gi ni ring vn n v chim lnh ci p trong cuc sng. Hn na, khng ch l nhng kht vng m cn l nhng nhu cu thng trc, ti thiu cn c p ng. C2: Ngh thut s dng tnh t: Tnh t l nhng t miu t tnh cht, c im ca s vt hin tng. Tnh t gp phn to nn nhng ng vin gii hn, nt khc bit cho s

vt hin tng. Ni cch khc, n c chc nng nh tnh cho cc danh t. Bn kia sng ung (Hong Cm) l bi th c o trong vic s dng cc tnh t ch mu sc. Hong Cm s dng gn 20 mu thu dt bc tranh qu hng Kinh Bc t qu kh thanh bnh n hin ti au thng v tng lai ti sng. Qu kh thanh bnh, dng sng ung m m tri xui, rc r trong sc mu trng tinh khit: - Ngy xa ct trng phng l Sng ung tri i mt dng lp lnh Cc c gi lng quan h th: - Nhng c hng xn rng en Ci nh ma thu to nng Ngy gic n, qu hng y l qu mt xanh, nhum mu tang tc au thng bi mu, la. - Ch ng mt n Li di l sc mu Nhng n ngy mai, dng sng ung cun tro qut khi. Tng lai huy hong ti sng c m ra. Con ngi ni li gic chim bao b dt qung. Bc tranh tng lai l mt ngy hi l rc r sc mu: - Em mc ym thm Em tht la hng Em i try hi non sng Ci m nh sng mun lng xun xanh Cng chnh v vy m Phm Tin Dut ni c Bn kia sng ung ta d b vy phi mu - nhng sc mu ti nguyn truyn thng ca lng H, ca dn tc Vit Nam. xy dng hnh tng t nc giu p, rng ln, bn cnh vic s dng ip t nhng, Nguyn nh Thi cn s dng cc tnh t c cht lng to hnh cao. - Nhng ng ng bt ngt Nhng cnh ng thm mt Nhng dng sng nng ph sa (t nc). bi Cc v la hn cha Ty Phng, Huy Cn ch tm dng tnh t trong vic c t chn dung cc pho tng. Nh m cc pho tng hin

ln y nhng nt khu bit, c th ho. V nh: C v xng trn chn vi tay C chi thiu t tm thn gy Trm ngm au kh su vm mt T by ngi y cho ti nay V th, ta b cc tnh t trong oan th trn th hnh nh pho tng la hn y cn g l sng ng, c th. R rng ci hn, ci thn thi ca pho tng th hin qua nhng tnh t c sc y. C3. Ngh thut s dng t ly. Trong ting Vit, t ly l loi t c chc nng to hnh v biu cm cao. C nhiu loi t ly v c nhiu phng thc ly, mi loi mi phng thc m ng chc nng biu hin ring. T ly khng ch gp phn to nn nhc iu, m cn c vai tr quan trng trong vic biu t ni dung ca bi th (phn ny ch i su vo khai thc mt ng ngha ca t ly). Danh t ly hon ton: C chc nng gi ln nhiu s vt hin tng. V d: Ka non non, nc nc, my my nht ng hi rng y c phi (Hng Sn phong cnh ca - Chu Mnh Trinh) Bc tranh tng th Hng Sn hin ln honh trng, hng v, p nh cc t ly non non, nc nc, my my. T ta nhn ra v p t nhin do ho cng kho tay xp t. * ng t ly hon ton: Gi ra s lp i lp li, u n bun t, chn ngt ca hnh ng. V d: Ngn ni xun i xun li li Mnh tnh san s t con con (T tnh - H Xun Hng) Li li l mt ng t ly hon ton (xt trong mi tng quan vi tnh t ly hon ton con con), din t thi nhm chn, ngn ngm ca tc gi trc v khch khng mi, mi nm n mt ln chng cht s gi nua ln ci hng nhan thiu n. * Tnh t ly hon ton: C chc nng gim nh tnh cht c cp, nhng li gi ra mt tnh cht khc ca s vt hin tng. V d 1: Xanh xanh ch mu xanh nhng sc nht hn sc do t xanh gi nn. Tuy nhin n li gi ra mt khng gian rng ln m ci sc xanh y bao ph:

Xanh xanh bi ma b du (Bn kia sng ung - Hong Cm) V d 2: Bun bun l ni bun khng nng n, su sc nh t bun, nhng n gi ra tnh cht dai dng, trin min ca ni bun. Nghe tri nng nng, nghe ta bun bun. * ** Trong thc t, t ly hon ton t c s dng hn t ly vn, ly ph m u. C nhiu kh th, bi th m s c sc ch yu v ngh thut s dng ngn ng th hin ch s dng nhiu kiu t ly. S dng t ly gy n tng nht trong th Vit Nam phai k n H Xun Hng: Lo o chic gu ba gc chm Lnh nh mt rung bn b be X xm y nc mnh nghim nga Nhp nhm bn ghnh t vt ve (Tt nc) Bn cu th c n 6 t ly (12 m tit) khung cnh tt nc c th sinh ng hn nh cc t ly ny. Tri t sinh ra mt hn Nt lm i mnh hm hm hom (Hang cc c) Ly ba hm hm hom lm hin r mn mt ci hang cc c: su, trn, nh, ti... khch thch tr t m, tnh hiu k ca ngi xem. Nguyn Du l bc thy v ngn ng th, trong , ngh thut s dng t ly ca ng t n mc iu luyn. Miu t Hon Th , nh th vit: B ngoi thn tht ni ci B trong nham him git ngi khng dao Chn dung T B v c sc sng ca cu th ct t thn tht y.Thn thtva biu hin dng v bn ngoi va cn l s che y, ngu trang cho mt bn cht nham him ng s.Thn tht l ci ngt ngo thm tho ca mt i vi rui. Mt ch y thi m tc gi khc ho y t din mo n tnh cch ca mt con ngi, hn na cn to

cho ngi c thi gh tm v xa lnh kiu con ngi y. Cn vi M Gim Sinh, Nguyn Du dung ba t ly nh ba nt v ch o to nn chn dung c sc mt k lu manh tht hc: s sng ,nhn nhi,bnh baotrong hai cu th sau: "Gh trn ngi tt s sng v My ru nhn nhi o qun bnh bao Nguyn Du va t va nh gi tnh cch ca M Gim Sinh. Khi phn tch, ta cn thy s tinh t ca nh th v s hm sc ca ngn t m tc gi s dng . Ngoi t ly m, trong ting vit cn c lp t ly ngha hay cn gi l ly sc thi nh: xanh r, lm, trng lp, en s...y l lp t c gi tr to hnh v biu cm cao. T ly sc thi xut hin tng i nhiu trong th. V d 1: Ba thy bng bong che trng lp mun ti n gan, ngy xem ng khi chy en s mun ra cn c. (Vn t ngha s Cn Giuc -Nguyn nh Chiu ) Hai mu trng lp v en s gy n tng th gic rt mnh. Tc gi dng hai sc mu ny phng d ch hnh nh bn gic Php, v r rng n chng p g. Qua , tc gi by t ni cm ght ca mnh i vi bn thc dn. V d 2: " Chng phi Ng, chng phi ta u th trc lc o khng t." (S h mang- H Xun Hng) Ch vi t trc lc thi, H Xun Hng bn cy khng cht king d, thm ch cay c, bc trn bn cht gi di tu hnh ca nh s h mang. Ch trc lc h b mt nh s xung hng k phm phu tc t. C4-Ngh thut s dng s t: S t l t ch s lng s vt hin tng c cp. Trong ting Vit c rt nhiu s t, nh: mt, mt t, dm, vi,dm ba, my, nhng...S t cng tham gia vo vic to hnh, miu t s vt, s vic no .

Vi ba s t ch s t: dm, my, vi, Hong Cm gip ta hnh dung ci gnh hng ca ngi m trong bi Bn kia sng ung. M gi nua cm ci gnh hng rong Dm ming cau kh My l phm hng Vi thp giy m hoen sng sm Gnh hng rong t i y l gia ti, l k sinh nhai ca ngi m. Hnh dung c gnh hng ta li cng thy thng hn ngi m gi mt i cc nhc . Trong bi y ma thu ti,Xun Diu cng s dng s t xy dng bc tranh ma thu trong khonh khcgiao ma: Hn mt loi hoa rng cnh Trong vn sc ra mu xanh Nhng lung run ry rung rinh l i nhnh kh gy xng mng manh Ma thu cnh vt tan tc, hiu qunh: hoa rng, sc ra mu xanh, lung run ry, nhnh kh gy. Song y l bc tranh lc chm thu nn s tn t y cha nhiu. Cc s t hn mt, i nhnhl nhng s t ch s t ni ln iu .Bc tranh thu hin ln rt chnh xc, t ta nhn ra s cm nhn tinh t ca Xun Diu trc bc i ca thi gian, trc bin thi ca to vt. Cc s t: cp, i...thng c nh th s dng trong nhng bi th vit v tnh yu, quan h nam n.V d : - Cy me ru rt cp chim chuyn - Anh vi em nh mt cp vn (Th duyn - Xun Diu ) hay: By nm v trc em mi by Anh mi i mi tr nht lng Xun Dc, on ng hai cnh la Ba th em ti, ba anh sang Ni chng ni v ng song i Cc s t : hai, i, song i... xut hin nhiu trong bi Ni i (V Cao) gi ln s tng xng ca i trai gi, s cn i ca bc tranh thin nhin. N lm nn v p ca bc tranh, gi nn tnh yu hnh phc ca i nam n. N l siu t ca bi th.

S t ch s nhiu:nhng gp phn lm nn s thnh cng cho bi t nc (Nguyn nh Thi). Bi th c mi mt ln s dng t nhng(Tn s xut hin nhiu). N ng trc cc hnh nh ca t nc trong cuc khng chin chng Php. Nhng con sng, nhng ng ng, nhng cch ng ... th hin mt hnh tng t nc honh trng, p , anh hng, bt khut. Trong th ting Vit, s t ch ci duy nht mt cng thng xut hin. S t ny gi ln tnh t i ca s vt, tnh ngn ngi ca thi gian.. Mt ting trn khng ngng nc no? (Thu vnh- NguynKhuyn) Nm mi va sang c mt ngy (Mng hai tt ving c k -T Xng) "Mt gi gia nh mt dng dng" (Tng bit hnh - Thm Tm) "ng ln thm thm mt chia phi" ( Ty tin - Quang Dng) Ch mt trong bi th Thu vnhgip ta cm nhn ci tnh lng ca bc tranh thu. Ch mt trong bi Mng hai tt ving c k c chc nng rt ngn thi gian: Ma xun, i xun m c K c hng.V t , gi ln s phn hm hiu ca c. Cn ch mt trong hai trng hp cn li to nn tnh duy nht ca cuc chia ly. Nhng cuc chia ly y cha hn c ngy tr li. D vy, ngi ly khch vn quyt ch ra i Ch ln cha v bn tay khng / Th khng bao gi ni tr li / Ba nm m gi cng ng mong . Cn ngi lnh Ty Tin th: Chin trng i chng tic i xanh. Hiu vai tr chc nng ca t mt trong cc cu th trn, ta s lnh hi c ni dung tinh t su sc ca tng bi th . C5-Ngh thut s dng cc lp t giu sc thi: Trong ting Vit c mt s lp t rt giu sc thi biu cm, nh lp t Hn - Vit (vang v m, nho v ngha), lp t khu ng...Th ca cng khai thc trit cc lp t y. Thng Long thnh hoi c ( b Huyn Thanh Quan) l mt bi th hay, c khng kh hoi nim, trang nghim c knh.C c iu ny l nh s dng cng ca b Huyn trong vic kt thc mi cu th bng t Hn-Vit (2 m tit) To ho gy chi cuc h trng n nay thm thot my tinh sng Li xa xe nga hn thu tho Nn c lu i bng tch dng

cng tr gan cng tu nguyt Non cn cau mt vi tang thng Nghn nm gng c soi kim c Cnh y ngi u lung on trng Khng phi ngu nhin m bi th Ty Tin ca Quang Dng xut hin nhiu t Hn - Vit, nh: on binh, bin cng, vin x, c hnh...Ta bit, nhng ngy ni thng ngun sng M, binh on Ty Tin gp nhiu kh khn, gian kh, cht chc. Miu t hin thc y m dng t thun Vit th n sc nt, v bi thng qu. Cc t Hn - Vit xut hin nho v ngha vang v m v c sc thi c knh, trang trng nn gp phn kho lp nhng bi thng , xo i sc mu m m ca cht chc. N ln t ci thc t khc nghit v bc nhp cu lin tng cho c gi v hnh nh cc anh hng i trng phu thi phong kin. Ri rc bin cng m vin x Chin trng i chng tic i xanh Ao bo thay chiu anh v t Sng M gm ln khc c hnh (Ty Tin) Trong truyn Kiu, khng c ng quan no c Nguyn Du gii thiu trnh trng nh H Tn Hin. Gii thiu y chc danh, h tn, ti nng bng nhng t Hn- Vit sang trng. C quan tng c trng thn L H Tn Hin kinh lun gm ti Gii thiu b ngoi b v, oai phong nh vy nhm tc gi i lp nhn mnh bn cht xo quyt, tro tr, hn h, dm , tn bo ca v quan ny. Cc t Hn - Vit xut hin lm nn, tc gi thc hin php i lp. Trong th, lp t khu ng (dng trong giao tip hng ngy)cng c dng kh ph bin. S xut hin ca cc t thuc lp ny lm cho cu th tr thnh li tm s, th th, chuyn tr, nh: "Em i bun lm chi Anh a em v sng ung (Bn kia sng ung - Hong Cm) "Nc non hi ng cn lun Bo cho non ch c bun m chi" (Th non nc -Tn ) S chn thnh, tha thit v tnh cm c cc t ng i p y lt t trn vn.

C6:Ngh thut s dng ngn ng biu tng Ngn ng th lun c s dng theo c ch tit kim nht.Cng tit kim th th cng hm sc. S dng cc biu tng ngn ng gip cho th thc hin tt c ch tit kim ny. Biu tng chnh l n d c s dng rng ri, mang tnh k hiu, tnh quy c. ngha biu trng ca biu tng khng hoc t ph thuc vo vn cnh trong thi phm m phn ln ph thuc vo phong tc tp qun, quy c chung ca cng ng s dng ngn ng. Phm vi hot ng ca biu tng rng. H thng biu tng trong th ting Vit rt phong ph. B phn vn hc dn gian to ra nhiu biu tng v tc ng n c vn hc vit. C th chia biu tng ngn ng th ting Vit thnh nhiu loi: biu tng n (c, ht ma...), biu tng kp (non - nc, mn - o, trc - mai, thuyn - bn..) (Cn na) "C kim hn s thin nan vn, Phong vn k oan ng t c"

Biu tng n: con c biu trng cho ngi nng dn V Ngc Phan l gii v s hnh thnh biu tng ny nh sau: Trong loi chim kim n ngoi ng rung, ch c con c gn ngi nng dn hn c. Nhng lc cy cuc, cy hi ngi nng dn Vit Nam thng thy con c bn h, con c theo lung cy, con c bay trn ng la bt ngt, con c ng trn b rung ra lng ra cnh,...ngm ngha ngi nng dn lm lng th ch c con c gi hng cho h nhiu.Con c trng bch kia tuy ngy m ln li, nhng nhiu lc li bay ln my xanh. N cng vt v nhng n c v trong trng thanh cao, c nhng lc vy vng thoi mi, n sng mt cuc sng m ngi dn lao ng nc ta thi xa hng mong c. - Con c m i n m u phi cnh mm ln c xung ao

(Ca dao) - Ci c ln li b sng Gnh go a chng ting khc n non (Ca dao) - Ln li thn c khi qung vng Eo so mt nc bui ng (Thng v - Trn T Xng) * Biu tng n: ngn la, nh n" Ngn la, nh n c ngha biu tng sinh ng. La biu trng cho s m cng, sum vy trong mi gia nh, ngn la l s sng, l tnh yu, l l tng. Vi d: n tn nhn bng th than Ai xui duyn r khin mang n tnh Trong Ting ht con tu, Ch Lan Vin dng hnh nh ngn la lm biu tng: i khng chin! Mi nm qua nh ngn la Nghn nm sau cn sc soi ng Ngn la y chnh l nh sng ca tinh thn yu nc v bn lnh ca dn tc Vit Nam trong cuc khng chin chng Php. Tinh thn yu nc, l tng ca thi i oanh lit y sc soi ri con ng chn l cho mi th h Vit Nam sau ny. Ly biu tng t Tri tim anc , T Hu vit: Nu c lm ht ging cho ma sau Nu lch s chn ta lm im ta Vui g hn lm ngi lnh i u Trong m ti tim ta l ngn la (Cho xun 67 ) Tnh yu nc, nim t ho dn tc, l tng cch mng lm nn ngn la dn ng cho cuc hnh trnh ca ngi chin s cng sn. Khng ch c th, t trong thm su tim thc, ngn la cn c cm nhn l ci ngun, l sc sng ca dn tc: Trn t nc m m Sng nhng ngn n Mang la t nghn nm trc Ly t thu hoang s

Gi qua i ny i khc Vi trong tro trong tru nh ta (La n - Phm Tin Dut) hay: H gi v truyn cho ta ht la ta trng H chuyn la qua mi nh t hn than qua con ci H truyn ging iu ca mnh cho con tp ni (t nc - Nguyn Khoa im) C th ni, trong th ca dn gian ngn la, nh nthng biu trng cho tnh cm gia nh, tnh yu trai gi, nhng n vn hc hin i bin s dng ca biu tng ny c m rng. Ngoi ngha biu trng cho ni nh thng, thao thc, n cn biu trng cho nh sng cch mng, tinh thn u tranh, l tng cch mng, thi i.. * Biu tng i: thuyn- bn: Dng bc l ni lng, tm trng, suy t ca i la trong tnh yu. Biu tng ny xy dng trn c s s gn b mt thit gia hai s vt ny trong thc tin. Thuyn thuc ng, dng tnh, biu trng cho ngi con trai, bn thuc tnh, m tnh, biu trng cho ngi con gi. T mi quan h v s i lp y m s xut hin hai hnh nh ny lun biu trng cho nam n, gip th hin nhng sc thi tnh cm trong tnh yu. Thuyn i c nh bn chng Bn th mt d khng khng i thuyn. ( Ca dao) hay: Cy a trc gc tri ri a bn khc anh ngi i ai ( Ca dao) Trong th hin i, cp biu tng ny c dng vi nhiu sng to c o, th hin tinh t nhng scthi tnh cm, vt trn quan h tnh yu nam n. Nh t nc lng ta cha thng nht Em u ri, em u? Du lng ta c ho nhng con tu Lng em chng bao gi thnh bn ( Em u- T Hanh)

Nhng ngy t nc b chia ct, thuyn trong th T Hanh biu trng cho hnh trnh kht vng v vi bn b hnh phc. Hnh trnh y cng nhp bc vi hnh trnh khng chin ca dn tc. Hn th na, ni au chia ct cn tr thnh li ku gi nung nu ch u tranh, khi su thm lng cm th ca dn tc. Tt c ni lng ti chiu nay ut hn Thuyn no thuyn khng nh bn Bn no bn chng mong thuyn V u bn cch sng ngn ( Sng v ca Tng - Lu Trng L) * Biu tng i : non nc T bao i ni-sng, non nc tr thnh biu tng thing ling v qu hng, t nc. Nu hnh nh ni, non cao ln hng v biu trng cho s vng chi, cng cp, th hnh nh sng nc khong t bao la biu trng cho s mm mi do dai. Cp biu tng ny c hai yu t m - dng. S kt hp y to nn v tr bao la vnh hng. Chng ta thng gp trong th ca dn gian cp biu tng ny.N th hin nim t ho v qu hng x s : ng v x ngh quanh quanh Non xanh nc bic nh tranh ho Khng ch l nim t ho, trong nhng vn th khng chin ca Bc, non nc xut hin l hnh nh ca thin nhin l biu trng cho t quc trong s gn b mt thit ho hp cng con ngi. Non xanh nc bic tha h do Ru ngt ch ngon mc sc say ( Cnh rng Vit Bc - H Ch Minh) Trong th thn, L Thng Kit tng dng hnh nh Sn, h(ni, sng) biu trng cho t nc: Nam quc sn h nam c Cng vi s kt hp non nc l s kt hp gia ng - tnh, dng - m m Tn xy dng non - nc khng nh mt tnh yu su sc thu chung. Nc non nng mt li th Nc i i mi khng v cng non ... Nghn nm giao c kt i Non non nc nc khng ngui li th

( Th non nc) Trn dy, chng ti trnh by mt s biu tng tiu biu gc gi dn cho c gi c mt phng cch tm hiu nhng biu tng sinh ng khc trong th ting Vit, nh: Loan-Phng, ong - bm, tru - cau, bu - b, trng - sao... Biu tng trong vn hc lun c nhng quan h vi quan nim thm m truyn thng ca dn tc. Nm vng biu tng ngha l nm vng cch thc con ngi nm bt th gii, s vt. Nm bt iu ny, ta s m c cnh ca nhn thy th gii ngh thut ca bi th. C7: Ngh thut s dng cc bin php tu t t vng: Bin php tu t t vng l cch thc s dng t, ng c nh mt cch sng to din t ni dung mt cch ngh thut. Ngoi chc nng nhn thc, tu t t vng s to nn hnh tng ngh thut lm tng tnh biu cm v truyn cm cho th. C nhng bin php tu t t vng thng gp trong th nh: * Bin php so snh: So snh l s i chiu hai s vt s vic A v B tm ra nhng nt ging nhau v khc nhau gia chng. So snh l mt c gng ca con ngi trong vic nhn thc y hn hin thc sinh ngca cuc sng. Trong bin php so snh th s so snh nhm lm ni bt, c th ci A nh vo quan h tng ng vi nhng c im, tnh cht ca B (A l ci c so snh, B l ci dng so snh ). V hnh thc ci A v B u xut hin trc tip trn vn bn th. By gi em c chng Nh chim vo lng nh c cn cu M hnh i chiu hai s vic, tnh cht, c im hai s vic trong hai cu ca dao trn l: Ci c so snh-------------Ci em ra so snh A ----------- nh ----------- B Em c chng ---- ------------nh ------------- Chim vo lng, c cn cu nhn thc c A ta phi hiu B v nhng c im ca B. Hnh nh chim vo lng, c cn cu l ch s rng buc, mt t do, khng t ch ca ch th. Do vy, c gi trong bi ca mun ni rng mnh by gi b rng buc v gia nh, khng th t ch, t quyt chuyn mu cu nhn duyn, hnh phc. Hn na, c mun thot ra s rng buc y cng khng c.

Cn lu , khi so snh A v B, nh ngh s khng ch da vo mt m nhiu nt ngha (c im, tnh cht) tng ng.Trong , lun c nhng nt ngha c bn, nt ngha th yu. Do vy, vic tri gic, nhn thc A nhiu lc khng phi d. Trong cun Ngn ng th, Nguyn Phan Cnh c phn tch trng hp ny . Hy cng xem xt cc so snh di y: - Trn tri my trng nh bng (1) - C tay em trng nh ng (2) Nhng c im , tnh cht ca cc s vt trong so snh hai trng hp trn nh sau +Trng hp 1: my trng nh bng : - mu trng ( c im c bn) _ - nh c im ph => - ti , xp - khng c hnh khi c nh +Trng hp 2: C tay em trng nh ng: - mu trng (c im c bn) _ - trn c im ph => - nhn - nng R rng, cc c im ph c chi phi n qu trnh lin tng, so snh. Bi l,ta khng th sosnh : C tay em trng nh bng hay Trn tri my trng nh ng. Bit rng mi s so snh u khp khnh, v cng khp khnh hn khi so snh ngi ta cha nhn thc y v s vt c so snh v s vt em so snh. Bin php so snh c s dng kh ph bin trong th, nht l th ca trung i((). M hnh c bn ca bin php nay l: A nh B. Tuy nhin, trong thc t, bin php ny c s dng sng to, linh hot nhiu phng din (v hnh thc, ni dung...), v th vic nhn thc , cm nhn hiu qu thm m nhiu trng hp cng khng phi d . Di y xin nu mt s hnh thc so snh c gi t nhiu hnh dung phng cch phn tch ci hay ci p t bin php ny :

+ So snh bo trc : Nh ni, bin php so snh l s i chiu nhng nt ging nhau gia hai vt A v B (i chiu nt tng ng b phn ch khng phi ton th). So snh c bo trc l so snh m c im tnh cht cn so snh c bo trc A. loi so snh ny, vic lnh hi ni dung th tng i n gin. V d 1: N ci ai trng nh pha l Trng xo bn kia vng tri Phan Thit (Bch Kh) A l n ci, trng l c im so snh c bo trc. Vy, nh th miu t n ci ch tp trung nhn mnh vo sc trng ca n ( sc trng l c im c bn). V hiu sc trng n ci y ta cn phi hiu sc trng ca pha l. Ngoi ra, cn lnh hi thm nhng c im ph khc ca pha l hiu r hn v n ci y. V d 2: Ting sui trong nh ting ht xa (Cnh khuya - H Ch Minh) hnh dung v ting sui, H Ch Minh so snh vi ting ht v c im c bn bo trc so snh l trong. Tuy nhin ci c o trong bin php so snh ny cn biu hin nhiu ch khc. l vic Bc cm c tnh cht trong ca ting sui ch khng phi ca nc sui. Th hai, hnh nh c em ra so snh l ting ht xa (ch khng phi l ting ht gn) gi nn bc tranh thin nhin tnh lng. Th ba, ting ht lun c giai iu v sc quyn r, c bit l ting ht trong tro. Vy l, ch vi mt bin php so snh, Bc khc ho c v p tnh lng, gi cm, quyn r ca ni rng Vit Bc lc m khuya. So snh c bo trc gip ta d dng nh hng, phn bit c im tnh cht m tc gi cn so snh. T , vic lnh hi ni dung th s d dng hn. + So snh khng bo trc: L s so snh m tc gi khng bo trc c im, tnh cht tng ng gia A v B. V d: Nhng c hng xn rng en. Ci nh ma thu to nng (Bn kia sng ung - Hong Cm) Ci c so snh l n ci , ci dng so snh l ma thu to nng, v y, tc gi khng bo trc so snh c im g cu n ci tng ng vi ma thu to nng. Do vy, vic lnh hi n ci y khng phi d, thm ch c nhiu s lch pha gia cc c gi. C ngi hiu ma thu to nng l m p, ngi khc th bo l ti tn, c k li cho

l thanh khit, li c cho rng hin ho...V th tc gi vit ci ti nh ma thu to nng th lm sao c s khc bit trong cm nhn y. Nhng nh th cu th u cn hay na Nh vy, ta nhn thy bin php so snh khng bo trc, vic tri gic gi tr ni dung cu th rt kh khn phc tp. Lc ny ch nh vo s mn cm ca c gi Thc t cho thy, ci cng r nt, c th, cng nh tnh nh lng bao nhiu th vic tri gic ci A cng d by nhiu. V ngc li, ci B hin ln chung chung, tru tng, xa l vi c gi hay khng c quan h gn vi ci A (trong thc tin) th vic lnh hi ci A cc k kh khn.V nh : Mi ln trng thn th Thm nh tnh i ca ni c (Hn Mc T) hay Nga xe nh nc o qun nh nen (Nguyn Du) u d cm nhn ci tnh i ca ni c. u d bit Nguyn Du so snh Nga xe vi nc phng din no, v u phi ai cng hiu nen l ci g t tri gic v hnh nh qun o. i vi cu th ca Hn Mc T, t "tnh i v ni c xut hin to nn mt nghch l. R rng y l hai khi nim thuc hai phm tr i lp, cch bit nhau trong cuc sng (hai khi nim ph nh ln nhau). Cho nn hnh nh so snh ny trc ht gy n tng i vi c gi v cu th. Th hai, t tnh i gy nhiu trng cm th, nn c gi cn phi tnh to nhn ra nt p trinh nguyn, nhng rung ng u i trong sng v thnh thin ca c gi mi ln trng (15, 16 tui). l v p tinh khi nh thc kht vng vn n v chim ngng ca c gi... trng hp nga xe nh nc, Nguyn Du mn dng nc t dng nga xe tp np trong tit thanh minh. Qun o l hnh nh hon d ch con ngi. Nen l mt loi cy mc san st nhau ven bin min Trung(c nhiu ni qu hng Nguyn Du). Cu th din t khng kh nhn nhp ca tit thanh minh. Ngi ng c, san st vi nhau, cn nga xe th tp np trn mi ng ng. Ci vui chung hng ngoi y lm nn cho ci bun ring ca Kiu (khi Kiu gp m m Tin v c m Tin bo mng). *Bin php n d:

n d l so snh ngm, l so snh m s vt hin tng c so snh A khng xut hin trn vn bn v c hiu ngm. Trong t vng ting Vit c rt nhiu n d c nh, to nn cc ngha chuyn ca cc t , nh : chn ni, mt nc, mt th, c chai... l n d t vng. Ngoi loi n d ny, trong vn hc c rt nhiu n d tu t. V d:Em tng ging su em ni si gu di Ai ng ging cn em tic hoi si dy (Ca dao) n d l mt trong nhng bin php tu t to nn hnh tng th. V ngha hnh tng (ci A) y l ngha tim nng c hnh thnh do qu trnh nhn thc ca con ngi cng vi s pht trin ca lch s, t duy v ngn ng. N ch c hin thc ho trong mt vn cnh nht nh. phn tch c hiu qu ngh thut cng nh hiu c ngha ca cc hnh nh n d, trc ht ta cn phi xc nh c B ( hnh nh dng n d) v ci A (hnh nh c n d) Thc t cho thy, phn tch bin php n d, xc nh B khng phi d, v cng kh khn hn khi mun bit B n d cho iu g. Th c on th sau: Nhng nm con cha v, vn ta c hoa m khng u qu Rng liu tm hn cha xanh t m a vng Cnh chim bng cha bay ho cu nh, chim su n t Cha gp tri gy cnh gia lng nan ( Ch Lan Vin) Mi quan h c bn gia cc t ng trong on th nh sau: Vn ---- hoa ---- qu Rng liu ---- xanh t ---- a vng Chim bng---- cu nh, chim su; t ---- tri ---- gy cnh ---- lnh nan T , ta nhn ra ni dung n d nh sau: Chim bng: ti nng ln; cu nh, chim su: con ngi c cuc sng quanh qun tm thng; gy cnh: mt sc sng to, mt nng lc to lm nn nghip ln;lng nan: cuc sng n l, b km hm mt t do... y l n d ni v tnh trng vn hc ngh thut nc ta trc cch mng thng Tm. Mi quan h tng cn gia cc hnh nh trong kh th trn to ra mt vn cnh. Trn cc nn vn cnh y, ngha trc tip ca t b tiu dit, thay vo ngha hon ton mi(ngha tnh hung ).

* Bin php nhn ho: Nhn ho l php lin tng da trn nhng nt tng ng gia s vt hin tng v con ngi. Nh cch lin tng ny m nh ngh s ph vo s vt v tri mt ngun sinh kh, lm cho n tr nn c hn v sng ng hn. Th c nhng cu th v trng sau : + Gi ta tng hoa lng gi phng Trng nhm ca s mt trng vung + M ca nhn trng trng ti mt K