LOGISTYKA 

Prof. dr hab. Stanisław NowosielskiKatedra Zarządzania Procesami Gospodarczymi

Podstawowe treści przedmiotu

• definicje logistyki • procesy i procedury logistyczne, • rodzaje logistyki (mikro‐, mezo‐, makro‐, eurologistyka, logistyka globalna)

• koncepcje zarządzania logistycznego w przedsiębiorstwie i w grupach współpracujących firm (ujęcie systemowe i zasada przepływów) 

• zarządzanie procesami logistycznymi • integracja procesów logistycznych• organizacja logistyki  w przedsiębiorstwie

Istota logistyki

Logistyka to całość ogólnej wiedzy o zasadach, metodach i technikach kształtowania:

• przepływu materiałów i wyrobów gotowych (lub towarów) oraz związanych z nim

• informacji w systemach i między systemami logistycznymi.

• [Sołtysik 2000, s.7]

Logistyka jest też traktowana jako:

• przepływ  fizyczny 

• zarządzanie logistyczne

Wybrane definicje logistyki  ‐ szerzej w: [Jokiel 2008,s.11].

Różne znaczenia logistyki 

• logistyka (jako nauka), 

• zarządzanie logistyczne (jako działanie praktyczne) i

• systemy logistyczne (jako przestrzeń, w której dzieją się procesy logistyczne, ujęta całościowo w obrębie danego układu gospodarczego)

Charakterystyczne jest zamienne posługiwanie się pojęciami logistyki i zarządzania logistycznego.

Źródlo: Abt S., Zarządzanie Logistyczne w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 1998, s. 21. 

Przyczyny rozwoju logistycznego• Wyczerpywanie się możliwości wzrostu efektywności w sferze 

produkcji, techniki i technologii.• Zmiana podejścia do zapasów, zapas to rezerwa na wszelki 

wypadek, pozwala przetrwać trudne czasy, Zapas to koszt związany z jego przechowywaniem, ukrywa niesprawności występujące w procesie. 

• Globalizacja działań przedsiębiorstw.• Szersze możliwości pojawiające się przed zarządzaniem 

logistycznym dzięki postępowi technicznemu, szczególnie związany z przetwarzaniem danych przy zastosowaniu technik komputerowych.

S. Krawczyk, Zarządzanie procesami logistycznymi, PWE, Warszawa 2001, s. 103

Różne pojęcia logistyki  

1. Logistyka jako przepływ materiałowy

• Przemieszczanie fizyczne towarów i towarzyszące mu czynności w punktach pośrednich składowania, dzięki którym towar z miejsca dostawy dostarczany jest do nabywcy końcowego [Gołembska 2001, s. 49].

2.  Logistyka jako zarządzanie 

• Zarządzanie działaniami przemieszczania i składowania, które mają ułatwić przepływ produktów z miejsc pochodzenia do miejsc finalnej konsumpcji, jak również związaną z nimi informacją, w celu zaoferowania klientowi odpowiedniego poziomu obsługi po rozsądnych kosztach [Beier,Rutkowski2003,s.16]. 

Istota logistyki ‐ definicja najczęściej przytaczana

• Logistyka jest procesem:• planowania, realizowania i kontrolowania• sprawnego i efektywnego ekonomicznie• przepływu i składowania surowców, materiałów, zapasów

produkcji w toku, wyrobów gotowych i związanych z tym usługoraz

• odpowiednich informacji• z miejsca pochodzenia do miejsc konsumpcji (łącznie z

przemieszczeniem do i poza oraz wewnątrz i na zewnątrzorganizacji) w celu zaspokojenia wymagań klientów.

• Źrodło:Definicja Council of Logistics Management (1992) za:• Coyle J. J., Bardi E. J., Langley Jr. J. C., Zarządzanie Logistyczne, PWE, Warszawa 

2002, s. 51‐52.

Istota logistyki – 7W

• Czynności logistyczne, których celem  jest zapewnienie:• 1) właściwych produktów• 2) właściwemu klientowi• 3) we właściwej ilości• 4) o właściwym stanie (jakości)• 5) we właściwym miejscu• 6) we właściwym czasie• 7) po właściwych kosztach

Źródło: T. Szczepaniak (red.), Transport i spedycja w handlu zagranicznym, PWE, Warszawa 2002, s. 344

Cele logistyki (cele zarządzania logistycznego)

Głównym celem  zarządzania logistycznego jest zapewnienie sprawnego i efektywnego przepływu produktów (materiałów i wyrobów gotowych, towarów) w określonych systemach logistycznych.

W istocie chodzi o wzajemne dostosowanie procesów i czynności logistycznych poprzez ich właściwą koordynację,  przy jednoczesnym scalaniu funkcji i komórek realizujących określone działania. Źródło: Sołtysik M., Zarządzanie logistyczne. Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Katowice 2000, s.8,49

Podstawowe cele logistyki

• Zapewnienie wysokiej gotowości dostaw.

• Maksymalne skrócenie cyklu przepływu.

• Utrzymanie niskiego poziomu zapasów.

• Wypracowanie wysokich wskaźników wykorzystania (posiadanego personelu, stosowanej techniki, użytkowanej powierzchni).

• Gotowość informacyjną na wysokim poziomie.

Źródło: M. Ciesielski, Zarządzanie logistyczne, AE, Poznań 2004, s. 137

Zarządzanie logistyczne  ‐ dwie fazy• Zarządzanie logistyczne jest  złożonym procesem decyzyjnym 

(dwie fazy). Obejmuje ono ciąg czynności składających się na:• proces tworzenia  koncepcji działań logistycznych w 

przedsiębiorstwie, w oparciu o plan logistyczny (faza projektowania logistyki) oraz

• proces jej realizacji w odpowiednio ukształtowanych formach organizacyjnych, przy zastosowaniu właściwych systemów sterowania i kontroli (faza właściwego zarządzania logistyką ZL).

• Zarządzanie logistyczne powinno zapewnić realizację przyjętych celów logistycznych przedsiębiorstwa (strategicznych i operacyjnych).

Źródło: Sołtysik M., Zarządzanie logistyczne. Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Katowice 2000, s.8

Projektowanie logistyki – podstawowe pytania

• Czy logistyka jest nam potrzebna? – analiza zasadności• Co jest potrzebne? – struktura (podsystemy) logistyki, system 

logistyczny• Jak to ma działać? – wykaz procesów, które trzeba uruchomić• Kto to ma obsługiwać? – zestawienie pracowników wg zawodów, 

stanowisk• Jak wkomponować to w strukturę organizacyjną? – jaka komórka 

(dział) organizacyjna i komu podlega?• Jakie techniki przetwarzania danych? – ręcznie czy komputerowo?Etapy projektowania• Określenie misji i celów  logistyki • Określenie systemu logistycznego i jego elementów • Określenie infrastruktury logistycznej• Określenie systemu informatycznego (dla potrzeb) logistyki 

Czy logistyka jest zawsze potrzebna?• Nie w każdym  przypadku konieczne jest stosowanie logistyki. • Wykorzystanie "logistycznego" podejścia do sterowania 

procesami przepływu materiałów uzależnić można od stopnia skomplikowania tych faz: im bardziej skomplikowane tym bardziej konieczna logistyka. 

• Im więcej jest pionów i komórek, przez które przebiegają nasze produkty, tym bardziej konieczna logistyka.

• Im wyższe koszty czynności logistycznych, tym bardziej konieczna logistyka.

• Im bardziej niezadowolony jest klient finalny z naszej obsługi, tym  bardziej konieczna logistyka.

Przykładowe  elementy projektowanego systemu logistycznego 

• Planowanie lokalizacji (miejsc) magazynów (Z,P,S)

• Planowanie procesów i środków magazynowania (Z,P,S)

• Planowanie metod obsługi zapasów (Z,P,S)

• Planowanie gałęzi i środków transportu (Z,P,S)

• Planowanie procesów transportowych (Z,P,S)

• Planowanie wewnętrznych dróg transportowych 

• Planowanie kanałów dystrybucji (S)

• Planowanie zakresu logistyki zewnętrznej 

• Projektowanie sieci logistycznej 

• Z‐ Zaopatrzenie, P‐Produkcja, S‐Sprzedaż

Infrastruktura procesów logistycznych• System techniczno‐organizacyjny, służący zapewnieniu 

sprawności i niezawodności procesów logistycznych. Są to:• środki transportu i manipulacji do przemieszczania produktów 

między przedsiębiorstwami, a także wewnątrz tych poziomów,• budynki i budowle magazynowe umożliwiające składowanie i 

ochronę zapasów oraz niezbędne wyposażenie magazynów umożliwiające realizację ich podstawowych funkcji,

• opakowania stanowiące ochronę produktów, ale często także służące do transportu i manipulacji,

• środki przetwarzania informacji (urządzenia i ich systemy oraz programy użytkowe).

Źródło: E. Gołembska (red.), Kompedium wiedzy o logistyce, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Poznań 2001 s.83‐84.

Istota zarządzania logistycznego (ZL)• Zarządzanie logistyczne to planowanie i kontrolowanie przepływu i 

składowania dóbr i materiałów, począwszy od źródła ich pozyskania do punktu ich ostatecznej konsumpcji (zużycia) oraz związanego z nim przepływu informacji.

• Zarządzanie logistyczne to także sterowanie (regulowanie) tym przepływem, w sytuacji gdy następują odchylenia od założeń przyjętych w planie, które zostały stwierdzone w trakcie kontroli.  

• Zarządzanie logistyczne to także koordynacja i integracja.• Koordynacjama zapewnić wzajemne dostosowanie się procesów 

logistycznych i innych procesów z nimi związanych, które są realizowane w innych obszarach (podsystemach )przedsiębiorstwa oraz we współpracujących z nimi przedsiębiorstwach.

• Integracja z kolei  prowadzi do  scalenia (połączenia) funkcji i komórek organizacyjnych realizujących określone zadania logistyczne.  

Źrodło: m.in. Sołtysik M., Zarządzanie logistyczne. Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Katowice 2000, s.8.

Rodzaje zarządzania logistycznego

1. Kryterium liczby podmiotów:

• Zarządzanie logistyczne przedsiębiorstwem (każdym  innym podmiotem) jako samodzielną organizacją gospodarczą, które jest oparte na sformalizowanych zależnościach strukturalnych

• Zarządzanie logistyczne łańcuchem logistycznym, obejmującym kilka lub kilkanaście przedsiębiorstw (zarządzanie ponadorganizacyjne, oparte na umowach handlowych (zwane też zarządzaniem łańcuchem dostaw –supply chang management)

Źrodło: Sołtysik M., Zarządzanie logistyczne. Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Katowice 2000, s.8.

Rodzaje zarządzania logistycznego2. Kryterium znaczenia logistyki (współcześnie) • Strategiczne: cele i zakres działań związanych z logistyką 

wpisane są w strategię przedsiębiorstwa związaną z jej rozwojem i wzrostem znaczenia na rynku. W praktyce zarządzanie logistyczne jest realizowane tylko na poziomie operacyjnym (pojedyncze przedsiębiorstwo).

• Interfunkcyjne: na to zarządzanie składają się działające współbieżnie trzy funkcje: marketingowa (w tym informacyjna), finansowa oraz operacyjna. Oznacza to, że procesami logistycznymi zarządza się systemowo (całościowo w „poprzek” organizacji) (pojedyncze przedsiębiorstwo).

• Interorganizacyjne: zarządza się grupą przedsiębiorstw powiązanych pionowo, funkcjonujących samodzielnie, ale z wydzielonym jednym obszarem dla podejmowania decyzji, takich jak polityka zaopatrzeniowa czy polityka cenowa (łańcuchy, sieci).

• Źrodło: [G. Jokiel 2008, s.32] [Gołembska 1999, s.20‐22].

Funkcje zarządzania logistyką

• Planowanie i kontrola, oraz sterowanie i koordynacja  przebiegu procesów realnych, których organizacja jest uczestnikiem, w celu osiągania celów tej organizacji. 

• Chodzi o przestrzenne i czasowe rozmieszczenie, stanu i przepływu dóbr będących składowymi tych procesów, a więc ludzi, dóbr materialnych, informacji oraz środków finansowych. 

• W przypadku gdy organizacja jest przedsiębiorstwem produkcyjnym te funkcje dotyczą  przepływu materiałów i produktów. 

• Chodzi również o stworzenie  efektywnego przepływu informacji umożliwiającego zaspokajanie oczekiwań klientów. 

• Żródło: S.Krawczyk: Zarządzanie procesami logistycznymi. PWE, Warszawa 2001, s.41

Planowanie logistyczne• Planowanie logistyczne, wraz z kontrolą, jest podstawową

funkcją zarządzania logistycznego. Podejmuje się tu decyzjedotyczące wielu powiązanych obszarów, począwszy odzaopatrzenia, poprzez wytworzenie produktów (świadczenieusług) i dystrybucję produktów na docelowy rynek.

• Decyzje trzeba podporządkować wymaganiom klientów (jaknajlepszej ich obsłudze ) oraz celom przedsiębiorstwa.

• W planowaniu procesów logistycznych chodzi o to, abykompleksowo (całościowo) spojrzeć na naszą firmę i naszychkontrahentów (dostawców i odbiorców), powiązać decyzjeplanistyczne, dotyczące różnych obszarów funkcjonalnych(skoordynować zadania), ocenić ryzyko z nimi związane orazkonsekwencje kosztowe i finansowe.

Podstawowe decyzje  logistyczne w planowaniu zaopatrzenia i dystrybucji 

• Jakich i ile  materiałów (surowców, towarów) zakupić ? (planowanie potrzeb materiałowych (PPM, MRP) ‐decyzja wspólna z produkcją i sprzedażą) 

• Od jakich dostawców (wybór źródła zakupów)?• Jaka liczba dostawców? (jeden czy wielu?)• Jaką wybrać jednorazową wielkość zakupów? (wielkość dostawy)• Jaka będzie częstotliwość zakupów? (jak często będą dostawy materiałów?)• Czy wszystko będziemy robili sami w zaopatrzeniu, czy zlecimy na zewnątrz?  

(zakres outsourcingu w logistyce zaopatrzenia)

• Jakie środki transportu dobrać dla celów dystrybucji?

• Jakie rodzaje, liczba i lokalizacja magazynów?

• Jaka ma być minimalna wielkość dostawy produktów do klienta?

• Jaki rodzaj opakowania dobrać?

• Jakie przyjąć w firmie standardy obsługi klientów?

• Czy wszystko będziemy robili sami w dystrybucji, czy zlecimy na zewnątrz?

(zakres outsourcingu w logistyce dystrybucji)

Istota procesów logistycznych

• Procesy  (działania) logistyczne to ciągi czynności, uporządkowane chronologicznie, które wspierają (wspomagają) procesy (działania) podstawowe organizacji. 

• Każdy proces  ma   początek i koniec, cel, do którego został powołany  i efekt (produkt) adresowany do  klienta (wewnętrznego lub zewnętrznego) i jest  powtarzalny w czasie, w odróżnieniu od projektów. 

• Przykładowe (makro)procesy logistyczne to: obsługa klientów , planowanie i kontrola zapasów, realizowanie zamówienia klienta, określanie lokalizacji magazynów, zaopatrywanie się w materiały. 

Proces logistyczny• Proces uzyskuje miano procesu logistycznego jeśli rozmieszczenie, stan i przepływy jego składowych wymagają koordynacji z innymi procesami, ze względu na kryteria lokalizacji, czasu, kosztów i efektywności spełniania pożądanych  celów organizacji.

• Proces staje się procesem logistycznym, kiedy pojawia się potrzeba skoordynowania go z innymi procesami. 

• Logistyka wiąże się bowiem z procesami realizowanymi przez jednostki mające różne centra zarządzania. 

Źródło: Krawczyk S.: Zarządzanie procesami logistycznymi. PWE Warszawa2001, s. 42‐43.

Katalog funkcji (makroprocesów) logistyki

• Zaopatrzenie (zakupy)

• Planowanie produkcji

• Magazynowanie

• Ewidencja materiałowa

• Obsługa klientów

• Dystrybucja

• Transport

• Fakturowanie

• Obsługa reklamacji 

• Obsługa celna

• Wdrażanie nowych produktów

• Gospodarowanie opakowaniami

• Gospodarowanie odpadami

• Projektowanie rozwoju infrastruktury logistycznej

Źródło: Logistyka w biznesie. Pod red. M. Ciesielskiego. PWE. Warszawa 2006,.s.40

Procesy w różnych orientacjachW organizacji (orientacji) funkcjonalnej:• Przedsiębiorstwo stanowi zbiór statycznych funkcji• Procesy są realizowane w ramach poszczególnych funkcji (w obszarze 

funkcjonalnym, np. w  zaopatrzeniu, dystrybucji, administracji). Ich  wykonanie, w celu sprawnej obsługi klienta, wymaga znacznego wysiłku kooordynacji (integracji). 

• Funkcje są ważniejsze od procesów.• Pracownicy nie identyfikują się z problemami klientów. W organizacji (orientacji) procesowej:• Przedsiębiorstwo stanowi sieć dynamicznych procesów tworzących 

wartość dodaną dla klienta• Procesy są realizowane przekrojowo (poziomo) względem wyodrębnionych 

funkcji. Ich  wykonanie powierza się jednemu zespołowi, który prowadzi kompleksową obsługę klienta  (odpowiedzialność jest skoncentrowania „w jednym ręku” (właściciela procesu), nie ma potrzeby koordynacji rozproszonych zadań)

• Procesy są ważniejsze od funkcji, a przynajmniej równorzędne.• Pracownicy identyfikują się z problemami klientów.

Rodzaje procesów logistycznych• Procesy opracowywania (składania) zamówień 

• Procesy transportu oraz przeładunku manipulacyjnego: powodują zmianę pod względem przestrzeni

• Procesy magazynowania: 

powodują zmianę pod względem czasu

• Procesy przeładunku (łączenie lub rozdział dóbr)‐ powodujące zmianę pod względem ilości

• Procesy przeładunku (sortowanie towarów)‐ powodujące zmianę pod względem gatunku

• Procesy pakowania i znakowania ‐ powodujące zmianę pod względem właściwości transportowych, przeładunkowych i magazynowych.

Procesy a  tworzenie wartości dodanejTworzące wartość dodaną (najważniejsze z punktu widzenia klienta 

i przedsiębiorstwa). Trzy kategorie procesów wpływających na wzrost wartości dodanej, tj: 

1. procesy i czynności zwiększające bezpośrednio wartość dodaną (np. proces realizacji zleceń, proces obsługi klienta),

2. procesy i czynności zwiększające pośrednio wartość dodaną (np. procesy zabezpieczania jakości zakupu i przyjęcia towarów, procesy prognozowania rynkowych sytuacji logistycznych), 

3. procesy i czynności relatywnie związane z wartością dodaną, stanowiące ogólne uwarunkowania jej wzrostu (np. proces badania i rozwoju, proces kształtowania związków z otoczeniem).

Źródło: P. Blaik, R. Matwiejczuk, Logistyczny łańcuch tworzenia wartości, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2008, s.21‐22

Nietworzące wartości  dodanej ( stanowią potencjalne przejawy marnotrawstwa, np. reklamacje, dokonywanie poprawek, postoje i oczekiwania – takie procesy trzeba eliminować)

Od procesów do procedur logistycznych• Procedury są formalnym opisem przebiegu procesów, w którym 

szczegółowo przedstawia się kolejne czynności oraz uprawnienia i odpowiedzialność wykonawców .

• Procedura zawiera: cele procesu , wskaźniki , wejścia ,wyjścia zagrożenia , opis procesu , zestawienie zadań, uprawnień i odpowiedzialności , zapisy  i załączniki.  

• Procedury ułatwiają (wymuszają) przestrzeganie procesów logistycznych oraz działanie użytkowników w ramach swoich kompetencji.

• Tworzy się i wdraża: procedury logistyczne, reklamacyjne, serwisowe, instrukcje do procedur, dokumenty na potrzeby logistyki, magazynu, obsługi klienta, raporty.

Proces integracji w logistyce (element procedury)

1. Wyodrębnienie procesów (czynności) logistycznych

2.  Integracja procesów (czynności) logistycznychwewnątrz fazy  zaopatrzenia, produkcji i zbytu

3. Pełna integracja czynności i procesów logistycznych w skali przedsiębiorstwa

4. Integracja logistyki z pozostałymi funkcjami przedsiębiorstwa (marketingiem, produkcją, finansami)

5. Integracja systemów logistycznych dostawców i odbiorców  (systemy meta‐ i makrologistyczne) 

Źrodło: Witkowski J.,  Logistyka w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wyd.AE we Wrocławiu, Wrocław 2002; Witkowski J., Zarządzanie łańcuchem dostaw. PWE, Warszawa 2003

Rodzaje logistyki

• Makrologistyka (poza przedsiębiorstwem)1. Metalogistyka2. Mezologistyka3. Eurologistyka4. Logistyka globalna

• Mikrologistyka (w przedsiębiorstwie)1. Logistyka zaopatrzenia2. Logistyka produkcji3. Logistyka sprzedaży (dystrybucji)4. Logistyka powtórnego zagospodarowania5. Logistyka części zamiennych

Makrologistyka i mikrologistyka

• Mikrologistyka – obejmuje procesy logistyczne przebiegające w poszczególnych podmiotach (przedsiębiorstwach) 

• Metalogistyka – związana jest z procesami kooperacji przedsiębiorstw 

• Mezologistyka – powstaje w wyniku pionowej integracji systemów metalogistycznych , obejmuje branże i działy gospodarki narodowej.

• Makrologistyka – odnosi się do procesów logistycznych realizowanych w skali kraju

• Eurologistyka rozpatruje procesy logistyczne w skali Europy.• Logistyka globalna – rozpatruje procesy logistyczne w skali 

całego świata. Źródło:  [Matwiejczuk 2006, s.24‐25, Nowicka‐Skowron 2000,s.28‐52] 

Fazy działalności ‐ podsystemy mikrologistyki

• Z punktu widzenia procesów zachodzących w podmiocie gospodarczym wyróżnić można nastepujące fazy:

• faza zaopatrzenia przedsiębiorstwa  tj. pozyskanie surowców, transport, magazynowanie (logistyka zaopatrzenia),

• faza produkcji tj. przepływ materiałów i półproduktów w trakcie procesów produkcyjnych (logistyka produkcji),

• faza sprzedaży (dystrybucji) tj. magazynowanie wyrobów gotowych, przekazanie wyrobów gotowych, transport, pakowanie itp. (logistyka dystrybucji). 

• faza zaopatrzenia odbiorców w  części zamienne (logistyka części zamiennych)

• faza zagospodarowania pozostałości po produktach i ich opakowaniach (logistyka powtórnego zagospodarowania, logistyka zwrotna)

Zadania stawiane mikrologistyce• Takie planowanie i kontrolowanie i koordynowanie 

• przepływu ( w tym przez magazyny) 

• surowców i materiałów (produktów) niezbędnych do działalności podstawowej danej organizacji (np.przedsiębiorstwa) przez różne fazy tej organizacji oraz 

• gotowych produktów do klientów (konsumentów), aby 

• koszty tych  przepływów i magazynowania były jak najniższe,

• a jednocześnie spełnione zostały wymagania stawiane przez klientów. 

• Zadania te są równoważne.

Procesy logistyczne w zaopatrzeniu• określenie lub powtórna ocena potrzeb (planowanie potrzeb 

materiałowych) • zdefiniowanie i ocena wymagań użytkownika• podjęcie decyzji, czy produkować we własnym zakresie, czy dokonać 

zakupy (make or buy)• określenie typu zakupu• przeprowadzenie analizy rynku• określenie wszystkich możliwych dostawców• wstępna selekcja wszystkich możliwych źródeł zaopatrzenia• ocena pozostałych dostawców• wybór konkretnego dostawcy• przyjecie dostawy produktu lub usługi• ocena wykonania dostawy

Źródło: Coyle J.J., Bardi E.J., Langley Jr C.J., Zarządzanie logistyczne, PWE, Warszawa 2002

Procesy logistyczne w dystrybucji

• Dystrybucja oznacza złożony proces przemieszczania wyrobów, czy towarów od ich wytwórców aż do finalnych odbiorców.

• Logistyka dystrybucji jest nieodłącznie związana z marketingiem

• Procesy dystrybucyjne to m.in. kompletowanie i pakowanie,  transportowanie, gospodarowanie  opakowaniami, magazynowanie, zamawianie towarów i kształtowanie ich zapasów, obsługiwanie klientów. 

• To również: promocja produktów, poszukiwanie i zgłaszanie ofert kupna‐sprzedaży, nawiązywanie kontaktów handlowych oraz negocjowanie warunków umów do przemieszczanych produktów.

Źródlo: Schmelzer H.J., Sesselman W., Geschäftsprozessmanagement in der Praxis. Hanser Wien 2003. 36

Charakterystyki procesu

Dostawca

Odbiorca

Właściciel procesu

Nazwa, parametry, cele i mierniki procesu

Struktura procesu

EfektyNakłady

Nazwa procesu Przyjmowanie zamówienia od klienta zewnętrznego

Charakter procesu Podstawowy, zarządczy, międzyfunkcyjny

Cel procesu ogólnyCel procesu szczegółowy

Utrzymanie wszystkich dotychczasowych i pozyskanie nowych„Załatwienie” zamówienia w ciągu 8 godzin

Właściciel procesu Kierownik działu sprzedaży

Struktura procesu(podprocesy i czynności)

1. Przyjęcie zamówienia i jego rejestracja2. Analiza możliwości i opłacalności wykonania zamówienia3. Potwierdzenie przyjęcia lub odrzucenie zamówienia4. Przekazanie informacji do klienta

Wejście procesu Zapytanie klienta

Wyjście procesu Odpowiedź udzielona klientowiDostawcy Klient zewnętrzny

Odbiorcy Klient zewnętrzny

Monitorowane cechy(parametry procesu)

Czas realizacji procesu przyjęcia zamówieniaJakość obsługi klientaZadowolenie klienta

Mierniki procesu Odstęp czasu od wpłynięcia zamówienia do jego „załatwienia”Wskaźnik pozyskania/utrzymania klientów (liczba nowychklientów w relacji do liczby stałych klientów)

Metody zarządzania procesami (doskonalenia procesów

Podejścia Obiekty Metody podstawowe

Metody wspomagające

Rewolucyjne(odnawianie, restrukturyzacjaprocesów)

Procesygospodarcze

Business ProcessReengineering(BPR)

BenchmarkingOutsourcingInsourcing

Ewolucyjne(ciągłedoskonalenieprocesów,optymalizacjaprocesów)

Podprocesyczynności

Kaizen KVP Six Sigma

Benchmarking5SFMEASMED

Źródło: opracowanie własne na pdst. Schmelzer H.J., Sesselman W., Geschäftsprozessmanagement in der Praxis. Hanser Wien 2003

Różnice między podejściem rewolucyjnym a ewolucyjnym 

• Zasadnicze kryterium wyboru jednego z tych dwóch podejść:

• jeśli ciągłe doskonalenie istniejącego procesu (podejście ewolucyjne) nie jest wystarczające do osiągnięcia zakładanych wartości parametrów danego procesu, lub firma jest w trudnej sytuacji, to należy zastosować podejście rewolucyjne. 

• Istotne różnice między tymi dwoma sposobami:

• W sposobie rewolucyjnym chodzi o nowy proces, gdy w ewolucyjnym o istniejący. 

• W podejściu rewolucyjnym zmiany mają charakter nieciągły (dyskretny), a w ewolucyjnym ‐ ciągły. 

• W sposobie rewolucyjnym wykorzystuje się zarządzanie projektami, w sposobie ewolucyjnym – permanentne usprawnianie. 

Źródło: Nowosielski  S. (red.), Procesy i projekty logistyczne, UE, Wrocław 2008, s.77 i n.

Korzyści w usprawnianiu procesu zamówień

wyższy poziom obsługi klienta, a przy tym:

• redukcja zapasów,

• szybsze inkasowanie należności,

• mniej rozdrobniony proces realizacji zamówień na etapie przesyłki,

• niższe koszty składowe,

• większa precyzja w prognozowaniu i planowaniu produkcji,

• poprawa wskaźnika rentowności aktywów oraz cash flow.

Źrodło: H. Mokrzyszczak, Logistyka, Podstawy procesów logistycznych, WSZiF w Białymstoku 2004, s. 84

Czynniki determinujące sprawność procesów logistycznych

Sprawność procesów logistycznych odnosi się do:• zasobów (pracowników, zapasów, informacji i pieniędzy) oraz 

klientów. • Pracownicy: właściwy dobór pracowników, kwalifikacje i 

doświadczenie, jasny zakres zadań, uprawnień i odpowiedzialności, organizacja pracy, umiejętność pracy w zespole, system motywacyjny, struktura organizacyjna

• Zapasy: rodzaj działalności, charakter dostawców i odbiorców (siły przetargowe), planowanie w przedsiębiorstwie, metody sterowania zapasami,  informatyczne wspomaganie

• Informacje: właściwy ich przepływ, dbałość o jakość i terminowość informacji, rodzaj dokumentacji, stosowanie systemów zintegrowanych.

• Pieniądze: dostęp do środków pieniężnych (płynność), niezbędnych na realizację procesów 

Sprawność obsługi klienta • Na sprawność procesów logistycznych związanych z obsługą 

klienta (satysfakcję klientów) ma wpływ wiele czynników:• W fazie przedtransakcyjnej: dostępność  informacji o polityce 

firmy (strona internetowa), instrukcje i szkolenia pracowników w zakresie obsługi klientów, wrażliwa na klienta  struktura organizacyjna, elastyczny system obsługi klienta.

• W fazie transakcyjnej: dogodność składania zamówienia, jakość i złożoność dokumentacji, kultura obsługi

• Czas, elastyczność, częstotliwość, niezawodność, kompletność, dokładność dostaw, dostępność produktów z zapasu, dostępność substytutu, 

• W fazie potransakcyjnej: Czas obsługi posprzedażowej z tytułu reklamacji,  zwrotów, dostępność serwisu, części zamiennych. 

Źródło: Opracowanie własne

Efektywność – szerokie i wąskie ujęcie

Formuły badania efektywności procesów logistycznych

• Wskaźnikowa: stosuje się wskaźniki o charakterze mierzalnym (ilościowym; oszczędności) i niemierzalnym (jakościowym: wyższa przejrzystość zasobów)

• Kosztowa: oparta na kosztach logistycznych ,  kosztach stałych i zmiennych, czy  

• Wynikowa: zestawienie przychodów i kosztów i  na tej podstawie (różnica) określenie wyniku

• Obok dominującego jeszcze wymiaru kosztowo‐finansowego, coraz częściej zalecane jest dokonywanie oceny efektywności w oparciu o różne mierniki niefinansowe, np. czas trwania czy terminowość realizacji procesu. 

• [Nowicka‐Skowron 2000, s. 80 i n.] zob. też [Matwiejczuk 2006, s.77 i n.]• Pomiar sprawności i efektywności łańcuchów dostaw w: Witkowski J.,

Zarządzanie łańcuchem dostaw. PWE, Warszawa 2003, s.117 i n. 

Formuła kosztowa ‐ zasadyW analizie kosztów logistycznych ważne są trzy zasady:1. Zasada łącznego ujęcia  kosztów logistycznych: Podejmując 

jakiekolwiek zadania z zakresu logistyki musimy jednocześnie traktować wszystkie koszty cząstkowe (koszty transportu,utrzymania zapasów, wynajmu powierzchni składowych, realizacji procesów zaopatrzenia itd.)

2. Zasada współzależności kosztów: Podejmując jakąkolwiekdecyzje trzeba mieć świadomość, że gdy jeden koszt malejeto drugi (inny) rośnie.

3. Zasada przeciwdziałania suboptymalizacji kosztów logistyki:nie jest ona spełniona, jeśli pomimo najlepszych wynikówczęści składowych systemu, nie uzyskujemy optymalnegorezultatu z punktu widzenia systemu jako całości.

Zarządzanie procesami‐parametry 

• Do najważniejszych parametrów (kryteriów oceny) procesu zalicza się: 

• zadowolenie klienta, • czas procesu, • terminowość realizacji, • jakość procesu i  • koszt procesu. • Umożliwiają one całościową ocenę procesu. • Zadowolenie klienta odpowiada na pytanie czy produkty 

procesu spełniają oczekiwania klienta (ocena skuteczności).• Oprócz wymienionych są również: elastyczność, 

niezawodność, kompletność wykonania i inne. 

Źródło: Nowosielski  S. (red.), Procesy i projekty logistyczne, UE, Wrocław 2008, s.72 i n.

Filozofia logistyki‐ dwie zasady• Myślenie o całości – czyli podejście systemowe: wszystkie 

działania przedsiębiorstwa zachodzące w fizycznym przepływie produktów powinny być traktowane jako całość, a nie indywidualnie. 

• Zasada przepływów: podstawową kwestią jest sprawne i efektywne zarządzanie łańcuchem logistycznym, tj. dynamicznym ciągiem (procesem) produktów i informacji od dostawców przez producenta do odbiorców. 

• Myślenie o całości jest nieodzownym warunkiem stosowania zasady przepływu.

• Celem logistyki jest znalezienie takiego wariantu przepływu z najniższymi kosztami globalnymi (całościowymi), aby osiągnąć określony poziom obsługi klienta.

Źródło: M. Sołtysik: Zarządzanie logistyczne. Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Katowice 2000, s.18.

Podejście systemowe• Podejście systemowe traktuje przedsiębiorstwo kompleksowo, 

jako jednorodny celowo system składający się z wzajemnie powiązanych części. 

• Koncentruje się na oddziaływaniach między elementami. Oznacza to, że do zrozumienia  całości nie wystarczy objaśnienie jej elementów, lecz także wyjaśnienie zależności między nimi. 

• Identyfikacja współzależności to pierwszy warunek analizy istniejących oraz tworzenia nowych systemów logistycznych. Drugim warunkiem jest uwzględnienie zjawiska synergii (wynik współdziałania elementów to więcej niż suma skutków działania tych elementów) . 

Źródło: M. Sołtysik,Zarządzanie logistyczne,AE w Katowicach, Katowice 2000, s.18 i n.

Podejście systemowe• Wymaga całościowego rozwiązywania problemów 

logistycznych i dlatego jest niezbędne:

1. Wszechstronne poszukiwanie przyczyn zakłóceń (np. zbyt długi czas przepływu nie koniecznie musi być spowodowany przyczyną w danym podsystemie).

2. Decyzje dotyczące danego elementu systemu (np. transportu) muszą uwzględniać jego wpływ na sprawność całego systemu.

3. Rozwiązywanie problemów logistycznych wymaga jednoczesnej integracji czasowych i przestrzennych elementów systemu. 

Podejście systemowe ‐ system logistycznyCelowo zorganizowany i zintegrowany przepływ produktów 

(materiałów, półproduktów, wyrobów, towarów)

• Określają go:

1. Sposób, w jaki przebiegają procesy logistyczne (np. między dostawcą a producentem, między producentem a odbiorcą)

2. Techniki sterowania procesami logistycznymi (np. transportem, magazynowaniem)

3. Środki realizacji procesów logistycznych (techniczne, kadrowe, finansowe).

4. Organizacja, czyli podział zadań, uprawnień i odpowiedzialności poszczególnych osób (komórek)

Zasada przepływów• Wszystko to, co się przemieszcza (w czasie i przestrzeni) powinno 

odbywać się w sposób płynny (ciągły). • Wszelkie zatrzymania i przerwy w przebiegu każdej działalności 

powinny być: identyfikowane, analizowane powody ich występowania oraz podejmowane  działania dla ich wyeliminowania lub co najmniej zminimalizowania. 

• Każda zmiana miejsca materiałów i wyrobów gotowych (w handlu‐towarów) oraz związanych z nimi informacji w łańcuchu logistycznym wymaga przezwyciężenia czasu i przestrzeni 

• Aspekt czasowy: chodzi o to, aby produkty jak najkrócej przepływały przez poszczególne ogniwa łańcucha i w całym łańcuchu.

• Aspekt przestrzenny: to (tylko) niezbędne czynności przemieszczania produktów od jednego ogniwa łańcucha (miejsca) do następnego ogniwa (miejsca). 

Źródło: M. Sołtysik, Zarządzanie logistyczne. AE w Katowicach, s.27 i n.

Łańcuch logistyczny (dostaw)• Termin łańcuch logistyczny (dostaw) jest synonimem 

dzisiejszego wizerunku logistyki. • Wyraża ona w swych działaniach przemieszczanie dóbr, 

informacji i przepływów pieniężnych w:• odpowiednim czasie,• odpowiedniej ilości,• odpowiednim miejscu,• odpowiednim koszcie,• odpowiedniej jakości.• Z konieczności sprostania tym nadrzędnym celom narodziła 

się koncepcja „zarządzania łańcuchem dostaw”.

Źródło: J.J. Coyle, E.J. Bardi, C.J.Langley Jr. „Zarządzanie logistyczne”, pod red. D. Kempny, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002, s. 23.

Łańcuch dostaw• Współdziałające w różnych obszarach funkcjonalnych firmy 

wydobywcze, produkcyjne, handlowe, usługowe oraz ich klienci, między którymi przepływają strumienie produktów, informacji i środków finansowych. 

Źródło: J. Witkowski, Zarządzanie łańcuchem dostaw. PWE, Warszawa 2003,17.

• Firmy różnią się swoimi łańcuchami dostaw. Nie ma dwóch takich firm, które posiadałyby identyczne łańcuchy dostaw. Jest to zrozumiałe, gdy przyjmuje się, że przedsiębiorstwa funkcjonują w odmiennym otoczeniu, mają inne cele, inne wzorce i co się z tym wiąże ‐ inne aspekty łańcucha dostaw są dla nich istotne. 

Źródło: M. Maternowska „Łańcuch dostaw – zagadnienia wybrane”, Logistyka 3 / 2004 Maj – Czerwiec, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2004, s.21.

Ogniwa łańcucha dostaw

• W zależności od konfiguracji łańcucha jego ogniwami mogą być:

1. Firmy wydobywcze, przetwórcze i handloweSą one dostawcami i odbiorcami, a ich rola w łańcuchu jest 

podstawowa.2. Firmy usługowe (stanowią spoiwo łańcucha):  • Firmy logistyczne i transportowo‐spedycyjne• Firmy brokerskie zajmujące się jedynie pośrednictwem 

informacyjnym • Zakłady utylizacji i składowania odpadów.

Źródło: Witkowski J., Zarządzanie łańcuchem dostaw, PWE, Warszawa 2003, s.11 i n.

Firmy logistyczne

• Najbardziej aktywne podmioty łańcucha dostaw.

• Przyjmowanie i obsługa realizacji zamówień

• Kształtowanie i kontrola zapasów

• Monitorowanie ruchu przesyłek i bieżące informowanie partnerów o miejscu ich pobytu

• Doradztwo logistyczne

• Obsługa finansowa transakcji

• Instalowanie i obsługa serwisowa dostarczonych wyrobów.

Firmy  transportowo‐spedycyjne

• Organizowanie procesów transportowych przy udziale różnych środków 

• Przemieszczanie i składowanie produktów

• Organizowanie i wykonywanie składowania, prac ładunkowych, sortowania, konsolidacji, konfekcjonowania i przepakowywania produktów

• Zapewnienie właściwej dokumentacji przewozowej

• Kontrola fitosanitarna i obsługa celna (w relacjach międzynarodowych).

Firmy brokerskie –pośrednicy informacyjni

• Są to brokerzy nabywców, dostawców lub reprezentujący obie strony – transakcyjni.

• Łączą oni partnerów (redukują koszty transakcyjne) dzięki zebranym informacjom o obecnych i potencjalnych potrzebach klientów, ofertach dostawców, produktach i ich cenach.

• Nie posiadają dużego majątku trwałego: mają komputery i wielkie bazy danych.

• Promują własne strony internetowe wśród  dostawców i odbiorców, a ich dochody pochodzą za subskrypcję i promocję od dostawców oraz z prowizji za dokonywane transakcje. 

Zakłady utylizacji i składowania odpadów

• Zbieranie, sortowanie i segregacja, wstępna i wtórna obróbka odpadów, demontaż, oczyszczanie, sprawdzanie przydatności, składowanie i usuwanie zbędnych odpadów. 

• Zagospodarowanie opakowań transportowych 

• Recykling materiałowy, termiczny, chemiczny, kompostowanie, gromadzenie na wysypiskach połączone z eksploatacją gazów wysypiskowych. 

Sieci dostaw• W ostatnich latach „łańcuch dostaw” jest zastępowany pojęciem 

„sieci dostaw”. Zamiast o łańcuchu logistycznym mówi się o sieciach logistycznych.

• Sieci dostaw to sieci przedsiębiorstw powiązanych w relacji dostawca‐odbiorca. Sieci to nowe wyzwanie dla logistyki: należy zarządzać przepływami rzeczowymi i informacyjnymi w skali wielu przedsiębiorstw.

• Wielkość sieci dostaw i zakres logistyki zwiększają się w miarę postępującej internacjonalizacji i globalizacji działalności przedsiębiorstw. 

• Istota współczesnego zarządzania logistycznego: Integrowanie i koordynowanie systemów logistycznych przedsiębiorstw współpracujących w ramach sieci.

Źródło:Witkowski J., Zarządzanie łańcuchem dostaw. PWE, Warszawa 2003.s.21 i n.

Organizacja logistyki• Uznając znaczenie logistyki dla przedsiębiorstwa i jej 

interdyscyplinarny charakter, wprowadza się ją w różny sposób do struktury organizacyjnej . 

• Istnieją trzy formy organizacyjne uwzględniające działalność logistyczną w firmie: 

• nieformalna, • semiformalna i • formalna. • Przedsiębiorstwo dokonuje wyboru formy organizacyjnej 

stosownie do zakresu swojej działalności, biorąc pod uwagę szereg czynników.

• Źródlo: E. Gołembska (red.), Kompedium wiedzy o logistyce, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Poznań 2001, s.38

Czynniki wpływające na organizację logistyki

• Kompleksowość i dynamika warunków otoczenia• Zakres i stopień jednorodności programu działania przedsiębiorstwa• Struktura systemu i technologii produkcji, dystrybucji i struktura 

magazynów• Zakres i wielkość kosztów logistycznych• Wysokość wymaganego poziomu obsługi dostaw, Intensywność strumieni 

materiałów i produktów• Liczba decyzji logistycznych, w tym liczba  logistycznych obszarów 

decyzyjnych, Ilość i jakość potrzebnych informacji,• Fachowość personelu zajmującego się organizacją w przedsiębiorstwie• Istniejąca dotychczas struktura organizacyjna w przedsiębiorstwie• Wielkość przedsiębiorstwa (liczba zakładów i magazynów), rodzaj branży• Kultura przedsiębiorstwa

Źródło: P.Blaik, Logistyka – koncepcja zintegrowanego zarządzania, PWE 2001, s. 270

Organizacja nieformalna• W tej formie, na bazie aktualnej struktury organizacyjnej 

dokonuje się „ekonomicznego przymusu” koordynacji wszystkich obszarów działalności logistycznej. 

• Logistyka spełnia tu  rolę elementu łączącego wszystkie działy i wykonywane w tych obszarach działania. 

• Dzięki takiej koordynacji możliwa jest minimalizacja kosztów, sterowanie procesami produkcyjnymi a także uwzględnienie wielkości i struktury popytu.

Źródło: E. Gołembska (red.), Kompedium wiedzy o logistyce, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Poznań 2001, s.38

Organizacja formalna• Przydziela się określonym osobom (komórkom organizacyjnym), 

zajmujących się logistyką  zadania, uprawnienia i określa  odpowiedzialność za ich wykonanie. Wyraźnie określa się też zadania dla pozostałych komórek i jasno podaje granice kompetencyjne. 

• Wybiera się scentralizowaną lub zdecentralizowaną formę. • System scentralizowany ‐ wszystkie zadania i czynności logistyczne

skoncentrowane zostały w ramach jednej sfery funkcjonalnej zwanej „logistyką” (powstaje np.dział logistyki, lub jedna osoba się tym zajmuje). Zwiększa się kontrola każdego rodzaju działalności logistycznej, co umożliwia wzrost efektywności logistyki.

• System zdecentralizowany ‐ zadania logistyczne przydzielone są organizacyjnie do różnych sfer funkcjonalnych w przedsiębiorstwie (rozproszone na wiele osób). Nie ma działu logistyki. Umożliwia  to szybsze dostosowywanie działalności logistycznej przedsiębiorstwa do wymogów klientów.

Semiformalna forma organizacji• Typowym przykładem jest organizacja macierzowa, w której 

menedżer logistyki odpowiada za cały system logistyczny, ale nie ma uprawnień do zarządzania elementami tego systemu, gdyż struktura organizacyjna formy pozostaje nienaruszona [1]. 

• Macierzowa struktura organizacyjna zakłada podwójne podporządkowanie, bo powstaje z nałożenia na siebie poziomej struktury organizacyjnej opartej na procesach oraz pionowej struktury opartej  na funkcjach. 

• Dominujące znaczenie jest przypisywane kierownikowi odpowiedzialnemu za proces, co ułatwia proces integracji, ale w praktyce jest to trudne do zrealizowania (konflikty).

• Korzyści to ukierunkowanie na klienta i duża elastyczność w dostosowywaniu organizacji do otoczenia, a także możliwość zaangażowania specjalistów.

Źródło: [1]E. Gołembska (red.), Kompedium wiedzy o logistyce, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Poznań 2001, s.39

Literatura1. Abt S., Zarządzanie logistyczne w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 19982. Beier F.I.,Rutkowski K., Logistyka, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, W‐wa 20033. Blaik P., Logistyka, Wyd. Naukowe PWE, Warszawa 19974. Blaik P., Matwiejczuk R., Logistyczny łańcuch tworzenia wartości, Wydawnictwo Uniwersytetu 

Opolskiego, Opole 20085. Ciesielski M., Logistyka w biznesie. PWE, Warszawa 20066. Coyle J.J., Bardi E.J., Langley Jr C.J., Zarządzanie logistyczne, PWE, Warszawa 20027. Gołembska E., Kompendium wiedzy o Logistyce,  PWN Warszawa 1999, 2001, 20068. Jokiel G., Logistyka jako koncepcja zintegrowanego zarządzania procesami przepływów [w:] 

Nowosielski  S. (red.), Procesy i projekty logistyczne, UE, Wrocław 20089. Krawczyk S., Zarządzanie procesami logistycznymi. PWE, Warszawa 200110. Matwiejczuk R., Zarządzanie marketingowo‐logistyczne. C.H.Beck.Warszawa 2006.11. Nowicka‐ Skowron M., Efektywność systemów logistycznych, PWE Warszawa 2000.12. Nowosielski  S. (red.), Procesy i projekty logistyczne, UE, Wrocław 200813. Pfohl H., Systemy logistyczne. Podstawy organizacji i zarządzania. Biblioteka Logistyka, Instytut 

Logistyki i Magazynowania, Poznań 2000.14. Szczepaniak  T.,(red.), Transport i spedycja w handlu zagranicznym, PWE, W‐wa 200215. Sołtysik M., Zarządzanie logistyczne. Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Katowice 200016. Schmelzer H.J., Sesselman W., Geschäftsprozessmanagement in der Praxis. Hanser Wien 200317. Witkowski J.,  Logistyka w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wyd.AE we Wrocławiu, Wrocław 200218. Witkowski J., Zarządzanie łańcuchem dostaw. PWE, Warszawa 2003