Mapy pojęciowe• Wilhelm Wundt• Przedmiotem badań psychologii

jest świadomość ( procesy świadome: wrażenia, spostrzeżenia, wyobrażenia, pamięć, myślenie, emocje, wola));

• Celem psychologii jest analiza świadomości , rozłożenie jej na elementy składowe;

• Elementy składowe myślenia organizuje wola (apercepcja)

• Proste procesy umysłowe: wrażenia i spostrzeganie muszą być badane metodami laboratoryjnymi;

• Wyższe procesy umysłowe: pamięć, myślenie można badać tylko nie-eksperymentalnie;

• Myślenie jest asocjacją impresji i idei ( wyobrażeń)

• Metodą badań stanowi „spostrzeganie wewnętrzne” - introspekcja

• 1912 Celem psychologii jest opis postaci; postać dominuje nad częściami składowymi (Max Wertheimer)

• Możliwe jest eksperymentalne badania pamięci (H. Ebbinghaus)

• Możliwe jest eksperymentalne badania myślenia ( O. Külpe)

• Istnieją myśli bez wyobrażeń (myślenie bezobrazowe - O.Külpe)

• Metoda badań – Systematyczny eksperyment introspekcyjny)

Wkład psychofizyki na powstania psychologii

Herman von Helmholtz, Ernst WeberGustav Theodor Fechner

Tło kulturowe

• Fizjologia eksperymentalna była mocno ugruntowana i cieszyła się uznaniem w stopniu jeszcze niespotykanym we Francji czy w Anglii.

• O ile naukowcy we Francji i Anglii faworyzowali metodę dedukcyjną i matematyczną, uczeni niemieccy – ze swoim naciskiem na staranne gromadzenie obserwowalnych faktów - przyjęli metodę indukcyjną.

Teoria trójchromatycznego widzenia barwnegoHERMANN VON HELMHOLTZ (1821-1894)

• Helmholtz nie był psychologiem ani też psychologia nie była głównym przedmiotem jego zainteresowania,

• był płodnym badaczem w dziedzinie fizyki i fizjologii. Dla psychologii znaczenie mają badania Helmholtza nad szybkością impulsu nerwowego. (Pomiary te pozwoliły ustalić prędkość przewodzenia impulsu nerwowego: 27 metrów na sekundę) oraz nad widzeniem i słyszeniem

• Widzenie - Helmholtz badał zewnętrzne mięśnie oka i mechanizm, za pomocą którego wewnętrzne mięśnie oka skupiają soczewki. Zrewidował i rozszerzył teorię widzenia barwnego opublikowaną w 1802 roku przez Thomasa Younga; jest ona teraz znana jako teoria trójchromatycznego widzenia barwnego Younga-Helmholtza.

• Nie mniej ważne były badania Helmholtza nad słyszeniem, a w szczególności nad spostrzeganiem tonów, naturą harmonii i dysonansu oraz problemem rezonansu.

Perymetr HelmholtzaTreatise on Physiological Optics (1910)

Rezonator HelmholtzaHelmholtz Die Lehre von den Tonempfindungen als physiologische Grundlage für die

Theorie der Musik, 1863

Thomas Young and Hermann von Helmholtztheory of trichromatic color vision

Próg różnicy i „ledwie dostrzegalna różnica” między bodźcami

ERNST WEBER (1795-1878)• Weber nie był psychologiem ani też psychologia nie była głównym

przedmiotem jego zainteresowania. Był fizjologiem narządów zmysłów.

• Eksperymentalne metody wykorzystywane w fizjologii zastosował do badania czucie skórnego i wrażeń mięśniowych.

• Wprowadził pojęcia „progu”- rozróżniania bodźców przez skórę, tzn. najmniejszej odległości między dwoma punktowymi bodźcami, przy której badani donoszą o odbieraniu dwóch różnych wrażeń zmysłowych.

• Wprowadził pojęcie „ledwie dostrzegalna różnicy” - najmniejszej różnica midzy dwoma fizycznymi bodźcami, jaka może być dostrzeżona.

• Weber sugerował, że rozróżnianie wrażeń nie zależy od absolutnej różnicy między np. dwoma ciężarami, lecz od ich względnej różnicy lub współczynnika – np. 1/40 ciężaru odniesienia

• Zaproponował stały współczynnik dla ledwie dostrzegalnej różnicy między dwoma bodźcami, który miał być zgodny dla każdego z ludzkich zmysłów.

GUSTAV THEODOR FECHNER (1801-1887)• Gustav Theodor Fechner był uczonym, który parał się rozmaitymi intelektualnymi

zajęciami podczas bardzo aktywnego życia. Był fizjologiem, fizykiem, psychofizykiem eksperymentalnym estetykiem, filozofem.

• Stwierdził, że można znaleźć ilościowy stosunek między materialnym bodźcem a wrażeniem psychicznym.

• Wzrost natężenia bodźca, dowodził Fechner, nie powoduje takiego samego wzrostu natężenia wrażenia. Wzrost siły bodźca opisuje szereg geometryczny, natomiast wzrost intensywności wrażenia - szereg arytmetyczny. Np. dodanie siły dźwięku jednego dzwonu do siły dźwięku drugiego wytwarza większy wzrost wrażenia niż dodanie jednego dzwonu do dziesięciu innych.

• Oddziaływanie siły bodźca nie jest zatem absolutne, lecz zależy od ilości już istniejącego wrażenia.

• Fechner zaproponował dwa sposoby pomiaru wrażeń. • Możemy określić, czy bodziec jest odczuwany albo nie. • Możemy zmierzyć natężenie bodźca, przy którym badani donoszą o pierwszym

pojawieniu się wrażenia; jest to absolutny próg wrażliwości.

STRUKTURALIZM

Strukturalizm niemiecki

Psychologia Wilhelma Wundta

Wilhelm M. Wundt ( 1832 – 1920)

• w – niemiecki psycholog i filozof, uważany za twórcę psychologii eksperymentalnej.

• W 1879 roku Wundt założył w Lipsku słynne laboratorium psychologiczne. Data ta jest uważana za początek psychologii klasycznej (eksperymentalnej).

• Główne dzieło Wundta to Grundzüge der physiologischen Psychologie (1874). Także Völkerpsychologie (tom 1-10, 1900-1920), pionierskie dzieło z zakresu etnopsychologii, Einführung in die Psychologie (1911) oraz szereg kompendiów z dziedziny filozofii, etyki, logiki

Wilhelm Wundt

Wundt ze współpracownikami

Samo-obserwacja v. spostrzeganie wewnętrzne

• Wundt dokonał rozróżnienia między • starym, filozoficznym stylem samo-obserwacji (Selbstbeobachtung) w

którym, ktoś dokonuje introspekcji złożonych procesów myślowych przez długi okres czasu

a • spostrzeganiem wewnętrznym (innere Wahrnehmung), w którym ktoś

może być bezpośrednio świadomy chwilowych wrażeń, odczuć albo wyobrażeń (Vorstellung).

• Według Wundta procesów myślenia nie można badać poprzez samo-obserwację.

• a wrażenia, odczucia i wyobrażenia można badać poprzez spostrzeganie wewnętrzne i badać eksperymentalnie.

W. Wundt: Doświadczenie: pośrednie i bezpośrednie

• Według Wundta, psychologowie powinni zajmować się badaniem doświadczenia bezpośredniego, a nie pośredniego.

• Gdy opisujemy nasze doznania wywołane gorączką • i mówimy „Jest mi gorąco, jest mi przykro, mam sucho w ustach”, to

relacjonujemy nasze doświadczenie bezpośrednie. • Gdy mówimy: "Mam gorączkę", odnosimy się do pośredniego.

• Doświadczenie pośrednie dostarcza nam informacji lub wiedzy.• Bezpośrednie doświadczenie jest skierowane na samo przeżywanie. • Na przykład, gdy patrzymy na różę i mówimy: „Ta róża jest czerwona",

stwierdzenie to sugeruje, że głównym przedmiotem zainteresowania jest kwiat, a nie fakt, że doświadczania "czerwieni".

• Według Wundta, podstawowe ludzkie doświadczenia - takie jak doświadczenia czerwieni czy przykrości – tworzy stany świadomości (elementy psychiczne), które psychika aktywnie organizuje.

Technika introspekcji wg Wundta• Introspekcję, czyli spostrzeganie wewnętrzne, uprawiano w laboratorium Wundta

zgodnie ze sformułowanymi przez niego zasadami i warunkami: Obserwatorzy muszą być

• zdolni do określenia, kiedy proces introspekcji rozpoczyna się. • być w stanie gotowości lub wytężonej uwagi. • Relacjonować doznania w trakcie spostrzegania (aktualnie)

• Manipulacja warunkami stanowi istotę metody eksperymentalnej więc musi istnieć możliwość wielokrotnego powtórzenia obserwacji i różnicowania warunków eksperymentalnych.

• Wundt zalecał, aby jego obserwatorzy przechodzili staranne i długotrwały trening w zakresie introspekcji. Dzięki temu, mogli relacjonować swe doświadczenie niemal natychmiast i automatycznie.

• Wundt nie akceptował swobodnego opisu swoich wewnętrznych obserwacji, a oczekiwał wypowiedzi relacje dot.

• jakości doznania, • ich natężenia• czasu trwania, • doznawanej przyjemności czy przykrości.

Apercepcja jako organizacja elementów doświadczenia

• W jaki sposób to jednolite, świadome doświadczenie powstaje z części składowych?

• Wundt wyjaśniał to zjawisko za pomocą teorii apercepcji.• Proces organizacji elementów psychicznych w całość jest syntezą (twórczą),

która przez składanie lub łączenie elementów tworzy nowe właściwości. • Wundt napisał: • "Każda psychiczna mieszanina ma cechy, które w żaden sposób nie są sumą

cech jej elementów" (Wundt, 1896, s. 375).

• Słownik psychologiczny• *Apercepcja - proces aktywnej organizacji elementów psychicznych. Teorię

apercepcji sformułował Johann Friedrich Herbart (1776-1841).

• Ich własnymi słowami • Oryginalny materiał źródłowy na temat prawa rezultant psychicznych i zasady

syntezy twórczej, zaczerpnięty z Grundriss der Psychologie (1896) Wilhelma Wundta:

• Prawo rezultant psychicznych wyraża się w fakcie, że każdy psychiczny wytwór wykazuje właściwości, które wprawdzie mogą być pojęte na podstawie właściwości jego elementów, skoro tylko są one dane, ale które wszelako żadną miarą nie mogą być uważane za prostą sumę właściwości tych elementów. Harmonia tonów jest pod względem swoich przedstawieniowych i uczuciowych właściwości czymś więcej niż zwykła suma pojedynczych tonów. W przestrzennych i czasowych przedstawieniach porządek przestrzenny i czasowy jest wprawdzie w całkowicie prawidłowy sposób ugruntowany we współpracy elementów, które tworzą to przedstawienie; ale nadal sam porządek nie może być w żaden sposób uważany za właściwość, która należy do samych elementów wrażeniowych. Teorie natywistyczne, które czynią takie założenie, wikłają się w nierozwiązywalne sprzeczności i muszą, o ile dopuszczą późniejsze zmiany w pierwotnych wyobrażeniach przestrzennych i czasowych pod wpływem określonego doświadczenia, ostatecznie przyjąć w pewnym zakre- sie założenie o powstawaniu nowych właściwości. Wreszcie w przypadku funkcji apercepcyjnych, czynności wyobrażania i rozumienia, prawo to wyraża się w jasnej formie, kiedy części składowe, połączone poprzez apercepcyjną syntezę, nie tylko uzyskują w całościowym przedstawieniu, które jest rezultatem ich połączenia, nowe znaczenie, oprócz znaczenia, które miały w stanie izolowanym, ale kiedy także samo całościowe przedstawienie jest nową treścią psychiczną, którą wprawdzie umożliwiły te części składowe, niemniej jednak nie była ona jeszcze w nich zawar- ta. Wydaje się to najbardziej widoczne w bardziej złożonych wytworach syntezy apercepcyjnej, jak np. w dziele sztuki czy logicznym myśleniu.

• W prawie rezultant psychicznych znajduje w ten sposób swój wyraz zasada, którą możemy nazwać, przez wzgląd najej konsekwencje, zasadą syntezy twórczej. Od dawna uznawano ją w przypadku wyższych dzieł duchowych, ale na ogół nie stosowano jej do innych procesów psychicznych, ba, z powodu fałszywego pomie- szania z prawami przyczynowości fizycznej była ona wręcz całkowicie odwracana. Na podobnym pomieszaniu opiera się przekonanie, że istnieje sprzeczność między zasadą syntezy twórczej w sferze duchowej a ogólnymi prawami świata przyrody, mianowicie prawem zachowania energii. Taka sprzeczność jest z góry wykluczona, ponieważ punkty widzenia osądu, a zatem i pomiarów, jeżeli takowe są dokonywa-

• ne, Są różne w tych dwóch przypadkach i muszą być różne, skoro nauka przyrod- nicza i psychologia mają do czynienia nie z różnymi treściami doświadczenia, ale z jedną i tą samą treścią ujmowaną z różnych stron. [ ... J Fizyczne pomiary odnoszą się do obiektywnych mas, sił i energii, pomocniczych pojęć, które musimy abstra- hować przy ocenianiu obiektywnego doświadczenia i których ogólnym prawom, wyprowadzonym z doświadczenia, nie może zaprzeczyć jakiekolwiek pojedyncze doświadczenie. Pomiary psychiczne natomiast, które dokonywane są przy porów- nywaniu składników psychicznych i ich rezultant, odnoszą się do subiektywnych wartości i celów. Subiektywna wartość całości może wzrastać, jej cel może być inny i pełniejszy w porównaniu z celem jej części składowych, bez jakiejkolwiek zmiany w zakresie odnośnych mas, sił i energii. Mięśniowe ruchy wynikające z zewnętrzne- go działania woli, fizyczne zdarzenia, które towarzyszą spostrzeganiu zmysłowemu, kojarzeniu i czynnościom apercepcji, niezmiennie podlegają zasadzie zachowania energii. Ale przy takiej samej ilości energii może mieć ona w reprezentujących ją duchowych wartościach i celach bardzo różną ilość".

Krytyka psychologii Wundta• Przedmiotem krytyki była metoda spostrzegania wewnętrznego, czyli

introspekcji.

• Krytycy pytali: • kiedy introspekcje dokonywane przez różnych obserwatorów daje różne

wyniki, jak mamy stwierdzić, kto stosuje tę metodę prawidłowo?

• Odpowiedź Wundta:• Eksperymenty z użyciem introspekcji nie mogą dawać zawsze zgodnych

wyników, ponieważ spostrzeganie wewnętrzne jest doświadczeniem indywidualnym. Niezgodności w wynikach nie mogą być zatem rozstrzygnięte przez powtarzanie sytuacji spostrzegania.

• Wundt dostrzegał tę wadę, ale był przekonany, że dzięki szkoleniu i większemu doświadczeniu obserwatorów metodę tę będzie można ulepszyć.

Wpływ Wundta

• Praktycznie wszyscy wpływowi psycholodzy przełomu stulecia ( oprócz samotnika Ebbinghausa) byli uczniami Wundta albo uczniami jego uczniów.

• Laboratorium psychologiczne w Lipsku zdefiniowało psychologię

• Wundt przyciągnął wielką liczbę studentów nie tylko z Niemiec. Spośród Amerykanów byli to

• G. Stanley Hall (który zrobił doktorat pod kierunkiem Williama Jamesa),

• James McKeen Cattell (który był pierwszym asystentem Wundta)

• Frank Angell.

• Edward Bradford Titchener, był wpływowy m uczniem brytyjskim.

• Innym, raczej negatywnym wpływem Wundta był ograniczenie psychologii eksperymentalnej do prostych procesów myślowych i zarazem pozostawienie poza podejściem eksperymentalnym problematyki wyższych procesów umysłowych, języka, społeczeństwa i kultury.

Herman Ebbinghaus (1850-1909) (Samotnik)

• Ebbinghaus nie był uczniem Wundta.• Trzy lata przed utworzeniem przez Wundta laboratorium w Lipsku,

Ebbinghaus kupił wielkiego dzieła Fechnera, Elemente der Psychophysik.

• Matematyczne podejście Fechnera do zjawisk psychicznych było dla Ebbinghausa fascynującym odkryciem. Postanowił dokonać w psychologii tego, co Fechner zrobił w psychofizyce - opierając się na ścisłych i systematycznych pomiarach zastosować metody eksperymentalne do wyższych niż zmysły procesów psychicznych.

• To przypadkowe zdarzenie wywarło wielki wpływ na jego myślenie i ostatecznie na kierunek nowej psychologii.

Pomiar pamięci • Jeśli chodzi o podstawową miarę zapamiętywania -uczenia się, Ebbinghaus

zaadaptował technikę pochodzącą od angielskich asocjacjonistów, • Natomiast Fechner, mierzył intensywność wrażenia zmysłowego, za

pomocą pomiaru natężenia bodźca zmysłowego niezbędnego do wytworzenia ledwie dostrzegalnej różnicy we wrażeniach.

• Kierując się jednym i drugim, Ebbinghaus doszedł on do wniosku, że trudność z nauczeniem się określonego materiału można zmierzyć przez liczbę powtórzeń potrzebnych do bezbłędnego odtworzenia materiału.

• Ebbinghaus mierzył zdolność zapamiętywania, licząc próby lub powtórzenia potrzebne do nauczenia się danego materiału.

Rys.1: Krzywa Ebbinghausa. Po zakończeniu nauki następuje szybki spadek ilości zapamiętanych informacji. Połowa materiału (zgłoski bezsensowne) została zapomniana w ciągu pierwszej godziny. Po drugim dniu proces zapominania ulega wyraźnemu spowolnieniu

Krzywa zapominania Ebbinghausa

Wpływ Ebbinghausa na psychologię eksperymentalną

• Ebbinghaus nie wniósł teoretycznego wkładu do psychologii. Nie stworzył formalnego systemu ani nie miał uczniów

• Jednak miarą wpływu prac Ebbinghausa jest przejście próby czasu.

• Według takiego kryterium, Ebbinghaus może być uznany za bardziej wpływowego od Wundta, twórcy pierwszego laboratorium psychologicznego, w Lipsku

• Prace Ebbinghausa wniosły obiektywizm, pomiar ilościowy i eksperymentowanie do badań nad pamięcią- uczeniem się, które to zagadnienie pozostało głównym przedmiotem części XX-wiecznej psychologii.

• Dzięki Ebbinghausowi, spekulacje nad kojarzeniem wyobrażeń przekształciły się ze ścisałe i systematyczne badania naukowe. .

• Po I wojnie światowej system Wundta zmagał się z coraz silniejszą konkurencją w świecie niemiecko-języcznym.

• Pod koniec życia Wundta powstały w Europie i w Stanach Zjednoczonych inne szkoły myślenia, które odsunęły w cień jego poglądy:

• Fenomenologia i• psychologia postaci w Niemczech, a• psychoanaliza w Austrii,

• funkcjonalizm i • behawioryzm w Stanach Zjednoczonych.

Inne niemieckie szkoły myślenia

Fenomenologia ipsychologia postaci w Niemczech, apsychoanaliza w Austrii,

Wczesna psychologia fenomenologiczna

Fenomeologia

• Wpływ Brentany może tłumaczyć, dlaczego Stumpf przyjął mniej rygorystyczne podejście do psychologii niż to, które Wundt uważał za właściwe.

• Stumpf dowodził, że podstawowymi danymi dla psychologii są fenomeny.

• Fenomenologia - rodzaj introspekcji, którą popierał Stumpf - odnosi się do badania bezzałożeniowego doświadczenia, tzn. tak, jak ono jest nam dane.

• Stumpf nie zgadzał sił z Wundtem, że należy rozkładać doświadczenie na elementy. Był przekonany, że analiza doświadczenia - przez redukowanie go do treści lub elementów psychicznych - czyni je sztucznym i abstrakcyjnym, a więc nienaturalnym. Stumpf po prostu odmawiał uznania rezultatów ustalonych w laboratorium Wundta w Lipsku.

OSWALD KULPE (1862-1915)

• W roku 1896, jeden z asystentów Wundta z Lipska Oswald Külpe (1862–1915), założył nowe laboratorium psychologiczna w Wűrzburgu.

• Do Külpego wkrótce dołączyli inni młodzi psychologowie Narziß Ach (1871–1946),

• Karl Bühler (1879–1963), • Ernst Dürr (1878–1913), • Karl Marbe (1869–1953), and • Henry Jackson Watt (1879–1925).

Spór Kűlpego z Wundtem o przedmiot psychologii i jej metody badań

• Zgodne z poglądem Wundta, eksperymentowanie na wyższych procesach poznawczych jest niemożliwe.

• Jednak kilka lat później Kűlpe przekonał się jednak, że procesy myślenia mogą być badane eksperymentalnie.

• Przecież Ebbinghaus prowadził badania nad pamięcią, innym wyższym procesem psychicznym. Jeśli pamięć można badać w laboratorium, dlaczego nie można tego samego zrobić z myśleniem?

• Co znaczało, że Kulpe kwestionuje definicję przedmiotu psychologii sformułowaną przez Wundta.

Systematyczny eksperyment introspekcyjny

• Kűlpe opracował metodę, którą nazwał systematycznym eksperymentem introspekcyjnym. Polegała ona wpierw na wykonaniu przez badanych złożonego zadania (np. ustalenie logicznych powiązań między pojęciami), a następnie na retrospektywnej relacji na temat procesów poznawczych przebiegających podczas zadania.

• Innymi słowy, badani podejmowali jakiś wyższy proces psychiczny, taki jak myślenie, a potem analizowali, jak myśleli .

• Wundt zabraniał wykorzystywania w swoim laboratorium takich retrospektywnych (podawanych post factum) relacji. Wszak badał on świadome doświadczenie teraz - bezpośrednio, a nie retrospektywnie - potem.

• Wundt był tak zirytowany metod Kűlpego, że nazywał ją "udawaną" introspekcją.

Fenomenologiczna metoda badań

• metoda introspekcyjna Stumpfa, polegająca na badaniu doświadczenia tak, jak ono jest dane i niepróbująca redukować je do elementarnych składników.

• A także - teoria poznania oparta na bezzałożeniowym opisie bezpośredniego doświadczenia, tak jak ono jest dane, nierozkładalnego ani nieredukowalnego do jego elementów.

• Uczeń Stumpfa, Edmund Husserl, zapoczątkował później kierunek filozoficzny zwany fenomenologią; z ruchu tego rozwinęła się psychologia postaci.

Spostrzeganie wewnętrzne a

systematyczny eksperyment introspekcyjny

• Wundt był przeciwny temu, żeby badani szczegółowo opisywali subiektywne, świadome doświadczenia. Większość jego prac badawczych skupiała się na obiektywnych, ilościowych pomiarach psychofizycznych, dotyczących np. czasów reakcji czy oceny ciężaru.

• Systematyczny eksperyment introspekcyjny Kűlpego kładł natomiast nacisk na szczegółowe, subiektywne i jakościowe relacje badanych na temat natury ich procesów myślowych. Proszono ich o opisanie złożonych operacji myślowych, jakie wykonali podczas ekspozycji na zadanie eksperymentalne.

• Reasumując, deklarowanym celem Kűlpe’go był rozszerzenie Wundtowskiego ujęcia przedmiotu psychologii, tak aby włączyć do niego wyższe procesy psychiczne, oraz udoskonalenie metody introspekcyjnej.

Spór Kulpe -Wundt dot. myślenie nieobrazowego

• Badania procesów myślowych przeprowadzone przez Kűlpego za pomocy systematycznego eksperymentu introspekcyjnego potwierdziły przeciwny pogląd - mianowicie, że myśli nie musi towarzyszyć jakakolwiek zmysłowa czy wyobrażeniowa treść.

• Wundta zakładał, że porównawczej oceny ciężarów badani zachowują wyobrażenie pierwszego ciężaru i porównują go z wrażeniem zmysłowym ciężaru drugiego.

• Jednak w badaniach Karla Marbego nad porównawczą oceną ciężarów, badani nie potrafili powiedzieć, skąd przyszła im do głowy taka a nie inna ocena ciężaru przedmiotu.

• Odkrycie to zaczęto określać jako myślenie nieobrazowe, co miało wyrażać ideę, że znaczeniom myśli nie musi towarzyszyć jakikolwiek zmysłowy czy wyobrażeniowy składnik.

Psychologia postaci

Max Wertheimer (1880–1943)• Teorię postaci( Gestalt-Theorie) zapoczątkował w roku 1912

Max Wertheimer w artykule dotyczącym zjawiska Fi

• Zjawisko Fi - to złudzenie wzrokowe w którym dwa stałe punkty, które zapalają się na przemian zdają się być pojedynczym punktem świetlnym, który zmienia swoje położenie z jednego miejsca na drugie.

• Celem jego krytyki była strukturalistyczna (atomistyczna) psychologia von Helmholtza (1821–1894) i Wundta (1832–1920), jak i innych psychologów europejskich tego czasu.

http://en.wikipedia.org/wiki/File:Phi_phenomenom_no_watermark.gif

Spostrzeganie postaci

• Zwykle w widzeniu ktoś widzi wcześniej koło – które jest dane bezpośrednio ( nie jest zapośredniczona przez proces sumowania).

• Dopiero po pierwotnym ujęciu wzrokowym, ktoś może dostrzec, że koło złożone jest z gwiazd albo kropek.

Teoria postaci w spostrzeganiu

• Zwolennicy tej teorii przyjęli zasadę prymatu całości nad częściami, dokładniej obrazu percepcyjnego nad składnikami sensorycznymi. To odgórna teoria percepcji (top- down).

• Oto eksperyment potwierdzający tę teorię:

• Badania Navona ( 1977)• E. krótko eksponował na ekranie litery złożone z liter, prosząc o identyfikację

liter (złożonych odrębnie od liter składowych) i odwrotnie – samych liter składowych.

• Wyniki• Ujawniły, że czas identyfikacji liter złożonych był krótszy od liter składowych,

kiedy litery składowe były jasno identyfikowalne.• To potwierdza prymat całości nad częściami, „lasu nad drzewami.”

Eksperyment Navon’a (1977)

•

Co to?

Zasady organizacji percepcyjnej

Kiedy bodźce są:• blisko siebie• są podobne• są symetryczne• tworzą dobrą kontynuację• dają się „zamknąć,”

to automatyczne tworzą wzrokową konfigurację, „postać.”

Zasady organizacji percepcyjnejwg. Wertheimera (1923)

Bliskość Podobieństwo

Ciągłość powiązanie

Zamykanie

Symetria

Strukturalizm angielski

Psychologia Edwarda Titchenera

Titchener: definicje świadomości i psychiki

Przedmiotem psychologii jest świadome doświadczenia

Świadomość to suma doświadczeń istniejących w danym czasie.

Psychika jest sumą naszych doświadczeń nagromadzonych w ciągu całego życia.

Celem psychologii jest odkrywanie faktów dotyczących struktury psychiki. Psychologia jako nauka jest nauką czystą, nie ma w swym zakresie zastosowań psychologii.

Zadania psychologiiTitchener postawił przed psychologią trzy zasadnicze zadania:

• Zredukowanie świadomych procesów do najprostszych składników.

• Określenie praw rządzących kojarzeniem tych elementów.

• Połączenie tych elementów z odpowiadaj¹cymi im stanami fizjologicznymi.

Zdecydowana większość badań Titchenera była poświęcona odkrywaniu elementów świadomości.

Metoda: systematyczny eksperyment introspekcyjny

• Podobnie jak Kűlpe, Titchener wykorzystywał szczegółowe, jakościowe, subiektywne relacje badanych na temat ich czynności psychicznych w czasie aktu introspekcji. Ta metoda jest przydatna do odkrywania elementarnych, uświadamianych wrażeń i wyobrażeń

• Metoda introspekcja Wundta, z jej naciskiem na obiektywne, ilościowe pomiary, nie jest użyteczna do ustalenia struktury.

Zalety systematycznego eksperymentu introspekcyjnego• Titchener zalecał stosowanie systematycznego eksperymentu

introspekcyjnego w psychologii, bo może być – • powtarzalny, • Jest podatny na izolowanie od kontekstu.• pozwala zmieniać systematycznie warunki

• Im częściej możemy powtarzać obserwację, z tym większym prawdopodobieństwem wyraźnie zobaczymy i dokładnie opiszemy, co widzieliśmy.

• Im ściślej możemy odizolować obserwację, tym mniejsze jest niebezpieczeństwo, że zwiodą nas nieistotne okoliczności

• W im większym stopniu możemy modyfikować introspekcję, tym wyraźniej rzuci nam się w oczy jednolitość doświadczenia (Titchener, 1909, s. 20).

Elementy świadomości

Titchener zdefiniował trzy elementarne stany świadomości: • wrażenia, wyobrażenia i stany afektywne.

Wrażenia są podstawowymi elementami spostrzegania i występuj¹ąw dźwiękach, widokach, zapachach.Wyobrażenia są elementami pojęć i można je odnaleźć w pamięci przeszłego doświadczenia. Stany afektywne, czyli uczucia, są elementami emocji i znajdują się w takich doświadczeniach, jak nienawiść i smutek.

Elementy psychiczne posiadają właściwości, które pozwalają na odróżnienie jednych od drugich. Wilhelm Wundt wyróżnił takie cechy jak – jakość i natężenie Edward Titchener dodał nadto czas trwania i klarowność.

Titchener te cztery cechy uznał za podstawowe cechy wszystkich wrażeń, dlatego że są one obecne w jakimś stopniu w każdym doświadczeniu.

Krytyka metod introspekcyjnej

• Umysł może obserwować wszystkie zjawiska oprócz własnych. Jeśli umysł miałby obserwować własne czynności, to musiałby się podzielić na dwie części: jedną- obserwującą i drugą- obserwowaną (Auguste Comte );

• Wyniki instrospekcji wykazują niewielką zgodność. Jeśli ona istnieje, można by przypisać ją temu, że w trakcie treningu wbudowano w ich obserwacje pewną tendencyjność (Maudsley, 1867, cyt. za Turner, 1967);

• Introspekcja jest tak naprawdę formą retrospekcji, ponieważ między doświadczeniem a jego opisem mija jakiś czas. Wydaje się więc prawdopodobne, że część doświadczenia zostałaby zapomniana, zanim można by wykonać i zrelacjonować introspekcję;

• próby rozkładania świadomych procesów na elementy niszczą pierwotną całość. Nadto nie można odzyskać całego doświadczenia przez późniejsze kojarzenie czy łączenie części składowych.

• Ich własnymi słowami • • Oryginalny materiał źródłowy na temat strukturalizmu, zaczerpnięty zA Textbook

oj Psychology (1909) E.B. Titchenera: • • Cała ludzka wiedza pochodzi z doświadczenia; nie ma innego źródła poznania",

Ludzkie doświadczenie, jak zobaczyliśmy, może być jednak ujmowane z różnych punktów widzenia. Przypuśćmy, że mamy dwa punkty widzenia, możliwie jak naj- odleglejsze od siebie, i przekonajmy się, jak wygląda doświadczenie w tych dwóch przypadkach. Po pierwsze, będziemy traktować doświadczenie jako całkowicie niezależne od jakiejkolwiek osoby; przyjmiemy, że zachodzi ono niezależnie od tego, czy jest ktoś, kto doświadcza. Po drugie, będziemy traktować doświadczenie jako całkowicie zależne od danej osoby; przyjmiemy, że zachodzi ono tylko wtedy, gdy jest ktoś, kto doświadcza. Chyba nie znajdziemy bardziej odmiennych punktów widzenia. Czym się różni doświadczenie ujmowane z każdej z tych perspektyw?

• • Weźmy na początek trzy rzeczy, o których uczy nas najpierw fizyka: przestrzeń,

czas i masę. Przestrzeń fizyczna, która jest przestrzenią geometrii, astronomii i geologii, jest stała, zawsze i wszędzie taka sama. Jej jednostką jest centymetr, który ma dokładnie taką samą wartość niezależnie od tego, kiedy i gdzie go za- stosujemy. Czas fizyczny jest podobnie stały, a jego stałą jednostką jest sekunda. Masa fizyczna jest stała; jej jednostka - gram, jest zawsze i wszędzie taka sama. Oto doświadczenie przestrzeni, czasu i masy ujmowane jako niezależne od osoby, która ich doświadcza.

• Przejdźmy teraz do punktu widzenia, który uwzględnia osobę doświadczającą. • Dwa pionowe odcinki przedstawione na rysunku [ryc. 5.1.] są fizycznie równe;

w jednostkach o długości jednego centymetra mierzą one tyle samo. Dla nas, którzy je widzimy, nie są one równe. Godzina spędzona w poczekalni dworcowej w jakiejś mieścinie i godzina spędzona na oglądaniu zajmującej sztuki teatralnej są fizycznie równe; w jednostkach o długości jednej sekundy mierzą one tyle sarno. Dla nas jedna godzina mija powoli, druga szybko; nie są one równe. Weźmy dwa okrągłe kartonowe pudełka o różnej średnicy (powiedzmy, dwa centymetry i osiem centy- metrów) i wsypmy do nich piasek, tak żeby oba ważyły, dajmy na to, pięćdziesiąt gramów. Te dwie masy są fizycznie równe; umieszczone na szalach wagi, będą utrzymywać ramię w położeniu poziomym. Dla nas, gdy podniesiemy je w obu rękach lub po kolei jedną ręką, pudełko o mniejszej średnicy będzie znacznie cięż- sze. Oto doświadczenie przestrzeni, czasu i masy ujmowane jako zależne od osoby, która ich doświadcza. Jest to doświadczenie, które właśnie teraz omawiamy. O ile nasz pierwszy punkt widzenia prowadzi do faktów i praw fizyki, o tyle ten drugi prowadzi nas do faktów i praw psychologii.

• • Weźmy teraz trzy inne zagadnienia omawiane w podręcznikach do fizyki:

ciepło, dźwięk i światło. Ciepło właściwe, jak mówią nam fizycy, to energia ru-

chu cząsteczkowego; to znaczy, ciepło jest formą energii, za którą odpowiada wzajemny ruch cząsteczek ciała. Ciepło promieniste należy wraz ze światłem do tak zwanej energii promienistej - energii, która jest propagowana przez falowe ruchy świetlnego eteru wypełniającego przestrzeń. Dźwięk jest formą energii, za którą odpowiadają wibracyjne ruchy ciał i jest on propagowany przez falowe ruchy pewnego elastycznego ośrodka, stałego, ciekłego lub gazowego. Krótko mówiąc, ciepło jest tańcem cząsteczek, światło jest falowym ruchem eteru, a dźwięk jest falowym ruchem powietrza.

Świat fizyki, w którym te rodzaje doświadczenia są traktowane jako niezależne od osoby doświadczającej, nie jest ani ciepły, ani zimny, ani ciemny, ani jasny, ani cichy, ani hałaśliwy. Dopiero gdy doświadczenia te zostaną ujęte jako zależne od jakiejś osoby, pojawi się ciepło i zimno, czerń i biel oraz kolory i szarości, tony, gwizdy i trzaski. Te właśnie rzeczy są przedmiotem psychologii

Zalety strukturalizmu

• Jasna definicja przedmiotu badań –świadomego doświadczenia;

• Trafnie dobrana metoda - samoobserwacja (introspekcja)

• Metoda pozwala na obserwację, eksperymentowanie i pomiar. Jest więc metodą naukową.

• Strukturalizm, poprzez jego krytykę, spowodował powstanie innych idei psychologicznych.