MaritiemMedway

Hoe de rivier de Medway de geschiedenis beïnvloed heeft

2

Over dit boek

Dit boek is een inleiding tot degeschiedenis van de rivier de Medway. De belangrijkste thema's van haargeschiedenis worden besproken en hoedeze van invloed waren op het levenvan mensen in Medway, vroeger en nu.Sommige van deze thema's zijn in deloop der jaren uitgebreid ingespecialiseerde boeken behandeld.Maar een algemene, toegankelijke,betrouwbare publicatie was er tot nogtoe niet.

Voor wie is dit boek bedoeld?

Dit boek is interessant voor:

• leerlingen en studenten in Noord-Kentdie hun studie in context willen zien;

• toeristen die willen weten wat ditgebied bijzonder maakt;

• plaatselijke bewoners die eensamenvatting van het verhaal vanMedway willen lezen;

• lezers in het algemeen die eenopstapje willen naar verdereontdekkingen.

3

1 Inleiding 4

Wat is de rivier de Medway? . . . . . . . . . .4Waar begint de rivier de Medway? . . . . .4Waarom is de rivier de Medwaybelangrijk? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4Hoe hebben mensen de rivier de Medway overgestoken? . . . . . . . . . . . . . .5Hoe heeft de rivier de manier waarop het gebied zich ontwikkelde beïnvloed? . .6

2 Ecologie 8

Wat is ecologie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8Waarom is de ecologie van de rivier de Medway belangrijk? . . . . . . . . . .9Wat zijn de belangrijkste leefgebieden van het Medway-estuarium? . . . . . . . . . .9Wat leeft er in het water van het estuarium? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11Welke vogels leven op of nabij de rivier de Medway? . . . . . . . . . . . . . . .11Wat zijn de belangrijkste lokalewildreservaten in de nabijheid van de rivier? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11Wat zijn de gevaren voor het ecosysteem van de rivier de Medway en hoe kan het worden beschermd? . . .12

3 Vissen 14

Waarom is de fauna in de rivierveranderd? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14Van wie zijn de vissen in de rivier? . . . .14Wat voor soort boten gebruikten de Medway-vissers? . . . . . . . . . . . . . . . .15Hoe werd de vis gevangen? . . . . . . . . . .17Wie waren de vissers? . . . . . . . . . . . . . .19

4 Scheeps- en jachtbouw 20

Wat voor soort schepen en boten werden er op de rivier de Medway gebouwd? . . . . . . . . . . . . . .20

Hoe begon de scheepsbouw op de rivier de Medway? . . . . . . . . . . . .20Waar waren de privéwerven? . . . . . . . .21

5 Industrie 25

Waarom zijn rivieren belangrijk voor de industrie? . . . . . . . . . . . . . . . . .25Wat is een molen? . . . . . . . . . . . . . . . . .26Wat waren de belangrijke vroegeindustrieën die de rivier de Medway gebruikten? . . . . . . . . . . . . . . .27Waarom veranderden de industrieën aan de Medway? . . . . . . . . .28Wat waren de meest bekende bedrijven aan de rivier de Medway? . . .31Waar is alle industrie van Medwaygebleven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31

6 De hulken 33

Wat waren de hulken? . . . . . . . . . . . . . .33Waarom werden hulken gebruikt? . . . .33Hoe zagen de hulken eruit? . . . . . . . . . .34Hoe was het leven op een hulk? . . . . . .35Wie had de leiding? . . . . . . . . . . . . . . . .36Wie waren de gevangenen? . . . . . . . . . .38Waarom zijn de hulken niet meer in gebruik? . . . . . . . . . . . . . . . . . .39

7 Genieten van de rivier de Medway 41

Wat zijn de belangrijkstevrijetijdsbestedingen voor mensen op de Medway? . . . . . . . . . . . . .42

8 De toekomst 47

Wat is stedelijke regeneratie? . . . . . . .47Wat heeft de toekomst in petto voor het bedrijfsleven aan de rivier de Medway? . . . . . . . . . . . . . . . . .48Wat zal er met het milieu gebeuren? . .49

4

1 Inleiding

Wat is de rivier de Medway?

De Medway is de langste rivier in Kent.Niemand weet precies waar de naamvandaan komt, maar het is waarschijnlijkafkomstig van het Anglo-Saksische woordvoor middenweg (‘middle way’), omdat derivier het noorden van de provincie intweeën lijkt te snijden. Zonder de Medwayzou de geschiedenis van Kent heel anderszijn verlopen.

Dit boek beschrijft een aantal manierenwaarop de rivier het leven van de mensenin Kent heeft beïnvloed, vanaf hetallereerste begin tot op de dag vanvandaag. Het richt zich met name op delaatste 24 km (15 mijl) van de Medway,voordat de rivier zich bij de Theems envervolgens de zee voegt. Hier is de rivierbreder, dieper, zouter en drukker. En hierheeft het zijn naam gegeven aan eenhistorische, maar snel groeiendegemeenschap van mensen: Medway.

Waar begint de rivier de Medway?

De meeste rivieren ter wereld volgenhetzelfde patroon: ze beginnen op hoge

grond en stromen naar de zee. DeMedway begint als een bron in het dorpTurner's Hill in West Sussex, meer dan170 meter boven de zeespiegel. Vandaaruitstroomt het 113 kilometer (70 mijl) doorKent heen, voordat het zich bij Sheernessbij de Theems voegt.

Waarom is de rivier de Medwaybelangrijk?

De rivier volgt de vorm van het land.Mensen hebben, op hun beurt, veleduizenden jaren de rivier gevolgd enbouwden hun huizen op of vlakbij deoevers. Tonbridge, Maidstone, Rochesteren vele andere kleinere plaatsen zijn opdie specifieke plekken ontstaan vanwegede Medway.

• De rivier geeft mensen water: voorzichzelf, hun dieren en hun gewassen.• De rivier bevat voedsel, zowel vis enschaaldieren.• De rivier helpt bij het verdedigen tegenaanvallen.• De rivier is een transportsysteem. Dat isvooral handig voor het verplaatsen vanzware dingen.

5

• De rivier is een landingsbaan waar grotevliegtuigen kunnen opstijgen.• De rivier leverde grondstoffen voor dezware industrie.• De rivier was een haven voor de Engels marine.• De rivier is een belangrijk leefgebiedvoor veel bijzondere dieren en vogels.

Leven bij een rivier betekent wel dat dehuizen risico lopen op overstroming,hoewel dit de afgelopen jaren niet zo'nprobleem is geweest in de benedenloopvan de rivier, van Maidstone tot aan dezee. De monding van de rivier was voorverschillende soorten indringers ook eenhandige manier om Kent binnen te vallen,van de Vikingen in de negende eeuw totde Nederlanders in de zeventiende eeuw.

Hoe hebben mensen de rivier deMedway overgestoken?

Verkeersbruggen bij Rochester

Bij bepaalde plekken kunnen boten eenklein aantal mensen, dieren en zelfs auto'sen bussen de rivieren overbrengen.Veerboten doen dat nog steeds. Maar vooreen drukke route kan er meer nodig zijn.Toen de Romeinen Groot-Brittanniëbinnenvielen in het jaar 43 n.Chr. beschreefhun historicus Cassius Dio hoe het legereen rivier overzwom om de Britten in eengrote veldslag te verslaan. Niemand weetzeker of dit de Medway was, maar wel isduidelijk dat enige tijd daarna dezegevierende Romeinen de eerste brugover de rivier bouwden, bij Rochester.Deze brug was van groot belang, omdathet onderdeel was van de belangrijksteRomeinse weg in Kent, die van Dover naarLonden liep. De stad werd zelfs naar debrug vernoemd. In de Romeinse tijd werdRochester Durobrivae genoemd, oftewel'de sterke plaats bij de brug'.

De Romeinse legers verlieten Engeland inongeveer 410 n.Chr. Hun brug over deMedway werd opgelapt en werd nog velehonderden jaren door het verkeergebruikt. In de veertiende eeuw begon debrug uiteindelijk toch in te storten. Tweemannen betaaldden voor een nieuwe brug,Sir Robert Knolles en Sir John deCobham. De nieuwe brug kwam niet opde High Street (de winkelstraat) uit, zoalsde oude burg deed. In plaats daarvan werdde brug iets stroomopwaarts gebouwd,meer richting Rochester Castle. Het waseen stenen brug en hij werd geopend in1391. Er zaten veel bogen onder, die hetwater in snelstromende kanalen persten:het was niet makkelijk om er met eenboot onderdoor te varen. Toch stond debrug er meer dan 450 jaar.

In 1856 werd een nieuwe brug gebouwdop de plek waar de oude Romeinse brughad gestaan. Dit was een gietijzeren brug.De drie bogen lagen tijdens vloed dicht bijhet water en boten konden er vaak maarmoeilijk onderdoor. De brug werd bij eenaantal ongevallen zwaar beschadigd en in1914 werd hij herbouwd, met nieuwebogen erbovenop in plaats van eronder.Dit is de brug die er nu nog steeds staaten het verkeer van Rochester naar Stroodbrengt. Een tweede brug, geopend in 1970,brengt het verkeer de andere kant op.

De Rochester Bridge-ramp

In 1816 wilde een jonge man, ThomasGilbert, zijn eenentwintigste verjaardagvieren met een boottochtje over de rivierde Medway en een picknick bij Halling. Hijnodigde vier familieleden uit plus negenmeisjes van zijn vaders kostschool inChatham. Een lokale veerman werdingehuurd die een boot kon regelen enzou varen. De boottocht over de rivier en

6

de picknick verliepen goed en iedereenstapte om 7 uur 's avonds weer in deboot, om stroomafwaarts naar Chathamte varen. Niemand wist dat bij reparatiesaan Rochester Bridge enkele houtenplanken bij een van de bogen onder hetwateroppervlakte bevestigd waren. De boot raakte de planken, sloeg om eniedereen aan boord verdronk. Alleen dehond van de veerman slaagde erin naar dewal te zwemmen. Een grote gedenksteenwerd in de Doopsgezinde Kerk inChatham geplaatst ter nagedachtenis aanalle vijftien mensen die omkwamen. Degedenksteen is nu in het Guildhall-museum te zien.

Spoorbruggen in Rochester

De ‘London, Chatham and Dover Railway’bouwde de eerste spoorbrug bijRochester, om het station Chatham metStrood te verbinden. Deze werd in 1858geopend. Een tweede spoorwegovergangwerd daar in 1892 aan toegevoegd endeze laatste is nog steeds in gebruik.

Andere overgangen

Nu zijn er bij het dorp Cuxton,stroomopwaarts van Rochester, driebruggen. Twee voor de M2-snelweg. De derde werd gebouwd voor dehogesnelheidstrein tussen deKanaaltunnel en het station St PancrasInternational in Londen.

Een ander soort overgang werd,stroomafwaarts van Rochester, in 1996geopend. Dit is de Medway-tunnel, dieloopt van Chatham Maritime totFrindsbury. De tunnel werd aangelegddoor een enorme buis in delen in de rivierte laten zakken. Het was de eerste tunneldie op deze manier in Engeland gebouwdwerd. Hoewel er normaal gezien geenfietsers door mogen, werd de tunnel in

2007 afgesloten om bijna 200 wielrennerser door te laten, als onderdeel van deeerste etappe van de Tour de France.

Hoe heeft de rivier de manierwaarop het gebied zichontwikkelde be nvloed?

Verdediging

De plek waar Rochester nu ligt wasinteressant voor de Romeinen, omdat heteen goede locatie was om de rivier deMedway over te steken, per boot of viaeen brug. Zodra ze een brug haddengebouwd, moest deze beschermd worden.Er lag waarschijnlijk een groep soldatenpermanent naast gelegerd in de stadDurobrivae. Er werd ook een muur om destad gebouwd om de soldaten met deverdediging te helpen.

Deze muur stond vele eeuwen later nogovereind toen de Vikingen de Medway opvoeren, maar was toen onderdeel van deAngelsaksische stad Rochester. De muurhielp de Vikingen buiten te houden totkoning Alfred arriveerde om ze teverjagen. En toen Willem van NormandiëEngeland in 1066 binnenviel, stuurde hijzijn ridders het hele land door omkastelen te bouwen die hem zoudenhelpen de controle over zijn nieuwekoninkrijk te behouden. Veel van dezeridders kozen voor de oude Romeinsesteden, zoals Rochester, omdat deze alversterkingen hadden. Zo kreeg de rivierde Medway een andere verdedigingsvormerbij: een enorm Normandisch kasteel dater nog steeds staat.

De scheepswerf van Chatham

Tegen de tijd dat koningin Elizabeth I detroon besteeg in 1558, was de Medway debelangrijkste basis van de Engelse marineaan het worden. Het merendeel van de

7

belangrijkste schepen lagen als ze nietgebruikt werden in de rivier benedenRochester voor anker. In de buurt werdenpakhuizen en winkels gebouwd om deschepen en de bemanning van alles wat zenodig hadden te voorzien. Al snel werdendie schepen gerepareerd en nieuweschepen gebouwd in een scheepswerf inChatham. De werf groeide gestaag overvele jaren en voorzag de plaatselijkebevolking van duizenden banen. De werfwerd uiteindelijk in 1984 gesloten.

Transport

Voordat er treinen waren, waren boten deenige manier om veel zware dingengoedkoop te vervoeren. Maar rivierenmoeten worden onderhouden als boten zeveilig willen gebruiken. In 1746 werd deMedway tot aan Tonbridge voor groteboten geopend. Als gevolg hiervan werdenRochester en Chatham, waar de rivierbreed en diep was, plekken waar mensenhun goederen konden lossen en over deweg naar andere delen van Kent vervoeren.Veel bedrijven kwamen naar deze stedenomdat de rivier het gemakkelijk maakte omhun grondstoffen en de eindproducten dieze maakten te vervoeren.

Het verloop van de Medway

Het is geen toeval dat de rivier de Medwayeen scherpe bocht naar het noorden maaktals het het Maidstone-gebied bereikt. Hetloopt daar de North Downs in, een rijheuvels die zich over 190 kilometer (120mijl) vanuit Surrey, door Kent heen, tot aande kust bij Dover uitstrekt. Omdat derivier niet bergopwaarts kan stromen,draait en stroomt het door de kloof in deDowns tussen Wouldham en Halling. Zostroomt het door een vallei naar Rochestertoe. Dit vlakkere landschap dat de riviertoegang verleent, maakte het ook veel

gemakkelijker om de hoofdweg (A228) ende spoorlijn die langs de rivier lopen daarte bouwen.

Upnor Castle en de Slag bij deMedway

Upnor Castle werd gebouwd terbescherming van de riviermonding naar descheepswerf van Chatham en de veleschepen die daar voor anker lagen. Hetwerd in twee fasen gebouwd. In 1559werd er een groot driehoekig bastion, ofkanonnenpodium, opgericht aan de oevervan de Medway. Een versterkt kwartierwerd erachter gebouwd voor soldaten omin te wonen, met op het dak extra ruimtevoor kanonnen. In 1599 werden nieuwemuren en torens toegevoegd, compleetmet een gracht, ophaalbrug enpoortgebouw aan de landzijde.

In 1667 viel de Nederlandse vloot, onderleiding van Michiel de Ruyter, het nieuwefort Sheerness aan de monding van deMedway aan en stak het in brand. Deleidinggevende Nederlandse schepenvoeren vervolgens stroomopwaarts. Zebraken door de ketting die onder watertussen Gillingham en Hoo Ness lag enzeilden weg met het Engelse vlaggenschipde Royal Charles. Andere schepen werdenin brand gestoken en tot zinken gebracht.

Na een nacht voor anker te hebbengelegen, voeren meer Nederlandseschepen door naar Chatham. Op 13 junivochten ze met het kasteel Upnor enwerden gedwongen om terug te keren,maar eerst beschadigden ze nog eenaantal Engelse schepen. Hoewel hetkasteel een aanval op de scheepswerfverhinderde, was de Slag bij de Medwayeen verschrikkelijke nederlaag voor deEngels marine. De schrijver John Evelynbezocht Chatham kort daarna om de

8

uitgebrande schepen in de rivier tebekijken. Hij beschreef ze als het ergsteschouwspel dat een Engelsman ooit gezienhad en als een schande die nooit konworden uitgeveegd.

De Theems en het Medway-kanaal

Een kanaal lijkt op een rivier, maar het isdoor mensen gepland en gegraven, envervolgens met water gevuld. In deachttiende eeuw werden veel kanalenaangelegd, om zware goederen teverplaatsen waar geen rivieren waren. In 1824 bouwde een privébedrijf een

kanaal om de rivier de Medway met deTheems te verbinden. Het liep vanStrood door een lange tunnel naarHigham en vervolgens naar Gravesend.Zo werd de reistijd naar Londen metvele uren bekort. Maar het kanaal waserg duur om te bouwen en het bedrijfslaagde er niet in om winst te makenmet de boten die betaalden om het tegebruiken. Het kanaal was pas een paarjaar open toen de tunnel verkocht werden er een spoorweg doorheen werdaangelegd. Dit is het spoor dat nogsteeds tussen Strood en Higham loopt.

Wat is ecologie?

Ecologie bestudeert hoe levende wezenszich tot elkaar en hun omgevingverhouden. Alles wat op een bepaalde plekbestaat, zoals planten en dieren, maar ookhulpbronnen zoals lucht en water, kanworden omschreven als een ecosysteem.Een ecosysteem kan elke omvang hebben- zo klein als een tuin of zo groot als dehele aarde.

De rivier de Medway en haar estuarium,d.w.z. het gedeelte waar de rivier brederwordt voordat het de zee instroomt,vormen een ingewikkeld ecosysteem. Het is samengesteld uit een brede waaiervan verschillende leefgebieden.

In de loop van vele, vele jaren zijn plantenen dieren geëvolueerd of aangepast aanhun leefgebied, dat is de omgeving waarinze leven. Soms veranderen leefgebiedenineens snel, zodat planten en dieren er

2Ecologie

9

niet meer in passen. Dat betekent dat zijkunnen uitsterven of verdwijnen. Mensen,vooral grote aantallen mensen, kunnenleefgebieden veranderen, zonder dat zezich hiervan bewust zijn.

Waarom is de ecologie van derivier de Medway belangrijk?

Riviermondingen zijn belangrijk omdat zeongewone ecosystemen en de thuisbasisvan vele bijzondere dieren en planten zijn.Als de rivier de Medway naar het oostendraait nadat het Rochester, Chatham,Brompton en Upnor gepasseerd is, wordthet ineens veel breder. Het getij stroomtover grote stukken modder terwijl hetstijgt en daalt. Eilanden verschijnenmiddenin de stroming. Het water wordtbijna net zo zout als de zee. Hetestuarium is voortdurend in beweging,elke dag weer en jaar op jaar.

Grote hoeveelheden voedsel in demodder en het water van de rivierproduceren een omgeving die groteaantallen dieren kan ondersteunen. Vanbijzonder belang zijn de ongewerveldedieren. Dit zijn dieren zonder ruggengraat,zoals wulken, garnalen, krabben enwormen. Zij vormen op hun beurt eenbron van voedsel voor andere dieren dienaar de monding komen om te eten.

Ook mensen gebruiken het estuarium aleeuwenlang. Hun gedrag heeft hetecosysteem beïnvloed. Zij hebben metgrote vaardigheid in het water gevist. Zijhebben de rivier gebaggerd door moddereruit te scheppen om de rivierkanalenschoon en vrijstromend te houden. Zehebben forten op de eilanden gebouwd enzeeweringen om het water weg te houdenvan steden en dorpen. Ze hebben hun veegevoerd door het op de kwelders van de

rivier te laten grazen. Zij hebben de riviergebruikt om allerlei afval en vervuiling afte voeren.

Wat zijn de belangrijksteleefgebieden van het Medway-estuarium?

Waddengebied

De wadden of zandplaten zijn langestukken modder die tussen hoog- enlaagwater tevoorschijn komen. Het zijngetijdenzones en worden twee keer perdag volledig met water bedekt als het getijstijgt en daalt. Er groeien over hetalgemeen geen planten, behalve zeegras,dat soms op de meer beschuttezandbanken kan groeien. Maar de modderzelf zit vol met ongewervelde dieren.Daarom zijn de zandplaten zo belangrijk.Er wordt wel gezegd dat een vierkantemeter modder dezelfde hoeveelheidenergie bevat als je van 16chocoladerepen eten zou krijgen.

Kwelder

Kwelders liggen iets hoger dan deriviermodder. Ze zijn niet aan getijdenonderhevig en overstromen maar zelden.Maar ze vormen nog steeds een leefgebieddat alleen geschikt is voor bijzondereplanten die er tegen kunnen om met zoutwater bedekt te worden. De planten zelfhelpen om het leefgebied te behouden,omdat hun wortels en stengels hetmodderige moeras bij elkaar houden. Het weerhoudt het ervan dat hetweggespoeld wordt door de beweging vanhet rivierwater.

De meest voorkomende planten op dekwelders zijn onder meer zeeasters,lamsoor, slijkgras en kweldergras. Eenzeldzame soort, gouden zeekraal genoemd,wordt ook in dit gebied gevonden. Het

10

Medway-estuarium is een van de besteplekken in Groot-Brittannië om een groepplanten die bekend staan als 'glassworts'(Engels zeekraal) te bestuderen.

Poldergrasland

Poldergrasland is een gras- of weiland in depolder, waar de boerderijdieren vrijworden gelaten om te grazen. Het isdroger dan kwelder. Het water verzameltzich in vijvers en kanalen en dat kan helpenbij het beheren van de drassigheid van depolder. Er zijn sluizen, verplaatsbarebarrières verzonken in de stromingen,geïnstalleerd. Deze kunnen wordengeopend en gesloten om het water om hetgrasland te leiden. De volle slotenvoorkomen ook dat vee ontsnapt. De floravan de poldergraslanden is opgebouwd uitverschillende soorten gras, maar ook veleandere planten zoals zeegerst, zeegroeneganzenvoet en zeeklaver.

Dijken

Het land rond het estuarium wordt in veelgebieden beschermd door dijken. Dat zijnbrede, steile oevers, speciaal ontworpenom de rivier op zijn plek te houden ofwateroverlast op de kwelders tebeperken. Veel van de dijken werdenhonderden jaren geleden gebouwd uitmodder, aarde en klei. Na een tijdje begonhet gras zich over grote delen van dedijken zelf te verspreiden en tegenwoordigzijn er veel interessante planten te vindennaast de dijken van de rivier de Medway.

De klei die gebruikt werd voor de dijkenwerd meestal direct uit de grond bij derivier opgegraven. De diepe kuilen engreppels die achter bleven, vulden zichmet water en werden zo zelf nieuweleefgebieden. Die voeden nu velerietvelden in het Medway-gebied.

Ongebruikelijke bezoekers

Verrassingen komen ook voor in dewateren van de Medway. Soms wordenzeehonden gezien in het estuarium. In2008 zwom een zeehond de rivier deMedway op, helemaal tot aan de Allington-sluis bij Maidstone.

Dolfijnen worden zelden gezien, maar zijner wel. Een van hen kwam in een ondiepzwembad op de kaai van Otterham vastte zitten in juni 2010. Toen het eb werd,werd het water steeds ondieper en werder geprobeerd om de dolfijn te redden.De dolfijn overleed op het moment dattwee mannen hem bereikten om teproberen hem de rivier in te tillen. Toenhet lichaam later onderzocht werd, bleekdat de dolfijn erg ziek was en sowiesoniet lang meer geleefd zou hebben, zelfs inopen water. Dieren die zo stranden, zijnvaak al stervende.

Een van de meest bijzondere vissoorten dierecentelijk in het Medway-estuariumgevonden werd, is de zeelamprei. Het zieteruit als een gigantische paling en is ruimeen meter lang. Lampreien worden ook welvampiervissen genoemd, omdat ze eenzuignap-achtige mond hebben met tweesetjes tanden. Deze worden gebruikt omzich in andere vissen vast te bijten.

Deze lamprei werd in februari 2004 doormedewerkers van Kingsnorth gevonden,nadat deze via de watervoorziening deelektriciteitscentrale binnen wasgezwommen, levend en wel. HetMilieuagentschap gaf toendertijd alscommentaar dat deze vis een van deeerste in zijn soort was die in hetMedway-estuarium gevonden werd. De natuurbeheerder zei dat hij behoorlijk schrok toen hij de lamprei uithet water trok.

11

Wat leeft er in het water van hetestuarium ?

Het water in het estuarium is geenrivierwater en geen zeewater, maar eenveranderend mengsel van beide. Hetzoutgehalte in het water kan oplopen totwel 30 procent. De bijzondere aard vanhet leefgebied betekent dat deriviermondingen een belangrijke rol spelenin de levenscyclus van verschillendevissoorten. De beschutte omgeving maakthet geschikt voor voedsel, voortplantingen groei. Voor zoutwatervissen zoals zalmzijn het toegangspoorten in demigratieroutes naar veilige broedplaatsendie stroomopwaarts liggen.

Met name grote hoeveelheden jongevissen brengen de wintermaanden door inde monding van de Medway-rivier, maarde rivier is altijd de thuisbasis geweestvoor vele verschillende vissoorten. Bij eenonderzoek in 2006 werden serpeling,stekelbaars, baars, zand spelt, voorn, alver,dikkopje, bas, bruine forel, paling, bot,harder en sprot gevonden door op driepunten in de benedenloop van de riviermonsters te nemen. Maar de tweesoorten waar de Medway bekend omstond, de spiering en de oester, zijn nuvrijwel verdwenen uit de rivier.

Welke vogels leven op of nabij derivier de Medway?

Het Medway-estuarium is een zeerbelangrijk leefgebied voor vogels. Sommigevogels brengen er de winter door, anderengebruiken het estuarium als eenbroedplaats. Veel vogels vliegen elk jaardoor het gebied als ze naar en uit anderelanden migreren.

Meer dan 130.000 watervogels bezoekenelk jaar de monding van de rivier de

Medway en de Swale. Er verschijnenzoveel verschillende soorten in zulkegrote aantallen, dat het gebied vaninternationaal belang is voor de volgendevogelsoorten:

• Bergeend• Rotgans• Zilverplevier• Bontbekplevier• Pijlstaart• Bonte strandloper• Tureluur

En de grote aantallen maken de Medway-monding tot één van de belangrijkste Britselocaties om de volgende soorten te zien:

• Steenloper• Grutto• Wulp• Fuut• Slobeend• Wintertaling• Smient• Kolgans

Wat zijn de belangrijkste lokalewildreservaten in de nabijheidvan de rivier?

Er zijn een aantal spectaculaire locaties inof zeer dicht bij de Medway waar vogelsbekeken kunnen worden. Zoalsbijvoorbeeld het natuurreservaat bijNorthward Hill van de RSPB (Engelsekoninklijke vereniging voor debescherming van de vogels), dat degrootste populatie reigers in Groot-Brittannië huisvest. Ongeveer 150reigersparen leven er. Deze grote vogelskunnen daar vaak, langzaam over dekwelders vliegend, gezien worden. CliffePools, tussen Medway en Gravesend, iseen belangrijke locatie voorooievaarachtigen, die er heen vliegen om

12

te broeden. De RSPB is op deze locatieeen nieuw natuurreservaat aan hetontwikkelen en beheert achtnatuurreservaten in de kwelders vanNoord-Kent, waaronder Nor Marshes enMotney Hill in Medway. Momenteel zijndeze locaties nog niet open voorbezoekers, maar ze kunnen vanaf dewandelpaden in Riverside Country Parkbekeken worden.

Het natuurreservaat Nor Marsh is eenreeks schoreilanden. Het vormt een idealeleefomgeving voor vogels en anderedieren. In het voorjaar broeden ertureluurs en bontbekplevieren en in dewinter is het gebied populair bijrotganzen, zwartkopmeeuwen enbrilduikers. De rietvelden op Motney Hillzijn uitermate belangrijk. RiversideCountry Park, vlakbij Gillingham, beslaat100 hectare van het Medway-estuarium.Het park herbergt een aantal leefgebieden,zoals zandbanken en kwelders, vijvers enrietvelden, graslanden en struikgewassen:allemaal thuishavens voor dieren.

Migratie

Sommige vogels migreren. Dit betekentdat ze elk jaar naar een ander leefgebiedtrekken, hetzij om voedsel te vinden,hetzij om te broeden of vanwegeveranderingen in het weer. Veel soortenverzamelen zich in zwermen voordat zeaan hun reis beginnen. Grotere vogelskunnen door in zwermen te vliegen veelvan hun energie besparen.

Het moment van migratie is waarschijnlijkgelinkt aan veranderingen in daglichttijdens de verschillende seizoenen. Als zeeenmaal vertrekken, kunnen vogelsenorme afstanden per jaar afleggen.Meestal volgen ze dezelfde route ensommige soorten zijn jaarlijks op vaste

tijden op vaste plekken te vinden. Het isechter nog steeds mogelijk dat vogelsverdwalen, vooral als ze in de wargebracht worden door ongebruikelijkeweerspatronen.

Voor migratie hoef je niet te kunnenvliegen. De meeste soorten pinguïnszwemmen honderden kilometers door zeetijdens hun migratieseizoen. Anderedieren, zoals de gnoe, migreren ook.

Wat zijn de gevaren voor hetecosysteem van de rivier deMedway en hoe kan het wordenbeschermd?

De natuurlijke leefgebieden in en rond derivier de Medway zijn kostbare bronnen,die voor de toekomst goed moetenworden beheerd en bewaard of verzorgd.Ondanks de lange lijst van vogelsoortendie in en rond de kwelders van Noord-Kent en het Medway-estuarium leven, staanvelen van hen nu op de bedreigdediersoortenlijst. Deze lijst gebruikt eenoranje stoplicht als symbool dat, hoewel deaantallen op dit moment nog goed zijn,deze vogelsoorten waarschijnlijk in detoekomst bedreigd zullen worden. Als eenvogelsoort wordt toegevoegd aan dezeoranje lijst, betekent dit dat hun aantalgestaag aan het afnemen is of dat hunleefgebieden steeds schaarser worden.

Industrieën kunnen het natuurlijke milieubeschadigen. De Medway voegt zich bij demonding van de Theems tussen het Isle ofGrain en Sheerness op het eiland Sheppey.Er liggen grote scheepswerven rond hetestuarium, evenals twee krachtcentrales entwee oude olieraffinaderijen. De opkomstvan een drukke haven voor grote schepenin het estuarium heeft tot het verlies vansommige natuurlijke leefgebieden geleid.

13

Allerlei mensen willen de rivier de Medwaygebruiken - vissers, booteigenaren, hetleger, jagers en jetskieërs onder anderen.Genieten van de rivier beïnvloedt hetmilieu en kan nieuwe gevaren voor deleefgebieden vormen. Regels envoorschriften helpen ervoor te zorgen datde rivier goed gebruikt wordt en dat deschade zo beperkt mogelijk blijft.

Het Medway-estuarium ligt dicht bijLonden en precies in het midden van eendeel van het land dat de overheid klaarvoor verandering acht. Er wordtverondersteld dat de mensen die dezeverandering aan het plannen zijn, er zorgvoor dragen dat eventuele nieuwe ontwikkelingen het riviermilieuen de dieren en planten die daar levenniet schaden.

Bescherming, behoud en verbetering vanhet milieu is een uitdaging nu het Medway-gebied heel snel aan het veranderen is ener nieuwe huizen en bedrijven wordengebouwd. Een groot deel van het landrond de rivier is beschermd natuurgebied.Dit betekent dat de gemeente die erverantwoordelijk voor is, het aangewezenheeft als speciaal gebied dat in alletoekomstige ontwikkelingsplannenopgenomen moet worden. Groeneruimtes, zoals parken en zaken die flora enfauna aantrekken, worden ingepland bij hetontwerpen van lokale woonwijken.

Het Milieuagentschap (‘EnvironmentAgency’) en andere organisaties proberenervoor te zorgen dat de rivier deMedway niet vervuild wordt. Schoonwater is erg belangrijk om de velevissoorten in de rivier te behouden. Maarmensen hebben ook bescherming nodigen nieuwe dijken en waterafvoerenbeschermen hen tegen overstromingen.

14

Waarom is de fauna in de rivierveranderd?

Vissen zijn erg gevoelig voorveranderingen in het water waarin zeleven. Rivierwater kan om een aantalredenen veranderen: vanwege het weer,nieuwe plantensoorten, vervuiling of eencombinatie van deze drie factoren. Devisserij zelf kan ook bepaalde soortenvoorgoed beschadigen, als er te veel vissenworden gevangen voordat ze zich hebbenkunnen voortplanten. Mensen zijn zich alheel lang bewust van deze problemen.Daarom is de visserij aan een aantal lokaleregels en wetten onderhevig. Sommigenzijn al zeer oud.

Van wie zijn de vissen in derivier?

Eeuwen geleden behoorde zo'n beetjealles aan de Kroon toe - dat wil zeggen, deregerende koning. De koning verdiendegeld door zijn land te verkopen of teverpachten. Hij kon het ook aan mensenschenken om hen over te halen zijnvrienden te zijn. Op dezelfde manierbehoorden de dieren in de bossen en de

vissen in de rivieren ook aan hem toe.Iedereen die wilde jagen of vissen, moesthiervoor toestemming van de koningkrijgen. Het was makkelijker om dietoestemming aan groepen mensen tegeven in plaats van aan ieder persoonapart. Dus de vissers begonnenverenigingen of bedrijven op te zetten, diealle visserijactiviteiten organiseerden enervoor zorgden dat alleen hun ledenmochten vissen.

Dit systeem voor het beheren van deMedway-visserij was van groot belang,want het betekende dat het aantalgevangen vissen uit de rivier kon wordenbeheerd. Op bepaalde tijden van het jaarwerden een aantal typen visserij verbodenzodat de vissen zich konden voortplanten.Als je de regels brak, kreeg je een boete.

Wetten om de Medway-visserij te beherendateren waarschijnlijk uit de Normandischetijd of nog eerder. Maar het eerste bewijsdat er regels en voorschriften waren,dateert uit 1446 toen er een charter, eensoort van schriftelijke opdracht, opgesteldwerd door Hendrik VI. Daarin zegt koning

3Vissen

15

Hendrik dat iedereen die zich bij deofficiële vereniging van de burgers vanRochester aansloot, alles wat er in de rivierde Medway tussen Sheerness enHawkwood (in de buurt van het dorpBurham) leefde, mocht gebruiken. Hij stondde burgers ook toe de Medway te beherenen te organiseren wat erop gebeurde,zonder tussenkomst van iemand anders,hoe belangrijk die persoon ook mocht zijn.

Hendriks charter betekent dat iedereburgemeester van Rochester (nu: elkeburgemeester van Medway) de 'admiraal'van de rivier is. Elk jaar moet deburgemeester hof houden om de nieuwevissers te benoemen en iedereen die deregels overtreedt, moet gestraft worden.Dit hof vindt nog steeds in de Guildhall inRochester plaats. In 1748 werd er, alsaandenken voor dit deel van de functie vande burgemeester, een zilveren roeiriemgemaakt en aan de stad gegeven. Het is nogsteeds in het Guildhall-museum te zien.

Wat voor soort boten gebruiktende Medway-vissers?

Boten zijn er in vele verschillende vormenen maten. Elk type boot wordt ontworpenen gebruikt als beste oplossing voor eenbepaalde plek. Een boot die gebouwdwordt om motorvoertuigen een rivierover te zetten, zal er anders uitzien daneen boot die ontworpen werd omsteenkool via een kanaal te vervoeren.

Vissersboten die op en neer varen op hetestuarium moeten gemakkelijk temanoeuvreren zijn. Als de vis uit het watergehaald gaat worden, moet de bemanningzich daar volledig op kunnen concentreren,zonder dat ze zich zorgen hoeven temaken over waar de boot heen gaat. Deboot moet ook stabiel zijn, want vollenetten zijn zwaar. Er moet genoeg ruimte

zijn voor de vangst. De boot moetmisschien in ondiep water kunnen varen.De boot zal sterk moeten zijn, want in alleweersomstandigheden vissen is zwaar voormensen en materieel.

Vissen in een 'doble'

Omdat het een kleine boot was, was eenzogenaamde Medway 'doble' een betaalbaremanier om als visser te beginnen. Maardobles waren zo nuttig, dat veel mannen zehun hele leven bleven gebruiken.

Vaak was 's nachts de enige geschikte tijdom goed te kunnen vissen. Daarom wasiedere doble uitgerust met een specialelamp of fakkel. Dit leek een beetje op eengietijzeren theepot of fluitketel, gevuld metkoolzaadolie. Een dik stuk touw werd alslont in de tuit gestopt. Dit zoog alle olieop en kon vele uren branden. De lampwas zeer zwaar en kon de bewegingen vande boot makkelijk aan.

Het belangrijkste aspect van het ontwerpvan de doble was de natte put. Dit waseen houten doos in het midden van deboot die op een aantal gaten in de rompstond. Deze gaten lieten genoeg waterdoor om de vis aan boord levend of verste houden. Tegenwoordig wordt veel vis,zodra deze uit het water gehaald wordt,meteen ingevroren op grote boten. Maarde Medway-vissers konden hun vangst nieterg koud bewaren. Met de natte putkonden ze blijven vissen en extra vangstbinnen halen, zonder dat de eerste ladingzou vergaan. Aan het einde van de reiskonden ze de vis dan uit de put halen meteen ‘lade’, een net met een ijzeren framedat speciaal gevormd was om de helevangst te kunnen ophalen.

Vissen in een bawley-boot

In plaats van de natte put hadden degrotere Medway bawley-boten een ketel

16

aan boord. Deze werd voor garnalengebruikt. Garnalen waren een zeerbelangrijke vangst in de Medway, vooralaan het einde van de negentiende en hetbegin van de twintigste eeuw. Het woord'bawley' is waarschijnlijk een ander woordvoor ketel ('boiler').

De ketel was gemaakt van koper en lagbeneden in het ruim, aan de onderkantvan de boot. Bawleys werden met dezeketels uitgerust toen garnalen de oestersbegonnen te vervangen als de belangrijkstevangst op de Medway. De garnalenwerden, zodra ze gevangen waren, in deketel gegooid en in zeewater waar extrazout aan toegevoegd was gekookt. Na eenpaar seconden werden ze er dan weer uitgetild, zorgvuldig in warme lucht gedroogden opgeslagen. Zo bleven ze vers.

De eigenaren waren trots op hun bawley-boten en lieten ze graag tegen elkaar racenals ze terugkwamen van een vistocht. Somswerden er officiële wedstrijdengeorganiseerd, op de Medway of eldersrond de kust van Kent. Tweeschaalmodellen van bawley-boten zijn inhet Guildhall-museum in Rochester te zien.

Grensstenen

In de Middeleeuwen waren er bijna geenkaarten. Dat maakte het moeilijk om teweten waar iemands land eindigde en hetland van een ander begon. Om hun grenzente markeren maakten steden en dorpendaarom vaak gebruik van grote stenen,soms met gravures, die in de grond vastgezet werden. Hoge stenen die vanaf derivier gezien konden worden, gaven ook degrenzen van de visserij aan. Dan was hetduidelijk tot waar bepaalde groepen mensenmochten vissen. Deze stenen werdenvervangen als ze beschadigd waren ofomvielen. Sommigen staan er nu nog. Er is

nog steeds een grenssteen bij Hawkwood,die aangeeft tot hoe ver stroomopwaartsde Medway-vissers mochten werken.

De stenen die nu bij Lower Upnor te zienzijn, geven een andere grens aan. Londensevissers mochten tot daar alleen bepaaldesoorten vis vangen in het water bij denoordelijke oever van de Medway. Dekleinere steen bij Upnor is de oudste vande twee, maar is waarschijnlijk niet zo oudis als het jaartal (1204) dat erin gebeiteldstaat weergeeft.

Schatten!

Soms werden ineens natuurlijkeoesterbedden gevonden die vele jarenonontdekt waren gebleven. Voor deMedway-vissers was het dan alsof ze eengeheime schat hadden gevonden. In 1916kreeg een man, Charles Hill, specialetoestemming om buiten het seizoen teoogsten, nadat hij een oesterbed inCookham Wood Reach had ontdekt. Van mei tot december oogste hij 1,4miljoen oesters. Helaas sleepte hij derivier daar zo goed leeg, dat er nooit meeroesters groeiden.

In 1922 vond de familie Hill een oesterbedin Half Acre Creek. Deze oesters haddentijdens de Eerste Wereldoorlogongestoord kunnen groeien. De familieHill probeerde het geheim te houden enwerkte er alleen ’s nachts aan. De nettenwerden in het donker door de kreekgesleept en en dan gingen ze 's morgensde zee op om de vangst te sorteren. Zokonden ze het een tijdje geheim houden,maar zelfs nadat het algemeen bekendwerd, waren er nog genoeg oesters overvoor andere boten om ook een goedeoogst op te halen. Sommige bemanningenverdienden 80 pond per week ermee -meer dan 2.000 pond in hedendaags geld.

17

Hoe werd de vis gevangen?

Verschillende vissoorten vertonenverschillend gedrag en leven inverschillende leefgebieden. Dit betekentdat iedere visser zijn vangst zorgvuldigmoet plannen en de juiste apparatuurmoet gebruiken om de vissen te vangendie hij hebben wil. Sommige Medwaybawley-boten kunnen halverwege het jaarworden omgebouwd, zodra de aantallen inde rivier veranderd zijn, zodat een anderevissoort gevangen kan worden.

Oesters oogsten

Oesters zijn weekdieren, net als slakken,en ze leven in een harde, tweekleppigeschelp. Mensen eten ze al eeuwen gekooktof rauw. Er zijn aanwijzingen gevonden datde oesters uit Noord-Kent goed genoegwaren om helemaal naar Rome verscheeptte worden in de eerste eeuw na Christus.

Het probleem met oesters is dat ze zogemakkelijk te vangen zijn. Ze zijn ook erggevoelig voor waterkwaliteit entemperatuur. Vele jaren van overbevissing,vervuiling en koude winters hebben ertoegeleid dat er geen oester in het Medway-estuarium meer te vinden is. Tot hetmidden van de negentiende eeuw was hetmisschien wel de belangrijkste vangst vooriedereen die in de Medway-visserij werkte.Oesters waren enorm populair en zeergoedkoop ook, een essentiëel onderdeelvan het dieet van veel armere mensen.

Organisatie is belangrijk in de oestervisserij,omdat het erg gemakkelijk is om de oestersvolledig te vernietigen. De oesterbanken inde Medway werden vaak bezaaid met jongeoesters die elders gekocht waren. Deoesters konden dan groeien en er mochtniet gevist worden totdat ze de juistegrootte bereikt hadden. Alle Medway-vissers

betaalden regelmatig geld aan de RochesterOyster Fishery. Deze organisatie beheerdede oestervisserij en probeerde problemenover het gebruik van de oesterbedden opte lossen.

Als de oesters volgroeid waren, aan hetbegin van het seizoen in november, werdenze geoogst. Een 'dredge' of kor was een netdat aan een rechthoekig frame vastgemaaktzat. Dit werd over de bedden gesleept enzo werden stapels oesters geoogst. Hetwas ontzettend zwaar werk en werd in alleweersomstandigheden gedaan. Dedredgermannen hadden veel last van ruwehanden en gebarsten huid onderaan hunvingers, omdat ze daarmee aan de touwentrokken die aan de dredges vast zaten.Tijdens de Eerste Wereldoorlog, toen veeljonge mannen het leger in gingen, werktener ook vrouwen op de oesterbedden. Zekonden vaak gezien worden op de privé-oesterterreinen bij Motney Hill,stroomafwaarts van Gillingham.

De Rochester Oyster Fishery raakte aanhet einde van de negentiende eeuw in deschulden, nadat het geld geleend had omde bedden met nieuwe oesters tebezaaien. Harde winters volgden en deoesteroogst bleef uit. Om wat van hetgeld terug te verdienen, verhuurde devisserij een aantal van haar bedden aanparticuliere vissers, wat tot nog meeroverbevissing leidde. Er bleek ook tyfus teheersen. Tyfus is een ziekte die verbandhoudt met vervuild water. De oesters bijde steden in de Medway werden getest enbleken besmet te zijn. De laatste druppelwas de slechte winter van 1939-40, diegeen van de resterende oesters in deNeder-Medway overleefde. Hoewel derivier vandaag schoner lijkt dan toen derivier vol zat met oesters, lijkt het eropdat de oesters voorgoed verdwenen zijn.

18

Spiering slepen

De spiering is een gestroomlijnde groen-zilveren vis uit de zalmfamilie. De vis kanongeveer 25-30 cm lang worden en heeftrijen scherpe tanden, die gebruikt wordenom kleinere vissen te vangen. Spiering leeftde helft van het jaar in zee. Aan het beginvan de herfst verschijnen grote scholenspiering in riviermondingen, die danlangzaam stroomopwaarts zwemmen omeieren te leggen, of te paaien. Dat is hethoogseizoen voor vissen op de Medway.

Aan het einde van de negentiende en hetbegin van de twintigste eeuw was spieringeen populaire vis om te eten. Met nameMedway-spiering stond erg goedaangeschreven en in die periode was ergenoeg geld te verdienen voor de vissersop de rivier. Maar vaak was het moeilijkte raden wanneer de vis zou verschijnenen een aantal jaren kwamen ze helemaalniet. Tot op de dag van vandaag weetniemand echt zeker waarom spieringenniet meer naar de Medway komen.

Ook hier gold dat de visvangst zorgvuldiggepland moest worden. De eerstespieringen waren in augustus in hetonderste deel van het estuarium te vindenen tegen februari zaten er duizendenvissen verpreid over de hele rivier, tot aande grenssteen bij Hawkwood toe. En danzwommen ze, na het paaien, dezelfderoute weer terug. In de herfst en wintergingen de bemanningen tussen Chathamen Strood vissen. Vroeg in het voorjaarverschoven de boten naar het stuk rivierboven Rochester Bridge.

Spiering kon alleen worden gevangen waarhet water kalm was, in een hoek van derivieroever, of wanneer een obstakel eenrustige plas vormde. Deze plekken stondenbekend als 'shoots' (scheuten) en ieder had

zijn eigen naam. De staat van het getij wasook erg belangrijk: meestal kon er alleenbinnen twee uur na de getijdekering metvissen begonnen worden. Totdat de juiste tijdbereikt was, zetten de vissersbemanningenhun dobles op rij, om ombeurten de ‘shoot’te kunnen doorslepen.

Voor het slepen waren twee mannennodig, één in de doble en één aan wal. De schipper roeide tegen de stroom in,terwijl hij het net rond de ‘shoot’ sleepteen zijn collega op de oever het andereeind vast hield. Loden gewichten trokkende onderkant van het net naar beneden,het water in, en de kurken zorgdenervoor dat het boven bleef drijven. De man in de doble keerde dan terug naarde oever, naar zijn collega aan de wal, enzo trokken ze het net rond in een cirkel.De mannen maakten het werk dan samenvanaf de oever af, door het net in tenemen en de vissen in de boot te gooien.

In het voorjaar meerden visserteams hunbawleys onder de ‘shoots’ bij Cuxton,Halling en Burham aan en sliepen er daneen maand of twee, hun doblesgebruikend voor het eigenlijke vissen. Eenman kon zo tijdens een goed seizoenongeveer 40 pond per week verdienen.Dat was erg veel geld in die dagen.Eenmaal gevangen, werd de spiering indozen verpakt en per trein naar Londengebracht, waar het op de markt inBillingsgate verkocht werd.

Gevaar!

De rivier kan altijd gevaarlijk zijn. Maar hethele jaar door vissen, en vooral 's nachts,brengt veel risico’s met zich mee.Ongelukken gebeurden en soms kwamener mannen bij om het leven.

Eén man, John Hill, had veel geluk op 31

19

juli 1896. Hij was met zijn zoon Ernest indiep water bij Sheerness in zijn bawley-boot de Jubilee aan het vissen. Ze haddennet het zware sleepnet over de rand latenzakken en het zonk snel naar de beneden.Een moment van onoplettendheidbetekende dat John plotseling met zijnvoet verstrikt in de lijn raakte en over derand het water in werd getrokken. Ernestmoest een keuze maken. Kon hij het hetbeste het net proberen tegen te houdenen het op halen? Dat zou zijn vader terugnaar de oppervlakte brengen, maar hetzou lang duren. Of moest hij het net latenlopen en dan maar hopen dat, als heteenmaal de bodem raakte, zijn vader zichzou kunnen bevrijden en wegzwemmen?Ernest besloot te wachten. Een tweedezoon, Charles, had het ongeval ziengebeuren en hij roeide er in een anderebawley heen. Eindelijk slaagde John erinom zich te bevrijden, waarna hij naar deoppervlakte zwom. Onmiddellijk sprongCharles het water in om zijn uitgeputtevader drijvende te houden, totdat beidemannen gered werden. John hersteldevolledig, maar hij heeft nooit meer gevist.Charles ging niet alleen door met vissen;hij bleef ook mensen redden. Hij ontvingeen medaille in 1903 omdat hij een man,Richard Newington, die in de Medway wasgevallen, het leven had gered.

Wie waren de vissers?

Tot voor kort was vissen in de rivier deMedway vooral een taak voor mannen. De reden hiervoor was dat alleen mannenlid konden worden van de officiëleorganisatie, wat ze een vrije burger van devisserij maakte en ze het recht gaf omvissen uit de rivier te halen. Particuliereondernemingen, als zij toestemminghadden om te vissen, namen wel somsvrouwen in dienst.

De afgelopen twee eeuwen of langer moestje, om een vrije burger van de visserij tekunnen worden, eerst zeven jaar alsleerjongen voor iemand werken die al lidwas van de visserij. Leerjongens werdenniet betaald, maar ze kregen eten, onderdaken leerden alles wat ze nodig hadden omhun eigen bedrijf op te zetten. Soms gavenleermeesters hun leerjongens zakgeld of zestonden hen toe de krabben die in devangst zaten te verzamelen en verkopen.Als het kon, hielp een goede leermeesterde leerjongen aan het einde van zijnleerjaren een doble en net aan te schaffen.

De vissersgemeenschap op de Medwaywas niet zo groot en veel lokale familieskenden elkaar goed. Ze probeerden elkaarte helpen als er kinderen werden geborenof familieleden ziek waren, de vangst slechtwas of als er gereedschap kapot ging. Devissers gebruikten over het algemeen niethun officiële namen, maar gaven elkaar eenbijnaam. Dus kon je in Medway aan hetbegin van de 20ste eeuw Squeaker,Whistler, Toggie, Tomato Joe, Curly, Bluey ofScratch tegen het lijf lopen, of zelfsDeerfoot, Beeswing of Bear.

Voor de Tweede Wereldoorlog was er noggeen pensioenvoorziening en het werk inde visserij was zwaar. Een pensioenfondswerd opgezet met het geld dat decement-fabrieken aan de visserij betaaldentoen hun arbeiders de rivieroeversbegonnen op te graven. Dit fonds werdgebruikt om oudere vissers of hunweduwen te ondersteunen, met namerond Kerstmis, wanneer de RochesterFishery bijeen kwam om te beslissen overde verdeling van het geld.

20

Wat voor soort schepen en botenwerden er op de rivier de Medwaygebouwd?

De meeste van de schepen die op derivier de Medway gebouwd werden,kunnen in vier categorieën wordenonderverdeeld:

• schepen die gebouwd werden in dekoninklijke scheepswerf in Chatham;• schepen gebouwd door particuliereondernemingen;• binnenschepen of schuiten;• vissersboten.

Al dit hing sterk af van wat er in de restvan de wereld gebeurde. Landen hebbenveel oorlogsschepen nodig als ze in eenoorlog aan het vechten zijn, of als hetmoet lijken alsof ze klaar zijn voor eenoorlog. Binnenschepen zijn alleen nodig alser producten zoals bakstenen en cementlokaal moeten worden afgeleverd.Vissersboten zijn nutteloos als de rivierniet genoeg vis bevat.

Gekoppeld aan de scheepsbouw was dereparatie en renovatie van schepen, wat

bijna net zoveel werk kan zijn als eennieuwe boot bouwen. Vooral als het schipin een zeeslag of door veelvuldig gebruikop zee zwaar beschadigd is.

Hoe begon de scheepsbouw op derivier de Medway?

Tijdens het bewind van Hendrik VIIIbegon de marine grote oorlogsschepenbij Gillingham op de rivier de Medwayaan te leggen. Het was een redelijkveilige plek om de schepen teverankeren als ze niet in gebruik waren.Hier konden ze nagekeken engerepareerd, met goederen beladen en inhet algemeen zeeklaar gemaakt worden.Pakhuizen werden in Gillingham gehuurdom alles op te slaan wat nodig was omde schepen in orde te maken. In 1550besloot koning Hendrik dat al zijnoorlogsschepen die niet in de haven vanPortsmouth lagen, op de Medway bijGillingham voor anker moesten.

Koningin Elizabeth I benoemde vervolgensin 1567 de nabijgelegen werf in Chathamtot koninklijke scheepswerf. Het eerste

4Scheeps-en jachtbouw

21

schip dat daar geregistreerd werd, was deSunne, dat in 1586 te water gelaten werd.Deze werf stond oorspronkelijk op deplek die nu bekend staat als Gun Wharf,maar in 1619 verhuisde deze naar dehuidige locatie. In korte tijd werden erdroogdokken, een touwslagerij,officierswoningen, een ruimte voor dezeilen en ook winkels gebouwd. In eenpaar jaar tijd werd het de drukste werfvan het land en een van de wonderen vanhet industriële Groot-Brittannië. Toen deschrijver Daniel Defoe het zag, vond hijhet “monsterlijk groot en uitgebreid”.

“De bouwwerven, dokken, houtwerven, dehandelswerf, mastenwerf, kanonnenwerf,touwslagerijen en alle andere werven enspecifieke plaatsen die bij het werk van demarine horen: het lijkt wel een goedgeordende stad.”

Een van de vele schepen die op descheefswerf van Chatham gebouwdwerden, was bijvoorbeeld admiraalNelsons vlaggenschip, de HMS Victory, dienog steeds bij Portsmouth ligt, en de HMSUnicorn, te water gelaten in 1824 en nogsteeds te bezichtigen in Dundee.

Tussen 1862 en 1885 besloot de Britseregering om alles in Chatham bijelkaar tebrengen en dus werden de werven bijDeptford en Woolwich gesloten. Als gevolghiervan groeide de scheepswerf inChatham heel snel. Enorme bassinswerden gebouwd voor de nieuweVictoriaanse ijzeren slagschepen. Dezebassins zijn nog steeds te zien tussenChatham en St Mary's Island.

In de twintigste eeuw werd er een nieuwtype boot gebouwd bij Chatham: deonderzeeër. Het laatste volledige schip datvoor de Engelse koninklijke marine op dewerf gebouwd werd, was een onderzeeër,

de Ocelot, die in 1962 te water werdgelaten. Kort daarna opende de werf eenspeciaal renovatiecentrum vooronderzeeërs die door nucleaire reactorenworden aangedreven. De Ocelot werdterug gebracht en verwelkomttegenwoordig elk jaar duizenden mensenaan boord in haar oude thuishaven, wantde scheepswerf van Chatham is nu eenpopulaire toeristische attractie.

Waar waren de priv werven?

Gillingham

Aan het begin van de zeventiende eeuwwas er in Gillingham al eenprivéscheepswerf: de eigenaar was DavidDuck. Phineas Pett, assistent-meester-scheepsbouwer in Chatham in 1604,vermeldt het in zijn autobiografie. Pettgebruikte deze privéwerf om zijn eigenschip, de Resistance, te bouwen. Dit schipverhuurde hij vervolgens aan de koning alstransportmiddel. Maar Pett kwam in deproblemen omdat hij materiaal dat bedoeldwas voor de scheepswerf in Chatham voorzijn eigen bedrijf gebruikte. Hoewel hijhierop betrapt werd, deed het zijn carrièreverder geen kwaad: aan het einde van zijnloopbaan was hij commissaris van demarine in Chatham.

De familie Muddle zette in de achttiendeeeuw een werf op in Gillingham. Ze warendaar tot de jaren 1850 bij het bouwen enrepareren van schepen betrokken. In 1808kreeg de Muddle-werf haar grootsteuitdaging: het kreeg een opdracht om deOpossum, een schip met 10 kanonnen,beter bekend als een ‘brik’, voor demarine te bouwen. De familie voltooidehet werk op tijd en, eenmaal te watergelaten, werd het schip naar Chathamversleept om in de koninklijkescheepswerf afgewerkt te worden.

22

Frindsbury

Vanaf het midden van de achttiendeeeuw tot 1815 was Groot-Brittannië bijeen reeks oorlogen betrokken. Ditbetekende groei voor de scheepsbouwop de Medway. Zo veel oorlogsschepenwaren er nodig, dat de overheid er nietgenoeg scheepswerven voor konbouwen. Een aantal nieuwe particuliereondernemingen werden langs de rivierbij Frindsbury opgezet om voor demarine schepen te bouwen. Voordat hetwerk begon, werd een betalings- enleveringscontract afgesloten.

De Frindsbury-werven bouwden bijna allematen oorlogsschepen. Alleen deallergrootste deden ze niet. Josiah enThomas Brindley zetten een werf op inFrindsbury en hun eerste marineschipwerd in 1794 te water gelaten. Er kwamenmeer orders binnen en de werf groeidesnel. Uiteindelijk hadden ze drieafzonderlijke scheepswerven, wat ze totde grootste commerciële scheepsbouwersop de Medway maakten. Ze hadden meerdan 50 scheepstimmerlieden en leerlingenin dienst. Maar Brindley was niet het enigebedrijf. In één jaar, 1808, zorgden deprivéwerven op de Medway voor detewaterlating van maar liefst 10oorlogsschepen op het korte stuk van derivier tussen Frindsbury en Upnor. Intotaal bouwden de privéwerven tussen1793 en 1815 70 schepen voor de RoyalNavy (de Engelse koninklijke marine). In dezelfde tijd kreeg de scheefswerf inChatham er maar 14 gebouwd. Dit komtwaarschijnlijk doordat deoverheidswerven ook reparatiewerk enombouw van de oorlogsschepen deden.Dit werk nam het grootste deel van huntijd in beslag. Na het einde van de oorlogstopte de marine met het kopen van

schepen en de privéwerven kondenzonder deze orders niet blijven bestaan.The Brindley-werf liet hun laatste schip in1814 te water en in 1820 werd ook dezewerf gesloten.

Schuitenbouwers

Deze industrie was vrijwel helemaalafhankelijk van het werk in debakstenenindustrie en de cementfabrieken.De eigenaren van deze bedrijven kondenalleen geld verdienen als ze hun productenkonden afleveren op de plekken waar zenodig waren. Medway-schuiten waren deoplossing voor dit probleem. Deze werdenspeciaal ontworpen om veilig, met behulpvan goedkope windkracht, de rivier op enneer te kunnen varen. Tussen 1880 en1900 voeren elke dag meer dan 100binnenschepen op het Medway-estuariumop en neer bij elk getij.

Er zaten fabrikanten van binnenschepenlangs de hele Neder-Medway. De meestenwerkten gewoon direct aan de oever, dierichting de rivier naar beneden af liep. Erwas een zaagkuil waar het hout werdgezaagd. De boeg en het achtersteven, hetrondhout en de mast werden met eendissel gemaakt. Een waterkoker wasessentieel om stoom te maken. De stoomverzachtte de houten planken, zodat zeeen bepaalde vorm gegeven kondenworden. De makers van de binnenschepengebruikten zelden plattegronden ofbouwtekeningen. De scheepstimmerliedenwaren zeer bekwaam en meestal werd ermet het blote oog gewerkt - ze gisten,maar omdat ze zoveel ervaring hadden,paste het allemaal precies.

Medway-schuiten werden voornamelijk inopdracht van lokale eigenaren gebouwd.Sommige van die eigenaren waren kleinezelfstandige kapiteins, die men kon

23

inhuren. Soms was de opdrachtgever eenvan de grote fabrieken, die al snel grotevloten opbouwden en mannen inhuurdenom de schuiten voor hen te varen.

Een goede Medway-schuit had een vlakkebodem met een kuip die groot genoegwas om 100 ton modder of cement meete vervoeren. De schuit was smal metronde boegen. Het had een mast entuigage die ingeklapt konden worden,zodat het hele schip onder RochesterBridge door paste. Dit proces heette'huffling' en de scheepskapitein pikte een'huffler' op als hij bij de brug aankwam. Dit was een extra bemanningslid datspeciaal ingeschakeld werd om te helpende mast omlaag en weer omhoog tebrengen. Sommige schuiten werdengebouwd om deel te nemen aan depopulaire wedstrijden die ieder jaargehouden werden, waarbij dure, zilverentrofeeën te winnen waren.

Veel Medway-schuiten waren zo degelijkgebouwd dat ze wel 40 of 50 jaarmeegingen. Dit betekende dat deschuitenbouwers erop rekenden dat decementindustrie zou blijven groeien omwerk voor hen te blijven verschaffen. Toen de fabrieken in het begin van detwintigste eeuw dicht gingen, volgden defabrikanten van de binnenschepen al snel.Er zijn nu nog maar erg weinig Medway-schuiten over.

Vissersboten

Tot aan de Tweede Wereldoorlog warentwee soorten vissersboten populair op derivier de Medway: dobles en bawleys.Aanvankelijk waren deze met zeilenuitgerust, maar later kregen velen er eenmotor bij. Er zijn er nog maar weinig ingebruik nu.

Dobles zijn gemakkelijk te herkennen,omdat ze meestal aan beide uiteinden eenpunt hebben, bij de boeg en deachtersteven. Het woord doble komtwaarschijnlijk van het feit dat de boot ookeen koplading heeft ('double-ended').Dobles waren nooit meer dan 5 à 6 meterlang en 2 meter breed. Ze werdengebouwd van eikenhouten planken (somselm) die vast gemaakt zaten aan zware'ribben' die de boot haar vorm gaven. Ze konden met een mast en zeilenworden uitgerust, maar het wasgebruikelijker om ze over de visgrondenheen te roeien. Dit gaf de vissers meercontrole over de bewegingen van de boot,vooral als de wind niet goed stond.

Albert Lemon bouwde in 1920 de laatsteMedway-doble op zijn werf in Strood. Deboot kostte 60 pond in totaal, met alletuigage en zeilen inbegrepen. De bootwerd Fosh gedoopt. De enige doble die nunog in Medway is, is de May. De boot isvan het Guildhall-museum, maar is tebezichtigen in de historische scheepswerfin Chatham.

De vissersboten, oftewel bawleys, werdenook op de rivier de Medway gebouwd. De bawley was een soort ‘smack’ (eentraditionele vissersboot), waar specialefuncties aan toegevoegd werden om hetgeschikt te maken voor vissen in deMedway. Een bawley was groter dan eendoble en had een veel diepere romp engrotere, ingewikkeldere zeilen. De hogemasten konden worden verlaagd omonder Rochester Bridge door te kunnenvaren als de boot stroomopwaarts ging,op zoek naar spiering.

24

De Bellerophon

Edward Greaves bouwde de Bellerophonop Frindsbury in 1786. Het schip droeg 74kanonnen en werd ontworpen doordezelfde man die de Victory maakte, hetvlaggenschip van admiraal Nelson in de Slagbij Trafalgar. Haar bemanning gaf haar debijnaam de Billy Ruffian en voor een schipuit die tijd had ze een interessant leven.

Het duurde drie jaar om de Bellerophonte bouwen en er was 3.000 toneikenhout voor nodig, dat over het watervervoerd werd vanuit de Weald, eengroot bos dat vroeger een groot deelvan Kent besloeg. Ze overleefde eenaantal vijandelijke acties, waaronder deSlag om de Nijl, alvorens bij Trafalgar teworden ingezet. Haar bemanning sloegeen poging tot entering van het Franseschip L'Aigle (De Adelaar) met succes af.De kapitein werd bij deze aanval gedood.En in 1815, toen de Franse keizerNapoleon zich overgaf, was deBellerophon ervoor verantwoordelijk dathij naar Groot-Brittannië gebracht werd.Ze eindigde haar dagen weer op derivier de Medway, als een gevangenishulk,afgemeerd bij Sheerness.

Mary Ross, scheepsbouwer

Charles Ross bouwde zijn eerste schipvoor de marine op zijn werf Acorn Wharf,te Rochester, in 1791. Hij bouwde daarnanog verschillende andere schepen, met veelsucces. In 1808 stierf hij. Hij liet zijn vrouwMary, zeven kinderen en een bedrijf achter,dat een overeenkomst met de Engelsekoninklijke marine had om twee groteoorlogsschepen te produceren.

Normaal gezien zou men in die tijdverwacht hebben, dat Mary ofwel hetbeheer van de werf zou overdragen aan

haar oudste zoon, ofwel een man zouinhuren om het voor haar te beheren, ofdat zij het bedrijf gewoonweg zouverkopen. Omdat haar zonen nog te kleinwaren, besloot ze om de hele zaak zelf terunnen. Dat deed ze met veel succes. Hetrunnen van een scheepswerf was nietmakkelijk. Een eigenaar heeft een grootaantal mensen voor lange tijd in dienst,voordat de definitieve betaling binnenkomt. Inkopen van de juiste hoeveelheidmateriaal op het juiste moment was ooklastig. Maar onder Mary's managementmaakte de werf twee oorlogsschepen afwaarvan de bouw al begonnen was envoor het einde van de oorlog werden ernog vijf andere schepen voor de marine gebouwd.

Mary en haar familie woonde op AcornWharf, naast de werf. Terwijl haar zoonsopgroeiden, kwam er een einde aan deoorlog, dus zij zochten ander werk. Eenzoon werd boer en een andere werdbrouwer in Londen. Mary sloot uiteindelijkde werf en verhuisde ook naar Londen,waar ze in 1847 overleed.

De werf van Curel

Curel was een van de oudste van delokale schuitenfabrikanten. Hun eerstebinnenschip, de John, werd in 1841 tewater gelaten en het bedrijf groeide snellangs de rivieroever bij Strood enFrindsbury. In 1890 hadden ze al meer100 schepen te water gelaten. Eenbedrijvengids uit 1894 beschreef het als volgt:

“Overal in en rond Rochester is erprachtige natuur in overvloed ... en metname in deze buurt is de thuisbasis van deschuitenindustrie te vinden. De werf van deheer Curel is een van de plekken op derivier waar veel van dit soort activiteiten

25

plaats vinden. Een grote hoeveelheidkwaliteits-, goed gedroogd Engels hout isaltijd bij de hand, en om een idee te gevenvan de omvang van de stukken rondhoutdie gebruikt worden, kan ik u vertellen datwij er een zagen die onderaan drie voet (90cm) in omtrek was, tweeënnegentig voet(28 meter) lang en twee vierkante voet (60cm²) van boven. Ook zijn er ... een grootaantal ervaren mensen in dienst, zodat

bestellingen te allen tijde snel ter handgenomen kunnen worden en zondervertraging afgehandeld worden. Alle handenin de werf lijken volledig aan hun arbeidtoegewijd te zijn, en ondanks dat iedereenzeer druk bezig is met het leggen van dekiel in een nieuwe schuit, is de organisatieter plekke zo goed dat er perfecte ordeheerst en op geen elke afdeling iets vanverwarring kan worden geconstateerd.”

5Industrie

Waarom zijn rivieren belangrijkvoor de industrie?

Industrie is een algemene term diegebruikt wordt om aan te geven watmensen doen om de kost te verdienen.Het betekent vaak dat er dingen gemaaktworden. Er zijn verschillende redenenwaarom mensen ervoor kozen om dingenbij een rivier te maken.

1. Rivieren zijn een bron van energie.

De beste rivier voor een watermolen iseen kleine rivier die snel stroomt. DeNeder-Medway is breed en traag. Daarom

gebruikten de meeste molens daar ofwel:

• stromingen die erin liepen (Snodland); • het getij (Strood);• of stoommachines, zoals later veelmolens deden.

2. Rivieren zijn geschikt om materiaalte vervoeren.

Zelfs nadat de spoorwegen in Victoriaansetijden werden gebouwd, was hetverplaatsen van iets zwaars over langeafstand nog steeds erg moeilijk. Degoedkoopste manier was vaak over water.De steden van Medway waren gemakkelijk

26

met de boot te bereiken en specialebinnenschepen of schuiten werdenontworpen en gebouwd om het werk uitte voeren. Omdat de Medway met deTheems verbonden is, was Londen maareen paar kilometer verder weg. En inLonden stonden veel mensen te popelenom spullen van de Medway-fabrieken -zoals papier en bakstenen – te kopen.

3. Rivieren zitten vol water.

Sommige industrieën gebruiken grotehoeveelheden water voor schoonmaken,koken en afkoelen. Het was vaakgoedkoper voor deze bedrijven omdichter naar het water te verhuizen, danom te proberen het water door leidingennaar de fabriek toe te brengen.

Wat is een molen?

Een molen is een gebouw dat energieproduceert om iets te doen of te maken.Het kan hiervoor wind, water, stoom ofelektriciteit gebruiken. De eindproductenkunnen meel, papier, olie, katoen, lijm ofkunstmest zijn. De rivier de Medway wasde thuisbasis van vele molens, maar dezezijn nu bijna allemaal verdwenen.

De getijdewatermolen

Strood heeft heel lang een watermolengehad. De molen stond op de plek waarnu de spoorbrug de oever van de rivierde Strood bereikt. Er lag een grote vijverachter de molen. Als het getij op liep,werd deze vijver gevuld met water enwerd er een deur gesloten om het waterbinnen te houden als het getij weerzakte. Vervolgens werd het water via eenspeciaal kanaal onder een groot houtenwiel door geleid. Terwijl het water terugde rivier in stroomde, werd het wiel totdraaien aangezet. Het wiel wasverbonden aan twee molenstenen die

tarwe tot meel maalden.

De vijver was gevaarlijk. Er wastoendertijd nog geen straatverlichting enbij het houten bruggetje over hetwaterkanaal was het 's nachtspikkedonker. Ten minste twee mensen zijner verdronken. In de Victoriaanse tijdwerden vlakbij nieuwe molens gebouwddie gebruik maakten van stoommachines.Deze konden continue, dag en nacht,draaien indien nodig. Het getijde konslechts tweemaal per dag gebruiktworden. Deze nieuwe molens werdengebruikt om zaden te malen totlijnzaadolie voor verf en veevoer. Langnadat de watermolen verdwenen was,werd haar oude plek nog steeds gebruiktvoor het laden en lossen vanbinnenschepen en werd het 'WatermillWharf' (de watermolenwerf) genoemd.

De papierfabriek in Snodland

Er hebben heel lang molens in Snodlandgestaan. Drie molens werden alopgetekend in het Domesday Book, eenboek dat bijna 1000 jaar geleden opgesteldwerd waarin eigenaarschap van al het landbeschreven staat. Halverwege deachttiende eeuw werd een van dezemolens gebruikt om papier te maken ener is nu nog steeds een molen in Snodlandte vinden.

Tot het einde van de Victoriaanse tijdwerd papier uit oude vodden gemaakt. Eengoede toevoer van water was ooknoodzakelijk. De Snodland-molengebruikte een beek om een waterrad aante draaien, wat hielp om de vodden instukken te hakken. Hetzelfde water werdgebruikt om de pulp schoon te makenvoordat het tot vellen papier geperstwerd. Het water in de Medway was verdervan groot belang, omdat boten ingezet

27

konden worden om enorme hoeveelhedenvodden aan te leveren. Vanaf ongeveer1800 werden er stoommachines aan demolen toegevoegd, omdat een enkelwaterrad niet genoeg vermogen had.

Naarmate de papierfabriek groeide,breidde ook Snodland zich uit, en wel heelsnel. Tegenwoordig wordt er maar weinigpapier geproduceerd in het VerenigdKoninkrijk en de papierproductie-afdelingin Snodland is sinds 2006 gesloten. In 2010produceerde de molen nog welverpakkingsmaterialen en karton.

Wat waren de belangrijke vroegeindustrie n die de rivier deMedway gebruikten?

Zout

Voordat koelkasten en diepvriezersbestonden, was zout erg belangrijk. Vleesen vis dat in zout verpakt zat, bleef langetijd goed. In de winter, of tijdens een langezeereis, was zwaar gezouten voedsel hetenige wat veel mensen te eten hadden. Inde eerste helft van de achttiende eeuwwerd het merendeel van het zout dat inGroot-Brittannië gemaakt werd uitgekookt zeewater gewonnen. Enormepannen werden met water gevuld enopgewarmd. Het water kookte weg en hetzout bleef achter.

Er waren twee zoutpannen op Isle ofGrain en zij gaven dit deel van de rivierhaar naam. Het stond namelijk bekend alsSaltpan Reach (zoutpannenstreek). Dezefabrieken stonden op de juiste plek omzout water uit de Medway te halen envoor de brandstof die nodig was om hetwater te verwarmen. Deze brandstof wasaanvankelijk hout, maar later werd ditsteenkool dat over zee uit Noord-Engeland aangevoerd werd.

Begin achttiende eeuw gingen de meestezeezoutfabrikanten failliet. In Cheshire wasnamelijk zout in de grond gevonden. Hetwas veel goedkoper om het daar uit degrond te winnen, dan om kolen te kopenvoor het opwarmen van de zoutpannen.

Koperrood

Koperrood werd als kleurstof bij hetmaken van kleding, hoeden en inktgebruikt. Het werd gemaakt vanijzerpyriet: glinsterende, gekleurde stenen.Dit kan op veel stranden in Kentgevonden worden, met name op Isle ofSheppey. De stenen werden verzameld enopgeslagen. De vloeistof die uit de stenenliep, werd gekookt totdat alleen dekoperroodkristallen overbleven.

Er waren twee koperroodfabrieken aan derivier de Medway, een bij Queenboroughop Sheppey en een bij Gillingham, wattoendertijd nog een klein dorp was. Defabriek bij Gillingham heeft zijn stempel ophet gebied gedrukt. Het traject vanmodder en riet bij het strand staat zelfsop de officiële kaarten nog steeds bekendals het Koperhuismoeras.

De koperroodindustrie aan de rivier deMedway kon niet langer concurreren toener fabrieken dichterbij de kolenmijnen inNoord-Engeland opgezet werden. Hetwerd gewoon te duur om de brandstofhelemaal naar Kent te vervoeren. Aan hetbegin van het Victoriaanse tijdperk (±1840) gingen de Medway-fabriekenvoorgoed dicht.

Kalk

Noord-Kent bevat veel krijt. Er is voorverschillende toepassingen zo veel krijt uitde grond gehaald dat grote delen van deprovincie volledig veranderd zijn.Bluewater, een van de grootste overdekte

28

winkelcentra van Europa, is gebouwd ineen enorme voormalige kalkput.

Kalk werd gemaakt door krijt in eenspeciale oven, een 'kiln', te verhitten. Kalk werd eeuwen lang door boeren alsmeststof gebruikt, om gewassen beter telaten groeien.

Het is ook nuttig voor mortel, datgebruikt wordt om bakstenen bijeen tehouden, en in witkalk. Dekalkbrandindustrie kwam om dezelfderedenen naar de rivier de Medway als dekoperroodmakers en de zoutpanwerkers:de grondstof was aanwezig (het krijt) envia de rivier konden steenkolen geleverdworden en het eindproduct (de kalk)afgevoerd worden.

Aan het begin van de 19e eeuw waren erkalkovens in Chatham, Frindsbury, Borstal,Wouldham, Burham, Cuxton en Halling.Deze bedrijven zullen toendertijd vrijklein zijn geweest, met maar een paarmensen in dienst om het krijt uit tegraven en om de oven, die dag en nachtbleef branden, te bewaken.

Gillingham

Gillingham volgde Londen op in deuitbreidingsrace. Toen Londen vertraagdein de latere Victoriaanse tijd, versnelde hetin Gillingham juist. Tegen de tijd datkoningin Victoria stierf in 1901, was hetoude dorp tot 10 keer zijnoorspronkelijke grootte uitgegroeid. Hetverzwolg Brompton, alle boerderijen envelden er omheen en in 1903 werd hetofficiëel een stad, toen de gemeenteGillingham werd gevormd.

Gillingham groeide zo snel, omdat descheepswerf mensen nodig had en demensen hadden huizen nodig. Er was ookgenoeg baksteenklei beschikbaar. Lokale

mannen en vrouwen vonden nieuw werktoen zij zich bij de stenenbakkers voegdendie voor de bedrijven werkten die degrond hadden gekocht. De voormaligeboerderijen werden opgegraven omstenen te maken en vervolgens verdwenende bakstenenvelden op hun beurt weer,omdat er nieuwe huizen op die grondgebouwd werden. De boerderijnamen zijnwel nog steeds op de plattegrond vanGillingham te herkennen: Barnsole,Westcourt, Britton en Upbury.

Waarom veranderden deindustrie n aan de Medway?

De Industriële Revolutie bracht eennieuwe manier van leven voor mensen inGroot-Brittannië. De Industriële Revolutieis een overkoepelende naam voor eenaantal veranderingen die aan het begin vande negentiende eeuw begonnen. Dezeveranderingen waren merendeels hetgevolg van nieuwe technologieën, naaraanleiding van de uitvinding en verbeteringvan de stoommachine. Er werdenmachines uitgevonden, die door stoomwerden aangedreven en die het werk vantientallen, of zelfs honderden mensen,konden doen in de landbouw,textielindustrie, drukkerijen en andereindustrieën. Toen de fabrieken groterwerden, verhuisden hele families voorwerk van het platteland naar de steden.Dorpen en steden groeiden erg snel. Ditbetekende dat er meer vraag was naarsommige producten die de Medway-industrieën maakten.

De invloed van de Industriële Revolutieverschilde per sector. Sommige, zoals dekoperroodfabrieken en de zoutpannenverdwenen. Andere, zoals debakstenenfabrieken, groeiden ongelooflijksnel. En weer anderen, zoals

29

cementproductie, waren helemaal nieuw.

Stenen bakken

Bakstenen zijn een bouwmateriaal datgevormd wordt uit een speciaal soortklei: baksteenklei. Er is veel baksteenkleite vinden in Noord-Kent. Er is zoveelbaksteenklei aanwezig, dat als iemand eenhuis wilde bouwen in deze omgeving, zehun eigen bakstenenveld ('brickfield')konden beginnen en daar alle stenen dieze nodig hadden, zelf konden maken. Ditwas geen slecht idee, want bakstenen zijnzwaar en lastig om over lange afstandente verplaatsen.

Eenmaal gevormd werden de bakstenen inhopen gebakken. Door steenkool met asen afval te mengen, werd voorkomen dathet vuur te warm werd. Medway-bakstenen werden meestal geel als zeklaar voor gebruik waren. In de achttiendeeeuw begon het gebied rond de rivier volte raken met bakstenenvelden om maargenoeg stenen aan de lokalebouwbedrijven te kunnen leveren.Sommige bedrijven verkochten hunbakstenen ook stroomafwaarts aan descheepswerf in Chatham, die toen netbegon te groeien.

De echte doorbraak voor het steenbakkenin Medway kwam met de plotselinge groeivan Londen aan het begin van denegentiende eeuw. In 1801 woonden erongeveer een miljoen mensen in de stad.Tegen 1851 waren dat er meer dan twee-en-een-half miljoen. Dit betekende dat erenorm veel nieuwe gebouwen en gigantischveel bakstenen nodig waren - niet alleenvoor woningen, maar voor dokken,pakhuizen, spoorbruggen en fabrieken. Desteenbakkers in Medway stonden plotselingmet hun neus bovenop een enorm groteafzetmarkt voor hun producten.

En er was ook een transportmethodevoor het verplaatsen van de stenenvoorhanden.

De schepenbouwers in Medwayreageerden op de hausse in dehuizenmarkt door honderden schuiten teproduceren. Deze brachten de bakstenenvia de Medway en de rivier de Theemsnaar Londen. Op de terugweg brachten zehet zogenaamde 'rough stuff' (ruwmateriaal) mee terug - steenkolen, as enallerhande huishoudelijk afval om desteenovens mee te laten branden.

Tegen 1847 waren er zeker 21steenbakkers werkzaam langs de Neder-Medway. Bij Frindsbury alleen zaten er alzes. Het bakstenenveld daar van ManorFarm was in de jaren 1840 misschien weleen van de belangrijkste producenten inhet hele land. Als de baksteenklei op was,verhuisden de makers gewoon naar eenandere locatie in de buurt. Langzaamaanwerd alle grond bij Frindsbury, Strood enGillingham verwerkt en omgezet inmiljoenen en miljoenen bakstenen.

Cement

Steenbakken was de drukste industrie inde eerste helft van de negentiende eeuw,maar cementproductie nam deze leidenderol over in de tweede helft. Tegen 1900waren er meer mensen in decementindustrie in Medway aan het werkdan in welke andere sector dan ook.

Aan het begin van de Victoriaanse tijdrealiseerden ingenieurs dat ze een nieuwsoort cement nodig hadden. Dit zou eenpoeder moeten zijn dat met watergemengd kon worden. Het zou dan erghard moeten worden, en eenmaaluitgehard, zeer sterk en volledigwaterdicht moeten zijn. Een aantalfabrikanten vonden een antwoord hierop,

30

dat al snel portlandcement werdgenoemd, omdat het zo glad en hard wasdat het op het beste portlandsteen voorde bouw leek.

In 1851 verscheen de eersteportlandcementfabriek aan de rivier deMedway, bij Frindsbury. Vele anderenvolgden. Ze kwamen allemaal voor hetgeheime ingrediënt dat nodig was om ditnieuwe cement te maken: Medway-modder. Als dit werd gemengd met krijten opgewarmd in enorme ovens, droogdehet als grote brokken, die vervolgens totpoeder konden worden gemalen. Tussen1850 en 1870, voordat soortgelijkemodder elders werd ontdekt,bevoorraadde de rivier de Medway dehele wereld met portlandcement.

De kalkbrandbedrijven, die al werkzaamwaren in de kalkputten, zagen in dat ermeer geld te verdienen was met het makenvan cement en zij begonnen hun eigenfabrieken te bouwen. Sommigen van dezewerden heel erg groot. Tegen 1899 wasWickham Cement in Strood uitgegroeidtot een van de grootste fabrieken aan derivier. De fabriek had 800 mannen in diensten produceerde elke week 2.000 toncement. De werven, waar boten kondenworden geladen, waren 800 meter lang.Soms waren er wel 25 schepen tegelijk aanhet laden en lossen.

De 'muddies'

Een van de rare dingen van decementindustrie was dat, hoewel die insommige opzichten erg modern was, hetafhankelijk was van een ouderwetse maniervan werken. De nieuwe bedrijven zoudenniet hebben kunnen functioneren als ergeen groepen lokale mannen warengeweest die, in weer en wind, de

grondstoffen met eenvoudighandgereedschap opgroeven. Krijt werdrechtstreeks uit de rotswand geslagen.Mannen maakten zich met een lang touwaan een paal op de top van de rots vast.Dan daalden ze af over de rand, hakkendterwijl ze daar hingen. Het krijt viel naarbeneden, onderaan de rotsen, waar hetverzameld werd en op karren ofvrachtwagens naar de fabrieken werdgebracht. De modder verzamelen wasmoeilijker. Dit was de taak van de 'muddies'.

De beste modder werd gevonden in hetbredere stuk van het estuarium, tussenGillingham en de zee. Iederecementfabriek had groepen 'muddies' indienst uit de dorpen in de buurt, bij demodderputten in Hoo en Stoke. Deputten werden zorgvuldig gekozen doorde 'muddy' die de leiding had. Hij kon demodder proeven om te kijken of dekwaliteit goed genoeg was.

Als het eb werd, kwam elke groep'muddies' bij de cementschuiten in demodderputten bij elkaar. De schuit werddicht bij de oever afgemeerd. Als hetwater weg liep, kwam de schuit op demodder te liggen. De 'muddies' werktendan zo snel als ze konden om de schuitmet blokken modder te laden, voordat hetgetij weer op kwam en de schuitwegdreef. Ze stonden op de oever naastde schuit en sneden de modder met eenspeciale spade met een ijzeren neus. Datwerd een 'fly'-spade genoemd. Zij gooidenhet blok modder omhoog, over de randvan de boot, zodat het in het ruimbelandde. De beste teams konden per getijtwee schuiten vullen en verdienden 35shilling. Dat was per persoon ongeveer hetdubbele van wat een boerenarbeider opdat moment verdiende. Al met al hebben

31

de 'muddies' een ongelooflijke hoeveelheidmodder opgeschept in de jaren dat ercementindustrie aan de Medway was: viermiljoen ton modder in totaal.

Wat waren de meest bekendebedrijven aan de rivier deMedway?

Twee Medway-bedrijven werdenwereldberoemd: Aveling and Porter enShort Brothers. Thomas Aveling begon eenreparatiewerkplaats in Rochester in 1851,om lokale boeren te helpen met hetonderhoud van de nieuwe machines diepopulair begonnen te worden. In 1860verhuisde hij naar de oever van de rivier inStrood. Hij begon stoommachines teproduceren die zelf over de weg kondenrijden in plaats van dat ze door paardenmoesten worden getrokken. Met zijnpartner Richard Porter breidde hij zijnbedrijf uit tot het de grootstetractorfabriek ter wereld was.

De Short Brothers waren een van deeerste vliegtuigbouwers. Ze verhuisdennaar Rochester in 1913, omdat zewatervliegtuigen wilden bouwen: de rivierde Medway zouden ze als start- enlandingsbaan gaan gebruiken. Meer dan 30jaar lang waren hun vliegende boten eenvertrouwd gezicht op de rivier, op en neerscheurend tussen Rochester Bridge en dehuidige M2-snelweg.

Tussen 1920 en 1940, toen steeds meermensen de wereld rond gingen reizen,werden Short-vliegtuigen gekocht doorluchtvaartmaatschappijen die in landenwilden landen waar geen luchthavenswaren. Elk vliegtuig werd in de fabriek opde boulevard gebouwd en via eenscheepshelling in de rivier gelanceerd.Later begon het bedrijf ooklandvliegtuigen te bouwen bij de

luchthaven van Rochester. Tijdens deTweede Wereldoorlog was de ‘ShortSunderland’ een van de bekendste grotevliegtuigen van de Engelse luchtmacht, deRoyal Air Force. Het zonk vijandelijkeonderzeeërs en landde op zee omoverlevenden te redden.

In 1948 sloten de Short Brothers hunfabriek in Rochester en verhuisden naar Belfast.

Waar is alle industrie vanMedway gebleven?

De wereld is erg veranderd sinds de rivierde Medway de thuisbasis vormde van veelindustrietakken.

Groei

De grootste Medway-industrieën warenvan Londen afhankelijk en de vraag diedaarvandaan kwam door het enormeaantal huizen dat er in in de Victoriaanseperiode gebouwd werd. De rivier deMedway was vlakbij en het was indertijdmoeilijk en duur om grote hoeveelhedenzware materialen te vervoeren. Daaromhadden Medway-bedrijven een grotevoorsprong. Na deze tijd waren er langeperioden van rust in de bouw en was erweinig vraag naar bouwmaterialen. Hoeweler nu weer veel woningen gebouwdworden in het zuidoosten van Engeland,zijn de snelst groeiende gebieden terwereld niet meer in het VerenigdKoninkrijk te vinden.

Concurrentie

Vandaag de dag kunnen bakstenen, cementen allerlei andere dingen relatief goedkoopover de hele wereld getransporteerdworden. Je kunt ervan uitgaan dat als jeiets uit Taiwan bestelt, het een week laterbij je thuis bezorgd wordt. Deze manier

32

van winkelen zou de Victorianen vreemdvoorkomen. Het komt tegenwoordigeigenlijk niet meer voor dat een fabrikantmet een ander bedrijf samenwerkt, puuren alleen omdat ze aan dezelfde wegliggen. Voor Medway-bedrijven bleek dat zijhun goederen niet goedkoop genoegkonden produceren om te concurrerenmet andere bedrijven op andere locaties.

Grondstoffen

Veel Medway-industrieën gebruiktengrote hoeveelheden lokale materialen:krijt, modder, baksteenklei en hout.Door het gebruik ervan, werden dezegrondstoffen moeilijker te vinden en dusduurder. Aan het begin van de twintigsteeeuw werd Medway ook steeds voller.Er was niet zoveel ruimte meer overom putten te graven en krijtrotsen wegte hakken. Daarom werden ergrondstoffen uit andere plaatsen, anderelanden zelfs, gehaald.

Beroemd Medway

De cementindustrie op de Medway werdberoemd. Een reisgids uit 1905 beschrijftde scène bij Strood:

“Waar krijt bij water verschijnt, daar zalmen zeker ook de hoge schoorstenen,steigers en trams van de cementfabriekenvinden. Maar de grootste steengroevenvan allemaal liggen aan de Medway, waarmannen snel het aangezicht van het landaan het veranderen zijn. Grote putten entunnels worden in de Downs geboord,heuvels worden afgevoerd en deomgeving wordt met een laag ongrijpbaarwit poeder bedekt. Door de dikke rookheen verschijnt het Normandische kasteelvan Rochester.”

“Met gelijkmatige tussenstukken hebbende cementfabrieken stukken uit de Downs

gestoken, hoge witte rotswandenachterlatend. De stilstaande lucht is zwaarvan de laaghangende rook die door detalloze schoorstenen uitgespuugd wordt.“

“Het lawaai is oorverdovend. Langs dekust zitten de schuitenbouwers,scheepshellingen en technici. Denoordelijke oever is een woud vanschoorstenen... Grijze mannen ladenschepen vol met grijze zakken. Het geklopvan machines is overal.”

33

6De hulken

Wat waren de hulken?

'Hulk' is een woord dat vaak gebruiktwordt om een kapot schip dat niet meergebruikt wordt te beschrijven. 'De hulken'was een algemene naam voor degevangenisschepen die, met name inEngeland, vanaf het einde van deachttiende eeuw tot het midden van denegentiende eeuw in gebruik waren. Ze lagen afgemeerd aan rivieren en inhavens, zoals Plymouth en Portsmouth, enop de Medway bij Chatham en Sheerness.Er waren twee soorten: schepen voorkrijgsgevangenen (prisoners-of-war ofPOWs) en schepen voor criminelen.

Waarom werden hulken gebruikt?

De regering in Groot-Brittannië gebruiktegevangenishulken, omdat het eengoedkope oplossing zou zijn. Het was veelsneller en makkelijker om een oud schipom te bouwen en gevangenen aan boordte huisvesten dan om een nieuwegevangenis te bouwen. Twee zakenzorgden voor een plotselinge groei vanhet aantal mensen dat in Groot-Brittanniëin de gevangenis belandde.

1. Oorlog

Tussen 1793 en 1815 was Groot-Brittannië oorlog aan het voeren metFrankrijk en enkele andere landen. Er waren rond deze tijd ook oorlogenmet Amerika en Denemarken. Veelbuitenlandse soldaten werden gevangengenomen en naar Groot-Brittanniëovergebracht. Van sommige Franseofficieren werd erop vertrouwd dat zijniet naar hun eigen land zouden proberenterug te keren. Zij woonden dan bij lokalemensen in hun eigen huizen. De meestegewone soldaten werden ingevangeniskampen of op degevangenishulken vastgehouden.

2. Amerikaanse onafhankelijkheid

Eeuwenlang was het merendeel van Noord-Amerika een Britse kolonie. Dit betekendedat de rechtbanken in Groot-Brittanniëcriminelen naar wat nu de Verenigde Statenvan Amerika is, konden sturen naar dewerkkampen of de grote boerderijen daar.Deze straf werd deportatie genoemd. In1776 begonnen de mensen in Amerika zichtegen de Britten te verzetten. Ze wonnen

34

hun onafhankelijkheid, vormden hun eigenregering en de deportaties moesten gestoptworden. De rechtbanken in Groot-Brittannië begonnen toen steeds meermensen naar de gevangenis te sturen. Alsnel was er extra plaats nodig. De eerstegevangenishulken werden toen bij Woolwichaan de rivier de Theems afgemeerd.

In 1787 kwam deportatie weer op gang,maar nu naar een andere Britse kolonie:Australië. De hulken werden nog steedsgebruikt om gevangenen vast te houdenterwijl ze wachtten op een schip dat zezou deporteren naar de andere kant vande wereld: een reis die zeven maandenkon duren. Aan het begin van de 19e eeuwverschenen de eerste gevangenisschepenop de rivier de Medway, bij Sheerness endaarna bij Chatham.

Hoe zagen de hulken eruit?

Hulken voor krijgsgevangenen

Gevechtsschepen, die wel 'men o' war'genoemd werden, waren vaak met fellekleuren beschilderd, zodat zeelieden tijdenseen zeeslag gemakkelijk de eigen schepenvan de vijandelijke konden onderscheiden.Maar gevangenishulken waren dof en vies.Na de oorlog schreef een Franse kapitein,Charles Dupin, een rapport voor zijnregering, waarin hij zei dat ze leken opresten van schepen die door een recentebrand zwartgeblakerd waren.

Als een schip werd teruggetrokken uit destrijd, kon het gebruikt worden als eengevangenishulk. Alles wat in de weg stondom nog meer gevangenen erin kwijt tekunnen, werd verwijderd. Kanonnen,ankers, kabels, masten, tuigage en veelschotten of muren werden eruitgehaald.Op het bovendek werden huttentoegevoegd voor de bewakers. Tralies

werden over het kanonsgaten bevestigd. Er werd meestal een wandelgang rond debuitenkant van het schip gebouwd, netboven het water, zodat patrouilles degevangenen konden inspecteren zonder zelfnaar binnen te hoeven gaan. Zevenhonderdof meer gevangenen konden er op eenschip zitten, op alle lagere dekken, slapendin hangmatten die overdag werdenopgeborgen. Tussen 1793 en 1815 waren erbij Chatham 23 schepen in gebruik alskrijgsgevangenenhulken.

Hulken voor criminelen

Hoewel de Medway-hulken voorcriminelen er van buiten hetzelfdeuitgezien zullen hebben als de hulken voorkrijgsgevangenen, waren ze van binnenheel verschillend. Op de eerste hulken bijWoolwich zaten alle gevangenen bij elkaar,zonder onderscheid op basis van de ernstvan hun misdaad. Tegen de tijd dat dehulken voor criminelen op de Medwayverschenen, aan het begin van de 19eeeuw, werden de meeste hulkenopgedeeld in een aantal kleinere kamersof afdelingen. Gevangenen werdenopgesplitst naar gelang hun misdaad enhoe goed ze zich gedroegen. Er warenwerkplaatsen en ziekenboegen aan boorden sommige hulken hadden zelfs eenschool aan boord, zodat gevangenenkonden leren lezen en schrijven.

Ontsnapt!

Waar gevangenishulken waren, werdontsnapt. Dankzij een Amerikaansekrijgsgevangene, Benjamin Waterhouse, diein de oorlog van 1812 door de Brittengevangen genomen werd, weten we dat ereen paar ontsnappingspogingen in Chathamwaren. Benjamin publiceerde zijn memoiresover het leven op de hulk de CrownPrince in 1816. Hij schreef dat tijdens een

35

vluchtpoging 16 mannen erin slaagden omdoor een gat te kruipen dat dwars doorde romp van het schip liep, net boven dewaterlijn. Maar misschien wel de meestgewaagde ontsnappingspoging waar hijover gehoord had, was van vierAmerikanen op de Irresistible. Zeontdekten dat er maar één soldaat deroeiboot bewaakte, die werd gebruikt omheen en weer van de hulk naar de kust tegaan. Ze overmeesterden hem enbegonnen naar de zandbank te roeien,terwijl de musketten van alle kanten ophen schoten. Eén gevangene raaktegewond, maar de andere drie haalden dekust en renden voor hun leven,achtervolgd door Britse soldaten en al snelzat de halve bevolking van Chatham henook op de hielen. Ze werden één voor éénweer gevangen. De laatste gevangene brakzijn enkel toen hij over een hek wildespringen en moest zich wel overgeven.Toen ze naar de Irresistible terug gebrachtwerden, werden er uit alle hulken op derivier de Medway hartelijkeaanmoedigingen naar de mannen geroepen.

Werk

De gevangenisschepen werden in eersteinstantie bij Woolwich opgezet, zodatveroordeelden voorhanden waren bijlocaties waar goedkope arbeidskrachtennodig waren. De hele geschiedenis van dehulken spreekt over zware arbeid, of hetnou schoonmaken van oevers was, werkenin de scheepswerven of oud touw aanboord lostornen. Het werk van deveroordeelden werd vaak expres zozinloos en saai mogelijk gehouden.Krijgsgevangenen, daarentegen, konden opallerlei mogelijke manieren proberen geldte verdienen. Ze gaven les in dansen, talen,wiskunde en navigatie, en zij maaktendingen. Veel krijgsgevangenen ontdekten

dat er in Engeland vraag was naar deaantrekkelijke dingen die zij vaneenvoudige materialen zoals bot, stro enharen konden maken. Ze maakten doosjes,speelmunten en dominostenen, speelgoeden bewegende figuren, mutsen enschilderijen. De krijgsgevangenenkampenop het land hadden werkplaatsen en grotemarkten waar deze producten aan delokale bevolking konden worden verkocht.Zelfs bij de hulken mochten handelarenaan boord komen om spullen van degevangenen te (ver)kopen of te ruilen. Veelvan de objecten die gekocht werden,werden zo zeer gewaardeerd dat ze velejaren bewaard werden en inmuseumcollecties terecht zijn gekomen.

Hoe was het leven op een hulk?

Het leven op een hulk was benauwd,smerig en gevaarlijk. Gevangenen warenongezond, ongelukkig, verveeld, vaakuitgehongerd en werden soms door hunbewakers misbruikt. Hun lijf kon vol metluizen en vlooien zitten. Sommigen zaten inhet zicht en bijna binnen het bereik vanduizenden mensen die hun gewoneleventje leidden in de steden van Medway,maar de meeste gevangenen waren bijnavolledig afgesloten van de buitenwereld.Hoe ongemakkelijk hun leven was, hingervan af. Als je geld had, kon je beterelevensomstandigheden kopen.

Minstens één man had de pech om zowelop een krijgsgevangenenhulk als een hulkvoor criminelen vastgezeten te hebben.Dit was Jorgen Jorgensen, een Deensezeeman. Hij was tijdens een oorlog tussenGroot-Brittannië en Denemarken, die in1801 begon, gevangen genomen. Hij zateen tijd in een hulk bij Chatham vast. VanDeense gevangenen in het bijzonder, isbekend dat zij zichzelf verenigden in

36

kleine gemeenschappen en hun bestdeden om hun omstandigheden teverbeteren. Ze hadden hun eigenrechtbanken (die straf uitdeelden),scholen en clubs. Ze kregen krantenaangeleverd, vertelden elkaar verhalen enmaakten dingen om te verkopen.

Aan boord gaan

Alle krijgsgevangenen kregen eengevangenisuniform zo gauw ze aan boordkwamen. Dat uniform had meestal eenmosterdachtige, gele kleur en een pijl erop,wat betekende dat het eigendom van deoverheid was. Elke man kreeg een ruwewollen hoed en schoenen van zeildoek methouten zolen. De meeste gevangenenhaatten dit uniform en droegen, indienmogelijk, iets anders dat ze ofwel zelfhadden gemaakt of een andere gevangenetegen betaling hadden laten maken. De gelestof werd altijd zorgvuldig bewaard enofwel aan de armste gevangenen gegeven ofterugverkocht aan de bewakers, die het henhadden gegeven. Met dit geld kon in de hulkeen betere slaapplaats van een anderegevangene overgekocht worden, een beddichter bij de frisse lucht misschien.

In 1825, jaren nadat hij vrijgelaten was alskrijgsgevangene, werd Jorgen Jorgensendoor een Engels gerecht veroordeeld totverbanning en deportatie naar Tasmanië.Dit betekende dat hij terug moest naar dehulken - als veroordeelde crimineel ditkeer. Eenmaal aan boord werden zijn eigenkleren verwijderd, werd hij met een hardeborstel schoongeschrobt en kreeg hij eengevangenisuniform aan, vergelijkbaar metzijn krijgsgevangenenkledij, maar dan halfgeel en half blauw of zwart. Al zijn haarwerd afgeknipt. Vervolgens werd hij naareen smid gebracht die ijzers om zijn benensloeg. Dit waren kettingen die zijn enkels

aan elkaar verbonden. Zo had hij netgenoeg ruimte om te lopen, maar niet omzijn benen te strekken en te kunnenrennen. De ketting was aan een leren riembevestigd die rond zijn middel hing, zodatde ketting niet over de grond sleepte.Jorgen moest alles wat hij bezat afgeven.De kapitein van de hulk kon beslissen ofhij er iets van terug zou krijgen. Vele jarenlater, toen hij zijn memoires aan hetschrijven was, beschreef Jorgen hoe hetschip zorgvuldig werd voorbereid als ereen overheidsinspecteur de hulk kwambezoeken. De gevangenen werdengewaarschuwd dat ze niet mochten klagentegen de bezoeker.

Het gedenkteken

Grote aantallen krijgsgevangenen stiervenaan boord van de hulken in Chatham. Zewerden snel in de buurt begraven, op dekwelders bij St Mary's Island. Na het eindevan de oorlog werd er een monumentgebouwd en opgezet om de plaats waarhun lichamen begraven lagen te markeren.In 1904 bleek dat met de nieuwe plannenom de scheepswerf in Chatham uit tebreiden er op het kerkhof gebouwd moestworden. De lichamen van de gevangenenwerden opgegraven en verplaatst naar eenstuk grond naast de Sint George-kerk. Hetmonument werd ook verplaatst en staater nog steeds. In 1991 werden er tijdensvoorbereidingen voor de bouw van eengroot aantal woningen op St. Mary's Islandnog meer stoffelijke overschotten ontdekt.Deze werden ook opnieuw begraven bijSint George.

Wie had de leiding?

De eerste hulken werden door eenzakenman, Duncan Campbell, beheerd. Hij kreeg een bepaalde hoeveelheid geld

37

voor elke veroordeelde aan boord. Hoe minder geld hij aan de gevangenenbesteedde, des te meer had hij voorzichzelf. Tegen 1802 werden zowel dehulken voor krijgsgevangenen als die vancriminelen bewaakt door mensen die indienst van de Britse regering waren.

De kapiteins van de krijgsgevangenhulkenwaren officieren van de Engelse koninklijkemarine. Ze moesten minstens tien jaargediend hebben met een goede staat vandienst om voor de baan in aanmerking tekomen. De baan was erg populair bijoudere zeemannen, die bijvoorbeeld in eenzeeslag gewond waren geraakt. Zij warenop zoek naar een veiligere baan binnen demarine, een baan die hen ongeveer 50shilling per week zou betalen. Er was eenlange wachtlijst. Sommige kapiteins dedenhun best om krijgsgevangenen goed tebehandelen, maar velen waren gewoon luiof slecht.

In Chatham was er ene kapitein Milne diede leiding had over de Bahama. Hij stond alsextreem bruut bekend. Hij was meestaldronken en nodigde zijn vrienden aanboord uit voor feestjes. Op een dagontstond er vanwege een van deze feestjeseen kleine brand. Terwijl zijn soldaten devlammen aan het bestrijden waren, gafkapitein Milne het bevel dat als gevangenenhet vuur zagen en in paniek zoudenproberen te ontsnappen, ze moestenworden doodgeschoten. Gelukkig was debrand snel onder controle.

Kapitein Milne dacht dat honger degevangenen onder de duim zou houden.Hij was altijd aan het bezuinigen op hetvoedsel dat voor hen beschikbaar was.Maar deze instelling had hettegenovergestelde effect en in 1808 waser een opstand aan boord van de Bahama.

Alle gevangenen, het merendeel Fransen,kwamen bij elkaar op het bovenste dek enweigerden naar beneden te gaan totdat zegenoeg eten kregen. Kapitein Milne waswoedend en beval zijn soldaten het vuurte openen op de menigte. Omdat hijdronken was, negeerden zijn soldaten hetbevel en een deel van de Franse officierenovertuigden hem ervan dat hij tegenzoveel mannen niet kon winnen.

De mannen die verantwoordelijk warenvoor de hulken met criminelen werdenopzichters genoemd. Het was gemakkelijkvoor hen om de inspecteurs te bedriegenen velen gebruikten het overheidsgeldvoor zichzelf in plaats van voor deveroordeelden. In 1832 werd er eenonderzoek gedaan naar misdaad en strafen een aantal mannen die gevangenhadden gezeten, werden interviewd. Eenman, waarvan alleen de initialen A.B.bekend zijn, had op een Medway-hulk vastgezeten, op de Retribution bij Sheerness.A.B. zei dat John Henry Capper, die deleiding had over alle hulken, eenovereenkomst had afgesloten met eenplaatselijke slager om slecht vlees vooreen zeer lage prijs te kopen om aan degevangenen te geven. Een paar goedelappen vlees werden tegelijkertijd ookgekocht en deze werden dan opgehangenvoor inspectie, terwijl het bedorven vleeswerd gekookt. Hij zei ook dat een paargoede broden aan geïnteresseerdebezoekers getoond werden, maar hetbrood van de veroordeelden was zoslecht dat als je het tegen de muur zougooien, het er gewoon aan bleef kleven,net als klei.

38

Great Expectations (Grote verwachtingen)

De schrijver Charles Dickens woonde inChatham toen hij jong was. Zijn vaderwerkte op de werf. Hij zal de hulken opde rivier de Medway gekend hebben.Misschien heeft hij zelfs groepenveroordeelden de schepen af zienmarcheren, op weg naar hun werk. Velejaren later verhuisde hij terug naar ditgebied en kocht een groot huis in Higham.Hij was toen inmiddels een zeer beroemdman en de hulken waren al langverdwenen. Maar in 1860 begon hij eenverhaal te schrijven dat begint met eenman die uit een Medway-gevangenissschipontsnapt. De man wordt opnieuwgevangen genomen en teruggebracht naarde hulk om naar Australië gedeporteerdte worden. Dit verhaal was GreatExpectations (Grote verwachtingen) en isnog steeds een van de meest populaireboeken van Dickens.

Wie waren de gevangenen?

Er lagen maximaal negen hulken metcriminelen tegelijk voor anker op deMedway. Drie lagen er bij Sheerness:

• de Bellerophon• de Retribution• de Zealand

Er lagen er zes bij Chatham:

• de Canada• de Cumberland• de Dolphin• de Euryalus• de Fortitude• de Wye

De meeste veroordeelden op de Medway-hulken waren aan het wachten tot ze naarAustralië gedeporteerd werden, maar het

kon jaren duren voordat er een schipbeschikbaar was om ze mee te nemen. Veelvan de mannen die in deze periode voor derechtbank kwamen te staan, waren bangervoor de tijd die ze op de hulk moestendoorbrengen, dan voor het leiden van eenzwaar leven met hard werken aan deandere kant van de wereld. Vrouwen die dewet overtraden, konden ook wordengedeporteerd, maar er is geen indicatie datzij op de hulken op de Medway terechtkwamen. Gevangenen werden soms naarandere hulken overgeplaatst. De Canada ende Wye werden hospitaalschepen, diedichtbij voor anker lagen omveroordeelden met besmettelijke ziektenover te nemen. Er was ook altijd nog een kleine kans opkwijtschelding van je straf, zodat de strafniet uitgezeten hoefde te worden. De overheid wist dat dit een goedestimulans kon zijn voor goed gedrag. Hetwerd ook gebruikt toen de hulken te volwerden, om heel snel het aantalgevangenen te verminderen.

Veel van de registers en administratie vanhulkopzichters liggen nog steedsopgeslagen in de nationale archieven inLonden. De mannen op elke hulk werdenregelmatig opgesteld en geteld om dezeregisters up-to-date te houden. Naam,misdaad en de datum waarop iedere mande hulk verliet, werden zorgvuldigvastgelegd. De Cumberland had in dejaren 1830 mannen aan boord dieveroordeeld waren tot deportatie voormisdrijven zoals:

• het stelen van eenden; • het stelen van strijkijzers;• stroperij (het vangen of doden vandieren op andermans land);• bigamie (met twee vrouwen tegelijkertijd

39

getrouwd zijn);• mishandeling (iemand aanvallen);• op een kerkregister schrijven

Jongens

Er zaten in het begin van de 19e eeuwook veel kinderen in de gevangenis. Pas inhet midden van de Victoriaanse tijdwerden speciale scholen en huizenopgezet voor jongeren die de wetovertraden. Jongens die meer dan eensbetrapt werden, zouden kunnen wordengedeporteerd, wat betekende dat ze naarde hulken gestuurd werden. Aanvankelijkzaten ze daar in gemengd gezelschap metvolwassen gevangenen, waarvan sommigenhele ernstige misdrijven begaan hadden. In 1824 werden 350 veroordeelden diejonger dan 14 jaar waren, samengebrachtop een Medway-hulk, de Bellerophon, bijSheerness. Dit schip was onderverdeeld inveertig kamers, die elk acht of negenjongens konden huisvesten. In deBellerophon waren ze in ieder gevalbeschermd tegen de meest gevaarlijkevolwassen criminelen, maar er waren geenwerkplaatsen voor hen om iets te doen tehebben. Dus een jaar later werden allejongens overgebracht naar een anderschip, de Euryalus, bij Chatham. Dit schiphad wel werkplaatsen, maar het waskleiner en voller.

Het leven op de Euryalus was erg zwaar. De jongens werden regelmatig geslagen.Ongebruikelijk wangedrag werd verdergestraft door helemaal alleen opgesloten teworden met alleen water en brood. Integenstelling tot de volwassenveroordeelden, verlieten de jongens de hulknooit. Ze moesten saai en pijnlijk werk aanboord uitvoeren. Ze aten meestal dunnepap, met af en toe maaltijden van gekooktrundvlees. Misschien nog wel het

vervelendste van al, was dat de Euryalusgeen kleinere afdelingen of cellen had, dusalle jongens werden bij elkaar gehouden. Er werd niets gedaan aan het brute pestenen het geweld.

In 1835 werd een speciaalregeringsonderzoek gestart naar hetgevangenisleven in Engeland. De officierenvan het onderzoeksteam interviewdeneen man die op de Medway-hulken vasthad gezeten. Hij heette Thomas Dexteren was schoenmaker geweest voordat hijvanwege diefstal veroordeeld en naar deDolphin-hulk in Chatham gestuurd werd.Het team was zeer geïnteresseerd inThomas, want toen hij vast zat, had hijeen baan op de Euryalus: hij wasverpleger voor de zieke jongens. Een vande officieren vroeg hem of hij dacht datde hulk het gedrag van de jongens positiefbeïnvloed had. Hij antwoordde:

“Ik kan met zekerheid zeggen van niet.Als ik in de krant lees dat een rechtereen jongen veroordeeld heeft ... tot dehulken, zeg ik dat als dat mijn kindgeweest was, ik hem liever dood aan mijnvoeten zou zien liggen dan dat hijdaarheen gestuurd wordt.”

Ziektes

De krijgsgevangenhulken zaten zo overvoldat ziektes zich zeer snel verspreidden. In1813 braken de pokken uit op de CrownPrince bij Chatham. Zodra dit bekendwerd, riep de scheepsdokter iedereen bijelkaar en bood hen een vaccinatie aan. Dit is een onschuldige variant van dezelfdeziekte die met opzet aan een patiëntwordt gegeven om zijn lichaam te helpenhet gevaar te bestrijden. Maar veelgevangenen waren bang voor de vaccinatieen kregen de ziekte toch. De hulk werd

40

afgesloten en niemand mocht er in of uit.De hospitaalschepen zaten toch al vol ende kapiteins waren bezorgd dat de pokkenverder verspreid zouden worden. Helaasbetekende de extra overbevolking dat eenandere ziekte, tyfus, zich zeer snel konverspreiden. Aan het begin van 1814 washet merendeel van de hulkenvloot bijChatham ermee geïnfecteerd. Met namede Bahama stond er slecht voor: 361Amerikaanse gevangenen waren in januariaan boord gegaan en in april waren 84 vanhen al overleden.

Waarom zijn de hulken niet meerin gebruik?

De krijgsgevangenen werden aan het eindevan de oorlog naar huis gestuurd.Sommige krijgsgevangenenhulken, zoals deCanada, werden voor criminelen gebruikt.Anderen werden afgebroken. Tegen 1830besefte de Britse regering dat degevangenishulken niet zo goedkoop inopzet en gebruik waren als men hadgehoopt. De schepen raakten verouderd.Ze moesten gerepareerd worden. Om tebeginnen was het plaatsen van afdelingenerin duur. De boekhouding van JohnHenry Capper liet zien dat het helesysteem, inclusief de verbouwing van deschepen, betaling van het personeel, hetverplaatsen en bewaken van gevangenen,eten en kleren en (soms) werk voor ze, in1831 meer dan 70.000 pond kostte. Datwas bijna gelijk aan het bouwen van eennieuwe gevangenis aan land.

Veel mannen en vrouwen begonnen ookte proberen het Britse gevangenissysteemte veranderen. Ze wilden nieuwe ideeënuitproberen om te voorkomen datmensen de wet overtraden. Bijna al dezeideeën hadden nieuwe gebouwen nodigom ze uit te voeren. In het midden van

de Victoriaanse periode werden er maarliefst 90 gevangenissen gebouwd ofuitgebreid in Groot-Brittannië. Eendaarvan lag in Chatham en werd in 1852geopend. Gevangenisschepen waren toenwaarschijnlijk al lang verdwenen van derivier de Medway. De allerlaatste hulkging bij Woolwich op 14 juli 1857 invlammen op.

41

Het verhaal van de rivier de Medwaybestaat niet alleen uit werk, natuur en deserieuze taak van natuurbehoud. De rivieris ook al lang van belang omdat hetmensen de kans geeft om zich tevermaken. Het maakt deel uit van eenomgeving die ideaal is voor tal vanrecreatieve activiteiten.

Deze activiteiten omvatten georganiseerdeevenementen en sport, maar ookvrijetijdsbestedingen bij of op de rivierdoor alleenstaanden en gezinnen. Datmoet allemaal gemanaged worden, omervoor te zorgen dat groepen mensendezelfde omgeving en faciliteiten kunnendelen. Soms komen deze verschillendeactiviteiten met elkaar in conflict. Vogelaarsen vissers hebben over het algemeen devoorkeur voor een rustige en vredigeomgeving. Motorbootracers of jagers enhun geweren maken juist veel lawaai.

Sommige recreatieve activiteiten op derivier kunnen bijdragen aan de vervuiling

van de rivier. Brandstof, afval, en zelfsverloren of gebroken vislijnen en gewichtjeskunnen schadelijk zijn voor het milieu ende natuur. Hoe populairder een activiteit is,met des te meer zorg moet deze beheerdworden. Rivieren kunnen zeer drukkeaspecten van het landschap zijn. Boten diesnel langsvaren, kunnen delen van de oevervan de rivier kapot maken zodat dezewegspoelen. Snelheidsbeperkingen zijndaarom erg belangrijk. De rivier de Medwayzou een van de best benutte wateren voorrecreatiedoeleinden van Groot-Brittanniëkunnen worden. Het estuarium bevat eenaantal kreken die rustig en beschut watervoor varen bieden, wat ondersteund wordtdoor een groot aantal scheepswerven enjachthavens. De meeste zeilboten kunnenniet onder de brug bij Rochester door.Maar kleinere vaartuigen kunnen hetrivierstuk dat niet door de getijdenbeïnvloed wordt, tussen Allington Lock enTonbridge, wel bereiken.

7Genieten van derivier de Medway

42

Wat zijn de belangrijkstevrijetijdsbestedingen voor mensenop de Medway?

Er zijn vele manieren om van een rivierte genieten, maar het hangt in hoge mate af van de specifieke kenmerken van het watertraject dat gebruikt wordt.De afgelopen 2 eeuwen waren debelangrijkste recreatieve activiteiten op de Medway:

• zwemmen, zowel georganiseerd als inhet algemeen;• wedstrijden voor roeiboten enzeilschepen;• pleziervissen, dus niet als beroep;• pleziervaart.

Nieuwe technologieën en nieuwe modeszullen in de toekomst weer anderewaterrecreatie-activiteiten creëren.

Zwemmen

Waarschijnlijk hebben mensen al sinds devroegste tijden in de rivier de Medwaygezwommen en gebaad. Maar het wasaltijd verre van ideaal. De rivier heeftsterke stromingen, grote getijdeverschillen,verraderlijke modder, veel verkeer en vaakdrijvend afval, waardoor het zelfs voor debeste zwemmers een uitdaging is.

Deze gevaren waren waarschijnlijk dereden waarom een zakenman deRochester Bathing Establishment oprichttein juni 1836. Hij bouwde een zwembad inde rivier waar mensen in het natuurlijkewater konden zwemmen zonder het risicovan de stromingen,

de modder of de vissersboten. Hij zorgdeer ook voor dat er comfortabele kamersbeschikbaar waren om je in om te kledenen te ontspannen. Toendertijd was baden,een combinatie van in bad gaan en gaan

zwemmen, zeer modieus en het werd alsgezond gezien. Het bracht enormehoeveelheden rijke mensen naarbadplaatsen zoals Brighton en het werd inGravesend op de Theems aangemoedigd.Maar helaas was het in Rochester niet ergsuccesvol en werd het halverwege dejaren 1860 gesloten.

Zwemclubs in Medway gebruikten hetwater in de rivier als wedstrijdparcours.Lokale mannen en vrouwen werdenuitgedaagd om in de snelst mogelijke tijdvan Rochester Bridge naar het strand vanGillingham te zwemmen. De winnaarsontvingen trofeeën, medailles, certificatenen soms geldprijzen.

Zelfs voor gezinnen en recreactionelezwemmers bleef het natuurlijkerivierwater aantrekkelijk in het begin vande twintigste eeuw. Duikvlotten en -platforms waren voor algemeen gebruikbeschikbaar langs de waterkant bij de piervan Strood.

Eigenlijk was er een soort traditie vanlokale strandvakanties in dit gebiedontstaan. Veel bewoners konden zichgeen vakantie, weg van de Medway-steden, veroorloven. Gezinnen brachteneen dagje aan het strand bij Upnor ofGillingham door in plaats van naar eenbadplaats, zoals Margate, Ramsgate ofBroadstairs, af te reizen. Zowelvolwassenen als kinderen zwommen in derivier vanaf het strand, ondanks dat daterg gevaarlijk kon zijn. Mensenverdronken terwijl ze van de ene kantvan de rivier naar de andere probeerdente zwemmen. Het water kon zo veiliglijken, maar dat was het helemaal niet.

Veilig zwemmen voor alle leeftijden werdop grote schaal beschikbaar in deVictoriaanse periode. De heer Cucknow,

43

een lokale bakker, bouwde de Strandbadenin Gillingham in 1894. Deze stondenplaatselijk bekend als 'Mijnheer Cuckoo'szeewaterzwembaden'. Het was meer dan80 meter (274 voet) lang. Het Leisure Park,dat nu op The Strand te vinden is, is al jareneen favoriete, overdekte attractie voorgezinnen in Medway.

Roeien

Roeien was aanvankelijk gewoon eenpraktische manier om ergens te komen.Een roeiboot heeft alleen spierkrachtnodig. Je hoeft niet op de wind te wachtenen er kan dus in alle richtingen in alleweersomstandigheden gereisd worden. Het is goedkoop en makkelijk in gebruik.

In Groot-Brittannië werden roeiboten veelgebruikt als watertaxi's en veerboten.Tweehonderd jaar geleden waren debruggen die nu onze grote rivierenoverspannen veel minder gebruikelijk. Viade rivier reizen was handig en relatief snel.De eerste moderne roeiwedstrijdenkwamen voort uit een soort vanconcurrentiestrijd tussen de mannen diedeze taxidiensten aanboden: dewatermannen. Op de Theems boden degildes van de City of London prijzen voorde winnaars aan.

Racen voor de lol, in plaats van voor geld,staat bekend als amateursport.Amateurroeien werd populair op Engelseuniversiteiten tegen het einde van deachttiende eeuw. De eerste bootracetussen Oxford- en Cambridge-studentenvond plaats in 1829 en de race wordt nogsteeds jaarlijks gehouden.

In 2007 werd er voor het eerst eenuniversiteitsrace op de rivier de Medwaygehouden, tussen studenten van de

Universiteit van Kent, de Universiteit vanGreenwich en Canterbury Christ ChurchUniversiteit. Deze wedstrijd is nu eenbelangrijk evenement op de sportievekalender in Medway. De drie teams strijdenom het titel ‘Head of the River’ (hoofd vande rivier). Het parcours is 2,6 kilometerlang en loopt van Cuxton tot aan deboulevard in Rochester. Honderdensupporters en toeschouwers staan elk jaarop de oevers de race te bekijken. Deomstandigheden in de rivier kunnen somsmoeilijk zijn met sterke getijdenstromingenen af en toe een draaikolk.

Tijdens de Victoriaanse periode werdener een aantal amateurroeiverenigingenvoor het algemene publiek opgericht inMedway. Deze verenigden zich in 1958 ennoemden zich de ‘Medway Towns RowingClub’. Het doel was roeifaciliteiten aan tebieden voor iedereen, ongeacht hunleeftijd of vermogen. De club heeft nogsteeds een boothuis aan de boulevardvan Rochester.

Een goede waterman zijn was een van devele vaardigheden die soldaten van hetCorps of Royal Engineers (hetingenieurskorps) moest bezitten. Zijzetten hun hoofdkwartier in 1812 inBrompton op en aan het einde van denegentiende eeuw begonnen zij een aantalroeiteams. Deze teams gebruikten kotters('cutters'), middelgrote open boten diegeroeid werden door twee mannen dienaast elkaar op bankjes zaten. Jaarlijkswerden er roeiwedstrijden gehouden opde rivier de Medway waarbij de RoyalEngineers de kotterteams van de Engelsekoninklijke marine uitdaagden. Een aparteRoyal Engineers Rowing Club werd in1950 opgericht.

44

Schuitenwedstrijden

De Medway zat in de negentiende eeuwvol met binnenschepen of schuiten. Zijwaren de vrachtwagens van die tijd,waarmee honderden tonnen stenen encement naar Londen vervoerd werden.Op de terugweg brachten ze afvalstoffenom te verbranden in de bakstenenveldenen de fabriekovens mee terug. Er wasaltijd een concurrentiestrijd gaande,waarbij schippers elkaar uitdaagden totraces op het estuarium.

Georganiseerde bootraces begonnen opde rivier de Theems in 1863. Ze werdengestart door Henry Dodd, een man dieeen fortuin had vergaard met hetinzamelen van afval en steenbakken. Hij dacht dat het ontwerp van schepenverbeterd kon worden door ze geschiktte maken om wedstrijden te winnen énzware ladingen te vervoeren. Hij wildede schippers ook trots laten zijn op watze deden. Deze evenementen bleken zopopulair dat binnen een paar jaar tijd deschuitenbouwers speciale schuiten gingenontwerpen, alleen om wedstrijden meete winnen.

Dit alles trok veel belangstelling van demensen die aan de rivier de Medwaywerkten. Sommige van de grotebakstenen- en cementfabrieken bezatenveel schuiten en zij begonnen hun eigenwedstrijden te organiseren. Deze groeidenuit tot de eerste officiële openschuitenwedstrijd op de Medway, dieplaatsvond in 1880. Het parcours laggebruikelijk tussen Gillingham en de Sun-pier in Chatham. Men bleef wedstrijdenorganiseren tot de Eerste Wereldoorloguitbrak in 1914 en daarna, na een korteonderbreking, vrij regelmatig totdat dewedstrijden weer gestaakt moesten

worden in 1939, deze keer vanwege deTweede Wereldoorlog.

De snelste binnenschepen werdenberoemd en de eigenaren waren erg trotsop hen. De wedstrijden werden zeerserieus genomen. De boot Sara, gebouwddoor Everard op de Theems, won veelwedstrijden in de jaren 1930 op deMedway. In 1955 leek de schuit Sirdar, vande 'London and Rochester TradingCompany' eindelijk de Sara te kunnenverslaan. Everard begon toen een oudeschuit, Veronica, te renoveren om dezesneller te maken en zo de titel terug tekunnen winnen. Dit alles kostte natuurlijkgeld. In 1963 kregen de eigenaren ergenoeg van en stopten ze met het steunenvan de wedstrijden. Het merendeel van hetbedrijfsschuiten werd gesloopt.

Gelukkig besloten een aantal particuliereeigenaren om de traditie vanschuitwedstrijden op de rivier de Medwayvoort te zetten. Nu vindt er jaarlijks eenMedway Barge Match (schuitenrace) plaatswaar elk jaar ongeveer twaalf schuiten indrie verschillende klassen aan deelnemen.Het parcours beslaat bijna dertig mijl (±48km), vanuit Gillingham het estuarium open weer terug. Wedstrijden vinden ookplaats op de rivier de Theems inGravesend, de rivier de Blackwater inMaldon (in Essex) en op de rivier deSwale bij Faversham.

Vissen

De Medway en de riviermonding biedenvolop uitdagingen voor vissen. Deveranderende leefomgevingen producereneen brede waaier van soorten waar opverschillende tijdstippen van het jaar opgevist kan worden. Schollen, meunen ensteenbolken komen tijdens de late winteren het vroege voorjaar aan. Steenbolken

45

worden meestal als aas voor groterevissen, zoals zeebaarsen, gebruikt. Paling,tong en mul kunnen eind april al, mits hetwarm genoeg is, worden gevangen.

De herfst is een rustig seizoen voor delokale visserij totdat de scholen wijting bijde noordelijke kust van Kent verschijnenen van daaruit de rivieren in zwemmen. In de wintermaanden is het vangen vankabeljauw het belangrijkste doel voor allezeevissers, maar deze grote vissen wordenvaker in het estuarium van de Theemsgevangen, dan dat van de Medway.

Pleziervaart

Er zitten veel zeil- en vaarverenigingenaan de Medway. Op de rivier zijn in hetvoorjaar en de zomer veel verschillendesoorten boten te zien. Lokalejachthavens bieden veilige plekken om deboten aan te leggen en er zijn ligplaatsenvoor woonboten beschikbaar op of naastde rivier.

De Medway is een goede plek ommensen te leren op een veilige manierwateractiviteiten te ondernemen. HetArethusa Venture Centre in Upnor,bijvoorbeeld, laat zesduizend kinderenper jaar verschillende watersporten zoals dinghyzeilen, kanoën en kajakken,uitproberen.

Het is ook al enige tijd mogelijk om vanhet leven op de rivier te genieten zondereen boot aan te hoeven schaffen.Stoomboten begonnen in het begin vande 19de eeuw de Theems en de Medwayop en neer te varen. Met deze botenkonden mensen gemakkelijk en goedkoopvanuit de steden naar de kust reizen vooreen dagtochtje of gewoon voor deboottocht zelf. Een favoriet dagje uit in destreek was van de Medway-steden naarSouthend in Essex.

De 'New Medway Steam Packet Company'werd in 1919 opgericht en introduceerdehaar eigen serie stoomboten. Debekendste boot was de Medway Queen,die een paar jaar later bij de rivier deClyde in Schotland gebouwd werd. Zevoer tot aan de Tweede Wereldoorlogvanuit Strood. Toen werd ze gerenoveerden ingezet om mijnen of drijvendeexplosieven te vinden rond de Engels kust.Haar beroemdste avontuur vond plaats in1940, in Frankrijk. Het Britse leger kwamdaar vast te zitten toen Frankrijkbinnengevallen werd en kon niet naarEngeland terug. De Medway Queenkruiste, in levensgevaarlijkeomstandigheden, het Kanaal zeven keerover en bracht ±7000 soldaten uitDuinkerken terug.

De Medway Queen werd daarna weergewoon een passagiersschip, tot 1963,toen ze werd overgeplaatst naar het Isleof Wight. Tegen de tijd dat ze in 1984weer teruggesleept werd naar de Medway,was ze hard aan een zeer dure renovatietoe. De 'Medway Queen PreservationSociety' werd opgezet en kreeguiteindelijk in 2006 het geld hiervoortoegewezen, dankzij een subsidie van hetculturele erfgoedfonds van de lotto('Heritage Lottery Fund').

Redder verdronken!

Op de muur tegenover de rivier, onderRochester Castle, hangt een gedenkplaatnaast de boulevard. Dit is ter herinneringaan een zeer moedige man die in 1912overleed, terwijl hij een klein meisje aanhet redden was.

Zijn naam was Percy Gordon en hij wasin Rochester op bezoek vanuit Londen.Hij was met vrienden bij de rivier toenze een groep kinderen hoorden

46

schreeuwen op de pier. Een meisje,Dorothy Foster, was in de Medwaygevallen toen ze probeerde om langs eentouw aan de rand van het water te lopen.Percy dook het water in en hield haarvast tot er een boot kwam om haar meete nemen. Maar tijdens de reddingsactiekreeg Percy kramp: de stroming nam hemmee en hij verdronk. Zijn lichaam werdongeveer een uur later gevonden.

De Kingswear Castle

Een van de meest spectaculairebezienswaardigheden momenteel op derivier de Medway is de Kingswear Castle,een met kolen gestookte raderboot die in1924 in Dartmouth werd gebouwd voorgebruik op de rivier de Dart.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd deKingswear Castle door de Amerikaansemarine gebruikt om proviant rondDartmouth te vervoeren. Ze werd in 1967door de 'Paddle Steamer PreservationSociety' gekocht en verplaatst naar het Isleof Wight. In 1971 werd ze naar de rivierde Medway gesleept en daargerestaureerd.

De Kingswear Castle begon in 1985 weerpassagiers te vervoeren en ze vaart nu heenen weer op de rivier de Medway. Sindsdienheeft ze meer dan 200.000 passagiers aanboord gehad die genoten van een reis opdeze historische stoomboot.

47

De rivier de Medway en haar omgevingzullen veel veranderen in de nabijetoekomst. De rivier kan op een aantalgebieden een nieuwe rol krijgen:

• bij stedelijke regeneratie • voor het bedrijfsleven• voor het milieu

Wat is stedelijke regeneratie?

Stedelijke regeneratie is een term diegebruikt wordt als bepaalde delen van hetland extra aandacht en geld krijgen omhen te helpen groeien en weer actief teworden na jaren van rust. In de tweedehelft van de twintigste eeuw werden inMedway een aantal grote bedrijvengesloten of verplaatst. Dit betekende dater minder banen waren. Als mensen geenwerk kunnen vinden, kunnen ze geen gelduitgeven. Winkels en andere bedrijvenkunnen dan maar moeilijk overleven. Zij moeten misschien ook sluiten en desituatie wordt zo steeds erger.Regeneratie is een poging om dit proceste stoppen door een gebied weeraantrekkelijk te maken - en dat kan opallerlei manieren.

Regeneratie maakt ook gebruik van derivier die door het gebied stroomt. Eenaantal belangrijke locaties zijngereserveerd als zijnde klaar voorherontwikkeling. Voor deze locaties is eenmix van gebouwen gepland en er zaloptimaal gebruik gemaakt worden van hetfeit dat aan het water wonen de laatstejaren populair geworden is. Niet alleen zaldit nieuwe mensen naar het gebiedtrekken: deze herontwikkeling zal Medwayook mooier maken voor de mensen die eral wonen. De meeste locaties werdeneerder gebruikt door industrie. Het isbeter om op deze voormaligeindustriegrond te bouwen, dan op groenegebieden, waar de natuurlijke omgevingdoor nieuwbouw zou worden vernietigd.

Rochester aan de waterkant

De waterkant in Rochester omvat hetmerendeel van het land tussenCorporation Street, de lagere winkelstraaten de rivier. Voor het grootste deel van degeschiedenis van Rochester was ditmoerasgebied, ongeschikt om op tebouwen. In het begin van de

8De toekomst

48

eenentwintigste eeuw werd er veel werkverricht om de locatie geschikt te makenvoor honderden nieuwbouwwoningen.Het maaiveld werd met vele tonnen aardeverhoogd om ervoor te zorgen dat denieuwe gebouwen mogelijkeoverstromingen kunnen weerstaan. Deplannen omvatten een aantal groeneruimtes en er is speciale aandacht besteedaan de waterkant. Het is lang geleden datdit deel van de Medway bereikbaar was.Nu is er een nieuw wandel- en fietspadwaardoor bewoners en bezoekers vandichtbij van de rivier kunnen genieten.

De historische scheepswerf vanChatham en maritiem Chatham

De scheepswerf in Chatham sloot als bedrijfin 1984. In 2010 werd 850 miljoen pondgeïnvesteerd om het een populairetoeristische attractie te maken met eenveelgebruikte nieuwe gemeenschap. Er zijnnu al meer dan 1.000 nieuwe woningen enkantoren gecreëerd voor meer dan 5.000medewerkers. Universiteiten en hogescholenhebben zich in het snel ontwikkelendegebied dat bekend staat als maritiemChatham ('Chatham Maritime') gevestigd.Nieuwe faciliteiten zijn op de locatie van deVictoriaanse werf gebouwd, zoals eenjachthaven voor 300 boten en 20 hectarepark en wandelroutes langs de rivier.

St Mary's Island

St Mary's Island was het grootste deel vande tijd een leeg moerasgebied en een plekom afval te storten. Aan het einde van deVictoriaanse periode werden een aantalgrote bassins op de rand ervan gegraven,zodat de scheepswerf van Chatham degrotere schepen die in die tijd werdengebouwd, zou aankunnen. Nadat descheepswerf gesloten werd, werd hetgebied een vieze woestenij.

Maar nu is St Mary's Island een echtegemeenschap, compleet met basisschool,dokterspraktijk en buurthuis, maar ookhonderden woningen. Voordat er ook maareen steen gelegd kon worden, moest meerdan 1,2 miljoen kubieke meter grondafgevoerd en vervangen worden, om erzeker van te zijn dat de grond schoon was.

Temple Waterfront

Deze locatie ligt aan de rand van Strood,tegenover Rochester Castle. Eeninvestering van 100 miljoen pond zal eenmix van nieuwe woningen, winkels enbedrijfsruimten creëren. Naast demogelijkheid om van de rivier te genieten,zal iedereen die naar Temple Waterfrontverhuist de gelegenheid krijgen om kenniste maken met het oudste gebouw vanStrood, Tempel Manor. Deze dertiende-eeuwse hal ligt op de rand van hetregeneratiegebied en zal een van detrekpleisters ervan worden.

Gillingham aan de waterkant

De rivierzijde van Gillingham wordt metnieuwe huizen en andere gebouwenontwikkeld. De ligging is naast de rivier,maar ook dichtbij de Medway-tunnel endat maakt het aantrekkelijk voor mensendie elke dag met de auto naar hun werkmoeten. Het gebied strekt zich uit van StMary's Island tot Danes Hill. Het omvatook het stuk waar de pier van Gillinghamstond en biedt het publiek dusmogelijkheden om beter gebruik te makenvan de rivier.

Wat heeft de toekomst in pettovoor het bedrijfsleven aan derivier de Medway?

De rivier is altijd een snelweg geweest. Totde spoorwegen werden gebouwd, was ergeen concurrentie voor het verplaatsen van

49

zware ladingen. Hoewel sommige lokaleindustrieën, zoals steenbakken en cementmaken, niet meer bestaan, maken anderebedrijven nog steeds gebruik maken van derivier voor transport. Zelfs met het spooren goedkoop vervoer over de weg, is hetnog steeds van belang. Aan de mond van deMedway, waar de rivier bij de Theemssamenkomt, kunnen zeer grote schepenaanleggen. Dit zijn onder andere decontainerschepen die grote hoeveelhedenvracht via zee naar Kent brengen.

In de afgelopen jaren hebben er meercontainerschepen aan de rivier de Medwayaangelegd dan bij zeehavens zoalsSouthampton. De Medway vervoert ietsmeer dan

2,6 procent van de totale hoeveelheid vrachtdie door Britse havens ontvangen wordt.

De ladingen variëren; houten meubelen uitScandinavië vormen een groot deel ervan.

Groot-Brittannië haalde vroeger veel eigengas uit haar gasreserves onder deNoordzee. Die zijn nu leeg en dus moetGroot-Brittannië gas kopen van anderelanden. Een haven voor aardgasvloeistoffen('Liquid Natural Gas') is naast de rivier deMedway gebouwd op het Isle of Grain.Schepen die het gas lossen, voeren het viaeen pijpleiding naar reusachtige opslagtanks.Vanaf hier kunnen miljoenen tonnen gashet netwerk ingepompt worden en in hethele land afgeleverd worden.

De werven van Chatham

Chatham heeft een wervensysteem datdrie bassins gebruikt, oftewel plekkenwaar schepen kunnen stoppen om telossen. Meer dan vijfhonderd schepenmaken elk jaar gebruik van de werf enladen of lossen 1,2 miljoen ton vracht.

London Thamesport containerterminal

Het Isle of Grain ligt aan het einde van hetschiereiland Hoo, direct aan de mondingvan de rivier de Medway. In 1989 werd eendeel van de oude olieraffinaderij hieromgezet en het werd de LondonThamesport containerterminal. Thamesportis een van de grootste en drukste havens inhet Verenigd Koninkrijk. Het is de enigevolautomatische containerterminal in hethele land. Dit betekent dat de 655 meterlange kade met onbemande kranen isuitgerust om de containers rond de havente verplaatsen. De positie van elkecontainer wordt door de allernieuwstecomputersystemen gevolgd.

Thamesport heeft een eigen treinstation.Dagelijkse treindiensten verbinden dehaven met de rest van hetspoorwegsysteem. Dit betekent dat alleswat zo Kent binnenkomt, makkelijk en snelover het hele land vervoerd kan worden.

Wat zal er met het milieugebeuren?

Aangezien het aantal mensen dat rond debenedenloop van de rivier de Medwaywoont gegroeid is, heeft het milieu telijden. Overbevissing, vervuiling van derivieren en grootschalige industrie zoalscementfabrieken hebben het gebiedvoorgoed veranderd. Maar nu veel vandeze sectoren verdwenen zijn en de riviersteeds schoner wordt, krijgen de mensenvan Medway de kans om van de rivier tegenieten en ervoor te zorgen.

Er is ook een uitdaging. Regeneratiebrengt grote aantallen mensen naar hetgebied, die in de nieuwe woningen diegebouwd worden gaan wonen. Dezemensen zullen winkels, scholen,ziekenhuizen en andere

50

gemeenschappelijke voorzieningen nodighebben. Dit betekent meer auto's opwegen die toch al vol zijn. Goede planningzal hierbij helpen, omdat het ruimte enhuizen biedt waar eerst alleen woestenijwas. Ontwerpen van nieuwe woningengebruiken vaak minder grondstoffen enstimuleren mensen om minderbroeikasgassen te produceren. Beteretoegang tot de rivier kan betekenen datmensen er beter voor zullen zorgen. Denatuurlijke omgeving moet zorgvuldigbeheerd worden als we willen dat deMedway-bewoners er in de toekomst ookvan kunnen genieten.

Er zijn ook problemen die op de helewereld betrekking hebben. Hetbroeikaseffect op aarde zal waarschijnlijkde waterstanden in Groot-Brittanniëverhogen. Niemand weet zeker hoe hoogdit zal zijn of hoe snel het zal gebeuren.Maar het is een dringende kwestie voormensen die op loopafstand van een groterivier als de Medway wonen. Er moet nuactie worden ondernomen, voor het gevaldat datgene wat deze locatie eeuwenlangzo populair heeft gemaakt als eenaantrekkelijke plek om te wonen en tewerken, in de toekomst gevaar envernietiging kan betekenen.

51

Dankwoord

Dit kleurrijke en informatieve leermiddel werd samengesteld door het personeelvan het Guildhall-museum, Rochester, de Medway-gemeenteraad, als onderdeel vanhet museumproject 'Deuren openen voor toegang en educatie'. De doelstellingvan het project is het bevorderen van fysieke en intellectuele toegang tot hetmuseum en de collecties.

Er zijn vertalingen van de tekst van dit leermiddel gemaakt om de Engelse editie tebegeleiden, zodat de informatie over maritiem Medway ook kan worden gedeeldmet leerlingen die Frans en Nederlands spreken.

Dit project is gefinancierd met een beurs van de Nationale Loterij via hetHeritage Lottery Fund (Uw Erfgoed) en door het Europees Fonds voor RegionaleOntwikkeling INTERREG IV A 2 Mers Seas Zeeën GrensoverschrijdendSamenwerkingsprogramma 2007-2013 Investeren in uw toekomst.

De Medway-gemeenteraad, die het Guildhall-museum beheert en bezit, heeft ookeen belangrijke bijdrage geleverd aan het totale project. Aanvullende doelstellingenvan het project zijn onder andere een nieuwe ingang aan de winkelstraat voor hetmuseum, een nieuwe, thematisch inleidende galerij over de rivier de Medway, eenreceptie en verkooppunt, algemene galerijverbeteringen en het creëren van eennieuwe Discovery Zone voor bezoekers.

De volgende instellingen en individuen willen wij speciaal bedanken voor hun hulpbij het tot stand komen van deze publicatie:Het Medway archief en het lokale studiecentrum, de Medway-gemeenteraadDe Rochester Oyster and Floating FisheryPeter Boreham, onderzoekerDr Jeremy Clarke, auteur en redacteurSteve Nye, historische afbeeldingenChristelle Pereira, Europese projectleider, de Medway-gemeenteraadKelly Wood, grafisch ontwerp, de Medway-gemeenteraad