MATURSKI ISPIT IZ SOCIOLOGIJE: 1.Definisi sociologiju kao nauku i odredi njene ciljeve i zadatke. -Sociologija je opsta nauka o drustvu i o totalitetu drustvenih pojava.Proucava i svaku konkretnu pojedinacnu drustvenu pojavu,tezeci da otkrije nacin njene veze sa ostalim pojavama.Prema tome,sociologija se moze odrediti kao najopstija nauka o ljudskom drustvu,njegovoj strukturi,oblicima i uzrocima promjena,te njegovim istorijskim oblicima. -Sociologija svom predmetu prilazi na specifican nacin u odnosu na druge drustvene nauke.Predmet socioloskog interesovanja jesu drustvene pojave:odnosi,procesi,djelovanje kao i grupisanje,organizovanje... 2.Navedi pretece sociologije. -Sociologija je nastala pod uticajem razlicitih oblika znanja.Na njeno utemeljenje uticaj su imali filozofija,istorija,politicka ekonomija,etnografija,politicke nauke... Starogrki mislioci Sokrat, Platon iAristotel postavili su temelje dananje sociologije, posebno u domenu drutvenog i dravnog ureenja, podjele rada, uloge vladajuih elita, morala i tako dalje. Platonova Drava je prvo cjelovito sauvano djelo o dravnom ureenju. 3.Napravi razliku izmedju predistorije i istorije sociologije. -(Proces diferencijacije znanja i pojava sociologije kao posebne nauke). -Vremenski okvir cini period od nastanka prvih civilizacija na Istoku do prve polovine XIX vijeka kada se nasljedje socioloske misli transformise u nastanak nove nauke.DOVRSI!! 4.Objasni pojam i karakterstike socioloskog metoda. -Metod je planirani nacin prikupljanja,sredjivanjai objasnjenja u nekoj nauci kojim se dolazi do strucnog saznanja.Nauka koja se bavi principima i oblicima metoda metodologija. Metod neke nauke zavisi od karakteristika njenog predmeta.Vise nauka ima iste ili slicne metode.Metodi koje koristi sociologija preuzeti su iz drugih nauka i priagodjeni. Proucavanju drustva. Osnovne karateristike socioloskog metoda: *direktno zavisi od predmeta (npr.vremena,prostora u kome se desava proucavana pojava..) *nije originalan vec je preuzet iz drugih nauka i prilagodjen. *opsti,generalizirajuci *Istorijski je jer se drustvene pojave posmatraju kroz njihov razvoj. 5.Objasni komponente socioloskog metoda. -Teorija poaziste u istrazivanju,odnosno predznanje o pojavi koj istrazujemo.Ona uslovljava odabir metoda,definisanje hipoteze,zatim izbor tehnike kojom cemo prikupiti i obraditi podatke.Na kraju potvrdjujemo ili osporavamu hipotezu. -Logika-bavi se pravilima i zakonitostima istinitog i valjanog misljenja.U naucnom istrazivanju,proces dolazenja do naucnog objasnjenja mora se odvijati po odredjenom planu.3 osnovne faze: *definisanje problema istrazivanja,postavljanje hipoteze *prikupljanje i obradjivanje podataka *analiza podataka,zakljucivanje,dokazivanje.

6.Objasni tehnicku osnovu dva metodska postupka /po izboru -Fokus grupa-koristi se kod grupnih intervjua.8-12 ljudi,formira se prema odredjenim osobinama ili iskustvima.predstavljaju neku grupu.Formira se da bi se organizovano diskutovalo o pitanjima koja su bitna za istrazivanje (pod vodjstvom moderatora).Tok diskusije se snima i kansije analizira.Diskusija tece po redosljedu ( tehnologija lijevka ) od opstih tema prema specificnim pitanjima.Prvi put je koristi R.Morton. -Intervju- najstariji metod za prikupljanje informacija od drugih.Usmeni razgovor.Intervju koji se vodi u naucne svrhe mora biti planski usmjeren i organizovan.Moraju se formulisati osnovna pitanja.Pravila za vodjenje intervjua su univerzalna.Dijele se na polustruktuirane i nestruktuirane. 7.Nabroj i objasni principe naucnog saznanja. -Norme i standardi da bismo neko znanje mogli da uvrstimo u nauku,mora da postuje odredjene norme.Mora da bude opsto,objektivno,logicno,sistematicno,provjerljivo,mjerljivo,precizno,pouzdano..-omogucavaju nam vrednovanje.(kriterijumi). -Objektivnost ne smije biti subjektivno (bez nasih zelja,volja ili porcjena),ne smiju da uticu na nase proucavanje drustvenih pojava. -Sistematicnost da bi se doslo do spoznaje predmeta saznanja moraju se postovati odredjena pravila,koristiti odredjena sredstva,metode. -Preciznost - Mjerljivost - Pouzdanost postavljeno tako da oravdano vjerujemo u ono sto nam saopstava nauka.Moraju postojati argumenti koji idu u prilog i potvrdu opravdanosti znanja koje teorija nudi. 8.Definisi pojam socioloske teorije i objasni razliku izmedju starijih i savremenih socioloskih teorija. -Socioloska teorija je cjelovito ucenje o drustvu ili o nekom njegovom dijelu.Skup logicki povezanih stavova,zasnovanih na predpostavkama,aksiomima. Savremene socioloske teorije polaze od objasnjenja drustva i drustvenih pojava sa pozicije njihove sustine,fukcije,mjesta u sistemu drustva.Za razliku od starijih teorija koje su jednostrane i jednodimenzionalne,savremene teorije orijentisane su ka objesnjenju unutrasnjih drustvenih fenomena. 9.Nabroj rane socioloske teorije i objasni jednu po izboru. -Pravci: *naturalizam (geografske,bioloske,mehanicisticke,demografske teorije) *pozitivizam (neopozitivizam,operacionalizam) *psohologisticki pravac (instinktivisticke,bihejvioristicke,introspektivne teorije) -Demografska teorija objasnjava drustvo na osnovu porasta i opadanja gustine stanovnistva.Ovaj pristup je veoma star.Cinjenica da su se velike civilizacije razvijale kroz istoriju u gusto naseljenim dolinama rijeka a ne u rijetko naseljenim podrucjima,govori o znacaju demografskog faktora u razvoju covjecanstva.Ovaj faktor je znacajan ali nije u stanju da objasni drustvene procese...

10.Nabroj savremene socioloske teorije i objasni jednu po izboru.

-Pravci: *fenomenoloski *funkcionalisticki *strukturalizam *kriticka sociologija -Funkcionalizam smatra da je osnovna jedinica analize drustva drustveni sistem,koji odredjuje,oblikuje i usmjerava funkcije pojedinaca u drustvu.Najprije se uspostavio u socijalnoj antropologiji. 11.Objasni antropolosko i sociolosko odredjene covjeka. -U antickoj filozofiji u antropoloskom periodu centralno mjesto zauzima Sokrat.Osnovna pitanja antropologije svode se na 2 problema: 1.pitanje same prirode covjeka ;2.sustina covjeka.Osnovni problem proucavanja antorpologije Sta je covjek?. Znacajna su istrazivanja Marksa,Selera,Sartra,Froma,Merkuzea..Po Kantu,da bi covjek postigao svoj cilj,mora postupati po principu kategorickog imperativa. -Sociologija proucava sustinu ljudske prirode ,sta to covjeka cini covjekom i po cemu j eon to poseban u odnosu na druga ziva bica.Sociologija posmatra covjeka kroz njegovu specificnost.Vise sto cini covjeka jeste to sto je on drustveno bice.posmatra specificnost kroz odnose covjeka prema prirodi,kroz njegovu poziciju i djelovanje u okviru drustva koje stvara. 12.Navedi jedno sustinsko odredjenje covjeka. -Covjek je bice potreba. 13.Definisi pojam drustva i odredi tipove drustva. -Drutvene nauke koriste pojam drustvo da oznae grupu ljudi koji formiraju polu-otvoreni (ili polu-zatvoreni) drutveni sistem, u kojem se vei deo interakcije odvija meu individua koje su deo grupe. Apstraktnije, drutvo se definie kao mrea odnosa izmeu entiteta. Takoe se definie i kao nezavisna zajednica. Pojam drustvo esto ukazuje na to da njegovi lanovi dele neke zajednike brige ili interese u zajednikom cilju. Kao takav, esto se koristi kao sinonim za narod jedne zemlje koji ima zajednike institucije koje se brinu za graansko blagostanje. DOVRSI! 14.Objasni drustvenu pojavu i njene elemente. -Drustvena pojava je jedan od najopstijih i drugi od znacaja pojam za sociologiju,a odnosi se na sve ono sto je drustvo.Sastavljena je od osnovnih elemenata: drustveni procesi,drustveni odnosi,drustveno djelovanje i drustvene tvorevine. 15.Odredi pojam i oblike determinizma. -Determinizam je izraz za odnos izmedju dvije pojave,gdje svaka od njih mora biti prouzrokovana drugom pojavom nista ne postoji a da nije determinisano necim drugim. -Oblici determinizma : *indeterminizam pojma suprotan od determinizma.Po njemu,nista nije uslovljeno. *kauzalitet uzi pojam od determinizma,uzrocnost jedna pojava prouzrokuje drugu 16.Napravi razliku izmedju prirodnih i drustvenih pojava. -Osnovna razlika izmedju prirodnih i drustvenih pojava jeste to sto se prirodne odvijaju nezavisno od svijesti i volje ljudi,dogadjaju se stihijski i nesvjesno.Nasuprot njima,drustvene pojave su rezltat aktivnosti i djelovanja ljudi,grupa i drustva.

17.Objasni pojam svojine i nabroj njene oblike. -Svojina je uz rad jedna od bazicnih drustvenih kategorija na osnovu kojih se razvija citava mreza drustvenih pojava koje odlikuju neko drustvo.Prisutna je u svim etapama drustvenog razvoja.Na osnovu nje se vrsi podjela drustva.Pojava privatne svojine uslovula je podjelu drustva na klase. -Oblici svojine : *ekonomska kategorija na osnovu rada i svojine se stvaraju nova materijalna i duhovna dobra koja zadovoljavaju razlicite potrebe pojedinca.Sredstvo posjedovanja. *politicka kategorija *pravna kategorija pravo svojine je jedno od osnovnih prava covjeka putem kojeg on obezbjedjuje egzistencijalnu sigurnost i sebi i porodici. 18.Objasni pojam drustvene strukture. -Termin vodi porijeklo iz latinskog jezika. -Mora se razlikovati od pojma sastav koji je uzi i predstavlja samo kvantitaticnu stranu neke cjeline,dok struktura predstavlja i kvalitativnu stranu:elemente,njihove veze,relacije,rasporedi pravila povezivanja. -Struktuiranost moze biti determinisana bioloskim,demografskim,ekonomskim,politickim,kulturnim i drugim uzrocima. 19.Objasni razliku izmedju drustvenog polozaja i drustvene uloge. -Drustvena uloga - prepoznatljivi nacin ponasanja i djelovanja pojedinaca i grupa po unaprijed utvrdjenim pravilima.Svaka uloga uvodi u clanstvo neke drustvene grupe.Tokom zivota,broju uloga rate i ne ometaju jedna drugu. -Drustveni polozaj predstavlja mjesto koje pojedinac ili drustvena grupa ima na vertikalnoj hijerarhijskoj ljestvici.Nas polozaj je uslovljen vaznoscu uloga koje obavljamo.Status i uloga su nerazdvojni. 20.Navedi elemente i dimenzije drustvene strukture. -Osnovne dimenzije strukture globalnog drustva jesu: *horizontalno-funkcionalna *vertikalno-hijerarhijska, *prostorno-teritorijalna, *istorijsko-vremenska dimenzija. -Osnovni elementi drustvene strukture globalnog drustva jesu: *drustvene grupe *drustvene organizacije *drustvene ustanove *obrasci kulturnog ponasanja i djelovanja. 21.Odredi pojam i elemente drustvenih grupa. -Drustvene grupe su relativno trajni oblici kolektivne povezanosti ljudi nastale na osnovu nekog integrativnog faktora (rodjenja,porijekla,statusa,djelatnosti,mjesta zivljenja,kulture,potreba,interesovanja..). -Osnovni elementi drustvenih grupa (na osnovu kojih se mogu razlikovati tip i karakter) su: *ljudi;*teritorija;*drustveno djelovanje u grupi;*drustveni odnosi *kolektivna svijest *moc u grupi *subkultura grupe

22.Navedi i objasni vrste drustvenih grupa. -Slozena tipologizacija: *srodnicke: porodice,rod,bratstvo,pleme... *funskcionalne: vjerske,ekonomske,politicke... *statusne: slicni drustveni polozaji npr.klase,slojevi,elite... *prostorne: seoska i gradska zajednica,susjedske grupe,lokalne zajednice... *kulturno istorijske skupine: etnicke grupe,narod i nacija,razlicite kultune i subkulturne grupe.. 23.Objasni razliku izmedju drustvenih institucija i organizacija: -Institucija je ustaljeni,formalizovani i usvojeni nacina vrsenja nekog drustvanog djelovanja znacajnog za odrzavanje i funkcionisanje drustvenog poretka.Cesto je nazivamo i strukturom. Ona predstavlja skup normi i uloga kojima se odredjuju sta je pravedno,odnosno sta je obliku drustvene organizacije. -Organizacija je uredjena i hijerarhizovana ustanova koja koordinira aktivnosti svojih clanova u odnosu na svoj cilj. DOVRSI! 24.Objasni instituciju kao elemenat drustvene sturkture. -ZAVRSI 25.Objasni pojam simbola. -Simbol je bilo koji fenomen kome je u odredjenoj kulturi pripadajuce neko znacenje,odnosno neka znacenja,pri cemu su znacenja vaznija od pojave. -Vazno je razlikovati simbol od znaka jer znak ima samo jedno znacenje,samo jednu i uvijek istu pojav sa kojom se povezuje. -Simboli uvijek mogu primati nova znacenja,imaju vise znacenja i vise tumacenja.Zbog toga,samo je covjek sposoban da stvara i razumije simbole. 26.Napravi razliku izmedju pojma kulture i civilizacije. -Ova dva pojma su jako bliska i cesto se dozivjavaju kao sinonimi. Kultura je nacionalna a civilizacija je nadnacionalna. 27.Navedi i objasni uzroke nastanka masovne kulture. -Jedan od uzroka masovne kulture jeste period indrustijalizacije cime se znatno prosirio krug korisnika kulturnih dobara. -Takodje,masovna selidba ljudi iz sela u gradove,gdje masovna kulutra vidi svoju sansu,koristeci sve te okolnosti namece se,postajuci njihova jedina sansa. -Elitna kultura je do tada bila nepristupacna jer ljudi nisu imali dovoljno obrazovanja niti sanse da do njega brzo dodju,i tako su kulturne potrebe poceli zadovoljavati na tom nivou. 28.Nabroj i objasni karakteristike masovne kulture. *pojednostavljivanje kako bi se sadrzaj lakse prihvatio i shvatio. *skracivanje popularni izvodi,najcesce se daju u revijalnoj stampi. *reprodukcija ujednacavanje se vrsi pomocu mehanickog umnozavanja originala. -U sva tri slucaja radi se o priradi originala kojom se postize prava kulturna senzacija.

29.Definisi fenomene kica i sunda.

-Kic je rijec koju mozemo prevesti kao napraviti nesto na brzinu. -Sund je takodje njemacka rijec koja oznacava krpe,tralje,otpad.uglavnom se vezuje za literaturu. Ova dva pojma oznacavaju popularnu komercijalnu umjetnicku i literarnu produkciju tj.sve ono sto je manje vrijedno,odnosno nevrijedno. 30.Objasni pojam kulture i subkulture. -Subkultura je poseban, relativno zatvoren segment opte kulture. Za sve pripadnike odreene subkulture zajedniko je da lanovi dijele ista uverenja, obiaje, vrijednosti, a esto i nain oblaenja, ishrane, ponaanja i moralnih normi. Muzika ima veliku ulogu u nastajanju potkulturnih grupa, i omladinske potkulture sa obino definiu u odnosu na muziku. lanovi potkulturnih grupa meusobno se razlikuju, osim po stavovima i ciljevima, i po izgledu, spoljanjim obelejima i interesovanjima. Neke od najpoznatijih omladinskih potkultura su:hipici, rokeri, metalci, pankeri, skinsi, rastafarijanci, hip-hoperi... -Kultura je cjelokupno drutveno naslijee neke grupe ljudi, to jest naueni obrasci miljenja, osjeanja i djelovanja neke grupe, zajednice ili drutva, kao i izrazi tih obrazaca u materijalnim objektima 31.Odredi pojam i funkcije religije. -Religija predstavlja vezu ljudi sa Bogom kao i veza izmadju ljudi u zajednici na osnovu Boga.Svaka religija se prepoznaje prema posebnom etickom kodeksu,hramovima,svestenicima,posebnim simbolima...Covjekova sklonost da vjeruje ucinila je to da se tokom istorije stvori veliki broj religija i razlicitih razmisljanja o njoj. -Funkcije religije su: *integracijska stvara drustvenu solidarnost i gradi osjecaj pripadnosti odredjenom drustvu.Svaka religija prikuplja ljude koji se ucestvujuci u ceremonijalnim radnjama osjecaju povezani sa visim silamai clanovima grupe. *ideoloska izvor drustvenih sukoba kao i sredstvo za obmanjivanje i pokoravanje. (K.Marks).Smatra da religije postaju ideologije kojima se monipulise ljudima.(ljudim podvraca paznju od ovozemaljskih problema i upucuje na skromnost i trpeljivost). 32.Objasni prve oblike religijske svijesti. -Prvi oblici religije javljaju se jo u prvobitnoj ljudskoj zajednici kao posledica ovekovog uvianja da se mnoge stvari u prirodi deavju i bez njegove volje i da on na te pojave ne moe da utie niti da ih kontrolie ma koliko se trudio. Takve pojave su na primer sue, poplave, munje, gromovi i slino. Tako je ovek doao na ideju o postojanju viih sila. Tako su u ovekovom umu nastali prvi oblici bogova koji su simbolizovali jedinstvene moi koje suvereno vladaju ovekovim postojanjem. ovek je nastojao da ove vie sile umilostivi molitvama i rtvovanjem. 33.Nabroj tipove i oblike monoteistickih religija. -Tipovi religije su: *jednostavni supernaturalizam vjerovanje u sile,koje povoljno ili nepovoljno uticu na dogadjaj *animizam vjerovanje u duhove i druga onostrana bica za koje se vjeruje da mogu da posjednu covjeka i odredjuju njegovo ponasanje. *teizam vjerovanje u Boga ili vise bogova.Bogovi se zamisljaju u ljudskom liku. *sistem apstraktnih ideala zajednicki naziv za sve eticke religije.U tim religijama nema bogova,naglasavaju eticki ideal kao smisao.(budizam,konfucijanizam,taoizam)

-Monoteizam je vjerovanje u jednog boga.Predstava o jednom bogu shvacenom kao cisti duh,karakeristicna je za monoteisticke religije: islam,hriscanstvo i judeizam.Sve tri su univerzalne,nisu ogranicene na pojedini narod.Svaka sebe smatra za jedinu pravu.Svaka ima vjersku propovjed,dogmu,vjerski ritual i simbole. 34.Objasni razliku izmedju magije i religije. -Osnovne slicnosti izmedju magije i religije su da postoje mocne sile koje uticu na dogadjaje pomocu odredjenih radnji, -Razlike su u tome sto magija i religija imaju razlicit odnos prema visim silama.Religiozni covjek se moli visim silama jer su za njega one posrednici do Boga. -Mag ili vrac ne moli vise sile,vec pokusava da ih kontrolise i usmjeri u zeljenom pravcu. -Vecina teoreticara smatra da je magija prethodila religiji. 35.Objasni pojam sekularizacije. -Sekularizacija proces smanjivanja uticaja religije u drustvu.To je proces u kome svjetovni nacin zivota preovladava nad religijskim.Ona je podljedica prelaska iz tradicionalnog u moderno drustvo. -Karakteristika ovog porcesa je odaljavanje od crkve. -Ovaj proces je izazvao promjene u samoj religije tako sto se ona,da bi opstala,pocela prilagodjavati novim drustvenim uslovima. 36.Objasni pojam i vrste socijalizacije. -Socijalizacija olikovanje ljudskog ponasanja pod uticajem drustvene okoline.To je proces u kome pojedinac uci kulturu svoga drustva.Nemocno ljudsko bice postaje samostalno i usvaja drustveno pozeljne oblike ponasanja u kulturi u kojoj je rodjeno. -Funkcija socijalizacije jeste da poveze razlicite generacije tako sto roditelji polako uvode svoju djecu u kulturu u kojoj su rodjeni. 37.Nabroj i objasni agense (prenosioce) socijalizacije. -Agensi socijalizacije su: *Porodica *Skola kucnim redom se definisu pravila koja su obavezujuca za ucenike i nastavnike. *Vrsnjaci znacajan faktor.Kako rastu,djeca sve vise vremena provode sa vrsnjacima jer se osjecaju nezavisnim i van uticaja i kontrole odraslih.Uvode ih u nova iskustva,druzenje,razmijevanje,takmicenje...Prenosioci neformalnog znanja *Masovni mediji njihov uticaj svakim danom sve veci.Oblikuju vrijednosti.TV najmocniji medij,ima zivu rijec i realnu sliku kojoj se vjeruje. *Vjerske zajednice imaju manju ili vecu ulogu u socijalizaciji sve u zavisnosti od drustvenih prilika. 38.Objasni pojam devijantnosti i nabroj njene oblike. -Devijantno ponasanje odstupanje u ponasanju od normi drustvene komunikacije.Moze biti pozitivno ili negativno sankcionisano,tj.nagradjeno ili kaznjeno. -Oblici devijacije su: *kontrakultura medju onima koji se ponasaju devijantno postoji tendencija da kontaktiraju jedni sa drugima ,da se grupisu i tako stvaraju svoju subkulutru.Te subkulture stvaraju sopstveni sistem vrijednosti i normi. *primarna devijacija izaziva tenzije kod pojedinca i posljedice na njegovu psihicku strukturu. *sekundarna devijacija Izrazava se u simbolickim znacima nove uloge,odjeci,govoru,novim obrascima ponasanja.

39.Objasni oblike i uticaj sankcija na eliminaciju (drustveno prevazilazenje) devijantnog ponasanja. -Socijalna kontrola: *Upotreba sile *Ustanovljavanje vrijednosti i normi koje ljudi treba da prihvate kao pravila ponasanja. -Drustvena prevencija drustvena djelatnost koja koriguje i mijenja drustvene odnose i pojave koji uzrokuju nastanak i razvoj drustvenih devijacija. (socijalne,ekonomske,kulturne,vaspitne,mentalno-higijenske mjere..) 40.Objasni pojam i uzroke drustvene nejednakosti i nabroj vrste. -Od nastanka ljudske zajednice nejednakkosti u razlicitim formama karakterisu sve tipove drustva. -Od nastanka privatne svojine,diferencijacija drustva na klasu bogatih i klasu siromasnih predstavlja temelj drustvene nejednakosti. -Vrste nejednakosti : *rodna neravnopravnost *stratifikacija *klasna nejednakost 41.Objasni pojam jednakosti. -Postoje dva tipa jednakosti: *Isonomija jednakopravnost (jednakost pred zakonom) *Isomerija ekonomska jednakost. -Utopija predstavlja koncept drustva jednakosti. -Prvi oblik drustvene jednakosti koji je zazivio jeste jednakost svih pred zakonom 42.Objasni uticaj drustvene podjele rada na nejednakost. -Drutvena podela rada, kao osnov drutvenih nejednakosti, raa razliite (povoljne ili, pak, za pojedinca nepovoljne) anse mladima koji izlaze iz kolskih klupa i stupaju u ivot. Istovremeno, oni su ve, po nejednakim usovima i stupili u kolske klupe. Pretpostavka je da je kolski sistem, kao deo subkulture drutva takoe proizveo nejednakosti, ma koliko se pokuavalo da svima podjednako prui istovetna mogunost za napredovanje. Pregledom sociolokih istraivanja o ulozi obrazovanja u raslojavanju drutva traimo dokaze za ovu pretpostavku. 43.Objasni teorijske pristupe i modele vertikalne strukture drustva. -Dva osnovna teorijska pristupa: *Organsko-integrativni po njemu,drustvo je posmatrano kao cjelina u kojoj djelovi imaju tacno definisane funkcije koje su medjusobno komplementarne i povezane. *Konfliktni zasniva se na filozofiji konflikata izmedju drustvenih grupa,tj.izmedju vladajuce i potcinjene klase. -Prma elitistickom objasnjenju drustvene strukture,razlikuje se nekoliko modela: *Konzervativni smatra se da su clanovi elite po prirodi sposbniji od pripadnika mase. *Kriticki kritikuje postojece stanje *Liberalni moc elite objasnjava se funkcionalnim potrebama samog drustva sto predstavlja nuznost koja zahtijeva postojanje elite.Pojedinci na osnovu svog obrazovanja uspostavljaju konkurentski odnos za osvajanje elitnih drustvenih polozaja.

44.Objasni pojam socijalnih razlika i pauperizacije. -Pauperizacija siromastvo,oskudica materijalnih dobara za normalno zadovoljenje najvaznijih potreba svake osobe pojedinacno kao i porodice ili drustvene grupe.Postoje razliciti stepeni siromastva.Apsolutno siromastvo se zamjenjuje pojmom relativnog siromastva (ukljucuje ekonomske,socijalne indikatore i kvalitet zivota). -Relativno siromastvo se zasniva na ekonomskoj nejednakosti,ali se u drustvu podrazumijeva postojanje jednakih uslova za obrazovanje,zdravlje,stanovanje... -Siromastvo se mjeri razlicitim indikatorima. -Siromastvo se razlicito posmatra u pojedinim teorijskim pristupima,narocito kad se govori o uzrocima i posljedicama siromastva. 45.Objasni odlike drustvene slojevitosti.(kaste,stalezi,klase,slojevi..) -Pripadnost odredjenom drustvenom sloju pomaze sociolozima za predvidjanje ponasanja ljudi. (pripadnici istog sloja imaju iste norme,vrijednosti,stavove..) -Funkcionalisticke teorije: bave se funkcijom drustvene slojevitosti,njenim doprinosom odrzavanju i unapredjivanju drustva.Slojevitost je nuzna jer osigurava da se polozaji u drustvu rasporede i popune pojedincima koji su sposobni da sa tih polozaja najefikasnije djeluju. GRESKA : predpostavljaju da ce bilo koji pojedinac koji ima ambiciju i talenat stici do izabranog (pripadajuceg) polozaja u drustvu.Pozivaju se cinjenicom da svi nemaju jednake mogucnosti skolovanja. -Konfliktne teorije: uzrok za konflikt vide u slojevitosti.Kroz slojevitost se izrazava suprotstavljenost interesa razlicitih drustvenih grupa.Proizilaze iz Marksove teorije. -Klasno-socijalne grupe: *Kaste period azijskog feudalizma,posebno indijski.Oblikuju se u staticnim drustvima,sprijeceno je prelazenje iz jedne kaste u drugu.Zatvorenost kasti drustveno se reprodukuju unutar samih sebe,jer pripadnici jedne kaste ne smiju sklapati brakove izvan te kaste. *Stalezi velike grupe ljudi sa slicnim ekonomskim resursima koji u velikoj mjeri opredjeljuju njihov nacin zivota.Ne uspostavljaju se na religijskom niti zakonskom osnovu.granice medju kastama nisu ostro odredjene.Pripadnost kasti je individualno postignuta,nije pridobijena rodjenjem.Klasa je otvorena grupa,moguce je kretanje u oba smjera.Osnov diferencijacije su ekonomske razlike. 46.Objasni pojam otvorenog i zatvorenog drustva. 47.Objasni pojam drustvene pokretljivosti. -Drustvo nije staticna cjelina i jednom zauzati polozaj ne mora za pojedinca biti trajan i nepromjenljiv,jer u savremenim drustvima postoji mogucnost socijalne pokretljivosti ili mobilnosti,koja moze biti vertikalna i horizontalna. -Vertikalna mobilnost pomjeranje prema gore ili dolje na stratifikacijskoj listi (hijerarhijskoj ljestvici),tj.povecanje ili smanjenje bogatstva,moci. -Horizontalna mobilnost kretanje u prostoru.Selidba iz jednog mjesta u drugo,regiju,inostranstvo,sto znaci promjenu mjesta boravka ali ne i drustvenog polozaja. -Drustvena mobilnost se moze gledati sa dva aspekta: *Mozemo posmatrati karijeru pojedinca ili citave generacije i registrovari koliko ona napreduje u toku svog radnog vijeka.= unutargeneracijska mobilnost. *Mozemo uporedjivati drustveni status roditelja i djece.=medjugeneracijska mobilnost.

48.Definisi pojam drustvene moci i nabroji izvore drustvene moci. -Mo je sposobnost pojedinca ili grupe da ostvaruje svoje interese i zahtjeve ak i ako im se drugi protive. To ponekad znai i primjenu sile. Pojedinac raspolae svojom individualnom moi a da toga nije ni svjestan (u porodici, koli, poslu i slino). U politikom smislu na izborima putem glasanja ili pripadanja nekoj politikoj stranci,grupi za pritisak i drugim. -Ako u drustvu ne postoji jednakost,onda postoji drustvene moc koja proizvodi razlike ili je sama posljedica njihovog postojanja.Moc (+bogatstvo i ugled) je jedan od osnovnih kriterijuma za odredjenje statusa pojedinca i drustvenih grupa u sociologiji.Ova tri kriterijuma odredjuje status pojedinca u drustvu. -Svaka drustvena moc jeste organizovana moc cak i kada je ona u rukama pojedinca.Moc dopusta akteru da nametene svoju volju,ona nuzno ukljucuje i pokoranje. -Drustvenu moc mogu posjedovati:pojedinac,nekoliko njih,drustvene grupe,drustvene institucije,organizacije.Stoga drustvena moc je njihovo priznato pravo da donose odluke ne samo za sebe vec i za druge. -Izvori drustvene moci: *fizicka snaga najstariji izvor drustvene moci.Fizicki jaci pojedinci su imali visi status u drustvu. *vlasnistvo ekonomska moc.(najprije nad zemljom,zatim nad drugim i na kraju nad kapitalom). 49.Objasni pojam i karakteristike rada. -Sociologija rad deli na dve vrste: -Antropoloko shvatanje rada(ire) - oznaava radno stanje ovekagde se on ustvari kroz praksu i rad obrazuje i proiruje svoje znanje -Ekonomsko shvatanje rada(ue) - oznaava radni takt proizvodnjepotronih materijala i robe radi doprinosa usluga njihovih korisnika.Ovaj vid rada je obuvaen profesijom -Rad je bitan dio naseg zivota.Rad danas najcesce odredjujemo kao stalni placeni posao.Ukoliko smo liseni rada liseni smo : *novca ukoliko je plata glavni izvor prihoda,dovedena je u pitanje mogucnost zadovoljavanja osnovnih potreba. *drustvenih kontakata znatno ih smanjujemo, *licnog identiteta rad priza osjecaj stabilnog drustvenog identiteta.Samopostovanje,dostojanstvo povezani su sa ekonomskim doprinosom. -Kada izgubi posao u covjeku se javlja osjecaj odbacenosti i nesposobnosti i pocinje sumnjati u svoju drustvenu vrijednost. -Rad moze biti neplacen tj.dobrovoljan ili volonterski,kao i rad u kuci koji uglavnom obavljaju zene.Ne prima se plata,manje je odgovoran i naporan. -Rad zahtjeva umni i fizicki napor.Osim sto cini sustinu zivota svakog pojedinca,cini osnovu skonomije svakog drustva. 50.Objasni razliku izmedju rada,drustvenog djelovanja,zanimanja i profesije. -Rad je samo jedna vrsta drustvenog djelovanja i pripada odredjenoj grupi. -Profesija oznacava radno stanje covjeka koje je sposobno da svoj rad odrzava znacajno vaznim i djelotvornim na srzstvo i drustveno djelovanje.Profesija je zanimanje koje covjeka izdvaja od grupe ili zajednice koja podrazumjeva drustveno djelovanje. -Zanimanje je skup poslova i radnih zadataka koji su svojim sadrzajem i vrstom srodni i medjusobno povezani da ih obavlja jedna osoba koja ima adekvatno znanje,sposobnost i vjestinu.

51.Nabroj osnovne odlike drustvene podjele rada i objasni ih. -Drustvena podjela rada je najznacajnija karakteristika svakog ekonomskog sistema.U svim drustvima,podjela rada odredjuje ostale vidove drustvene organizacije. -Tradicionalna drustva imala su podjelu rada zasnovanu na polu i dobi,zanati su bili malobrojni a ucili su se dugo. -Usljed moderne industrijske proizvodnje veliki broj zanata je nestao jer vise nije bilo potrebe da neko vlada ukupnim procesom rada.Radnik postaje uskostrucan,sto izaziva i promjenu samog mjesta rada. 52.Objasni pojam tehnike i tehnologije. -Tehnika sva umijeca koja ljudima omogucuju da svoje izume i otkrica upotrijebe za zadovoljenje svojih potreba i zelja.Tokom milenijuma ljudi su izumili alate ,masine,materijale i postupke koji olaksavaju rad.Takodje,otkrili su kako ukrotiti vodu,,vjetar,paru,elektricitet i druge oblike energije,cime su povecali djelotvornost svog rada. -Tehnologija - Prvo oznaava razvoj i primenu alata, maina, materijala i procesa koja mogu pomoi u reavanju ljudskih problema.Tako, termin tehnologija esto karaterie izume koje upotrebljavaju skoropronaene naune pricipe i procese. Meutim, i prastari izumi, kao to je toak, su primeri tehnologije. 53.Definisi pojam naselja i objasni tipove naselja. -Teritorijalne grupe posebne drustvene skupine.Drustveno uredjene organizovane grupe u kojima se ljudi povezuju zbog zadovoljenja potreba i vrsenja pdredjenih djelatnosti. -Naselja tvorevine prostorne strukture drustva,prostorna projekcija drustva. -2 tipa naselja: *Selo mala lokalna zajednica u kojoj se ljudi bave uglavnom poljoprivredom,stanuju u zajednickoj porodicnoj kuci,stapaju u neposredne odnose kako medju sobom tako i sa prirodom. -Karakteristike drustvenog zivota na selu: * veca zavisnost od prirodnog okruzenja *manji broj stanovnika *socijalna participacija *nizi stepen podjele rada *veci znacaj porodice i srodstva *veca uloga tradicije i visok stepen njegovanja obicaja. *smanjena drustvena mobilnost. *Grad veliko,gusto naseljeno i stalno boraviste pojedinaca u kome je razvijena drustvena itehnicka podjela rada i koncentrisane ekonomske,politicke i kulturne ustanove,zbog cega gradovi postaju centri moci za sire teritorijalno okruzenje. -Karakteristike zivota u gradu: *drustveni zivot se odvija u okruzenju koje je iskljucivo rezultat covjekove djelatnosti. *velika gustina naseljenosti-bliske fizicke,slabe drustvene kontakte. *komplikovana organizacija i diferencijacija drustvenog zivota zbog raznovrsnosti stanovnistva. *tehnicka podjela rada zato sto se u gradu zadovoljava mnostvo specificnih potreba:obrazovanje,kultura,zdravstvo,politika.. *razdrobljenost drustvenih uloga *institucionalizacija drustvenog nadzora slabi uloga primarnih grupa,npr.porodice,pa njenu ulogu preuzimaju institucije. *traducionalne norme i obicaji gube se a zamjenjuju ih porpisi,pravilnici... 54.Napravi razliku izmedju urbanog i ruralnog nacina zivota.

-Pogledaj prethodno pitanje. 55.Definisi pojam porodice i nabroj njene funkcije. -Porodica najintimnija drustvena grupa.Relativno trajna drustvena grupa povezana srodstvom,brakom,usvajanjem,ciji clanovi zive zajedno,ekonomski saradjuju i brinu o potomstvu. -Osnovne funkcije porodice su: *Socijalizacija porodica je izuzetno vazna za drustvo,u procesu socializacije djeca uce kulturne norme drustva u kome su rodjena. *Reprodukcija je neophodna da bi se drustvo odrzalo,jer mora obnavljati svoje clanove.Svako drustvo ima svoje zakone kojima se uredjuje radjanje djece i briga o djeci. *Ekonomska nekada je porodica bila samo proizvodna jedinica,djeca su bila pomocna radna snaga.U modernom drustvu porodica postaje potrosacka jedinica. *Emocionalna u svim drustvima porodica je utociste koje pruza druzenje,ljubav,sigurnost.Kada je porodica u pitanju,velika su emocionalna ocekivanja.Sto je drustvo razvijenije,otudjenost ljudi je veca. 56.Objasni pojam braka,navedi oblike braka i srodstva. -Brak - drustveno prihvatljiva zajednica dvije ili vise osoba.U vecini drustava to znaci zajednicu dvije osobe razlicitog pola,ali u nekim kulturama je dozvoljeno sklapanje braka izmedju osoba istog pola. -Monogamija partnerstvo jedne zene sa jednim muskarcem,u nasoj kulturi je ozakonjena. -Poligamija bracna veza sa vise partnera istovremeno. -Srodstvo veze izmedju pojedinaca koje se postavljaju putem braka ili kroz nizove potomaka koje povezuje krvno srodstvo. 57.Uporedi tradicionalnu i savremenu porodicu. -Urbana porodica je tip prodice koju cini par odraslih koji zive u zajednickom domacinstvu sa svojom ili usvojenom djecom.Karakteristicna je za urbane sredine modernog drustva. -U vecini tradiconalnih drustava,u kojima dominira ruralna kultura,karakteristicna je prosirena porodica gdje u istom domacinstvu zive bliski rodjaci.Porodica moze da ukljucuje babu,djeda,bracu,njihove zene,sestre i njihove muzeve i djecu.. 58.Objasni pojam etnicke grupe i navedi njene karakteristike. -Etnicke grupe zajednice,odlikuju se odredjenim zajednickim osobinama,odnosno imaju zajednicku socijalnu psihologiju.Danas u svijetu postoji preko 2 hiljade.Medjusobno se razlikuju po sopstvenim obiljezjima koje su pojave sui generis i koje cine posebnim cjelinama drustvima.Formiraju se na osnovu zajednicke teritorije i zajednickog porijekla. -Teritorijalizacija podrazumijeva vezanost odredjene etnicke grupe za konkretan prostor,svoj zivotni areal.Grupa srasta sa prostorom,prilagodjava se prirodnim karakteristikama,vezuje se za prostor,izgradjuje sisrem komunikacije... -Srodstvo je krvna veza izmedju ljudi.On predstavlja vezivno tkivo ljudi u etnickim grupama.Postoje prvobitne i savremene etnicke grupe. -Razvijene etnicke grupe (narod i nacija) odlikuju se zajednickim jezikom,kulturnim obrascima ponasanja,stvaralastva,moralom,obicajima,religijom...

59.Navedi i objasni vrste etnickih grupa.

-U elementarne oblike etnickih zajednica spadaju rod,bratstvo i pleme. -U njima,biolosko-krvno srodstvo igra znacajnu ulogu. -Rod nastaje u periodu srednjeg divljastva.U njemu se odvijaju sve zivotne drustvene funkcije:reproduktivna,vaspitna,vjerska,privredna..Izvrsena je primarna podjela rad u okviru grupe,vezu se za odredjeno podrucje,njegovanje biljaka-nova aktivnost.Razvija se institucija porodice-incest bio prisutan,a zatim djelimicno zabranjen uvodjenjem prvog pravila u istoriji tabu propisa.U okviru roda razvija se prvi oblik kolektivne svijesti religija,covjek veruje u totem. -Pleme osnova razlicith rodova i bratstava nastaje radi lakseg obavljanja zajednickih poslova.Osim proizvodne ima i ekonomsku,politicku i kulturnu funkciju. -Ono je prva grupa koja se teritorijalizovala (nastaju stalna naselja),javlja se plemenska aristokratija,porodica dobija novi oblik.Predstavlja pocetak patrijarhata,jer srodstvo pocinje da se izvodi po ocu muskarac dominantan. -Plemenski sukobi su formirali jednu formu kolektivnog kaznjavanja krvnu osvetu. -Savremene etnicke grupe su: narod i nacija. -Nastaju pojavom civilizovanih drustava. -Narod razvijena etnicka grupa,nastaje iz saveza plemena.Sira,slozenija i razvijenija etnicka grupa koja nastaje kada velika mjesavina ljudi koji nastanjuju jedan grad,oblast,zemlju na tom prostoru vrsi sjedinjavanje.Dominantno je vezan za seoski nacin zivota. -Dakle,narod je velika etnicka grupa koja zivi na odredjenoj teritoriji i odlikuje se zajednickim porijeklom,jezikom,kulturom,obicajima,moralom,ponekad i religijom. -Nacija Naziv nacija se esto koristi kao sinonim za naziv etnika grupa. Pripadnici jedne nacije su specifini po tome to imaju zajedniki identitet i gotovo uvijek zajedniko srodstvo i porijeklo u smislu naslijedstva. Male razlike u govoru mogu biti dovoljne da se neko okarakterie kao lan druge nacije. S druge strane dvije osobe mogu biti podjeljene razlikama u miljenju, vjerovanju, mjestom boravka, vremenom pa ak i govornim jezikom a da se meusobno smatraju i da ih i drugi smatraju, dijelom iste nacije.Od jednog naroda moze nastati jedna ili vise nacija.Presudni faktori za konstituisanje nacije su porijeklo,drzava,istorija,jezik,religija,teritorija i svijest. 60.Objasni razliku izmedju naroda i nacije. -Kad se govori o odnosu naroda i nacije,onda nacija predstavlja visi stepen istorijskog razvoja,razvijeniju etnicku grupu.Jedan narod predstavlja samo naciju u mogucnosti.Da li ce narod postati nacija zavisi od drustvenih,politickih,ekonomskih i drugih faktora. -Teritorijalna,ekonomska,kulturna,jezicka povezanost naroda nije tako homogena i cvrsta kao kod nacije. 61.Navedi neke od osobenosti crnogorske nacije. -Osobenosti crnogorske nacije su: *dugotrajna borba za oslobodjenje i nezavisnost,usljed koje je i doslo do formiranja crnogorske nacije. *Crnogorci, koji istorijski i savremeno imaju kolektivno vlastito ime - to je jedan od kljunihelemenata iskaza nacionalne posebnosti - posjeduju i manifestuju, istorijski i danas, povezanost i pripadnost svojoj domovini Crnoj Gori. *povezanost i pripadnost domovini i vlastitoj zemlji, sa zajednikom istorijom, simbolima, mitovima o zajednikim precima , zajednikom kulturom tradicijom, obiajima, jezikom, ekonomijom i pravnim nasljeem te, na kraju, zajednikim ustavnim i zakonskim pravima i dunostima svojih pripadnika i osjeajem njihove meusobne solidarnosti

62.Definisi i nabroj elemente drzave. -Drzava organizacija sa fizickom silom u rukama,koja sluzi vladajucoj klasi za odrzavanje ekonomske i politicke vlasti.

-Drava je politika ustanova iji je osnovni zadatak da zatiti postojei poredak. Najvanija politika ustanova. - Elementi drave: - stanovnitvo -teritorija -suverena javna vlast (najvia i jedina) 63.Objasni pojam birokratije. -Birokratija oblik vladavine ciji su nosioci ljudi iz kancelarije,cinovnici,birokrate. -Ima nekoliko znacenja: *profesionalno angazovano stanovnistvo *drustveni sloj *oblik upravljanja u razlicitim oblicima drustvenih organizacija *prisvajanje prava upravljanja *birokratija kao birokratizam-izopaceno djelovanje birokratije -Ima razilicita znacenja:drustveni sloj,tip upravljanja,centar drustvene moci,oblik ponasanja prema javnosti,organizovani oblik djelovanja. -Korijeni birokratije poticu iz crkvene organizacije,vojne kasarne i korporacije.Kasnije je naprisutnija u okviru drzavne administracije.Birokratija se razlikuje svojim karakteristikama,sadrzajem i ulogom u razlicitim politickim sistemima i na razlicitim stepenima razvitka drustva. -Cilj:uspostavljanje i kontrola moci od strane eksperata. -Veber: Po njemu,birokratija je organizacija koja podrazumijeva visoki stepen drustvene podjele rada.Svaki clan zauzima odredjeni polozaj i ima tacno utvrdjena prava i obaveze. 64.Odredi pojam i elemente politickih partija. -Politicka partija drustvena grupa formirana na osnovu teznje ljudi da putem organizovanog djelovanja lakse ostvare svoje politicke ciljeve.Drustvene grupe koje se vezu za savremenu istoriju drustva.Formira se na osnovu slobodnog izbora,opredjeljenja i zajednickog cilja gradjana. -Osnovni elementi politickih partija su: *Statut interni pravni akt kojim se regulisu odnosi u okviru same partije,odredjuje njen organizacioni oblik,identitet,pravo,druznosti clanova,organa,odnos prema drustvenoj zbilji i drugim partijama slicnog programa i ideologije. *Politicki program element politicke partije kojim se ona predstavlja javnosti,pridobija neopredijeljeno biracko tijelo.Element kojim partija predstavlja svoje ideje,sredstva i metode kojima zeli da usmjerava i vodi drustvo. *Ideologija skup ideja,ciljeva kojima partija tezi. 65.Navedi forme drzavne vlasti. -Forme drzave se razlikuju prema: *obliku vladavine monarhije,republike kako se vlada? *politickim odnosima i karakteru rezima demokratske i autokratske kako se dolazi na vlast? *organizaciji vlasti centralisticke i decentralisticke. *uredjenju konfederacije,federacije,unitarne drzave. 66.Objasni podjelu drustva prema tehnoloskom kriterijumu.

-Promjene u razvojima drustva dovela su do stvaranja slike o 3 dominantna perioda. -Prema tehnoloskom kriterijumu drustvo se dijeli na: *Predindustrijsko od konstituisanja drustva do prve industrijske revolucije.Drustveni zivot se odvija u okviru seoske zajednice i malih etnickih grupa.Najveca dostignuca:otkrice vodenog tocka,koristenje energije vjetra,pojava manufakturne radionice.Drustva su bila participativna(svi muskarci ucestvuju u odlucivanju).Teritorija zajednica bila je odredjena. *Indrustrijsko pojava urokovana promjenama (orimjena izvora energije,primjena savremenih sredstava u proizvodnji..) industrijalizacija.Industrijsko drustvo je nastalo u Evropi i sirilo se na ostale kontinente.Najveci dio stanovnistva radio u industrijskoj proizvodnji.Sve vise ljudi pocinje da zivi u gradovima.Javljaju se prve drzave-nacije u istoriji.Brzi saobracaj,komunikacije,povecan stepen integracije.Povecanje efikasnosti,produktivnosti,razvoj razlicitih nivoa trzista,protok ljudi,robe,ideja,kapitala.Otvorena drustva.Formiranje sindikata,partija,udruzenja,asocijacija,klubova... *Postindustrijsko druga polovina XX vijeka.Upotreba atomske energije,nove tehnologije,energije nastale iz otpada,robotika,informatika,vjestacka inteligencija proizvodnja automatizovana.Neophodna obrazovana radna snaga. -Za svako od ovih drustava moze se reci da su tehnoloska jer pocivaju na primjeni tehnike i tehnologije ne samo u oblasti proizvodnje vec i u svim oblastima zivota. 67.Objasni vrste drustvenih promjena. -Drustvene promjene predstavljaju osnovnu odliku svih drustava.Razlikuju se prema uzrocima,posljedicama,opravdanosti,vrijednosti,ciljevima. -Mogu se posmatrati prema: *kvantitetu : rast i opadanje *kvalitetu : razvoj i opadanje,evolucija i involucija. *vrijednostima : progres i regres. *sredstvima kojima se izvodi: mirne i nasilne. *tempu odvijanja : nagle i postepene. *dubini i znacaju : nebitne,korijenite i radikalne. *stepenu organizacije i usmjeravanja : planske i spontane. *oblasti drustvenog zivota u kojoj se odvijaju : ekonomske,kulturne,politicke..

68.Pronadji paralelu izmedju tradicionalnog i modernog drustva. -ZAVRSI. 69.Objasni pojam i oblike tranzicije. -Tranzicija pojam koji se moze definisati u sirem smislu kao proces drutvene promjene, kako drutvene strukture tako i drutvenih vrijednosti, s ciljem stvaranja nove strukture i novih drutvenih vrijednosti kao smjernica za nove (pozeljne) oblike drutvenoga djelovanja. -Podrazumijeva prelazak ili prelazni period iz jednog politickog rezima u drugi.Tranzicija se posmatra i svodi na skup procedura pomocu kojih se odredjeni nedemokratski sistem transformise u demokratsko drustvo.Osnovna karakteristika tranzicije jeste da pravila politicke igre nisu uopste ili sasvim definisana jer se nosioci tranzicije bore da definisu pravila prema kojima se ce ona odvijati,a sto je bitno za njen tok. -Tri osnovna momenta u tranziciji su: *polazni nedemokratski rezim

*ciljni demokratski poredak *sam tok prelaza. -Tranzicija zapocinje procesom liberalizacije drustva autoritativni sistem nastoji da garantuje odredjena prava pojedincima i grupama. 70.Objasni pojam i karakteristike globalizacije. -Globalozacija sa socioloskog aspekta,process globalizacije podrazumijeva oblik drustvene promjene koja je obuhvatila citavo covjecanstvo,posebno najrazvijeniji dio. -Po nekim teorijama,globalizacija predstavlja moderan drustveni proces u cijoj je sustini razvoj zasnovan na informatickim tehnologijama primjenjenih u svim oblastima drustvenog djelovanja.Svijet postaje globalno selo. -Drugi globalizaciju posmatraju kao novi ideoloski mit.Poistovjecuju je sa imperijalizmom,kada su sile nametale svoju volju pojedincima. -Uticaj globalizacije nije vezan samo za odredjene sisteme,konkretna drustva,etnicke zajednice vec se osjeca u nasim licnim zivotima,odnosu prema drugima.. -Globalizacija je u civilizacijskom razvoju ljudskog drutva veoma sloen, neravnomeran, izrazito protivrean i dugoroan proces. U tom procesu drutvo ima razlicite stavove u zavisnosti od stepena razvoja, ekonomskih i politikih interesa. 71.Objasni uzroke i oblike ekoloskih problema i nacina njihovog prevazilazenja. -Neki od uzroka ekoloskih problema su prirastaj stanovnistva u svijetu,povecan natalitet (narocito zemalja sa niskom stopom razvijenosti,siromasne prirodnim resursima..).Da bi opstalo,drustvo je prinudjeno da svoje porizvode,prirodne potencijale unistava,crpi,da bi nadomjestilo potrenbu za hranom,ljekovima,drugim elementarnim potrebama. -Takodje,klimatske promjene izazvane globalnim zagrijavanjem,kao posljedica ispustanja stetnih gasova u atmosferu predstavljaju jedan od uzroka. - Dva osnovna ekoloska problema savremenog drustva su: *stvaranje i nagomilavanje ogromne kolicine otpada koji se ne moze u kratkom periodu reciklirati. *iscrpljivanje prirodnih resursa koje se ne mogu obnavljati ili je taj proces veoma dug. -Ogranicavanje potrosnje,racionalizovano koristenje postojecih izvora energije i sirovina,trazenje alternativnih energetskih izvora,djelovanje na proizvodnju,intervencije u njoj,promjene u industrijskoj proizvodnji,nacinu zivota i odnosu prema prirodi predstavljaju osnov planske akcije kako da se energetska kriza ublazi i nestane. -Visokorazvijene zemlje treba da izmijene,redefinisu svoj plan privrednog razvoja,dok zemlje treceg svijeta svoju industrijalizaciju i modernizaciju moraju planirati tako da ne ugroze prirodne potencijale kojima raspolazu. 72.Objasni pojam odrzivog razvoja. -Odrzivi razvoj predstavlja upotrebu i reciklazu otpada,a ne iscrpljivanje fizickih resursa.Pojam prvi put upotrijebljen u UN. -Odrivi razvoj spaja ujedno brigu za ivi svijet na planeti Zemlji i za ouvanje kapaciteta prirodnih sistema (prirodnih resursa) sa drutvenim i ekolokim izazovima koji stoje pred svakim drutvom, dravom i ovjeanstvom kao cjelinom. 73.Nabroj i objasni socioloske discipline. -Razliciti pristupi su jedna od najvecih vrijednosti sociologije.konstituisan je veliki broj socioloskih disciplina.

-Najznacajnije discipline su: *Sociologija rada jedna od najstarijih.Predmet istrazivanja jeste oblast rada,radnih odnosa,profesionalne orijentacije,motivacija radnika,svojina i njena moc,konflikti u oblasti rada.. *Sociologija kulture i umjetnosti predmet istrazivanja jeste fenomen kulture,njeni oblici i tipovi,funkcije kulture,igra,slobodno vrijeme,masovna kultura,kulturna politika... *Sociologija porodice proucava porodicu kao primarnu drustvenu grupu,njene funkcije,tipove,institucije porodice,brak i srodstvo,tipove,uticaj drustva na karakter i tip porodice... *Sociologija religije proucava religiju kao oblik ljudske svijesti,koje funkcije i komponente ima religija,uticaj drustva na religiju i religije na drustvo.. *Sociologija politike proucava politiku kao stvarnost,veze politickih fenomena i stvarnosti,oblike politickih grupa,politicku moc,sisteme,organizacije,kulturu,ideologije... *Sociologija prava za predmet ima odredjenje prava,proucavanje izvora prava,vrste prava,odnos prava i moci,odnos prava i slobode,drzave i prava... *Sociologija naselja proucava naselja kao projekciju drustva u prostoru,tipove naselja,ulogu i znacaj grada,njegove tipove od itorije do danas,funkcije sela,tipovi... *Socijalna patologija proucava drustvene devijacije,devijantno ponasanje,reakcije,subkuluru devijantnih grupa,uzroke devijacija i njihove oblike:prostitucija,kockanje,narkomanija,samoubistvo,kriminal,maloljetnicka delikvencija. 74.Objasni odnos sociologije i drugih drustvenih nauka. -Sociologija je nastala pod uticajem razlicitih oblika znanja (filozofija,istorija,politicka ekonomija,etnografija,politicke nauke...). -Sociologija i istorija : istorijska metoda je konkretna i hronoloska,dok sociologija ima vise uopstavajuci metod.Istorija proucava pojedine dogadjaje,njihovu hronologiju,dok sociologiju zanimaju drustveni odnosi i veze izmedju tih dogadjaja. -Sociologija i poloticka ekonomija: sociologiju interesuju i one kategorije koje proucava pol.ekonomija kao sto su:rad,roba,trziste,svojina i svojinski odnosi.Povezanost pol.ekonomije i sociologije ogleda se u tome sto u svoje porucavanje ukljucuju drustvene zakonitosti u procesu proizvodnje. -Sociologija i psihologija: sociologija proucava drustvene zakonitosti,grupe i drustvo kao cjelinu,dok psihologija proucava psihicke pojave,ponasanje i unutrasnje dozivljaje covjeka.Ponasanje ljudi u odnosu na drustvenu cjelinu predmet proucavanja socijalne psihologije. -Sociologija i filozofija: sociologija se odvojila od filozofije u XIX vijeku.Filozofija je sistem najopstijih znanja o svijetu i covjeku.Sociologiju interesuju drustvene pojave u svojim varijacijama,a kada je o njihovom uticaju na svijest ljudi rijec ulazi se u polje filozofije.Dok filozofija objasnjava zakonitosti svijeta u najsirem smislu i najopstije,sociologiju interesuju drustvene pojave i drustvo kao dio te stvarnosti. 75.Odredi predmet i sadrzaj sociologije kulture. -Sociologija kulture je posebna socioloska disciplina koja proucava drzstvenu prirodu kulture,kao i uzajamne veze i uticaj drustva i kulture.Sociologija kulture se bavi drustvom kao kulturom,a ne kao nekim posebnim sektorom kulture. -Sadrzaj sociologije kulture je teorijsko objasnjenje kulture,civilizacije,njenog smisla,cilja,funkcija.Takodje se bavi pitanjima civilizacije,tipovima kulture i umjetnosti,oblicima umjetnickih formi,savremenom kulturom,podkulturama,kontrakulturnim djelovanjima,masovnom,popularnom i potrosackom kulturom,slobodnim vrmenom,igrom,modom...

76.Objasni teorijske pristupe u sociologiji kulture. -Postoji vise razlicitih pokusaja definisanja kulture: *Lesli Vajt istice kulturu kao superindividualni i supersocijalni sistem.Po njegovom misljenju kultura se moze objasniti iskljucivo sama sobom,predmet nauke o drustvu nije covjek nego kultura,covjek potpada pod kulturni determinizam odnosno,kultura se vidi kao spoljna sila koja usmjerava i covjeka i drustvo. *Bronislav Malinovski nastoji da osmisli univerzalnu teoriju kulture,na principu ljudskih bioloskih potreba.Koliko god da su prirodne potrebe neophodne,ne mogu biti odlucujuce u odnosu na drustvene potrebe koje covjeku omogucavaju da dostigne visi stepen drustvenog razvoja.Poput njega,i Frojd je isticao da norme kulture ,blokiraju prirodne nagone kultura treba da ukroti a ne ugusi agresivnost i seksualne potencijale,jer tada postaje jasno zasto je u njoj ogranicena covjekova sreca. *Antonija Klosovska uzima jezik kao bitan cinilac uspostavljanja veze covjeka i covjeka.Kulturu dijeli u zavisnosti od karaktera ljudskog ponasanja. *Milos Ilic kultura je skup materijalnih i duhovnih vrijednosti koje su stvorene u cjelokupnoj ljuskoj istoriji. 77.Definisi pojam kulture. -Kultura predstavlja jednu od najbitnijih,ako ne i najbitniju karakteristiku covjeka kao pojedinca i drustva kao zajednice kolektiva.Predstavlja zastitu i prepoznatljivost identiteta pojedinca,gupa i sirih zajednica.Ono po cemu se neko drustvo,grupa,razlikuje od drugog drustva,grupe ju jezik,nacin oblacenja,stvaralastva,kultura ishrane,stanovanja,komunikacije... 78.Odredi znacenje pojma civilizacije. -Pojmovi kultura i civilizacija su jako povezani.U svakodnevnom govoru se ne razgranicavaju,ali se u antropologiji razlikuju. -Rijec civilizacija je lat.porijekla.Potice od rijeci civilitas sto znaci uljudnost,ugladjenost,obrazovanost.. -Civilizacija oznacava ukupnost svih vjestina,znanja,obicaja i pogleda odredjene zajednice,naroda i drzave(po kojima se oni razlikuju od drugih).Civilizacija oznacava razlicite faze i nivoe ukupnog materijalnog,intelektualnog i drustvenog razvoja ljudske zajednice.

79.Objasni pojam norme i vrijednosti. -Vrijednosti i norme cine karakteristiku odredjenog drustva,njegovu posebnost u odnosu na druga drustva.One odredjuju individualne prioritete u djelovanju,ponasanju i stvaralastvu.One su orjentir u ponasanju i direktno su povezane sa kulturnim potrebama pojednica i drustva. Pozitivne vrijednosti,stvorene objektivno,postaju mjerilo procjene ljudske stvarnosti.One su pokretaci drustvenog razvoja. -Vrijednosti su na odredjeni nacin usmjerivaci licnosti,kulture i drustva.Mogu biti lazne i ideologizovane.(npr.u kulturama koje se zasnivaju na ideologijama,one ne usmjeravaju vec zavode).One se ne mogu odvojiti od ljudskih potreba jer bi tako izgubile svoj smisao,postojale bi van covjeka i bile bi ideal,a ne realnost.Vrijednosti se mogu odrediti kao vrijednosne orijentacije (dobrota,ljepota,plemenitost,pravda,marljivost...),a moze znaciti i iznos neke kolicine odnosno velicine (cijena novcani iznos vrijednosti robe).Mogu biti tradicionalne i savremene. -Norme su ustaljeni obrasci ponasanja kojima se institucionalizuje vrijednosni sistem.Norme su usvojene,uoblicne i nametnute sa ciljem obezbjedjivanja sigurnosti,predvidljivog

ponasanja,posljedica djelovanja.U drustvu postoje norme drustvenog ponasanja: religijske,moralne,obicajne i pravne. 80.Objasni koji su ciljevi kulture. 81.Objasni vezu izmedju tradicije i progresa. 82.Navedi osnovne tipove i oblike kulture. -Jedna od osnovnih arakteristika kulture je prisustvo pluralizma tipova i oblika podkulturnih sistema u okviru jedne kulture. -Npr.da bismo shvatili sta to period renesanse razlikuje od srednjeg vijeka,onda govorimo o kulturi srednjeg vijeka i kulturi renesanse,odnosno dva razlicita tipa kulture.Osim njih,postoje i sljedeci tipovi:kultura prvobitne zajednice,robovlasnickog perioda,kultura srednjeg vijeka(feudalizma),buzoaska ili gradjanska kultura,kultura socijalistickih drustava... -Svaki od odvih tipova kulture se odlikuje posebnim elementima koji ga cine specificnim. -Ono iz cega se sastoji jedna vrsta ili tip kulure,nazivamo oblicima kulture.Prema oblicima,kultura se dijeli na: umjetnost,religiju,nauku,filozofiju,obicaj,moral,jezik,politiku... -Alternativna kultura je vid kulture koji je nastao iz alternatvinih pokreta.Poreti se odlikuju pozitivnim karakterom,cilj im je da se promjeni neko lose stanje u okviru drustva. -U okviru kuture se moze javiti model koji se ne suprotstavljaju zvanicnim humanistickim ciljevima kulture,vec odlikuju neku grupu,zajedicu - taj model se naziva subkultura. -U svakoj kulturi postoje pojedinci ili grupe koji se suprotstavljaju zvanicnoj kulturi i njenim vrijednostima,negiraju ih ili urusavaju. kontrakultura. Osim ovih tipova kulture ,danas postoje i narodna (folk) kultura,masovna,potrosacka... 83.Objasni pojam i vrste kulturnih potreba. -Pod pojmom potreba podrazumijevaju se dva znacenja: *zahtjev za necim sto bi svojim prisustvom bilo neophodan uslov da se nesto uradi,ispuni,ostvari potreba je nedostajanje neceg. *potrebom se smatra tenzija ili napetost prema necemu,spremnost da se djeluje na odredjeninacin u odredjenom pravcu kako bi se teznja zadovoljila. -Potrebe se mogu tretirati kao drustvene odnosno one potrebe koje se prisutne kod veceg broja ljudi u nekoj drustvenoj grupi a cije zadovoljenje je drustveni problem.(npr.potreba za obrazovanjem). -Individualne potrebe su potrebe koje nastaju kod pojedinca i cije zadovoljenje ne izlazi iz okvira njegove licnosti,porodice..Mogu biti primarne (urodjenje,genetski zadate bioloske) ili sekundarne (stecene,izvedene,nastale na osnovu primarnih potreba ). -U najvaznije drustvene ili kulturne potrebe spadaju potrebe za: *radom i aktivnoscu *saznanjem i novim iskustvom *komunikacijom (govor,jezik,obrazovanje) *samoostvarenjem i stvaralastvom. 84.Objasni socioloski aspekt odnosa prirode,covjeka i kulture.

-Priroda podrazumijeva ukupnost fizickog i bioloskog postojanja,odnosno sve postojece sa svojim zakonitostima.U uzem smislu:neposredno okruzenje covjeka. -Osim ove prirode,cesto se govori i o prirodi covjeka,njegovom karakteru,temperamentu.Priroda je temelj ponasanja i predstavlja osnov individualnosti. -Odnos covjeka prema prirodi odnos dvostrukog i dvosmjernog dejstva. odnos zavisnosti koji proizilazi iz karaktera samog covjeka.Covjek podlijeze zakonima prirode,trpi njene uticaje.U nerazvijenim zajednicama uticaj prirode je i dalje dominantan.Nautralizam pravac prisutam u teoriji,umjetnosti,knjizevnosti..Javlja se pitanje da li je covjek prirodno ili drustveno bice?Covjek je svojim radom uspostavio aktivan odnos prema prirodi,otkrio njene zakonitosti i uspostavio kontrolu nad njom.Sa drugima djeluje na prirodu i ona postaje uzrok razvoja njegove drustvenosti.Mijenjajuci prirodu,covjek mijenja i samog sebe,jer je i sam dio prirode. -Covjek je bice koje se stalno cudi,pita se,njegova priroda je nemirna,nezadovoljan je postojecim,u potrazi je za boljim..U takvoj prirodi ljudskog bica nalazi se uzrok nastanka kulture.Kultura i civilizacija ne ponistavaju prirodu. -Medjuzavisnost treba da ostane ili ponovo postane osnov covjekovog djelovanja prema prirodi.Izdvajati samo drustvenu stranu nekog bica a zanemarivati njegovu prirodnost je pogresno.Kultura je naslonjena na biolosku egzistenciju covjeka. 85.Sta je mit i mitologija? -Mit je prica,legenda i nastanku bogova,o nastanku svijeta i covjeka.Savremena filozofija mit posmatra kao suprotnost razumu,odnosno naucnom misljenju. *Mit se posmatra kao osnov duhovnosti sto dovodi do stvaranja koncepta istorije religije, *Mit se posmatra kao sastavni dio kulture,dobijajuci tako sociolosko odredjenje -Skup mitova jednog naroda cini njegovu mitologiju.U nedostatku naucnog saznanja mit ima funkciju da nadomjesti,dopuni istorijske praznine i nedostatke u kulturi i drustvenom zivotu nekog naroda.Razlikuje se od legende,bajke po tome sto u sebi sadrzi racionalnu poruku. 86.Objasni osnovne funkcije kulture. -Kultura je razvila neke od svojih osnovnih funkcija: *komunikativna funkcija:Teznja covjeka da uspostavi komunikaciju sa drugima dovela je do pojave jezika kao osnovnog sredstva govora.Znacaj jezika kao sredstva komunikacije je istaknut u mitu o Vavilonskoj kuli.Mediji su danas osnovno sredstvo komunikacije,ucenje kanalima komunikacije i prenosenje znanja i iskustava. *normativna funkcija:Norma je pravilo ponasanja jednako za sve,ona odredjuje granice ponasanja,ali i sankcije ako se ta granica predje.Cilj je da se obezbjedi sigurnost kako za pojedinca tako i za porodicu i zajednicu uopste.Uspostavljanje zakonitosti u ponasanju ljudi. *zastitna funkcija:Kultura je proizvela i kulturu odijevanja,stanovanja,ishrane,zastita covjeka od nepovoljnih prirodnih i socijalnih uticaja.

87.Objasni pojam komunikacije i funkciju kulture kao sredstva komunikacije. -Komunikacija je prvenstveno drustvena pojava,mada sadrzi mnoga licna svojstva i odlike.To je pojam koji oznacava proces razmjene svekolikog iskistva izmedju pojedinaca i grupa.Pojedinci razmjenjuju informacije,stavove,ideje,pokusavaju da ubjede i motivisu druge pojedince kako bi ovi ostvarili neki cilj.

-Informacija je najvrijedniji i najpodsticajniji dio komunikacije.Otkriva nesto novo za primaoca,utice na postojece znanje,smanjuje stepen sumnje u poznate informacije,otklanja nesporazume... -Postoji nekoliko elemenata komunikacije: *izvor(govornik) *primalac *predmet (tema) *kanal (preko koga se prenosi govor) *poruka *kod (sistem znakova i simbola pomocu kojih se to cini). 88.Objasni normativnu i zastitnu funkciju kulture. -Pogledaj pitanje broj 86. 89.Nabroj i naglasi znacenje kulturnih institucija i organizacija. -Institucije unose red u ljudsko djelovanje,isticuci ono sto je znacajno i sto se u drustvu cijeni.Odsustvo institucija doprinosi dezorganizaciji i poremecajima,jer nestaju pravila i norme,sto dovodi so vladavine anarhije,nereda,spontanosti.One su temelj kulture,civilizacije.Utemeljene su na tradiciji,obicajima,navikama,propisima i zakonima. -Organizacije u kulturi nastaju dobrovoljnim ujedinjavanjem ili grupisanjem pojedinaca radi ostvarivanja grupnih potreba i iteresa.Organizacija postoji izmedju ustanova i drustvenih grupa,s tim sto je institucija trajniji i u osnovi predvidljiviji odnos u drustvu,dok je organizacija stvar konkretnog rjesenja. -Osnovne ustanove su:arhiv,biblioteka,muzej. 90.Odredi pojam i funkcije igre. -Igra - termin kojim se oznacava elementarno zivotno ispoljavanje covjeka i slozeni kulturni fenomen.Koristi se kao sinonim za djelovanje covjeka iz zadovoljstva,liseno cilja,ili se igra upotrebljava kao pojam za aktivnosti koje su odredjene pravilima.Stoga razlikujemo igre kao razigrano ponasanje i igre sa pravilima. -Jedno je od bitnih obiljezja covjeka homo ludens (bice koje se igra).Po misljenju Finka,igra je sustina ljudskog opstanka i ne smije se tumaciti kao sredstvo kojim se prekracuje vrijeme.Posebno istice pravila,jer su ona bitni konstitutivni dio igre,jer iako je po prirodi spontana,ona se ne moze odvijati bez pravila. -Igre se dijele na : igre takmicenja,igre na srecu,igre prerusavanja i igre zanosa. -Igre su imale razlicite funkcije kod razlicitih naroda,sto se moze vidjeti kroz istoriju civilizacije.Npr.u vrijeme O.igara,morali su se prekinuti svi sukobi,jer su igre bile posvecene miru,bogu.U Rimu dolazi do izopacenja igre (gladijatori,igre zavrsavale smrcu).U Grckoj,slavile su se Dionizije,da bi se proslavila berba grozdja,odavala posta bogu.U Srednjem vijeku ustanovljene su riterske igre koje su bile igre vitestva,hrabrosti...U vrijeme hriscanstva,uvode se igre prerusavanja. 91.Koji su osnovni oblici igre i objasni njihove karakteristike. -U zavisnosti od igre,razlikuju se i njene funkcije: *Igre takmicenja imaju za funkciju stvaranje prestiza,sticanje ugleda..(lovorov vijenac,titula,medalja...) *Igre na srecu za cilj imaju stvaranje dobiti bez rada.(Ostvariti dobit bez ikakvog truda,biti siguran da je taj cilj ostvarljiv...)

*Igre prerusavanja odavno prisutne kod svih naroda.(pucke svecanosti,karnevali imali su za cilj da narod jedino na taj nacin saopsti svoj kriticki stav prema nosiocima vlasti i svjetovne i duhovne izrugujuci se,saleci se kroz masku). *Igre zanosa za funkciju imaju potpuno napustanje stvarnosti,dostizanje transa,kada postoji samo realnost igre. *Djecja igra ima posebnu funkciju.To je svijet realnog zivota djeteta.U igri,ono ostvaruje svoj svijet,svijet otkrica,maste,zanosa. 92.Koje su to negativnosti u svijetu igre? -Prva negativnost koja se javila kod sporta jeste da je on postao paravojna vjezba.Trening duha i tijela predstavlja osnov priprema za vojnu sluzbu.U vrijeme fasizma sport je kontrolisan i sluzio je nacistickoj propagandi.To je dovelo do unosenja politike u sport.Zbog toga,dolazi do masovnog bojkota najvecih svjetskih takmicenja poput Olimpijskih igara. -Druga negativnost sastoji se u potpunom odvajanju sporta od svijeta rada,od drustvenog sistema.70-ih godina se sportovi diferenciraju pod uticajem medija,novca i pojave viska slobodnog vremena.Uvode se nova pravila,organizacije,takmicenja.Umjesto fizicke kulture,rekreativnog sporta i amaterizma,sport postaje zanimanje.Masovni profesionalni sport,sto dovodi do toga da ogroman kapital ulazi u sport. -Treca negativnost odnosi se na nasije koje je prisutno u sportu i oko sporta.Sport prati huliganstvo navijackih grupa,ali taj huliganizam je prisutan i na samim sportskim terenima.Da bi se sto vise komercijalizovao uspjeh u sportu je prisutno sve vise prevare,korupcije,namjestanja rezultata...Velike korporacije nalaze svoje interese u oblasti sporta.Komercijalizacija,dehumanizacija,devijacija.Sport je takodje cesto sredstvo politike... 93.Objasni znacaj elektronskih medija i globalizacije u oblasti komunikacije. -Elektronska komunikacija obuhvata sve oblike komuniciranja za koje je potrebna elektronska podrska.Koriscenjem ovih medija,kompjutera i svjetske mreze,ljudi komuniciraju iz razlicitih razloga i na razlicite nacine.Danas,postoji mogucnost,a postoje i ljudi,koji iz svojih kuca ne moraju i ne zele da izadju,jer sve obaveze koje nose zivot i rad,mogu da obave kod kuce.Olaksana je trgovina...

94.Objasni pojam slobodnog vremena(dokolice). -Pojam se dovodi sa lat.terminom otium koji se tumacio pogresno kao besposlicarstvo ili dokolicarstvo kao pogrdan izraz.Dokolica predstavlja stanje koje je suprotno radu.Termin dokonicar nema isto znacenje i sadrzinu kao dokolicar covijek koji uvijek pripada dokolicarskoj klasi. -Ono se odlikuje sa tri osnovna svojstva: *sinonim je za dokolicu *dokolica je povezana sa obredima i svetkovinama. *dokolica znaci mirovanje oruzja,ona je oznacavala primirje i odmor ratnika.Kasnije je dokolica postala sinonim za odmor i mir. -Besposlenost se odredjuje kao potpuno odsustvo dokolice ili stanje potpune odvojenosti od nje.Dokolica je uslov za stvaralastvo,sposobnost individue za mastanjem,razmisljanjem,meditacijom...Poistovjecuje se sa slobodom i kreativnoscu licnosti.

-Dokolica podrazumijeva prirodnu sklonost koju licnost u sebi sadrzi.Iskljucen je svaki fizicki rad.Nije suprotna radu,iako u radu postoji nesto sto je suprotno dokolici.Dokolica predstavlja vid egzistencije koji je dovrovoljno odabran kao najbolji nacin covjekove samorealizacije kroz njegovu stvaralacku aktivnost. 95.Objasni pojam licnosti i faze njenog razvoja. -Licnost - termin kojim se oznacava zbir individualnih osobina kojima se pojedinac odlikuje,odnosno kojim se razlikuje od ostalih.Ona je bitna oznaka covjeka kao ljudskog bica koja mu nije data samim rodjenjem,nego se odlikuje njegovom stvaralackom djelatnoscu. -Osnovne faze u razvoju licnosti su: *hominizacija rodjenjem se donose genetske dispozicije koje se kroz zivot razvijaju u opste ljudske osobine. *elementarna socijalizacija usvajanje tradicionalnih i osnovnih vrijednosti cime se stice status kojim se pojedinac ukljucuje u zivot zajednice. *inkulturacija aktivan odnos prema datim i stecenim kulturnim vrijednostima u zavisnosti od svojih opredjeljenja,senzibiliteta,stavova,drustvenih okolnsti... *kreacija zadnja faza u razvoju licnosti kojom licnost stice potpunu autonomiju i stvaralacku slobodu iz cega proizilazi stvaranje novih vrijednosti,odnosno razvija se staralacka individualnost. 96.Objasni pojam konformizma i nekonformizma. -Konformizam predstavlja nekriticko prihvatanje zahtjeva i normi neke grupe ili drustva od strane pojedinca,dnosno ponasanje prema mjeri,kriterijumima i vrijednostima grupe.To je jedan od nacina kojim pojedinac bjezi od autonomije i slobode.Konformizam se tumaci kao drustvena mimikrija,neautenticnost koja se ispoljava kroz pseudoosjecanja,misljenja i htijenja izrazena nekritickim prihvatanjem konvencija,duznosti i pritisaka. -Nekonformistu karakterise razvijena individualnost,spremanost da se suprotstavi drugima i spremnost da se preuzme rizik za takav poduhvat,sto nekad prelazi u bunt.Za nekonformistu je znacajna sposobnost za akciju i inicijativu.Nekonformista je u stalnom revoltu,izrazava potrebu da negira postojece,a ne da stvara novo.Ne bi bilo pravilno prihvatiti misljenje da je konformizam vrijednosno nizi od nekonformizma.Nekonformizam nije u stvarnosti nikakvo stvaralastvo,vec samo njegov privid.

97.Navedi razlicite pokrete mladih. -Raznolikost polozaja mladih u okviru drustva dovodi i do formiranja razlicitih kulturnih podsistema ili subkulturnih modela. -Neki od pokreta su:pank,rok,hevi metal pokreti. -Rok ideologija slobode,umjetnicke ambicioznosti,politicke angazovanosti,protest protiv vrijednosti starijih i porodicne muzicke tradicije. -Pank prva forma toka koja nije pocivala na ljubavnim pjesmama,prvi put se cuje zenski glas muzicarki.Pank je raskinuo sa tradicijom poistovjecivanja roka,seksa i zadovoljstva. -Pop. -Opcinjenost nasiljem,potpuna sloboda javnog izrazavanja etnicke,rasne ili politicke natrpeljivosti.(obrijane glave,spitfire jakne,maskirne pantalone,martinke). 98.Definisi pojam i najznacajnija podrucja umjetnosti.

-Umjetnost je sposobnost da se pomocu culnih simbola izrazi ljudski dozivljaj svijeta ili onoga sto bi svijet trebalo da bude.Sa jedne strane,drustvo je neophodan ali nedovoljan uzrok za astanak i razvoj umjetnosti,a sa druge strane,i samo drustvo je proizvod i posljedica umjetnickih zamisli i uticaja. -Osnovni predmet sociologije umjetnosti je da prouci uzajamni odnos i uslovljenost izmedju drustva sa jedne strane i umjetnosti sa druge strane,kako umjetnost utice na drustvo. -Pojam umjetnosti se tokom istorije znacajno mijenjaoUmjetnost prije svega oznacava slobodu,slobodu izbora tema,forme,sredstava i simbola kao izraza autonomije umjetnika kojom on daje svoju sliku o stvarnosti. -Savremena podjela umjetnosti pocinje u zadnja dva vijeka : fine umjetnosti,kombinovane umjetnosti,primjenjene umjetnosti,popularne umjetnosti... 99.Objasni funkciju umjetnosti. -Umjetnost se u svojim funkcijama razlikuje nekad i sad. -U antici je imala edukativnu funkciju,preko njenih formi prenosili su se mit i mitologija,slavili bogovi,heroji... -Umjetnost ima i funkciju vizije,da najavi ono sto ce biti. -Takodje ima funkciju katarze (kako je Aristotel naglasavao) ociscenja od ruznog,psihoza,neuroza,stresova putem lijepog. -U odredjenim perodima,umjetnost je bila u sluzbi magije. 100.Odredi pojam,funkciju i podjelu mode. -Moda danas oznacava trenutni ukus,ili ukus vremena.Moda je drustvena pojava,jer je kolektivna.Predstavlja jednu drustvenu grupu koja inicira promjenu.Ta grupa posjeduje odredjeni ugled sto garantuje da ce promjena koja se unosi imati odredjeni uspjeh.Tu grupu cine predstavnici dzet-seta,filmske,muzicke ili sportske zvijezde,pripadnici elite,plemstva..Suprotno inicijatorima,nalazi se grupa imitatora,odnosno onih koji podrzavaju novi trend,stil,kreaciju... -Moda je organizovana,disciplinovana.Povezana je sa naukom i umjetnoscu,odnosno sa stilom.Javlja se u slobodnom ambijentu,prati je jednakost,sloboda izbora.Bila je ogranicena na izgled ljudi,odjecu,nacin cesljanja,kozmetiku,nakit.Takodje,do I svjetskog rata bila je vezana iskljucivo za zenu,a kasnije i a muskarca.Moda je danas usla u sfere dizajna,namjestaja,svakodnevnog ponasanja i zivotnih navika,hobija,sporta,turizma... -Funkcije mode nisu uvijek estetske vec su izraz drustvenog zivota:religiozna,ratnicka,erotska i ekonomska funkcija mode.Jos jedna funkcija ili zakonitost je izrazena kod mode: potreba drustvenih klasa i slojeva koji se nalazi na vecim polozajima da istaknu razliku prema nizim slojevima,da se distanciraju.Moda takvih slojeva se zadrzava sve dok ne predje na nize slojeve. -Ekonomske funkcije mode ogledaju se u tome sto postoje razliciti nivoi mode podjela mode: * konfekcijska i visoka moda. *gradska(dinamicna). *seoska (konzervativna). 101.Objasni pojam i mjesto luksuza u kulturi. -Luksuz drustvena kategorija.Vrsta aktivnosti i uzivanja koje su sracunate na zadovoljavanje materijalnih i duhovnih potreba,a koje prevazilaze neki elementarni odnosno prosjecni minimum.Granice za zadovoljenje potreba variraju od jednog drustva do drugog,i od jedne epohe do druge. -Lalo je napravio klasifikaciju luksuza i nabrojao 5 osnovnih drustvenih oblika luksuza: *konfor *igre i sport

*zbirke(kolekcije) *moda *umjetnost. -U ovim oblicima luksuza dolazi do izrazaja veza izmedju luksuza i umjetnosti,pa se moze smatrati da je umjetnost jedan visi oblik luksuza.Kroz luksuz se ostvaruju i izvjesne umjetnicke zelje i sklonosti.(npr.cesto se umjesto prirodnog dragog kamenja stvaraju umjetnicke imitacije od stakla,pozlacivanje,oplemenjivanje gradjevina...) 102.Navedi bitne karakteristike boemstva. -Sa socioloskog aspekta,boemstvo je protivrjecna pojava i ona se ispoljava sljedecim karakteristikama: *boemstvo je vrsta reakcije odnosno pobuna protiv gradjanskog burzoaskog drustva. *usmjerenost protiv malogradjanstine i njenih vrijednosti: pasivnog konformizma,tradicije i konvencionalnosti. *borba protiv ogranicenja slobode umjetnickog stvaralastva. *gubitkom osjecanja odgovornosti i povlacenja iz prakticnog drustvenog zivota, *ekcentricnim i ekstravagantnim oblicima ponasanja (u umjetnickom,privatnom,poluprivatnom zivotu,izazivanjem skandala,iznenadjenja i skretanja paznje..). -Neki boemi su to radili i rade spontano,shodno svojim psihickim predispozicijama cak i kad imaju i odredjenu umjetnicku reputaciju,dok drugi,pocetnici zele na taj nacin da skrenu paznju na sebe,ali ti postupci poslije postizanja uspjeha gube na znacenju. 103.Objasni tipove boemstva. -Razlikuju se tri vrste boemstva polazeci od stila i socijalnih karakteristika: *romaticarski tip predstavlja pobunu protiv gradjanskog nacina zivota,sukob generacija je u osnovi revolta.Zeljeli su da budu originalni i neobicni u svom nacinu zivota,kroz svijet otpadnika,romanticarskog ljubavnog zanosa,strasti,cistote (samoubilackog nagona,pijanstva,ludila...).Revolt je uperen protiv luksuza,egoizma,interesa,brakova,aristokratije,konformizma. *naturalisticki tip vezan je za iluzornu srecu,duhovni zivot,odbijanje stvarne srece,kolektivna ubistva zaljubljanih parova zarad iluzorne srece raja... *impresionisticki tip olicenje je Rembo,francuski pjesnik,nikogovic,besposlicar,pakostan i opasan covjek,lutalica,mornar,lucki radnik,poljoprivredni nadnicar.Ovaj vid boemstva narasta u najagresivniji vid revolta. 104.Objasni pojam jezika i govora. -Jezik je neizostavni i jedan od osnovnih elemenata kulture,a time i proizvod drustva,odnosno kao sredstvo komunikacije je ujedno i stvaralac drustva.Jezik je sredstvo kolektivne komunikacije i opstenja,osnov duhovne i etnicke srodnosti medju ljudima,pojedinim grupama i u okviru drustva uopste.Jezik je simbol i jedan od identifikacionih elemenata identiteta pojedinca,grupe i drustva kao cjeline.Jezik je vezivno sredstvo,sredstvo povezivanja ili razdvajanja u drustvu. -Sociolingvistika (sociologija jezika) jeste grana lingvistike koja se bavi pitanjem svih odnosa jezika i drustva,jezickim identitetom drustvenih grupa,drustvenim stavovima prema jeziku,socijalnim oblicima i nivoima jezika... -Jezik i govor predstavljaju: sredstvo kolektivnog opstenja,interakcije,sredstvo za sticanje i prikazivanje znanja,sredstvo formiranja identiteta... 105.Objasni pojam i tipove morala.

-Moral je vrsta drustvene norme koja se odnosi na ljudsko ponasanje.Moral se definise kao sistem normi koji odredjuje sto je dobro,odnosno sto je zlo,pa se tako odredjuje kako ljudi treba da rade i kako da se ponasaju u drustvu.Ima obavezujuci karakter ali nekada i imperativni,pa zbog toga njegovo nepostovanje izaziva sankciju. -Postoje moralni sistemi koji odlikuju neko drustvo u odredjenom vremenskom periodu ili su samo prisutni u drustvu kao sto su: *patrijarhalni moral zasniva se na autoritetu najstarijeg clana porodice ili muskarca,odlikuje tradicionalnu porodicu,seosku zajednicu i istorijski starija drustva. *utilitaristicki moral zasnovan na licnoj koristi,posjedovanju,uzivanju u sopstvenom luksuzu. *moral vrline ili viteski moral karakterisu ga vjernost,odanost,Iskrenost,pravicnost,obraz,casna rijec.U srednjem vijeku ovaj moralni tip je odlikovao vitezove. *imperativni moral ili normativni moral zasniva se na obavezi postovanja proklamovanih propisa i imperativnih obaveza i duznosti *stvaralacki moral moralni tip koji se uspostavlja sa stvaranjem novih drustvenih odnosa,novih naucnih,tehnoloskih i uopste kulturnih vrijednosti.Zasniva se na slobodi izrazavanja,govora i stvaralastva i brisanju svih ogranicenja.Ovaj tip morala se potencirao najprije u umjetnickim djelima. 106.Objasni najznacajnije karakteristike avangardne umjetnosti. -Avangarda je pojam koji je u nauku usao iz vojne terminologije i oznacava predstrazu,izvidnicu,one koji idu naprijed.U umjetnosti i kulturnom zivotu avangardom se oznacavaju zastupnici novih tendecija i pravaca koji su u scom nastojanju nepriznati.Preko pojma avangarde umjetnici iskazuju suprotstavljanje tradiciji. -Danas se pod pojmom avangarde podrazumijevaju razlicite grupe i umjetnicki pravci povezani utvrdjenim programom i suprotstavljeni zvanicnoj kulturi. -Zajednicka obiljezja avangardnog pokreta su: *Avangardna umjetnost ne posmatra sebe kao mesiju koji ce spasiti svijet preko lijepog.Ona zeli da bude u realnosti,da ima dodir da stvarnim zivotom sa prirodnim tokom. *Stvaraju se i pronalaze nove forme umjetnickog izrazavanja,tezi se eksperimentisanju,stvaranju djela koja se e dovrsavaju,takodje tezi se pokazati kako djelo nastaje. *Umjetnost avangarde smatra da ce novim sredstvima,novim formama kao i pristupom zivotu,rijesiti drustvene probleme i preporoditi svijet. 107.Drustvena uslovljenost filma i pozorista. -Filmska umjetnost je posebno drustveno uslovljena ali takodje ima veoma jak uticaj na drustvo i njegove pojedine djelove. -Sociologija drame i pozorista za osnovu ima drustvo i drustveni zivot.Medjutim,drustveni zivot ce,na jednoj strani,sluziti kao podsticaj za pozorisno stvaralastvo,a na drugoj strani postaje i posljedica pozorisnog izmisljanja i stvaralastva.Prema tome,odnos drustva i pozorista nije odnos istovjetnosti,nego odnos dopunjavanja. 108.Drustvena uslovljenost muzike i filma. -Muzika je oduvijek igrala veoma vaznu ulogu u drustvu.Muzika cesto kroz svoje stilove ili podstilove karakterise odredjene subkulturne grupe,posebno mlade.Mladi preko muzike iskazuju svoj bunt.Razvoj muzike poslije II svjetskog rata usko je povezan sa razvojem drustva. -Filmska umjetnost je posebno drustveno uslovljena ali takodje ima veoma jak uticaj na drustvo i njegove pojedine djelove.

109.Objasni pojmove multikulturalizma i interkulturalizma. -Multikulturalizam je eticko misljenje ili oblik politickog upravljanja koji u prvi plan stavlja miroljubivu koegzistenciju i toleranicju izmedju razlicitih kulturnih,religijskih i nacionalnih zajednica.Multikulturalizam podrazumijeva neophodnost da se vodi racuna o razlicitosti,i to na nacin koji podjednako uvazava razlicite kulture i postuje zasebne karakteristike manjinskih grupa.Osnovni cilj multikulturalnih zamisli,jeste sirenje tolerancije,dijaloga i uvazavanja izmedju razlicitih kultura.Socioloski posmatrano,multikulturalizam je najnizi stepen veza izmedju etniciteta koji,ne smetajuci jedni drugima,zive na istoj teritoriji. -Interkulturalizam predstavlja kulturnu politiku ciju sustinu cini uzajamnost,ravnopravna i punopravna razmjena,prozimanje i povezivanje medju razlicitim kulturama jednog drustva.Dakle,podrszumijeva suodnos izmedju dviju ili vise kultura,njihovo medjusobno dopunjavanje,obogacivanje i povezivanje.Sve to,naravno,ne znaci i gubljenje vlastitog kulturnog identiteta,ukljucuje i postovanje razlicitosti i vrijednosti svake od zasebnih kultura. 110.Objasni rodnu ravnopravnost (nekad i sad). -Rodne razlike su rijetno neutralne,i rod je znacajan uzrok drustvenog raslojavanja.Uloga muskarca i zene variraju od kulture do kulture,ali ne postoji poznati primjer drustva u kome su zene mocnije od muskaraca.Zene u skoro svakoj kulturi snose veci dio odgovornosti za podizanje potomstva i rad u kuci,dok se muskarci po pravilu staraju o zaradama i izdrzavanju porodice.Tradicionalna kultura zasnovana je na njegovanju i odrzavanju takvih razlika u sistemu obrazovanja,rada,raspolaganja svojinom,izborom seksualnih i bracnih partnera,vaspitanju djece... -Savremena demokratizovana kultura pruza jednake sanse za sve,ali obrasci misljenja,djelovanja,ponasanja ostaju prisutni iz tradicionalne kulture veoma cesto kao stereotipi,predrasude...Shodno tome,javljaju se razliciti feministicki pokreti koji pokusavaju da objasne uzroke nejednakosti i predloze nacine za njihovo prevazilazenje. 111.Navedi razliku izmedju harmonicne i disharmonicne porodice. -Harmonicna porodica prestavlja onu porodicu ciji clanovi saradjuju,lijepo se slazu,funkcionisu,doprinose razvoju i napretku porodice.Od muza i zene se ocekuje da se vole i postuju,da posvecuju najvecu paznju svojoj djeci... -Disharmonicna porodica je disfunkcionalna porodica.Predstavlja suprotnost harmonicnoj.U takvim porodicama se moze javiti nasilje i zlostavljanje.Odnosi su zatgnuti i ispunjeni tenzijama.