31
ԱՆԻԻ ՄԱՅՐ ՏԱՃԱՐԸ

Meri shushan arev manan

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Meri shushan arev manan

ԱՆԻԻ ՄԱՅՐ ՏԱՃԱՐԸ

Page 2: Meri shushan arev manan

Հայոց թագավոր Սմբատ Բ Տիեզերակալը 989թ հիմնել էհայկական ճարտարապետության գոհարների շարքինդասվող Անիի Սբ. Աստվածածին Կաթոլիկե եկեղեցին: Վանքիշինարարական աշխատանքերը 1001թ իր ավարտին էհասցրել Գագիկ Ա Բագրատունու կինը` Կատրիդեթագուհին, իսկ ճարտարապետը եղել է Տրդատը:

Անիի մայր տաճարը քառամույթ գմբեթավոր հորինվածքովկառույց է, որին իր կոթողային ձեւով եւ հարուստհարդարանքով խորհրդանշել է վերածնվածհանրապետության հզորությունը:

Page 3: Meri shushan arev manan

Ավագ խորանը զարդարված է եղել “Քրիստոսը գահիվրա” որմնանկարով: Տաճարի միջին գմբեթակիր նավըշնորհիվ ներքին նավերի նեղացման գերիշխում էկառույցի ներքին ամբողջ տարածքի երկայնքով:

Իր հրաշագեղ ներքին եւ արտաքին դեկորացիայիհաշվին դասվում է ճարտարապետական լավագույննմուշների շարքին: Տաճարի գմբեթին կանգնեցվել էմարդաբոյ արծաթյա խաչ, իսկ Սմբատ Բ Հնդկաստանիցբյուրեղյա հսկայական ջահ է բերել տվել:

Page 4: Meri shushan arev manan

1010թ վանքի կողքին կաթողիկոս Սարգիս Ա Սեւանցին (992-

1019թթ) կառուցել է Սբ. Հռիփսիմյանց վկայարանը:

1040-1050թթ վանքի արլ. եւ արմ. ճակատներինարձանագրվել են Առոն Մագիստրոսի եւ ԲագրատՄագիստրոսի կատարած գործերը (պարիսպների կառուցումեւ քաղաքի ջրատարի անցկացում):

1064թ սելջուկները գրավել են Անին եւ վանքը վերածելմզկիթի:

1124թ Անիի ամիրան վանքի գմբեթին խոշոր մահիկ էզետեղել: Այդ փաստից զայրացած անեցիները հրավիրել ենվրաց Դավիթ Շինարար թագավորին եւ քաղաքիդարպասները բացել են նրա զորքի առջեւ:

Page 5: Meri shushan arev manan

Վանքը կրկին օծվել է եւ գործել է որպես հայկական եկեղեցիեւ կարեւոր տեղ գրավել երկրի հեգեւոր կյանքում:

12-րդ դարում վրացիները Անին վերադարձել ենՇադդադյաններին, ովքեր երդվել են այլեւս երբեքոտնձգություններ չիրականացրել վանքի նկատմամբ:

1198թ Անին Զաքարյան իշխանների կողմիցազատագրելուց հետո 13-րդ դարում տաճարը բազմաթիվնվիրատվությունների է ստացել: 1213թ Տիգրան Հոնենցընորոգել է տաճարի խարխլված աստիճանները, 1319թերկրաշարժից քանդվել է գմբեթը, 1988թ` հս. եւ արմ. անկյունները:

Page 6: Meri shushan arev manan

XI դարի առաջին քառորդի վերջերից Անի-Շիրակիթագավորության ներքին կյանքում ծայր են առնումերպառակտություններ: Տարոնի իշխանությունը(966թ.), Տայքի կյուրապաղատությունը (1000թ.) եւՎասպուրականի թագավորությունը (1016թ.) գրավածԲյուզանդական կայսրությունը ամեն կերպ ձգտում էր նվաճելնաեւ Բագրատունիների Շիրակի թագավորթյունը Անիմայրաքաղաքով: Դրա հետ միաժամանակ հասնունանում էրսելջուկյան արշավանքների վտանգը:

Page 7: Meri shushan arev manan

Անիի զարգացումն ու ծաղկումը սկսվում է 961 թվականով, երբ այն Բագրատունի Աշոտ 3-րդը դարձնում էպետության մայրաքաղաք: Ընդամենը 40-50 տարվաընթացքում հասարակ գյուղաքաղաքից Անին վերածվում էերկրի եւ Մերձավոր Արեւելքի խոշորագույն քաղաքներիցմեկի: 961-1020 թվականների ընթացքում կառուցվում ենքաղաքի Ներքին (կամ Աշոտյան) ու Արտաքին (կամՍմբատյան) պարիսպները, մայր տաճարը Գագկաշեն ուԱպուղամրենց եւ այլ եկեղեցիներ, քարավանատներ ուհյուրանոցներ, արքունի պալատը, ժայռափորկացարաններ, բնակելի շենքեր, բաղնիքներ եւ այլն: Անինտարածվում է նաեւ Արտաքին պարսպից դուրս փռվածսարահարթի վրա:

Page 8: Meri shushan arev manan

Իբրեւ սովորական ամրոց, Անին հիշատակվում է V-րդ դարից:

Այն Շիրակ գավառի հետ միասին պատկանում էրԿամսարական նախարարական տանը: VIII դարի վերջինՇիրակն ու Անին անցնում են Բագրատունիներին:

Հայոց հին մայրաքաղաքների շարքի մեջ ամենից սիրվածըթերեւս Անին է: Անին գտնվում էր Ախուրյան գետիբարձրադիր ափին, երեք կողմերից խոր, ակոսվածսարահարթակի վրա:

Անի քաղաքի տարածքը բնակեցված է եղել հնագույնժամանակներից: Այստեղ հայտնաբերվել են մեծ հնությունունեցող կիկլոպյան կառույցների մնացորդներ, ինչպես եւմ.թ.ա VIII-VII դդ. Դամբարանադաշտ:

Page 9: Meri shushan arev manan

Անին այսօր գտնվում է Թուրքիայի Հանրապետության Կարսնահանգի մեջ, Ախուրեան գետի աջ ափին, որի ձախ ափին էլՀայաստանն է։ Այն անմարդաբնակ է և ավերակ դարձած։Ծովի մակարդակից 1500 մ. բարձրության վրա էեռանկյունաձեւ սարահարթը շրջապատված է Անիգետակով, որ Ախուրեանին է խառնվումԻգաձորով, Ծաղկաձորով եւ Գայլաձորով։ Հյուսիսային կողմնպարսպապատված է, որով անառիկ դիրք ունի:

Page 10: Meri shushan arev manan

Անին շատ հին ժամանակներէն ի վերբնակելի վայր եղած է։ Շիրակի այդտարածքին վրայ գտնուած են Ք. Ա.

առաջին հազարամեակին պատկանողկիկլոպեան շինութիւններու (մեծածաւալքարերով, առանց շաղախի խոշորշինութիւն) մնացորդները։ Անիի շրջակայձորերուն մէջի քարանձաւներն ալ եղած ենբնակելի վայրեր։ Անոնցմէ մէկուն մէջգտնուած է Ք. Ա. երկրորդ հազարամեակէնմնացած պրոնզէ ապարանջան։ Քաղաքինմօտակայ գերեզմանադաշտէնյայտնաբերուած են Ք. Ա. 8-7-րդ դարերուիրեր։

Քաղաքը իր անունը առած է Բարձր Հայքի Դարանաղի գաւառի (այժմ՝Քէմախ, Թուրքիոյ մէջ Եփրատի ձախ ափին) Անի բերդաքաղաքէն, որ հեթանոսականշրջանին հռչակաւոր էր Արամազդ չաստուածի մեհեանով եւ թագաւորներուգերեզմաններով։

Page 11: Meri shushan arev manan
Page 12: Meri shushan arev manan

Աղթամարը գտնվում է օվկիանոսի մակարդակից 1662-1912 մ բարձրությանվրա: Ամենաբարձր կետը Բարձր-քարն է (1912 մ): Տարածությունը՝ մոտ 0.7

կմ2, հեռավորությունը ցամաքից՝ 3-3.5 կմ: Ափերի ընդհանուր երկարությունը՝մոտ 4 կմ: Արևմուտքից Աղթամարին մոտ է Առտեր կղզին: Աղթամարիհարավային և հարավ-արևմտյան ափերը ժայռոտ են, երբեմն՝ զառիթափ (լճիմակարդակից 200-250 մ բարձր): Դեպի արևելք ցածրանալով՝ կղզումակերևույթը վեր է ածվում տափարակ հարթության: Առաջացել է չորրորդականժամանակաշրջանում: Կազմված է կրաքարերից և ավազաքարերից:

Մթնոլորտային տեղումները՝ մինչև 500 մմ: Հիմնականում ծածկված էտափաստանային բուսականությամբ: Ծառածածկույթում գերիշխում ենթփուտները և նշենիները: Քաղցրահամ ջրի աղբյուրները բացակայումեն:Գտնվում Է այժմյան Թուրքիայի տարածքում:

Page 13: Meri shushan arev manan

Քաղաքի ճարտարապետական համակառույցում գերիշխող պալատն ունեցելէ կենտրոնական գմբեթածածկ դահլիճ՝ 40 կանգուն (20.8 մ)

լայնությամբ, նույնքան երկարությամբ և բարձրությամբ: Պատերիհաստությունը եղել է մոտ 3.1 մ: Դահլիճի որմնանկարներում պատկերվել են«ոսկեզարդ գահոյք, յորս բազմեալ երեւի արքայ նազելի ճոխութեամբ, շուրջզիւրեաւ ունելով պատանեակս լաւատեսակս, սպասաւորս ուրախութեան, ընդնմին եւ դասս գուսանաց եւ խաղս աղջկանց զարմանալոյ արժանիս, անդէն եւսուսամերկաց հոյլք եւ ըմբշամարտաց պատերազմունք, անդ եւ դասքառիւծուց եւ այլոց գազանաց…, երամք հաւուց զարդարեալք ի պէսպէսպաճուճանս…»:

Page 14: Meri shushan arev manan

Աղթամարի շինություններից այժմ կանգուն է միայն Սուրբ Խաչեկեղեցին (915-921)՝ հայկական ճարտարապետության գոհարներիցմեկը: Դա խաչաձև հատակագծով քառաբսիդ ոչ մեծ շինություն է (երկ. 17

մ, լայն. 14 մ, բարձ. գմբեթով 24 մ)՝ արևելակողմի զույգ ավանդատներով:

Հատակագծային հորինվածքը մոտենում է Ավանի և Հռիփսիմեիտաճարների տիպին, թեև էական փոփոխությունների են ենթարկվելանկյունային հատվածները, իսկ ծավալային ձևերը մշակվել են խաչաձևտաճարների տարածական սկզբունքներին համապատասխան:

Արտաքին ճակատները խիստ մասնատված են, որն ավելի է շեշտվումանկյունային մասերի բազմանիստ, աշտարակաձև ելուստներիառկայությամբ: Եկեղեցին պսակվում է լայնանիստ, ներսիցշրջանաձև, արտաքուստ 16 նիստանի թմբուկի վրա բարձրացողգմբեթով: Նախկինում թմբուկի ծածկը հավանաբար եղել էութանիստ, ինչը բնորոշ էր VI-VII դդ. հուշարձաններին: Տաճարիհարավային աբսիդում, մուտքից վերև, գմբեթարդից ցած տեղադրված էեղել թագավորական օթյակը, ուր բարձրացել են արտաքին քարեսանդուղքներով: Օթյակն առանձնացված էր քարե կամարակապբազրիքով և արտաքուստ հարդարված ճոխ քանդակներով

Page 15: Meri shushan arev manan

Արտաքին ճակատները խիստ մասնատված են, որն ավելի է շեշտվումանկյունային մասերի բազմանիստ, աշտարակաձև ելուստների առկայությամբ: Եկեղեցին պսակվում է լայնանիստ, ներսից շրջանաձև, արտաքուստ 16

նիստանի թմբուկի վրա բարձրացող գմբեթով: Նախկինում թմբուկի ծածկըհավանաբար եղել է ութանիստ, ինչը բնորոշ էր VI-VII դդ. հուշարձաններին:

Տաճարի հարավային աբսիդում, մուտքից վերև, գմբեթարդից ցած տեղադրվածէ եղել թագավորական օթյակը, ուր բարձրացել են արտաքին քարեսանդուղքներով: Օթյակն առանձնացված էր քարե կամարակապ բազրիքով ևարտաքուստ հարդարված ճոխ քանդակներով;

Page 16: Meri shushan arev manan

Տաճարի պատերը դրսից շրջառում են պատկերաքանդակների վեցհորիզոնական գոտիներ, այլաբանորեն փառաբանում են արաբականտիրապետության դեմ հայ ժողովրդի մղած ազատագրականպայքարը, քրիստոնեությունը, Արծրունյաց տոհմի մեծերին ու նրանցքաջագործությունները, ինչպես և ներկայացնում հայ շինականի խաղաղաշխատանքը, կենցաղը, դարերի խորքից եկող հավատալիքներն ուպատկերացումները: Ստորին գոտին (որմնախարսխից հաշված 6-րդ շարքիվրա) ներկայացնում է ոճավորված տերևներով բուսական ալիքաձև զարդի նեղժապավեն: Երկրորդ գոտին (7-9-րդ շարքերի քարերի վրա) Հին և Նորկտակարանների, մասամբ էլ աշխարհիկ սյուժեներով կատարված մեծադիրհարթաքանդակների շարք է, որն ընդգրկում է տաճարի հարավային, արևելյանև հյուսիսային ճակատները:

Page 17: Meri shushan arev manan

Սուրբ խաչ եկեղեցին հարուստ է կենդանական քանդակներով: Դրանց միմասը կազմում է երրորդ գոտին (11-րդ շարք):

Առյուծի, հովազի, արջի, քարայծի, եղջերուի և այլ կենդանիների միմյանցիցհեռու բարձրաքանդակները գրեթե եռաչափ են: Ավելի վեր՝ 14-րդշարքում, խաղողի չընդհատվող որթագալարն է, որի շիվերի օղակներումպատկերված են աշխարհիկ կյանքի տեսարաններ՝ այգումշակում, բերքահավաք, գինու պատրաստում, պայքար բերքը հափշտակողվայրի կենդանիների դեմ, թատերախաղի առանձին դրվագներ և այլն: Գոտուարևելյան ճակատամասում ներկայացված է խնջույքի տեսարան, կենտրոնումնստած է Գագիկ արքան, որի երկու կողմերում կանգնած են երիտասարդիշխաններ:

Page 18: Meri shushan arev manan

Խաչաթևերի և ճակտոնապատերի քիվերի տակ ձգվում էտոհմանշաններ, զինանշաններ և կենդանիների վազքիտեսարաններ պատկերող զարդագոտին: Արևմտյան թևիքիվի տակ ձգվում տեղադրված են մարդկայինդիմաքանդակներ, որոնք, հավանաբար, ներկայացնում ենտաճարի շինարարությանն օժանդակած իշխաններին ևնրանց կանանց: Թմբուկի քիվի վրա ձգվում է վեցերորդգոտին: Ի հակադրություն ստատիկ քանդակների, այսվերջին երկու գոտիներում արտակարգ դինամիկայով էկերպավորված սարսափահար եղնիկների, քարայծերի ուեղջերուների փախուստը առյուծների ու հովազներիկատաղի հետապնդումից:

Page 19: Meri shushan arev manan

Հազարամյա տաճարը մեզ է հասել առանց էական վերափոխումների: XIV դ.

բարձրացվել են արևելյան ավանդատների ծածկերը և վերակառուցվել է գմբեթիվեղարը, երբ նախկին ոլորտաձև ծածկը փոխարինվել է կոնաձև ծածկով: 1293-

ին տաճարի հյուսիս-արևելյան կողմում կառուցվել է մի փոքրիկ մատուռ, իսկ1763-ին արևմտյան կողմում՝ մեծ ցածրանիստ գավիթ: XVIII դ. քանդել ենթագավորական վերնահարկ տանող աստիճանները և հարավային մուտքի առջևավելացրել բարձր զանգակատուն: Տաճարի հյուսիս-արևելյան կողմում մեծգերեզմանատունն է՝ XIII-XVII դդ. բազմաթիվ խաչքարերով:

Page 20: Meri shushan arev manan

Աղթամարի բարձրաքանդակները որոշակիորեն առնչվում են հին հայկական ևսասանյան պատկերաքանդակներին: Իսկ տաճարը երիզող զարդագոտիներիհամակարգը կապվում է IV-VII դդ. հայկական արվեստի ավանդույթներին, ակնհայտէ Զվարթնոցում մշակված ձևերի ազդեցությունը: Աղթամարի բարձրաքանդակներիցշատերը ներկված են եղել վառ գույներով, իսկ դրանց աչքերի բիբերը՝ ագուցվածկապտավուն, ջնարակած խեցիներով: Տաճարը նշանավոր է նաև որմնանկարներով,

թմբուկի պատերին Ադամի և Եվայի ամբողջ պատմությունն է: Պատերի ցածրադիրմասերը շրջառում են որմնանկարների երեք գոտի՝ հաջորդաբար պատկերելովՔրիստոսի վարքաբանական տեսարանները: Աղթամարի որմնանկարները ոճով միկողմից առնչվում են վաղ միջնադարյան հայկական որմնանկարչությանը (Արուճ,

Լմբատավանք), մյուս կողմից՝ IX-XI դդ. արվեստի բոլոր ճյուղերն ընդգրկածգեղարվեստական նոր ուղղությանը: Որմնանկարները մասամբ եղծված են:

Page 21: Meri shushan arev manan
Page 22: Meri shushan arev manan

«Տաթև» անվան մասին կան մի քանի ավանդություններ: ԸստՂևոնդ Ալիշանի Սյունիքում քարոզել է Թադեոս առաքյալիաշակերտ Եվստաթեն կամ Ստաթեն: Վերջինս նահատակվել էՍյունիքում և նրա անունը ժողովրդի բերանում աղավաղվելովդարձել է Տաթև: Մեկ այլ ավանդության համաձայն, որն անշուշտունի ժողովրդական ծագում ու բացատրություն, Տաթև անունըբացատրվում է «տա թև» արտահայտությամբ: Այս անվանբացատրություններից մեկն էլ հետևյալն է. բառն ունիփոքրասիական ծագում, այն ծագում է խեթո- լուվիական երկնքի ուամպրոպի աստված Դաթայի կամ Տատաի անունից:

Page 23: Meri shushan arev manan

Տաթևի վանք համալիրը գտնվում է Սյունիքի մարզում` Գորիսիշրջանում, նույնանուն գյուղից գրեթե մեկ կիլոմետր հեռավորության վրա:

Վանքը հիմնվել է բարձրաբերձ ժայռերի հրվանդանի վրա: Այն հարավ-

արևելքից պաշտպանում Է Որոտանի կիրճը:

Վանքը ընթացքում ձեռք է բերում մեծ հեղինակություն և դառնումՍյունյաց նահանգի պատմության անբաժանելի մասը և Հայաստանիվանական համալիրների մեջ գրավում իր ուրույն ու առաջնակարգ տեղերիցմեկը: Տաթևի վանքը իր հիմնադրումից դեռ շատ չանցած, դառնում էնշանավոր ու ազդեցիկ վանական կենտրոններից մեկը, որիտիրապետության ներքո էին գտնվում թե՛ ընդարձակ տարածքներ, թե՛ամբողջ գյուղեր:

Page 24: Meri shushan arev manan

Վանքի մշակութային կենտրոն լինելու մասին վկայում է նաև այն, որ Տաթևիբարձրագույն դպրոցից, մանրանկարչության դպրոցից, բազմաթիվ տարաբնույթարվեստանոցներից դուրս եկած հոգևորականների, նշանավոր փիլիսոփաներիու աստվածաբանների բույլերը զարդարում են հայ հոգևոր մշակույթիանդաստանը:

Տաթևի վանքի զարգացումը սկսում է Թ. դարի 2-րդ կեսից, երբ այն դառնում էՍյունյաց եպիսկոպոսական կենտրոն: Տաթևի վանական համալիրիհիմնադրման պատմությունը գտնում ենք Ստեփանոս Օրբելյանի մոտ. «Իսկերևելի ու փառավոր իշխան Փիլիպեն կառուցում է մի գեղաշեն եկեղեցի հինեկեղեցու մոտ»: Այս ամենը տեղի է ունենում 848 թվականին:

Page 25: Meri shushan arev manan

Տաճարը սկսել է կառուցվել 895 թվականին և ավարտվել է 11 տարի անց`

908 թվականին: Մինչև այժմ էլ պահպանվել է վանքի արևմտյան ճակատիվրայի Հովհաննես եպիսկոպոսի խաչքարը, որը տաճարի շինարարությանմասին հատուկ արձանագրություն է: Նոր տաճար կառուցելուց հետովանքում իրար հետևից սկսվում են կառուցվել նաևսեղանատուն, գրատուն, դամբարան, զանազանարհեստանոցներ, պահեստներ և շատ ու շատ օժանդակ և օգտակարկառույցներ, որոնք պետք է օգնեին վանքին որպես վանական համալիրհանդես գալուն և բարգավաճելուն: 930 թվականին Հակոբ Դվինեցիեպիսկոպոսի նախաձեռնությամբ ամբողջ տաճարի ներսը ծածկվում էորմնանկարներով: 11-րդ դարում սելջուկները ասպատակում ենվանքը, սակայն շատ չանցած վանքը վերականգնվում է, նորիցվերակառուցվում է Ս. Գրիգոր եկեղեցին, որը սակայն հիմնահատակկործանվում է 1138 թվականի երկրաշարժի ժամանակ:

Page 26: Meri shushan arev manan

. Գրիգոր տաճարը այսպես կիսակործան է մնում ավելի քան մեկ դար և միայն 1274

թվականին, Հայրապետ եպիսկոպոսի ժամանակ վերականգնվում է գմբեթը ևեկեղեցին: Տաճարը այսպես է մնում մինչև 1931 թվականը, երբ մի նոր երկրաշարժնորից ավերում է եկեղեցին: Զարմանալի է, որ եկեղեցու գմբեթը երկրաշարժիցնցումներից ընկնում է նույն այն կողմը` հարավ-արևելք, ուր ընկել էր XII դարումտեղի ունեցած երկրաշարժի ժամանակ: Սյունյաց ճարտարապետության դպրոցիվարպետները Տաթևի տաճարը կառուցելիս չեն ընթացել հնավանդ ձևերի պարզընդօրինակման ճանապարհով. նրանք վերացնելով արևմտյան մույթերը, դրանքփոխարինել են ավանդատների շատ ավելի հաստ և հաստատուն պատերով`

զգալիորեն ուժեղացնելով ինչպես տաճարի կառուցվածքի ընդհանուրամրությունը, այնպես էլ նրա սեյսմակայունությունը:

Page 27: Meri shushan arev manan

Սրահ-գավիթը Հովհաննես եպիսկոպոսի կառուցած շենքերից մեկն է, իհարկե Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին կառուցելուց հետո: Այս շենքը պատով կպած էԱռաքելոց եկեղեցու հարավային պատին, բայց ավելի ցածր պատով, քանեկեղեցունը: Այս շենքը կառուցված է իբրև չորս որմաշեն սյուներով կամարածածկ միկառույց, արևելյան պատով կպած է Լուսավորիչ եկեղեցու արևմտյան պատին, իսկհյուսիսային պատով` Առաքելոց եկեղեցու հարավային պատին: Կամարներիշրջանակները զարդարված են գեղեցիկ զարդաքանդակներով, որոնք յուրահատուկտեսք են տալիս կառույցին: Հատակը սալապատկված է, ավելի ուշ այստեղ սկսելեն, ինչպես ժամատներում, մահացածներին թաղել: Այստեղ` Գավիթ-սրահում ենթաղված մեր եռամեծ վարդապետ Գրիգոր Տաթևացին և նրա աշակերտ ԱռաքելՍյունեցին, իսկ հետագայում 1787 թվականին Տաթևի առաջնորդ Տեր Հովակիմը:

Page 28: Meri shushan arev manan

Աստվածածին եկեղեցին Տաթևի միակ հին եկեղեցին է: Այն գտնվում է գլխավորխմբից հարավ-արևմուտք, կառուցվել է 1087 թվականին: Վերջին կործանիչերկրաշարժից հետո այն կանգուն է մնացել, բայց չափազանց վատ վիճակում: Այնկառուցվել է իբրև երկրորդ հարկ, կամարակապ մի բարձր հարկի վրա, որի տակովէ վանքի անցուդարձը կատարվում, երբ պարսպի գլխավոր դռնից ներս են մտնում:

Գավազան-սյուն անունով հայտնի է մի գեղեցիկ և թեքվող կոթող, որը գլխավորշինություններից գտնվում է հարավ: Կառուցվել է գլխավոր տաճարի կառուցմանժամանակ հավանաբար 895 թվականին:

Page 29: Meri shushan arev manan

Միակ կառույցն է, որ ոչ բնության հարվածներից է վնասվել, ոչ էլ մարդկանցավերիչ ասպատակություններից: Այն պահպանվել է գրեթե իր սկզբնականվիճակում: Սյունը ութկողմանի է, որմնաշար սալերով կառուցված, ունի մոտ 15

մետր բարձրություն: Սալերից մի քանիսը զարդարված են գեղեցիկփորագրություններով, որոնք սյունը նմանեցնում են հայրապետական ձեռքիգավազանի, որի վրա կան հմուտ փորագրիչի ձեռքի հետքերը:

Page 30: Meri shushan arev manan

930 թվականին Հակոբ Դվինեցի եպիսկոպոսի նախաձեռնությամբ ամբողջտաճարի ներսը ծածկվում է որմնանկարներով: 11-րդ դարում սելջուկներըասպատակում են վանքը, սակայն շատ չանցած վանքը վերականգնվում է, նորից վերակառուցվում է Ս. Գրիգոր եկեղեցին, որը սակայն հիմնահատակկործանվում է 1138 թվականի երկրաշարժի ժամանակ: Ս. Գրիգոր տաճարըայսպես կիսակործան է մնում ավելի քան մեկ դար և միայն 1274 թվականին,

Հայրապետ եպիսկոպոսի ժամանակ վերականգնվում է գմբեթը և եկեղեցին

Page 31: Meri shushan arev manan

ՆՅՈՒԹԸ ՊԱՏՐԱՍՏԵՑԻՆ `

Մերին

Ասյան

Շուշանը

7 – 1 դասարան