UNIVERZITET U ISTO�NOM SARAJEVU ELEKTROTEHNI�KI FAKULTET

PROJEKAT 1

TEMA

NFC TEHNOLOGIJA

Mentor Student Božidar Popovi� Vlastimir Hršum

Isto�no Sarajevo, avgust 2012.godine

1

1. SADRŽAJ 1. Sadržaj.......................................................................................................................... 1 2. Uvod............................................................................................................................. 2 3. RFID tehnologija ......................................................................................................... 3

3.1. Istorijat razvoja RFID tehnologije ....................................................................... 3 3.2. Komponente RFID sistema.................................................................................. 4

4. NFC Tehnologija ......................................................................................................... 8 4.1. NFC tag.............................................................................................................. 10 4.2. Kako funkcioniše NFC komunikacija................................................................ 12 4.3. Mogu�nosti koriš�enja NFC tehnologije ........................................................... 16 4.4. Mobilni telefon u funkciji platne kartice ........................................................... 18 4.5. QR kod ............................................................................................................... 22

5. Sigurnosni koncept NFC ure�aja ............................................................................... 26 5.1. Pojam, uloga i vrste sigurnosnog elementa........................................................ 27 5.2. Stikeri ................................................................................................................. 28 5.3. Koncept realizacije sigurne mobilne baze (TMB) ............................................. 29 5.4. Sigurna memorijska kartica (SMC) ................................................................... 30 5.5. Sigurnosni element (eSE) .................................................................................. 31 5.6. Univerzalna smart kartica (UICC) .................................................................... 32

6. Zaklju�ak.................................................................................................................... 34 7. Literatura.................................................................................................................... 35 8. Lista simbola.............................................................................................................. 36

2

2. UVOD

Razvojem informaciono-komunikacione tehnike otvorile su se nove mogu�nosti koje uti�u na sve sfere života. Informaciono-komunikaciona tehnologija nudi brojna poboljšanja ali nosi i odre�ene opasnosti. Ovaj rad ima za cilj da opiše tehnologiju beži�nog prenosa podataka kao i principe rada sistema koji se zasnivaju na NFC (Near Field Communication) tehnologiji.

NFC predstavlja tehnologiju beži�nog prenosa podataka na kratkim rastojanjima (maksimalno1 do 20 cm), koja omogu�ava dvosmjernu i relativno bezbjednu interakciju izme�u elektronskih ure�aja. NFC tehnologija se razvila iz vec postoje�ih beži�nih tehnologija, ta�nije kao njihova kombinacija. Bazira se na istim principima prenosa podataka putem radio talasa kao i RFID (Radio Frequency IDentification) tehnologija, s tim da se komunikacija odvija u UHF (UltraHigh Frequency) frekventnom opsegu od 13.56 MHz, pri �emu brzine prenosa podataka variraju od 106 Kb/s do 424 Kb/s. Integracijom NFC tehnologije u mobilne ure�aje, otvaraju se mogu�nosti brojnih primjena. Mobilni telefon sa ugra�enim NFC �ipom, postaje multifunkcionalni ure�aj u novom smislu te rije�i, po principu “sve u jednom”, koji zamjenjuje sve ono što ve�ina gra�ana svakodnevno nosi u svojoj torbici: klju�eve od auta, kancelarije i stana, identifikaciona dokumenta i platne kartice. NFC tehnologija predstavlja budu�nost m-Commerce-a, koji �e uz koriš�enje i ostalih bezkontaktnih komunikacionih sistema (RIFD, Bluetooth, IrDa) predstavljati tehni�ki sistem sa infrastrukturom Data Ware House i Cloud Computing sistema i koje �e objediniti u e-Smart Business sisteme.

1 Prakti�na radna daljina je do 4 cm.

3

3. RFID TEHNOLOGIJA

RFID (Radio Frequency IDentification) predstavlja sistem za automatsko prikupljanje podataka koji omogu�ava da se beži�nim putem prihvate i prenesu podaci koriste�i radio talase. Od trenutka kada je proizvod proizveden do momenta njegove upotrebe, RFID tehnologija omogu�ava njegovo pra�enje u stalnom vremenu. RFID sistem predstavlja integrisanu grupu komponenata koje su objedinjene radi što funkcionalnije upotrebe. Osnovni RFID sistem se sastoji od RFID �ita�a, antene, sistema za obradu podataka i RFID tagova2 koji su ujedno i nosioci informacije.

3.1. ISTORIJAT RAZVOJA RFID TEHNOLOGIJE

Kao prete�a RFID tehnologije uzima se izum Leona Teremna (Leon Theremin), ruskog pronalaza�a, koji je 1945. konstruisaovrstu bubice (kao špijunski alat) koja je koristila energiju radio talasa da bi slala signale. Kao takav ovaj ure�aj nije mogao da bude detektovan osim kada je daljinski napajan ili osluškivan. Ovakva konstrukcija davala mu je skoro neograni�en vijek trajanja. Sli�nu tehnologiju je razvila ameri�ka pomorska laboratorija 1937. godine, a nazvana je IFF (Identification Friend or Foe). Koriš�ena je od strane saveznika da identifikuje avione kao savezni�ke i neprijateljske koriš�enem kodiranih radarskih radarskih signala i identifikacionih tagova. Zanimljivo je re�i da se i danas koristi ova tehnologija za identifikaciju kako vojnih tako i civilnih aviona.Aktivnosti na komercijalizaciji RFID tehnologije zapo�ele su tokom šesdesetih godina kada su kompanije „Sensormatic“ i „Checkpoint“ razvile opremu za elektronsko nadgledanje artikala kao mjere zaštite proizvoda od kra�e. Prvi komercijalni sistemi su obavljali komunikaciju pomo�u talasa ili indukcije. Iako imaju veoma mali memorijski kapacitet (1 bit) i mogu da detektuju samo prisustvo taga njihova primjena se prikazala kao veoma ekonomi�na i efikasna za pomenute namjene, tako da je ovo najrasprostanjenija upotreba RFID tehnologije. Od tada RFID tehnologija kre�e sa veoma brzim razvojem i pove�anjem primjene u svakodnevnom životu. Veliki doprinos u širenju RFID tehnologije donijele su megakorporacije koje su uvele ozna�avanje svojih artikala na ovaj na�in umjesto bar kod tehnologije. Prvi je bio "Wall-Mart" koji je 2003. godine zatražio od svojih dobavlja�a da po�nu da koriste RFID tagove na svojim paletama. Ubrzo i ostale velike kompanije po�inju da uvode istu tehnologiju za obilježavanje svojih proizvoda.RFID tehnologija je po�ela da se primjenjuje i za identifikaciji osoba u raznim dokumentima kao što su zdravstvena dokumenta ili pasoši. Prvi pasoš sa RFID tagom (biometrijski) izdala je Malezija 1998. godine, a danas se ova vrsta pasoša izdaje u ve�ini zemalja svijeta. RFID sistemi se danas tako�e primjenjuju i za razne druge namjene kao što su: naplata putarine, upravljanje parkinzima, kontorla pristupa odre�enim prostorijama, kontrola radnog vremena, kontorla karata u gradskom prevozu, izdavanje knjiga u bibliotekama, identifikacija životinja i tako dalje. Zbog sve ve�e upotrebe RFID tehnologije danas postoje i višenamjenski tagovi koji omogu�avaju korisniku više radnji istovremeno, na primjer, pristup parkingu preduze�a i pristup zgradi preduze�a.

2 Tag predstavlja apstrakciju kartice koja posjeduje integrisana kola koja mogu da nose informacije na sebi.

4

3.2. KOMPONENTE RFID SISTEMA

Osnovne elemente svakog RFID sistema �ine: tag (kao nosilac informacije), �ita�, antena, komunikaciona struktura koja povezuje sve navedene komponente i upravlja�ki sistem. Pored ovih osnovnih komponenata u RFID sistem se mogu dodati razni senzori i aktulatori.

Tag predstavlja nosioca informacije za identifikaciju objekta u RFID sistemu. RFID tagovi spadaju u grupu ure�aja koji se nazivaju transporderi. Transporder je primopredajni ure�aj koji (eng. trancreceiver) koji prima specifi�an radio signal i automatski odgovara na njega (eng. respond). Najjednostavnija varijanta transpondera �eka na prijem signala i po njegovom dolasku šalje unaprijed pripremljen povratni signal. Naprednije varijante mogu da šalju razli�ite informacije sa�uvane u memoriji, pa �ak i da vrše ra�unske operacije ili �ak i enkripciju kao pove�anje sigurnosti sistema.

Tagovi se obi�no sastoje od mikro�ipa sa memorijom i antene koji su ugra�eni u ku�ište otporno na uticaj okoline. Ku�ište može biti u obliku diska, kartice, priveska za klju�eve, sata, etikete, naljepnice ili nekog drugog oblika specifi�nog za odre�enu namjenu. Nekoliko karakteristika razvrstavalju tagove u razli�ite grupe: na�in odnosno sredstvo napajanja, sposobnost �uvanja podataka, radna frekvencija (samim tim i daljina o�itavanja). U zavisnosti od na�ina napajanja tagovi se dijele na pasivne, polupasivne i aktivne tagove.

Pasivni tagovi nemaju spostveni izvor napajanja ve� koriste energiju od elektromagnetnog polja �ita�a kako bi poslali podatke koji su smješteni na tagu. Obi�no imaju ugra�en kondenzator za stabilnije napajanje mikro�ipa.Ovi tagovi su jednostavne konstrukcije pa su stoga otporni na loše uslove u radnoj okolinii imaju dug životni vijek. Pasivni tag se sastoji od dvije komponente i to antene i mikro�ipa, kao što je prikazano na slici 1.

Polupasivni tagovi �ija je arhitektura prikazana na slici 2. imaju svoj izvor

napajanja (bateriju) i elektroniku za izvo�enje specijalizovanih zadataka. Me�utim za emitovanje podataka, poluaktivni tag koristi energiju �ita�a. Pri komunikaciji sa �ita�em ove vrste tagova �ita� uvijk inicira komunikaciju. pošto poluaktivni tagovi ne koriste energiju �ita�a za pobudu, za razliku od pasivnih tagova, mogu se o�itati sa ve�e udalejnosti i daleko brže nego pasivni tagovi. Tako�e ova vrsta tagova ima bolje performanse o�itavanja na materijalima koji ne propuštaju ili upijaju radio talase. Udaljenost sa kog se može o�itati poluaktivni tag je u najboljem slu�aju do 30 metara.

Slika 1. Izgled aktivnog taga sa komponentama

5

Aktivni tagovi za razliku od pasivnih imaju sopstveni izvor napajanja (bateriju) koji služi da obezbjedi struju integrisanom kolu na tagu koje generiše odlazni signal. Pošto baterija obezbje�uje napajanje, nije neophodno da budu u elektromagnetnom polju �ita�a kako bi uspostavili komunikaciju što omogu�ava veliki domet o�itavanja podataka (do 400 metara). Zbog toga što prvi uspostavljau kontakt sa �ita�em ova vrsta tagova se još zove i transmiteri. Na slici 3.prikazana je arhitektura aktivnog taga.

RFID �ita�/pisa� predstavlja centralnu komponentu RFID sistema. To je ure�aj koji može da o�itava i upisuje podatke na tagove. Osnovni dijelovi �ita�a/pisa�a su: antena, upravlja�ka jedinica i komunikacioni interfejs. Na slici 4. prikazan je blok dijagram RFID �ita�a/pisa�a sa izdvojenim funkcionalnim jedicama.

Slika 2. Izgled polupasivnog taga sa komponentama

Slika 3. Izgled aktivnog taga sa komponentama

6

Primopredajna jedinica �ita�a/pisa�a se sastoji iz dvije posebne jedinice: predajnika i prijemnika radio talasa. Predajnik prenosi anteni �ita�a/pisa�a signale naizmjeni�ne struje koji u sebi sadrže odgovaraju�e komande i takt signal. Prijemnik prima analogni signal sa antene �ita�a, i prosle�uje ga mikrokontroleru �ita�a. Dekoder mikrokontrolera, na osnovu protokola za komunikaciju izme�u �ita�a i taga, dekoduje analogni signal i pretvara ga u digitalni oblik, koji prosle�uje logi�koj jedinici. Logi�ka jedinica mikrokontrolera proverava eventualne greške u signalu, i, ukoliko nema grešaka, procesuira primljene podatke. Tako�e, logi�ka jedinica na osnovu primljene komande sa komunikacionog interfejsa, koderu prosle�uje signal za ispitivanje (interogaciju) taga. Koder mikrokontrolera koduje signal na osnovu protokola za komunikaciju izme�u taga i �ita�a, i prosle�uje kodovani signal predajniku. Memorija služi za �uvanje podataka kao što su parametri za podešavanje �ita�a, kao i za baferovanje trenutno iš�itanih podataka sa tagova. Ulazno-izlazni interfejs služi za eventualno dodavanje senzora (na primer, senzor pokreta), aktuatora (na primer, aktuator za pomeranje robotske ruke ili za otklju�avanje/zaklju�avanje brave na vratima...) ili identifikatora (na primer, LED dioda ili zvu�ni signalizator).

�ita� komunicira sa tagom preko RFID antene, odvojenog ure�aja koji je fizi�ki vezan sa �ita�em preko jednog od portova. Antena �ita�a se još naziva i elementom za spregu pošto kreira elektromagnetno polje za spregu sa tagom. Antena emituje RF signal �ita�a u okoinu i prima odziv taga u njegovo ime, stoga je pravilno pozicioniranje antene od klju�nog zna�aja ta�nost o�itanja. Elektromagnetno polje oko antene odre�uje zonu u kojoj se tagovi mogu pro�itati. U opštem obliku elektromagnetno polje je najja�e u regionu oblika elipsoida, koji je prikazan na slici 5a. Ovaj elipsoid predstavlja idealan slu�aj, me�utim u realnom sistemu zbog fizi�ke karakteristike antene, region u kome je najja�e elektromagnetno polje antene nije uniformnog oblika ve� ima odre�ene deformitete i izbo�ine kao na slici 5b.

Slika 4. Blok dijagram RFID �ita�a/pisa�a

7

Komunikacioni interfejs omogu�ava �ita�u da komunicira sa upravlja�kim ure�ajima (ra�unar, PLC...) odnosno da od njih prima komande i vra�a im tražene informacije. komunikacioni interfejs naj�eš�e koristi RS-232 (serijski) port za komunikaciju sa spoljašnjiim ure�ajima a �ita�i novije generacije imaju ugra�en i Ethernet mrežni port. Kod primjene RS-232 porta relativno je mala brzina prenosa podataka kao i �injenica da je za svaki ure�aj potreban poseban port kojih uglavnom ima samo jedan ili dva na upravlja�kom ure�aju, tako da je za više �ita�a neophodno i više upravlja�kih ure�aja. S' druge strane velika prednost svih vrsta serijske komunikacije je visoka pouzdanost komunikacionog linka.

Upravlja�ki sistem može biti ra�unar, PLC (eng. Programmable Logic Controller) ili

bilo kakav drugi procesorski ure�aj. Upravlja�ki sistem upravlja RFID �ita�em

komandama po odre�enom komunikacionom protokolu, postavljaju�i mu zadatke kao što

su ispitivanje prisustva taga u polju �ita�a, upis podataka u tag ili �itanje podataka sa taga.

Tako�e, upravlja�ki sistem može da prikuplja podatke sa razli�itih senzora, kao i da

upravlja eventualnim aktuatorima u sistemu. Upravlja�ki sistem �esto treba i da povezuje

informacije iz RFID sistema sa podacima u bazi podataka, kao i da obezbedi korisni�ki

interfejs za upravljanje sistemom.

a) b) Slika 5. Regioni elektomagnetnog polja antene a) idealno b) sa deformitetima

8

4. NFC TEHNOLOGIJA

U martu 2004. godine, nova tehnologija pod nazivom NFC je lansirana od strane kompanija Soni (Sony), Filips (Philips) i Nokija (Nokia), da bi se te iste godine, kompanije udružile u NFC Forum. NFC Forum je neprofitna organizacija, nastala kao posljedica udruženja kompanija koje promovišu i vrše implementaciju i unapre�enje NFC beži�ne tehnologije kratkog dometa, a kao argumente navode tri klju�na upotrebna koncepta NFC-a: dijeljenje informacija, uparivanje ure�aja i transakciona razmjena podataka.

Pri razvoju tehnologije slijedili su se globalno prihva�eni standardi kao što su ISO, ECMA i ETSI standard. NFC Forum promoviše implementaciju i standardizaciju NFC tehnologije kako bi se omogu�ila komunikacija izme�u ure�aja i usluga. NFC standard je uspostavljen 2003 godine i definisan je u standardu ISO/IEC 18092, a kompatabilan je sa ISO/IEC 14443 i ISO/IEC 15693, Sony FeliCa bezkontaktnim smart karticama, kao i sa Philips-ovim MIFARE® (ISO 14443 A). Na kraju 2006. godine, oko 100 �lanova se priklju�ilo NFC Forumu. NFC je kratkodometna (maksimalno do 20 cm) beži�na tehnologija, koja je evoluirala od prethodne, bezkontaktne RFID tehnologije (ISO14443A/MIFARE/FeliCa), i sistema za pla�anje bez dodira (Contactless Payment

Systems) i koristi iste principe funkcionisanja. Na taj na�in, NFC može koristiti postoje�u RFID infrastrukturu eliminuši�i potrebu za specifi�nim tehni�kim uslovima sopstvene infrastrukture. Klju�na prednost NFC ure�aja je da može �itati RFID transpordere i vršiti njihovu emulaciju. Omogu�ava korisnicima koji koriste ure�aje poput mobilnih telefona, dlanovnika, prenosnih ra�unara, itd., razmjenu podataka izme�u tih ure�aja i tagova na razdaljinama do 20 cm. Glavni cilj ove tehnologije je da olakša i unaprijedi usluge poput pla�anja, javnog transporta itd, kao i razmjenu podataka izme�u elektronskih ure�aja.

U pore�enju NFC-a sa drugim bezkontaktnim komunikacionim tehnologijama otkrivaju se prednosti i mane ove nove tehnologije i name�e se mogu�nost njene primjene kao i budu�nosti.

���������������� �

���� ����� ��� � ��������

��������������� �������� �������� ������ ����

������ ������ �� ������� ������ ��������

�������������������

���������

�����������

�����������

�������

�����������

��������������������

���������� ������� ������� ������� �������

����� ������� � �������� !�� �������" !�� �������� !�� �������� !��

Tabela 1. Pore�enje razli�itih komunikacionih tehnologija sa NFC

9

Osnovna prednost NFC-a nad ostalim bezkontaktnim tehnologijama ogleda se u tome što je NFC dvosmjerna tehnologija. Kada se ta dva NFC ure�aja dovoljno približe, izme�u njih se uspostavlja veza, preko koje se automatski mogu da slati i primati informacije, za razliku npr. od Bluetooth tehnologije kojoj je potrebno uparivanje da bi se ostvarila komunikacija, ili RFID-a i IrDa koji predstavljaju jednosmjernu komunikaciju, samo za slanja odre�enih informacija.

Postoje i dva na�ina rada NFC tehnologije. Jednosmjerna (pasivna), ili dvosmjerna (aktivna). Kao dodatak tim na�inima rada postoji i tre�i koje se tek predstavlja svijetu, a to je na�in gdje NFC jedinica komunicira sa prijemnikom koji radi bez napajanja, tj. koji �e primati energiju u trenutku kada se dovede signal do prijemnika.

NFC tehnologija se koristi i za �itanje i za pisanje podataka. Komunikacija izme�u dva kompatibilna NFC ure�aja, mogu�a je kada se oni na�u na rastojanju od oko 5 cm jedan od drugog. Kada se ta dva ure�aja na�u u neposrednoj blizini, ili se dodirnu (touch), uspostavlja se NFC konekcija. Ovaj dodir nije potreban radi fizi�kog kontakta dva ure�aja nego predstavlja rutinu kako bi se omogu�io set-up komunikacije. Prinošenjem jednog ure�aja drugom, odnosno njihovim dodirom na ozna�enom mjestu za dodir (touch), otvara se set-up protokol povezivanja i veza �e se ostvariti uz razmjenu svih predvi�enih podataka u polju razmjene koji ne smije da bude van granica od 10 cm.

Me�utim NFC ima i mana, posebno u pore�enju sa drugim bezkontaktnim/beži�nim protokolima kao što su Bluetooth ili Wi-Fii, pošto je NFC spor protokol, s maksimalnom brzinom prenosa podataka od 424 Kbps ili manje od �etvrtine u pore�enju sa Bluetooth-om, a da o Wi-Fii-ju i ne govorimo. Tako da se ovaj protokol može koristiti samo za prenos male koli�ine podataka. Sa druge strane, NFC ima nekoliko klju�nih prednosti u odnosu na Bluetooth, jer troši jako malo energije, samo 15 mA. Radijus djelovanja uzrokovan NFC poljem se može izra�unati na sljede�i na�in:

max max ili 2 2

vR R f

λπ π= ⋅ = ⋅ ⋅

Pilikom prenosa podataka NFC tehnologija koristi dva tipa kodiranja podataka:

modifikovano Milerovo kodiranje (106 Kbit/s) i Man�estersko kodiranje.

10

4.1. NFC TAG

NFC tag je pasivna komponenta koja obi�no skladišti podatke koji se mogu pro�itati NFC ure�ajem koji posjeduje neki oblik beži�ne tehnologije. To je tanki jednostavni ure�aj koji sadrži antenu i malu koli�inu memorije3, a napaja se pomo�u magnetskog polja.

NFC Forum je klasifikovao 4 vrste tagova sa razli�itim osobinama u pogledu protoka, kapaciteta, sigurnosti i cijene. Tagovi se proizvode u razli�itim veli�inama i oblicima u zavisnosti od potražnje.

�ita� je aktivni ure�aj koji stvara radio talase pomo�u koji komunicira sa tagovima.

3 U zavisnosti od vrste memorije TAG može biti: read only, re-writable, and writable once.

Slika 6. Prikaz taga sa integrisanom memorijom

VRSTA TAGA STANDARD KAPACITET BRZINA Tag 1 ISO14443A 96B - 2kB 106 kbit/s

Tag 2 ISO14443A 48B - 2kB 106 kbit/s

Tag 3 Sony FeliCa 2kB - 1MB 212 - 424 kbit/s

Tag 4 ISO14443A i B 32kb 106 - 424 kbit/s

Tabela 2. Vrste tagova

11

Slika 7. Razli�iti oblici tagova

12

4.2. KAKO FUNKCIONIŠE NFC KOMUNIKACIJA NFC-Forum definiše tri režima NFC komunikacije:

• Peer-to-peer je mod komunikacije izme�u NFC ure�aja. Ovaj mod ne podržava bezkontaktnu API komunikaciju.

• Read/Write režim rada omogu�ava aplikativnu razmjenu poruka koje su definisane u okviru standarda NFC Foruma. Ovaj dio komunikacije nije bezbjedonosno osiguran i kao takav predstavlja mod koji se aplikativno može nadogra�ivati u bezbjednosnom pogledu.. Ovaj mod podržava bezkontaktnu API komunikaciju.

• NFC Card emulacija je režim koji omogu�ava NFC mobilnim telefonima da se ponašaju kao standardne smart kartice. Ovaj dio komunikacije je bezbjedan i podržan od strane bezkontaktne API komunikacije. Spoljni NFC �ita�i su beskontaktni �ita�i za pla�anje u POS (Point of Sale) terminalima, vendorskim mašinama za prodaju karata za transport ili parking, vizuelne oznake (tags) bazirane na �ipovima na posterima ili proizvodima kao što su NFC, RFID i QR-kodovi, Smart kartice i drugi ure�aji koji imaju NFC �ita�e ili tag-ove.

Slika 8. Režimi NFC

13

Slika 9. �etiri režima NFC komunikacije

14

Slika Glasajte za omiljenu zvezdu Granda

15

Funkcionali tok NFC komunikacije je slede�i:

• Putem aplikacije za pretraživanje NFC �ita� na primarnom ure�aju istražuje okolinu i nakon dodira na ciljani sekundarni ure�aj (�ita� ili tag) istražuje tip (grupu) sekundarnog �ita�a putem RTD (Record Type Definition) da li je on aplikativno podržan od strane primarnog NFC ure�aja.

• Svaki podržani ciljni tip taga, NFC aplikacija registruje kao ciljni tag koji može da primi aktivacionu notifikaciju. Aplikacija može tako�e da putem PushRegistry funkcije izvrši automatsku registraciju i aktivaciju komunikacije. Me�usobno podržani ure�aji vrše razmjenu podataka putem NDEF-a (NFC Data Exchange

Format) i bezbjednosnih procedura u smart card emulaciji.

• Nakon aktivacije i registracije dva podržana i uparena NFC ure�aja aktivira se MiDlet Java aplikacija.

• MiDlet aplikacija može da preuzme/razmijeni sve podatke o svojstvima uparenog ure�aja, što joj daje dve mogu�nosti da prilikom svakog slede�eg uparivanja uspostavi bržu komunikaciju kao i da u�i o osobinama i svojstvima ure�aja sa kojim je uparena.

• Posle pristupnih aktivnosti dva NFC ure�aja mogu putem MIDlet aplikacije da se povezuju, upisuju i �itaju podatke ako i vrše razmjenu podataka.

• Nakon završene komunikacije da bi se oslobodili resursi za druge konekcije vši se zatvranje svih otvorenih aplikacija i ure�aji su spremni za nove konekcije.

16

4.3. MOGU�NOSTI KORIŠ�ENJA NFC TEHNOLOGIJE

NFC tehnologija nudi niz novih mogu�nosti u kreiranju novih servisa kada su u pitanju bezkontaktne smart kartice, ali najve�u prednost daje mobilnim aplikacijama u okviru m-business-a. Upravo tu prednost u okviru NFC Foruma prepoznale su sve velike kompanije za proizvodnju mobilnih telefonskih ure�aja i mobilni telekomunikacioni operateri. Sama �injenica da je prosje�na cena NFC �ipa oko 2,5 $, sa ovako velikim mogu�nostima aplikativnog koriš�enja u mnogim oblastima ljudskog djelovanja i elektronskog poslovanja natjerala je sve proizvo�a�e hardvera za mobilnu telefoniju da u nove mobilne telefonske ure�aje po default-u ugra�uju ove komponente.

NFC tehnologija omogu�a da se mobilni telefoni pretvore u elektronske nov�anike za pla�anje širokog spektra proizvoda i usluga kao i integraciju debitnih/kreditnih kartica za pla�anja robe i usluga na POS ure�ajima.

Slika 10. NFC enabled telefon �e zamijeniti nov�anik

17

NFC tehnologija može biti implementova u aparate i ure�aje koje svakodnevno koristimo, koja tim ure�ajima omogu�ava da komuniciraju sa NFC tagovima ili me�usobno, npr: mobilni telefoni, digitalne kamere, automate (za prodaju), ATM-ove, pla�anje parkinga ili javnog transpota. NFC tehnologije, navode tri klju�na upotrebna koncepta NFC-a, a to su: dijeljenje informacija, uparivanje ure�aja i transakciona razmjena podataka.

Dijeljenje informacija se koristiti sli�no kao i �itanje QR kodova. Na primjer �itanje tag-ova sa proizvoda da bi se dobile osnovne informacije o tom proizvodu. Jedan aktivan NFC ure�aj kao što je smart mobilni telefon može da bude u interakciji sa drugim NFC ure�ajem ili pasivnim NFC tag-om. NFC tehnologija omogu�ava da mobilni telefoni sa NFC �ipom mogu da �itaju oznake (tags) na proizvodima i predmetima iza kojih se nalaze pasivni NFC �ipovi i da dijele me�usobne informacije o interesovanjima i porukama koje se žele prenijeti. Ograni�enje NFC tehnologije dozvoljava da se samo mala koli�ina podataka prenese, tako da se uglavnom prenese URL adresa ili neki osnovni identifikacioni podatak (koji po kapacitetu ne može biti veliki). Taj pasivni NFC tag ne zahtijeva sopstvenu napojnu energiju za pokretanje nego koristi RF polje koje je stvorio telefon, tako da se jednostavnim dodirom mobilnog telefona i NFC oznake (taga) može prenijeti ta malu koli�inu podataka.

Uparivanje ure�aja predstavlja�e u budu�nosti jedan od osnovnih prednosti i standard koji name�e NFC tehnologija. Prednost je dvosmjernom saobra�aju NFC protokola koji omogu�ava brzo (trenutno), lako i sigurno konektovanje i uparivanje sa drugim ure�ajima. Jednostavno potrebno je da tapnete sa svojim NFC mobilnim telefonom na predvi�eni NFC tag i uspostavi�ete konfigurisanu Buetooth ili Wi-Fi konekciju, bez potrebe da se koristiti password. Sa malim (0,5 Mbps) brzinama prenosa NFC tehnologija ne može da parira RFID i Bluetooth ure�ajima, ali �e se koristiti za prenos ograni�ene koli�ine podataka kao što su manje fotografije, dokumenta i URL adrese što je sasvim dovoljno u budu�em konceptu Cloud computing-a gde je dovoljna mala koli�ina podataka i informacija za pristup i ulazak na velike baze transakcionih podataka. Me�utim u simbiozi sa RFID i Bluetooth tehnologijom bi�e omogu�ena razmjena i gledanje high definition video zapisa, tako što �e NFC biti most za brzo i sigurno uparivanje ure�aja koji imaju ove kapacitetne perfomanse.

Transakciona razmjena podataka je dio NFC koncepta koji �e se razvijati u svim oblastima ljudskog djelovanja baziran na �injenici da je NFC tehnologija sigurna, brza, adoptibilna i sa velikim i jednostavnim aplikativni razvojem. NFC �e se koristiti kao osnovni komunikacioni protokol transakcione razmjene podataka za smart kartice i NFC mobilne telefone u svim vrstama card payment sistema, za kupovinu karata u javnom transportu, nove ID kartice za pristup javnim mjestima, ID kartice za pristup visoko bezbjedonosim sistemima i prostorima itd. Vlade nekih razvijenih zemalja poput SAD planiraju da izdaju na bazi RFID tehnologije ID poput voza�ke dozvole i pasoša koji �e biti zamijenjen i proširen s NFC tehnologijom u budu�nosti upravo iz sigurnosnih razloga. Aplikativnost ove tehnologije je nesaglediva i zavisi samo od potrebe da se urede neke oblasti ljudskog djelovanja na osnovama moderne tehnologije.

18

4.4. MOBILNI TELEFON U FUNKCIJI PLATNE KARTICE

Ve� danas, u svijetu broj mobilnih telefona sa ugra�enom NFC tehnologijom se pove�ava iz dana u dan. U Londonu, Oyster kartica (za pla�anje), koja je bazirana na Filipsovoj NFC MIMARE tehnologiji, je ubrzano prihva�ena. U Japanu kroz Sonijev (Sony FeliCa) �ip napravljeno je preko 120 miliona bezkontaktnih kartica (2006. godina). Pored toga koriste se iste kartice za PC-eve.

Poznat je podatak da je u 2011. godini prodato preko 40 miliona NFC mobilnih telefona, a o�ekivanja za 2012. godinu su 200 miliona (Strategy Analytics, 2012). 50 milijardi dolara prometa �e dosti�i NFC pla�anja na globalnom nivou do 2014. godine (Juniper Research, 2011). Do danas je dostupno preko 30 modela mobilnih telefona koji posjeduju mogu�nost komunikacije pomo�u NFC tehnologije.

Po�etak svake nove fudbalske sezone donosi nova uzbu�enja. Tako je u engleskoj Premijer ligi, Man�ester Siti (Manchester City) na startu 2006/07, svojim fanovima pored bombasti�nih transfera i dovo�enja zvu�nih imena u klub, donio i novi na�in pla�anja ulaznica, koriste�i se pri tome upravo NFC tehnologijom.

Na konferenciji Technobank 2012, posve�enoj bankarskim tehnologijama, Telekom Srbija predstavio je svoj pilot projekat testiranja NFC usluge, koji je pokrenut sa Banca Intesom. Banca Intesa u saradnji sa kompanijama Telekom Srbija i MasterCard uvodi na tržište Srbije jedinstvenu uslugu bezkontaktnog pla�anja mobilnim telefonom zasnovanu na NFC (Near Field Communication) tehnologiji. NFC tehnologija se koristi za prenos podaka neophodnih za pla�anje (broj kartice, rok važnosti i drugi) sa mobilnog

Slika 11. Grafik koji ozna�ava rast upotrebe NFC enabled telefona

19

telefona do POS terminala i omogu�ava korisnicima „pametnih“ telefona jednostavno i brzo pla�anje roba i usluga prinošenjem mobilnog ure�aja POS terminalu sa PayPass �ita�em. Sami podaci o MasterCard platnoj kartici se nalaze u�itani na SIM kartici mobilnog telefona, ispunjavaju�i stroge bezbjednosne standarde, �ime se osigurava najviši stepen zaštite od mogu�e zloupotrebe i kopiranja podataka, ali i istovremeno i dinami�ko ažuriranje parametara kroz mrežu mobilne telefonije u cilju postizanja adekvatne kontrole koriš�enja (Beograd, 10. maj 2012. godine).

Uvo�enje NFC tehnologije na srpsko tržište rezultat je pra�enja najnovijih telekomunikacionih trendova u svijetu, o �emu svedo�i i podatak da vode�i operateri koji su se uklju�ili u razvoj NFC SIM platforme pokrivaju 60 odsto korisni�ke baze mobilnih pretplatnika u svijetu. MasterCard je prva karti�arska kompanija koja je prepoznala prednost koriš�enja NFC tehnologije u Srbiji. O�ekuje se da �e bezkontaktno pla�anje mobilnim telefonima uz pomo� NFC tehnologije biti dostupno korisnicima „pametnih“ telefona u poslednjem kvartalu ove godine.

Tako�e i hrvatski Telekom zapo�inje s mobilnim pla�anjem baziranim na inovativnoj NFC tehnologiji.

U testnoj fazi koja traje do kraja oktobra ove godine, mobilno pla�anje bazirano na koriš�enju NFC tehnologije omogu�eno je za dvjestotinjak zaposlenika Hrvatskog Telekoma koji �e pomo�u svojih mobilnih ure�aja opremljenih NFC naljepnicama mo�i pla�ati na odabranim prodajnim mjestima, a službeno uvo�enje ove usluge za sve gra�ane Hrvatske, krenut �e tokom idu�e godine. Za potrebu demonstracije, HT nije koristio mobilni aparat ili microSD karticu s ve� ugra�enim NFC �ipom , ve� posebnu karticu s NFC �ipom koja je bila pri�vrš�ena za zadnju stranicu obi�nog mobilnog telefona bez NFC �ipa, kako bi demonstrirali mogu�nost koriš�enja usluge s obi�nim mobitelom.

Slika 12. Kartica sa NFC �ipom

20

Organizatori Olimpijskih igara u Londonu najavili su da �e se ova tehnologija za vrijeme održavanja Olimpijskih igara koristiti za pla�anje i javni prijevoz.

Slika 13. a) Primjeri koriš�enja NFC ure�aja

21

Google Wallet radi na principu NFC tehnologije, beži�ne tehnologije prenosa

podataka sa ure�aja u neposredno blizini, oko desetak centimetara. Putem ove aplikacije

dovoljno je približiti telefon �ita�u, bez kontakta, ili provla�enja kartice, i ra�un �e biti

pla�en. Podrška za NFC ugra�ena je u Android 2.3, koji je neophodna platforma za

koriš�enje Google Wallet aplikacije, ali je neophodan i odre�eni hardver da bi ovakvo pla�anje bilo mogu�e. U po�etku, je ograni�enje i geografsko, tako da je usluga mogu�a samo u Americi. Kako je Google Wallet mobilna aplikacija, može za vas u�initi više nego što bi ijedan nov�anik ikada mogao. Bi�ete u mogu�nosti da sa�uvate kreditne kartice, ponude, poklon kartice, bez gomilanja. Ono što je tako�e prednost je što ukoliko izgubite telefon, bar što se finansija ti�e, to �e biti manje „bolno“ nego izgubiti pravi nov�anik, jer da biste pla�ali telefonom neophodno je znati PIN kod, a postoji i mogu�nost brisanja podataka o kreditnoj kartici ukoliko je telefon ukraden.U zvani�nom Google saopštenju navodi se da je Google Wallet klju�ni deo napora kompanije da kupovinu poboljša i kupcima i prodavnica, a cilj ovog servisa izme�u ostalog je i da se smanji prostor izme�u onlajn i oflajn poslovanja. Google predvi�a da �e do 2015. godine 50 posto svih smartfona podržavati NFC, a ova Google aplikacija je besplatna i tako �e ostati, kažu iz Googlea. Za njih �e biti isplativa tako što �e ova aplikacija biti dobra platforma za oglašavanje.

Slika 13. b) Smart posteri opremljeni NFC tagom i QR kodom

22

4.5. QR KOD

QR (Quick Response) kod je kreirala Japanska kompanija Densi-Wave 1994. godine kao pokušaj da se riješi rastu�a potreba za skladištenje sve ve�eg broja informacija u bar kodove. Prvenstveno, QR kodovi su bili namijenjeni za pra�enje i skladištenje auto dijelova u mega-fabrikama.

Danas su QR kodovi sve popularniji i �eš�e se koriste u svrhe raznih markentiških kampanja (Smart Posters), pa �ak i pla�anja putem mobilnog telefona. Jednom rje�ju, QR kod je dvodimenzionalni bar kod, koji je kodiran uz pomo� kvadrata, i koji skladišti podatke u dvije dimenzije, razliku od bar koda.

Bar kod koji je prikazan na slici, može maksimalno sadržiti do 30 cifara, dok dvodimenzionali kod može sadržiti do 7089 cifara. To zna�i da se pored cifara unutar 2D koda mogu na�i i:

• tekst,

• http linkovi,

• brojevi telefona i podešavanja poziva,

• SMS/MMS poruke,

• e-mail (send message),

• Business cards.

(QR codes are even incorporated into Google’s URL shortener goo.gl. Try it yourself: create a goo.gl link

and add .QR at the end of the URL – it will immediately show a QR code with a link to your URL. Try this:

http://goo.gl/v3VAdand this: http://goo.gl/v3VAd.qr)

Pored QR koda (QR Code), koji predstavlja samo jedan tip 2D kodova, postoje i

druge vrste kao: Datamatrix, ScanLife EZ code i Microsoft Tag.

Slika 14. Bar kod i QR kod

23

QR kod se lako može generisati uz pomo�u interneta, gdje se mogu na�i razli�iti

besplatni alati (http://zxing.appspot.com/generator/). QR kod je integrisan i u Google-ovu

URL adresu (goo.gl). Kada se na kraju linka otkuca .qr, automatski se generiše QR kod,

sa odgovaraju�om adresom ( http://goo.gl/v3VAd - http://goo.gl/v3VAd.qr).

Upotreba QR koda sa nekim Smart telefonom je podijeljena u dvije grupe:

• Smart telefon kao skener – telefon skenira QR koda uz pomo� kamere

(Smartphone camera),

• Smart telefon kao QR kod – ekran Smart telefona prikazuje QR kod koga skenira

neki drugi, eksterni ure�aj.

Slika 15. Vrste dvodimenzionalnih kodova

Slika 16. Smart telefon kao skener

24

Ovaj metod je uobi�ajen u raznim marketinškim kampanjama gdje je QR kod koriš�en u razli�itim medijima kao što su štampani mediji, internet. TV reklame.

QR kod se pojavio i na prostorima Republike Srpske. Ta�nije, kladionice Premier su odnvedavno po�ele da izdavaju tikete sa QR kodom, i na taj na�in krenule u pripremu osavremenjivanja svojih poslovnica novim tehnologijama.

Slika 17. Primjena QR koda u Premier kladionicama

25

Ovaj metod je pogodan za pla�anje pomo�u mobilnog telefona. Mnoge aviokompanije daju ponude u pogledu rezervacije karte, pa �ak i ulazak u avion je omogu�en uz pomo� Smart telefona koji u sebi sadrži prethodno dobijeni QR kod. Sve informacije koje se odnose na let, nalaze se na web stranici, poruci ili aplikaciji koju korisnik pomo�u QR koda može pokrenuti.

Predvi�anja su sljede�a – uskoro �e se na vizit kartama nalaziti QR kod, a prilikom predaje CV-ja pita�e nas budu�i poslodavac: “Zašto se Vaš QR kod ne nalazi u CV-iju?”.

Slika 18. Smart telefon kao QR kod

Slika 19. U upotrebi NFC tag i/ili QR kod

26

5. SIGURNOSNI KONCEPT NFC URE�AJA

Kod klasi�nih mobilnih telefona koji su danas u upotrebi aplikacije se izvršavaju u radnoj memoriji ure�aja, ta�nije radnoj memoriji aplikacionog kontrolera (application

controller). Naj�eš�e su realizovane kao JAVA apleti, koji, koriste�i API koji obezbje�uje middleware aplikacionog kontrolera, mogu da koriste raspoložive resurse telefona (displej, tastaturu, GPRS interfejs, GPS interfejs, (U)SIM, itd). Primjeri ovakvih aplikacija su razne vrste igara za mobilne telefone, kalendari, aplikacije za odre�ivanje lokacije i kretanja, reprodukciju multimedija, socijalnu interakciju (chat, blogging) i druge. Sve ove aplikacije izvršavaju se u okruženju koje ne objezbe�uje zaštitu od (ne)namjernog brisanja, izmjene ili manipulacije same aplikacije ili njenih podataka. Bezbjednosno neosjetljivim aplikacijama koje služe da npr. prebace sliku ili audio zapis sa jednog ure�aja na drugi, nebezbjedno okruženje ne predstavlja problem. Me�utim, bezbjednosno osetljive aplikacije kao što su pla�anja na blizinu, kontrola pristupa i sli�no su sasvim druga pri�a. U slu�aju ovih aplikacija, svaka nenamjerna modifikacija ili brisanje podataka, može imati za posljedicu materijalnu ili nematerijanu štetu. Još gore bi bilo ako bi se osjetljivi podaci vezani za platne kartice ili indentitet korisnika, nekako is�itali iz memorije telefona

Za razliku od nesigurnosnog koncepta, gdje se sve aplikacije, bez obzira na njihov bezbjednosni nivo, i podaci koje koriste, izvršavaju i �uvaju u memoriji mobilnog ure�aja, u slu�aju sigurnosnog koncepta NFC ure�aja bezbjednosno osetljive aplikacije i podaci izvršavaju se i �uvaju u okviru bezbjednog hardverskog okruženja, koje se naziva sigurnosni element (Secure Element - SE).

Slika 20. Nezavisni sigurnosni element

27

5.1. POJAM, ULOGA I VRSTE SIGURNOSNOG ELEMENTA

Sigurnosni element (Secure Element - SE), u kontekstu NFC, predstavlja

komponentu u mobilnom ure�aju koja ima za cilj da obezbijedi sigurnosne aspekte mobilnih servisa. To je kombinacija softvera, hardvera, interfejsa i protokola koji omogu�avaju sigurno skladištenje i upotrebu akreditiva i aplikacija koji se koriste u osjetljivim servisima kao što su autentikacija, elektronsko pla�anje, kontrola pristupa, i druge. Sigurnosni element mora da omogu�i sigurno okruženje za skladištenje i izvršavanje više aplikacija izdatih od razli�itih servisa – provajdera (SP). Obzirom da je SE smješten u mobilni ure�aj, od suštinskog je zna�aja omogu�iti daljinsko upravljanje životnim ciklusom (Life Cycle Management - LCM) aplikacija na SE (download i smiještanje, instaliranje, personalizaciju, modifikaciju, brisanje, itd). Daljinsko upravljanje servisima na SE, realizuje se koriš�enjem OTA (Over The Air - OTA) platforme – postoje�e infrastrukture koju posjeduju mobilni operateri (bazne stanice, OTA serveri, itd.). U zavisnosti od slu�ajeva upotrebe koje odre�eni NFC servis treba da zadovolji, mogu�e je koristiti nekoliko vrsta sigurnosnih elemenata.

Slika 21. Sigurnosni sistem koji sadrži SE

28

5.2. STIKERI

Stiker je vrsta beskontaktne kartice, napravljene u vidu “naljepnice za mobilni

ure�aj“ - stikera, koja može biti personalizovana i obra�ena kroz postoje�u bankarsku infrastrukturu. Postoje aktivni i pasivni stikeri. Pasivni stikeri su samo „naljepnice“ na telefonu. Oni nemaju nikakvu komunikaciju sa operativnim sistemom mobilnog ure�aja, pa kao takvi onemogu�avaju dinami�ko upravljanje aplikacijama, odnosno ne nude višeaplikacijsku fleksibilnost. Aktivni stikeri su oni koji, posredstvom Bluetooth-a ostvaruju vezu sa mobilnim ure�ajem (operativnim sistemom ure�aja), i kao takvi predstavljaju integralni dio mobilnog ure�aja. Upravljanje aplikacijama smještenim na aktivnim stikerima (instalacija, personalizacija i sl.) u potpunosti je omogu�eno putem OTA platforme. Pasivni stikeri se mogu primijeniti za implementaciju samo ograni�enog broja slu�ajeva koriš�enja vezanih za NFC servise (loyalty & transport). Jeftini su i lako se koriste, ne zahtijevaju�i pritom izmjene postoje�e telekomunikacione infrastrukture, pa uprkos tehni�kim ograni�enjima, pasivni stikeri mogu biti privla�no rešenje u slu�ajevima kada je potrebno realizovati jednostavan servis namijenjen velikom broju korisnika. Aktivni stikeri, zbog svojih tehni�kih karakteristika, imaju daleko ve�u primjenu od pasivnih.

Slika 22. Primjer izgleda pasivnog stikera

29

5.3. KONCEPT REALIZACIJE SIGURNE MOBILNE BAZE (TMB)

TMB predstavlja koncept realizacije sigurnosnog elementa u okviru samog procesora mobilnog ure�aja. Ideja je ista kao i kod drugih vrsta SE – razvojiti izvršavanje besbjednosno osjetljivih aplikacija od onih koje to nisu, pri �emu se u ovom slu�aju, bezbjedno okruženje nalazi unutar samog procesora. Ugradnjom SE u centralnu procesorsku jedinicu (CPU) mobilnog ure�aja, postižu se slede�i efekti:

• ne mijenja se postoje�a arhitektura mobilnog ure�aja (nema dodatnih troškova)

• rješava se problem distribucije SE (distribuira se u sklopu telefona)

TMB predstavlja tako�e i integracijski koncept koji ne isklju�uje koriš�enje drugih vrsta SE ve� naprotiv – podržava i integriše druge servise. Npr, TMB može omogu�iti siguran korisni�ki interfejs (Secure User Interface - UIs) i OTA akreditive aplikacijama koje se nalaze u na drugim SE (SMC, UICC, eSE). TMB dodaje sloj integracije, sertifikovane sigurnosti kao i otvorenih interfejsa u mobilne servise. Obzirom da se ne mijenja postoje�a arhitektura mobilnog ure�aja, kao i da je proces distribucije uklju�en u sklopu distribucije telefona, TMB kao SE sa poslovnog aspekta donosi zna�ajne prednosti. Zna�ajna prednost je to što korisnik ne mora da ubacuje dodatne hardverske ure�aje u svoj telefon da bi koristio NFC servise – sve dolazi sa mobilnim telefonom, potpuno transparentno za krajnjeg korisnika. Ono što predstavlja prepreku pri koriš�enju ove vrste SE je prvenstveno nedovoljna standardizacija. Još uvijek nisu definisani standardi koji se odnose na komunikaciju TMB sa drugim vrstama sigurnosnih elemenata, kao ni standard koji se odnosi na komunikaciju na relaciji TMB – NFC �ip. Pored standardizacije tu su i specifi�nosti vezane za nedostatke svih NFC ure�aja gdje sigurnosni element predstavlja neodvojivi dio ure�aja (SE nije zamjenljiv), pa se moraju osmisliti procedure u slu�aju gubitka, havarije ili zamjene telefona. Potvrda da se na TMB kao SE alternativu u budu�nosti može ozbiljno ra�unati jeste projekat realizovan zajedni�kim snagama kompanije ARM i Gieseche&Devrient, pod nazivom MobiCore, gdje su ove dvije eminentne kompanije razvile arhitektutu koja upravo po�iva na TMB kao sigurnosnom elementu.

Slika 23. Primjer TMB

30

5.4. SIGURNA MEMORIJSKA KARTICA (SMC)

SMC je zamjenljiv SE (removable), i naj�eš�e je �ine memorija, smart-kartica i kontroler smart-kartice. SMC je kombinacija smart i memorijske kartice, pa kao takva obezbje�uje isti (visok) nivo sigurnosti kao i smart kartica, i kompatibilna je sa svim standardima koje ispunjavaju smart-kartice (EMV, Global Platform, ISO 7816, JavaCard i drugi). Obzirom da je zamjenljiva i ima veliki memorijski kapacitet, SMC može hostovati veliki broj aplikacija, pri �emu se ne mora ponovo izdavati kada korisnik promijeni mobilni telefon. Može se koristiti u bilo kom ure�aju koji podržava NFC tehnologiju, odnosno, nije ograni�ena samo na NFC mobilni telefon. Postoje tri mogu�a tipa :

• Samostalna NFC funkcija – kartica pored standardnih elemenata sadrži i NFC �ip i antenu, i kao takva potpuno samostalno obezbje�uje NFC funkcionalnost.

• NFC antena na mobilnom ure�aju – kartica pored standardnih elemenata sadrži i NFC �ip, ali je antena za NFC komunikaciju sastavni dio mobilnog ure�aja.

• Samo SE – kartica sadrži samo standardne elemente – memoriju, smart-karticu i kontroler smart kartice. NFC modem i antena su na mobilnom ure�aju.

Sve tri navedene alternative SMC kartice imaju zajedni�ku osobinu, a to je da u

potpunosti odvajaju sigurnosni element od mobilnog telefona, što za posljedicu ima to da finansijske institucije, kao i drugi servis provajderi, mogu distribuirati svoje NFC aplikacije ne zavise�i pritom od mobilnih operatera. Glavni nedostatak, kada je u pitanju ova vrsta SE, je nepostojanje standardizovanog protokola za komunikaciju SMC sa NFC kontrolerom.

Slika 25. Izgled SMC kartice

31

5.5. SIGURNOSNI ELEMENT (ESE)

eSE je smart kartica koja je ugra�ena t.j. „zalemljena“ u mobilni ure�aj. Za razliku od TMB, ne nalazi se u procesoru mobilnog ure�aja, ve� na (mati�noj) plo�i. U potpunosti je standardizovana po standardima koji važe za platne i smart kartice (Global Platform, EMVCo, Javacard, itd.). Vro �esto proizvo�a�i, u �ip u kome se nalazi eSE, “utiskuju” i NFC modul, pa se na taj na�in u jednoj komponenti dobijaju obe funkcionalnosti. Obzirom da je ugra�en u mobilni telefon, eSE se ne može koristiti na drugom telefonu, pa je u slu�aju promene aparata neophodno deaktivirati stari i ponovo personalizovati eSE na novom ure�aju. Iako eSE zadovoljava ve�inu potrebnih standarda, zna�ajan nedostatak ove vrste sigurnosnog elementa je nepostojanje standarda za komunikaciju sa NFC kontrolerom.

32

5.6. UNIVERZALNA SMART KARTICA (UICC)

UICC predstavlja smart karticu, unapre�enu verziju SIM kartice, koja pored SIM aplikacija može sadržati i USIM i CSIM aplikacije. UICC omogu�ava višeaplikacijsko okruženje (sa jednim ili više razli�itih SP) pa može uklju�ivati i m-banking aplikacije, SIMbazirane pretraživa�e, kao i EMV aplikacije i ID akreditive. Kao što je prikazano na Slici 7, UICC ima 3 razli�ita fizi�ka interfejsa.

• ISO 7816 Standard koji definiše razli�ite aspekte vezane za smart kartice (fizi�ke karakteristike, komande za upravljanje sadržajem u multiaplikacijskom okruženju, kriptografske mehanizme, formate poruka, itd)

• NFC SWP SWP (eng. Single Wire Protocol) predstvlja standardizovani interfejs za komunikaciju sa NFC kontrolerom. Preko ovog interfejsa UICC komunicira sa spoljnim NFC okruženjem.

• USB USB interfejs koji se ozna�ava još i kao InterChip USB (IC-USB), koji predstavlja dodatak USB 2.0 specifikaciji. IC-USB je varijanta standardnog fizi�kog USB interfejsa, namenjena za sistema male potrošnje, pri �emu USB magistrala može biti maksimalne dužine do 10 cm. U slu�aju UICC kartice, USB predstavlja interfejs velike brzine (eng. High speed interface) za komunikaciju UICC sa glavnim �ipom mobilnog telefona (definisano ETSI standardom pod oznakom ETSI TS 102600).

SCWS (Smart Card Web Server) je web server koji se izvršava na UICC kartici. Predstavlja jednu od alternativa korisni�kog interfejsa za interakciju sa NFC servisima (ili drugim servisima) na UICC kao sigurnosnom elementu. Pored SCWS za razvoj korisni�kog interfejsa mogu se koristiti i SIM Tool Kit i J2ME apleti. SCWS je nova tehnologija uvedena u UICC, �iji je cilj da obezbedi bogatiji korisni�ki interfejs (kroz Web pretraživa� mobilnog ure�aja) za interakciju sa servisima na SE.

Slika 26. Izgled UICC sa komponentama

33

Sigurnosni element je neophodna komponenta mobilnog ure�aja u cilju koriš�enja bezbjednosno osjetljivih NFC servisa kao što su identifikacija, bezkontaktna pla�anja i dr. UICC varijanta izbacuje mobilne operatere u prvi plan, finansijske institucije pokušavaju da nametnu mikroSD kao sigurnosni element, i na taj na�in izbjegnu saradnju sa mobilnim operaterima. Proizv�a�i mobilnih telefona, sa druge strane forsiraju eSE, jer na taj na�in dodatno zara�uju prodaju�i sigurnosni element u sklopu mobilnog ure�aja. Proizvo�a�i procesora pokušavaju da kroz smještanje SE u sam procesor, postignu što profitabilniju poziciju. Mogu se izdvojiti tri klju�na rivala (stejkholdera) u NFC ekosistemu: mobilni operateri, finansijske institucije i proizvo�a�i mobilnih telefona. Da bi se primjene NFC servisa ispoljile u svom punom potencijalu, neophodno je da mobilni ure�aji imaju integrisanu podršku za NFC tehnologiju, �ime proizvo�a�i ovih ure�aja imaju vrlo važno mesto u lancu vrednosti. Imaju�i u vidu poslovne pozicije ova tri stejkholdera, kao i tehni�ke preduslove koje sigurnosni elementi ispunjavaju, može se zaklju�iti da su trenutno najozbiljnije alternative sigurnosnog elementa, koje se mogu primeniti za realizaciju bezzbednosno osetljivih NFC servisa - UICC, SMC i eSE.

UICC SIM

NFC antenna

Applications

CPU

OS

J2ME

OTA

OS

Apps

Slika 27. Integracija UICC u mobilni telefon

34

6. ZAKLJU�AK

NFC tehnologija predstavlja budu�nost m-commerce-a. Nastala kao produžena ruka RFID-ija i koristi iste principe funkcionisanja. Njena kompatibilnost sa ostalim bezkontaktnim komunikacionim tehnologijama daje joj nesagledive mogu�nosti, posebno ako se uzme u obzir da za nju nije potrebno obezbje�ivanje posebne komunikacione infrastrukure. Svoju razvojnu mogu�nost, a ujedno i budu�nost NFC tehnologija našla je u mobilnim telefonskim ure�ajima kao komunikacionoj infrastrukturi koja je u ekspanziji i koja daje prirodnu simbiozu izme�u ove periferne komunikacije sa klijentima i ebusiness- om. Njene prednosti i mogu�nosti vrlo brzo su prepoznali prije svega proizvo�a�i hardwera i mobilni telekomunikacioni operateri koji su i pokrenuli i NFC Forum kao nezavisno udruženje kompanija koje žele da razviju i standardizuju NFC tehnologiju u cilju njene aplikativnosti u mnogim oblastima poslovanja. Upravo oni su i pokrenuli, na razli�itim ta�kama u svijetu, niz pilot projekata koji su bili uspješni i koji su ve� prerasli u ozbiljne projekte elektronskog poslovanja u mnogim oblastima ljudskog djelovanja kaošto su: trgovina, bankarstvo, transport, elektronska uprava, pošta, telekomunikacije, zdravstvo, socijana briga, zabava, hotelijerstvo, marketing i istraživanje tržišta itd. 2011 godina je proglašena kao godina potpune komercijalizacije NFC tehnologije u aplikativnom smislu i njenoj eksploataciji u svim oblastima poslovanja. Kao produkt implementacije NFC tehnologije u m-Commerce modele poslovanja name�e se potreba proširenja B2B2C modela poslovanja u pravcu integracije usluga sa ciljem kreiranja novih proizvoda, tržišta kao i regulisanja potroša�kih potreba. Ova usluga bi mogla dobiti i dodatne funkcionalnosti, koje bi servis napravile još jednostavnijim za upotrebu, poput mogu�nosti prijavljivanja za mobilno pla�anje mjese�nih ra�una direktno iz telefona bez posjete banci ili elektronskog bankarstva, integraciju servisa na što više prodajnih mjesta trgovaca i naravno NFC podršku.

Budu�nost je po�ela, jer NFC predstavlja nesagledivu snagu razvoja ukupnog elektronskog poslovanja, tako da bi jednog dana stvarno mogli sa sobom da ponesemo samo mobilni telefon, kojim bismo zaklju�ali stan, upalili auto, otišli u nabavku i platili u trgovini, zatim otišli na pi�e sa prijateljima, da bi tek po povratku ku�i primijetili da smo nov�anik zaboravili na kuhinjskom stolu.

35

7. LITERATURA [1] Banca Intesa Beograd, Saopštenje za javnost, Mobilni telefon u funkciji platne

kartice, Beograd, 2012. [2] B.Stanivukovi�, NFC – budu�nost e-Smart Business-a, Beograd, 2011. [3] B.Lepojevi�, Secure Element in Systems Based on NFC Technology, Beograd, 2009. [4] D. Jela�a, Near Field Communications, Zagreb, 2007. [5] Datasheet, SM Crystal for NFC, Smartcard etc, GSX-213

[6] H. Ailisto et al., Physical Browsing With NFC Technology, Helsinki 2007. [7] Texas Instruments, Multi-Protocol Fully Integrated 13.56-MHz RFID/NFC

Transceiver IC, “TRF7970A”, SLOS743- August 2011. [8] T. Lazzari, Architecture & Development of NFC Applications, Nica, 2009. [9] O. Lundahl, Usability of Mobile Applications for Near Field Communication, Göteborg, Sweden, 2009 [10] NXP Semiconductors, NFC Forum Type 2 Tag compliant IC with 144 bytes user

Memory, “NTAG203”, Rev. 3.2 — 12 December 2011. [11] http://www.mobilolsen.com/blog/?p=364 [pristupljeno 28.07.2012] [12] http://www.nfcnetstore.com [pristupljeno 28.07.2012] [13] http://www.snapmaze.com [pristupljeno 29.07.2012] [14] http://qrcode.kaywa.com [pristupljeno 29.07.2012] [15] http://qrcode.sourceforge.jp [pristupljeno 30.07.2012] [16] www.ti.com [pristupljeno 30.07.2012] [17] www.golledge.com [pristupljeno 30.07.2012] [18] http://www.rohde-schwarz.com/appnote/1MA182.pdf [pristupljeno 28.07.2012]

[19] www.en.wikipedia.org/w/index.php?title=Near_field_communication&oldid=462157953

36

8. LISTA SIMBOLA API Application Programming Interface B2B Business to Business EEPROM Electrically Erasable Programmable Read-Only Memory ISO 14443 International standard JTAG Joint Test Action Group NFC Near Field Communication NDEF NFC Data Exchange Format P2P Peer to Peer POS Point of Sale RFID Radio Frequency IDentification RTD Record Type Definition SCWS Smart Card Web Server SE Secure Element SMC Secure Memory Card SPRTD Smart Poster Record Type Description SRTD Service Record Type Description TMB Trusted Mobile Base TRTD Text Record Type Description UICC Universal Integrated Circuit Card UHF Ultra High Frequency URI Uniform Resource Identifier USB Universal Serial Bus QR Quick Response code