NOORDRAND VELUWE

KRACHTIGE MBO ECONOMIE

Bijeenkomst Businessclub Noordwest-Veluwe ‘Het succes van de regio’Presentatie dr. Piet Renooy

Kracht van Oost-onderzoek

30 november 2016

Sociaal Economische krachten

van Oost-Nederland

Opdracht: Gelderland en Overijssel

Doel: vaststellen

• Internationale Concurrentiekracht

• Inhaalkracht binnen Nederland

• Vooral: op zoek naar krachten van de regio’s.

Uitvoering: zes instellingen / individuen

Oost-Nederland: verschillende schalen

Oost-NL

Overijssel Gelderland

NrVRvFo

VaNijAh Arn

CT-

Sth

9 Regio’s:

2 Provincies:

1 Landsdeel:

Oost doet nauwelijks onder voor de rest van Nederland

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

20

12

20

13

20

14

20

15

ontwikkeling werkloosheid

Oost-Nederland Nederland

%

Groei op vele fronten:

Oost doet het vaak beter dan Nederland

100

110

120

130

140

150

160

170

groei van aantal bedrijven

Oost-Nederland Nederland

100

105

110

115

120

groei van aantal banen

Oost-Nederland Nederland

100

105

110

115

120

125

groei bruto regionaal product

Oost-Nederland Nederland

Internationale concurrentiekracht:

concurrentiefactoren Twee typen factoren:

• Basisfactoren: in de race blijven

• Topfactoren: verschil maken

Vergelijken met Europese regio’s met overeenkomstige

• Exportmarkten

• Directe buitenlandse investeringen

• Kennisvelden

Noord-Brabant, Utrecht, regio Osnabrück, regio Münster, regio

Düsseldorf, Tübbingen, Vlaams Brabant [regio Leuven] en regio

Parijs

Positionering t.o.v. Europese concurrenten basisfactoren

gebrekkige fysieke agglomeratiekracht:infrastructuur en bevolkingsdichtheid blijven

achter, wel gunstige arbeidsmarkt

prima omgevingskwaliteiten:

voorzieningen en kwaliteit woonomgeving op orde, dat heeft wel een prijs

Basisfactoren OV GLD

Lonen

Werkloosheid (-)

Participatiegraad

Toegang internet

Bereikbaarheid luchthavens

Congestie (-)

Bereikbaarheid weg

Bevolkingsdichtheid

Bevolkingsomvang

Basisfactoren OV GLD

Effectieve overheid

Inkomstenbelasting

Belastingen totaal

Cultuur en restaurants

Recreatie

Natuur

Omgevingskwaliteit

Kwaliteit huizen

Woonomgeving

Betaalbaarheid huizen

Kosten levensonderhoud

Positionering t.o.v. Europese concurrenten

topfactoren

Oost-Nederland doet het minder dan de Europese concurrenten op het vlak van R&D investeringen, patenten, opleidingsniveau en marktpotentiaal.

Vooral Overijssel blijft achter bij de topfactoren, verschil met Gelderland zit bij publieke R&D en bij kwantiteit (universitaire) opleidingen (UT t.o.v. WUR + RUN).

Qua kwaliteit van opleidingen doet Oost-Nederland het goed t.o.v. Europese concurrenten.

Topfactoren OV GLD

Kwaliteit universiteit

Publieke R&D

Patenten

Private R&D

Opleidingsniveau

Marktpotentiaal

Opleiding - kwantiteit

Opleiding - kwaliteit

Concurrentiefactoren: basis en top

• Beide provincies hebben door hun uitstekende

omgevingskwaliteiten de basis op orde.

• Van de basisfactoren levert alleen een verbetering van de

bereikbaarheid van internationale luchthavens aanzienlijke

positieverbetering op.

• Verbetering van andere fysiek ruimtelijke basisfactoren zet

weinig zoden aan de dijk.

• Relevante topfactoren hebben betrekking op bevordering

kenniseconomie, kwaliteit arbeidsmarkt en clusterkracht.

• Samenwerking binnen Oost helpt bij versterking van

innovatievermogen, met als doel een completer

vestigingsklimaat.

De regio’s: Typen

• Bestuurlijke en administratieve regio’s

• Formele regio’s: overeenkomstige eigenschappen

• Functionele regio’s: samenhang door interactie

Verzorgingsregio’s (koopstromen)

Woningmarktregio’s (verhuizingen)

Arbeidsmarktregio’s (pendel)

Alle drie: ‘daily urban system’

De negen functionele regio’s van Oost-Nederland

Food Valley

-

50

100

150

200

250

300

350

-

100

200

300

400

500

600

700

To

eg

ev

oeg

de w

aard

e i

n M

iljo

en

en

€

Inw

on

ers

en

ban

en

N x

1000

Inwoners Werkgelegenheid Toegevoegde Waarde

Omvang van de negen regio’s:

Noordrand Veluwe kleinste regio van Oost-Nederland

Arbeidsparticipatie en werkloosheid 2008 -2015

Noordrand Veluwe: gezonde arbeidsmarkt

bruto arbeidsparticipatie werkloosheid

3,0%

3,5%

4,0%

4,5%

5,0%

5,5%

6,0%

6,5%

7,0%

7,5%

8,0%

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

69,0%

69,5%

70,0%

70,5%

71,0%

71,5%

72,0%

72,5%

73,0%

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

= Noordrand Veluwe = Nederland = Overige regio’s

Besteedbaar inkomen 2009-2012

Noordrand Veluwe: hoog en herstel, toenemende armoede

gemiddeld particulier besteedbaar huishoudensinkomen (in euro)

percentage huishoudens onder

de lage inkomensgrens

32.900

33.400

33.900

34.400

34.900

35.400

35.900

36.400

36.900

2009 2010 2011 2012

5,0%

5,5%

6,0%

6,5%

7,0%

7,5%

8,0%

8,5%

9,0%

9,5%

10,0%

2009 2010 2011 2012

= Noordrand Veluwe = Nederland = Overige regio’s

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

Beroepsbevolking (bruto) Laag % Beroepsbevolking (bruto) Middel % Beroepsbevolking (bruto) Hoog %

Opleidingsniveau van de actieve beroepsbevolking

Noordrand Veluwe: groot aandeel middelhoog opgeleiden

Laag = mavo, vmbo&mbo 1 Middel = havo, vwo, mbo 2-4 Hoog = hbo, wo

0

5

-8

0

-6

-3

5

3

3

4

-10 -5 0 5 10 15 20 25 30

Oost-Nederland

Noordrand Veluwe

WERV-regio

Rivierengebied

Nijmegen

Arnhem

Achterhoek

Stedendriehoek

Twente

Zwolle

National Share Industry Mix Regional Shift

Food Valley

Economische groei 2002-2013 (% groei)

Noordrand Veluwe: hoogste groei, op beide regionale componenten

Werkgelegenheid Toegevoegde waarde

2

6

2

1

0

-5

1

2

2

8

-10 -5 0 5 10 15 20 25 30

Oost-Nederland

Noordrand Veluwe

WERV-regio

Rivierengebied

Nijmegen

Arnhem

Achterhoek

Stedendriehoek

Twente

Zwolle

National Share Industry Mix Regional Shift

Food Valley

Industriële mix: relatieve omvang (2015)

veel banen in persoonsgerichte activiteiten (zorg, detailhandel,

toerisme, bouw) en maakindustrie (voeding)

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%

20%

Noordrand Veluwe Oost-Nederland

Industriële mix: specialisatie (lq in 2015):

specialisatie op agro-food, logistiek & groothandel

ondervertegenwoordiging in technologische industrie

0

50

100

150

200

Noordrand Veluwe Oost-Nederland = Regionale specialisatie

Noordrand Veluwe heeft een

redelijk efficiënte economie

0

200

400

600

800

1000

Zwolle Twente Stedendriehoek Achterhoek Arnhem Nijmegen Rivierengebied WERV Noordrand

Veluwe

TW per arbeidsplaats

Oost-

NL

Food Valley

Gemiddelde jaarlijkse start- en stopquotes in Oost-

Nederland (2001-2015)

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

Gem

. jaarl

ijkse q

uo

tes (

2001-2

015)

Starters

Stoppers

0

5

-8

0

-6

-3

5

3

3

4

-10 -5 0 5 10 15 20 25 30

Oost-Nederland

Noordrand Veluwe

WERV-regio

Rivierengebied

Nijmegen

Arnhem

Achterhoek

Stedendriehoek

Twente

Zwolle

National Share Industry Mix Regional Shift

Economische groei 2002-2013 (% groei)

Noordrand Veluwe: hoogste groei, op beide regionale componenten

Werkgelegenheid Toegevoegde waarde

2

6

2

1

0

-5

1

2

2

8

-10 -5 0 5 10 15 20 25 30

Oost-Nederland

Noordrand Veluwe

WERV-regio

Rivierengebied

Nijmegen

Arnhem

Achterhoek

Stedendriehoek

Twente

Zwolle

National Share Industry Mix Regional Shift

Food Valley Food Valley

• Kwalitatieve analyse Noord Veluwe

• deskresearch, waaronder Oriëntatie Harderwijk, Sterk Bestuur,

Website Diamant (kernwaarden)

• interviews met Christianne vd Wal, Heleen Koornberg, Erik Jan

van Dijk, Gerrit Marskamp, Simon Miske, Piet Mosterd en

Ronald Cleijsen.

• Invalshoek: dimensies van regionale ontwikkeling

• (1) hardware: ruimte en economie

• (2) software: samenleving en cultuur (en beetje economie)

• (3) orgware: bestuur en politiek

• (4) mindware: imago en zelfbeeld

(1) Hardware: Krachtige MBO economie

kenniseconomie zonder ‘masters’

Ondernemers en werknemers

in deze regio zijn ‘handige

jongens’: niet overdreven geschoold,

maar vooral vaardig. Niches!

Bedrijven leggen zich toe op

toepassing van innovatie,

minder op R&D (ontwikkeling).

Het middensegment (MBO) is de ruggengraat van de regionale

arbeidsmarkt. Dit segment staat onder druk door automatisering en

concurrentie door werknemers uit het Europese buitenland.

(2) Software: samenleving en cultuur

• Zelfstandig maar betrokken

• Boeren- en vissersachtergrond

• Christelijke wortels

• Niet lullen maar poetsen

• Voor jezelf zorgen (zzp)

• Oog voor een ander (loyale werkgevers)

• Positieve ontwikkeling

Initiatiefrijke ondernemers nemen stappen

naar meer focus: bijv. Innovatiehuis

De Diamant

(3) Orgware: bestuur en politiek

Drukte en versnippering!

• Veel overheidsverbanden (GR, Strategische

alliantie, rol Diamant etc.)

• Neuzen niet altijd dezelfde kant uit

• Elkaar vertrouwen?

• Aantrekking Amersfoort en Zwolle

• Harderwijk te klein

• Ambitie: grenzeloos denken

Geen eenheid

• Hierdense beek als scheidslijn?A’foort-Zwolle

• Gemeenten “lopen weg”

Veel overleg

Hierdense beek

(4) Mindware: imago en zelfbeeld

• Imago• Doorgang naar het noorden (as A28)

• Rust, dorpen, haventjes

• Harderwijk: Dolfinarium

• Veluwe: bossen en pannenkoeken

• Zelfbeeld: Ermelo: Buitenleven

Elburg: Cultuurhistorie

Harderwijk: Talent

Heerde: WijzijnHeerde

Nunspeet: Uit de kunst

Oldebroek: Natuurkracht

Putten: Bomendorp

Zeewolde: Ruimte

Gebrekkige kracht (zwakte):

•Vertrekoverschot met omliggende steden

•Negatief pendelsaldo

•Afnemende TW (‘shrinking industries’☺ meubel, hout &

papier, energie

•Geen specialisatie, weinig inbedding (kans op opheffing):

chemie, creatieve industrie, energie, financiel diensten, HTSM,

ICT, Life Science & Health

•Krimpend groeiregime: metaal, meubel, nuts, financiële

diensten, openbaar bestuur

Krachten in Noordrand Veluwe

Potentiële kracht (kans):

•Aantrekkelijk internationaal vestigingsmilieu

•Koopkracht: hoog gemiddeld besteedbaar inkomen

•Vestiging koopkrachtige ‘empty nesters’

•Groei in ICT & media, recreatie & cultuur

•Vliegveld Lelystad

Bewezen kracht (sterkte):

•Aantrekkelijk internationaal vestigingsmilieu

•Vestiging gezinnen

•‘Handige jongens (MBO economie)

•Sterk ontwikkeld sociaal kapitaal

•Specialisatie en veel inbedding (kans op doorgroei): agro-food,

logistiek & groothandel

•Geroutineerd regime: voedsel, textiel, hout & papier, chemie,

high tech, logistiek & groothandel, horeca & detailhandel,

vastgoed, onderwijs

Afnemende kracht (bedreiging):

• Bereikbaarheid over de weg (congestie)

• Vertrek jongeren / Vergrijzing

• Opleidingsniveau

• Weinig R&D / innovatie

• Stagnerende groei TW in diensten: zakelijke en financiële

diensten, recreatie & cultuur, openbaar bestuur,

detailhandel & horeca

• Zorgen over zorg (extramuralisatie)