Nowe trendy w edukacji szkolnej w kontekście rozwoju technologii i

Irena Pulak

Nowe trendy w edukacji szkolnej wkontekście rozwoju technologii imediów cyfrowych = New Trends inSchool Education in the Context ofDigital Technology and MediaDevelopmentEdukacja Elementarna w Teorii i Praktyce : kwartalnik dla nauczycieli nr 2,57-68

2015

57

WprowadzeniePostęp w dziedzinie technologii, szczególnie technologii informa-

cyjno-komunikacyjnych, zmienia środowisko, w którym żyjemy. Prawiecały czas pojawiają się nowe narzędzia i usługi umożliwiające pełniejszewykorzystanie potencjału tkwiącego w mediach cyfrowych. Edukacja jestjednak nadal tą dziedziną, w której zmiany zachodzą wyraźnie wolniej niżw innych sferach. Nowoczesne technologie torują sobie drogę, ale napoty-kają na różnego typu bariery: sprzętowe, kompetencyjne, a także o charakte-rze społeczno-psychologicznym. Często wyrobione przez lata przyzwycza-jenia związane ze sprawdzonymi przez wiele pokoleń metodami kształceniamogą utrudniać lub wręcz uniemożliwiać wprowadzenie innowacyjnych,lecz równocześnie – w opinii wielu nauczycieli – zbyt radykalnych zmianw procesie edukacji szkolnej. Ostrożność w ich wprowadzaniu jest uza-sadniona i konieczna, ponieważ nieprzemyślane i nieudane eksperymenty

Artykuły i rozprawy/Articles and DissertationsEETP 36(2015)2, ISSN 1896-2327

DOI: 10.14632/eetp_36.4

Irena PulakAkademia Ignatianum w Krakowie

Nowe trendyw edukacji szkolnej

w kontekście rozwojutechnologii i mediów

cyfrowych

New Trends in School Educationin the Context of Digital Technology

and Media Development

58

w obszarze szkolnictwa mogą spowodować znaczące szkody społeczne.Z drugiej jednak strony edukacja musi się dostosować do zmieniającychsię potrzeb społecznych, sprostać wyzwaniom współczesnego świata i spo-łeczeństwa informacyjnego, a bez poszukiwania nowych dróg rozwojunie jest to możliwe. Z tego właśnie założenia wychodzą badacze dokonu-jący wnikliwej analizy praktyki edukacyjnej w kontekście zastosowańnowych mediów.

Raport The NMC Horizon Report: 2014 K-12 EditionNiedawno ukazał się w Internecie kolejny roczny raport pt. The NMC

Horizon Report: 2014 K-12 Edition1. Powstał on jako wynik projekturealizowanego przez „New Media Consortium (NMC)” we współpracyz „Consortium for School Networking (CoSN)”. Ten program badaw-czy został zainicjowany jeszcze w 2002 roku i polega na corocznej identy-fikacji i opisie najważniejszych nowych trendów w technologii, które mogąmieć istotny wpływ na rozwój całego procesu edukacji szkolnej oraz nazmiany zachodzące we wszystkich jej sektorach. Kategoria K-12, do któ-rej odnosi się raport obejmuje podstawowe etapy edukacji szkolnej czylipoziom przedszkola, szkoły podstawowej i średniej2. Badacze starają sięokreślić przemiany, które obecnie są już obserwowane, a ich dynamicznyrozwój w skali globalnej jest przewidywany w perspektywie najbliższychkilku lat. W przygotowaniu raportu w 2014 roku wzięło udział 53 eks-pertów pochodzących z 18 krajów. W zespole badawczym znaleźli sięreprezentanci aż sześciu kontynentów. Niestety wśród badaczy uczestni-czących w projekcie zabrakło przedstawiciela Polski.

Eksperci zostali poproszeniu o udzielenie odpowiedzi na cztery głów-ne pytania badawcze. Pierwsze pytanie dotyczyło trendów, które będą miećznaczący wpływ na sposób, w jaki szkoły podchodzą do swojej podsta-wowej misji: nauczania, uczenia się i twórczego pozyskiwania informa-cji. Kolejne pytanie wymagało określenia najważniejszych wyzwań, wo-bec których staną szkoły w ciągu najbliższych pięciu lat. Eksperciwypowiedzieli się na temat tego, które z kluczowych technologii ujętychw wykazie projektu NMC Horizon będą ich zdaniem odgrywały naj-ważniejszą rolę w procesie nauczania i uczenia się w edukacji szkolnejw ciągu najbliższych pięciu lat. Ostatnie pytanie badawcze było związa-ne z podaniem technologii, których brakuje na analizowanej liście. Nale-żało odpowiedzieć na następujące pytania pomocnicze:

1 The NMC Horizon Report: 2014 K-12 Edition. The NMC Horizon Report: 2014 K-12 Editionexamines emerging technologies for their potential impact on and use in teaching, learning, andcreative inquiry in schools. The New Media Consortium 2014.2 K-12 to termin używany w edukacji głównie w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. WhatIS.com,http://whatis.techtarget.com/definition/K-12 (dostęp: 20.04.2015).

Artykuły i rozprawy/Articles and Dissertations

59

– Które z technologii używanych obecnie jedynie przez pojedynczeszkoły powinny zostać szerzej wykorzystane, aby wesprzeć proces naucza-nia i uczenia się?

– Jakie inne technologie szeroko wykorzystywane w innych dziedzi-nach szkoły powinny zaadaptować na własne potrzeby lub aktywnie po-szukiwać sposobów ich zastosowania?

– Na jakie dynamicznie rozwijające się nowe technologie szkoły po-winny zwrócić uwagę w ciągu najbliższych czterech, pięciu lat?

Formuła raportu zakłada wyodrębnienie na bazie opinii ekspertówsześciu kluczowych trendów w zakresie wdrażania nowych technologiido praktyki szkolnej, identyfikację najważniejszych wyzwań i problemówutrudniających adaptację nowych technologii edukacyjnych oraz opis przy-datnych technologii edukacyjnych, które mogą być wprowadzane do szkółna dużą skalę w perspektywie najbliższych kilku lat. Technologie eduka-cyjne są definiowane w tym przypadku w szerokim znaczeniu jako na-rzędzia i zasoby, które mogą zostać wykorzystane do poprawy jakościnauczania, uczenia się i twórczego rozwoju3.

Kluczowe trendy w zakresie wdrażanianowoczesnych technologii do szkół

Kluczowe trendy w zakresie wdrażania nowoczesnych technologii doszkół, które zostały wyłonione przez członków panelu ekspertów w tokudyskusji, można sklasyfikować w trzech kategoriach. Za kryterium przy-jęto przewidywany czas, w którym powinny się one upowszechnić w ob-szarze edukacji. Pierwsza kategoria obejmuje trendy, które ujawnią sięw ciągu roku lub dwóch lat, druga – te, które uzyskają znaczenie w per-spektywie 3 do 5 lat, a trzecia kategoria uwzględnia dalekosiężne tenden-cje, które wyraźnie ujawnią się dopiero po kilku latach.

Autorzy raportu jako pierwszy z opisywanych trendów, który powi-nien zaistnieć w bliskiej perspektywie czasowej, wymieniają przemyśle-nie na nowo roli nauczyciela w kontekście zastosowania na szerszą skalęnowych technologii informacyjnych. Pojawia się bowiem potrzeba prze-dyskutowania i ponownego zdefiniowania obowiązków współczesnegonauczyciela. Oczekuje się od niego znajomości i wykorzystania nowychtechnologii cyfrowych w takich działaniach, jak: dostarczanie zasobówi materiałów edukacyjnych, stosowanie odpowiednich do nich strategiinauczania, wsparcie ucznia w procesie indywidualnego uczenia się i do-konywanie oceny jego osiągnięć. Poza tym ważną, nową rolą nauczycielajest organizacja wirtualnego środowiska edukacyjnego, w tym wykorzy-

3 The NMC Horizon Report: 2014 K-12 Edition, dz. cyt., s. 32.

604 Tamże, s. 8.5 Wikipedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/Otwarte_zasoby_edukacyjne, hasło: Otwarte zasoby edu-kacyjne (dostęp: 20.04.2015).

stanie narzędzi pracy zespołowej. Szkoła w większym niż do tej pory stop-niu powinna być zaangażowana we wspieranie rozwoju ucznia, nie tylkopoprzez edukację formalną organizowaną w ramach instytucji oświato-wych, ale również w działaniach nieformalnych, podejmowanych pozaczasem spędzanym przez ucznia w szkole. Nowa rola nauczyciela kon-centruje się bardziej na byciu przewodnikiem i opiekunem ucznia niżprzekazicielem gotowych informacji. Praca organizacyjna i sprawozdaw-cza nauczyciela – jak podkreślano w raporcie – powinna również bazo-wać na narzędziach i usługach cyfrowych. Badania pokazują, że pomimotego, iż szkoły bardzo rzadko kształcą wyłącznie online, to wielu nauczy-cieli w swojej pracy dydaktycznej korzysta z narzędzi wirtualnych, za po-średnictwem mediów społecznościowych stara się budować społecznościedukacyjne, stosując w praktyce rozwiązania hybrydowe, łączące trady-cyjne metody z nowoczesnymi technologiami.

Drugim trendem już ujawniającym swoją obecność jest nowe ujęciekształcenia nazywane „Deeper Learning Approach”. Termin ten bywaużywany do opisania podejścia, w którym uczniowie zdobywają wie-dzę i umiejętności przede wszystkim poprzez rozwiązywanie problemów,prowadzenie samodzielnych badań i dociekań naukowych inspirowanychrealnymi problemami współczesnego świata, próbując jednocześnie spro-stać stojącym przed nimi wyzwaniom życia codziennego4. Wielu eksper-tów uczestniczących w programie uważa, że uczenie się przez działanie,formułowanie i rozwiązywanie problemów przygotowuje dzieci i mło-dzież do nauki na wyższych etapach edukacji i przyszłej pracy zawodo-wej. Podczas pracy nad projektami, oprócz opanowania podstawowychtreści nauczania, uczniowie uczą się samodzielności, krytycznego myśle-nia, skutecznej komunikacji i współpracy z innymi.

Druga grupa omówionych w raporcie trendów, które znajdą zasto-sowanie dopiero później, w okresie 2 do 5 lat, obejmuje znacznie szerszewykorzystanie otwartych zasobów edukacyjnych i upowszechnienie hy-brydowych modeli kształcenia.

Otwarte zasoby edukacyjne „Open Educational Resources” (OER)– to wszelkie zasoby o charakterze edukacyjnym, które zostały udostęp-nione na wolnych licencjach i w domenie publicznej. Dostęp do nich od-bywa się zazwyczaj za pośrednictwem nowoczesnych technologii infor-macyjno-komunikacyjnych5. Od roku 2002, kiedy w ramach działańUNESCO powstała inicjatywa stworzenia otwartych zasobów edukacyj-nych, nastąpił dynamiczny ich rozwój. Wiele państw prowadzi już poli-


61

tykę sprzyjającą powstawaniu ogólnodostępnych i jednocześnie charaktery-zujących się wysoką jakością merytoryczną repozytoriów treści edukacyjnych.

Wpływ technologii jest zauważalny także w doborze modeli i strate-gii kształcenia. Nowe rozwiązania uwzględniają w coraz większym stop-niu potencjał tkwiący w środowisku cyfrowym. Hybrydowe metody kształ-cenia stosowane w edukacji szkolnej pozwalają połączyć oba środowiskapracy – tradycyjne i wirtualne – uwzględniając przy tym specyficzne ce-chy każdego z nich. Wykorzystanie narzędzi cyfrowych pozwala zwięk-szyć poziom indywidualizacji zarówno metod nauczania, jak i treścikształcenia, dostosowując je do potrzeb konkretnego ucznia. Odwołującsię do bliskich mu doświadczeń z codziennego życia, ułatwia równieżjego pełniejsze zaangażowanie.

W stosunkowo dalszej perspektywie czasowej jawi się w obszarzeedukacji rozkwit tzw. „Intuitive Technologies”. Technologie te umożliwiąobsługę i komunikację za pomocą gestów, ruchów rąk lub całego ciała.Interfejsy tych urządzeń pozwalają na manipulowanie obiektami w prze-strzeni cyfrowej. Przykładem tego typu technologii są ekrany dotykowe,smartfony, tablety oraz konsole do gier typu Xbox Kinect, Nintendo Wii.Eksperci przewidują, że intensywnie będzie się rozwijać komunikacjaz urządzeniami, realizowana za pomocą języka naturalnego. Jako waloredukacyjny tych technologii specjaliści podkreślają przyjazny użytkow-nikowi, niemal naturalny sposób komunikacji, wykorzystujący obraz, ruch,mimikę, gesty, mowę. Tego typu technologie będą bliższe młodemu po-koleniu i bardziej przyjazne w użyciu. Ułatwią, bez fizycznego opuszcza-nia domu albo klasy szkolnej, odbywanie wirtualnych podróży (np. na lek-cjach z geografii, przyrody), zwiedzanie muzeów i galerii lub podejmowaniewspólnych działań z osobami oddalonymi w przestrzeni. Korzystaniez systemów opartych na czujnikach ruchu (np. Microsoft Kinect) oraz opro-gramowania wykorzystującego elementy gier pozwala, jak pokazują do-tychczasowe doświadczenia, na zwiększenie motywacji i zaangażowaniauczniów (np. wykorzystanie gry „Just Dance” na zajęciach z wychowaniafizycznego pomaga uczniom rozwijać umiejętności rytmiczne i ruchowe).Autorzy raportu podają również przykłady zastosowania tych urządzeńw pracy z dziećmi w wieku wczesnoszkolnym i autystycznymi6.

Jako dalekosiężny trend uznano w raporcie również zmianę podej-ścia do funkcjonowania klasy szkolnej. Zdaniem autorów należy prze-myśleć na nowo sposób organizacji szkoły i klasy szkolnej, aby dostoso-wać ją do potrzeb współczesności. Zmiany te już mają miejsce, poniekądnapędza je wykorzystanie na o wiele większą niż dotychczas skalę projek-

6 Tamże, s. 15.

62 7 Tamże, s. 16.

towych i problemowych metod kształcenia. W tym kontekście wyposażeniei aranżacja klasy powinna sprzyjać naturalnemu przechodzeniu dzieci z jed-nej aktywności do drugiej oraz wzajemnej komunikacji podczas pracy gru-powej i indywidualnej. Drugim elementem, który uznano jako nie w pełnidostosowany do obecnych wymagań i doświadczeń edukacyjnych, jest planzajęć szkolnych oparty na systemie przedmiotowym. Podział na 45-minuto-we lekcje będzie zdaniem badaczy ewoluował w kierunku bardziej elastycz-nej organizacji czasu i interdyscyplinarnego podejścia do treści nauczania.W Polsce trend ten jest widoczny na przykładzie przemian zachodzącychw edukacji wczesnoszkolnej. Przestrzeń i czas będą traktowane w bar-dziej płynnych kategoriach, a kształcenie będzie wyraźniej skoncentro-wane na indywidualnych potrzebach poszczególnych uczniów7.

Wyzwania związanez wprowadzanie nowych technologii do szkół

W raporcie starano się również nakreślić wyzwania i elementy, któ-re utrudniają wdrażanie nowych technologii i innowacyjnych rozwiązańdo szkół. Eksperci biorący udział w badaniach także i tu wyodrębnili trzygrupy. Pierwsza grupa wyzwań wiąże się z problemami, które można łatwozauważyć i rozwiązać. Druga to znane i opisane problemy, ale takie, któreobecnie trudno jest rozwiązać, natomiast trzecia grupa zawiera złożonekwestie, w których trudności pojawiają się już na etapie zdefiniowa-nia i określenia problemu.

W pierwszej grupie znalazły się wyzwania obejmujące potrzebękreowania środowiska edukacyjnego określane jako „Creating AuthenticLearning Opportunities” i położenia nacisku na indywidualizację kształ-cenia („Integrating Personalized Learning”). Authentic Learning Oppor-tunities jest definiowane jako to, które bazuje na prawdziwych, wziętychz życia problemach i szukaniu ich rozwiązania w toku procesu kształce-nia. Ujęcie to wykorzystuje najczęściej różnego rodzaju metody proble-mowe, studium przypadku, zaangażowanie uczniów w konkretne dzia-łania lub odgrywanie przypisanych im ról. Ułatwia ono budowaniepowiązań pomiędzy uzyskiwaną w szkole wiedzą teoretyczną i doświad-czeniami wyniesionymi ze świata rzeczywistego. Szersze wykorzystaniew praktyce dydaktycznej narzędzi i technologii cyfrowych, które współ-czesna młodzież zna i korzysta z nich na co dzień, pozwoli zintegrowaćdziałania edukacyjne mające miejsce w sferze formalnej i pozaformalnej.Z kolei bardziej spersonalizowane kształcenie umożliwi uczniowi wybórtempa, dobór indywidualnej strategii nauczania oraz sposobu weryfika-


63

cji wiedzy i umiejętności. Narzędzia internetowe pozwalają na samodziel-ne dostosowanie i budowanie środowiska edukacyjnego, w tym: groma-dzenie zasobów, zarządzanie nimi czy też udostępnianie ich innym uczest-nikom procesu kształcenia.

Do drugiej grupy wyzwań autorzy raportu zaliczyli koniecznośćpoznania i zrozumienia specyfiki współczesnego sieciowego środowiska,które tworzą technologie cyfrowe („Complex Thinking and Commu-nication”) oraz zabezpieczenie danych o uczniach („Safety of StudentData”), zbieranych w trakcie działań edukacyjnych. Do ochrony da-nych osobowych przykłada się w wielu krajach zbyt małą wagę, szcze-gólnie w kontekście pracy w chmurze. Funkcjonowanie w świecie no-woczesnych technologii, efektywne korzystanie z zaawansowanychnarzędzi komunikacyjnych i informacyjnych wymaga oprócz wiedzy róż-norodnych umiejętności, w tym przede wszystkim analizowania, mode-lowania i rozwiązywania złożonych problemów.

Za wyzwanie eksperci uznają również konkurencję ze strony alter-natywnych modeli kształcenia. W Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Bry-tanii i krajach skandynawskich wyraźnie wzrasta liczba uczących się on-line. Rośnie odsetek rodziców, którzy decydują się na edukację domową.Statystyki w Stanach Zjednoczonych pokazują, że prawie 3% dzieci w wie-ku szkolnym w latach 2010–2011 korzystało z tej formy nauczania8. Noweformy kształcenia opierają się na ujęciu bardziej zindywidualizowanym,wykorzystującym w dużym stopniu zaawansowane technologicznie na-rzędzia. Uczenie za pośrednictwem Internetu zaczyna być postrzeganejako rozwiązanie umożliwiające wyrównywanie szans edukacyjnych dlaosób ze specjalnymi potrzebami, które z różnych przyczyn nie mogą podjąćnauki w tradycyjnej szkole, np. przewlekle chorych, niepełnosprawnych,zamieszkałych na terenach wiejskich.

Ostatnim problemem – wyzwaniem, które trudno jednoznaczniesformułować badacze określili uczynienie edukacji formalnej bliższejpotrzebom współczesnego rynku pracy. Szkoła powinna kształtować po-stawy etyczne i lepiej wyposażać swoich absolwentów w tzw. miękkie kom-petencje poszukiwane przez pracodawców.

Najważniejsze obszary wdrażanianowych technologii do edukacji

W najbliższej przyszłości przewiduje się bardzo dynamiczny roz-wój urządzeń mobilnych, takich jak laptopy, smartfony czy tablety. Urzą-dzenia przenośne będą miały szerokie możliwości zastosowania i stanąsię stałym elementem wyposażenia dzieci i młodzieży. Z tego powodueksperci uważają, że urządzenia, które uczniowie przynoszą ze sobą do

64

szkoły mogą stać się równocześnie wspaniałymi narzędziami edukacyj-nymi. Pogląd ten stał się podstawą wdrażania w praktyce idei BYOD(„Bring Your Own Device”). Termin ten oznacza korzystanie w klasie dlacelów edukacyjnych z prywatnych urządzeń mobilnych osób uczących się.Wchodząc do szkoły i podłączając swoje urządzenie do szkolnej sieciuczeń uzyskuje dostęp do materiałów i zasobów edukacyjnych. Takie po-dejście okazuje się rewolucyjne, ponieważ rozwiązuje częściowo problembraku wyposażenia szkół w nowoczesne środki dydaktyczne. Rozwiąza-nia tego typu sprawdzały się nawet w słabo rozwiniętych krajach Afryki.Autorzy raportu uważają, że wykorzystanie BYOD niesie z sobą dalekoidące konsekwencje dla szkoły podstawowej i średniej, ponieważ stwarzawarunki edukacji ukierunkowanej na konkretnego ucznia. Współczesnytelefon komórkowy zazwyczaj dysponuje aparatem fotograficznym, ka-merą, możliwością odczytu materiałów drukowanych i dostępem do sieci– staje się zatem małym centrum multimedialnym. Uczniowie robiączdjęcia, nagrywając filmy, silniej się angażują i – co podkreślają badacze– mają większe poczucie kontroli nad własnym procesem uczenia się.

Obecnie już w wielu szkołach wykorzystuje się w szerokim zakresierozwiązania typu „Cloud Computing”. Blogi, portale społecznościowe,serwisy takie jak: YouTube, iTunes, Facebook stają się miejscem zarów-no komunikacji, jak i publikacji własnych wytworów. Usługi tego rodza-ju stanowią równocześnie bazę dla współpracy osób uczących się. Pracazespołowa organizowana za pośrednictwem Internetu może – jak zauwa-żają autorzy raportu – podnieść efektywność działań edukacyjnych. Po-nadto zespala dwa obszary dotąd pozostające obok siebie: edukacji for-malnej i nieformalnej, którą uczeń zarządza samodzielnie.

Jako kolejną nowość, która powinna w ciągu dwóch, trzech lat zaist-nieć w szkołach na znacznie większą skalę badacze wymienili wykorzy-stanie gier edukacyjnych. Do szkoły uczęszczają obecnie pokolenia na-wykłe od wczesnego dzieciństwa do spędzania czasu przed ekranamikomputerów, których ulubioną rozrywką są gry elektroniczne. Gry kom-puterowe wpisały się już na stałe we współczesną przestrzeń kulturową.Badania psychologów dowodzą ogromnego potencjału dydaktycznegotkwiącego w grach. Podczas rozgrywki mogą zostać uruchamiane i wspo-magane procesy poznawcze, wzrasta motywacja do podejmowania dzia-łań, gracz uczy się skutecznej komunikacji i współpracy z innymi. Ga-mifikacja środowisk edukacyjnych czyli integrowanie elementów gierz treściami dydaktycznymi może stymulować rozwój kreatywności i sprzy-jać rozwojowi kompetencji społecznych9.

9 Tamże, s. 38.


6510 KHANACADEMY, https://pl.khanacademy.org/about (dostęp: 20.04.2015).11 S. Khan, Akademia Khana. Szkoła bez granic, Poznań 2013, s. 228–231.

Eksperci z Horizon Report zwracają również uwagę na możliwośćszerszego zastosowania narzędzi analitycznych w edukacji („LearningAnalytics”). Podobnie jak ma to miejsce w internetowych działaniach mar-ketingowych, w których narzędzia analityczne dostarczają szczegółowejinformacji o profilu konsumenta i jego zachowaniach w sieci, tak daneo uczniu, jego aktywności i postępach mogą być rejestrowane i udostępnia-ne nauczycielowi czy osobom zarządzającym instytucjami oświatowymi.Gromadzenie dużej liczby danych pozwoli na większą personalizacjękształcenia, dobór odpowiednich, dopasowanych do potrzeb i indywidu-alnego stylu uczenia się metod kształcenia i zakresu treści. Stosowane jużw szkołach coraz powszechniej platformy e-learningowe mają częściowowbudowane takie narzędzia. Jako przykład wykorzystania instrumentówanalitycznych w procesie nauczania raport podaje Akademię Khana, or-ganizację non-profit stworzoną przez Salmana Khana i nastawioną nadziałalność edukacyjną, której misją jest zapewnienie każdemu i wszę-dzie bezpłatnej edukacji na światowym poziomie10. Zastosowany przezAkademię Khana rozbudowany system monitorujący postępy ucznia po-zwala nauczycielowi śledzić w szczegółach proces uczenia, identyfiko-wać ujawniające się trudności i starać się im przeciwdziałać. S. Khanw swoich koncepcjach negatywnie odnosi się do tradycyjnego systemuoceniania szkolnego, wskazuje portfolio i różnego typu raporty, jako bar-dziej obiektywną metodę pozyskiwania informacji o postępach ucznia,jego działalności edukacyjnej czy kreatywności11.

W kontekście edukacyjnym, ale w dość odległym horyzoncie czaso-wym, eksperci przewidują zastosowanie takich rozwijających się dyna-micznie technologii jak Internet przedmiotów czy „Wearable Technolo-gy”. Pojęcie Internet przedmiotów („Internet of Things”) odnosi się dowyposażenia urządzeń i różnego rodzaju obiektów w sensory odbierają-ce sygnały ze środowiska i przesyłające je za pośrednictwem sieci kompu-terowych, a trudny do przetłumaczenia na język polski termin wearabletechnology obejmuje osobiste akcesoria (odzież, gadżety) zaopatrzonew elektroniczne urządzenia, spełniające różnorodne role. Już kilka lattemu, kiedy pojawiły się okulary Google Glass, prognozowano szybki roz-wój tego typu urządzeń. Przewiduje się również dynamiczny rozwój apa-ratury, która umożliwi zdalne przeprowadzanie eksperymentów, szcze-gólnie w naukach ścisłych i przyrodniczych.

Na obecnym etapie najczęściej sprowadza się to do wykorzystaniatechnologii bazujących na idei rzeczywistości rozszerzonej (augmented

66 12 Wikipedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/Rzeczywistość_rozszerzona, hasło: Rzeczywistość rozsze-rzona (dostęp: 20.04.2015).

reality), która łączy obraz świata rzeczywistego ze światem generowa-nym komputerowo12. Powstaje liczna oferta aplikacji na smartfony i ta-blety, które mogą być wykorzystane podczas wycieczek, zwiedzania mu-zeów i galerii. Już dziś niektóre polskie miasta oferują przewodnikiprzygotowane w technologii AR, a Szczecin z myślą o najmłodszych zwie-dzających przygotował specjalny interaktywny przewodnik. W tym kie-runku podążają również wydawnictwa, wzbogacając drukowane publi-kacje o ciekawe wizualizacje, efekty 3D i animacje.

Polskie uwarunkowania wdrażanianowych technologii cyfrowych do szkół

Niektóre opisane w raporcie tendencje w zakresie wykorzystanianowych technologii w edukacji są już w Polsce widoczne. Nauczyciele,szczególnie przedstawiciele młodszego pokolenia, starają się w szerokimstopniu wykorzystywać technologie informacyjno-komunikacyjne w swo-jej pracy dydaktycznej. Uruchamiane są programy, które mają na celuwspomóc i zintensyfikować działania w tym obszarze. Przykładem możebyć realizowany w latach 2012–2013 rządowy program „Cyfrowa szkoła”dotyczący rozwijania kompetencji uczniów i nauczycieli w zakresie sto-sowania technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz programy zwią-zane z wdrażaniem e-podręczników do praktyki szkolnej. Ocena zasto-sowanych w warunkach polskiej rzeczywistości edukacyjnej konkretnychrozwiązań w tym względzie może być niejednoznaczna i budzić sporozastrzeżeń, niemniej jednak udział nowych technologii i mediów cyfro-wych w procesie kształcenia będzie wzrastał.

W edukacji wczesnoszkolnej eksperymentuje się z tabletami. Wielez polskich szkół posiada już tablice interaktywne i na co dzień korzystaz dzienników elektronicznych. Szczególnie te ostatnie znajdują powszech-ne uznanie u rodziców. Chwalą sobie oni łatwy dostęp do aktualnej in-formacji o osiągnięciach dziecka, jego frekwencji oraz możliwość kon-taktu z nauczycielem. Nadal istotną barierą są niskie nakłady finansowei niedoposażenie polskich szkół. Alternatywą może się stać bazowaniena idei BYOD i tworzenie ogólnodostępnych, bezpłatnych zasobów edu-kacyjnych.

ZakończeniePodsumowując dotychczasowe rozważania i przedstawione powy-

żej trendy rozwojowe w edukacji należy stwierdzić, że narzędzia techno-


67

logii cyfrowych stają się integralnym składnikiem warsztatu pracy każde-go współczesnego nauczyciela, jednakże jeszcze długo nie będą w staniego zastąpić. Zmieniać się będzie rola nauczyciela, wiele czynności w pro-cesie nauczania będzie można usprawnić i realizować w środowisku wir-tualnym, ale nadal fizyczna obecność nauczyciela, wsparcie jakie udzielauczniom będzie stanowić podstawę procesu kształcenia i wychowania.

BibliografiaKhan S., Akademia Khana. Szkoła bez granic. Media rodzina, Po-

znań 2013.KHANACADEMY, https://pl.khanacademy.org/about), (dostęp:

20.04.2015).The NMC Horizon Report: 2014 K-12 Edition. The NMC Horizon

Report: 2014 K-12 Edition examines emerging technologies for their po-tential impact on and use in teaching, learning, and creative inquiry inschools. The New Media Consortium 2014.

WhatIS.com, http://whatis.techtarget.com (dostęp: 20.04.2015).Wikipedia, http://pl.wikipedia.org (dostęp: 20.04.2015).

AbstraktW artykule omówiono nowe trendy pojawiające się w edukacji szkol-

nej, które zostały zidentyfikowane w raporcie The NMC Horizon Report:2014 K-12 Edition, opracowanym przez „New Media Consortium (NMC)”i „Consortium for School Networking (CoSN)”. Opisane trendy, zda-niem autorów raportu – badaczy reprezentujących 18 krajów leżącychw różnych częściach świata – mogą dokonać znaczących przeobrażeń w po-dejściu do procesu nauczania i uczenia się w perspektywie najbliższychkilku lat nawet w skali globalnej. Źródłem tych przemian stają się współ-czesne technologie cyfrowe. Technologie informacyjno-komunikacyjnecoraz silniej wkraczają we wszystkie sfery naszego życia. Wśród tych ob-szarów zmian znajduje się również edukacja, która w coraz większymstopniu adaptuje na swoje potrzeby ogólnodostępne narzędzia i mediacyfrowe. Do szkół trafiają uczniowie dorastający już w „ucyfrowionym”świecie, w którym przestrzeń wirtualna obok fizycznej odgrywa znaczącąrolę w procesie komunikacji międzyludzkiej, a zasoby internetowe stająsię podstawowym miejscem poszukiwania informacji. Uczniowie przy-noszą ze sobą nowe nawyki związane z pozyskiwaniem, gromadzeniemi prezentowaniem informacji. Nowoczesna szkoła musi zatem sprostaćich oczekiwaniom i dostosować swoje metody, formy i środki kształceniado zmieniających się potrzeb społecznych i ekonomicznych. Powinna po-szukiwać nowych rozwiązań w zakresie organizacji systemu kształcenia

68

oraz dróg prowadzących do wzrostu efektywności i indywidualizacji pro-cesu edukacji.

Słowa kluczowe: edukacja szkolna, trendy edukacyjne, proces kształ-cenia, technologie informacyjno-komunikacyjne, media cyfrowe.

New Trends in School Educationin the Context of Digital Technologyand Media Development

AbstractThe paper discusses the new trends emerging in school education

that were identified in The NMC Horizon Report: 2014 K-12 Edition,prepared by the New Media Consortium (NMC) and the Consortium forSchool Networking (CoSN). Described trends, according to the report’sauthors, representing 18 countries located in different parts of the world,can make significant transformation in the approach to teaching and le-arning process in the next few years, even on a global scale. The source ofthese changes are modern digital technologies. Information and commu-nication technologies enter into all spheres of our lives. Among these are-as there are also changes in education, which increasingly adapts virtualtools and digital media. Schools get students growing up in the digitalworld, in which the virtual space plays the similar role in interpersonalcommunication as the physical space. Internet resources are the primaryplace to look for information. These students bring with them new habitsassociated with the acquisition, gathering and presenting information.Therefore modern school must meet their expectations and adapt its me-thods, forms and means of education to the changing social and economicneeds. It should seek new solutions in the organization of the educationsystem and the ways leading to increased efficiency and individualizationof educational process.

Keywords: school education, education trends, teaching process, in-formation and communication technologies, digital media.

Adres do korespondencji/Address for correspondence:Dr Irena PulakAkademia Ignatianum w Krakowiee-mail: [email protected]


Documents

Nowe trendy w edukacji szkolnej w kontekście rozwoju technologii i