ေအာက္တိုဘာလ - Fortify Rights...အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ တရားရံုး၏ ပညတ္ေတာ္ အျဖစ္ June 33 ,1945

ေအာကတဘာလ ၂၀၁၅ ခႏစ

ျမနမာႏငင၏ ရခငျပညနယတြင လမးတနးသတျဖတမႈ ျဖစပြားေနသလား

ဥပေဒေၾကာငးအရ ခြျခမးစတျဖာေလလာျခငး

ေဖာတဖငးရက Fortify Rights အတြက

ALLARD K. LOWENSTEIN INTERNATIONAL HUMAN RIGHTS CLINIC,

YALE LAW SCHOOL မ ျပငဆငေပးသည

ရဟငဂာ မြတစလငမားအား ႏပစကညႇငးပနးျခငး

အသအမတျပခကမား

ဤအစရငခစာက the Allard K. Lowenstein International Human Rights Clinic at Yale Law School ေရးလဥပေဒေကာငးမ Alina Lindblom, Elizabeth Marsh, Tasnim Motala ႏင Katherine Munyanတ႔မ ေရးသားထားပါသည။ the Lowenstein Clinic ၏ ဒါရကတာျဖစသ ပါေမာကၡ James Silk ႏင International Human Rights at Yale Law School ၏ the Robert M. Cover - Allard K. Lowenstein ေကာငးသားေဟာငး Soo-Ryun Kwon မ အထကပါ စာေရးသ အသငးအား ၾကးၾကပ၍ စာေစာင တညးျဖတမႈကျပလပေပးပါသည။ ဥပေဒေရးရာေလလာဆနးစစေရးအဖြ၏ အဖြ႔၀ငေဟာငး ျဖစသ Veronica Jordan-Davis မ ဤစာေစာငအတြက ကနဥး သေတသနက ျပလပေပးခပါသည။ စာေရးသ အသငးမ ကးကားမႈ စာတမးမားအား ကညစစေဆးေပးသည the Fall 2015 Lowenstein Clinic ေကာငးသားမားအား ေကးဇးတငရပါသည။

မာတကာ

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

၁။ အကဥးခပ ၁

၂။ သေတသန နညးစနစ ၄

၃။ ျမနမာႏငငရ ရဟငဂာ အေပၚ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈသမငး ၅

(က) စစအပခပမႈေအာကမ ရဟငဂာ၊ ျမနမာႏငငလြတလပေရးရသညအခနမ ၂၀၁၁ ခႏစအထ ၅

၁။ ႏငငသားျဖစျခငးမ ျငငးပယျခငးခရျခငး ၆

၂။ အတငးအဓမၼ ေနရာေျပာငးေရႊ႔ခရျခငး ၈

၃။ အတငးအဓမၼ အလပခငးေစျခငး ၁၀

၄။ ဘာသာေရးအရ ႏပကြပျခငး ၁၁

၅။ အမေထာငျပမတပတငျခငးႏင လဥးေရးထမးခပျခငး ၁၁

(ခ) ဥးသနးစန အပခပမႈ ၁၃

၁။ မတရား ထမးသမးခရျခငး ၁၄

၂။ အတငးအဓမၼ အလပခငးေစျခငး ၁၄

၃။ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကခရျခငး ၁၅

၄။ လြတလပစြာ သြားလာမႈကန႔သတခရျခငး ၁၆

၅။ အမေထာငျပမတပတငျခငး ကန႔သတခကမားႏင လဥးေရထမးခပျခငး ၁၇

(ဂ) ၂၀၁၂ ခႏစ ရခငျပညနယတြင ဆပအၾကမးဖကမ ၁၈

(ဃ) ရဟငဂာတ႔ ဆကလကခစားရေသာ ဒကၡ၊ ၂၀၁၃ မ ယခခနထ ၂၉

၁။ ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာ စခနးမား၏အေျခအေန ၂၉

၂။ ခြျခားဆကဆမႈ ဥပေဒမားႏင ရဟငဂာ ဆန႔ကငေရး အစးရ၏အေလအကငမား ၃၂

၄။ ရဟငဂာ လမးမား၏ အမႈတြင လမးတနးသတျဖတမႈႏင ပါတသကသည ဥပေဒက အသးျပျခငး ၃၇

(က) လမးတနးသတျဖတမႈ ဆငရာဥပေဒနဒါနး ၃၇

(ခ) လမးတနးသတျဖတမႈ ရာဇ၀တမႈ၏ အစတအပငး တစချဖစေသာ “အပစ” ၃၈

၁။ ႏငငသား၊ တငးရငးသား၊ လမးႏင ဘာသာတအပစ ၃၈

၂။ တစခခငး စာရငးျပစထားေသာ အပစ၀ငကသ႔ေသာ ရဟငဂာမား ၄၂

၃။ အပစ အခကအလကမားႏင ပတသတ၍ နဂးခပ ၄၄

(ဂ) လမးတနးသတျဖတမႈ ရာဇ၀တမႈ၏ အခကအလကတစချဖစသည ျပလပမႈ “လပရပ” အပငး ၄၅

၁။ အပစ၀ငမားအား သတျဖတျခငး ၄၅

၂။ အပစအဖြ႔၀ငမားအား ရပပငးဆငရာႏင စတပငးဆငရာတ႔တြင ျပငးထနစြာထခကမႈ ကျဖစေစျခငး ၄၆

၃။ ရပပငးဆငရာတစခလး (သ႔) အစတအပငးတစခ ပကစးေစရန အပစတစစ၏ ဘ၀အေျခအေနက ရည႐ြယခက႐႐ နညးမးစျဖင အတငးအၾကပလပျခငး ၄၇

၄။ အပစအတြငး ကေလးေမြးျခငးက တားဆးရန ရည႐ြယခကျဖင သတမတခကထားရျခငး ၅၀

၅။ ျပလပျခငး (လပရပ)အခကအလကမားႏင ပတသတ၍ နဂးခပ ၅၁

(ဃ) လမးတနးသတျဖတမႈ အတြက ရာဇ၀တမႈ၏ “ရညရြယခက”၏ အခကအလကမား ၅၂

၁။ ရဟငဂားဆန႔ကငေရးႏင မြတစလငဆန႔ကငေရး အေျပာအဆမား ၅၄

၂။ ရဟငဂာတ႔၏ ရပပငးဆငရာက ဖကဆးရန တြကခကျပး သတ႔ဘ၀၏ အေျခအေနမားက တစခချဖစေစရန ရညရြယခကရေၾကာငး ေဖၚျပေနသည သကေသသာဓက ၅၄

၃။ ရဟငဂာအေပၚ အစလကအျပလက ပစမတထားေသာ လပရပမား ၅၆

၄။ “ရညရြယခက” အစတအပငး၏ နဂး ၅၈

၅။ လမးတနးသတျဖတမႈ၏ ရာဇ၀တမႈ အတြက ႏငငေတာ၏တာ၀န ၆၀

(က) အဂၤါရပအဖြ႔အစညးမား၏ လပရပမားအေပၚ ႏငငမတာ၀နရျခငး ၆၁

(ခ) ႏငငေတာ၏ အဖြ႔အစညး မဟတသတ႔၏ လပရပမားအေပၚ ႏငငေတာ၏ တာ၀န ၆၂

(ဂ) လမးတနးသတျဖတမႈအား တားဆးရမည ႏငငေတာ၏တာ၀န ၆၂

၆။ နဂးခပႏင အၾကျပခကမား ၆၄

အမည အတေကာကမား စာရငး

ICJ International Court of Justice အျပညျပညဆငရာ တရားခရး

ICTR Inernational Criminal Tribunal for Rwanda ရ၀နဒါ အတြက အျပညျပညဆငရာ ျပစမႈဆငရာ ခရး

ICTY International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia ယခင ယဂဆလာဗးယား အတြက အျပညျပညဆငရာ ျပစမႈဆငရာ ခရး

IDP Internally Displaced Persons ျပညတြငးရ ေနရပစြန႔ခြာ ရသမား

ILC International Law Commission အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒျပ ေကာမရင

ILO International Labor Organization အျပညျပညဆငရာ အလပသမား အဖြ႔ခပ

MSF Medecins Sans Frontieres (Doctors Without Borders) (နယစညးမျခား ဆရာ၀နမားအဖြ႔)

NaSaKa Nay-Sat Kut-Kwey Ye (Myanamr border security force) နယစပ ကာကြယေရး (ျမနမာ နယစပလျခေရး တပဖြ႔)

NLD National League for Democracy အမးသား ဒမကေရစ အဖြ႔ခပ

RNDP Rakhine Nationalist Development Party ရခငအမးသား တးတကေရးပါတ

SLORC State Law and Order Restoration Council ႏငငေတာ ဥပေဒစးမးေရးႏင ျငမ၀ပပျပားေရး ေကာငစ

U.N. United Nations ကလသမဂၢ

UNHCR U.N. High Commissioner for Refugees ဒကၡသညမားဆငရာ ကလသမဂၢ မဟာမငးၾကးရး

INTERNATIONALHUMANRIGHTSCLINIC.YALELAWSCHOOL1

၁။ အကဥးခပ

ဤ ဥပေဒေၾကာငးအရ ခြျခမးစတျဖာ ေလလာမႈသည ျမနမာႏငငရ ရဟငဂာ မြတစလငမားအေပၚတြင လကရျဖစပြားေနေသာ တကခကမႈမားႏင ညႇငးပနးႏပစကမႈမားသည ၁၉၄၈ ခႏစ လမးတနးသတျဖတမႈ ရာဇ၀တမႈအား ကာကြယျခငးႏင အျပစေပးျခငးဆငရာ သေဘာတညခက (လမးတနးသတျဖတမႈဟန တာေရး ညလာခ၏ ဆးျဖတခက)မားအားခးေဖာကျခငး ရမရက စဥးစားထားပါသည။ ရဟငဂာအေပၚ လမးတနး သတျဖတမႈ ျပလပေၾကာငးက ခငမာေသာသကေသမားျဖင ဤသေသတနေလလာဆနးစစခကတြင အေသးစတျဖင စတငထားျပး၊ ျမနမာႏငငလြတလပေရး ရျပးခနမစ၍ ရဟငဂာမား၏ လ႔အခြငေရး အေျခအေန သမငးေၾကာငးက တငျပထားပါသည။ ထ႔ေနာက လမးတနးသတျဖတမႈဟနတားေရးညလာခ၏ လမးတနး သတျဖတမႈ အနကဖြငဆခကက အသးျပကာ ရဟငဂာမားအေပၚ ကးလြနမမားအား ေလလာဆနးစစ ထားပါသည။ ဤေလလာမႈသည လမးတနးသတျဖတမႈ အမနအတကယ ျဖစပြားေနသညဟ ေကာကခကခ နဂး မခပထားပါ။ ထသ႔ေသာ ေကာကခကသည စစမးစစေဆးမႈက အာဏာေပးအပထားျပး၊ စြပစြခရသမ ျပနလည တ႔ျပနရန ျပဌာနးခကမားရသည၊ သငေလာသည အဖြ႔အစညးမ အျပညအ၀လြတလပေသာ စစမးစစေဆးမႈ ျပလပရန လအပေပလမမည။ သ႔ေသာလညး Lowenstein ဥပေဒေရးရာေလလာဆနးစစေရးအဖြ မ ရရသည သတငးအခကအလကမားသည ရဟငဂာမား၏ေျခအေနက ေရာငျပနဟတေသာ ျပညစတက ယၾကညထကျပး၊ ရဟငဂာမားအား ပစမတထားသည လမးတနးသတျဖတမႈ ကးလြနခေၾကာငး ခငလေသာသကေသအေထာက အထားက ဤသေသတနေလလာခကမ ေတြ႔ရပါသည။

လမးတနးသတျဖတမႈဟန တားေရးညလာခ၏သေဘာတညခက(ကြနဗနးရငး)1သည ၁၉၄၈ ခႏစ ကလသမဂၢ အေထြေထြ ညလာခမ ခမတချပး ၁၉၅၁ ခႏစ တြင စတငအသက၀ငခပါသည။ လမးတနးသတျဖတမႈသည ႏငငတကာဥပေဒအရ ရာဇ၀တမႈေျမာကေၾကာငး ေၾကညာခပါသည။ လမးတနးသတျဖတမႈ မျဖစေအာင တားဆးရနႏင လမးတနးသတျဖတမႈ ကးလြနသမားအား အျပစေပးရန ႏငငမားအတြက အျပသေဘာ ေဆာငေသာ ဥပေဒေရးရာ တာ၀နမား ခမတထားသည။ ညလာခ သေဘာတညခကမ သတမတထားေသာ လမးတနးသတျဖစမႈရာဇ၀တမႈအား ဥပေဒအရတားျမစထားသည အျပညျပညဆငရာဓေလထးတမး၏အစတအပငး တစခနညးတ ျဖစလာသည။2 ထ႔အျပင သေဘာတညခကအား လကမတထးျပး၊ တာ၀နမခသညတင ႏငငအားလးအား ခညေႏာငထားသည အျပညျပညဆငရာ စနယာမ ဥပေဒ (jus cogens norm)3 တစချဖစပါသည။

လမးတနးသတျဖတမႈဟနတားေရးညလာခ သေဘာတညခက အပဒ (၂)အရ လမးတနးသတျဖတမႈက ေအာကပါအတငး အဓပၸါယဖြငဆထားပါသည။ ႏငငတခ၊ လမးတစမး၊ တငးရငးသားတစမး၊ (သ႔မဟတ)

1 လမးတနးသတျဖတမႈ တားဆးေရးႏင ရာဇ၀တမႈ ကးလြနသမားအား အျပစေပးေရး ညလာခ သေဘာတညခက (ကြနဗနးရငး)က ဒဇငဘာလ(၉)ရက ၁၉၄၈ ခႏစတြငခမတခပါသည။ 78 U.N.T.S. 277 (1951) [Genocide Convention]. 2 Prosecutor v. Goran Jelisic, Case No. ICTY-IT-95-10-T, Judgment, para. 60 (Dec. 14, 1999) “ကြနဗနးရငးသည လ႔အခြငႏငပါတသက၍ ႏငငတကာ၏အကယျပန႔ ဆးလကခသည ဆးျဖတခကခရာတြငအသးျပသည အရာတစချဖစလာပါခပါသည။ ၄ငး၏ျပဌာနးခကမားသည အျပညျပညဆငရာ ဓေလထးတမး ဥပေဒေအာကတြင ကေရာကသညက သသယျဖစရနမလပါ။ ထ႔အျပင အျပညျပညဆငရာ တရားရးမ အေစာဆးကာလျဖစသည ၁၉၅၁ ခႏစတြင အသအမတျပခသည။ တရားရးမ ထထကပျပး ရာဇ၀တမႈ၏ အဆငက jus cogens ျဖစထားရ ထားသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အလြနဆြေဆာငမႈ ရေသာေၾကာငျဖစသည။”). အျပညျပညဆငရာ ဓေလထးတမး ဥပေဒက “ႏငငမား၏ ေယဘရႏင တသတမတရ ကငသးမႈႏင ဥပေဒအရ လကနာရမည ရလဒမား”ဟ အျပညျပညဆငရာ လ႔အသငးအ၀ငးက သတမတထားပါသည။ ႏငငျခားဆကဆေရးဥပေဒ ျပနလညထတျပနခက (တတယ) 1987()2(102) တြငေဖၚျပထားသည။ (ICJ) အတြက အစးရ၏ အေျခအေနသည အျပညျပညဆငရာ ဓေလထးတမး ဥပေဒ သ႔မဟတ အျပညျပညဆငရာ ဓေလထးတမး မားသည ေယဘယ ကငသးရမည သကေသတစခ အပါအ၀င ျဖစသည။ ထဥပေဒသည တရားရးမ အသးျပရမည အမးအစားတစမးျဖစသည။ အျပညျပညဆငရာ တရားရး၏ ပညတေတာ အျဖစ June 33 ,1945 ,26 U.N.T.S. 933, art. 1(38)(b) တြငေဖၚျပထားသည။ (ICJ) မ ထပမဖြငဆထားရာတြင အျပညျပညဆငရာ ဓေလထးထမး ဥပေဒ၏ စညးမညးတစခက ျမငတငရနလအပသည၊ “ျပကငမႈ တစခရရရန သတမတထားေသာ ပမာဏ အတငး လပေဆာငမႈမား ျဖစရန တစခတညးမဟတဘ၊ ၄ငးနညးတ သ႔မဟတ ၄ငးနညးလမးမားအတငး ျပလပခသည ျပကငမႈသည ဥပေဒ၏ စညးမညးတစခ၏ လအပခကအတငး ျပကငခရမည” ဟဖြငဆထားပါသည။ North Sea Continental Shelf (Ger. v. Den., Ger. v. Neth.), 1969 I.C.J. 3, para. 44 (Feb. 20) တြငေဖၚျပထားသည။ 3 စာခပမားဥပေဒ အတြက ဗယငနာ ကြနဗငးရငးမ jus cogens norm စနမနာ တစခက အဓပၸါယဖြငဆရာတြင “မညသည ေစာကားမႈက မခြငမျပသည ဓေလထးတမးစနမနာ တစခအျဖစ ႏငငတကာ အသငးအ၀ငး၏ ႏငငမားမ လကချပး အသအမတျပထားသည” စနမနာျဖစသည ဟေဖၚျပထားသည။ Vienna Convention on the Law of Treaties, adopted May 23, 1969, 1155 U.N.T.S. 331, art. 53 [Vienna Convention] တြငေဖၚျပထားသည။


ဘာသာေရးအပစတစခလး (သ႔မဟတ) တစစတတပငးအား ဖကဆးရန ရညရြယခကျဖင ကးလြနသည ေအာကပါ (မညသညမဆ) လပေဆာငခကမား -

(က) အပစ၀ငမားအား သတျဖတျခငး၊

(ခ) အပစ၀ငမား၏ ရပပငးဆငရာ (သ႔မဟတ) စတပငးဆငရာက ျပငးထနေသာ ထခကမႈ ျဖစေစျခငး၊

(ဂ) အပစ၏ ဘ၀အေျခအေန ျဖစသည ကယခႏၶာတစခလး သ႔မဟတ တစစတတပငးအား ရညရြယခကရစႊာျဖင တမငတကာ ဖကဆးျခငး၊

(ဃ) အပစတြငးရ ကေလးေမြးဖြားမႈအား တားဆးရန ရညရြယခကျဖင အစအမမား ခမတျခငး၊

(င) အပစတစခ၏ ကေလးမားအား အျခားအပစတစခက အငအားအသးျပ၍ အတငးလြေျပာငးေစျခငး၊

ဤအဓပၸါယ ဖြငဆခက ေအာကတြင လမးတနးသတျဖတမႈ ရာဇ၀တမႈတြင မျဖစမေန အပငး ၃ ပငး ပါ၀င ပါသည။ ကာကြယေစာငေရာကျခငး ခရေသာအပစ၏ တညရမႈ၊ တားျမစထားသည လပရပအား တစခ သ႔မဟတ ထထက ပေသာ ကးလြနမႈမား ႏင လအပသည ရညရြယခက တ႔ပါ၀ငသည။ သ႔ျဖစပါ၍ လမးတနးသတျဖတမႈ ျဖစခသည၊ သ႔မဟတ ကးလြနဆ ျဖစသညက တစဥးတစေယာကမ ခြျခမးစတျဖာ ရန ေအာကပါ အေၾကာငးအရာ တစခချဖင စဥးစားရန လအပသည။

၁။ အျပခရသသည ကြနဗနးရငးမ သတမတထားေသာ အပစတစခခ၀င ျဖစပါသလား၊

၂၊ ကးလြနခသည လပရပသည ညလာခဆးျဖတခက၏ အဓပၸါယသတမတခကထတြင ပါ၀ငသည လပရပ ျဖစပါသလား ႏင

၃။ အထကပါလပရပမားသည အပစ တစခလး သ႔မဟတ တစစတတပငးအား ဖကဆးရန ရညရြယခကျဖင ေဆာငရြကခပါသလား၊

“လမးတနးသတျဖတမႈသည ရာဇ၀တမႈ…ကလသမဂၢ၏ ပဋဥာဥ၊ ရညမနးခကမားႏင ဆန႔ကငဘကျဖစ၍ အသအမတျပ ယာဥေကးေသာ ကမၻာၾကးမ ရႈပခပါသည”ဟ4 လမးတနးသတျဖတမႈဟန တားေရးညလာခ သေဘာတညခကမ အသအမတျပထားပါသည။ လမးတနးသတျဖတမႈသည ေပါေပါအသးျပႏငသည အသးအႏႈနး မဟတပါ။ လမးတနးသတျဖတမႈသည လမးစတစခလး၏ လသားအျဖစတညရမႈ အခြငအေရးအား ျငငးဆျခငး ျဖစသည။ အျပခရေသာသ၏ လသားမးႏြယ တညရမႈ အေပၚ ျငငးဆခကျဖစ၍ လ႔အခြငအေရးႏင သကဆငေသာ ရာဇ၀တမႈအား ကးလြနသည အျပညစဆး ကယစားျပ စနမနာျဖစသည။ လမးတနးသတျဖတမႈ ညလာခတြင ပါ၀ငေသာႏငငအားလးမ လမးတနးသတျဖတမႈက တားဆးရနႏင အျပစေပးရန လမးတနးသတျဖတမႈ သေဘာတညခကမ ခညေႏာငထားေသာ တာ၀နမား၊ ကတျပခကအျဖစ အျပသေဘာေဆာင ခမတထားပါသည။ ရလဒအေနျဖင အခ႕ေသာႏငငမားသည ဤေ၀ါဟာရက သးစြရန တြန႔ဆတေနပါသည။ သ႔ေသာလညး ၾကးေလးေသာ ရာဇ၀တမႈႏင ေခဖက၍ မရႏငေသာ ရလဒမားေၾကာင ႏငငမားႏင အျခားအဖြ႔အစညးမားသည စြပစြမႈအား အမနတကယျဖစျခငး ရမရ အေလးအနက စဥးစားရနႏင စစမးစစေဆးရန လအပပါသည။

ရဟငဂာသည ျမနမာႏငငအေနာကဖကကမးေျခ၊ ရခငျပညနယတြင အေျခခေနထငေသာ မြတစလငလနညးစ အပစ တစချဖစသည။ ခန႔မနးေျခ တစသနးခန႔ေသာ ရဟငဂာမားသည ရခငျပညနယ၏ ေျမာကပငးျမ႔နယ မားတြငေနထငၾကသည။5 ႏငငသားဥပေဒ ၁၉၈၂ အား အစးရမ အတညျပျပးသညေနာက ရဟငဂာမား

4 Genocide Convention, အထကပါ note 1, နဒါနး ကၾကညပါ 5 ခန႔မနးေျခစာရငးမား ကြျပားမႈရျပး အစးရ၏ ၂၀၁၄ခႏစ လတတေလာ သနးေကာငစားရငတြင ရဟငဂာမား အားမထညသြငးထားပါ။ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ရခငျပညနယအေရးစစမးစစေဆးေရးေကာမရင၏ အျပးသတအစရငခစာ pp. 3, 78 (July 8, 2013) [Rakhine Commission Report] (citing 968,218 Muslims in Rakhine State). Jason Szep & Andrew Marshall ၏ “ျမနမာ၀နၾကးမ ရဟငဂာလနစ အေပၚခမတေသာ ကေလး ၂ဥးမ၀ါဒအား ေထာကခ” အားလညးၾကညရန၊ ျမနမာ လ၀ငမႈၾကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအား


ႏငငသားျဖစရန တညေသာ အခြငအေရးအား ျငငးပယျခငးခရသည။ ရဟငဂာမားသညလညး ျမနမာအာဏာ ပငမား၊ လျခေရးတပဖြ႔မား၊ ရ ႏငေဒသခရခငလမးမား (ရခငျပညရ ဗဒၶဘာသာလမားစ)၏ လကမ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား ကလညးခၾကရပါသည။ အဆပါ အဖြ႔အစညးမား၏ ရဟငဂာမားအေပၚ အၾကမးဖက ကးလြနမႈ ေၾကာင ေထာငေပါငးမားစြာေသာ အသကေသဆး မႈမားရေနသည။ ရာေပါငးမားစြာေသာ ရဟငဂာမားသည ႏပစကညႇငးပနးျခငး၊ မတရားခပေႏာငျခငး၊ မဒမးျပကငခရျခငးႏငၾကးမားေသာ ရပပငးဆငရာ စတပငးဆငရာ ထခကမႈ၏ သားေကာငမားအျဖစ ဆကလကခစား ေနရသည။ ရခငျပညေျမာကပငး ျမ႔နယ (၃)ခ သ႔မဟတ ျပညနယတခြငရ ျပညတြငးေန႔ရပစြန႔ခြာသမားက ထားရသညယာယစခနး (၁)ဒါဇငတြင ခပေႏာငထားျခငး ခရသညဟ ဆရေလာကေအာင ရဟငဂာမားသည လြတလပစြာ သြားလာမႈႏင အစားအေသာက၊ သန႔ရငးေသာ ေသာကေရ၊ မလာစနစ၊ ကနးမာေရး ေစာငေရကမႈ၊ အလပအကင အခြငအလမးနင ပညာေရး ရရမႈမား ဆးရႈးေန ရသည။

ဤဥပေဒေရးရာ ဆနးစစမႈသည ျမနမာႏငင ရခငျပညနယရ ရဟငဂာ မြတစလငမားအေပၚ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားသည လမးတနးသတျဖတမႈ ရမရ ကအကျဖတထားပါသည။ အပငး (၁) တြင ျမနမာႏငင လြတလပေရး ရျပးမစ၍ ရဟငဂာမား၏ သမငးေကာငးအေျခအေနအေသးစတက တငျပထားပါသည။ အပငး (၂) တြင ရဟငဂာအေပၚ ဆကဆမႈအား လမးတနးသတျဖတမႈ ဥပေဒက အသးျပထားပါသည။ ဤအပငးတြင ေမးခြနး (၃) ခကစဥးစားထားပါသည။ ပထမေမးခြနးမာ လမးတနးသတျဖတမႈ ေ၀ါဟာရအဓပါယအရ ရဟငဂာအပစသည ကာကြယေစာငေရာက ရမညအပစ ဟတပါသလား၊ ဒတယေမးခြနးမာ ရဟငဂာအေပၚလပရပမားမာ လမးတနး သတျဖတမႈဟနတားေရးညလာခသေဘာတညခကတြင သတမတထားေသာ အမးအစားမားက ကးလြနပါသလား၊ တတယေမးခြနးမာ ရဟငဂာ၏ တညရမႈက “ဖကဆးရန ရညရြယခက” ရပါသလား။ ဤဆနးစစမႈမ ရဟငဂာသည ကာကြယေစာငေရာက ရမညအပစ ျဖစျပး အပစ စာရငး၀ငလပရပမားက ခစားရေသာ အပစျဖစေၾကာငး ေကာကခကခ ထားပါသည။ ဤဆနးစစမႈသည တတယေမးခြနးအတြက တကေသာအေျဖက မေထာကပ ေသာလညး အခကအလကအရ ျမနမာႏငငရရဟငဂာအေျခအေနအေပၚ ယၾကညေလာက၍ ျပညစတကေသာ ေရာငျပနဟပမႈမား ျဖစသညဟ Lowenstein ဥပေဒေလလာဆနးစစေရးအဖြ မ ယဆစဥးစား ထားပါသည။ ၄ငးယဆခကသည လျခေရးတပဖြ႔မား၊ အစးရအရာရမား၊ ေဒသခရခငမားႏငအျခားတ႔မ ရညရြယခကရရ လမးတနးသတျဖတမႈ ျပလပသညဟ ေကာကခကခႏငေသာ ခငခသည အပျမစတစခအျဖစ ေဖၚျပထား ပါသည။ သ႔ျဖစပါ၍ ဤသေသတနေလလာဆနးစစခကသည ရဟငဂာ မြတစလငမားအေပၚ လမးတနးသတျဖတမႈ ရာဇ၀တမႈ ကးလြနေၾကာငး လကခယၾကညႏငေသာ သကေသအေထာကအထားမား ေတြ႕ရထားပါသည။ ဤဥပေဒေရးရာ ဆနးစစမႈသည ျပညစျပး လြတလပေသာ စစမးစစေဆးမႈ တစရပအျမနျပလပရန လအပျပး ျမနမာႏငင ရခငျပညရ ရဟငဂာ မြတစလငမားအား ပမ၍ ကာကြယမႈေပးရန မးေမာငးထးေဖၚျပထားပါသည။

၂။ သေတသန နညးစနစ

အေရ႕ေတာငအာရ အေျခစက လ႔အခြငအေရးဆငရာအဖြ႔အစညးတစခ ျဖစသည ေဖာတဖငးရက Fortify Rights သည ရဟငဂာမားခစားရသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားအား လမးတနးသတျဖတမႈ ဥပေဒေအာကတြင ဥပေဒေရးရာ ဆနးစစမႈတချပလပေပးရန Lowenstein Clinic အားေတာငးဆခပါသည။ ေဖာတဖငးရက Fortify Rightsသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား အဆးသတရနႏင ကစားရနအတြက လပေဆာငေနေသာ လြတလပသည အစးရမဟတသည အဖြ႔အစညးတစချဖစသည။ အဖြ႔အစညးသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ မားအား စစမးစစေဆးျခငးမားႏင လ႔အခြငအေရး ကာကြယသမား၏ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား အား ျပနလညတ႔ျပနမႈ အားေကာငးလာေစရန သငတနးမားေပးျပး ပးေပါငးပါ၀ငမႈျဖင အေထာကအပမား`ေပးပါသည။

ဥးစးဌာန၀နၾကး ဥးခငရမ ရခငျပညနယတြင ရဟငဂာ ၁.၀၈ သနးေနထငေၾကာငးေျပာၾကားခကက ကးကားထားသည Reuters (June 11, 2013), http://www.reuters.com/article/2013/06/11/us-myanmar-rohingya-idUSBRE95A04B20130611


ေဖာတဖငးရက Fortify Rights သည Lowenstein Clinic အတြက ျမနမာႏငင၊ ထငးႏငငႏင မေလးရားႏငင မားတြင သးႏစအတြငး မကျမငသကေသမား၊ ကနရစသမား၏ ထြကဆခကမား၊ ျမနမာအစးရ အတြငး ထတျပနသည စာရြကစာတမးမား အပါအ၀င သေတသနႏင စာရြကစာတမး ျပစျခငးမား ျပလပေပးခပါသည။

Lowenstein Clinic မ ကယျပန႔ေသာ စာတမးမားက ေလလာျခငးျဖင ေလလာဆနးစစမႈက စတငခပါသည။ စာေရးသမ တညဆပညာရငစာတမးမား၊ သတငးစာေဆာငးပါးမား၊ ကလသမဂၢအစရငခစာမား၊ အေမရကန အစးရ၏ ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရး အေလအကင အစရငခစာမားႏင ရဟငဂာႏင ပါတသက လ႔အခြငအေရး အဖြ႔အစညးမား၏ အစရငခစာမားက ေလလာခပါသည။ စာေရးသမလညး ရဟငဂာမား၏ ထြကဆခကမား၊ ျမနမာအစးရအတြငးထတျပနသည စာရြကစာတမးမားႏင ရခငသဃာေတာမားႏင ႏငငေရးသမားမား ထတေ၀ေသာ ရဟငဂာဆန႔ကငေရး ၀ါဒျဖန႔ခေရး လကကမးစာေစာငမား အပါအ၀င သတငးအရငးအျမစ အမးမးက ေလလာျပး ခြျခားစတျဖာခပါသည။

၄ငးကယျပန႔ေသာ သတငးအရငးအျမစ အမးမးက ေလလာခေသာလညး လြပလပျပး အေၾကာငးရငးအမန အတြက စစမးစစေဆးမႈ ကမ မျပလပခပါ။ စာေရးသမ လမးတနးသတျဖတမႈ အဓပၸါယက လမးတနးသတျဖတမႈ ညလာခဆးျဖတခက၏ သတမတခက၊ တရားရးႏင ကၽြမးကငသမား၏ အဓပၸါယဖြငဆခကမား၊ အျခားေသာ အရငးအျမစမားမ ရရခေသာ ျမနမာႏငငတြင ျဖစပြားခေသာ ရဟငဂာ အျခအေနမားက အသးျပ၍ ၄ငးအေျခ အေနမားသည အဓပၸါယ၏ အဂၤါရပ စတအပငးမားႏင ကကညမႈ ရမရ အသးျပခပါသည။

၃။ ျမနမာႏငငရ ရဟငဂာအေပၚ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈသမငး

ရဟငဂာမားသည ျမနမာႏငင ရခငျပညနယရ ထငရားသည မြတစလငလနညးစ တစစျဖစသည။ ယခငက အာရကန Arakan ဟ ေခၚဆခေသာ ရခငျပညနယသည ျမနမာႏငင၏ အေနာကဖကကမးေျခတြင တညရသည။ ၄ငး၏အေနာကေျမာကဖကသည ဘဂၤလားေဒခႏငငႏငနယစပျခငး ထစပေနျပး၊ အေနာကဖကတြင ဘဂၤလား ပငလယေအာရသည။ အေရ႔ဖကရ ရးမတစခသည ရခငျပညနယႏင ျမနမာႏငင၏ အျခား အစတအပငးမားက ကာျခားထားသည။ ရခငျပညနယတြင ရဟငဂာ ၁ သနးခန႔ ေနထငသညဟ ခန႔မနးရပါသည။6 ျပညနယေျမာကဖက အစြနဆးရ ေမာငေတာ၊ ဘးသးေတာငႏင ရေသေတာငျမ႔နယမားတြင ေနထငသည လဥးေရ အမားစသည

ရဟငဂာမားျဖစသည။7 ျမနမာႏငင တစခလး အေနျဖင ကြျပားျခားနားေသာ တငးရငးသားမား အတတကြ ေနထငၾကပါသည။ ဗမာလမးက ျမနမာဟ ရညညႊနးျပး တငးရငးသားမားတြင ျမနမာသည အမားစ ျဖစသည။ သ႔ေသာ တငးရငးသား လနညးစ အရညအတြကသည ျမနမာႏငငလဥး၏ ၄၀ ရာခငႏႈနးရသည။8 ျမနမာႏငင၏ တငးရငးသားမတကြျပားမႈသည ဘာသာေရး ေသာငးေျပာငးေထြလာ ေရာေႏာမႈကလညး ခနမထားပါ။ ျမနမာႏငင၏ လဥးေရအမားစသည ဗဒၶဘာသာကးကြယ၍ အျခားဘာသာကးကြယသမားမာ လနညးစျဖစသည။9

6 Rakhine Commission Report, ရခငေကာမရငအစရငခစာ see above note 5. 7 Rohingya were excluded from the United Nations-supported 2014 national census, so reliable data is not available. ရဟငဂာမားက ၂၀၁၄ ခတြငျပလပခသည ကလသမဂမေထာကပသည ႏငငတ၀နးသနးေကာငစာရငး တြငမထညသြငးခသျဖင ယၾကညရေသာ အခကအလကမားမရပါ။ 8 Ethnic minorities in Myanmar are widely cited as comprising 40 percent of the population. Despite the recent 2014 national census, the Government has not yet released information collected on the ethnic and religious breakdown within the country. ျမနမာႏငငရတငးရငးသားလနညးစအရညအတြကသည လဥးစစေပါငး၏ ၄၀ ရာခငႏႈနးရသညဟ အမာအားျဖငကးကားၾကပါသည။ ၂၀၁၄ ခႏစတြင အမးသားသနးေကာငစာရငးေကာကခခေသာလညး အစးရမ ေကာကယခေသာႏငငတြငးရ တငးရငးသားႏငဘာသာေရးအခကအလကအေသးစတကယခထထတျပနျခငးမရေသး ။ See Fiona MacGregor, “Census Ethnicity Data Release Delayed Until After Election,” Myanmar Times (Aug. 4, 2014), ေရြးေကာကပြျပးသညအထ သနးေခါငးစာရငး၏လမးအခကအလကကထတျပနရနေႏာငေနးေနဆ၊ ျမနမာတငးသတငး (ၾသဂတလ ၄ ရက ၂၀၁၄ ခႏစ)http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/11263-census-ethnicity-data-release-delayed-until-after-election.html. 9 John F. May & Thomas R. Brooke, . ျမနမာႏငငရ၏လဥးေရဖြ႔စညးမႈ၊ လဥးေရစာရငးကးကားမႈျဗရ (စကတငဘာလ ၂၀၁၄ ခႏစ)Deciphering the Demography of Myanmar, Population Reference Bureau (Sept. 2014), http://www.prb.org/Publications/Articles/2014/myanmar-demography.aspx.


(က) စစအပခပမႈေအာကမ ရဟငဂာ၊ ျမနမာႏငင လြတလပေရးရသည အခနမ ၂၀၁၁ ခႏစအထ

ျဗတသလကေအာကမ လြတလပေရးရျပး၊ ၁၉၄၈ ခႏစမစ၍ ျပညတြငးစစ၊ မျငမသကမႈႏင ပဋပကၡမား ျဖစလာသညမာ ႏစေပါငး(၆၀) ရျပျဖစသည။10 အေတာမားေသာ အပခပမႈစနစမားက တငးျပညက လငျမနစြာ ဆကခ အပခပ ခၾကသည။ ဗလခပၾကးေန၀ငး ဥးေဆာငသည ၁၉၆၂ ခႏစ အာဏာသမးျပးေနာက စစတပသည အာဏာရငအစးရက ထေထာငျပး အတကအခပါတမားက ပတပငခသည။ စးပြားေရးမတညျငမမႈႏင စစတပ အပခပမႈအေပၚ ဆန႔ကငမႈမား ကယျပန႔လာျပး ေနာကဆးတြင ၈ ေလးလး အေရးေတာပၾကး ျဖစေပၚလာသည။ တစႏငငလး လလားေသာ ဒမကေရစ ဆႏၵျပပြမား ၾသဂတလ(၈)ရက ၁၉၈၈ ခႏစတြင အထြတအထပ ေရာကရ ခေသာေၾကာင ၈ ေလး လးဟ အမညတပခသည။ အစးရမ ေထာငေပါငးမားစြာေသသတ႔က ၄ငးဆႏၵျပမႈမား အတြငးသတခ၍၊ စစအပခပေရးဥပေဒ(မာရယေလာ)ထတျပနကာ ယာယဖြ႔စညးေသာႏငငေတာ ဥပေဒစးမးေရးႏင ျငမ၀ပပျပားေရးေကာငစ (SLORC)က ၾကးၾကပေစခသည။11 ႏငငတကာႏင ျပညတြငး ဖအားေအာကတြင (SLORC) သည ၁၉၈၉ ခႏစတြင ႏငငေရးပါတမားက ဖြ႔စညးခြငေပးရန သေဘာတချပး အေထြေထြ ေရြးေကာကပြ တစခက ကငးပခသည။12 ၁၉၈၉ ခႏစ ေရြးေကာကပြတြင စစတပက အတကအခ ျပေသာ ပါတတစချဖစသည အမးသား ဒမကေရစအဖြ႔ခပ ပါတ(NLD)သည မအျပတအသတျဖင အႏငရခသည။ သ႔ေသာလညး စစတပသည NLD အစးရထ အာဏာလြေပးရန ျငငးဆချပး အာဏာက ထေရာကစြာ ဆကလက ထနးခပခသည။ စစအစးရသည NLD၏ ေရြးေကာကပြေအာငျမငမႈက ၂၀၁၀ ခႏစတြင အႏစ၂၀ ၾကာျပးေနာကမသာ တရား၀ငပယဖကခသည။13 ဒမကေရစအပခပေရးစနစအတြကတကတြနးလပေဆာငခေသာႏဘယျငမးခမးေရးဆပငရငေဒၚေအာငဆနးစၾကည အပါအ၀င NLD ေခါငးေဆာငမားအား စစတပမဖမးဆး ေထာငခခသည။14 စစအပခပေရး တေလာကလး ႏငငေတာႏင ေဒသဆငရာအစးရမားမ ေအာကပါအေသးစတ အတငး ရဟငဂာမားအား ပမဖႏပေသာ ဥပေဒမား ျပဌာနးခသည။

(၁) ႏငငသားျဖစျခငးမ ျငငးပယခရျခငး

ရဟငဂာမား နငငသားရရရနက တာဆးသည အားထတၾကးပနးမႈမား ျမနမာလြတလပေရးရျပး မၾကာခင စတငခသည။ ၁၉၄၈ ခႏစ ျပညေထာငစႏငငသား အကဥပေဒတြင ျမနမာႏငငသားက သတမတထားျပး သးျခားေသာ တငးရငးသားမားကလညး ႏငငသားျဖစခြင ေပးသည “ျမနမာဌာေနတငးရငးသားမား” အျဖစ ေဖၚထတ သတမတခသည။15 ၄ငးစာရငးတြင ရဟငဂာ မပါ၀ငခေပ။16 ျပညေထာငစႏငငသား အကဥပေဒသည ျမနမာႏငငတြင မသားစဘးဘြားစဥဆက (၂) ဆကေနထငေသာ မညသမဆက အမးသားမတပတင

10 ၄ငးအခနတြင ၄ငးအခနတြင ျမနမာကဗားမားဟေခၚဆသည။ စစအစးရ၊ ႏငငေတာဥပေဒႏငျငမ၀ပပျပားေရးေကာငစ၊ သညဗားမားက ျမနမာဟ ၁၉၈၉ ျမနမာကဗားမားဟေခၚဆသည။ စစအစးရ၊ ႏငငေတာဥပေဒႏငျငမ၀ပပျပားေရးေကာငစ၊ သညဗားမားက ျမနမာဟ ၁၉၈၉ တြငအမညေျပာငးခသည။ ဘနးယန၏ “ျမနမာဟေသာအမညတစခမာဘာေတြရလ” The Economist (ေမလ ၂၁ ရက ၂၀၁၃ခႏစ) http://www.economist.com/blogs/banyan/2013/05/what-s-name-myanmar. 11 See Christina Fink, ၏ ျမနမာစစအစးရအပခပမႈေအာကတြငျငမသကစြာေနရျခငး Living Silence: Burma Under Military Rule p. 56 (2001); Bertil Lintner, ၏ ျမနမာေတာလနေရး၊ ၁၉၄၈ ခႏစမစခေသာ ဘနးႏငလကနကကငေတာလနေရး (၁၉၉၉) Burma in Revolt: Opium and Insurgency Since 1948 (1999); David Steinberg, ျမနမာ၊ ျမနမာႏငငေတာ Burma: The State of Myanmar p. 2 (2001); Philippa Fogarty, ၏ ျမနမာ ၁၉၈၈ အေရးအခငးသည အဘးရရလား “Was Burma’s 1988 Uprising Worth It?,” BBC News (Aug. 6, 2008), http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7543347.stm; “Myanmar Profile – Timeline,” BBC News (Aug. 19, 2015), http://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-12992883. 12 Fink, Living Silence, see above note 11, p. 65; Lintner, Burma in Revolt, see above note 11, p. 382; Derek Tonkin, ၏ ၁၉၉၀ ခနစျမနမာေရြးေကာကပြမား၊ ကတမားခးေဖာကျခငး သ႔မဟတ ဆကသြယေရးပကစးသြားျခငး “The 1990 Elections in Myanmar: Broken Promises or a Failure of Communication?,” Contemporary Southeast Asia: ၏ ႏငငတကာမဟာဗဟာေရးရာဂာနယ A Journal of International and Strategic Affairs v. 29, pp. 33, 34 (2007). 13 “Burma’s Leaders Annul Suu Kyi’s 1990 Poll Win,” BBC News (Mar. 11, 2010) ၏ ျမနမာေအာငဆနးစၾကည၏ ၁၉၉၀ ေရြးေကာကပြေအာငျမငမႈ http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/8561354.stm; ၏ ျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာ အေျခခဥပေဒ Constitution of the Union of Burma, Chapter II, para. 11(i) (1947). 14 Fink, Living Silence, see above note 11, pp. 10, 63, 78, 93, 94, 111; Lintner, Burma in Revolt, see above note 11, pp. 375, 384, 406. 15 ျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာ အေျခခဥပေဒ အပငး ၂ အပဒ ၁၁ (ဆ) (၁၉၄၇) Chapter II, para. 11(i) (1947) 16 Ibid.


ေလာကခြငေပးခသည။ ကနဥးတြင ဤခြငျပခကျဖင အစးရသည ရဟငဂာမားက ႏငငသား သ႔မဟတ မတပတငကတ ထတေပးခသည။ သ႔ေသာလညး ၁၉၆၂ ခႏစ စစအာဏာသမးျပး ေနာကပငး အစးရမ ရဟငဂာ ကေလးမားအား အေထာကအထား ထတေပးမႈ တေျဖးေျဖး နပါးလာခသျဖင ရဟငဂာလဥးေရ၏ မးဆကသစမား အား အျပညအ၀လကခမႈအား ျငငးပယခပါသည။17

၁၉၇၄ ခႏစတြင ျမနမာႏငငသည ႏငငသားအားလး အမးသားမတပတငကတ ရရရန လအပမႈက စတင ခေသာလညး ရဟငဂာမားက ႏငငျခားသား မတပတငကတမား ကသာရေအာင ခြငျပခသည။ ၄ငးကတမားက ေကာငးမားႏင အလပရငမားမ အသအမတမျပေသာေၾကာင ပညာေရးႏင အလပအကင အခြငအေရးမား ကန႔သတခကက ရဟငဂာမား ရငဆငခရပါသည။18

၁၉၈၂ ခႏစတြင ဗလခပၾကးေန၀ငးမ ရဟငဂာမား ႏငငသား အျပညအ၀ ရႏငမည အခြငအေရးက ပတပငသည ႏငငသား ဥပေဒသစ ကျပဌာနးချခငးျဖင ရဟငဂာအမားစသည ႏငငမျဖစသြားရန ပမထေရာကေအာင လပခသည။19 ဤႏငငသားဥပေဒအရ ႏငငသားတစဥးျဖစရန လပဂၢလတစဥးသည သ သ႔မဟတ သမ၏ မသားစ သည ၁၉၄၈ ခႏစမစ၍ ျမနမာႏငငတြင ေနထငခေၾကာငးက သကေသအေထာကအထား ျပႏငရမည။20 ရဟငဂာအမား အျပားသည မမတ႔ မသားစရာဇ၀င၏ မတတမးမတရာမား မရၾကပါ။21 ဥပေဒ အတညျပျပးသညႏင အစးရမ ရဟငဂာမားထမ မတပတငမားက သမးဆညးလကသည။22 ဥပေဒအရ ႏငငသားခယရန ျမနမာအမးသား ဘာသာ တစခခကကၽြမးကငစြာ ေျပာဆႏငရနလညး လအပသည။ ရဟငဂာမားသည “ရဟငဂာ” ေဒသသး စကားသာ ေျပာျပး ပညာသငၾကားခြငက အနငယသာ ရသျဖင အမးသားဘာသာ စကားတစခအား သငယခြင အနငယသာ ရခသည။23 ဗလခပၾကးေန၀ငးသည ႏငငသားဥပေဒက ႏငငေတာလျခေရး အျမငျဖင ျပဌာနးခသည။ “မမကယက လျခမႈရရနအတြက လသားျခငး စာနာေထာကထားမႈအေပၚ အေျခချပး သကညႇာမႈ မေပးႏငပါ။ လသားျခငး စာနာေထာကထားေသာအားျဖင (တငးရငးသားလနစမား)က ႏငငတြင ေနထငခြင ေပး၍ အသကေမြး၀မးေၾကာငး ျပႏငရန တရား၀ငခြငျပ ထားပါသည။ သ႔ေသာလညး ႏငငအေရးႏင အနာဂါတ ကၾကမၼာႏင ပါတသကလာလင သတ႔အားထားခရမည” ဟ၍ေျပာၾကားခပါသည။24

17 Irish Centre for Human Rights ၏ ျမနမာႏငငအေနာကပငးမ လ႔သားမးႏြယအေပၚဆန႔ကငေသာျပစမႈ၊ ရဟငဂာမား၏အေျခအေန Crimes Against Humanity in Western Burma: The Situation of the Rohingyas, p. 95 (2010), http://burmaactionireland.org/images/uploads/ ICHR_Rohingya_Report_2010.pdf. ၏ ၂၀၁၀ ခႏစရဟငဂာ အစရငခစာ 18 Human Rights Watch ၏ Burma: The Rohingya Muslims: Ending a Cycle of Exodus?, p. 29 (Sept. 1996), http://www.hrw.org/reports/pdfs/b/burma/burma969.pdf. 19 U.N. လ႔အခြငအေရးေကာငစ၏ ျမနမာႏငငဆငရာ အထးကယစားလယ Tomas Ojea Quintana ၏ Progress Report of the Special Rapporteur on the Situation of Human Rights in Myanmar, U.N. Doc No. A/HRC/13/48, paras. 87, 88 (Mar. 10, 2010), http://www2.ohchr.org/english/bodies/hrcouncil/docs/13session/A-HRC-13-48.pdf; Irish Centre ၏ Crimes Against Humanity, အထကပါမတခက note 17, p. 26; Fortify Rights ၏အငတာျဗး #82, ပနန၊ မေလးရား (Sept. 2014); Fortify Rights ၏အငတာျဗး #95, စစေတြ၊ ရခငျပညနယ၊ ျမနမာ (Mar. 2015); Fortify ၏အငတာျဗး #98, စစေတြ၊ ရခငျပညနယ၊ ျမနမာ (Mar. 2015). 20 Human Rights Watch ၏ “All You Can Do Is Pray”: Crimes Against Humanity and Ethnic Cleansing of Rohingya Muslims in Burma’s Arakan State p. 112 (Apr. 22, 2013), https://www.hrw.org/report/2013/04/22/all-you-can-do-pray/crimes-against-humanity-and-ethnic-cleansing-rohingya-muslims; International Federation of Human Rights Leagues (FIDH) ၏ Burma: Repression, Discrimination and Ethnic Cleansing in Arakan p. 18 (Apr. 2000), https://www.fidh.org/IMG/pdf/arakbirm.pdf. 21 “၁၉၄၈ ခႏစေနာကပငး မတပတငကတ (National Registration Card, NRC) တစခက ရရခေသာ ရဟငဂာသည ဥပေဒ အသစအရ ကတအသစတစခ ရရန ၄ငးကတမားက အတငးျပနလညခငးခသည။ သ႔ေသာ ရဟငဂာမားစြာတ႔ မညသညအရာမေသာ၄ငး ၄ငးတ႔၏ မရငးကတမားက ျပနမရခေပ။” FIDH, Burma, အထကပါမတခက note 20 ကၾကညပါ။ 22 ျမနမာႏငငသား ဥပေဒ ပဒမ 44; Human Rights Watch ၏ All You Can Do Is Pray, အထကပါမတခက 20, p. 11; Irish Centre for Human Rights ၏ Crimes Against Humanity, အထကပါမတခက 17, p. 96 ကၾကညပါ။ 23 Human Rights Watch ၏ “The Government Could Have Stopped This”: Sectarian Violence and Ensuing Abuses in Burma’s Arakan State, p. 46 (July 31, 2012), https://www.hrw.org/report/2012/07/31/government-could-have-stopped/sectarian-violence-and-ensuing-abuses-burmas-arakan၊ Minority Rights Group International ၏ World Directory of Minorities and Indigenous Peoples - Myanmar/Burma: Muslims and Rohingya (2008), http://www.refworld.org/docid/49749cdcc.html ကၾကညပါ။ 24 ဗလခပၾကးေန၀ငး၏ ႏငငသားဥပေဒ ေျပာငးလစဥ မန႔ခြနး (Oct. 9, 1982) (Fortify Rights တြငရေသာဖင).


၁၉၈၂ ခႏစ ႏငငသားဥပေဒ၏ အကးဆကမားသည ၄ငးျပဌာနးကတညးကစ၍ ရဟငဂာ အေပၚ သကေရာကမႈ ရလာသည။ ရဟငဂာအမားစသည ႏငငမျဖစေသာေၾကာင ျမနမာတရားရးတြင အမႈ မရငဆငႏငျခငးမား၊ စးပြားေရး အခြငအလမး၊ ပညာေရးႏင ပစၥညးဥစၥာ ပငဆငခြင ကန႔သတခရျခငးမားျဖင ရငဆငခရပါသည။ ျမနမာအစးရ အရာရမားသည ရဟငဂာလမး၏ တညရမႈက အလညကျငငးဆခၾကသည။25 ဥပမာအားျဖင ျမနမာႏငငျခားေရး ၀နၾကး ဥးအးေဂာမ ၁၉၉၂ တြငေျပာၾကားခရာတြင “သမငးေၾကာငးအရ ‘ရဟငဂာ’ လမးဆတာ ျမနမာႏငငမာ မရခပါဘး” သသည ရဟငဂာမားက “တရာမ၀ငေရႊ႕ေျပာငး ေနထငသမား” ဟေဖၚျပခပါသည။26

(၂) အတငးအဓမၼ ေနရာ ေျပာငးေရႊ႔ခရျခငး

စစအစးရမ တရားမ၀င ၀ငေရာကလာသမားဟ ထငရသမားက ရာေဖြရနႏင အေရးယရနအတြက ၁၉၇၈ ခႏစတြင စစတပမေန၍ နဂါးမငး စစဆငေရးကစတငခသည။27 ဤစစဆငေရးသည ရခငျပညနယရ ရဟငဂာမားက ပစမတထားျပး ရဟငဂာမားသည ျမနမာတငးရငးသား မဟတဘ ႏငငျခားသားမားသာ ျဖစသညဟ အစးရမ ေျပာဆခသည။ စစတပမ ရဟငဂာ အမားအျပားမားက ႏပစက၊ အဓမၼျပကင၍ သတခသည။28 ၄ငး၏ရလဒမာ ရဟငဂာ ၂ သနးေကာ နယစပျဖတေကာကာ ဘဂၤလားေဒခႏငငသ႔ ထြကေျပးတမးေရာငခရသည။29 ရဟငဂာ ဒကၡသညမား မမႏငငထ မ၀ငလာေအာင ဘဂၤလားေဒခအစးရမ ဒကၡသညစခနးမားထသ႔ အစားအစာႏင လသားျခငး စာနာေထာကထားမႈ အကအညမားျဖန႔ေ၀မႈက ရပဆငးခသည။30 အစာျပတလပမႈေၾကာင ဒကၡသည ၁၂၀၀၀ ေကာေသးဆးခရသည။ ႏငငတကာ၏ ျပစတငရႈပခမႈမားေၾကာင ျမနမာႏငငေခါငးေဆာင ဗလခပေန၀ငး သည ၄ငးဒကၡသညမားက ျပနလညလကခ ခေသာလညး ရဟငဂာမား ျမနမာႏငငတြငး ဆကလကျပး ညငးပနးႏပစကမႈက ခခရသည။31 ထမစ၍ အႏစ ၂၀ အတြငး ရဟငဂာဒကၡသညမား ဘဂၤလားေဒခႏငငသ႔ တဖြဖြ ဆကလကထြကေျပး တမးေရာငခရသည။ ဘဂၤလားေဒခအစးရမ အဓမၼျပနလညပ႔ေဆာငရန မၾကာေသးမ ၂၀၁၀ ခႏစတြင အပါအ၀င တခနျပးတခန ၾကးစားခသည။32 ဆယစႏစေပါငးမားစြာအတြငး ရဟငဂာမားသည

25 Irish Centre for Human Rights, ၏ လသားမးႏြယေပၚဆန႔ကငသညျပစမႈ၊ အေပၚမ မတခကကၾကညရန Crimes Against Humanity, see above note 17, p. 97. ေျပာငးေရႊ႕မရႏငေသာ ပငဆငမႈမားကန႔သတခကဥပေဒ အရ ႏငငျခားသားမား ေျမယာ သ႔မဟတ ေျပာငးေရႊ႕မရႏငေသာပစၡညးဥစာမားအားပငဆငခြငမရပါ Transfer of Immovable Property Restriction Act (1987). 26 Human Rights Watch, ၏ ျမနမာ၊ ရဟငဂာမြတစလငမား၊ အေပၚမ မတခကကၾကညရန Burma: The Rohingya Muslims, see above note 18, p. 9. 27 On October 16, 1977, the Myanmar Ministry for Home and Religious Affairs stated that operation Naga Min (Dragon King) was designed to “scrutinize each individual living in the State, designating citizens and foreigners in accordance with the law and taking actions against foreigners who have filtered into the country illegally.” ျမနမာႏငငျပညထေရးႏငသာသနာေရး၀နၾကးဌာနမ ေအာကတဘာလ ၁၆ ရက ၁၉၇၇ ခႏစခႏစတြငေျပာၾကားခရာတြင နဂါးမငးစစေဆးေရးက ျပညနယတြငးရ လပဂလတဥးတစေယာကတငးက စစစရနႏင ဥပေဒအရ ႏငငသားႏငႏငငျခားသားျဖစျခငးကသတမတျပး ႏငငတြငးတရားမ၀င ၀ငေရာကလာသ ႏငငျခားသားမားက အေရးယရနရညရြယသည ဟေဖၚျပထားပါသည။ Human Rights Watch, ၏ ျမနမာ၊ ရဟငဂာမြတစလငမား၊ အေပၚမ မတခကကၾကညရန Burma: The Rohingya Muslims, see above note 18, p. 12; see also Human Rights Watch, ၏ သငလပႏငသညအရာမာ ဆေတာငးရနတစခထျဖစသည All You Can Do Is Pray, see above note 20, p. 138. 28 Irish Centre for Human Rights, ၏ လသားမးႏြယေပၚဆန႔ကငသညျပစမႈ၊ အေပၚမ မတခကကၾကညရန Crimes Against Humanity, see above note 17, p. 91; Martin Smith, ၏ ျမနမာႏငင၏လကနကကငေတာလနမႈႏငတငးရငးသားမား၏ ႏငငေရး၊ Burma: Insurgency and the Politics of Ethnicity, p. 241 (2d ed. 1999). 29 Human Rights Watch, ၏ သငလပႏငသညအရာမာ ဆေတာငးရနတစခထျဖစသည All You Can Do Is Pray, see above note 20, p. 139. 30 Ibid. 31 Irish Centre for Human Rights, ၏ လသားမးႏြယေပၚဆန႔ကငသညျပစမႈ၊ အေပၚမ မတခကကၾကညရန Crimes Against Humanity, see above note 17, p. 6; Human Rights Watch, ၏ သငလပႏငသညအရာမာ ဆေတာငးရနတစခထျဖစသည All You Can Do Is Pray, see above note 20, p. 139. 32 အစးရမဟတသည လ႔အခြငအေရးဆငရာဆရာ၀နမားအဖြ႔အစညး၏ အစရငခစာအရ ဘဂၤလားေဒခ လျခေရးတပမားသည ၂၀၁၀ ခႏစတြင ရဟငဂာဒကသညမားအား ရကႏက၍အဓမျပနပ႔ခသညဟေဖၚျပထားပါသည။ ဘဂၤလားေဒခအစးရသညလညး ကတပါေလာငးရ ဒကသည ၃ ေသာငးထ ေပးပ႔မညလသားျခငးစာနာေထာကထားသညအကအညမားအား ပတဆ႔ချပး ဒကသညစခနးျပငပထြက၍အစားအေသာကရာေဖြသမားက ေသခာစြာ ဖမးဆးခပေႏာငထားသျဖင စခနးျပငပသ႔ထြကခြငမရဘ အစာေရစာျပတလတျခင သ႔မဟတ ဖားနာျခငးျဖငေသဆးခရသည။ Physicians for Human Rights, ၏ ႏငငမႏငငတျပတမႈ၊ ႏပစကညငးပနးျခငးခရေသာ ရဟငဂာမား ျမနမာႏငငမထြကေျပး၍ ဘဂၤလားေဒခတြငအစာငတျပတျခငးခရသည၊ Stateless and Starving: Persecuted Rohingya Flee Burma and Starve in Bangladesh, pp. 9-11 (Mar. 2010), https://s3.amazonaws.com/PHR_Reports/stateless-and-starving.pdf.


ျမနမာႏငငမ အမနးခငးႏငငသ႔ေလျဖင ထြကေျပး တမးေရာင ခရသည။ ေခါငးပျဖတလကနကးသမားသည ဤခရးက စစဥေဆာငရြကေပးသည။33 အဆပါ ပငလယျဖတသနးသည ခရးစဥမားသည အႏရာယမားျပး ေရႏစေသဆးျခငး၊ ေသာငတငျခငးမား ျဖငၾကေတြ႔ရသည။ ၂၀၀၈ မ ၂၀၀၉ ခႏစအတြငး ခန႔မနးေျခ ၆ ေထာင ထကမနေသာ ရဟငဂာ အမးသားႏငေယာကာၤးေလးမား ထငးႏငငမ မေလးရားသ႔ ပငလယျပငမ ျဖတသနးသြားရနၾကးစားခၾကသည။34 ၂၀၁၀ ခႏစတြင ရဟငဂာေလမားက ထငးမ ပငလယသ႔ ျပနလည တြနးပ႔ ခသျဖင တစမသားစလးပါ၀ငေသာ ရာေပါငးမားစြာ ေသဆးခရသည။35

ျမနမာအစးရမ ရဟငဂာမားပငဆငသည ေျမယာမားအား သမးပကလကသျဖင ျပညတြငး ေနရပစြန႔ခြာရသည ရဟငဂာမား ပမ၍မားျပားလာသည။36 ဥပေဒအရ ျမနမာအစးရသည ျမနမာႏငငရ ေျမာယာအားလး ကပငဆငသည ဟေဖၚျပထားျပး ႏငငသားျဖစမသာ ေျမယာမားက ပငဆငအသးျပခြငရသည။37 ထရလဒေၾကာင ႏငငမျဖစေနသည ရဟငဂာမား မမတ႔ ေနထငလပကင စားေသာကေနေသာ ေျမယာမားအား ပငဆငခြငမရပါ။ ၄ငးတ႔ရေနသည ေနရာမားအားအစးရမ အခနမေရြးျပနလညသမးပကႏငသည အေျခအေနတြင ရေနပါသည။ အစးရသည ၄ငးအားဆန႔ကငႏငမည သမားအား ခြျခားရနႏင သဘာ၀သယဇာတမားက ခယလယႏငရနအတြက ေျမယာမားက သမးယခသညဟ ကလသမဂၢ၏ ျမနမာႏငငလ႔အခြငအေရးဆငရာ အထးကယစားလယမ မတခကခ ထားပါသည။38

မတတမးမားအရ ၁၉၉၅ ခႏစမ ၂၀၁၀ ခႏစအတြငး ျမနမာအစးရသည ရဟငဂာမားက ႏငငတြငး အတငးဓမၼေရႊ႕ေျပာငးျခငးမား ျပလပခသည။ ၁၉၉၅ ခႏစ ကလသမဂၢ၏ အစရငခစာ တစခမ အစးရသည ေဒသအမးမးရ ရဟငဂာမားအား တစပါတအတြငး မမတ႔ရြာမားမ ေျပာငးေရႊ႕ရန အေၾကာငးၾကားသျဖင သတ႔၏ ပငဆငေသာ ပစၥညးမားက မယေဆာငသြား ႏငၾကဟ ေဖၚျပထားပါသည။39 ရဟငဂာဒကၡသည တစေယာကအား ၂၀၀၉ ခႏစတြင ေမးျမနးရာတြင ရြာတြငးရ ရဟငဂာမားႏင ရခငမား၏ တငးမာမႈက ေလာပါးသြားရန အတြက ရခငရြာသၾကးမားသည ရဟငဂာမားက ရြာထမ ေမာငးထတခသညဟေဖၚျပထားပါသည။40 အဆပါ ျပညတြငး ေျပာငးေရႊ႕မႈမားႏင အဓမၼလအပစအလက ေျပာငးေရႊ႕ေစမႈမားသည ရခငျပညေျမာကပငးရ ရဟငဂာမားအေပၚ ပမအာရစက လာခသည။

၁၉၉၀ ခႏစမစ၍ ျမနမာလမးစမား တရား၀င ေရာကေနထငႏငရန ျမနမာအစးရသည “စျပရြာမား” တညေထာငရန အမန႔ေပးခသည။41 ၁၉၉၀ ခႏစႏင ၂၀၁၀ ခႏစအတြငး စျပေကးရြာေပါငး ၄၀ ခက ရခငျပညနယတြင တညေဆာကရန အစးရမညြနၾကားခသည။42 အမားစမာ ရဟငဂာ လဥးေရမားျပားေသာ ေဒသမားတြငျဖစသည။ အစးရမ ရဟငဂာမားအား ထစျပရြာမားတညေဆာကရန အတငးအဓမၼကညခငးသည။ ေဆာကလပေရးအတြက

33 United States Senate Committee on Foreign Relations, Trafficking and Extortion of Burmese Migrants in Malaysia and Southern Thailand, S. Prt-111-18 (Apr. 3, 2009). 34 Human Rights Watch ၏ Perilous Plight: Burma’s Rohingya Take to the Seas, p. 4 (May 26, 2009), https://www.hrw.org/report/2009/05/26/perilous-plight/burmas-rohingya-take-seas. 35 Irish Centre for Human Rights ၏ Crimes Against Humanity, အထကပါမတခက 17, p. 15 ကၾကညပါ။ မေလးရားႏင ဘဂၤလားေဒရ တ႔သည ရဟငဂာ ဒကၡသညမားအတြက ဤေဒသတြငးရ ဥးစားေပး ပစမတေနရာမား ျဖစသည။ ရဟငဂာဒကၡသညမားသည ေဆာဒအာေရးဘးယား၊ ပါကစစတန၊ အႏၵယ၊ ထငး၊ အငဒနးရား အျခား ေနရာမားတြငလညး တညရပါသည။ Human Rights Watch ၏ Perilous Plight အထကပါမတခက 34, p. 8; United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), States of Denial: A Review of UNHCR’s Response to the Protracted Situation of Stateless Rohingya Refugees in Bangladesh (Dec. 2011), para. 15 ကၾကညပါ။ 36 Irish Centre for Human Rights ၏ Crimes Against Humanity, အထကပါမတခက 17, pp. 11, 89 ကၾကညပါ။ 37 FIDH, Burma, အထကပါမတခက 20, p. 25 ကၾကညပါ။ 38 U.N. Human Rights Council, Report of the Special Rapporteur on the Situation of Human Rights in Myanmar, Paulo Sérgio Pinheiro, U.N. Doc. A/HRC/4/14 (2007), para. 61; see also Irish Centre for Human Rights, အထကပါမတခက 17, p. 89. 39 U.N. Commission on Human Rights, Report on the Situation of Human Rights in Myanmar, Prepared by the Special Rapporteur, Mr. Yozo Yokota, 40 Irish Centre for Human Rights ၏ Crimes Against Humanity, အထကပါမတခက 17, p. 102 ကၾကညပါ။ 41 FIDH, Burma, အထကပါမတခက 20, p. 22 ကၾကညပါ။ 42 Irish Centre for Human Rights ၏ Crimes Against Humanity, အထကပါမတခက 17, p. 100 ကၾကညပါ။


ရဟငမားေနထငေသာ၊ အလပလပကငေနေသာ ေျမမားက သမးဆညးခသည။43 ေနာကပငးတြင ရခင ဗဒၶဘာသာ၀ငမား ၄ငးရြာမားသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ ေနထငလာခသည။

(၃) အတငးအဓမၼ အလပခငးေစျခငး

နယစပကြပကြေရး(နစက)သည ရ၊ စစတပ၊ ေထာကလနးေရး၊ အေကာကခြန အရာရမားႏင လထနးရမား ျဖင ဖြ႔စညးထားေသာ လျခေရးအဖြ႔တစချဖစျပး၊ နယစပေရးရာ၀နၾကးဌာန၏ ထနးခပမႈေအာကတြင ၂၀၁၃ ခႏစထ ရခငျပညနယအတြငး လပငနးမားေဆာငရြကခသည။44 အလပမလပႏငေသာ ရဟငဂာအမားစ ေပးႏငစြမး မရေသာ အပါတစဥေၾကးေပးရန (နစက)မ အဓမၼေတာငးချခငးမား သ႔မဟတ ေဆာကလပေရး၊ စကပးေရး အလပမား၊ ေပၚတာဆြျခငး၊ သ႔မဟတ အေစာငအလပမားက ျပလပေစခငးခသည။45 ျမနမာစစတပႏင ရတပဖြ႔မားမ ရဟငဂာမားအား အတငးအဓမၼ အလပမားခငးေစခသည။46 ၂၀၀၈ ခႏစတြင U.N အထးကယ စားလယမ အတငးအဓမၶ အလပခငးေစမႈမားက ညႇငးဆခသည ရဟငဂာမားက သတျပစခသည စြပစြခကမား ရသညဟအစရငခခပါသည။47 ျမနမာစစတပႏင နစကမားမ အတငးအဓမၼ ခငးေစခရသမားအား ရကနကခသညဟ ရဟငဂာမားက ေျပာပါသည။48

ျမနမာစစတပႏင နစကမားသည ၁၀ ႏစအရြယ ေယာကာၤးေလးမားကပါ ကယခႏာျဖငလပရေသာ အလပမားက ခငးေစခသည။49 အငးရစလ႔အခြငအေရးဆငရာ အစရငခစာတြင ေဖၚျပထားရာတြင ရဟငဂာအမေထာငစ တစစစ အတြက ေယာကာၤတစဥး သ႔မဟတ ကေလးေယာကာၤးတစဥးသည ေပၚတာအလပ တစခထက ပမးမအားျဖင တစလလင ၁ ရကမ ၂ ရကထ အလပလပေပးရသည။50 ၂၀၀၉ ခႏစတြင အစးရအာဏာပင မားသည ေကးရြာမားရ ရဟငဂာမသားစအားလးနးပါးက မသားစ၀င တစဥးအား တစပါတလင တစၾကမ သ႔မဟတ ႏစၾကမ ရြာလျခေရးအေစာင အျဖစခငးေစခသည။51 မသားစ၀ငမာအား အစးရအာဏာပငမားမ နစနာေၾကးမေပးဘ အတငးအဓမၼအလပခငးေစျပး၊ အခနကနေစေသာေၾကာင ဆငးရေသာ မသားစမားသည ေငြေၾကးအရ မသားစအား မေထာကပႏငသည အခကအခမားျဖင ၾကေတြ႕ခၾကရသည။52

၁၉၉၀ ႏစ တစေလာကလး အတငးအဓမၼ အလပခငးေစမႈက မျပလပေစခဟ အစးရမ ျငငးဆခသည။ ၂၀၁၄ ခႏစ တြင ျမနမာတရားရးတစခမ လ ၃ ဥးအား ႏငငေတာပနကနမႈျဖင တရားစြခရျပး ေသဒဏအျပစေပးခသည။ အဘယေၾကာင ဆေသာ သတ႔သည အဓမၼလပအားေပးခငးေစမႈက အျပညျပညဆငရာ အလပသမားအဖြ႔ခပ ILO ထသ႔ ဆကသြယသတငးပ႔ခေသာ တစစတတပငး ေၾကာငလညးျဖစသည။53 အယခ၀ငရာတြင ျမနမာႏငငတရား 43 Ibid., p. 44. 44 Andrew Selth ၏ “Myanmar’s Police Forces: Coercion, Continuity and Change,” Contemporary Southeast Asia: A Journal of International and Strategic Affairs v. 34, p. 49 (2012). 45 Irish Centre for Human Rights ၏ Crimes Against Humanity, အထကပါမတခက 17, pp. 41, 49 ကၾကညပါ။ 46 Fortify Rights ၏ အငတာျဗး #05, ကြာလာလမပ၊ မေလးရား (Aug. 10, 2014); Fortify Rights ၏ အငတာျဗး #82, ပနန၊ မေလးရား (Sept. 16, 2014). 47 U.N. Human Rights Council ၏ အထးကယစားလယ Paulo Sérgio Pinheiro ၏ ျမနမာႏငငဆငရာ လ႔အခြငအေရး အစရငခစာ, U.N. Doc. A/HRC/7/18 (2008), para. 60 ကၾကညပါ။ 48 Fortify Rights ၏ အငတာျဗး #04, ကြာလာလမပ၊ မေလးရား (Aug. 10, 2014) (ကၽြနေတာ ျမနမာႏငငမ ၂၀၁၃ ခႏစ ႏ၀ငဘာလမာ ထြကလာခပါတယ] အတငးအဓမၼ အလပလပခငးလ႔ပါ။ တစပါတအတြငး စစတပအတြက ၄ ရက တခါတေလ ၅ ရက ကၽြနေတာ အလပလပေပးရတယ။ ဒါေၾကာင ႏငငက ထြကခြါဖ႔ စတဆးျဖတခတာပါ။ လမးေဖါကတာ၊ စစတပစခနးေဆာကတာ ေတြလပေပးခရပါတယ။ တခါတရ စစတပသည ကၽြနေတာတ႔ရြာ ေရာကလာျပး ရြာသားေတြက ဖမးကာ အလပလပခငးပါတယ။ တခါတရ ရြာအပခပေရးထ လဘယႏစေရာကလတယ ဆတာက အမန႔ေပး ခငးေစပါတယ။ တခါတရ နစက အတြက၊ တခါတရ စစတပ အတြက အလပလပရပါတယ။ ကၽြနေတာတ႔ “မလပႏငဘးလ႔” ေျပာလ႔မရဘး။ မလပဘးလ႔ေျပာရင သတ႕ ကၽြနေတာတ႔က ရကနကပါတယ။ တခါေတာ ကၽြနေတာ သတ႔က ျငငးဖ႔ၾကးစားခလ႔ အရကခရပါတယ။ ကၽြနေတာမထြကလာခင တစႏစေလာကကပါ။ လ ၃ ေယာက (စစသားေတြ) ကရကတာပါ။” 49 Irish Centre for Human Rights ၏ Crimes Against Humanity အထကပါမတခက 17, pp. 41-42 ကၾကညပါ။ Fortify Rights ၏ အငတာျဗး #74, ပေခာင၊ မေလးရား (Sept. 27, 2014). 50 Irish Centre for Human Rights ၏ Crimes Against Humanity အထကပါမတခက 17, p. 42 ကၾကညပါ။ 51 Ibid., p. 45. 52 Ibid., p. 50. 53 Ibid., p. 38; International Labour Office (ILO) ၏ Developments Concerning the Question of the Observance by the Government of Myanmar of the Forced Labour, GB.291/5/1 (Nov. 2004) ကၾကညပါ။


ရးခပမ ျပစဒဏက ေလာေပါ ေပးခေသာလညး ျပညသမား ILO ထသ႔ ဆကသြယစကားေျပာျခငးသည တရား၀င မ၀ငကမ ရငးလငးချခငး မရခေပ။54 (၄) ဘာသာေရးအရ ႏပကြပျခငး ျမနမာအစးရသည ရဟငဂာမားအေပၚ လမးေရးႏငႏငငေရး ႏပကြပမႈမားထတြငပါ၀ငခသည။ ၂၀၁၂ ခနစ တြငထတျပနခေသာ လ႔အခြငအေရး ေစာငၾကညေရးအဖြ႕၏ အစရငခစာတြင ခြငျပခကမရဘ ေဆာကလပခေသာ ဗလမားက ဖကဆးရန အစးရမ စစအမန႔ ထတျပနခေၾကာငး ေဖၚျပထားသည။55 အစးရသည ဗလမား၊ အစၥလာမ ဘာသာေရးေကာငးမားကပတျပး၊ အစးရအပခပေရးရးမား အျဖစအသးျပခသည။56 အစးရသည ဗလမား ျပငဆငျခငး၊ ျပနလညမြမးမျခငး တ႔အားလညး တားျမစခသည။ ၂၀၀၁ ခႏစတြင လအပစမားက အနညးဆး ဗလ ၂၈ လး ႏင ဘာသာေရးေကာငးမားက တကခကခသည။57 အဆပါတကခကမႈမားက ျပညနယလျခေရး တာ၀နရသမားမ မဟန႔တားသညအျပင သတ႔ကယတငပါ၀ငခသည။58 (၅) အမေထာငျပမတပတငျခငး ကန႔သတခကမား ႏငလဥးေရ ထမးခပျခငး ၁၉၉၀ ခႏစတြင ျမနမာႏငငသည ရခငျပညနယတြင ေနထငသတငးသည အမေထာငျပ မတပမတငမ ၾကတငခြင ျပခက ေတာငးရမည ဥပေဒတစရပက အတညျပ ျပဌာနးခသည။ ဤဥပေဒသည ၄ငးေဒသရ မြတစလငလဥးေရ အတြကသာ အသးျပခသည။ ရဟငဂာလဥးေရတးပြားႏႈနးသည “ႏငငတကာ စခနစညြနးမား” ထကပမျမနဆနစြာ တးပြားေနေၾကာငး အေၾကာငးျပ၍ နယစပေဒသ လ၀ငမႈၾကးၾကပေရး ထနးခပေရးဌာနခပမားႏင ေမာငေတာ ျမ႕နယ ေအးခမးသာယာေရးေကာငစမ လဥးေရထနးခပေရး မ၀ါဒက ၁၉၉၃ ခႏစႏင ၂၀၀၅ ခႏစတြင အသးသး ထတျပနခသည။59 အဆပါအေၾကာငးျပခကမား မနကနေၾကာငး အာဏာပငမားမ သကေသအေထာကအထား မျပႏငခေပ။60 လကထပထမးျမားခြင လငစငမားရရန ေယာကၤားႏင မနးမတ႔သည ရဟငဂာ၏ ဘာသာေရး ယၾကညခကမားျဖင ပဋပကၡျဖစေစသည စညးမဥးမားက လကနာရသည။61 စညးမဥးမားအရ လငစငဓါတပ ရကရနအတြက ေယာကၤားမား မမတ႔၏ မတဆတက ရတရန လအပသည။ ထနညးတစြာ အမးသမးမား ဘာသာေရး အရ ၀တဆငေသာ ေခါငးႏင မကႏာဖးမားက မ၀တဆငရန တားျမစထားသည။62 (နစက) သည ကယ၀န ရမရ ရဟငဂာ အမးသမးမား၏ ကယခႏၶာက ကငတြယ စစေဆးသညဟ မတတမးမားက ေဖၚျပထားသည။63 အာဏာပငမားက အမေထာငျပမတပတင မထတေပးမ ရဟငဂာ အမးသမးမား ကယ၀န ရမရ စစေဆးရန

54 ILO ၏ Developments Concerning Observance of Forced Labour အထကပါ မတခက 53, p. 1. ကၾကညပါ။ 55 Human Rights Watch ၏ Crackdown on Burmese Muslims, p. 11 (July 2002) ကၾကညပါ။ https://www.hrw.org/legacy/backgrounder/asia/burmese_muslims.pdf; Human Rights Watch ၏ Burma: Rape, Forced Labor and Religious Persecution in Northern Arakan, p. 17 (1992) ကၾကညပါ။ http://www.hrw.org/reports/pdfs/b/burma/burma925.pdf. 56 FIDH ၏ Burma အထကပါ မတခက 20, p. 26 ကၾကညပါ။ 57 Ibid. 58 Human Rights Watch ၏ All You Can Do is Pray, see above note 20, p. 142; Human Rights Watch ၏ Crackdown on Burmese Muslims, အထကပါ မတခက 55, p. 11. 59 Fortify Rights, ၏ Policies of Persecution: Ending Abusive State Policies Against Rohingya Muslims in Myanmar, pp. 19-20, 36 (Feb. 2014), http://www.fortifyrights.org/downloads/Policies_of_Persecution_Feb_25_Fortify_Rights.pdf. 60 Ibid. 61 Ibid., p. 30. 62 Ibid. 63 Irish Centre for Human Rights ၏ Crimes Against Humanity, အထကပါ မတခက 17, p. 127.


လအပသည။64 (နစက) သည အမေထာငျပ မတပတငျခငး အဆင အမးမးတြင စစေပါငး ၃ လ လစာႏင ညမ သည လာဘေငြက ေတာငးဆခ ၾကသည။65 အခ႕ေသာ စတြမားသည ၁၉၉၀ ခႏစ ဥပေဒမျပဌာနးမ ကငသးခေသာ အစၥလာမ ပညတတရားအတငး ဆကလက လကထပထမးျမား ၾကေသာလညး အာဏာရသမား သရပါက အဖမးခရႏငသည အႏရာယရပါသည။66 တရား၀င လကထပထမးမားျခငး မျပဘအတေနသမားႏင အတမေနေသာခစသမားပငလင အဖမးခရႏငသည အႏရာယမာ လညးရသည။67 အနညးဆး ၂၀၁၅ ခႏစမစ၍ အမေထာငျပမည အခ႕ေသာရဟငဂာ စတြမားက ကေလး ၂ ေယာကထက ပမယ ဟ သေဘာတမသာ အစးရက အမေထာငျပ မတပတငက ထတေပးပါသည။68 ကေလး ၂ ေယာကထက ပရေသာ အမးသမးသည တရားမ၀င လကထပထမးျမားျခငးျဖစျပး၊ အမေထာငမျပဘ ကေလးရပါက ၁၀ ႏစအထ ေထာငဒဏကခ ႏငပါသည။69 ရခငျပညနယရ ျပညနယအဆင အာဏာပငမားသည (နစက)၏ ေဒသႏရေဆးခနးမား၊ ျမ႕နယေဆးရမားႏင မမတ႔၏ ေဒသႏရေဆးရမားတြင ရခငျပညနယ ဥပေဒစးမးေရး အရာရမားက ျပညသမားအား “သေႏၶတား စားေဆးမား၊ ထးေဆးမားႏင ကြနဒြနမားအသးျပရန” အတငးအၾကပ ခငးေစရမညဟ ဥပေဒမ မညသ႔သတမတ ထားသညက ေဖၚျပထားေသာ “လဥးေရထနးခပေရး လပရားမႈ“ ေခါငးစဥျဖင မ၀ါဒဆငရာ စာတစေစာငကထတျပနခသည။70 ဤမ၀ါဒ အမန႔သည ရဟငဂာမား အမေထာင မျပရနႏင တရား၀ငလကထပထား ေသာလညး ကေလးမား မေမြးရန အစးရ၏ တားျမစေသာ လပေဆာငခကက ေဖၚျပေနပါသည။

(ခ) ဥးသနးစန အပခပမႈ

၂၀၁၁ ခႏစ ေဖေဖၚ၀ါရလ ၄ ရကေန႔တြင ျမနမာလႊတေတာသည ဥးသနးစနအား သမၼတအျဖစ ခန႔အပခသည။ ဥးသနးစနသည ဗလခပၾကးေဟာငး တစဥးျဖစျပး စစအစးရ၏ ၀နၾကးခပအျဖစ ၂၀၀၇ ခႏစ ေအာကတဘာလမ သမၼတရားထး လကခသညအထ တာ၀နထမးေဆာငခသည။ ေရြးေကာကပြကာလတြင ျမနမာျပညသလထက ဥးသနးစနအား စစအပခပေရးက ၁၉၉၂ ခႏစမ ဥးေဆာငခသည ဗလခပမႈးၾကး သနးေရြႏင နးစပေသာ စစတပ၏ ဗရကရကျဖင အသကေမြး၀မးေကာငးျပသတစဥးဟ သေဘာထားခၾကသည။71 အဘယေၾကာငဆေသာ အာဏာ လႊမည စစအစးရသည ၂၀၁၀ ခႏစ ပါလမနေရြးေကာကပြအား ျခယလယခၾကျပး အရပသားအစးရသစက စစတပမ ဆကလက၍ ထေရာကစြာ ထမးခပမညက ေလလာသမားက ေမာလငထားခသည။72

အစးရသစဖြ႕စညးျပးသညႏင သမၼတဥးသနးစနသည ဒမကေရစျပျပငေျပာငးလေရး လပငနးစဥမားက ဆကတက ျပဌာနးႏငရန တြနးအားေပးခသည။ အစးရသစမ အတကအခႏငငေရးပါတမား မတပတငခြင ေပးႏငသည ဥပေဒတစရပက ျပဌာနးခသည။73 ႏငငေရးအကဥးသား ၅၀၀ ေကာက ၂၀၁၁ ခႏစ ေအာကတဘာလ ႏင ၂၀၁၂

64 Fortify Rights ၏ Policies of Persecution အထကပါ မတခက 59, p. 24. ကၾကညပါ။ 65 Irish Centre for Human Rights ၏ Crimes Against Humanity အထကပါ မတခက 17, pp. 127-28; Fortify Rights ၏ Policies of Persecution အထကပါ မတခက 59, p. 31 ကၾကညပါ။ 66 Myanmar Penal Code ျမနမာရာဇသတၾကး § 188. 67 Irish Centre for Human Rights ၏ Crimes Against Humanity အထကပါ မတခက 17, pp. 125-31; Fortify Rights ၏ Policies of Persecution အထကပါ မတခက 59, p. 31 ကၾကညပါ။ 68 Fortify Rights ၏ Policies of Persecution အထကပါ မတခက 59, p. 24 ကၾကညပါ။ 69 Ibid., p. 28. 70 Ibid., p. 29. 71 Thomas Fuller ၏ “Parliament Picks Insider as President,” N.Y. Times (Feb. 4, 2011), http://www.nytimes.com/2011/02/05/world/asia/05myanmar.html. 72 Priscilla Clapp, United States Institute of Peace, Myanmar: Anatomy of a Political Transition, Special Report No. 369, p. 2 (Apr. 2015) ကၾကညပါ။ http://www.usip.org/sites/default/files/SR369-Myanmar-Anatomy-of-a-Political-Transition.pdf. 73 အေမရကနႏငင ႏငငျခားေရးဌာန၊ ဒမကေရစ၊ လ႔အခြငအေရးႏင အလပသမား ဗရ၏ ၂၀၁၁ ခႏစ ျမနမာႏငငဆငရာ လ႔အခြငအေရး အေလအကင အစရငခစာ p. 25, http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/humanrightsreport/index.htm?dlid=186263#sthash.yL8W1ZL0.dpuf.


ခႏစ ဇႏၷ၀ါရလအတြငး လြတျငမးခမးသာခြင ေပးချပး၊74 သတငးမဒယာမားအား အစးရမ ဆငဆာတညး ျဖတမႈကလညး အေလာေပးျခငးမား ျပလပခသည။75 သ႔ေသာလညး တခနတညးမာပင အစးရသစသည တငးရငးသား လနညးစမားအေပၚ အခြငအေရးခးေဖါကမႈမားက ဆကလကကး လြနခသည။76

ယခငစစအစးရႏင ဥးသနးစန၏ အပခပမႈ အသစလကေအာကတြင ရဟငဂာမားသည ခြျခားဆကဆမႈမားႏင သတျဖတခရျခငး၊ အဓမၼလပအားေပး ခငးေစျခငး၊ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ၊ ႏငငသားျဖစရန ျငငးပယခရျခငး၊ ေရႊ႔ေျပာငးခရျခငးႏင လပရားသြားလာမႈ၊ အမေထာငျပမႈႏင ဘာသာေရး ကန႔သတခရျခငး အပါအ၀င လ႔အခြငအေရး ခးေဖါကမႈမားက ခခရသည။ ၄ငးမ၀ါဒမားႏင အၾကမးဖက လပေဆာငမႈမားသည စစအစးရ အပခပမႈ ေအာကတြင အစျပခေသာလညး ဥးသနးစန၏ အပခပမႈေအာကအထ ဆကလကတညရ ခသည။

(၁) မတရား ထမးသမးးခရျခငး

ဥးသနးစန အပခပမႈေအာကတြင နစက အပါအ၀င ႏငင၏ လျခေရးတပဖြ႔မားသည ရဟငဂာမားအား မတရား ဖမးဆးျပး ထနးသမးခၾကသည။77 အစရငခစာမားအရ ရဟငဂာမားရရာ ရြာထသ႔ မခြျခားဘ ဖမးဆးရန စစသားမား ၀ငလာတတၾကသည။78 ဥပမာအားျဖင လ႔အခြငအေရး ေစာငၾကညေရးအဖြ႔ Human Rights Watch မ မတတမးတင ထားရာတြင ၂၀၁၁ တြင နစက သည ရဟငဂာ ၂၀၀၀ မ ၂၅၀၀ ဥးက ခြငျပခကမရဘ မမအမမား ျပငဆငခမႈအတြက ထနးသမးခသည။79 ရဟငဂာ အမးသမးတစဥးမ ေဖၚျပရာတြင စစသားမားက သ၏မသားစႏင အမနးနားျခငးမားအား မမကယက “ဘဂၤါလ” ဟ သနးေခါငးစာရငး ပစတြင ေဖၚျပရန ျငငးဆခေသာေၾကာင ဖမးဆး ခသည။80 ႏငင၏လျခေရးတပမားသည မၾကာခဏ ေဒသခအာဏာပငမားအား ေရြးႏတေၾကး(ျပနေရြးေငြ) မေပးမခငး ျပနလြတေပးရနျငငးဆခၾကသည။81

(၂) အတငးအဓမၼ အလပခငးေစျခငး

၂၀၁၁ ခႏစတြင သမၼတဥးသနးစနသည အတငးအဓမၼ လပအားေပးခငးေစမႈက တားျမစသည အမးသားဥပေဒတြင ပမခငမာစြာ ျပဌာနးႏငရန ျမနမာလႊတေတာက တကတြနးခသည။ ၂၀၁၅ ခႏစ ျမနမာႏငငတြင အတငးအဓမၼ လပအားေပးခငးေစမႈ ပေပာကေရး ပးတြေဆာငရြကမႈအစအစဥ တစရပေဆာငရြကရန ၂၀၁၂ ခႏစ မတလ ၁၆ ရက ေန႔တြင အျပညျပညဆငရာအလပသမားအဖြ႔ခပ (ILO) ႏင နားလညမႈ စာခၽြနလႊာ လကမတေရးထးခသည။82 ဤလပငနးစဥအား စတငအေကာငအထညေဖၚ ျပးေနာက ၂၀၁၃ ခႏစ (ILO) အစရငခစာအရ တစႏငငလး

74 Testimony by Kurt M. Campbell, United States Assistant Secretary of State, Bureau of East Asian and Pacific Affairs, Statement Before the House Committee on Foreign Affairs Subcommittee on Asia and the Pacific, U.S. Policy Toward Burma (Apr. 25, 2012). 75အေမရကနႏငင ႏငငျခားေရးဌာန၊ ၂၀၁၁ ခႏစ ျမနမာႏငငဆငရာ အစရငခစာ၊ အထကပါ မတခက 73, p.16 ကၾကညပါ။ 76 အစးရသစ၏ ဒမကေရစ အေျပာငးအလအတြငး ကခငျပညနယတြင လ႔အခြငအေရး အေျခအေနမား အလြနအမငး ပမဆး၀ါးလာခသည။ ကခငလမးမားသည ခရစယာနဘာသာ အမားစကးကြယေသာ တငးရငးသား လနစ တစချဖစသည။ ျမနမာစစတပႏင ကခငလြတလပေရးတပ တ႔အၾကားခပဆခေသာ အျပစအခတရပစေရး သေဘာတညခကသညကးပကခသည ၂၀၁၁ ခႏစ ဇြနလမ စ၍ ကခငျပညနယႏင ရမးျပညနယ ေျမာကပငးတ႔တြင ကခငအရပသားမားက တကခကေသာ တကပြမား ျဖစပြားေနသည။ Fortify Rights ၏ “I Thought They Would Kill Me”: Ending Wartime Torture in North Myanmar, pp. 27-28 (June 2014) ကၾကညပါ။ http://www.fortifyrights.org/downloads/Fortify%20Rights_Myanmar_9_June_2014.pdf. 77 The Arakan Project ၏ Forced Labour Still Prevails: An Overview of Forced Labour Practices in North Arakan, Burma, p. 2 (May 30, 2012), http://www.burmalibrary.org/docs13/AP-Forced_Labour_prevails.pdf ကၾကညပါ။ 78 Ibid., pp. 11, 13. 79 Human Rights Watch ၏ The Government Could Have Stopped This အထကပါ မတခက 23, p. 16 ကၾကညပါ။ 80 Fortify Rights ၏ Confidential Research and Report, p. 12 16 ကၾကညပါ။ 81 The Arakan Project ၏ Forced Labour Still Prevails အထကပါ မတခက 77, p. 2 ကၾကညပါ။ 82 Testimony by Kurt M. Campbell, U.S. Policy Toward Burma အထကပါ မတခက 74 ကၾကညပါ။


အတငးအတာျဖင စစတပႏင အရပသားမားအား အဓမၼလပအားေပးခငးေစမႈမား သသသာသာေလာပါး သြားေသာ လညး ကခငျပညနယႏင ရခငျပညနယတ႔တြင ဆကလကရေနေၾကာငးေဖၚျပထားပါသည။83

ရခငျပညနယတြင အဓမၼလပအားေပး ခငးေစမႈမား ကယကယျပန႔ျပန႔ စနစတကဆကလက ျဖစပြားေနသည။84 ႏငင၏လျခေရးတပဖြ႔မားမ ရဟငဂာမားက ကငးေစာငတာ၀နေပးျခငး၊ လမးျပငခငးျခငး၊ႏင “စခနးႏင ပါတသကေသာ အလပမား” အပါအ၀င အဓမၼလပအားေပး ခငးေစခသည။85 ၂၀၁၄ ခႏစ ဇႏၷ၀ါရလမ ဇြနလ အတြငး ရဟငဂာအမးသား ၆၀၀၀ ေကာႏင ကေလး ၂၀၀၀ ေကာတ႔သည ရခငျပညနယ ေျမာကပငးတြင ျမနမာအာဏာပငမား အတြက အဓမၼလပအားေပးခရသည။86 “ကၽြနေတာငယငယေလးန႔ ေကာငးတက ေနခန ကတညးက ရ (ႏငစစသားမား) မ လပအားေပးရန အဓမၼေခၚေဆာငသြား တတပါတယ” မေလးရားႏငငတြင ယခ ေနထငေနသည ရဟငဂာက ေဖၚျပခသည။ ဤအရာမား ျမနမာႏငငတြင ဆကလက ျဖစပြားေနဆျဖစသည။87 ထအဓမၼခငးေစမႈမား၏ ၉၈% ကျမနမာစစတပက ကးလြနခၾကသည။88 ျမနမာႏငငလ႔အခြငအေရး ေကာငစ၏ Universal Periodic Review ထ တငျပခေသာ ၂၀၁၅ ခႏစ အစရငခစာတြင Fortify Rights မ ျမနမာ စစတပႏင အျခားလျခေရးတပဖြ႔မားသည ၂၀၁၂ ခႏစမစ၍ ရခငျပညနယေျမာကပငးတြင ကေလးမား အပါအ၀င ေထာငႏငခေသာ ရဟငဂာမားက အဓမၼခငးေစခ ပါသညဟ စြပစြထားပါသည။89

(၃) လငမႈဆငရာ အၾကမးဖကမႈ

ျမနမာတပမေတာ၊ နစက၊ ျမနမာရတပဖြ႔ ႏင ရခငရြာသားမားသည ရဟငဂာအမးသမးမားႏင မနးကေလးမားက အဓမၼျပကငျပး လငပငးဆငရာ တကခကမႈမား ျပလပခၾကသည။90 သတ႔သည အမးသမးမားအား အဓမၼလပအား ေပးခငးေစရန ေခၚေဆာငသြားသညအခနတြင မၾကာခဏ တကခကခၾကျပး အမးသမးမား၏ အကာအကြယ ေပးမည ေဆြးမးေယာကၤားမား အဓမၼလပအားေပးသြားသည အခနတ႔တြင တကခကခခသည။91 သႏငအတ ကငးေစာငေနခနတြင နစက အဖြ႔၀ငတစဥးမ မမကေလးေရ႕မာပင အဓမၼျပကငခေၾကာငး ရဟငဂာ အမးသမး တစဥးက ေဖၚျပခသည။92 မမတ႔အမေထာငမ လပေဆာငရမည အဓမၼခငးေစမႈတာ၀နမားက မလပေပးႏငပါက ဂလစားေျခသညအေနျဖင စစတပအပစမားမ အမးသမးမားက အဓမၼျပကငခသည။93 ၁၉၉၀ ခႏစမစ၍ ျမနမာစစတပသည မြတစလငအမးသမးမားအား လငေကးကၽြနအျဖစ အသးျပခသည။94 ရဟငဂာမားက အမးသမးမားက စစစခနးတြင ရကသတပါတေပါငး မားၾကာစြာ ထနးသမးခနအတြငး အဓမၼျပကငခရျပး၊

83 ILO ျမနမာဆကဆေရးရး ၏Report on ILO Activities in Myanmar, GB.320/INS/6(Rev.) (Feb. 20, 2014), para. 20 ကၾကညပါ။ 84 Reuters (July 2, 2015) သတငး၏ Aubrey Belford ႏင Soe Zeya Tun တ႔ေရးသားေသာ“Forced Labor Shows Back-Breaking Lack of Reform in Myanmar Military” http://www.reuters.com/article/2015/07/02/us-myanmar-rohingya-forcedlabour-idUSKCN0PC2L720150702 ကၾကညပါ။ 85 Human Rights Watch ၏ All You Can Do Is Pray အထကပါ မတခက 20, p. 63 ကၾကညပါ။ 86 Internal U.N. Document on Forced Labor (Jan. 2014 - June 2014) (with Fortify Rights ၏ ဖငတြငရသည). 87 Fortify Rights ၏ Confidential Research and Report အထကပါ မတခက 80, p. 15 ကၾကညပါ။ 88 Ibid. 89 Fortify Rights ၏ ကလသမဂၢ Universal Periodic Review တြင တငသြငးေသာ Myanmar, 23

rd Session, November 2015 (Mar. 21,

2015), http://www.fortifyrights.org/downloads/FR_UPR%20Submission_September_2015.pdf. 90 Human Rights Watch ၏ All You Can Do Is Pray အထကပါ မတခက 20, pp. 16 ကၾကညပါ။ 143; Human Rights Watch, The Government Could Have Stopped This, see above note 23, p. 30 ကၾကညပါ။ 91 Irish Centre for Human Rights ၏ Crimes Against Humanity, see above note 17, p. 74 ကၾကညပါ။ 92 Ibid. (citing a Bangladeshi’s testimony collected by the organization); U.N. Commission on Human Rights ၏ ျမနမာႏငင လ႔အခြငအေရး ဆငရာ အထးကယစားလယ၏ အစရငခစာ, U.N. Doc. E/CN. 4/1993/37 (1993), para. 77 (reporting that women have been raped in front of their family members). 93 Irish Centre for Human Rights ၏ Crimes Against Humanity အထကပါ မတခက 17, p. 74 ကၾကညပါ။ 94 U.N. Commission on Human Rights ၏ Report of the Special Rapporteur (1993) အထကပါ မတခက 92, para. 77 ကၾကညပါ။


အျခားႏပစကမႈမား ခရသညဟ ျဖစရပမားျဖင ေဖၚျပထားပါသည။95 အပစလက အဓမၼမဒမးျပကငမႈေၾကာင အမးသမးတစခ႕ ေသဆးခရသည။96

ျပညနယလျခေရးတပဖြ႔မား၏ အဓမၼျပကငခရမညက ေၾကာကရြ႕၍ ရဟငဂာအမးသမးမား ျမနမာႏငငမ ထြကေျပးခရသည။97 စစတပမ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကခရသမားႏင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားက တငတနးေသာ သမားအားရကနကျခငး၊ ညငးပနးႏပစကျခငးမား ျပလပခသည။98 အဆပါျပစမႈကးလြန သမားအား အျပစေပးျခငး မရခေပ။99

(၄) လြတလပစြာ သြားလာမႈ ကန႔သတခရျခငး

ျမနမာအစးရသည ရဟငဂာမား လြတလပစြာ သြားလာခြငက တငးကပထားသည။ ျမနမာႏငငအတြငး ခရးသြား လာခြငေပးရာတြင ျမနမာအစးရသည ရဟငဂာမားအား ႏငငျခားသားမားအျဖစ သတမတထားဆျဖစသည။100 စာေတြ႔အရ ရဟငဂာမားသည ၁၉၄၀ ခႏစ ႏငငျခားသား ဥပေဒကလကနာရမည။ ဥပေဒအရ ႏငငအတြငး လြတလပစြာ သြားလာႏငရနအတြက သ သ႔မဟတ သမ၏ အမညႏငဓါတပပါ ေသာ ေထာကခစာတစေစာင လအပ သည။101 ထေထာကခစာျပလပရနအတြက အခေၾကးေငြႏင လာဘေငြေပးရန မားစြာေသာရဟငဂာတ႔သည ေငြေၾကးမတတႏငၾကေပ။102 သ႔ေသာလညး လကေတြ႔တြငမ ရဟငဂာမား မညသညအေထာကအထားမား ကငေဆာငထားပါေစ အာဏာပငမားမ ရခငျပညနယအတြငး ၄ငးတ႔၏သြားလာမႈက လး၀ကန႔သတ ထားပါသည။103

ႏငငႏင ျပညနယအဆင ေဒသဆငရာ အာဏာပငမားသည ရဟငဂာမားအတြက ပ၍လအပခကမား သတမတထားသည။ ေဒသဆငရာအမန႔ အမတ ၁/၂၀၀၉ အရ ရဟငဂာမား ရခငျပညနယအတြငး ခရးမသြားမ ရကသတတစပါတ ၾကတငခြငေတာငးရန လအပပါသည။104 လကေတြ႔တြငမႈ ခြငျပခကက ေပးချပး၊ ရဟငဂာ အနငယသာ တတႏငေသာတနဖး(လာဘေငြ)ျဖင လလယရပါသည။ အခေၾကးေငြႏင လာဘေငြေပးရန

95 Fortify Rights ၏ Confidential Research and Report အထကပါ မတခက 80, pp. 12-13 ကၾကညပါ။ 96 U.N. Commission on Human Rights ၏ Report of the Special Rapporteur on Violence Against Women, Its Causes and Consequences, Yakin Ertürk, U.N. Doc. E/CN.4/2006/61/Add.1 (2006), para. 118. ကၾကညပါ။

97 အသက ၁၈ ႏစအရြယ ရဟငဂာ အမးသမးတစဥးက ေျပာရာတြင “စစသားမားသည တစခါတရ ကၽြနမတ႔ရြာကလာျပး အမထ၀ငလာပါတယ။ အမထမာ အမးသမးငယေလးေတြက ေတြ႔တယဆရင သတ႔စခနးေတြဆကေခၚသြားပါတယ။ တစခ႔အမးသမးေတြဆ ျပနမလြတခင တစလေလာကဖမးထားခရပါတယ။ ဒလအျဖစအပကမး ကၽြနမတ႔ရြာက အမးသမး ၁၀ ေယာကေလာကၾကေတြ႔ရတယလ႔ ၾကားဖးခပါတယ။ စစသားေတြဟာ အမးသမးေတြက ထတယ၊ ႏပစကၾကပါတယ။ သတ႔အထက သးေယာကကေတာ အခါမျပနမလာေတာပါဘး၊ သတ႔ရ အေလာငးေတြက ပငလယထျပစလကၾကတယ လ႔ကၽြနမၾကားရခပါတယ။ ျပနလြတလာတ တျခားအမးသမးေတြ ေျပာတာက ေတာ စစသားေတြက အဓမၼလငဆကဆခငးျပး ရကနကပါတယ လ႔ေျပာပါတယ။ အဒအမးသမးေတြက ၁၉ ကေန ၂၂ ႏစအရြယေတြျဖစျပး တစေရာကကေတာ ကၽြနမအမန႔ မေ၀းတေနရာမာ ေနပါတယ။ အဒလမး ကၽြနမက ျဖစလာမာ ကအျမတမး ပပငခရပါတယ။ စစတပဟာ ရြာက အျမလာျပ လေတြက ဖမးေနခတအတြက ကၽြနမရရြာမာ မေနရပါဘး။” Fortify Rights ၏ အငတာျဗး အမတ #77 ကြာလာလမပ၊ မေလးရား (Sept. 2014). 98 U.N. Commission on Human Rights ၏ Report of the Special Rapporteur on Violence Against Women, အထကပါ မတခက 96, para. 123 ကၾကညပါ။ 99 U.N. Committee on the Elimination of Discrimination against Women ၏ Concluding Observations of the Committee on the Elimination of Discrimination against Women - Myanmar, U.N. Doc. CEDAW/C/MMR/CO/3 (2008), para. 24. 100 Fortify Rights ၏ အငတာျဗး အမတ #05, ကြာလာလမပ၊ မေလးရား (Aug. 2014); Fortify Rights ၏ အငတာျဗး အမတ #28 , ဘာစာရာရြာ၊ စစေတြ၊ ရခငျပညနယ၊ ျမနမာ (Oct. 2013); Fortify Rights, Interview #74, Puchong, Malaysia (Sept. 2014); Fortify Rights, Interview #77, Kuala Lumpur, Malaysia (Sept. 2014); Fortify Rights ၏ အငတာျဗး အမတ #81, ပေခာင၊ မေလးရား (Sept. 2014); Fortify Rights ၏ အငတာျဗး အမတ #92, စစေတြ၊ ရခငျပညနယ၊ ျမနမာ (Mar. 2015); Fortify Rights ၏ အငတာျဗး အမတ #93, စစေတြ၊ ရခငျပညနယ၊ ျမနမာ (Mar. 2015); Fortify Rights ၏ အငတာျဗး အမတ #95, စစေတြ၊ ရခငျပညနယ၊ ျမနမာ (Mar. 2015). 101 Myanmar Foreigners Act §§ 10, 12 (1864). 102 Irish Centre for Human Rights ၏ Crimes Against Humanity အထကပါ မတခက 17, p. 99 ကၾကညပါ။ 103 See, for example, Fortify Rights ၏ အငတာျဗး အမတ #123-136, စစေတြ၊ ရခငျပညနယ၊ ျမနမာ (2013-2015) ကၾကညပါ။ 104 Confidential U.N. Internal Memorandum (Apr. 2013) (Fortify Rights တြငရေသာဖင); Fortify Rights ၏ Policies of Persecution, အထကပါ မတခက 59, p. 33 ကၾကညပါ။


တတႏငေသာ ရဟငဂာသည ျမ႕နယ ၂ ခအတြငး ခရးသြားခြငက “ပစ-၄“ ဟေခၚေသာ ေလာကလႊာျဖင ခြငျပခက ေတာငးရသည။105

သတ႔သည အျခားျမ႕သစတစခ ေရာကသညႏင ေရာကရေၾကာငးက လ၀ငမႈၾကးၾကပေရးအရာရမားထ မတပတငရသည။106 လ၀ငမႈၾကးၾကပေရး အရာရမားထ သတငးပ႔ရန ပကကြကပါက ျပစမႈတချပစျဖစသည။107 ၂၀၁၁ ခႏစမ ၂၀၁၂ ခႏစအထ ရဟငဂာမား မမရြာမားျပငပသ႔ ခရးထြကမညဆပါက ခြငေတာငးရန လအပခကက အစးရမ ဆကလကကန႔သတထားခသည။ ၂၀၁၂ ခႏစ ဇလႈငလ ၃၁ ရကေန႔တြင ျမနမာႏငငျပညထေရး ၀နၾကးဌာန၀နၾကး ဒတယဗလခပၾကးကကမ လြတေတာသ႔ ေျပာၾကားရာတြင “ဥပေဒအရ ဘဂၤါလမား ခရးသြားလာျခငးက ကငတြယရန နစကမ စညးမဥးမား(ရဟငဂာအား) တငးကပေနသည”။108 ရနကနသ႔သြားရန အတြက တရား၀င ခရးသြားခြင ကေတာငးခႏငေသာလညး ျမနမာကပေငြ ၁၅ သနး (အေမရကနေဒၚလာ ၁၁၆၇) အထ အာဏာပငမားအား ေပးေဆာငရသျဖင၊ ၄ငးျမငမားလေသာ ေငြေၾကးပမာဏအတြက သာမန ရဟငဂာမားသာမက အလယအလတ တနးစားမားအတြက မျဖစႏငေပ။109 ဤသ႕အေျခအေနမးတြင ရဟငမားက ညႏငးခြငေပးထားေသာလညး ရနကနတြင အခနတတသာ ေနရျပး ရခငျပညနယသ႔ ျပနလာရန လအပသည။110

(၅) အမေထာငျပမတပတငျခငး ကန႔သတခကမား ႏငလဥးေရ ထမးခပျခငး

ဥးသနးစနအစးရသည လြတလပစြာ သြားလာခြင အပါအ၀င ရဟငဂာလဥးေရ၊ အမေထာငျပျခငး၊ ကေလး ေမြးဖြားျခငးႏင အျခားေန႔စဥတဓ၀လပရားမႈမားကထနးခပရန မ၀ါဒမားက ဆကလကျပဌာနးခသည။ The International Crisis Groupမသတငး ထတျပနခရာတြင ရခငတငးရငးသားမားႏင အစးရအရာရမားသည ၾကးမားလာေသာ မြတစလငလဥးေရက ဗဒၶဘာသာအမားစလဥးေရ၏ ႏငငေရးႏင စးပြားေရးအာဏာက လယမညက ေၾကာကရြ႔႕ၾကသညဟေဖၚျပထားသည။111 ၂၀၁၁ ခႏစ စကတငဘာလတြင ကာကြယေရး ၀နၾကးဌာန ၀နၾကး ဒတယဗလခပၾကးလမငးမ လြတေတာတြင ထတေဖၚေျပာၾကားရာတြင ရဟငဂာ လဥးေရသည အလြနသပသညး မႈရလာျပး၊ သတ႔(ရဟငဂာ)၏ ကေလးေမြးဖြားႏႈနးမာ အျပညျပညဆငရာ သတမတႏႈနးထက ေကာလြနကာ အလြနအမငး အႏရာယရစြာ ျမနဆနေနသညဟေျပာၾကားခသည။112 စစေလကငေရးသငတနး power point ဆလက တစခတြင ”လမးေပာကမာက ေၾကာကသည” ေခါငးစဥတြင ျမနမာႏငငတြင မြတစလင လဥးေရသည ဗဒၶဘာသာ လဥးေရထက ေကာလြနသြားမည ေၾကာကစတကေဖၚျပထားသည။113 အဆပါ ဆလကတခတြင “ဘဂၤါလမြတစလင…သတ႔၏ ဘာသာတရား ျပန႔ပြားရန လဥးေရျဖင ထးေဖါကေနသညဟ ေဖၚျပထားသည။ သတ႔၏ လဥးေရက မတရားေသာ ေရႊ႕ေျပာငးျခငးျဖင တးတကေစသည။

သတ႔၏ လဥးေရမားသည ရနကန၊ မႏေလးႏငအျခားျမ႕ၾကးမားတြင တးပြားေနသည။114 ရဟငဂာအမားစ ေနထငသည ေမာငေတာႏင ဘးသးေတာင ျမ႕နယမားတြင အစးရမ ကေလး ၂ ဥးသာ ယရမည မ၀ါဒ အပါအ၀င လဥးေရ ထနးခပမႈ ကခမတထားသည။

105 Fortify Rights ၏ (2013-2015) တြင ရဟငဂာ၊ ကမန၊ ရခငႏင ျမနမာရတပဖြ႔၀ငမား ျဖင အငတာျဗး ထားသည။ 106 Fortify Rights ၏ Policies of Persecution အထကပါ မတခက 59, p. 33 ကၾကညပါ 107Ibid. 108 Ibid., p. 20. 109 Fortify Rights ၏ အငတာျဗး အမတ #126, စစေတြ၊ ရခငျပညနယ(Aug. 18, 2015) ၏ နမနာက ၾကညပါ။ 110 Ibid. 111 International Crisis Group ၏ Myanmar: The Politics of the Rakhine State, p. 15 (Oct. 22, 2014), http://www.crisisgroup.org/~/media/Files/asia/south-east-asia/burma-myanmar/261-myanmar-the-politics-of-rakhine-state.pdf. 112 Fortify Rights ၏ Policies of Persecution အထကပါ မတခက 59, p. 20 ကၾကညပါ။ 113 ေနျပညေတာေဒသၾကး စစဌာနခပ၊ ဗလတးႏငင၏ သငတနးစာ “အမးေပာကသြားမာ ေၾကာကတယ” (Oct. 26, 2012) (Al Jazeera ၏ စစမးစစေဆးေရး ယနစဖင). 114 Ibid.


ကေလး ၂ ဥး မ၀ါဒသည ကေလး ၂ ဥးရထားေသာ အမးသမးမားႏင တရား၀င လကမထပ ရေသးေသာ အမးသမးမားအား ကယ၀နဖကခရန ျဖစေစသည။115 ကယ၀နဖကချခငးသည ျမနမာႏငငတြင တရားမ၀င ေသာေၾကာင အမးသမးမားက မလျခေသာအႏရာယရ ကယ၀နဖကခမႈကျပလပေစရန ျဖစေနသည။116 ဤကသ႔ ကယ၀နဖကခေသာအမးသမးမား အသညးအသန ေနထငမေကာငးျခငး ျဖစၾကရသည။117 အခ႕ေသာ အမးသမးမားသည ကယ၀န မဖကခလသျဖင ဘဂၤလားေဒခႏငငသ႔ သြားေရာက ကေလးေမြးျပး ၄ငးေနရာတြင ထားရစခၾကကာ ျမနမာျပညသ႔ ျပနလာၾကသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ျမနမာျပညသ႔ ျပနလာသညအခါ နစက အာဏာပငမားထမ မလလားအပသည ေနာကတြရနမ ေရာငရားရနျဖစသည။118 ရဟငဂာ ကေလးေမြးႏႈနးက ထနးခပရနႏင လဥးေရေလာခရန အစးရ၏ ပနးတငမားျဖစေၾကာငး အစးရမ သေဘာေပါက နားလညမႈက အဆပါ သာဓကမားမ ေရာငျပနဟပေစပါသည။

(ဂ) ၂၀၁၂ ခႏစ ရခငျပညနယအတြငး အၾကမးဖကမ ျဖစစဥ

ရခငျပညနယရ တငးမာမႈမားသည ၂၀၁၂ ခႏစတြင ပြကပြကဆသည အဆငတစခသ႔ ေရာကခသည။ ေမလ ၁၈ ရကေန႔ တြင အသက ၂၇ ႏစအရြယ ရခငဗဒၶဘာသာ၀င အမးသမးတစဥးျဖစသ မသတာေထြးသည ရမးျဗျမ႔နယတြင လယက၊ အဓမၼျပကငခရျပး အသတခခရသည။ ေဒသခမားမ မြတစလင ၃ ဥးအား သသယရချပး အာဏာပငမားမ သတ႔အားခကခငး ဖမးဆးခသည။ ေဒသခရခင လႈပရားသမားက ရာဇ၀တမႈ အေသးစတက ေဖၚျပသည လကကမးစာေစာင တစေစာင ထတေ၀ချပး ရဟငဂာမြတစလငမားက စြပစြအျပစတငထားကာ လကစားေခရန ေတာငးဆခသည။ ေဒသခသာမနရခငမားမ ၄ငးလကကမး စာေစာငမားက ျပညနယ တစေလာကလး ျဖန႔ေ၀ခၾကသည။119 အမညမသ အငတာနကအသးျပသသးမားမ မသတာေထြး၏ ေသဆးေနသညပအား အငတာနက ေပၚတငလကကာ ျမနမာတစႏငငလးရ မြတစလငမားအား ျပနလည အျပစဒဏေပးရန ေတာငးဆၾကသည။120 အစးရသတငးစာမားက တႏငငလးရ မြတစလငမားက ေဖၚျပရနအတြက ေတာငအာရသားမားအား ေခၚေ၀ၚသည မေလးစားသည အသးအႏႈနး ျဖစသည“မြတစလင ကလား”121ဟေသာ ေ၀ါဟာရက အသးျပခသည။122

ဇြနလ ၃ ရကေန႔တြင မသတာေထြးအသတခရမႈအတြက ဂလစားေျခရန ရခငအေယာက၃၀၀ ရ လစ တစစသည ေတာငကတ အစးရ စစေဆးေရး ဂတတစခတြင မြတစလငခရးသညမားပါ၀ငသည ဘတစကားတစးက ၀ငးရခသည။ ၄ငးလစမ ကားေပၚတြင ပါလာသည မြတစလင ၁၀ ဥးအား ကားေပၚမ ဆငးခငးကာ ေသသညအထ ရကႏကခသည။123 အနးရ ရႏငစစသားမားအပါ၀င ရာႏငခေသာလမား ၄ငးတကခကမႈအား သကေသအျဖစ ျမငေတြ႕ခၾကသည။ ရႏငစစသားမား ၀ငေရာကစြကဖကျခငးမျပခေပ။124 ၃ ရကၾကာျပး ေနာက သမၼတဥးသနးစနမ

115 Fortify Rights ၏ Policies of Persecution အထကပါ မတခက 59, p. 28 ကၾကညပါ။ 116 Ibid. 117 Ibid. 118 Ibid. 119 Human Rights Watch ၏ The Government Could Have Stopped This အထကပါ မတခက 23, p. 18 ကၾကညပါ။ 120 Rakhine Commission Report ၏ အထကပါ မတခက 5, p. 8. ကၾကညပါ။ 121 ကလာ ႏင ကလား က အျပနအလန အသးျပႏငသည။ အစးရ၏ ရခငေကာမရင အစရငခစာမ ေဖၚျပပါအတငး ရငးလငးတငျပထားရာတြင “ဗမာ (ျမနမာ)မားသည ကလာ ႏင ကလား က အစဥအလာအရ အေနာကဖကရ ႏငငျခားသားမား ကေခၚဆရန သးခပါသည။ ျဗတသ က မလက ကလားျဖ (ကလားျဖ) ဟေခၚျပး၊ မၾကာျမငမ ယခေခါတ အခနအခါ အေခၚအေ၀ၚ အရ ျမနမာလမးတ႔သည ကလား ဆသည အသးအႏႈနးက အႏၵယ တကဇငးျမစမလာေသာ (အထးသျဖင အႏၵယ၊ ဘဂၤလားေဒရ ႏင ပါကစၥတန) တ႔မ လာသမားက ေခၚဆပါသည” Ibid., p. 9, fn. 7. 122 Ibid. 123 Reuters သတငးဌာန၏ (June 8, 2012) တြင “Four Killed as Rohingya Muslims Riot in Myanmar: Government,” http://www.reuters.com/article/2012/06/08/us-myanmar-violence-idUSBRE85714E20120608. 124 Human Rights Watch ၏ The Government Could Have Stopped This အထကပါ မတခက 23, p. 20. ကၾကညပါ။


အစးရအဆငေကာမတဖြ႕ျပး၊ ရခငျပညတြငျဖစပြားခသည ၾကတငျပငဆငထားသည “ၾကတငစစဥထားသည ဥပေဒမ၊ မငးမစရက အျပအမမား” က စစမးစစေဆးမညဟ ေၾကညာခသည။125

အၾကမးဖကမႈမားသည ရခငျပညနယတစေလာက လငျမနစြာ ပႏ႕သြားခသည။ ဇြနလ ၈ ရကေန႔တြင ေမာငေတာရ ရဟငဂာမား ေသာၾကာေန႔ ဆေတာငးပြအျပးတြင လအပျဖင ဆပကာ ရခငလမး၏ ပငဆငမႈမားက ဖကဆးျပး အနဆး ရခင ၇ ဥးက သတခသည။126 ရဟငဂာ ႏငငေရးသမားႏင လႈပရားသတစဥးက ၄ငးအဓကရဏးအား လျခေရးတပဖြ႕မားမ ရဟငဂာမားအားသတခသည အေပၚတ႔ျပနမႈဟေခၚဆခသည။127 အဓကရဏးမားႏင အၾကမးဖကမႈမားသည စစေတြျမ႕နယအထ ျပနႏ႔လာချပး၊ ရခငႏငရဟငဂာမားအၾကား ခကရနျဖစပြားမႈမား ျဖစခသည။ လသတမႈမား၊ ရဟငဂာႏင ရခငမားပငဆငသည အမမားႏင စးပြားေရးလပငနးမား မးရ တကခက ဖကဆးခခရသည။ ျပညနယလျခေရးတပမားသည ၄ငးဆပမႈမားအား ၀ငေရာကတားဆးျခငး၊ ႏစဥးႏစဖကအား အကာအကြယ မေပးသညအျပင မြတစလငမားက ဆန႔ကငသည အၾကမးဖကမႈမားတြငပါ၀ငခသည။128 ထအခနတြင ဗဒၶဘာသာ၀င အမးသားေရး ၀ါဒမားသည ရဟငဂာမားက ျမနမာႏငငႏင ရခငျပညနယ တေလာက ဆန႔ကငဆႏၵျပခၾကသည။ ဇြနလ ၁၀ ရကေန႔တြင ဆႏၵျပသဥးေရ ၆၀၀ သည ရနကနျမ႕ရ ေရြတဂဘရားတြင စေ၀းျပး ဘဂၤါလမားက ျမနမာႏငငမ ဖယရားေပးရန ေတာငးဆခၾကသည။129

ဇြနလ ၁၀ ရကေန႔တြင သမၼတဥးသနးစနမ ရခငျပညနယအတြငး အေရးေပၚအေျခေန အျဖစေၾကညာျပး ၄ငးေဒသ၏ အပခပေရးယႏရားမားက စစတပမ တာ၀နလြယရန အာဏာေပးခသည။ စစေတြ၊ ေမာငေတာ၊ ဘးသးေတာငႏင ရေသေတာငျမ႕နယမားတြင ေန၀ငမ မးေသာကအထ ညမထြကရအမန႔တစခ ထတျပနချပး၊ လဥးေရ ၅ ဥးထကမပေသာ အမားျပညသ စရးျခငးမားက ပတပငခသည။130 သ႔ေသာလညး အၾကမးဖကမႈမား ဆကလက ရေနခသည။ Human Rights Watchမ ေဖၚျပရာတြင ရခငႏင ရဟငဂာ ႏစဖကစလး၏ လစလေ၀းမားမ အမမား၊ ေစးဆငမား၊ ၀တျပရာေနရာမားက တကခကခၾကသည။131 အဓကရဏးမားေၾကာင ရဟငဂာႏင ရခင ၁ သနး ေကာ အးမအမမျဖစေစကာ ယာယစခနးမားတြင ေနထငခခရသည။132

အေရးေပၚအပခပမႈေၾကာင ရခငျပညနယအတြငး ျမနမာတပမေတာႏင အျခားလျခေရး တပဖြ႔မားက တးခ႕မႈ ရလာ ေစခသည။ Human Rights Watchမ ေဖၚျပရာတြင အဓကရဏးရႏင အရတပဖြ႔၀ငမားသည Paramilitary ရခငအပစမားႏင ပးေပါငးကာ ရဟငဂာ အသငးအ၀ငးမားက တကခကခၾကသည။133 စစတပ၊ ေဒသခရႏင နစက နယျခားေစာငတပဖြ႕မားမ လအငအားျဖင သမးၾကးျပး၊ ခြျခားသတမတမႈ မရေသာ အငအားက အသးျပကာ ရဟငဂာလဥးေရ ထထပေသာေနရာမားတြင ျပစမႈကးလြနသည သသယရသမားက ရာေဖြခၾကသည။134 အစးရတပမားမလညး ရဟငဂာအမးသားႏငေယာကၤားေလး ရာေပါငးမားစြာက မတရားဖမးဆးခသည။ ဖမးဆးခရသမားအား ဆကသြယ၍မရႏငေသာ ေနရာတြငထားရျပး ႏပစကခသည။135 ကလသမဂၢအဖြ႕U.N မလညး ရခငျပညနယတြင ရဟငဂာအမးသမးဥးေရ ၁၀၀ ေကာအား လျခေရးတပဖြ႔မားမ အဓမၼျပကငခသည

125 Reuters ၏ “Rohingya Muslims Riot,” အထကပါ မတခက 123. ကၾကညပါ။ 126 Human Rights Watch ၏ All You Can Do Is Pray, အထကပါ မတခက 20, p. 21 ႏင Associated Press ၏ “Deadly Riots Raise Muslim-Buddhist Tensions in Myanmar ကၾကညပါ။” N.Y. Times (June 9, 2012) ၏ http://www.nytimes.com/2012/06/10/world/asia/7-die-in-sectarian-riots-in-myanmar.html. 127 Reuters ၏ “Rohingya Muslims Riot,” အထကပါ မတခက 123. ကၾကညပါ။ 128 Associated Press, ၏ “Burma Ethnic Violence Escalates As Villagers Flee,” ႏင The Guardian (June 12, 2012) ၏ http://www.theguardian.com/world/2012/jun/12/burma-ethnic-violence-escalates. 129 Radio Free Asia (June 10, 2012) မ Kyaw Kyaw Aung ႏင Parameswaran Ponnudurai တ႔၏ “Emergency Declared in Rakhine,” သတငး http://www.rfa.org/english/news/myanmar/emergency-06102012151543.html. 130 Al Jazeera သတငးဌာန၏ (June 11, 2012) တြင “Emergency In Myanmar State Following Riots,” http://www.aljazeera.com/news/asia-pacific/2012/06/2012610144345611570.html. 131 Human Rights Watch ၏ The Government Could Have Stopped This, အထကပါ မတခက 23, p. 18. ကၾကညပါ။ 132 Ibid., p. 19. 133 Ibid., pp. 1-2, 20. 134 Ibid., p. 3. 135 Human Rights Watch ၏ Burma: Government Forces Targeting Rohingya Muslims (June 31, 2012), https://www.hrw.org/news/2012/07/31/burma-government-forces-targeting-rohingya-muslims ႏင Amnesty International ၏ Abuse Against Myanmar’s Rohingya Erodes Recent Progress (July 19, 2012), http://www.amnestyusa.org/news/press-releases/abuse-against-myanmar-s-rohingya-erodes-recent-progress.


ယၾကညဖြယရာ ခငလေသာ အေထာကအထားမားက မတတမးတငထားခသည။136 အခ႕ျဖစရပမားတြင ရခငအရပသားမားက ရဟငဂာ အမးသမးမားက အဓမၼျပကငခၾကသည။ အဓမၼကငမႈအား မမတ႕အသငးအ၀ငး ၀ငသမားမ တငၾကားရန ၾကးစားပါကအဖမးခရမည အႏရာယႏင ၾကေတြ႔ၾကရသည။137 ေမာငေတာ ရပရြာ လၾကးမားမ အမးငယ ၂ ဥးအား နစကမ အဓမၼျပကငသညက နခစ အရာရၾကးမားထ တငၾကားရာတြင နစက မ ၃ ရကၾကာ ဖမးဆးချပး၊ ရပရြာမ လာဘေငြ မေပးမခငး ျပနလြတေပးရနျငငးဆခသည။138

ေဒသခရခငမားသည ရဟငဂာမားလြတလပစြာ သြားလာခြငက တငးကပစြာ ပတပငထားခသည။ ဥပမာအားျဖင ရခငျပညနယ၏ ၁၇ ျမ႕နယမားတြင တစချဖစသည ေျမပတြင ရခငမားက ရဟငဂာတ႔အား အမားျပညသ ေနရာမား၊ ျမ႕၏တစခတညးေသာ သေဘၤာဆပကမးႏင သတ႕၏ငါးဖမးေလမား၊ ေဆးရမားႏင စာသင ေကာငးမားအား သးစြခြငမျပဟ မြတစလငမားက ေဖၚျပခသည။139 အခ႕မြတစလငမားသည အမားျပညသေနရာက အသးျပပါက ရခငမားမတကခကမညက ေၾကာငရြ႔ေသာေၾကာင ယခထ ပနးေအာငးေနၾကရသည။140 အခ႕ျမ႕နယမားတြင ရခငလစလေ၀းမားမ မြတစလငမားက သတ႔အမထမ အတငးထြကခြာ ခငးသျဖင ရပကြကတစခလး လသကငးမျဖစျဖစသြားျပး သ႔မဟတ ဖကဆးခခရသည။141 ၾသဂတလအထ UNHCR မ ခန႔မနးေျခအရ စစေတြႏငေမာငေတာ ခရငမားတြင ဆပအၾကမးဖကမႈမားေၾကာင လဥးေရ ၈ ေသာငး အးမအမမျဖစကာ ေျပာငးေရႊ႕ခရသည။142

အစးရမ၀ါဒမားက ရဟငဂာ အးအမမျဖစမႈက တရား၀ငျဖစေစခသည။ အၾကမဖကမႈမားေၾကာင အးအမဖကဆး ခလကရေသာ မြတစလငမားက သတမတထားေသာ ျပညတြငးေဘးဒဏခရသမား အတြကခေပးထားေသာ ဒကၡသညစခနး (IDP) မား တြငသာ ေနခြငျပခသည။ အခ႕ျဖစရပမားတြင အစးရက အးအမစြန႔ခြာရေသာ စစေတြမ မြတစလငမားက ရခငျပညနယ ေျမာကပငးရ ရေသေတာငျမ႕သ႔ ေျပာငးေရႊ႕ရန ၾကစားခသည။ မေျပာငးေရႊ႕ေသာ သမားက အစးရမ မတပတငရန ျငငးဆခသျဖင ၄ငးတ႔ အတြက အစားအစာ ေထာကပမႈမား မရေစခပါ။143

ရခငအမးသား တးတကေရးပါတ (RNDP)144 က ၂၀၁၀ ခႏစတြင ရခငအမးသားေရး ၀ါဒမားမ တညေထာင ခသည။145 ၄ငးပါတသည အထးသျဖင ၂၀၁၂ ခႏစအတြငးႏငေနာကပငး ရဟငဂာဆန႔ကငေရး အၾကမးဖကမႈ ျပန႔ႏ႔ေစေသာ အဖြ႔မားတြင ၾသဇာအရဆးအဖြ႔တစချဖစသည။ (RNDP) သည စတင တညေထာငသည အခနမစ၍ ရခငျပညနယအတြငး နငငေရးအာဏာရလာခသည။ ၂၀၁၅ ခႏစ ေအာကတဘာလမစ၍ ယခအခနထ ျပညနယလြတေတာ၏ အမတေနရာ ၃၅ ခတြင ၁၈ ေနရာ ရရထားျပး ၂၀၁၀ ႏ၀ငဘာလ ေရြးေကာကပြမ စ၍ အမးသားလြတေတာ၏ အမတေနရာ စစေပါငး ၆၆၄ ေနရာတြင ၁၆ ေနရာရရထားသည။146 ပါတသည ဘာသာေရး အေျခမခဟဆေသာလညး ရခငျပညနယတြငးရ ေဒသခအဆငလက ဗဒၶဘာသာ သဃာေတာၾကးမားျဖင နးစပမႈရသည။147 ၂၀၁၂ ခႏစ အၾကမးဖကမႈအား တ႔ျပနသညအေနျဖင (RNDP) မ “လကရအေျခအေနတြင ဘဂၤါလလဥးေရသည ရခငတစမးသားလးႏင အျခားလမးမားအေပၚ ျခမးေခာကမႈ ျဖစေစသည” ဟဆေသာ ေၾကညာခက တစေစာငထတျပနခသည။ ထ႔အျပင ရခငလမးမားႏင အတေနထငေသာ “ျမနမာႏငငသား

136 U.N. မ မထတေ၀ေသာ ရးအတြငး ျမနမာ အစရငခစာ p. 2 (April 2013) (Fortify Rights တြငရေသာဖင). 137 Ibid., pp. 24-25. 138 Ibid., p. 25. 139 Ibid., p. 11. 140 Human Rights Watch ၏ The Government Could Have Stopped This, အထကပါ မတခက 23, p. 3. ကၾကညပါ။ 141 BBC သတငးဌာန၏ (Aug. 14, 2012), “Muslim Homes Razed in Burma’s Rakhine State - Report,” http://www.bbc.com/news/world-asia-19263926. 142 Ibid. 143 U.N. မ မထတေ၀ေသာ ရးအတြငး ျမနမာ အစရငခစာ၊ အထကပါ မတခက 136, p. 12 ကၾကညပါ။ 144 ၂၀၁၄ ခႏစတြင RNDP သည ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြတြင သပတေမာကခေသာ ရခငအမးသား ဒမကေရစအဖြ႔ခပ ပါတႏင ပးေပါငးခသည။ လကရတြင ၄ငးပါတ ႏစခလးသည ရခငအမးသားပါတအျဖစလသမားျပး ရခငျပညနယတြင ႏငငေရး အရနအဟန ဆကလကရရေနသည။ Myanmar Times, Election Parties (Sept. 2, 2015) http://www.mmtimes.com/index.php/election-2015/parties.html. 145 Human Rights Watch ၏ Burma: End ‘Ethnic Cleansing’ of Rohingya Muslims (Apr. 22, 2013), https://www.hrw.org/news/2013/04/22/burma-end-ethnic-cleansing-rohingya-muslims. 146 Myanmar Times ၏ Election Parties, အထကပါ မတခက 144. ကၾကညပါ။ 147 The Independent (Dec. 5, 2012) တြင Andrew Buncome ေရးသားသည “Homeless and Helpless: The Rohingya Muslims of the Rakhine State,” http://www.independent.co.uk/news/world/asia/homeless-and-helpless-the-rohingya-muslims-of-rakhine-state-8386822.html.


မဟတေသာ ဘဂၤါလမား” က ေ၀းကြာေသာ ေနရာသ႔ေရႊ႕ေျပာငးရန ေတာငးဆသညသာမက ျမနမာႏငငမ အားလးထြကသြားရန အစးရထ ေတာငးဆ ခသည။148

ဗဒၶဘာသာ သဃာေတာမားသည အဓြန႔ရညတညတေသာ စတဓါတျပငးထနသည ရဟငဂာ ဆန႔ကငေရးႏင မြတစလင ဆန႔ကငေရး အေျပာအဆတ႔တြင တကၾကြေသာ အခနးဂ႑တစခမ ပါ၀ငၾကသည။ “၉၆၉” လပရားမႈသည ဘနးေတာၾကး အရင၀ရသမ အထငရားဆး ကယစားျပသည မြတစလငဆန႔ကငေရး အမးသား၀ါဒ လႈပရားမႈ တစချဖစသည။ ၄ငးလပရားမႈသည မြတစလငမား ျမနမာႏငငက လြမးမးရန ၾကးစားေနေသာ အျမငက ထတေဖၚေျပာဆျပး မြတစလငမား၏ ခနးေျခာကမႈက ဖယရားပစရန ဗဒၶဘာသာ၀ငမားသည အတတကြ စညးလးမႈ ရရမညဟ ထတေဖၚေျပာဆထားသည။ လကရတြင အရင၀ရသသည ၉၆၉ လပရားမႈအေပၚ ႏငငေရး ၾသဇာအာဏာၾကးမားသည မဘသ (အမးသား၊ ဘာသာႏငသာသနာ ကာကြယေစာငေရာကေရး ေကာမတ) က ဥးေဆာငေနျပး၊ မြတစလငမားက “ေျမြဆးမား၊ ေခြးရးမား” ဟေခၚဆချပး149 “သငသည မြတစလငတစဥး၏ ဆငမ ပစၥညးတစခက ၀ယပါက သင၏ေငြသည ၄ငးေနရာတြင ရပမသြားဘ ၄ငးေငြမားက ေနာကဆးတြင သငလမးႏင ဘာသာက ဖကဆးရနအတြက အသးျပလမမည။ ထေငြကအသးျပကာ ဗမာအမးသမးတစဥးက ရယကာ မၾကာမ ထအမးသမးအား အတငးအကပ သ႔မဟတ အတငးအဓမၼ အစၥလာမဘာသာထ ေရာကေအာင သမးသြငးလမမည” စသည ယၾကညမႈကေထာကခခသည။150 အရင၀ရသမလညး “မြတစလငမား လဥးေရ တးပြားလာသညႏင သတ႔က ကၽြနေတာတ႔အား လႊမးမးကာ ကၽြနေတာတ႔၏ တငးျပညက လႊယျပး၊ မေကာငးဆ၀ါး ႏငငတစချဖစေအာင ျပလပလမမည” ဟေျပာဆခသည။ 151

ေဒသခ ရခငရဟနးသဃာမားသညလညး ရဟငဂာမားအေပၚ စးပြားေရးႏင လမႈေရး ပတဆ႔မႈမား ျပလပရန လကကမးစာေစာငမား ေ၀ချပး၊ ရခငျပညသလထအားတကတြနးခသည။152 ရခငသဃာဟလသမားေသာ ဘးသးေတာငျမ႕နယရ ဘာသာေရးအဖြ႔မားက ကယစားျပေသာ သဃာေတာမားသည ၂၀၁၂ ခႏစ ဇလငလ ၅ ရကေန႔တြငစရးကာ ျဖစပြားေနေသာ ပဋပကၡအား တသမတတညး တ႔ျပနမႈျပလပရန စရးခၾကသည။153 သဃာေတာမားမ ရဟငဂာမားသည “ရခငလမးျပတေရး အစအစဥ” တစခက လပေဆာငေနသညဟ ေၾကညာကာ၊ “၁၂ခကပါသည ထတျပနခက” လကကမးစာေစာငက ေ၀ငခၾကသည။154 ရခငလမးမား “ဆးသြမးသည ဘဂၤါလ(ကလား)မားထမ ေ၀းေ၀းေရာင” ရနအတြက ရဟငဂာမားအား အလပေပးျခငးမား၊ ေစးေရာငး ၀ယျခငးမား၊ ရဟငဂာမားအား စကေလ၊ ကးတ႔၊ ေမာေတာဆကကယမားေပၚတြင တငေဆာငျခငးမား မျပလပရန အၾကျပခသည။ ရဟငဂာမားအား ေထာကပေနသည NGO မား ရပသမးသြားရနလညး ေတာငဆခၾကသည။155 ရခငလငယသဃာမား အသငးမလညး ရခငလမးမားက “ကလားမား”ႏင ကနကးသနးေရာငး၀ယျခငးႏင ဆကသြယျခငးမား မျပလပရန၊ အလားတထတျပနခက တစခကျပလပ ခၾကသည။156 ေျမာကဥးသဃာမားအသငးမလညး ရခငလမးမားအား ဘဂၤါလမားအား ေစးမေရာငးရနႏင အလပသမားအျဖစ မခန႔ရန၊ အစားအေသာကမား မေပးရနႏင သဘာ၀အားျဖင ရကစကၾကမးတမးေသာ သတ႔ႏငဆကဆေရး မလပရန သတ႔၏ အဖြ႔၀ငမားထသ႔ အးေမးလစာေပးပ႔ျပး ေတာငးဆခသည။157

148 ရခငအမးသား တးတကေရးပါတ၏ “RNDP Post-Conflict Declaration Related to Relocation” (June 26, 2012) (Fortify Rights တြငရေသာဖင). 149 Los Angeles Times (May 24, 2015) တြင Shashank Bengali ေရးသားသည “Monk Dubbed ‘Buddhist Bin Laden’ Targets Myanmar’s Persecuted Muslims,” http://www.latimes.com/world/asia/la-fg-ff-myanmar-monk-20150524-story.html. 150 The Atlantic (Apr. 9, 2013) တြင Alex Bookbinder ေရးသားသည “969: The Strange Numerological Basis for Burma’s Religious Violence,” http://www.theatlantic.com/international/archive/2013/04/969-the-strange-numerological- basis-for-burmas-religious-violence/274816. 151 Ibid. 152 သဃာေတာမားအသငး၏ ၁၂ ခကထတျပနခကက ရေသေတာငရ အဖြ႔ေပါငးစမ သဃာေတာမား အစညးအေ၀းမ သေဘာတညျပး ဆးျဖတခေသာ ထတျပနခကျဖစသည (July 5, 2012) (Fortify Rights တြငရေသာဖင) [၁၂ ခက ထတျပနခက]. 153 Ibid. 154 Ibid. 155 Ibid. 156 ရခငရဟနးပမားအသငး၏ “ရခငအမးသားအားလးသ႔ ေၾကညာခက” (July 2012) (Fortify Rights တြငရေသာဖင) 157 ေျမာကဥး သဃာေတာမားအသငးမ အသငးသားမားထ ေပးပ႔ေသာ အးေမးလ (July 9, 2012) (Fortify Rights တြငရေသာဖင)။ ၄ငးအးေမးလတြင “ရခငအမးသားမား နားလညထားရနမာ ဘဂၤါလမားသည ရခငေျမက ဖကဆးလၾကသည။ သတ႔သည


၂၀၁၂ ခႏစ ဇြနလတြင ျမနမာႏငငလ႔အခြငအေရးေကာမရင၏ ေကာမတ၀င သးဥးသည အေျခအေနက စစမးရန ရခငျပညသ႔ သြားေရာကခသည။ ဇလႈငလ ၁၁ ရကေန႔တြင ေကာမတမ ေတြ႔ရခကမားက ထတျပနခသည။ ထအစရငခစာတြင ရဟငဂာမားအေပၚ အစးရ၏ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားႏင ဆကလကျဖစပြားေနေသာ ႏပစကညႇငးပနးမႈမားက ေဖၚျပထားျခငးမရေပ။ ျမနမာအစးရ၊ NGO မားႏင ကလသမဂၢ အဖြ႔အစညးမားမ ရခငျပညနယတြင အေျခခလအပခကမားျဖစသည အစားအစာ၊ အ၀တအစား၊ ယာယေနရာထငခငး၊ ႏင ကနးမာေရး ၀နေဆာငမႈမား ျဖန႔ေ၀ေပးေနသညဟသာ နဂးခပအစရငခ ေဖၚျပထားသည။158

၂၀၁၂ ခႏစ ဇြနလႈငလ ၁၂ ရကေန႔တြင သမၼတဥးသနးစနမ ရဟငဂာအားလးက UNHCR ၏ စခနးမားတြင ထားရန သ႔မဟတ ႏငငျခားသ႔ ပ႔ရန UNHCRအား ေျပာဆခသည။ သမၼတဥးသနးစနမ “ဤျပနာအေျဖမာ သတ႔အား UNHCRမ စမခန႔ခြေသာ ဒကၡသညစခနးမားတြငထားရျပး၊ UNHCRမ အကအညေပးရနျဖစသည။159 အကယ၍ အျခားႏငငမားမ လကခမညဆပါက သတ႔အား ထႏငငသ႔ပ႔ႏငသည” “ကၽြႏပတ႕၏ တငးရငးသားမားက ကၽြနေတာတ႔ဘာသာ ၾကညရႈေစာငေရာကမည။ ရဟငဂာမားသည ျမနမာႏငငသ႔ တရားမ၀င ၀ငေရာက လာသမားျဖစျပး ကၽြႏပတ႕၏ တငးရငးသားမား မဟတသျဖင သတ႔က ဒမာလကမခႏငပါ” ဟေၾကညာခပါသည။160 ရခငအပစမားမ ဥးသနးစန၏ ထတျပနခကမားက စတအားထကသနစြာ ေထာကခခၾကသည။ ရခငဒကၡသညမား ေကာမတအားလး၊ ရခငအမးသားေရး ၀ါဒအပစတစခမ သမၼတဥးသနးစန၏ ထတျပနခကမားအေပၚ အဆျပ ေၾကညာရာတြင “ကၽြနေတာတ႔ သမၼတၾကး၏ ေနာကမရပတညကာ UNHCR ၏ အၾကးဆးအရာရႏင ေဆြးေႏြးစဥ တရားမ၀င ဘဂၤါလမြတစလငမားအေပၚ သ၏ျပတသားေသာ ထတျပနခကမားက လး၀ေထာကခပါသည”။161 ဗဒၶဘာသာ သဃာေတာမားသည သမၼတဥးသနးစန၏ အၾကျပခကက တစႏငငလး ခတကဆႏၵျပ ေထာကခ ခၾကသည။ သဃာေတာတစပါးမ အဆပါဆႏၵျပေထာကခမႈမားသည “ရဟငဂာမားသည ျမနမာႏငင၏ တငးရငးသားမားထတြင လး၀မပါတာက ကမၻာမသေစတာ” ျဖစေၾကာငးထတေဖၚေျပာခသည။162

အစးရႏင ရခငမား၏ခစားမႈသညလညး ရဟငဂာမားအား မကနာသာေပး အကအညေပးသညဟ ထငသည အဖြ႔အစညးမား၏ ၀နထမးမားအေပၚ ဆန႔ကငၾကသည။ ရခငအဖြ႔အစညး ေတာေတာ မားမားမလညး ရဟငဂာ ျပညတြငး ေနရပစြန႔ခြါသမားအား သနားညာတာမႈျပကာ အကအညေပးေနသည ၀နထမးမားအေပၚ မယၾကည ေၾကာငးေဖၚျပၾကသည။163 ရခငဒကၡသညမား ေကာမတအားလးမ U.N သ႔မဟတ NGO အဖြ႔မား၏အကအည ေပးမႈမားက ျငငးဆလမမညဟ ေၾကညာခသည။164 ရခငလမးမားမလညး လသားခငး စာနာေထာကထားသည အကအညေပး ၀နထမးမားအား ျခမးေျခာကခၾကသည။165 ခရငအတြငး ျဖန႔ခခသည လကကမးစာေစာငတစခမ U.N ႏင အကအညေပးသည အဖြ႔အစညး အမးမးတ႔သည ရခငလမးမားအား ဆန႔ကငသည လ႕၀ကၾကစညမႈမား ရေၾကာငးေဖၚျပခသည။ “ကလားမား၏ တးတကမႈအတြက တကရကေသာ၄ငး၊ သြယ၀က၍ ေသာ၄ငး လပေဆာငေနသမားသည သစၥာေဖါကမားျဖစသျဖင ကၽြႏပတ႔၏ ရနသျဖစသည” ဟ အဆပါ လကကမးစာေစာငမ U.Nႏင ႏငငတကာ NGO မားျဖင ပးတြလပေဆာငေနေသာ ရခငအားလးက အၾကမးဖကရန ျခမးေျခာက ထားပါသည။166

ရခငထမငးစားေသာလညး ရခငလမးက ဖကဆးရန ၾကစညျပး ရခငမားက သတရန သတ႔၏ ေငြမားျဖင လကနကမား ၀ယယၾကသည” ဟေဖၚျပထားပါသည။ 158 The New Light of Myanmar (July 11, 2012) ၏ “၂၀၁၂ ခႏစ ဇြနလတြင ရခငျပညနယတြင ျဖစပြားေသာျဖစရပမားက ျမနမာလ႔အခြငအေရးေကာမရငမ စးရမမႈရေၾကာငး” ျမနမာလ႔အခြငအေရးေကာမရင၏ ေၾကညာခက အမတ (4/2012) http://www.burmalibrary.org/docs14/NHRC-Rakhine_Statement-NLM2012-07-11.pdf. 159 Radio Free Asia (June 12, 2012) မ Rachel Vandenbrink ၏ “Call To Put Rohingya in Refugee Camps,”, http://www.rfa.org/english/news/rohingya-07122012185242.html. 160 Ibid. 161 All Rakhine Refugee Committee, Pamphlet (July 14, 2012) (on file with Fortify Rights). 162 “Monks Stage Anti-Rohingya March in Myanmar,” Al Jazeera (Sept. 2, 2012), http://www.aljazeera.com/news/asia-pacific/2012/09/201292175339684455.html. 163 All Rakhine Refugee Committee, see above note 161, para. 3. 164 Ibid., para. 4. 165 Human Rights Watch, The Government Could Have Stopped This, see above note 23, p. 44. 166 The undated pamphlet is entitled, “Beware! NGOs that came here to assist Bengali Kulur,” and is signed by a group identifying itself as Wuntharnu Ethnic People. “Beware” Pamphlet (Undated) (on file with Fortify Rights).


အျခား လကကမးစာေစာငတစခမ “ေဟာလနႏင ျပငသစ NGOတစခသည ရခငျပညက သမးပကႏငရန (ကလားမား) အတြက လကနကမား ယေဆာငလာၾကသည”ဟ စြပစြထားသည။167 ၂၀၁၂ ခႏစ ဇလႈငလတြင အစးရတပမ ကလသမဂၢအဖြ႔မား၏ ၀နထမးမားႏင ျငမးခမးေရး ႏဘယဆပငရင အဖြ႔ျဖစသည Médecins Sans Frontières (နယခားမ ဆရာမားအသငး)အပါအ၀င လသားျခငးစာနာေထာကထားမႈ အကအညေပးေနသည ၀နထမး ၁၀ ဥးက ဆပလပေဆာမႈမား ျပလပမႈျဖင ဖမးဆးခသည။168

၂၀၁၂ ခႏစ စကတငဘာလတြင ရဟငဂာ ၆၅၀၀၀ - ၇၀၀၀၀ ဥးေရသည အၾကမးဖကဆပမႈေၾကာင မမတ႔ အးအမမားက စြန႔ခြါကာ ယာယတစခနးမားတြင ေနထငခရသည။169 ရခငေကာမရင၏ အစရငခစာအရ အစးရ၏ အဆျပခကျဖစသည ရဟငဂာမားအတြက အတညတက အမယာမားက ႏငငျခားအလႈရငမား၏ လႈဒါနးေငြျဖင ေဆာကလပမည ဆေသာလညး ရခငႏငငသားမားက ကန႔ကြကခသည။170 အစးရမ ႏငငသားျဖစမႈ စစေဆးျခငး မျပးမျခငး ရဟငဂာမားအတြက အတညတက အမယာမား မေဆာကေပးရနႏင အဆပါအမမား ရမညသမားသည ၁၉၈၂ခႏစ ႏငငသားဥပေဒပါလအပခကမားနင ကညမႈရမရ အတညျပျပးမသာ ရသငေၾကာငး ရခငမားမ တကတြနးခသည။171

ျမနမာအစးရမ မြတစလငႏင ဗဒၵဘာသာ၀ငမားအၾကား ခြျခားသည မ၀ါဒတစခက အတညျပခသည။ ထသ႔ျပမသာ ၄ငးအပစ ႏစခအၾကား ျငမးခမးေရးက ဆကလကထမးသနးထားႏငမညဟဆသည။172 ရဟငဂာမား မမေနထငရာ ေဒသမ မထြကခြါေစရန ကာကြယသညအေနျဖင မြတစလငရပရြာမားအား ရမားက ေစာငၾကပထားခသည။ အဆပါ ကန႔သတလေနအမမားႏင ဒကၡသညစခနးမားသည “ရႏင စစတပတ႔က အၾကးအကယ တငးၾကပထားေသာ ရပကြကမားႏငတသည”ဟ သတငးေထာကတစဥးက ေဖၚျပထားသည။173 ေဖာတဖငးရကမ ဗဒၶဘာသာရြာသားမား သည အမမားႏငဒကၡသည စခနးမားမ ထြကေျပးရန ၾကးစားသည ရဟငဂာမားက ရကနကျခငးႏင အၾကမးဖကျခငးစေသာ ခြျခားမႈမားက တငးၾကပစြာ လပေဆာငေနသမား ဟဆထားသည။174 ရဟငဂာမား ခြငျပခကမရဘ ရခငေနရာေဒသတြင ေရာကရျပး အဖမးခရပါက ရမားက ပကဆေတာငးေၾကာငး အခ႕ေသာရဟငဂာမားက ထတေဖၚေျပဆသည။175 ခြျခားေရးမ၀ါဒသည ရဟငဂာမား ေဆးေပးခနးမားႏင ေကာငးမား မတကေရာက ႏငေအာင ျဖတေတာကထားသည။176 ရဟငဂာမား မမတ႔ ကန႔သတထားရာ ေနထငရာနယေျမမ ျပငပသ႕ ထြကခြါကာ ဆနႏငအျခားရကၡာမား မ၀ယယႏငပါ။

167 Ibid. 168 Reuters ၏ “ဖမးဆးထားေသာ U.N ၀နထမးအား ျမနမာမ တရားစြဆမႈ” (July 13, 2012), http://uk.reuters.com/article/2012/07/13/uk-un-myanmar-detentions-idUKBRE86C0P320120713. 169 The Hindu ၏ “အျပညျပညဆငရာဒကၡသည-ျမနမာစခနးမားတြင ရဟငဂာ ၇၅၀၀၀ ခန႔ရေနသည” (Sept. 29, 2012), http://www.thehindu.com/news/international/about-75000-rohingyas-in-myanmar-camps-refugee- international/article3948606.ece. 170 တရကမ အမအလး ၅၀၀၀ ေဆာကလပေပးရနကမးလမး၊ ရခငေကာမရငအစရငခစာ၊ အထကပါမတစအားၾကညပါ 5, p. 40. 171 Ibid. 172 Jason Motlagh ၏ Time တြငေရးသားထားေသာ “ဒကၡသည စခနးမားမဟတ၊ ေခၽြးတပစခနးေတြျဖစျပး အထမ လေတြေသေနၾကတယ” (June 17, 2014) http://time.com/2888864/rohingya-myanmar-burma-camps-sittwe/. 173 Carlos Sardina Galache ၏ The Globe and Mail တြငေရးသားထားေသာ “တငးရငးသား တကခကမႈမားေၾကာင ျမနမာ၏ျပျပငေျပာငးလမႈအသစမား ျဖစႏငေျခမရေသး” “Fledgling Reforms in Myanmar Marred by Ethnic Clashes,” The Globe and Mail (Sept. 16, 2012), http://www.theglobeandmail.com/news/world/fledgling-reforms-in-myanmar-marred-by-ethnic-clashes/article4548541. 174 Jason Szep & Andrew R.C. Marshall ၏ Reuters တြငေရးသားထားေသာ “အထး သတငး-ျမနမာမြတစလငမား စနစတကအသတခေနရသည ကမကျမငသကေသေျပာျပခက” “Special Report- Witnesses Tell of Organized Killings of Myanmar Muslims,” Reuters (Nov. 12, 2012), http://in.reuters.com/article/2012/11/12/myanmar-fighting-muslims-rakhine-idINDEE8AB00I20121112. 175 Fortify Rights အငတာျဗး #54, ကြာလာလမပ၊ မေလးရား (Sept. 27, 2014); Fortify Rights အငတာျဗး #58, ကြာလာလမပ၊ မေလးရား (Sept. 28, 2014). 176 Todd Pitman ၏ The Jakarta Post တြငေရးသားထားေသာ “ကြကြားေနေသာျမ႔သည ျမနမာဒမကေရစ ေမာလငခကက စနေခၚေနသည” (Oct. 1, 2012), http://www.thejakartapost.com/news/2012/10/01/divided-town-challenges-myanmars-democracy-hopes.html.


ေအာကတဘာလ ၂၁ ရကေန႔တြင မငးျပားျမ႕နယအတြငး ဆပမႈျဖစပြားခသည။ တာ၀နရသမားမ ေျပာၾကားရာတြင ရခငႏင ရဟငဂာအၾကား တကခကမႈေၾကာင လသးဥးေသဆး၍ အမေပါငး ၄၀၀၊ ဘနးေတာၾကးေကာငး တစေကာငးႏင ဗလတစလးတ႔ ျပာကသညအထ မးရႈ႕ခခရသည။177 အဆပါအၾကမးဖကမႈသည ေျမာကဥး၊ ေျမပ၊ ရေသေတာငႏင ေကာကျဖ အပါအ၀င ေျမာကပငးရ ျမ႕နယမားသ႔ ကးစကသြားခသည။178 ရခငလငယမားသည လကနကမားကငေဆာငကာ အဆပါျမ႕မားသ႔ အေျပးအလြားသြားေရာကကာ ရဟငဂာ ဆန႔ကငေရး လပရားမႈ မားတြငပါ၀ငခၾကသည။179 အၾကမးဖကမႈသည ျပညနယတစခလးလငျမနစြာ ျပန႔ႏႈ႕သြားသည။ ေအာကတဘာလ ၂၅ ရကေန႔တြင Human Rights Watch လ႔အခြငအေရး ေစာငၾကညေရးအဖြ႔ မေကာကျဖျမ႕၏ ယခငႏငလကရ ေ၀ဟငဓါတပမားျဖင မြတစလငေနထငသည ေဒသမားအား မးရႈ႕ထားသည သကေသအား ထတေဖၚခသည။180 The New York Time သတငးစာမ ျမ႕တစခလး ျပာကေစသညအရာသည “စနစတကႏင ၾကတငျပငဆင ထားသညရႈ႕မး” ျဖစႏငဖြယဟ ေဖၚျပခသည။181 ၄ငးျမ႕သည ကာမနမြတစလငလမးမား ေနထငေသာ ျမ႕ျဖစ၍ ၃၅ ဧကေကာရ အေဆာကအဥေပါငး ၆၃၃လး၊ လေနေလေပါငး ၁၇၈ စးႏင စကမေလမား ပကစးခေၾကာငး Human Rights Watch လ႔အခြငအေရး ေစာငၾကညေရးအဖြ႔ မခန႔မနးသည။182 “ရခငမားသည ပငဆငမႈမားႏင အမမားက မးရႈ႕ၾကျပး ရမားက လမားက ေသနပျဖင ေသေအာင ပစခၾကေသာေၾကာင ကၽြႏပထြကေျပးရသည။ တဖကမာ ရခငေတြက လေတြကသတသလ အျခားတဖကမာလညး ရေတြက လေတြက သတၾကသညဟ” ေကာကျဖျမ႕သား တစဥးက ျမ႕တြငျဖစပကခေသာ အျဖစအပကက ေျပာျပခသည။183 အျခားျမ႕သားမားက ရမားသည ခြျခားမႈမရဘ မြတစလငရြာသားမားက ေသနပျဖငပစသညဟ ေျပာၾကားခသည။184

လ႔အခြငအေရး ေစာငၾကညေရးအဖြ႔ Human Rights Watch၏ ဓါတပမား၊ အစရငခစာမား ထြကေပၚလာျပး NGO မား၏ ေတာငးဆမႈမားေၾကာင ရခငျပညနယတြင ကယျပန႔ေသာ အၾကမးဖကမႈမား ျဖစေပၚခေၾကာငးက သမၼတဥးသနးစနမ အသအမတျပခသည။ ၂၀၁၂ ခႏစ ေအာကတဘာလ ၂၆ ရကေန႔တြင အစးရ၏ ေျပာေရးဆခြငရသမ ခန႔မနးေျခ စစေပါငး လ ၁၁၂ ဥး ေသဆးသညဟ ထတေဖၚေျပာၾကားချပး နာရပငးအတြငး ႏငငပင သတငးဌာနမ ေအာကတဘာ ၂၁ ရကေန႔ႏင ၂၅ ရကေန႔တြင ျဖစပြားခမႈတြင ေသဆးသဥးေရ ၆၇ ဥးသာရေၾကာငးေလာ၍ ေဖၚျပခသည။185 Human Rights Watch လ႔အခြငအေရး ေစာငၾကညေရးအဖြ႔မ ေသဆးသဥးေရ ထထကမားမညဟ ခန႔မနးခသည။186

ဇြနလတြင ျဖစပြားခေသာ ၾကၾကား အဓကရဏးမားႏင မတဘ ေအာကတဘာလတြင ျပညနယတစခလး ျပန႔ႏ႔သြားေသာ စနစတကစစဥ ထားဟနရသည မးရႈ႕မႈႏင အၾကမးဖကမႈမား ျဖစပြားခသည။ အလားတ ျဖစရပမား ရခငျပညနယရ ေနရာမားတြင ျဖစခသည။187 ေျမာကဥးျမ႕ရ ရြာတစရြာတြင နစကႏငလထနး (ျပညနယ

177 Gianluca Mezzofiore ၏ International Business Times တြငေရးသားထားေသာ “ျမနမာႏငငရ ဗဒၶဘာသာႏငရဟငဂာ မြတစလငမား အၾကားပဋပကၡမား ထပမျဖစပြားေနသည” “ (Oct. 23, 2012), http://www.ibtimes.co.uk/buddhists-rohingya-muslims-explodes-again-myanmar-397324. 178 Human Rights Watch, ၏ ျမနမာ-ရခငျပညနယတြင ဆပမႈမားထပမျဖစပြားျခငး၊ (Oct. 26, 2012), http://www.hrw.org/news/ 2012/10/26/burma-new-violence-arakan-state. 179 Banyan ၏ The Economist တြငေရးသားထားေသာ “ျမနမာႏငငတြင သတျဖတမႈမား-ေစတဖထးမားၾကားမစစပြ” (Oct. 24, 2012), http://www.economist.com/blogs/banyan/2012/10/killings-myanmars-rakhine-state. 180 Human Rights Watch ၏ ေကာကျဖပကစးဆးရႈးမႈ စစတမးအကဥးခပ၊ (Oct. 25, 2012), http://www.hrw.org/sites/default/files/related_material/2012_Burma_Satimage.pdf. 181 Mark McDonald ၏ New York Times တြငေရးသားထားေသာ “အၾကမးဖကမႈမား ဆကလကျဖစပြားေနျပး ရဟငဂာမား ျမနမာႏငငတြင ကာကြယေပးသအနညးငယသာရာေတြ႔သည” (Oct. 31, 2012), http://rendezvous.blogs.nytimes.com/2012/10/31/as-violence-continues-rohingya-find-few-defenders-in-myanmar. 182 Human Rights Watch ၏ ျမနမာ-ရခငျပညနယတြင ဆပမႈမားထပမျဖစပြားျခငး၊ အေပၚရမတခက 178 ကၾကညပါ။ 183 Fortify Rights အငတာျဗး #07 (Aug. 11, 2014). 184 Fortify Rights အငတာျဗး #03 (Aug. 11, 2014); Fortify Rights အငတာျဗး #09 (Aug. 11, 2014). 185 Peter Beaumont ၏ The Guardian တြငေရးသားထားေသာ “မြတစလငမား အား သတျဖတတကခကမႈက ျမနမာေခါငးေဆာငမ ၀နခသည” (Oct. 27, 2012), http://www.theguardian.com/world/2012/oct/27/burma-wave-anti-muslim-violence. 186 Human Rights Watch ၏ ျမနမာ-ရခငျပညနယတြင ဆပမႈမားထပမျဖစပြားျခငး၊ အေပၚရမတခက 178 ကၾကညပါ။ 187 ၂၀၁၂ ခႏစ ေအာကတဘာလ အၾကမးဖကမႈသည ျမနမာအစးရ၏ မြတစလငဆန႔ကငေရးတြငမားတြင ပါ၀ငေနသညက ထငဟပေစသည။ ၂၀၁၃ ခႏစ မတလတြင မႏေလးတငးေဒသၾကးရ ျမ႔နယ ေလးခႏင ပခးတငးေဒသၾကး ရစျမ႔နယတြင မြတစလငဆန႔ကငမႈမား ျပငတျဖစပြားခသည။ ၄ငးတကခကမႈမားေၾကာင မြတစလင ၁၂၀၀၀ ေကာ အးအမစြန႔ခြာခရသည။ ျမနမာအစးရမ အဆပါအၾကမးဖကမႈမားတြင မမတ႔ပါ၀ငမႈကျငငးဆခေသာလညး မႏေလးတငးေဒသၾကးရ မတလာျမ႕တြင ျဖစပြားခေသာ အၾကမးဖကတကခကမႈမားတြင အရပသား၀တ


အဓကရဏးရ)တ႔ အပါအ၀င စစသားမားသည ရဟငဂာမားျဖငအစညးအေ၀းထငကာ ၄ငးတ႔သည ဘဂၤါလမားျဖစျပး၊ ရခငျပညႏင မပါတသကေၾကာငးက လကခရနအတြက ေျပာဆခသည။ ရြာသားမားက ျငငးဆခသည။ ရကႏစဆယၾကာျပးေနာက ၄ငးရြာမးရႈ႕ခလကရသည။188 လထနးႏင ဗဒၶဘာသာ၀ငမား ျပညနယတစေလာကရ ေနရာမားတြင ရေသာရြာမားက တစခနတညး မးရႈ႕ခသညဟ ရဟငဂာမားက ေျပာသည။189 လထနးႏင ဗဒၶဘာသာ၀ငမားသည ဗဒၶဘာသာ၀င အမမားအား မးသတကားမားျဖင ၀နးရထားကာ မးမကးစကေအာင တားဆးၾကေသာလညး ရဟငဂာအမမားကမ မးကးေလာငးေစသညက ျမငေတြ႔ရေၾကာငး ရဟငဂာမားကေျပာသည။190 မးျငမးသတရနၾကးစားသည ရဟငဂာမားက လျခေရးတပမားက ေသနပျဖင ပစသတခဟ ရဟငဂာမား ကေဖၚျပသည။ 191

လထနး၊ နစက၊ ျမနမာစစတပႏင ျမနမာရတပဖြ႔၀ငမား ၄ငးတ႔က အၾကမးဖကတကခကရာတြင တကရက ပါ၀ငခေၾကာငး ရဟငဂားမားေဖၚျပခသည။192 ရခငလမးမား၏ တကခကမႈက အငအားမစြာ ခခရေၾကာငး၊ ရခငလမးမား၏ တကခကမႈမားမ မမကယက ကာကြယရနၾကးစားပါက လထနးရႏင စစတပမား လကနကမားျဖင ပစခတခသညအတြက ေယာကၤား၊ မနးမႏငကေလးမား ေသဆးခရေၾကာငး ရဟငဂာမားေဖၚျပခသည။193 တကခကသမားအၾကားတြင “ရာထးအဆင အမးမးရသမား” ၾကယတစပြငမ ဗလမႈးအဆငရသအထ ေတြ႕ရရေၾကာငး ရဟငဂာ တစဥးက ျပနလည ေျပာျပသည။194

အျခားတစဥးမလညး ရမား စစေတြေဆးရသ႔ေရာကလာ၍ ရဟငဂာမားအား သတျပစရန ေဆး၀နထမးမားအား ေျပာေၾကာငးေဖၚျပပါသည။195 စစတပမ ေသဆးသတ႔၏ အေလာငးမားက စေဆာငးကာ ထရပကားေပၚတငျပး196 တျခားေနရာသ႔ယေဆာငသြားျခငး သ႔မဟတ မးရႈ႕ရန တ႔ကျပလပ ခသညဟ ရဟငဂာမားက ေျပာသည။197

၄ငးအခနရ စစဘကေလကငေရး ပစၥညးမားသည ရဟငဂာဆန႔ကငေရး စတဓါတမား ျပငးထနေန ေၾကာငးက ထငဟပေစပါသည။ စစတပထမ ေပါကၾကားလာေသာ စာရြကစာတမးမားအရ ယခငက ရဟငဂာမား အေပၚအထငေသးစြာ ေခၚေဆာငေသာအသးအႏႈးျဖစသည “ကနထမးကလား”က ရဟငဂာမားအား ရညညြနးထားသည။198 စစတပ၏ power point ဆလကျဖင တငျပမႈတစခတြင “ဘဂၤါလ မြတစလင” မားသည အစၥလာမဘာသာက အသးျပကာ ၄ငးတ႔၏ လဥးေရက မားျပားလာေအာင တရားမ၀င ေနထငသမားအား ရခငျပညနယ သာမက အျခားျမ႕ၾကးမားတြင ျပန႔ႏေအာင လပေဆာငကာ ျမနမာႏငငသားမားက လြမးမးေအာင လပေနသညဟ ေျပာျပထားသည။199

စစတပအရာရမားမ အဓကေနရာမ ပါ၀ငခေၾကာငးက အမညမေဖၚလသည တပမေတာေထာကလနးေရးတစဥးက ေျပာျပခပါသည။ လ႔အခြငအေရးအဖြ႔အစညးမားမ ထပမေဖၚျပရာတြင ရမားသည မြတစလငမားက ဥးေဆာငခေသာလညး ဗဒၶဘာသာ၀ငမားတကခကေသာအခါ ဘာမမလပဘေနၾကသညဟ ေဖၚျပထားသည။ ၂၀၁၃ ခ ေမလတြင ျမနမာတရားရးတစခမ မတလာ တကခကမႈမားတြင ပါ၀ငခေသာ မြတစလင ေျခာကဥးအား လသတမႈႏငရာဇ၀တမႈကးလြနမႈမားျဖင ေထာငခခေသာလညး ဗဒၶဘာသာ တစဥးကမ ေထာငမခခေပ။ Thomas H. Andrews & Daniel Sullivan, ၏ ျမနမာျပညတြင လမးတနးလပေဆာငမႈမား ဆသ႔ခတကေနသည၊ p. 4 (2014), http://endgenocide.org/wp- content/uploads/2014/03/marching-to-genocide-in-burma.pdf; Al Jazeera ၏ စစမးစစေဆးေရး ယနစ မျမနမာစစေထာကလမးေရး အရာရအား အငတာျဗးခသည။; Physicians for Human Rights, ၏ ျမနမာျပညအလယပငးရ အစလက အျပလကသတျဖတမႈ, p. 13-15 (May 2013), https://s3.amazonaws.com/PHR_Reports/Burma-Meiktila-Massacre-Report-May-2013.pdf; “Myanmar Profile – Timeline,” BBC News (Aug. 19, 2015), http://m.bbc.com/news/world-asia-pacific-12992883. 188 Fortify Rights ၏ အငတာျဗး #58, ကြာလာလမပ၊ မေလးရား (Sept. 28, 2014). 189 Al Jazeera ၏ စစမးစစေဆးေရး ယနစ, အငတာျဗး Abdul Munaf, p. 2; Fortify Rights ၏ အငတာျဗး #17, ကတန၊ မေလးရား (Aug. 13, 2014). 190 Al Jazeera စစမးစစေဆးေရး ယနစ, အငတာျဗး Abdul Munaf, p. 2. 191 ဥပမာ, Fortify Rights အငတာျဗး #30, Yangon, Myanmar (Oct. 28, 2013) က ၾကညပါ။ 192 ဥပမာ, Fortify Rights, အငတာျဗး #09, ကြာလာလမပ၊ မေလးရား (Aug. 11, 2014) က ၾကညပါ။; Fortify Rights, အငတာျဗး #03, ကြာလာလမပ၊ မေလးရား (Aug. 11, 2014). 193 Fortify Rights အငတာျဗး #26; Fortify Right အငတာျဗး #27. 194 Al Jazeera စစမးစစေဆးေရး ယနစ, အငတာျဗး Abdul Munaf. 195 Fortify Rights အငတာျဗး #09, ကြာလာလမပ၊ မေလးရား (Aug. 11, 2014). 196 Fortify Rights အငတာျဗး #03, ကြာလာလမပ၊ မေလးရား (Aug. 11, 2014). 197 Fortify Rights အငတာျဗး #78, ကြာလာလမပ၊ မေလးရား (Sept. 28, 2014). 198 ေနျပညေတာ တငးစစဌာနခပမား၊ ဆလက တငျပျခငး ဘာသာျပန p. 4 (Oct. 26, 2012) (Al Jazeera စစမးစစေဆးေရး ယနစ ဖငမရယသည) [တငးစစဌာနခပမား၊ ဆလက တငျပျခငး]. 199 Ibid., p. 5.


အခြငအေရးလႈပရားသမားမ ျမနမာအစးရသည အၾကမးဖကမႈမားက ရႈပေထြးေစျပး ရဟငဂာမားက ရခငျပညမ အငအားသးဖယရားရာတြင ပါ၀ငခေၾကာငး အစရငခတငျပထားသည။ ရတပဖြ႔မားက ရဟငဂာတ႔အား ၄ငးတ႔အမမ ထြကခြါသြားရန ေနာကဆးရကမား သတမတခေၾကာငး ေဖၚျပခကမားအရသရသည။200 သ႔ေသာလညး ရဟငဂာမားသြားရနေနရာမရပါ။ ရာေပါငးမားစြာေသာ ရဟငဂာမားႏငအျခား တငးရငးသားမြတစလငမား ေလမား အျပညျဖင ၀ငးရထားျခငး ခရေသာသတ႔၏ ရြာမားမ ထြကေျပးရန ၾကးစားခသည။ ခလခြငေတာငးခေသာ ရဟငဂား ၈၀၀ ေကာ လကပါလာေသာ ေလမားက ဘဂၤလားေဒရအာဏာပငမားမျပနလညႏငထတခသည။201 ျမနမာအစးရမ ရဟငဂာ ၃၀၀၀ ဥးအား စစေတြျမ႕သ႔ ေလျဖငမေရာကႏငရန တားဆးချပး202 လကနကျဖင ပစကာ သတ႔အား ျပနလညသြားေစခသည။203 စစေတြဆပကမးသ႔ အ၀ငမခေသာ ေလမားေပၚပါ ရစဥးသည ေရဓါတခနးေျခာကမႈ သ႔မဟတ အစာေရစာျပတလတမႈ ေၾကာငေသဆးခရသည။ 204

ေသနတမားႏငဓားမား ကငေဆာငထားေသာ စစသားမားမလညး လမးမားက ပတဆ႔ကာ ရဟငဂာမားက သတ သတမတထားေသာ ေနရာမားသ႔ေရာကေအာင လမးလြေပးၾကသည။205 အျခားရဟငဂာမားသည ေတာငကနးမား ေပၚတြင ပနးေအာငးကာ အစးရတပမားႏငရခငလအပမားထမ လႊတေျမာကရနၾကးစားခရသည။

ဇြနလႏင ေအာကတဘာလ အၾကမးဖကမႈမားသည မြတစလငမား တစျမ႔လးနးပါး ေနထငခေသာ ျမ႕အား လသကငးမေစခသည။206 အာဏာပငမား၏ ကနးဂဏနးမားအရ ေအာကတဘာလ အၾကမးဖကမႈေၾကာင ရဟငဂာ ၃၅၀၀၀ေကာ သတ႔၏အးအမမားမ ထြကေျပးခရသည။207 ေထာငေပါငးမားစြာေသာ ရဟငဂာမား ေနာကဆးတြင ရခငျပညနယရ သဆးၾကးအကာအရႏင စစတပ၏ စစေဆးဂတမား ၀နးရထားေသာ ထးတရြာမားတြင အဆးသတခသည။208 ရဟငဂာမား စခနးမားမ ယာယထြကခြါရန အတြက ေဒသရစခနးလျခေရး ရမားထမ ခြငေတာငးယရျပး၊ ရအရာရမားမ ျမ႕သ႔လကပ႔ရန အတြက ေငြေၾကးပမာဏ အခ႕က ေပးရသည။ သတမတထားေသာေနရာတြင သာေနထငရန ေစာငၾကပေသာ ရမားအျပင ရဟငဂာမား ခြငျပခကမရဘ ခရးမသြားႏငရန ရခငျပညနယရ လမးမားတြင ရစစေဆးေရးဂတမား ခထားသည။209 ရဟငဂာမား၏ သြားလာမႈအား ထနးခပရန ညြနၾကားခကမားက အစးရအရာရမားမ ထတျပနသည။ ဥပမာအားျဖင ၂၀၁၂ ခႏစ ၂၄ ရကေန႔တြင သနတြခရင အပခပေရးရးမ ေၾကညာခကထတျပနရာတြင သနတြမ ေတာငကပ၊ ဂအ၊ ႏင ရနကနျမ႕သ႔ေျပးဆြေနေသာ ယာဥမားအားလး “မြတစလငမား မပါေစရန တငးၾကပစြာထနးခပရမည” ဟေဖၚျပထားသည။210

200 Fortify Rights အငတာျဗး #03, ကြာလာလမပ၊ မေလးရား (Aug. 11, 2014); Fortify Rights အငတာျဗး အမတ #19, ကတန၊ မေလးရား (Aug. 13, 2014); Fortify Rights အငတာျဗး #43, ထငးႏငင (Sept. 17, 2014). 201 Dan Morrison ၏ N.Y. Times တြငေရးသားထားေသာ “ဘဂၤလားေဒရ၏ ျငငးဆပငခြင” “Bangladesh’s Right of Refusal,” N.Y. Times (June 19, 2012), http://latitude.blogs.nytimes.com/2012/06/19/bangladeshs-refusal-to-take-in-rohingyas-from-myanmar/?_r=0; Victoria Nuland ၏ အေမရကနႏငငေျပာေရးဆခြငရသ၏ ေန႔စဥသတငးထတျပနျခငး Spokesperson, United States Department of State, Daily Press Briefing (June 13, 2012), http://www.state.gov/r/pa/prs/dpb/2012/06/192255.htm#BANGLADESH (ရဟငဂာမားအား လကခရန အေမရကနအစးရမ ဘဂၤလားေဒရ အစးရအားေတာငဆ describing U.S. government’s urging of Bangladeshi government to accept Rohingya). 202 Peter Beaumont ၏ “ျမနမာေခါငးေဆာငမားမ မြတစလငမားအေပၚ သတျဖတခသညက ၀နခသည” “Burma’s Leader Admits Deadly Attacks on Muslims,” အထကပါမတစအားၾကညပါ 185. 203 Fortify Rights အငတာျဗး #03, ကြာလာလမပ၊ မေလးရား (Aug. 11, 2014). 204 Dean Nelson ၏ The Telegraph တြငေရးသားထားေသာ “ရဟငဂာ အေရးလႈပရားသမား ျမနမာျပညအား ေသဆးမႈမႈမားရပတန႔ေအာင မလပေဆာငႏငဟ စြပစြထား” “Rohingya Campaigners Accuse Burma of Failing to Stop Deaths,” http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/burmamyanmar/9636161/Rohingya-campaigners-accuse-Burma-of-failing-to-stop-deaths.html. 205 Al Jazeera စစမးစစေဆးေရး ယနစ, အငတာျဗး Abdul Munaf. 206 Jason Szep & Andrew R.C. Marshall တ႕၏ အထးအစရငခစာ“Special Report,” အထကပါမတစ 174. အားၾကညပါ။ 207 Ibid. 208 Andrew Buncome ၏ “အမမႏငအကအညမ” “Homeless and Helpless,” အထကပါမတစ 147. အားၾကညပါ။ 209 Al Jazeera စစမးစစေဆးေရး ယနစ, အငတာျဗး Abdul Munaf; Graeme Wood ၏ New Publication တြငေရးသားထားေသာ “ေကးလကေဒသက ေခၽြးတပစခနး၊ ျမနမာႏငငသည ေနာကထပ ကမၻာ၏ လမးတနးသတျဖတမႈ ေနရာျဖစလာမညလား” “A Countryside of Concentration Camps: Burma Could Be the Site of the World’s Next Genocide,” New Republic (Jan. 21, 2014), http://www.newrepublic.com/article/116241/burma-2014-countryside-concentration-camps. 210 သတြျမ႕ခရငအပခပေရးဌာနထမစာ (Oct. 24, 2012) (စစမးစစေဆးေရး ယနစ ဖငမရယသည).


စစတပမပဂၢလမားသညလညး ရဟငဂာမား IDP စခနးမ အတငးထြကခငးကာ အႏရာယၾကးမားေသာ သမဒၵရာျဖတေကာေသာ ခရးမားက ႏငေစသည။ နစကႏင လထနးမားမ သတ႔အား IDP စခနးမ ဖမးဆးကာ နစက စခနးအနးရ ေလဆပသ႔ မညသ႔ေခၚေဆာငသြားေၾကာငးက တတယႏငငမားတြင ေရာကေနေသာ ရဟငဂာ ဒကၡသညမားက ေဖၚျပၾကသည။ သတ႔သည “ကလား” မားျဖစသညအတြက ရခငတြင ေနခြငမရဟ နစက က သတ႔ကေျပာသည။ နစကမ ရဟငဂာမားအား ေလေပၚသ႔သြားရန ညြနၾကားျပး မသြားေသာ သမားက သတပစျပး ေလကပငလယျပငသ႔ ေမာငးထတလကသည။211 လျခေရး တပမားမ “ဤေနရာသည သငေနရာမဟတ၊ သငႏငငမဟတ၊ (၄ငးအရာမား) သညလညး သငတ႔ ပငဆငသည အရာမဟတ၊ ဒမာမေနန႔၊ ၾကကတေနရာသြားဟ” သတ႔ကေျပာေၾကာငး ေဖၚျပၾကသည။212 ဒကၡသညမားက ေျပာရာတြင ျမနမာ တပမေတာ၏ ေရတပသေဘၤာမားမ သတ႔ေလမားအား ပငလယျပငတြင ၀ငးရျပး ထငးေရပငနကထသြားရန ညြနၾကားခသည။213

၂၀၁၂ ဇႏၷ၀ါရလ မ ၂၀၁၄ ခႏစအတြငး ရခငျပညနယေျမာကပငးႏင ဘဂၤလားေဒရနယစပရ ရဟငဂာ ၁၃၀၀၀၀ ေကာ အႏငထတခခရသညဟ UNHCRမ ေဖၚျပထားသည။214 ဤဥးေရသည IDP စခနးမားမ ထြကေျပးၾကေသာ ရဟငဂာမားႏင ၂၀၁၂ ခႏစ အၾကမးဖကမႈမား တကရက ျဖစပြားရာေဒသမားမ အးအမစြန႔ခြါသမား မပါေသးပါ။

(ဃ) ရဟငဂာတ႔ ဆကလကခစား ရေသာဒကၡ၊ ၂၀၁၃ မ ယခခနထ

၂၀၁၂ ခႏစတြင ျဖစပြားခေသာ အၾကမးဖကမႈႏင ရဟငဂာမားအေပၚ ျမနမာအစးရ၏ ခြျခားဆကဆေရး မ၀ါဒမား သည ရဟငဂာအသငးအ၀ငးက ႏငငမအေျခအေနႏင စနစတက ညငးပနးျခငးမားရငဆငျခငးမားကျဖစေစ ပါသည။

(၁) ျပညတြငး ေနရပစြန႔ခြာစခနး (IDP) မား၏ အေျခအေန

၂၀၁၂ ခႏစ အၾကမးဖကမႈမား၏ ေနာကဆကတြတြင ျမနမာအစးရမ ရဟငဂာမား မမတ႔အမသ႔ ျပနရန ခြငမျပ၍ေသာ၄ငး၊ လြယကေခာေမြ႔ေအာင မစစဥေပးသျဖင ရဟငဂာအမားအျပားသည ပတဆ႔၊ ေစာငၾကပထားျပး ညဖငးစြာ စစဥထားေသာ စခနးမား215 သ႔မဟတ ၀မးစာလေလာကမႈမရဘ လသားခငးစာနာ ေထာကထားမႈ ဆငရာ အကအညေပးသည အဖြ႔မား မေရာကႏငသည ေ၀းလေခါငဖား ရြာမားတြင ေနထငၾကရသည။216 “သတ႔လျခေရးအတြက” စခနးမားတြင အတငးေနခငးရျခငး ျဖစေၾကာငး စစတပမ ေရးသား ေဖၚျပထားသည။217 ၂၀၁၃ ခႏစ ႏ၀ငဘာလအတြငး ခန႔မနးေျခ ၁၄၀၀၀၀ ရဟငဂာဥး တ႔သည ရခငျပညနယရ ဒါဇငေပါငး မားစြာေသာ စခနးမားတြငေနထငခၾကသည။218

211 Al Jazeera စစမးစစေဆးေရး ယနစ, အငတာျဗး Abdul Munaf, p. 6; Al Jazeera စစမးစစေဆးေရး ယနစ, အငတာျဗး Halima Hatu, pp. 1-2. 212 Al Jazeera စစမးစစေဆးေရး ယနစ, အငတာျဗး Abdul Munaf, p. 15. 213 Ibid., p. 7; Al Jazeera စစမးစစေဆးေရး ယနစ, အငတာျဗး Halima Hatu, p. 4. 214 U.N. High Commissioner for Refugees, Regional Office for Southeast Asia, Irregular Maritime Movements in Southeast Asia—2014 ကလသမဂၢဒကၡသညမားဆငရာ မဟာမငးၾကးရး၊ အေရ႔ေတာငအာရ ေဒသဌာေနရးမ ထတျပနေသာ အေရ႔ေတာငအာရ၏ သာမနမဟတေသာ ပငလယျပငလပရားမႈ (Apr. 2015), http://storybuilder.jumpstart.ge/en/unhcr-imm. 215 Human Rights Watch ၏ ၂၀၁၄ ခႏစ ကမၻာလးဆငရာ အစရငခစာ ျမနမာႏငင (Jan. 2014), http://www.hrw.org/world-report-%5Bscheduler-publish-yyyy%5D/world-report-2014-burma. 216 U.N. Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (UNOCHA) ၏လ႔အခြငအေရးဆငရာ အစရငခစာ၊ ျမနမာ Humanitarian Bulletin: Myanmar, p. 3 (June 2013), http://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/Myanmar%20Humanitarian%20Bulletin%20June%202013.pdf. 217 Jonah Fisher ၏ BBC News တြငေရးသားထားေသာ “အကအညမား ရပတညခရေသာေၾကာင ျမနမာအးအမစြန႔ခြါ ရဟငဂာမားခစားေနရသည” “Burma’s Displaced Rohingya Suffer as Aid Blocked,” BBC News (Dec. 13, 2012), http://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-20694414. 218 U.N. Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (UNOCHA), Myanmar: Internal Displacement in Rakhine State As of November 30, 2013, (UNOCHA) ၏ ရခငျပညနယရ ျပညတြငး ဒကၡသညမား ၂၀၁၃ ခႏစ ႏ၀ငဘာလ ၃၀ ရကထရရေသာ အခကအလက http://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/IDPMap_OCHA_MMR_0131_Rakhine_IDP_locations_A3_30Nov2013.pdf; Rushanara Ali ၏ The Guardian တြငေရးသားထားေသာ “ျမနမာရဟငဂာလမး၊ ခြျခားမႈႏငစတပကဖြယရာ ဇတလမးတစပဒ” “Burma’s


ရခငျပညနယအတြငးရ IDPစခနးမား၏ အေျခအေနသည လသားျခငးစာနာေထာကထားမႈ၏ အၾကပအတညး တစချဖစသည။ စခနးမားက လညလညၾကညရႈျပးေနာက U.N၏အေထြေထြ အတြငးေရးမႈးခပေအာကရ လသားျခငးစာနာေထာကထားမႈ ေရးရာမားဆငရာအရာရမ (U.N ၏ အေရးေပၚ ကယဆယေရး ညႏႈငးေရးမႈး) သကတမးတစေလာကလးတြင စခနးေပါငးမားစြာ ေတြ႔ျမငခေသာလညး ဤစခနး၏အေျခအေနမာ အဆး၀ါးဆး အဆငတြငရသည” ဟ ေၾကညာခပါသည။219

ရဟငဂားမားသည IDP စခနးမားတြင ၾကပသပစြာေနရျပး ၀ငေငြရရန အရငးအျမစမား၊ အစားအစာ၊ ပညာေရး ႏင အသကကယေဆး၀ါးႏင ေစာငေရကမႈမားအပါအ၀င လြတလပစြာ သြားလာခြငႏင အေျခခအရငးအျမစမားရရရန အၾကးအကယ ကန႔သတမႈမားျဖင ရငဆငသည။220 ေနာကထပပမ ဆး၀ါးေစေသာ ျပနာမာ IDP စခနး ေတာေတာမားမားသည ေျမနမေဒသမားတြင တညရေသာေၾကာင မးရာသတြင ေရးၾကးႏငသည အားနညးခက အေျခအေနတြငရသည။ စခနးေတာေတာမားမားသည လေလာကေသာ အမသာ၊ ေသာကေရ၊ စြန႔ပစ ပစၥညးထမးသနးေရး အေဆာကအဥမားႏင ေရဆးစနစတ႔မရဘ မလာေရမားက ေခာငးမားသဖြယ၀ငးရ ေနသည။221

IDP စခနးမားတြင ေနထငၾကသည ရဟငဂာမားသည ၾကာျမငျပျဖစေသာ အစားအစာျပတလတမႈမား ႏငၾကေတြ႔ရသည။ အးအမစြန႔ခြာရေသာ ရဟငဂာမားအတြက အစားအစာျဖန႔ေ၀ေပးရန ေတာငးဆမႈမားက အစးရမအလ႔ကျငငးဆခသည။ IDPစခနးတြင ေနထငသည ရဟငဂာတစဥးက ၂၀၁၂ခႏစ အၾကမးဖကမႈ မားအေပၚ လကတ႔ျပနသညအေနျဖင၊ သတ႔၏ ေတာငးဆခကမားက အစးရက ျငငးပယျခငး ျဖစေၾကာငး သ႔အထငအျမငကေျပာခသည။222 အစားအစာမားျဖန႔ေ၀သည စာရငးတြင တရား၀ငအမညရသမား အစားအစား မရၾကေၾကာငး အစရငခခၾကသည။223 ဒနးမတဒကၡသညေကာငစ၏ Danish Refugee Council ၂၀၁၄ ခႏစ အစားအစာမတတမးအရ အစားအစာျပတေတာကရသည အေၾကာငးရငးမာ တစပါတအတြငး အစားအစာ ေဈးႏႈနး ငါးဆယရာခငႏႈနးအထ ျမငတကသြားျခငး၊ ေရအလအေလာကမရျခငး၊ ေငြေၾကးခမးသာ သမားမ ေရကအဆမတန ေဈးေပး၀ယယျပး၊ ဆငးရသားမားမ ပငလယေရေသာကရျခငး၊ ေရသန႔လေလာကမႈ မရျခငး၊ အမသားမား သးမရျခငး၊ ေဆး၀ါးကသေပးမႈ မလေလာကျခငး၊ စေသာျပနာမား ေျဖရငးမႈမရဘ တစပါတထကတစပါတပမ တးပြားလာရသညဟ အစရငခထားသည။224 ထ႔နညးတ Save the Children၏ေန႔စဥ IDPစခနးမတတမးတြင အဆပါအခနအတြငး အစားအစာ၊ ေရႏင ေဆး၀ါးကသမႈမား မလေလာကမႈမရဟ မတတမးတငထားသည။ Save the Children၏ ၄ငးမတတမးတြင အစးရမ စားနပရကၡာမားေ၀ငရန ပကကြကခသည၊ ေန႔စဥ ဆနအတ ၃၉၀၀

Rohingya People: A Story of Segregation and Desperation,” The Guardian (June 3, 2013), http://www.theguardian.com/global-development/poverty-matters/2013/jun/03/burma-rohingya-segregation; အေမရကနႏငငလအစလကအျပလကအသတခရသမားအတြက ေအာကေမဖြယရာျပတက၏ “ရဟငဂာတ႔၏ ဆငးရဒကၡ” “The Plight of the Rohingya,” United States Holocaust Memorial Museum, http://www.ushmm.org/confront-genocide/cases/burma (အဆပါလပေဆာငခကမားသည ရဟငဂာမား မတပတငရာတြင မမကယက ဘဂါလဟ သတမတရနလအပခကသည သတ႔အား တရားမ၀ငအေျခအေနသ႔ေရာကေအာင တြနးပ႔သညဟ ျမငႏငပါသည)“These efforts, however, included a registration drive that required Rohingya to identify themselves as ‘Bengali,’ which many viewed as forcing them to accede to illegal status.”). 219 Associated Press ၏ U.N. လသားျခငးစာနာေထာကထားမႈဆငရာ ဥးစးခပမ ျမနမာတငးရငးသားဒကၡသညမား၏ အေျခအေန အလြနဆး၀ါးေန”“U.N. Humanitarian Chief Says Conditions Dire for Some Refugees from Myanmar Ethnic Strife,” Associated Press (Sept. 12, 2012) http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/refdaily?pass=52fc6fbd5&id=50c58b225. 220 220 For example, see, Thomas H. Andrews & Daniel Sullivan, Marching to Genocide in Burma, see above note 187, p. 2. ဥပမာ အားျဖင Thomas H. Andrews & Daniel Sullivan ၏ ျမနမာႏငငတြင လမးတနးသတျဖတမႈဆသ႔ခတကေနသည။ အထကပါမတစ 187, p. 2 အားၾကညပါ 221 ရခငစစမးစစေဆးေရးေကာမရင အစရငခစာ၊ အထကပါမတစ 5, pp. 41, 54 အားၾကညပါ; BBC News သတငးမ ျမနမာရဟငဂာမားအတြက လႈပရားမႈသည ဆး၀ါးေနျပ “Burma Camp for Rohingyas ‘Dire’ – Valerie Amos,” BBC News (Dec. 5, 2012), http://www.bbc.com/news/world-asia-20615778. 222 Unpublished Internal U.N. Myanmar Report, see above note 136, p. 17. 223 223 Al Jazeera စစမးစစေဆးေရး ယနစ, အငတာျဗး Nurul Hakim; Al Jazeera စစမးစစေဆးေရး ယနစ, အငတာျဗး Red Bearded Man, p. 1. 224 224 Danish Refugee Council ၏ ရခငရေနရာမားမ ေန႔စဥအခကအလကမတတမး DRC မရယထားပါသည Daily Record of Information from DRC Program Locations in Rakhine (Apr. 2014) (Al Jazeera စစမးစစေဆးေရး ယနစ ဖငမရယသည).


လသညေနရာတြင ၉၀၀အတသာ ေ၀ေပးချပး ၁၂ အတသည ဘာမမပါဘ ေရာကသြားသည ဟမတတမး တငထားသည။225 ၄ငးအဖြ႔အစညးမ ရဟငဂာအခ႕သည ေကာေရသာ ေသာကရသညဟ အစရငခခသည။226

ျမနမာတပမေတာႏင ရခငလမးတ႔သည လသားျခငးစာနာေထာကထားသည အကအညမား စခနးမားဆသ႔ မေရာကႏငရန တားဆးခၾကသည။ ထ႔အျပင လသားျခငးစာနာေထာကထားမႈ အကအညေပးေနသည ၀နထမးမား မသြားႏငေအာင သတမတခကမားျဖင တငးကပထားသျဖင ရဟငဂာမားအတြက အသကကယ ေဆး၀ါးကသမႈ အရငးအျမစမားက ကန႔သတရာေရာကသည။227 ကယ၀နေဆာင ကာလအတြငး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ လေလာကစြာ မရႏငျခငးသည ကေလးမေမြးရန တားဆးရာေရာကေၾကာငး ရဟငဂာမားက ေဖၚျပၾကျပး ေတာေတာ မားမားသည ေရာငရားႏငသည မးတြငးေသဆးမႈမားရခသညဟေဖၚျပထားသည။228 စခနးအျပငဖကရ ကနးမာေရး ဌာနမားသ႔ သြားေရာကေဆး၀ါးကသရန သယယပ႔ေဆာငေရးက ကန႔သတထားျပး ေစးအလြန ၾကးသည။ ဤအရာႏငဆန႔ကငဘကမမ ရခငဗဒၶဘာသာမားေနထငေသာ စခနးမားတြင ေရဆးစနစမား ေကာငးျပး အစားအစာႏငေဆး၀ါးမား ပမနေပးပ႔မႈကရေနသည။229

ျမနမာအစးရ၏ မ၀ါဒမားႏင ဌာေနရခငတ႔၏ အေလအကငမားေၾကာင ရဟငဂာအမားစမာ အလပလကမ ျဖစေန သည။ လြတလပစြာသြားလာမႈက ကန႔သတထားျခငးသည ရဟငဂာမား အလပမရေအာင၊ မမစြမးရညက အသးျပျပး အသကေမြးမႈ မျပလပႏငေအာင ဖနတးေနသည။ ႏငငသား မဟတသည ရဟငဂာတ႔၏ ေျမယာက အစးရမ သမးယျပး စကပးေရးမလပႏငရန အခြငအေရးအား ျငငးဆခသည။230 ရခငေျမယာပငရငမားသည ရဟငဂာမားအား ေျမယာငားရမးခြငျပျခငမားႏင ရခငပငေျမယာမားတြင အလပလပကင ေစျခငးမားျဖင ေနာကဆးတြင သေဘာတၾကရသည။ ရဟငဂာမားသည ႏငငသားလကမတမား မရသျဖင ရခငျပညနယ ျပငပတြင ေရာငး၀ယေဖာကကားျခငးႏင အလပအကငမား မျပလပႏငၾကပါ။231

၂၀၁၄ ခႏစ ဇႏၷ၀ါရလအတြငး အၾကမးဖကမႈ တစခတြင တကခကခခရေသာ ရဟငဂာမားအား ကသေပးခသညက အဖြ႔မ လသရငၾကား ေျပာဆခသညအတြက ၂၀၁၄ ခႏစ ေႏာငးပငးတြင ျမနမာအစးရမ Médecins Sans Frontières (MSF) သ႔မဟတ နယျခားမ ဆရာ၀နမားအသငး Doctors Without Borders အား ရခငျပညနယရ ၄ငးတ႔၏လပငနးအားလး ရပဆငးရန တြနးအားေပးခသည။232 ၄ငးအဖြ႔သည ရဟငဂာအမားစပါ၀ငေသာ လဥးေရ ၅၀၀၀၀၀ ဥးအား အေရးၾကးေသာ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ေပးသညအျပင IDP စခနးမားႏင ပါတ၀နးကငရ ရဟငဂာ ၂၀၀၀၀၀ အား ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေပးသည “ရခငျပညနယေျမာကပငးတြင ကနးမားေရး လပငနးမား ေဆာငရြကေနသည အၾကးဆးအဖြ႔” ျဖစသည။233 ၂၀၀၄ ခႏစမ စတငေဆာငရြကခေသာ လေပါငး ၁.၂ သနးအား ကသမႈေပးေနသည ငကဖားေရာဂါ ကသေရးအစအစဥ အစရသည ရခငျပညနယရ (MSF)၏

225 Save the Children ၏ ေန႔စဥအခကအလကမတတမး Daily Status Update (ရခင၏အဓကစစဆငေရးဧရယာမား) (Apr. 8, 2014) (စစမးစစေဆးေရး ယနစ ဖငမရယသည). 226 226 Save the Children ၏ ေန႔စဥအခကအလကမတတမး Daily Status Update (ရခင၏အဓကစစဆငေရးဧရယာမား) (Apr. 1, 2014) (စစမးစစေဆးေရး ယနစ ဖငမရယသည). 227 227 Human Rights Watch၏ ျမနမာ၊ ရဟငဂာမြတစလငမား လသားျခငးစာနာေထာကထားသညအကအည အၾကပအတညးမားၾကေနရသည (Mar. 26, 2013), http://www.hrw.org/news/2013/03/26/burma-rohingya-muslims-face-humanitarian-crisis. 228 228 Unpublished Internal U.N. Myanmar Report, see above note 136, p. 20. U.N မမထတျပနခေသာ ျမနမာအတြငးေရး အစရငခစာ 229 “Burma Camp for Rohingyas ‘Dire’ – Valerie Amos,” BBC News, see above note 221. BBC News သတငးမ ျမနမာရဟငဂာမားစခနး ဆး၀ါးေနျပ 230 Rohingya Eye ၏ “ရခငရမားအတြက ရဟငဂာ လယေျမမားက ျမနမာအစးရမ သမးယေပး” “Myanmar Government Confiscates Rohingyas’ Agricultural Lands for Rakhines,” (July 2, 2014), http://www.rvisiontv.com/myanmar-govt-confiscate-rohingyas-agricultural-lands-rakhines/. 231 အထကပါေဆြးေႏြးခက အပငး III.A. ကၾကညပါ။ Rakhine Commission Report ကလညးၾကညပါ။ အထကပါ မတခက 5, pp. 29-31 ကၾကညပါ။ 232 ,” L.A. Times (Feb. 28, 2014) တြင Alexandra Zavis မ ေရးသားသည “Myanmar Orders Doctors Without Borders to Cease Operationshttp://www.latimes.com/world/worldnow/la-fg-wn-myanmar-orders-doctors-without-borders-to-cease-operations-20140228,0,2115340.story. 233 N.Y. Times (Mar. 13, 2014) တြင Jane Perlez မ ေရးသားသည “Ban on Doctors’ Group Imperils Muslim Minority in Myanmar,” http://www.nytimes.com/2014/03/14/world/asia/myanmar-bans-doctors-without-borders.html; ibid.


အၾကာျမငဆး ေဆာငရြကေနသည အစအစဥမား ရပနားခရသည။234 ထ႔ျပင (MSF) ၏ ၀နထမး ၅၀၀ ေကာ ဆတခြာရျခငးမာ ရခငျပညတြငးရ အၾကမးဖကမႈမားတြင အလားအလာရ ျပငပမကျမငသကေသ အေရအတြက ေလာနညးသြားေစျခငးျဖစသည။235 အျခား NGO မားလညး ျခမးေျခာကမႈမား ထပခါတလလ ၾကေတြ႔ခရသည။236 ႏငငတကာဖအားမားေၾကာင ျမနမာအစးရသည (MSF)က၂၀၁၅ ခႏစတြင ျပနလည လပကငခြငေပးခသည။237

အဆပါအေျခအေနမားမ လြတေျမာကရနအတြက ရဟငဂာ ၁၅၀၀၀၀ ဥးသည ၂၀၁၂ခႏစမ စ၍ ထငး၊ မေလးရားႏင ဘဂၤလားေဒရ ႏငငမားသ႔ ထြကေျပးခေၾကာငး UNHCR ကခန႔မနးခသည။ ၄ငးႏငမားတြင လကနကး သမား၏ လကေအာကသ႔ ေရာကခရသည။238 ျမနမာႏငငမ ထြကခြာရေသာ ဒကၡသညမားသည ၂၀၁၅ ခႏစေႏြရာသတြင အကပတညးဆး အေျခအေနသ႔ေရာကခသည။ ၂၀၁၄ ခႏစမ ၂၀၁၅ ခႏစထ ေထာငေပါငးမားစြာေသာ ရဟငဂာမား ျမနမာႏငငမ ထြကခြာရာတြင အမားစမာ အႏရာယမားေသာ ပငလယျပင ခရးက အသးျပခၾကသည။239 စစေတြမ လာျပး ရနကနတြငေနထငသည ရဟငဂာ တစဥးကေျပာရာတြင -

အစးရ၏ စမကနးမာ ကၽြႏပတ႔ လမးအားလး ျပးျပတသြားေအာင ေသသြားေအာင လပေနတာပါ။ ဒါေပမ သတ႔ကညဆမားျဖင အားလးက မသတႏငပါ။ သတ႔လပႏငတာက အစားအစာန႔ေဆး၀ါးမား မေပးဘထားမယ။ လေတြမေသရင ႏငငထက ထြကသြားမယ။ အစးရက မတတနညးလမးေတြက အသးျပျပး လေတြကသတေနတယ။240

တစခနတညးတြင ရလဒအျဖစ ရာေပါငးမားစြာေသာ ရဟငဂာမားအား သတျဖတရန မ၀ါဒမားႏင အေလအကင မား၏ သကေသအေထာကအထားမား မားျပားလာေနေသာလညး ရခငျပညနယ အစးရ၏ ေျပာေရးဆခြငရသ ဥး၀ငးျမငမ ၂၀၁၃ ခႏစတြင “တငးရငးသား ရငးလငးသတသငတယလ႔ ဘယလေျပာလ႔ရသလ၊ သတ႔ (ရဟငဂာ)က တငးရငးသားတစစ မဟတဘး” ေျပာဆျပး ျမနမာႏငငတြင တငးရငးသား ရငးလငး သတသငသည စြပစြခကက ျငငးပယခသည။241

(၂) ခြျခားဆကဆမႈ ဥပေဒမားႏင ရဟငဂာဆန႔ကငေရး အစးရ၏ အေလအကငမား

ဗဒၶဘာသာသဃာေတာမားႏင ေဒသခရခငမား၏ အသးအႏႈနးက ေရာငျပတဟတသည ရဟငဂာႏင ပါတသကေသာ ခြျခားဆကဆသည စကားအသးအႏႈနးျဖစသည “ျခမးေျခာကမႈ”က ႏငငအစးရ၏ အၾကးတနး အရာရၾကးမားမ အသးျပၾကသည။ ၂၀၁၃ခႏစတြင ယခငလြတေတာ ေျပာေရးဆခြငရသ သရေရြမနးမ သမၼတဥးသနးစနထ “ရခငျပညနယဖြ႔ျဖးတးတကေရးအတြက စဥးစားရန” စာတမးတစေစာင ေပးပ႔ခသည။

၄ငးစာတမးက ေဖာတဖငးရကမ ရရခသည။ ရဟငဂာမားသည ဘဂၤလားေဒရ မ ရခငသ႔ “ခး၀င” လာသ မားျဖစျပး လကနကမား ကငေဆာငထားကာ ႏငငတကာ အၾကမးဖက အသငးအဖြ႔မားႏင ခတဆကထားသည ရခငျပညနယ

234 Médecins Sans Frontières (MSF) ၏ Myanmar: MSF Restarts Basic Medical Activities in Parts of Myanmar’s Rakhine State After Nine-month Absence (Jan. 20, 2015), http://www.msf.org/article/myanmar-msf-restarts-basic-medical-activities-parts-myanmar%E2%80%99s-rakhine-state-after-nine-month. 235 Perlez ၏ “Ban on Doctors’ Group,” အထကပါ မတခက 233 ကၾကညပါ။ 236 Myanmar: Minutes of the Area Security Management Team Meeting (June 6, 2014) (Al Jazeera စစမးစစေဆးေရး ယနစတြင ရဖငမ) (အျပညျပညဆငရာ အဖြ႔၀နထမးမားႏင NGOs မားအား အမငားရမးထားသမား အား ကယခႏာပငးဆငရာ ထခကေစမည ခနးေျခာကမႈမား ကယျပန႔စြာ ျဖစပြားေနသညက ေဖၚျပထားသည). 237 Al Jazeera America (Jan. 21, 2015) တြင Wilson Dizard မ ေရးသားသည “Doctors Without Borders Resume Work in Myanmar After Government Shutdown,” http://america.aljazeera.com/articles/2015/1/21/rohingya-muslims.html. 238 United to End Genocide, Burma Backgrounder (July 10, 2015), http://endgenocide.org/conflict-areas/burma-backgrounder. 239 Eleanor Albert ၏ The Rohingya Migrant Crisis, Council on Foreign Relations (June 17, 2015), http://www.cfr.org/burmamyanmar/rohingya-migrant-crisis/p36651. 240 အငတာျဗး #02, ကြာလာလမပ၊ မေလးရား (Aug. 10, 2014) . 241 Reuters Jason Szep ၏ အထးအစရငခစာ - ျမနမာႏငငရ လနညးစ မြတစလငမား အေပၚအသားေရာငခြျခားသည နညးပရယာယ “Special Report - In Myanmar, Apartheid Tactics Against Minority Muslims,” Reuters (May 15, 2013), http://www.reuters.com/article/2013/05/15/us-myanmar-rohingya-specialreport-idUSBRE94E00020130515.


အား သမးပကရန ၾကစဥေနသညဟ ေဒသခအစးရအရာရမားမ ထြကဆထားသည။242 ၄ငးစာတမးတြငလညး “ဘဂၤါလမားသည အမေထာငျပျခငးႏငကေလးယျခငးတ႔က စနစတက နညးမားျဖင မကငတြယသျဖင သတ႔၏ လဥးေရ အဆမတန တးပြားလာျပး လသားတ႔၏ ယဥေကးမႈ စခနစညြနး ေတြန႔မသငေတာ”ဟ ေၾကညာ ထားသည။243 ၄ငးတငျပခကစာတမးသည ရဟငဂာမားအား ကးေကာသမားႏင ရခငမားအား “တငးျပည၏ အခပအာဏာက အခနတငး အသကေပး ကာကြယေပးမည သမား” အျမငတစခအား ခငမာေစပါသည။244

အစးရ၏ ရခငစစမးစစေဆးေရး ေကာမရငမ အၾကျပခကထတျပနျပး တစႏစခြအၾကာ ၂၀၁၄ ခႏစတြင အစးရ၏ တ႔ျပနေသာ မၾကမးတစခ သတငးဌာနသ႔ ေပါကၾကားခသည။245 ၄ငးမၾကမးတြင ရဟငဂာမားအား မမတ႔ မလေနရာသ႔ ျပနပ႔ရန မေဆြးေႏြးထားပါ။ ျပနပ႔မညအစား ရဟငဂာမားအား IDPစခနးမားမ ျပညနယတြငးရ မသတမတရေသးသည အျမတမးျပနလညခထားေရးဇနသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ရန အစအစဥ တစခအားေဖၚျပထားသည။ ၄ငးမၾကမးတြင ရဟငဂာတ႔၏ ႏငငသားျဖစမႈက ခြာခေသာ ၁၉၈၂ ခႏစ ႏငငသားဥပေဒက အေျခခသည ႏငငသား စစစနညးက အသးျပမည အစအစဥမားကလညးေဖၚျပထားသည။ “ႏငငသားစစစေရး လပငနးစဥအသစ” သည “ဘဂၤါလမား” အျဖစမတပတငမညျဖစျပး၊ ၄ငးအသးအႏႈးအား လကခသမားက လပငနးစဥတြင ခြငျပသြား မညျဖစသည။ “ဘဂၤါလ”ဟ မမကယက လကမခေသာ ရဟငဂာမားက ႏငငသားျဖစျခငးမ ျငငးပယ၍ “ယာယစခနးမား” တြငအခနအတငးအတာမရထားမညျဖစသည။ ၄ငးအစအစဥက “သတ႔အား (ရဟငဂာမား) တငျပညမ ထြကခြာသြားေအာင ဖအားေပးေသာ အျမတမးခြျခားမႈႏင ႏငငမျဖစရန အေသးစတ အစအစဥဆြထား ေသာပတစခ” ဟ လ႔အခြငအေရးေစာငၾကညေရးအဖြ႔ Human Rights Watchမ ေခၚဆခပါသည။246

အဆပါ ေပါကၾကားခေသာ မၾကမးေၾကာင ရဟငဂာမားအား ႏငငသား မေပးရန ဆန႔ကငသည ရခငအပစမားႏင “ဘဂၤါလ”ဟ မတပရန မလလားသည ရဟငဂာမားမ ဆႏၵျပမႈမား ျဖစပြားေစခသည။247 ၂၀၁၅ ခႏစ ဇႏၷ၀ါရလတြင ျပညနယ၀နၾကးခပ ဥးေမာငေမာငအနးမ မၾကမးအရ ျပနလညေနရာခထားေရး အစအစဥမား ေႏာကေနးရသည အေၾကာငးက ရဟငဂာထအျပစပခခသည။ သက“ႏငငကလကမခနငသည အမညတစခအား ေတာငးဆသည အတြက ႏငငသားစစစေရး လပငနးစဥ ရပဆငးခရသည။ ထရလဒေၾကာင တးတကမႈမရေၾကာငး ျမငေတြ႔ရသည။ ယခငက စစစေရးက ျပးဆးေအာငလပေဆာငျပး သတ႔က ျပနလညေနရာခထားရန စစဥထားခသည။”ဟ ေျပာဆခသည။248

ေဒသဆငရာ၏ သငေလာမႈမရသည ခြျခားဆကဆမႈ မ၀ါဒမားက ျမနမာႏငငေတာအစးရမ ႏငငေတာ ဥပေဒအျဖစ စတငအတညျပခသည။ ရဟငဂာမား အမေထာငျပျခငးႏင ကေလးေမြးဖြားျခငးကတားျမစသည စညးမဥးမားသည အေစာပငးက ေဒသဆငရာ အဆငတြငသာရသည။ ဥပမာအားျဖင ရခငျပညနယတစေလာက ရဟငဂာ လဥးေရထထပေသာေနရာမားတြင ကေလးႏစဥးကန႔သတခကက မၾကာေသးမ ႏစမားအတြငး ရဟငဂာ မသားစမား အေပၚသးသန႔ ခမတထားခသည။249 ၂၀၁၅ ခႏစတြင ျမနမာအမးသား လြတေတာမ ၄ငးဥပေဒမားအား ႏငငတစခလးသ႔ အကး၀ငေစခသည။ အမးသားလြတေတာမ အတညျပျပး ဥးသနးစနမ လတမတေရထးကာ “လမးႏငဘာသာကာကြယေစာငေရာကေရး ဥပေဒမားက” အတြလက ထတျပနခသည။ ၄ငးတ႔ထမ

242 ညြနၾကားေရးမႈးခပ ဥးေကာစး၊ ရခငျပညနယ တးတကမႈ အစရငခစာ Director General Kyaw Soe, Submission on the Development of Rakhine State (Oct. 15, 2013) (Al Jazeera ၏ စစမးစစေဆးေရး ယနစ ဖငမ). 243 Ibid., p. 7. 244 Ibid., p. 21. 245 Human Rights Watch လ႔အခြငအေရးေစာငၾကညေရးအဖြ႔၏ ျမနမာအစးရ အစအစဥသည ရဟငဂာမားက ခြျခားေစမညBurma: Government Plan Would Segregate Rohingya (Oct. 3, 2014), http://www.hrw.org/news/2014/10/03/burma-government-plan-would-segregate-rohingya. 246 Ibid. 247 ျမနမာတငး(Jan. 9, 2015) မ လစာမငးေအာင၏ “ျမနမာအစးရမ လပငနးအစအစဥက ျပနလညသးသပေန” http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/12754-rakhine-action-plan-in-line-for-amendments.html. 248 Ibid. 249 ဥပမာအားျဖင ၂၀၁၃ ခႏစ ေမလ ၂၀ ရကေန႔တြင ျမနမာအာဏာပငမားသည ေမာငေတာခရင တြင ရဟငဂာမားအတြကသာ ခမတသည ကေလး ၂ ဥးေပၚလစ ကခမတခသည။ သ႔ေသာလညး ရခငျပညနယရ ရဟငဂာ လဥးေရထထပသည ေနရာမားတြင ခမတထားချပးျဖစသည။ ဥး၀ငးျမငမ ေဒသခအာဏာပငမားသည ၂၀၁၅ ခႏစတြင ထတျပနသည စညးမဥးသည ရခငျပညနယေျမာက ပငးရ ဘးသးေတာငႏင ေမာငေတာ ျမ႔နယမားတြင ေနထငသည ရဟငဂာမြတစလငမား၏ ကေလးအရညအတြကက သတမတခေၾကာငး အတညျပခပါသည။ Jason Szep & Andrew Marshall ၏ “Myanmar Minister Backs Two-Child Policy for Rohingya Minority,” အထကပါ မတခက 5 ကၾကညပါ။


ဥပေဒတစခသည ေဒသဆငရာ အာဏာပငမားအား အမးသမးမား ကေလးေမြးဖြားမႈက ၃၆ လျခား ရရမည အငအားသး ပတပငမႈ အခြငအာဏာက ေပးထားသည။ ဥပေဒမ ရဟငဂာမားအတြကဟ မေဖၚျပ ထားေသာလညး အစးရမ ဥပေဒက ေဒသခအာဏာပငမားအား “ေရႊ႕ေျပာငးေနထငသ အမားအျပား ေနထငသည ဧရယာမား၊ လဥးေရၾကးထြားမႈျမငမားျပး ကေလးေမြးဖြားႏႈနး ျမငမားသည ေနရာမားတြင” ေရြးခယအသးျပ ခြငေပးထားသည အတြက အဆပါသတမတခကမားက ႏငငေရးသမားမားႏင လႈပရားသမားမ ရဟငဂာမားအေပၚ အသးျပ ခသည။250 ဗဒၶဘာသာ သဃာေတာ အရင၀သရမ ရငးျပရာတြင ၄ငးဥပေဒသည “ႏငငက ထနးခပႏငရန ၾကးစားေနၾကေသာ ရဟငဂာမားဟ မမကယေခၚဆေနေသာ ဘဂၤါလမားက ရပတန႔ႏငလမမည”ဟေျပာဆ ခသည။251

အဆပါဥပေဒမားသညလညး တငျပည၏ ဘာသာေရး အေလအကငမားႏင မြတစလငမား ဘာသာ ကးေျပာငးမႈက ထမးခပထားသည။252 ထဥပေဒမ လမားဘာသာ ကးေျပာငးရန စစဥေနသမားအေပၚ ကန႔သတခကမား ထားရသည။ ဘာသာကးေျပာငးျခငးက ေဒသခဘတအဖြ႔၀ငမားမ ၾကးၾကပျပး၊ ၄ငးတ႔သည တငသြငးလာေသာ ေလာကလႊာက ျငငးပယခြင အာဏာရသည။ ထဥပေဒသည ဘာသာကြျဖင အမေထာငျပမည အသက တစဆယ ရစႏစႏင တစဆယရစႏစအထကရ ျမနမာဗဒၶဘာသာ အမးသမးမားအေပၚသာ အကး၀င ကန႔သတထားသည။ ဥပေဒမ ျမ႕နယအရာရမားအား ဘာသာကြ အမေထာငျပမည အတြမား၏ ေလာကလႊာအား ရကသတတပါတ ႏစပါတအတြငး လသရငၾကား ေၾကညာႏငျပး၊ ခြငျပျခငးႏငကန႔ကြကျခငးက တရားရးသ႔ တငျပရနခြငျပ ထားသည။253 ဥပေဒတြတြင တစဥးထကပ၍ သ႔မဟတ မယားမားစြာ ယထားသအား ဒဏခတရနျပဌာနးထားသည တစလင တစမယားစနစ ဥပေဒလညးပါ၀ငသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ မယားမားစြာ ယထားျခငးသည ျမနမာႏငငတြင တရားမ၀ငဘ ဤဥပေဒသည အျခားဥပေဒမားႏင ေပါငးစပထားသည “လမးႏငဘာသာ ကာကြယေစာငေရာကေရး ဥပေဒမား”သည မယားမားစြာ ယထားသည စနစက ကငသးေနသည မြတစလငမား အေပၚ တကရက သကေရာကသညမာ ထငရားပါသည။254

စစတပမပါ၀ငပါတသကေသာ ရဟငရာဆန႔ကငေရး အၾကမးဖကမႈမား ဆကလကျဖစပြားေနခနတြင အစးရ၏ စစမးစစေဆးမႈမားမာ ရဟငဂာမားအား ကာကြယမႈမေပးဘ ျငငးဆမႈမားသာေဖၚျပထားသည။ ဥပမာအားျဖင ၂၀၁၄ ခႏစ ဇႏၷ၀ါရလတြင ဒခားရာတန ေကးရြာတြင ေဒသခရခငမားမ ရဟငဂာရစဥးအား သတျဖတခသည။ ၄ငးျဖစရပေနာကတြင ေဒသခရတပၾကပၾကးအား ရဟငဂာမားမ သတျဖစခေၾကာငး ေဒသခသတငးမားမ အစရငခခသည။ ေလးရကအၾကာတြင ဗဒၶဘာသာမားသည ဓါး၊ သားလးဓါးႏင တတမားအသးျပကာ ဌာေန ရဟငဂာမားအား တကခကခေသာ အခနတြင ေဒသခရမားက ၀ငေရာကတားဆးျခငး မျပေသာေၾကာင လေပါငး မားစြာ ေသဆးခရသည။255 ဇႏၷ၀ါရလ ၁၄ ရကေန႔တြင ေဒသခအာဏာပငမားမ ၄ငးေနရာတ၀ကရ ၁၀ ႏစ အထက ေယာကၤားေလးမား အပါအ၀င ရဟငဂအမးသားမားအား ဖမးဆးရန လထနးမားအား အမန႔ေပးခသည။256 စစသားမားသည ရဟငဂာမားက သတျဖတျပး၊ ၄ငးတ႔၏ ပငဆငမႈမားက သမးဆးျခငးႏင ေနအမမားက

250 The Guardian (May 24, 2015) တြင Sara Perria မေရးသားသည “Burma’s Birth Control Law Exposes Buddhist Fear of Muslim Minority,” http://www.theguardian.com/world/2015/may/25/burmas-birth-control-law-exposes-buddhist-fear-of-muslim-minority. 251 Ibid. 252 Amnesty International and International Commission of Jurists ၏ Myanmar: Parliament Must Reject Discriminatory ‘Race and Religion’ Laws (March 3, 2015), https://www.amnesty.org/en/documents/asa16/1107/2015/en; Human Rights Watch, Burma: Discriminatory Laws Could Stoke Communal Tensions (Aug. 23, 2015), https://www.hrw.org/news/2015/08/23/burma-discriminatory-laws-could-stoke-communal-tensions. 253 Human Rights Watch ၏ Burma: Reject Discriminatory Marriage Bill (July 9, 2015), https://www.hrw.org/news/2015/07/09/burma-reject-discriminatory-marriage-bill. 254 Ibid. 255 N.Y. Times (Jan. 24, 2014) တြင Gerry Mullany မ ေရးသားသည “Report on Unrest is at Odds with Account of Myanmar,” http://www.nytimes.com/2014/01/25/world/asia/un-says-muslims-were-massacred-in-tense-myanmar- region.html၊ N.Y. Times (Mar. 1, 2014) တြင Jane Perlez မ ေရးသားသည “Rise in Bigotry Fuels Massacre Inside Myanmar,” ကလညးၾကညပါ။ http://www.nytimes.com/2014/03/02/world/asia/rise-in-bigotry-fuels-massacre-inside-myanmar.html. 256 Fortify Rights ၏ သတငးထတျပနခက: Myanmar: End Mass Arrests of Muslim Men and Boys in Rakhine State, Protect At-Risk Communities (Jan. 23, 2014), http://www.fortifyrights.org/publication-20140123.html.


မးရႈ႕ခေၾကာငးက မကျမငေတြ႕ရခသ ဒခားရာတန ရြာသားတစဥးကေျပာသည။257 အဆပါအၾကမးဖကမႈ ျဖစျပး ေနာက ဓါးႏငအထးခရေသာလနာႏငေသႏပဒါဏခရေသာ လနာ ၂၂ ဥးအား ေဆးကသေပးခရေၾကာငးက MSF အဖြ႔မ အစရငခထားသည။ အဆပါလနာအားလးမာ ဗဒၶဘာသာ၀ငမား၏ တကခမႈက ခခရသမားဟ MSF မယၾကညပါသည။258 အနဆး လ ၄၀ ဥးေသဆးခရေၾကာငး ေဖၚျပထားေသာ U.N လ႔အခြငအေရး ေကာမရင၏ အစရငခစာ တစခတြင ေဖၚျပထားသညက ေတြ႔ရသည။259 ေဖာတဖငးရက၏ အဆအရ အဓကရဏးရမားသည သတျဖတမႈ ျဖစပြားျပးေနာက ၄ငးေနရာမားတ၀ကရ ကေလးမားအပါအ၀င အမးသား အားလးက စတင စရးခသည။260 ဒခားရာတနရြာမ ရဟငဂာရြာသားမားစြာ ဘဂၤလားေဒရ၊ ထငးႏင မေလးရား ႏငငမားသ႔ ထြကေျပးခၾကသည။261 ထအေတာအတြငး ျမနမာအစးရ၏ လ႔အခြငအေရးေကာမရငမ “ခငလေသာ သကေသ အေထာကအထားမရ”ဟ ဒခားရာတနရြာ တကခငမႈမားအား ဆကလကျငငးဆခသည။ 262

“ႏငငျခားသတငးဌာနမားသည သတငးအမားမားကေဖၚျပသည”ဟ အစးရသတငးဌာနမားအား အသးျပ၍263 အၾကမးဖကမႈမား၏ သကေသအေထာကအထားမား အေပၚျငငးဆေနေသာလညး၊ ျမနမာအစးရသည သတငးေထာကမားက IDPစခနးမားသ႔ ၀ငခြငမျပပါ။264 ၂၀၁၄ ခႏစ မတလ ၂၇ ရကေန႔တြင ျမနမာတငးမ သတငးစာ အယဒတာခပမ အတြငးေရးမတစစာထတျပန၍ ရဟငဂာႏငပါတသကျပး မညသညသတငးမ မတငရန ညြနၾကားချပး၊ ဒါမမဟတလင ရခငျပညနယရ “လကရ အေျခအေနမား”က သ၏တကရကခြငျပခက မပါဘ တငျပပါက “မမတ႔၏ေခါငးမားက ပတပငမႈအေပၚတြင တငထားသညႏငတလမမည”ဟေဖၚျပထားသည။ “ကၽြနေတာက သမၼတရးမတဆင ေအာကေျခအဆငရ အငအားမားက ၀ငးရထားသည”ဟေျပာၾကားခေသာ သ၏ဆးျဖတခကက ေခရာေကာကရာတြင ထရလြယေသာ ဤျပနာအေပၚ ကြျပားျခားနားသည ေနရာမားထမ ဖအားမား ေပးျခငးခရေၾကာငးက ေတြ႔ရရသည။265

ရဟငဂာဒကၡသည အၾကပအတညးသည ရဟငဂာမားအေပၚ ၄ငးတ႔၏လပရပမားေၾကာင ၂၀၁၅ ခႏစတြင ႏငငတကာမ ျမနမာက ပမဖအားေပးလာသည။ သမၼတဥးသနးစနရး၏ ညြနၾကားေရးမႈးျဖစသ ဗလမႈးေဇာေဌးမ “အခ႕တ႔က စြပစြေသာ ျပနာအစသည ျမနမာျဖစသညက လကမခႏငပါ”ဟ ျပနလညေျပာၾကားခသည။ ဖတစာတြင ရဟငဂာဟ ေဖၚျပထားပါက ထငးႏငမ လကခကငးပသည ေဒသဆငရာ အစညးအေ၀းက ျမနမာ ကယစားလယမားမ တကေရာကမညမဟတ ဥးေဇာေဌးမ ျခမးေျခာကခသည။266

257 Fortify Rights ၏ အငတာျဗး အမတ #81, ပနန၊ မေလးရား (Sept. 15, 2014). 258 The Guardian (Jan. 24, 2014) တြင ေရးသားသည “UN Urges Burma to Investigate Rohingya Deaths After Latest Violence,”, http://www.theguardian.com/world/2014/jan/24/un-burma-investgate-rohingya-deaths-violence. 259 Human Rights Watch ၏ World Report 2015: Burma (Jan. 2015) https://www.hrw.org/world-report/2015/ country-chapters/burma. 260 Ibid. 261 Fortify Rights ၏ ရဟငဂာမားႏင ထငးႏငမေလးရားတြင အငတာျဗးမား (2014-2015). 262 The Diplomat (Mar. 19, 2014) တြင Gemima Harvey မေရးသားထားေသာ “Myanmar: The Worsening Plight of the Rohingya,”, http://thediplomat.com/2014/03/myanmar-the-worsening-plight-of-the-rohingya. 263 Human Rights Watch ၏ World Report: Burma, အထကပါ မတခက 259 ကၾကညပါ။ Fortify Rights သတငးထတျပနခက Myanmar: End Mass Arrests of Muslim Men and Boys in Rakhine State, Protect At-Risk Communities, အထကပါ မတခက 256 ကၾကညပါ။ 264 New Light of Myanmar (Jan. 25, 2014) ၏ “Deaths of Women, Children in Rakhine State are False Reports of Foreign News Agencies,”, http://www.networkmyanmar.org/images/stories/PDF16/NLM-Extract-250114.pdf. 265 Myanmar Times အယဒတာခပ၏ စာခၽြနလႊာ Memorandum (Mar. 27, 2014) (Al Jazeera ၏စစမးစစေဆးေရးဌာနတြင ရသညဖင). 266 Al Jazeera (May 17, 2015) ၏ “Myanmar Deflects Blame for Rohingya Migrant Crisis,” http://www.aljazeera.com/news/2015/05/myanmar-deflects-blame-rohingya-migrant-crisis-150516223643074.html.


(၄) ရဟငဂာ လမးမား၏အမႈတြင၊ လမးတနးသတျဖတမႈႏင ပတသက သည ဥပေဒက အသးျပျခငး။ (က) လမးတနးသတျဖတမႈ ဆငရာ ဥပေဒနဒါနး ဒတယကမာၻစစအတြငး၊ ပလနႏငငပညာရငႏငတရားသႀကးတစဥးျဖစသ ရပ(ဖ)လလမကငဆသက ပထမဆး အေနျဖင “လမးျပနးတးေအာငျပလပျခငး” ဟေသာေ၀ါဟာရက ေပါငးစပသးစြခသည။267 ဂရဘာသာ စကားတြင လမး၊ ႏငင(သ႔)လမးအပစဟ အဓပၸါယရေသာ၊ ဂႏ (Genos)ႏင သတျဖတျခငးဟ အဓပၸါယရေသာ လကတငဘာသာစကား ေကဒရ(caedere)တ႔ ေပါငးစပထားေသာ အသးအႏႈနးတစခ ျဖစသည။ လမကငအေနျဖင အဆပါအသးအႏႈနးက လမးအပစတစစက ဖကဆးရနကးလြနေသာ ရာဇ၀တမႈက ရညၫႊနးသးစြျခငး ျဖစသည။268 ၁၉၄၈ခႏစ ဒဇငဘာလ (၉)ရကေန႕တြင လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ရာဇ၀တမႈက ကာကြယရနႏင အျပစဒဏခမတရန၊ အျပညျပညဆငရာ ညလာခႀကး တစခက ျပလပခပါသည။ ဤညလာခႀကးမ လမးတနးသတျဖတမႈက တာ၀နအရျပလပသ၊ အျပစကးလြနရာတြင ပးေပါငးေဆာငရြကသ၊ အျပစကးလြနရန တကရကေသာလညးေကာငး၊ လထအားလႈပေဆာ၍ေသာလညးေကာငး ျပလပသ၊ အျပစကးလြနရန ႀကးစားအားထတသႏင ပါ၀ငကးလြနသတ႔အား တားျမစရန ဥပေဒျပ႒ာနးပါသည။269

ၿငမးခမးေရးကာလ (သ႔) စစျဖစပြားေနသညကာလ၊ မညသညကာလတြငမဆ အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒအရ ဤကသ႔ေသာ ရာဇ၀တမႈကးလြနျခငးသည၊ လမးတနးသတျဖတမႈျဖစသည။ ထသ႔ ျပလပရာတြင၊ လမးျပနးတး ေအာငျပလပသည ရာဇ၀တကးလြနျခငးက ကာကြယျခငးႏင အျပစဒဏ ေပးျခငးတ႔ပါ၀ငသည။270 ညလာခႀကးမ လမးတနးသတျဖတမႈက အဓပၸါယ ဖြငဆရာတြင ၊ႏငငသား၊ တငးရငးသား၊ လမး (သ႔) ဘာသာတအပစတစစအား ဖကဆးရန ရညရြယခကရရျဖင ကးလြနလပေဆာငမႈ တစခတငးစက၊ စာရငးျပစ၍၊ လမးတနးသတျဖတမႈ ျပလပျခငး၏ အဓပၸါယက ေအာကပါအတငး အမးအစား (၅)မးျဖင ေဖာျပပါသည။271 (က) အပစတစစ၏ အဖြ႕၀ငမားက သတျဖတျခငး၊ (ခ) အပစတစစ၏ အဖြ႕၀ငမား၏ ကယႏင စတပငးဆငရာတ႔က ဆး၀ါးစြာ ဥပဒျဖစေစရန ျပလပျခငး၊

(ဂ) အပစတစစ၏ ဘ၀အေျခအေန တစခလး ကေသာလညးေကာငး၊ အစတအပငးတစခက ေသာ လညးေကာငး ရပပငးဆငရာ ပကစးမႈမားရရန ရည႐ြယခကျဖင အဓမၼ ခငးေစမႈမားျပလပျခငး၊ (ဃ) အပစတစစ၏ ကေလးေမြးျခငးကဟန႔ တားရန ရည႐ြယၿပး ကန႔သတခကမားထားရျခငး၊ (င) အပစတစစ၏ ကေလးမားက အဓမၼအျခားအပစသ႔ ေျပာငးေ႐ႊ႕ျခငး၊

ဤသ႔ အဓပၸါယဖြငဆရာတြင အစတအပငး (၃)ပငး ပါ၀ငပါသည။ ယငးတ႔မာ အပစအပငး၊ ေဆာင႐ြကမႈ (လပရပ)အပငးႏင စတဆးျဖတခကထားရျခငး အပငးတ႔ ျဖစပါသည။ အဆပါ အစတအပငး (၃)ပငး လးပါ၀ငမသာ လမးတနးသတျဖတမႈဟ ဆႏငပါသည။ လမးတနးသတျဖတျခငးႏင ပတသတေသာညလာခႀကး၏ အနကအဓပၸါယ ဖြငဆခကက၊ ေနာကပငးတြင အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒမားလကစြမားတြင မၾကာခဏဆသလ ထပမထညသြငးေဖာျပၿပး အတညျပျခငးက ရယႏငခပါသည။ ထ႔အျပင အျပညျပညဆငရာ တရား႐းမားႏင ခ႐းမား၏ အႀကေပးခကမားကပါ ရယခပါသည။ ဥပမာအားျဖင၊ ယခင ယဂဆလားဗးယားႏငငအတြက၊ အျပညျပညဆငရာ ရာဇ၀တမႈခ႐း (ICTY)၏ ႏငငမား အၾကား သေဘာတညခကတြင လညးေကာငး၊ ရ၀နဒါႏငငအတြက အျပညျပညဆငရာ ရာဇ၀တမႈခရး (ICTR) ၏ ႏငငမားအၾကား သေဘာတညခကတြင လညးေကာငး၊ ေရာမၿမ႕တြင စတငတညေထာငခေသာ အျပညျပညဆငရာ

267 phael Lemkin, Axis Rule in Occupied Europe: Laws of Occupation, Analysis of Government, Proposals for Redress (1944). 268 Ibid. အထကရညၫြနးပါအတငး 269 Genocide Convention, art. III ကၾကညပါ။ 270 အထကရညၫြနးပါအတငး art. I. 271 အထကရညၫြနးပါအတငး art. II.


တရားရး၏ ႏငငမားအၾကား သေဘာတညခကတြငလညးေကာငး အဆပါအနကအဓပၸါယက ေဖာျပခပါသည။272 အဆပါအနကအဓပၸါယဖြငဆခကက အျပညျပညဆငရာဥပေဒႏင ဂပ(စ)ကဂငးလပေဆာငခက273 မားတြင၊ ထးတမးစဥလာ တစရပအေနျဖင ပါ၀ငပါသည။ (ဂပ(စ)ကဂငး၏ လပေဆာငခကမာ ျပလပေနၾကအတငး ကတက၀တမားမထားရေသာလညး ႏငငမားစစညးပါ၀ငသည တးတကေသာ ႏငငမားကအသအမတျပေသာ စညးမဥးစညးကမးမားျဖစသည။)274 လမးတနးသတျဖတမႈႏင ပတသကသညညလာခႀကးက ႏငငမားမ လမးျပနးတးေအာင ျပလပသညရာဇ၀တ ကးလြနသမား၊ ျပညသ႕၀နထမး (သ႕) ပဂၢလကတစဥးခငးးအား အျပစဒဏေပးျခငးက မလပမေန ေဆာငရြကရန တြနးအားေပးပါသည။275 (ခ) လမးတနးသတျဖတမႈ ရာဇ၀တမႈ၏ အစတအပငးတစချဖစေသာ “ အပစတစစ” (အပစ) လမးတနးသတျဖတျခငးႏင ပတသကသညညလာခမ အပစတစစ၏ကြျပားျခားနားမႈရေသာ အေျခခအခက အလကမားက စာရငးျပစရာတြင ႏငငသား၊ တငးရငးသား၊ လမးႏင ဘာသာေရးတ႔ ပါ၀ငသည။ မညသကမ ညလာခ၏ဆးျဖတခကက ကာကြယေစာငေရာကမႈက ေပးရမညဆသည အခကအလကက ယခငကေရာ၊ ယခလကရ အေျခအေနတြငပါ ရငးလငးစြာမသရပါ။276 ရပ(ဖ)ဖကမလငအေနျဖင လမးတနးသတျဖတျခငး၏ အနကအဓပၸါယက ဖြငဆစဥက၊ ႏငငတစႏငင (သ႔) တငးရငးသားအပစ တစစက ဖကလဖကဆးျပလပျခငး အေပၚသာ အဓကပါ၀ငပတသကခပါသည။ သ၏ေရးသားခကတြင လနညးစ ျဖစေသာ ႏငငသားမားႏင တငးရငးသား၊ လမးႏင ဘာသာတ၊ ဥပမာအားျဖင၊ လနညးစျဖစေသာ ႏငငသားမား အပစအတြငး ကေရာကေသာ အပစက ရညၫႊနးေျပာဆပါသည။ လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ညလာခတြင၊ ဥပေဒေရးဆြၾကသမား အေနျဖင လနညးစျဖစသည ႏငငသားမားဟေသာ အသးနႈနးကေရြးခယရန ေၾကာက႐ြ႕သျဖင အပစမားဟေသာ အေခၚအေ၀ၚက ေ႐ြးခယချခငးျဖစသည။277 လနညးစ ျဖစေသာျငားလညး ၾသဇာအာဏာရေသာ လအပစတစစက၊ လမားစက ႏငငေရးႏငဘာသာေရး ကြလြမႈေၾကာင၊ မတရားႏပစကအႏငယျခငးစေသာ ျဖစရပမားအတြက အႀကးမ၀ငပါ။ ဤအေျခခအခက ေလးခက၏ နယနမတက တတကက အဓပၸါယဖြငဆချခငးမရပါ။ သညအျပင အခကတစခကႏငတစခက အေၾကာငးအရာအခ႕သည တေနၿပး၊ အခကတစခကက၊ အျခားတစခက၏ အဓပၸါယဖြငဆရာတြင အေထာကအကျပလကရပါသည။ ညလာခႀကး၏ ေစာငေရာကမႈ ေအာကတြငရေသာ မားျပားလစြာေသာ အပစမားႏင အႀကး၀ငသညနယနမတ သတမတရာတြင အဆပါအခကေလးခကသည ေထာငေလးေထာငတြင ရေသာ တငႀကးမားကသ႔ သးျခားစြာ ရပတညလပေဆာငမႈရၾကပါသည။278 ၁။ ႏငငသား၊ တငးရငးသား၊ လမးႏင ဘာသာတ အပစ အျပညျပညဆငရာခရးမ ႏငငသား၊ တငးရငးသား၊ လမးႏင ဘာသာ အပစမား၏ အဓပၸါယက နညးအမးမးျဖင ဖြငဆခၿပးျဖစသည။ ဤအခနးငယတြင ခရးမားက တစခခငးစာရငးျပစထားေသာ ကြျပားျခားနားမႈရသည အမးအစား ၄ မးက ခြျခားသရႏငရနႏင ကာကြယမႈေပးသငေသာ အပစမားဟ ဆးျဖတခကခရနခကခေၾကာငး ထတေဖာေျပာဆခပါသည။279 ညလာခႀကးမအစဥအလက စာရငးျပစခသညအတငး၊ အပစတစစတငးအတြက၊ ဤအခနးငယတြငေဆြးေႏြးတငျပမညျဖစသည။

272 Statute of the International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia, U.N. Doc. S/RES/827 (May 25, 1993), annex, art. 4(2); Statute of the International Criminal Tribunal for Rwanda, U.N. Doc. S/RES/955 (1994), annex, art. 2(2); Rome Statute of the International Criminal Court, U.N. Doc. A/CONF.183/9, art. 6. ကၾကညပါ။ 273 For a definition of jus cogens, see above note 3. ကၾကညပါ။ 274 Reservations to the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide (Advisory Opinion), I.C.J. Reports 16, p. 21 (May 28, 1951). ကၾကညပါ။ 275 Genocide Convention, note 1, arts. IV, V. ကၾကညပါ။ 276 Lemkin, Axis Rule, note 267, p. 79. ကၾကညပါ။ 277 William A. Schabas, Genocide in International Law: The Crime of Crimes, pp. 119-21 (2d ed. 2009). 278 အထကရညၫြနးပါအတငး p. 129. 279 အပစ၏အနကအဓပၸါယက ခရးမားက ခဥးကပျခငးနညး၂နညးျဖင လကခအသးျပပါသည။ လအမား လကခႏငေသာ အေၾကာငးအရာမားအေပၚ အေျခခနညး၊ ဤနညးတြင အပစအဖြ႕၀င မားသည တညၿငမမႈရသည။ ေမြးဖြားလာရသည ေၾကာငးအရငးေၾကာင ေျပာငးလရန မျဖစႏငပါ။ အျခား တစနညးမာ တကယအေၾကာငးအရငးမား အေပၚတြင အေျခချခငးမရသည ခဥးကပနညး ျဖစသည။ ပငဆငမႈႏင အာရခစားမႈအေပၚ အမသဟျပသည။ အပစအဖြ႕၀ငမား အေနျဖင ကယတငခယမႈႏင အျပစကးလြနသမားက သတ႕အေပၚထားသည သေဘာထားတ႕အေပၚတြင အေျခခသည။ အျခားေသာ ခရးမားက အဆပါ နညး၂နညးစလးက အသးျပသည။ အေၾကာငးအရာမားအေပၚ အေျခခနညး၊ ဤနညးတြင အပစအဖြ႕၀င မားသည တညၿငမမႈရသည။ ေမြးဖြားလာရသည ေၾကာငးအရငးေၾကာင ေျပာငးလရန မျဖစႏငပါ။ အျခား တစနညးမာ တကယအေၾကာငးအရငးမား အေပၚတြင အေျခချခငးမရသည ခဥးကပနညး ျဖစသည။ ပငဆငမႈႏင အာရခစားမႈအေပၚ အမသဟျပသည။ အပစအဖြ႕၀ငမား အေနျဖင ကယတငခယမႈႏင အျပစကးလြနသမားက သတ႕အေပၚထားသည သေဘာထားတ႕အေပၚတြင အေျခခသည။ အျခားေသာ ခရးမားက အဆပါ နညး၂နညးစလးက အသးျပသည။


၁၉၄၈ခႏစ လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ညလာခဆးျဖတခက၏ ထညသြငးေဖာျပခကမားႏင ရပ(ဖ)ဖလမကင၏ ေရးသားခကမားတြင ႏငငသားအပစအေခၚအေ၀ၚက တညေဆာကၿပးျဖစေသာ ႏငငတစႏငငတြင၊ အသအမတျပ ျခငးခရေသာအပစဟ ရညၫႊနးေဖာျပပါသည။280 ထနညးတစြာ အတ ေနထငၾကၿပး ထငရားေသာသမငးေၾကာငးႏင ယဥေကးမႈတ႔ႏင ဆကသြယမႈလမးေၾကာငးရေသာ ႏငငသားလနညးစအပစမားဟလညး ေဖာျပထားပါသည။281 ဤဆကသြယမႈလမးေၾကာငးမားတြင လမး၊ တငးရငးသားႏင ကးကြယသညဘာသာတ႕ပါ၀ငသည။282 ICTR က ႏငငသားအပစဟ သတမတရာတြင ၊ အခြငအေရးႏင တာ၀န၀တရားတ႔ အျပနအလနေပါငးစညးမႈရေသာ ႏငငသား အျဖစခယထားေသာသမား အေပၚအေျခခ၍၊ တညေသာတညဆဥပေဒတြင အႀကး၀ငသညသမားအား စစညးထား ေသာအပစဟ အဓပၸါယဖြငဆပါသည။283 အျခားတဘကတြင၊ ပညာရငမားကႏငငသားက အဓပၸါယဖြငဆရာတြင၊ ႏငငသားတစခတညးကသာ စြၿမကငေဆာငၿပး၊ အဓပၸါယဖြငဆျခငးထက လမႈေဗဒ (သ႔) မလဗဇတ႕ကလညး ထညသြငးေဖာျပသငေၾကာငး ေစာဒကတကခဘးသည။ လမးတနးသတျဖတမႈ ျပလပျခငးဆငရာ ညလာခႀကးတြင ထညသြငးေဖာျပခေသာ အခကမားႏင တငးၾကပစြာသတမတထားေသာ နယေျမပငဆငမႈ အေပၚသာအေျခခၿပး ႏငငသားေပးမႈ ဆးျဖတခကတ႔ ေရာေထြးမႈမရသငေၾကာငး၊ ပၿပးရငးလငးႏငရနအတြက၊ လမးတနးသတျဖတမႈ ဟသတမတရန၊ ႏငငသားသတမတခကသည၊ ႏငငတစႏငင၏ လမးဟ၍ သရႏငေသာ အဖြ႔၀ငမား ျဖစရပါမည။284 လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ဥပေဒတြင ထငရားေသာပညာရင တစဥးျဖစသည ေ၀လယမ စကားဘ(စ)က၊ ႏငငသားႏငပတသတ၍ မားျပားလစြာေသာ အတတပညာပငးဆငရာ အနကအဓပၸါယ ဆခကမားက၊ ရပ(ဖ)ဖလမကင၏ ရည႐ြယခကတစချဖစေသာ၊ လနညးစက ပစပယထားႏငသည အႏရာယ ရေၾကာငး ထတေဖၚ ေျပာဆခပါသည။285 ႏငငတစႏငင၏ လဥးေရတြင ဘာသာစကားႏင ယဥေကးမႈအတတျဖစေသာ တငးရငးသားအပစ တစစထသာ ပါ၀ငသညဟေသာ ေတြ႕ရခကမာ ကဥးေျမာငးေသာ အဓပၸါယက ေဆာငပါသည။286 သ႕ရာတြင ICTR ၏ အမႈက စစေဆးၾကားနာေသာ ႐းအဖြ႕က၊ မမတ႕ကယတငကြျပားျခားနားမႈရျခငး (ကယတင အသအမတျပျခငး) (သ႔) ျပစမႈကးလြနသမား (အျခားသမားကအသအမတျပျခငး) အပါအ၀င အျခားသမား၏ သတမတျခငးက ခရေသာ အပစတစစဟေဖာျပပါသည။287 ဥပမာအားျဖင ICTR၏ တဆ (Tusi) လမးမားႏငပတသတ၍ ဆးျဖတခက ခရာတြင၊ အစးရက တရား၀ငမတပတငလကမတ ထတေပးထားေသာေၾကာင၊ ယငးတ႔သည တငးရငးသား အပစျဖစေၾကာငး ဆးျဖတခၾကသည။288 အကရဆ (Akayesu) အမႈတြတြင ICTR က တငးရငးသား အပစသည ကယပငအသအမတျပထားေသာ အပစတစစျဖစသညဟ ဆးျဖတခကခပါသည။ ခ႐းတစခက ကၽြမးကငသ တစဥး၏ အႀကျပခကက ေရးသားေဖာျပရာတြင၊ အေျခခအားျဖငသရရမညအခကမာ အပစတစစသည မမတ႔သည ဤအပစတြင ပါ၀ငသညဟခယခကရရမညျဖစသညဟ ေဖာျပပါသည။ ဤသ႔ေသာခယခကသည အခနအလက ေျပာငးလြႏငသည။289 ခ႐းမားက တငးရငးသားအပစတစစ၏ အဓပၸါယက ေဖာေဆာငရာတြင၊ ေလာေလာဆယတြင လသမားေသာ ဘာသာစကားႏင လမႈေရးသပၸဆငရာတက လကခသးစြမႈရျခငး အေပၚတြင ဆးျဖတရန အမားသေဘာတ ေဖာျပပါသည။290

အမညတပေခၚေ၀ၚေသာအပစမားက သပၸနညးကေသာ ပထမနညးျဖင ခဥးကပမႈအေပၚ အေျခခ၍ ခြျခားရန ႀကးစားရာတြင ရည႐ြယခကႏင ကကညျခငးမရသညအျပင ညလာခႀကး၏ ရည႐ြယခက ႏငလညး ကြလြႏငသည။

280 Matthew Lippman, “The Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide: Fifty Years Later,” Arizona Journal o International & Comparative Law v. 15, pp. 415, 456. ကၾကညပါ။ 281 Schabas, Genocide in International Law, above note 277, p. 120. ကၾကညပါ။ 282 Prosecutor v. Akayesu, Case No. ICTR-96-4-T, Judgement, para. 512 (Sept. 2, 1998). ကၾကညပါ။ 283 Schabas, Genocide in International Law, see above note 277, pp. 116-17; U.N. Economic & Social Council, Study of the Question of the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide, Progress Report by Mr. Nicodeme Ruhashyankiko, Special Rapporteur, U.N. Doc. E/CN.4/Sub.2/L.583 (June 25, 1973), paras. 56-61; U.N. Economic & Social Council, Study of the Question of the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide, Study Prepared by Mr. Nicodeme Ruhashyankiko, Special Rapporteur, U.N. Doc. E/CN.4/Sub.2/416 (July 4, 1978), paras. 59-64. See also International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, adopted Dec. 21, 1965, 660 U.N.T.S. 195. ကၾကညပါ။ 284 Robert Jennings & Arthur Watts, Oppenheim’s International Law, v. II, p. 857 (9th ed. 1996). ကၾကညပါ။ 285 Schabas, Genocide in International Law, above note 277, p. 118. ကၾကညပါ။ 286 Prosecutor v. Kayishema and Ruzindana, Case No. ICTR-95-1-T, Judgment, para. 98 (May 21, 1999). ကၾကညပါ။ Akayesu, above note 282, para. 513. ကၾကညပါ။ 287 Prosecutor v. Kayishema and Ruzindana, Case No. ICTR-95-1-T, Judgment, para. 98 (May 21, 1999). 288 အထကရညၫြနးပါအတငး paras. 522-30. ကၾကညပါ။ 289 Akayesu, above note 282, para. 172. ကၾကညပါ။ 290 Schabas, Genocide in International Law, above note 277, p. 146. ကၾကညပါ။


၁၉၄၈ခႏစ အဂၤလပအဘဓါနမားက၊ လမးစက အမားနားလညသရသည၊ အဓပၸါယတေ၀ါဟာရမား ျဖစသည ႏငငသား၊ တငးရငးသားႏင ဘာသာကးကြယမႈအပစဟ အဓပၸါယဖြငဆခပါသည။291 အျပညျပညဆငရာ တရားသႀကးမား (ဂရလႀကးမား) အေနျဖင ၁၉၄၈ခႏစ၏ လမးဟေသာ ယဆခကက ေလာေလာဆယ ယဆခကႏင မးရးမ ဆငးသကေပါကဖြားလာသညဟေသာ အခကတ႔က မညသ႔ ေျပာငးလရမညက ခကခစြာႀကးပမးခၾကပါသည။ လမးစအေပၚထားရသည အယအဆ (သေဘာထား)က ျပသ (ကရယာပဒ)ႏငျဖစသ (ကပဒ) ႏစခစလးအတြက အဓပၸါယဖြငဆႏငသည။ ကရယာပဒႏင ပတသတ၍ လမးစတစစက ရာေဖြေဖာထတရာတြင အပစတစစသည အျခားအပစႏင မရးဖလာဆငးသကလာေသာ ခႏၶာကယ တညေဆာကပ (အသြငအျပငလကၡဏာ)က ဘာသာစကား၊ ယဥေကးမႈႏင ကးကြယသည ဘာသာစေသာ အခကတ႕က ထညသြငး စဥးစားျခငးမရဘ၊ ပထ၀အေနအထားအရ အသအမတျပႏငသည။292 လမး ျပနးတးေအာင ျပလပရာတြင၊ ျပစမႈ ကးလြနသမားအေနျဖင၊ ကးလြနျခငး ခရသမားအေပၚ ထားရသည သဘာထားက ၾကညျခငးျဖင အသအမတ ျပႏငသည။293 ဤအဓပၸါယဖြငဆခကသည လမးစမားအေပၚ ႏမခဆကဆေသာ ပစအားလး အဆးသတရန အတြကကငးပခေသာ အျပညျပညဆငရာ ညလာခႀကး၏ အဓပၸါယဖြငဆခကႏင ကကညမႈ ရပါသည။ ညလာခႀကး၏ အဓပၸါယဖြငဆခကတြင လမးျပနးတးျခငး အမးမး၊ သးျခားရပတညမႈအေပၚ ကန႔သတခကမား ထားရျခငး (သ႔) လမးစ၊ အေသြးအေရာင၊ မးရးဆငးသကမႈ၊ ႏငငသား (သ႔) တငးရငးသား စေသာ အခကမားက ထညသြငးစဥးစားပါသည။ ဤအဓပၸါယဖြငဆခကသည မရးဖလာ (မးရး) ဆငးသက ေပါကဖြားလာရာတြင ကြျပားမႈရႏငျခငးကပါ ထညသြငးစဥးစားပါသည။294 စကားဘ(စ)၏အဆအရ၊ အခ႕ေသာ ပညာရငမားႏင တရားေရး ၀နထမးတ႔ကလညး လမးႏငတငးရငးသား အပစတ႔က အတတကြ စစေဆးရန လမးၫႊနေျပာၾကားခပါသည။ ဤကသ႔ ျပလပရာတြင အပစ(၂)စက ခြျခားသႏငရနအတြက အခကအခ ရႏငေၾကာငး ေျပာၾကားခပါသည။295 တငးရငးသားအပစႏင ပတသတ၍ အျပညျပညဆငရာ တရားသႀကးမားက၊ လမးဟ အဓပၸါယဖြငဆရာတြင ေျပာဆေသာထငရားသည အသးအႏႈနးမားႏင လမႈေရးသပၸပညာႏင ေခတမ ဥပေဒမားက ေလလာရမညဟ ေျပာၾကားခပါသည။ လမးတနးသတျဖတျခငး ဆငရာညလာခတြင စာရငးျပတငျပခေသာ ေနာကဆးအပစမာ ဘာသာေရး ဆငရာ အပစမားျဖစသည။ ICTR က ဘာသာေရးဆငရာ အဖြ႕အစညးမား (သ႔) ၀တျပကးကြယမႈ လပပလပနညး တ႔ ပါ၀ငသည။296 အေမရကနျပညေထာငစ၏ ဥပေဒတြင လမးတနးသတျဖတမႈႏင ပတသတ၍ ဘာသာေရးအပစက လအမား ပါ၀ငေသာအဖြ႕၏ အယ၀ါဒ၊ ယၾကညခက၊ သငၾကား ပ႔ခခကမား၊ လပပလပနညးႏင အခမးအနား ကငးပစေသာ ထးျခားသည သြငျပငလကၡဏာမားတ႔က ေလလာ သးသပပါသည။297 ICTR အေနျဖင အကရဆ(Akayesu)အမႈတြကစစေဆးရာတြင အခကအလကမားက ျပစထားသည အဖြ႕(၄)ဖြ႕အား၊ ထးျခားမႈႏင သးျခားမႈရေသာအပငးမား၊298 ေနာကခသမငး၊ ဘာသာစကားႏင လမးတနး သတျဖတျခငးဆငရာ ညလာခႀကးမ ေလးနကစြာအႀကျပခက တစခလးကေသာလညးေကာငး၊ အစတအပငး အခငးခငး ဆကသြယမႈရပ ကေသာလညးေကာငး ခြျခားစပျဖာေလလာျခငး (ဘကစ ေလလာျခငး)သည အေကာငးဆးျဖစသည။ ဤအတနး အစား(၄)မးသည၊ တစခႏငတစခ အေၾကာငးအရာ အခ႕တြင တညေနၿပး၊ အဓပၸါယဖြငဆရာတြင တညမႈရသည။ ဤအတနးအစားမားတြင သတမတထားေသာ မေဘာငအတြငး၌ရေသာ မားစြာေသာအပစမားတ႔သည ညလာခႀကးႏင အႀကး၀ငမႈရပါသည။299 လမးတနးသတျဖတမႈျပလပသညဟ ထတေဖာေျပာဆရာတြင၊ အပစတစစသည ညလာခႀကးမ ခမတထားေသာ အခကမားအနက၊ အခကတစခက အထးသျဖင အမးအစား (၄)မးမ တစမးမးႏင ကကညသညဟ ေျပာရနမလပါ။ အဖြ႕တစဖြ႕သည ေထာငေလးေထာင အေၾကာငး ရငးလငးေဖာျပထားေသာ သတမတခကမားတြင ပါ၀ငေနေၾကာငးက သကေသျပႏငပါက ပၿပးသငေတာမႈ ရပါသည။300 ဤခဥးကပနညးသည အမးအစား (၄)မး ျဖစေသာ ႏငငသား၊ တငးရငးသား၊ လမးႏငဘာသာ အမးအစားတစခခ၏ အစတအပငးတစခ ဟတ၊ မဟတက ဆးျဖတခက ေပးျခငးမရသည လမးတစစ၏အဖြ႕၀င 291 အထကရညၫြနးပါအတငး p. 140. ကၾကညပါ။ 292 Akayesu, above note 282, at para. 514. ကၾကညပါ။ 293 Kayishema and Ruzindana, above note 287, para. 98. ကၾကညပါ။ 294 International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination, adopted Dec. 21, 1965, 660 U.N.T.S. 195, art. 1(1). ကၾကညပါ။ 295 Schabas, Genocide in International Law, above note 277, p. 146. ကၾကညပါ။ 296 Kayishema and Ruzindana, above note 287, para. 98. ကၾကညပါ။ 297 Genocide Implementation Act, 18 U.S.C. § 1093(7). ကၾကညပါ။ 298 Akayesu, above note 282. ကၾကညပါ။ 299 Schabas, Genocide in International Law, above note 277, pp. 111, 129. ကၾကညပါ။ 300 အထကရညၫြနးပါအတငး pp. 112, 130. ကၾကညပါ။


(tribe)မား အတြကပါ အသးျပႏငသည။301 ICTY အေနျဖင အပစတစစအား ဘကစေလလာျခငးျပလပရန အားေပးပါသည။

ႏငငသား၊ တငးရငးသား၊ လမး (သ႕) ဘာသာအပစတတ႕၏ အနကအဓပၸါယက ညလာခႀကးႏင အျခားေသာ မညသညေနရာတြငမ ရငးလငးေဖာျပထားျခငးမရပါ။ အျခားတဘကတြင၊ ညလာခ အႀကျပငဆင လပေဆာငရာတြငႏင လနညးစမားအား ကာကြယေစာငေရာကေပးမႈႏင ပတသတၿပး၊ အျပညျပညဆငရာ အဖြ႕အစညးမား၏ လပေဆာငခကမားတြင ကာကြယေစာင ေရာကမႈက ေပးရမညအပစႏင ႏငငသား လနညးစမားအေပၚ အယအဆ ထားရမႈ၏ အခ႕ေသာ အစတအပငးမားသည တစစႏငတစစ တညမႈမား ရၾကသညအျပင၊ ရဖနရခါအဓပၸါယဖြင ဆျခငးပါတေနၾကသည။ လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ညလာခႀကး၏ အႀကျပငဆငလပေဆာင ခကမားတြင၊ တစခခငးအတြက စာရငးဇယား ေရးဆြရျခငးမာ၊ အျဖစအပကတစခတညး အတြကေဖာျပရနမဟတဘ၊ အၾကမးဖငးအားျဖင ဒတယကမာၻစစ မတငမက မားျပားလစြာေသာ ကြျပားျခားနားမႈရသည ပစတလသားအပစမားက ရညၫႊနးျခငး မျပလပဘ၊ ႏငငသား လနညးစက ရညၫႊနးပါသည။302

အမႈတြဆငရာဥပေဒ (case law)၏ ေနာကခသမငးႏင လမးတနးသတျဖတျခငးဆငရာ ညလာခႀကး၏ ပနးတငက ထညသြငးစဥးစားပါက၊ ဤစာတမးသည အမးအစား(၄)မး၏အခကအလကမားက အေသးစတ တကစြာႏင သးျခားခြစပသးသပျခငး ျပလပမညမဟတပါ။ ဥပေဒဆငရာ ႐ႈေထာငမသာ၊ အမးအစား တစမးနငတစမး ဆကစပမႈရေသာသြငျပငလကၡဏာမားကစစေဆးၿပးလင၊ ရဟငဂာတ႔သည လမးတနးသတျဖတျခငး ဆငရာညလာခၾကး၏ ေစာငေရာကမႈေပးရမည အပစတြင ပါ၊ မပါက စဥးစားဆးျဖတပါမည။ ၂။ တစခခငး စာရငးျပစထားေသာ အပစ၀ငကသ႔ေသာ ရဟငဂာမား လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ညလာခႀကးမ မခမတေရးဆြခသမား၏ ရည႐ြယခသညအတငး လမးျဖစစဥ တစခလး၏ အေရးပါမႈႏင ယငးျဖစစဥတြင ပါ၀ငေသာအခကအလကမား တစခႏင တစခအျပနအလန အမသဟ ျပေနသညဟေသာ႐ႈေထာငမၾကညလင ရဟငဂာတ႔သည ေထာငေလးေထာငတြငရေသာ တငႀကးမား၏ စာရငး ျပစထားေသာ အပစေလးစ၏ သတမတခကတြင ကေရာကေနသည ကာကြယေစာငေရာကမႈက ေပးရမည အပစျဖစသည။ ရဟငဂာတ႔၏ သြငျပငလကၡဏာတ႔ႏင ေနာကခသမငးတ႔က သတ႔သည လမးတနးသတျဖတ မႈဆငရာ ညလာခႀကး၏ ေအာကတြငရေသာ ႏငငသား၊ တငးရငးသား၊ လမး (သ႔) ဘာသာတ အပစတြင အႀကး၀ငေၾကာငး ၫႊနျပေနပါသည။ ရဟငဂာမား၏ ေနာကခသမငးက၊ သတ႔သည ညလာခႀကး၏ အနကအဓပၸါယဖြငဆခကႏငအည ကြျပားမႈရေသာ အပစတစစျဖစသညဟေဖာျပပါသည။ ျမနမာႏငငအစးရအေနျဖင၊ ရဟငဂာမား ျမနမာႏငငတြင ေရာကရ ေနထငသည သမငးေၾကာငးက ျငငးဆထားပါသည။ သမငးေလလာသမားက၊ အေစာဆး ၉ ရာစႏစ ေလာက ကတညးက ေရာကရခေေၾကာငး ရာေဖြေတြ႕ရခပါသည။303 ရဟငဂာအမညက အဂၤလပစာျဖင ရညၫႊနး ေရးျခငးက ပထမဆးအႀကမအျဖစ ၁၇၉၉ခႏစ ၿဗတသ ကလနလမးစဆငရာ ေဗဒစာရငးတြငေဖာျပခသည။ ထသ႕ ေဖာျပရာတြင မဟာေမဒငဟဆသမားသည အာရကန (ယခရခငျပညနယ)တြင ကာလရညၾကာစြာ ေနထငခသမား ဟဆပါသည။ ထသတ႕သည မမတ႕ကယက ရဟငဂ(သ႕) အာရကနသားမားဟေခၚသည။304 ဒတယကမာၻစစအတြငး ရဟငဂာတ႕သည ၿဗတသမားဘကမရပတည၍ ကးေကာသဂပနမားက ဆန႕ကငခၾကသည။ ထနညးတစြာ ရခငဗဒၶဘာသာမားႏင မဟာမတဖြ႕ခၾကသည။305 ရဟငဂာမား၏ ေနာကခသမငးက အေစာဆး ၉ရာစႏစမားမ ၂၀ရာစအလယပငးအထ ေနာကေၾကာငး ျပနၾကညမညဆပါက ဤအပစသည ထငရားေသာေနာကခသမငးႏင

301 For example, the International Law Commission on the Draft Code of Crimes Against the Peace and Security of Mankind determined that tribal groups should be protected by the Convention. General Assembly, Report of the International Law Commission on the Work of Its Forty-Eighth Session (6 May - 26 June 1996), U.N. Doc. A/51/10 (1996), p. 45. ကၾကညပါ။ 302 Prosecutor v. Krstic, above note 279, paras. 555-56 (Aug. 2, 2001). ကၾကညပါ။ 303 Moshe Yegar, The Muslims of Burma: A Study of a Minority Group, p. 2 (1972). ကၾကညပါ။ 304 Francis Buchanan, “A Comparative Vocabulary of Some of the Languages Spoken in the Burma Empire,” Asiatic Researches v. 5, p. 219 (1799), reprinted in SOAS Bulletin of Burma v. 1, p. 55 (Michael Charney, ed., 2003), http://eprints.soas.ac.uk/8050/. ကၾကညပါ။ 305 Human Rights Watch, All You Can Do Is Pray, above note 20, p. 15. ကၾကညပါ။


ဆကႏြယလကရသညက ၫႊနျပေနျခငးေၾကာင ထသတ႕သည ညလာခႀကး၏ အမးသား အပစအတြငး ကေရာကေနပါသည။ ထ႕အျပင ရဟငဂာတ႔သည ျခားနားမႈရေသာ ဘသာသာစကားက ေျပာဆၾကသျဖင သတ႕သည တငးရငးသား အပစတစစဟ သတမတႏငပါသည။ ထသတ႕သည ရဟငဂာ (သ႕) ရအာအငဂါ ဘာသာစကားက ေျပာဆၾကသည။ ဤစကားသည ရခငျပညနယႏင ျမနမာႏငငတြငေျပာၾကေသာ အျခားဘာသာစကားမားႏင သသသာသာ ကြျပားမႈရပါသည။ ရဟငဂာစကားက ရဟငဂာမားသာ ေျပာဆၾကသည။ သ႔ပါ၍ ထသတ႕သည ညလာခႀကး၏ ကာကြယေစာငေရာကမႈက ေပးျခငးခရေသာ တငးရငးသားမားအျဖစ ဖြ႕စညးထားေၾကာငးက အေထာကအက ျပပါသည။ ရဟငဂာတ႕ ကးကြယေသာဘာသာေရးအေပၚ အေျခခ၍လညး၊ ကာကြယေစာငေရာကမႈက ေပးျခငးခရေသာ အပစတစစ၏ အေနအထားတြငရပါသည။ ရဟငဂာအမားစမာ မြတစလငဘာသာ၀ငမား ျဖစၾကသည။ ျမနမာအစးရႏင ေဒသခရခငမားသည မြတစလငဆန႔ကငေသာ သေဘာထားမားက ကငေဆာငထားၾကသည။ ဤသ႔ေသာ သေဘာထားရေၾကာငးက၊ အစးရအရာရႀကးမားႏင ထငရားေသာပဂၢလႀကးမား ေဟာေျပာခကမားႏင ရခငျပညနယတြငျဖစပြားခေသာ အလြနရကစကသည လပရပမားမ လြတေျမာကလာသညသမား၏ သကေသ ထြကဆခကမားတြင ေတြ႕ရႏငပါသည။ ဥပမာအားျဖင စစတပသငတနး ပ႔ခမႈတစခတြင အသးျပခေသာ Power Point တစခက အယဂာဇယာ သတငးဌာနမ ရရခရာတြင၊ မြတစလငဥးေရ မားျပားလသညအတြက အႏရာယကေရာကႏငေၾကာငး သတေပးခကပါ၀ငပါသည။306 ရခငျပညနယႏင ျမနမာႏငငတ၀မးလးရ သဃာေတာမားသည၊ မြတစလငမားအား ႏငထကစးနငး လပရပမား၊ အႀကမးဖကမႈ မားလပရန မးထးေပးသည ေနရာတြင အဓကပါ၀ငခၾကသည။ ထငရားေသာ ဘနးေတာႀကး ၀ရသက၊ မြတစလငမားသည ျမနမာႏငငအား မြတစလငႏငငသ႕ ေျပာငးလရန အစစဥတစရပက၊ ေသခာစြာ ႀကစညလပေဆာငေနေၾကာငး စြပစြေျပာၾကားခသည။ ၀ရသက မြတစလငမားအား ေခြးအမားႏငတေၾကာငး၊ ဗဒၶဘာသာကဖကလဖကစး ႀကစညေနေၾကာငး ေျပာၾကားထားပါသည။307 အခ႕ေသာသဃာေတာမားက၊ အစးရအေနျဖင ၀ရသကေျမႇာကေပးေနေၾကာငးႏင သဃာေတာမားႏင သတ႕၏ ဒကာမားအား မြတစလငမနးတးေရး သေဘာထားမားထား ရရနအားေပးအားေျမာက ျပေၾကာငးေျပာၾကားခသည။308 မြတစလငမနးတးေရးေျပာဆခကမားသည၊ လမႈအသငးအ၀ငး၏ အလႊာတငး လလတြငပ႕ႏ႔ေနပါသည။ ရဟငဂာမား၏ ဘာသာေရးက နငထကစးနငးျပလပခရျခငးမာ အဓကျဖစသည။ သ႕ရာတြင ျမနမာႏငငရ အျခားေသာမြတစလငမားသညလညး ႏမခဆကဆမႈက ခၾကရေသာလညး ေစာကားျခငး ႏငရကစကစြာ ျပလပျခငးခရသညအထ မေရာကေသးပါ။ ကးကြယသည ဘာသာတစခတညးက အေျခခ၍၊ ရဟငဂာ လမးမားသည ႏငထကစးနငး လပခရသညဟမဆႏငပါ။ မညသ႔ပငဆေစကာမ၊ ယခေဖာျပသည အေၾကာငးအရာသည ရဟငဂာတ႕သည ဘာသာေရးေၾကာင၊ ကြျပားမႈရေသာ အပစတစစအျဖစ သးျခားရပတညမႈ ရေသာ အပစတစစျဖစသည။ အျပညျပညဆငရာခရးမားက ႏငထကစးနငးျပလပတသမား၏ကးလြနမႈက ခရျခငးေၾကာင၊ ကာကြယေစာင ေရာကမႈေပးရန သင၊ မသငက ဆးျဖတခကခမတရနအတြက ကငးပခပါသည။ အကရဆ (Akayesu) အမႈတြတြင၊ တြတဆ(Tutsi)လမးမား၏၊ ဘာသာစကားႏင ယဥေကးမႈတ႕သည အျခားေသာ ရ၀မဒါ လမးမားႏင သးျခားစြာ ရပတညမႈရသညက တကစြာမသရခေသာလညး၊ ထသမားသည အေျခတကရၿပး၊ အၿမတမးရပတညႏငခေသာ အပစတစစျဖစေၾကာငးက အားလးကအသအမတ ျပသညအတြက၊ ညလာခႀကး၏ ကာကြယေစာငေရာကမႈက ေပးရမညအပစျဖစသညဟ ICTRတရားေရးစရငမႈအဖြ႕ကေတြ႕ရခပါသည။309 ျပသ(ကရယာပဒ)အျဖစ၊ထသတ႕သည ညလာခႀကး၏ဆးျဖတခက ပနးတငမားႏင ကြျပားျခားနားမႈ မရေသာ အပစတစစအျဖစ သတမတျခငးက ခရေသာ အပစျဖစသည။ လမးတနးသတျဖတမႈ ျပလပသည ရာဇ၀တမႈက ျပစမႈကးလြနသမားက အျခားအပစတစစက ဖကလဖကဆးျပလပလေသာ ဆႏၵအေပၚအေျခခ၍ ထတေဖာ ေျပာၾကားပါသည။ သ႔ပါ၍ အျပစ ကးလြနသတ႕၏ အျခားအပစတစစအေပၚ ခယခကမားသည ခရးမား၏ ခြျခားစပျဖာ သးသပမႈတြင အဓကကေသာ အခကျဖစသည။ ခရးမားအေနျဖင အျပစကးလြနသတ႕သည၊ ကးလြနျခငးခရေသာ အပစအေပၚ၊ သးျခားရပတညမႈရေသာ အပစတစစအျဖစ ထငျမငခကက၊ လအပေသာ အခကတစခက အေနျဖင စစေဆးပါသည။

306 Military Headquarters Presentation, above note 198. ကၾကညပါ။ 307 Jonah Fisher, “Anti-Muslim Monk Stokes Burmese Religious Tensions,” BBC News (Aug. 29, 2013), http://www.bbc.com/news/world-asia-23846632. ကၾကညပါ။ 308 Al Jazeera Investigative Unit, Interview with Monk B, Tha Kha Na, Ven Pannasiha. ကၾကညပါ။ 309 Akayesu, above note 282, paras. 122-24. ကၾကညပါ။


ျမနမာအစးရႏင ရခငလမးတ႔သည၊ ရဟငဂာမားက ျခားနားမႈရေသာ အပစတစစကသ႔ ဆကဆလကရသည။ အစးရအေနျဖင ရဟငဂာဟ အမညတပေခၚေ၀ၚျခငးမရပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ တငးရငးသားအေနျဖင အသအမတျပရာ ေရာကမညက မလလားေသာေၾကာငျဖစသည။ ရဟငဂာမားသည မၾကာေသးမက တရားမ၀င ေျပာငးေရႊ႕ေနထငသမားျဖစေၾကာငး၊ ထငရားေစရနအတြက ရဟငဂာအစား ဘဂၤါလဟေခၚၾကသည။310 ကလသမဂၢအဖြ႔၏ အေထာကအကျဖင ျပလပခေသာ ၂၀၁၄ခႏစသနးေခါငစာရငးတြင ရဟငဂာဟေသာ သတမတခကမပါခပါ။311 ထသ႕မပါႏငရနအတြက ခၽြငးခကမရဘ ဟန႔တားမႈမားက ျပလပခပါသည။312 ကလသမဂၢအဖြ႕ႀကး၏ အထးအႀကေပးပဂၢလျဖစေသာ နမဘယာက အစးရကမဟတဘ၊ ေဒသချပညသမားက ေတာငးဆမႈေၾကာင မမတ႔ဘာသာ အမညတပေခၚေ၀ၚေသာ ရဟငဂာမားက ခနလပခေၾကာငးေျပာပါသည။313 ျမနမာႏငငတြင ရဟငဂာမားက ဘဂၤါလလမးဟ သးစြေခၚေ၀ၚၾကသည။ အစးရက သတ႔အား သးျခားအပစ တစစအျဖစ ဆကဆသည။ ေဒသချပညနယအရာရမားႏင သဃာေတာမားက၊ ရဟငဂာတ႔သည တငးရငးသားမား မဟတဟ ျငငးဆၾကသည။ အဆပါပဂၢလမားႏင သဃာေတာမားက ရဟငဂာမားအား ပစမတထား၍ မ၀ါဒမား ေရးဆြခ ၾကၿပးျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင ရခငအမးသားတးတကေရးပါတႏင ရေသေတာငရ သဃာေတာမားက ရဟငဂာမားသည တရားမ၀င ခး၀ငလာသမားႏင ကလားမားျဖစေၾကာငးက ယၾကညလကခရန အခက ၁၂ခက ပါသည ေၾကျငာစာတမးက ထတျပနခသည။ ထသ႔ျပလပျခငးသည ရဟငဂာမားက လပဂၢလ၊ စးပြားေရးႏင လမႈအသငးအ၀ငးမ အထးကနေစရန ျပလပျခငးျဖစသည။ သ႔ပါ၍ အစးရႏငေဒသခမားအေနျဖင ရဟငဂာဆေသာ အသးအႏႈနးက လကမခဘ၊ သတ႔၏အသးအႏႈနးအတငး ဘဂၤါလဟေခၚေ၀ၚသညအတြက ရဟငဂာမားသည သးျခားရပတညမႈရေသာ အပစတစစဟ ေကာကခကခႏငပါသည။ ၃။ အပစ အခကအလကမားႏင ပတသတ၍ နဂးခပ ဘကစၾကည႐ႈ ေလလာသးသပျခငးအရ၊ ရဟငဂာတ႔သည လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ညလာခႀကး၏ ေစာငေရာကမႈက ခယထကေသာ အပစျဖစသည။ သတ႔၏ ေနာကခသမငးေၾကာငး၊ ယဥေကးမႈႏင ဘာသာ စကားမားသည အတတျဖစေနၾကသည။ ထ႔အျပင ျပစမႈကးလြနသမားအေနျဖင သတ႔အား သးျခားမႈရေသာ အပစတစစ ဟျမငၿပး သတ႔၏ အေနအထားေပၚတြင ပစမတထားရၾကသည။ (ဂ) လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ရာဇ၀တမႈႏင ပတသတေသာ အခကအလကတစချဖစသည ျပလပမႈ “လပရပ” အပငး ၁။ အပစအဖြ႔၀ငမား အားသတျဖတျခငး လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ညလာခႀကးမ အပစအဖြ႕၀ငမားအား သတျဖတျခငးက တားဆးရနအတြက လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ဥပေဒတစခ အျဖစသတမတခပါသည။ ICTR မ သတျဖတျခငးတြင အခကအလက ၂ခရေၾကာငးအဓပၸါယျပနယပါသည။ (၁)ထခကဒဏရာရရသသည ေသဆးၿပးျဖစသည။ (၂)ဤသ႕ေေသဆး ရျခငးသည စြပစြေျပာဆသက မတရား(တရားမ၀င)အျပစကးလြနမႈေၾကာငျဖစသည။314 ICTRသည တမငသက သကျဖစေစ မေတာတဆျဖစေစ လမးတနးသတျဖတမႈျဖစေအာင ရာဇ၀တမႈ ကးလြနမႈအတြက တာ၀နရသ (တရားခ)က သတမတေဖာထတရာတြင အပစအဖြ႕၀ငမားအား သတျဖတရန ကးလြနမႈတြင အခက (၂) တ႔ ပါ၀င ပါသည။ (၁) ႀကတငႀကစညမႈ မရဘႏငျဖစေစ အပစအဖြ႕၀ငမားအား၊ အျပစကးလြနသက တမငတကာ သတျဖတျခငး။ (၂) သတျဖတျခငး ခရသမားသည ပစမတထားရေသာ တငးရငးသား အႏြယ၀င လမးစ၊

310 Submission on the Development of Rakhine State, above note 242, p. 4 (“Using the illegal migrants, some Bengali educated people who reached different countries created a new name ‘Rohingya’ for themselves and they encroach upon our history of Arakan, Rakhine land and the sovereignty of Rakhine and Myanmar.”); Human Rights Watch, All You Can Do Is Pray, see above note 20, p. 110; Human Rights Watch, The Government Could Have Stopped This, above note 23, p. 45. ကၾကညပါ။ 311Human Rights Watch, All You Can Do Is Pray, see above note 20, p. 115. ကၾကညပါ။ 312 Timothy McLaughlin, “Myanmar Releases Census Data, but Excluded Rohingya Minority,” Reuters (May 29, 2015), http://in.reuters.com/article/2015/05/29/asia-migrants-myanmar-idINL3N0YK2ZW20150529; Human Rights, All You Can Do Is Pray, above note 20, p. 115. ကၾကညပါ။ 313 McLaughlin, “Myanmar Releases Census Data,” above note 312 ကၾကညပါ။ 314 Akayesu, above note 282, para. 589. ကၾကညပါ။


အမးသား (ႏငငသား) (သ႕)ဘာသာအပစတစစတြင ပါ၀ငရမည။315 ICTY က ႀကတငႀကစညမႈ မရဘႏငျဖစေစ တမငတကာ ျပလပပါက သတျဖတျခငးဟ တျခားေသာ အေၾကာငးျပခကေပးရနမလဘ သတမတႏငသည။316 အစးရလၿခေရးတပဖြ႕မား၊ ရဟငဂာမားက ရကစကစြာသတျဖတမႈတြငပါ၀ငျခငးသည စစမးေရး ေကာမရင၏ ကာကြယေစာငေရာကမႈက ေပးေသာအပစအဖြ႕၀ငမားက သတျဖတျခငးျဖစ၍ တားျမစထားေသာ လပေဆာငခက (အျပအမ)၏ လအပေသာအခကႏငကကညမႈရသည။ ရဟငဂာမား၊ ကလသမဂၢေအဂငစမား၊ ပဂၢလက ကၽြမးကငသမား၊ လ႔အခြငအေရးဆငရာ အဖြ႕အစညးမားက၊ ျမနမာစစတပ၊ နစက ႏငျမနမာရတပဖြ႔တ႔သည၊ ရခငျပညနယရ ရဟငဂာမားက ေသေစေလာကသညအထ အၾကမးဖကတကခကရာတြင ပါ၀ငခေၾကာငး သတငးမား ေပးပ႔ထားပါသည။ မကျမငသကေသမား၏အဆအရ၊ အစးရတပဖြ႕မားသည ေဒသတြငျဖစေပၚေသာ သတျဖတမႈမားနင ရဟငဂာမားက ရကစကစြာ သတျဖတရာတြင ပါ၀ငခေၾကာငး ထြကဆခၾကသည။ လၿခေရး တပဖြ႕မား အေနျဖင ထသတ႔အား အကာအကြယေပးရမညအစား ပစခတသတျဖတ ခၾကသညဟလညး ထြကဆ ခၾကသည။ အစးရလၿခေရးတပဖြ႕မားအေနျဖင ရဟငဂာမားအေပၚ အၾကမးဖကျခငးမားကရပရန စစမးမႈျပလပရန (သ႔) အျပစေပးရန ပကကြကချခငးသည လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ညလာခႀကးမ ခမတခေသာ အခကမားက ခးေဖာကရာေရာကပါသည။ အမးသားအစးရအေနျဖင ေဒသခရခငမားသညလမးေရး အၾကမးဖက လပေဆာငျခငး အတြက တာ၀နရသဟ ခယထားသည။ ေဒသခရခငမားအေနျဖင ၂၀၁၂ခႏစ မစ၍၊ ရဟငဂာမား သတျဖတမႈ အမားအျပားတြင တာ၀နရေၾကာငး ျငငးဆ၍မရပါ။317 သ႔ရာတြင ဥပေဒအျပငမ တမငတကာ ေသာလညးေကာငး၊ မေတာတဆ ေသာလညးေကာငး အၾကမးဖကတကခကမႈမားက တားဆးရန ပကကြက ခသည။ လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ညလာခႀကးမ ခမတခေသာ အခကမားက ခးေဖာကရာေရာကသည။318 ဤသ႔ျပလပျခငး၂ခလးႏင တမငတကာ ေသာလညးေကာငး မေတာတဆ ေသာလညးေကာငး အၾကမးဖက တကခကမႈမားသည လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ညလာခႀကးမ ခမတခေသာ အၾကမးဖက တကခကမႈအတြက တာ၀နရေၾကာငး ICTY ႏင ICTR အဖြ႕မားက ေတြ႕ရခပါသည။319 မကျမငသကေသမားက၊ ျမနမာစစတပ၊ ရတပဖြ႕ႏင နစကတ႔သည ေဒသခရခငမားဘကမရပတညၿပး ရဟငဂာမားက သတျဖတခေၾကာငး သတငး ေပးပ႔ထားပါသည။ လ႔အခြငအေရးေစာငၾကညသညအဖြ႕က၊ ရခငျပညနယေဒသ အေတာမားမားတြင ျဖစေပၚခေသာ ရဟငဂာမားက ရကစကစြာသတျဖတမႈသည၊ ေသခာစြာ စညးရးလပေဆာငမႈျဖစေၾကာငး၊ ဒါက အစးရအေနျဖင ျဖစလာမည အၾကမးဖကမႈမားက ႀကတငသရထားၿပး၊ အျပစကးလြနမႈတြင တာ၀နရသမားအား တားဆးရန ပကကြကခသည။ ေကးရြာအမားအျပားတြင တကခကမႈမားသည၊ တခနတညးမာလလျဖစေပၚခသည။ တကခကသမားသည လကနကအျပညအစ တပဆငထားၾကသည။ အစးရလၿခေရးတပဖြ႕မားသည ရဟငဂာမားက သတျဖတေနသညက ရပၾကညေနျခငး (သ႔) ကယတငပါ၀ငျခငး ျပလပခၾကသည။ သတျဖတၿပး ေသာအခါ စစမးစစေဆးျခငး ျပလပရာတြင ေႏာငေႏးမႈမားရေအာင၊ ရဟငဂာ အေလာငးမားက အစးရလၿခေရး တပဖြ႕မားက ေဖာကဖကၾကသည။320 ၂၀၁၂ခႏစက ရခငျပညနယတြင ျဖစပြားခသည အေရးအခငးတြင ရဟငဂာမားသာ အမားအားျဖင သတျဖတချခငးခခရေသာလညး အစးရအာဏာပငမားက အၾကမးဖကမႈ အတြက ရခငလမးမားက အျပစမေပးဘ၊ ရဟငဂာမားကသာအျပစေပးခသည။ အစးရ၏ အၾကမးဖကလပေဆာငခက၊ ထနညးတစြာ ေဒါသအလက ျပစမႈကးလြနမႈက ထနးခပႏငရန မလပေဆာငချခငး တ႔သည၊ အပစအဖြ႕၀ငမားအားသတျဖတျခငး အဆငအတနး သတမတခကႏင ကကညမႈ ရပါသည။ ၂။ အပစအဖြ႔၀ငမားအား ရပပငးဆငရာႏင စတပငးဆငရာတ႔တြင ျပငးထနစြာထခကမႈ ကျဖစေစျခငး လမးတနးသတျဖတမႈ ျပလပျခငးဆငရာ ညလာခႀကး၏ ဒတယေျမာကတားျမစထားေသာ အကဥပေဒ အမတ ၂ သည အပစအဖြ႕၀ငမားအား ရပပငးဆငရာႏင စတပငးဆငရာတ႔တြင ျပငးထနစြာ ထခကမႈက ျဖစေစျခငး ျဖစ၏။

315 Prosecutor v. Semanza, Case No. ICTR-97-20-T, Judgment and Sentence, para. 319 (May 15, 2003). ကၾကညပါ။ 316 Prosecutor v. Stakić, Case No. ICTY-IT-97-24-T, Judgment, para. 515 (July 31, 2003). ကၾကညပါ။ 317 above Part III.C, III.D. ကၾကညပါ။ 318 Prosecutor v. Kambanda, Case No. ICTR-97-23-S, Judgement and Sentence, para. 40(1) (Sept. 4, 1998); Prosecutor v. Kovacevic and Drljaca, Case No. ICTY-IT-96-24, Indictment, para. 9 (Mar. 13, 1997); Schabas, Genocide in International Law, above note 277, p. 156 (discussing the omission). ကၾကညပါ။ 319 Human Rights Watch, All You Can Do Is Pray, above note 20, p. 125. ကၾကညပါ။ 320 အထကရညၫြနးပါအတငး


ဤအခကက ICTRက ကယခငးစာနာမႈမရဘ (သ႔) သကၡာကဆငးေစရန၊ ရပပငးႏင စတပငးဆငရာတ႔က ညႇငးပနး ႏပစကေသာအျပအမဟ အဓပၸါယဖြငဆပါသည။321 ICTR ၏ အျခားတရားစရငေရး အဖြ႕တစဖြ႕မ ကနးမာေရးက ဆး၀ါးစြာဥပဒေရာကေစျခငး၊ ရပပကဆငးပကျဖစျခငး (သ႔)ကယခႏၶာ၏ အျပငပငးႏင အတြငးပငးရ အဂၤါမား (တကရကကးယေဖာျပပါသည) သ႔မဟတ အသဥာဏမားက ဆး၀ါးစြာ ဥပဒေရာကေစျခငးဟ အဓပၸါယျပနဆပါသည။322 လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ညလာခႀကးမ ဥပဒေရာကေစသည အခကမားက တားျမစထားေသာ လပေဆာငခကမား၏ တစခကခငးတကစြာ စာရငးျပစေဖာျပျခငး မရေသာလညး ICTY ႏင ICTRတ႕က အသကေသေလာကသညအထ မျဖစပကေသာ လပေဆာငမႈမားတြင ႏပစကျငငးပနးျခငး၊ မဒမးကငျခငး၊ ႏငငမ ႏငထတျခငးႏင ရကစကစြာ ျပမျခငးတ႔သည ဤသတမတခကတြင ပါ၀ငေၾကာငး ေတြ႕ရခပါသည။323 ရဟငဂာမားအားျပငးထနစြာ ႏပစကၫငးပနးျခငး၊ အျဖစအပကမားသည ရပပငးႏင စတပငးဆငရာတ႔က ဥပဒ ေရာကေစသညဟေသာ အခကမားႏငအႀကး၀ငပါသည။ ျမနမာစစတပက ရဟငဂာေယာကၤားႏင မနးမမားအား ရကႏကျခငးနင ႏပစကညႇငးပနးမႈမား ျပလပခၾကပါသည။324 ၁၉၇၀ခႏစ ေနာကပငးႏစမား၊ ၁၉၉၀ခႏစ ေရ႕ပငးႏစမားႏင ၂၀၁၃ခႏစမားတြင ရဟငဂာတ႔သည ကယျပန႔ေသာ အၾကမးဖကမႈမားက တစခၿပး၊ တစခႀက ေတြ႕ခၾကရသည။ အၾကမးဖကမႈတငးတြင နစက၊ ျမနမာစစတပႏင ရတပဖြ႕တ႔၏ ညႇငးပနးႏပစကမားက ျပလပခၾကသည။325 အစးရအာဏာပငမား အေနႏငလညး ရဟငဂာတ႔၏ ရပတညရမႈက ေဖာကဖက ပစရနအတြက၊ ညငးပနးႏပစကမႈမားက ျပလပခၾကသည။ အျပညျပညဆငရာ အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညး တစဖြ႔ျဖစသည လမးျပနးတးေအာင သတျဖတျခငးကာကြယရနဖြ႕ထားသည စငတနယပေရာဂကအဆအရ ရဟငဂာမားက နစကအဖြ႕မ ဘဂၤါလအမညက အသးျပ၍ စာရငးသြငးရန သေဘာတသညအထ ညႇငးပနး ႏပစကမႈမား ျပလပခေၾကာငး326 အဆပါပေရာဂက၏အစရငခစာတြင နစကႏင ျမနမာစစတပတ႔သည မဒမးကငျခငးႏင ညငးပနးႏပစကျခငးစေသာ စစရာဇ၀တေနာကခသမငးမား ကာလအေေတာၾကာကပင ရခေၾကာငး၊ ရဟငဂာမားက ႏပစကၫငးပနးမႈမားသည ရပပငးႏငစတပငးတ႔က ဆး၀ါးစြာဥပဒေရာကေစသည ဟေသာ တားျမစထားသည သတမတထားေသာ အကဥပေဒႏင ကကညမႈရပါသည။

321 Akayesu, above note 282, para. 504. ကၾကညပါ။ 322 Kayishema and Ruzindana, above note 287, para. 109. ကၾကညပါ။ 323 Prosecutor v. Muhimana, Case No. ICTR-95-1B-T, Judgment and Sentence, para. 502 (Apr. 28, 2005) (“ဥပမာေပးခကကၾကညပါ။ ႏပစကျခငးႏင လငအၾကမးဖကျခငးစသညျဖင အျပစကးလြနျခငး ခရသ၏ ကယခႏၶာက ဆး၀ါးစြာ အနာတရျဖစေစျခငးသည ကယခႏၶာက ဥပဒေရာကေစျခငး ျဖစသည။ ထသ႕ျဖစျခငးသည ျပနလညကသမႈ မခယႏငျခငးမဟတပါ။ ထနညးတစြာ စတပငးဆငရာ ဥပဒေရာကမႈကလညး Prosecutor v. Muhimana, Case No. ICTR-95-1B-T, Judgment and Sentence, para. 502 (Apr. 28, 2005) (“ဥပမာေပးခကကၾကညပါ။ ႏပစကျခငးႏင လငအၾကမးဖကျခငးစသညျဖင အျပစကးလြနျခငး ခရသ၏ Prosecutor v. Muhimana, Case No. ICTR-95-1B-T, Judgment and Sentence, para. 502 (Apr. 28, 2005) (“ဥပမာေပးခကကၾကညပါ။ ႏပစကျခငးႏင လငအၾကမးဖကျခငးစသညျဖင အျပစကးလြနျခငး ခရသ၏ ကယခႏၶာက ဆး၀ါးစြာ အနာတရျဖစေစျခငးသည ကယခႏၶာက ဥပဒေရာကေစျခငး ျဖစသည။ ထသ႕ျဖစျခငးသည ျပနလညကသမႈ မခယႏငျခငးမဟတပါ။ ထနညးတစြာ စတပငးဆငရာ ဥပဒေရာကမႈကလညး ျပနလညကစားႏငသည။ ထနညးတစြာ စတပငးဆငရာ ဖြ႕စညးပတြင ပါ၀ငမႈမား (သ႕) လနာ၏စတပငးအေျခအေနက ဆး၀ါးစြာ အနာတရျဖစေစေသာ အမးအစားကသ႕ပင ျပနလညကစားႏငသည။ အပစတစစ (သ႕) အပစအဖြ႕၀ငမားက ကယခႏၶာဆး၀ါးစြာ အနာတရျဖစေစျခငး၊ လမဆနစြာ ဆကဆျခငး၊ ၫငးပနးႏပစကျခငး၊ မဒမးကငျခငးႏင ႏငထတျခငးတ႕ေၾကာင စတပငးဆငရာ ခစားမႈ ျဖစရသည။ ကယခႏၶာက ဆး၀ါးစြာ (သ႕) စတကဥပဒေရာကေစျခငးတြင ႏပစကၫငးပနးျခငး၊ မဒမးကငျခငး၊ လသားမဆနစြာဆကဆျခငး၊ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကျခငး (သ႕) သကၡာကေအာင ျပလပျခငးတ႕ပါ၀ငသည။ သ႕ရာတြင ဤအခကမားက တငးၾကပစြာထားျခငးမဟတပါ။ အပစတစစကပကစးျခငးသ႕ေရာကေအာင ျပလပသညဟ တြကခကယႏငေလာကေအာင ဘ၀တစခ၏ အေျခအေနပကစးရန ရည႐ြယခကရရျဖင အဓမၼေစခငးျခငးမ ကာကြယရန အကဥပေဒတြင တကယျဖစပကမႈမ သကေသသာဓကမလပါ။ အျပစကးလြနသအေနျဖင အပစတစစလး (သ႕) အစတအပငးတစခခက ေအာငျမငစြာ ဖကဆးပစခေၾကာငး ျပသႏငရန အေရးတႀကးမလအပပါ။.”) International Criminal Court, Elements of Crimes, entered into force Sept. 9, 2002, ICCASP/1/3, fn. 3 (“[An act causing serious bodily or mental harm] may include, but is not necessarily restricted to, acts of torture, rape, sexual violence or inhuman or degrading treatment.”). ကၾကညပါ။ 324 above Parts II.C & II.G; see also U.N. Commission on Human Rights, Report of the Special Rapporteur on Violence against Women, Its Causes and Consequences, Yakin Ertürk, U.N. Doc. E/CN.4/2006/61/Add.1 (Mar. 27, 2006), paras. 118-26. ကၾကညပါ။ 325 Human Rights Watch, Burma: Rohingya Muslims: Ending a Cycle of Exodus?, p. 12 (Sept. 1996), http://www.hrw.org/reports/pdfs/b/burma/burma969.pdf; The Equal Rights Trust, Burning Homes, Sinking Lives: A Situation Report On the Violence Against Stateless Rohingya in Myanmar and Their Refoulement From Bangladesh (June 2012), http://www.equalrightstrust.org/ertdocumentbank/The%20Equal%20Rights%20Trust%20-%20Burning%20Homes%20Sinking%20Lives.pdf; Human Rights Watch, All You Can Do Is Pray, see above note 20, p. 53. 326 for example, The Sentinel Project, Burma Risk Assessment, pp. 13, 28-29 (Sept. 2013), https://thesentinelproject.org/wp-content/uploads/2013/09/Risk-Assessment-Burma-September-2013.pdf. ကၾကညပါ။


ရဟငဂာအမးသမးမားက လငပငးဆငရာတကခကမႈမားႏင မဒမးကငမႈမားက နစက၊ ျမနမာစစတပႏင ရတပဖြ႕တ႔မ ကးလြနျခငးသည ရပပငးႏင စတပငးဆငရာတ႔က ဥပဒေရာကေစသညဟေသာ အကဥပေဒႏင အႀကး၀ငပါသည။ ICTRက ညႇငးပနးႏပစကျခငးႏင မဒမးကငျခငးတ႔က ႏႈငးယဥေဖာျပရာတြင၊ ညႇငးပနး ႏပစကျခငးကသ႔ပင မဒမးကငျခငးက ၿခမးေျခာကျခငး၊ ဂဏသကၡာကဆငးေစျခငး၊ ေစာကားျခငး၊ ႏမခ ဆကဆျခငး၊ အျပစဒဏေပးျခငး၊ ခပျခယျခငး (သ႔) လတစဥးတစေယာကက ဖကဆးပစျခငးျဖစသည။ ညႇငးပနႏပစကျခငးကသ႔ပင မဒမးကငျခငးသည လတစဥး၏ဂဏသကၡာက ခးေဖာကရာေရာကပါသည။327 ရဟငဂာအမးသမးမားက နစက၊ ျမနမာစစတပႏင ရတပဖြ႔တ႔က စစစခနးမားတြင ထနးသမးထားစဥအတြငး မသားစ တစဥးဥးက အတငးအၾကပ အလပလပခငးျခငးက ပကကြကသညအတြက ျပစဒဏခတသညအေနျဖင အလပအတငးအၾကပလပခငးေနစဥအတြငးႏင သတ႔၏ေနအမမားတြင မဒမးကငေၾကာငး ရဟငဂာမားက သတငးေပးပ႔ပါသည။ ဤသ႔ရဟငဂာမနးမမားက တကခကမႈျပလပျခငးသည ICTYႏင ICTRတ႕၏ မဒမးကငျခငးသည ရပပငးႏင စတပငးဆငရာတ႔က ဆး၀ါးစြာ ဥပဒေရာကေစသညဟေသာ အဓပၸါယဖြငဆခက ႏငကကညပါသည။ ၃။ ရပပငးဆငရာတစခလး (သ႔) အစတအပငးတစခ ပကစးေစရန အပစတစစ၏ ဘ၀အေျခအေနက ပကစးယယြငးေအာင ရည႐ြယခက႐႐ နညးမးစျဖင အတငးအၾကပလပျခငး လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ညလာခႀကး၏ တတယေျမာက တားျမစထားေသာ အကဥပေဒ အမတ ၃ သည ရပပငးဆငရာတစခလး (သ႔) အစတအပငးတစခပကစးေစရန၊ အပစတစစ၏ ဘ၀အေျခအေနက ပကစးယယြငး ေအာင ရည႐ြယခက႐႐ နညးမးစျဖင အတငးအၾကပလပျခငးျဖစသည။328 အကရစ (Akayesu) အမႈတြတြင ICTRက ဤျပ႒ာနးခကတြင အျပစကးလြနသတ႔အေနျဖင အပစအဖြ႕၀ငမားအား ခကခငးမသတဘ၊ ေနာကဆးတြင ထသမား၏ ရပပငးဆငရာတ႔ ပကစးရနႀကးစားသညအခက ပါ၀ငေၾကာငး ရငးလငးေဖာျပ သငသညဟ လကခပါသည။329 ဤသ႔ျပလပျခငးအားျဖင ႏပစကျခငးခရသ (သ႔) အပစတစစလးသည တေျဖးေျဖး ေသဆးသညအထ ျဖစေပၚႏငပါသည။ ဤသ႔ျပလပနညးတြင အပစအဖြ႕၀ငမားက မေသရတမယ အစာေကြးျခငး၊ စနစတကေနအမမားက စြန႔ခြာေစျခငးႏင ေဆးကသမႈေပးရာတြင အနမဆးလအပခကထက ေလာနညးၿပး ေပးျခငးတ႔ပါ၀ငသည။330 ဤတားျမစခကတြင အတငးအၾကပ အလပလပခငးျခငးႏင အသကရငေနထငႏငရန အတြက မရမျဖစေသာအရငးအျမစမားက ရည႐ြယခကရရျဖင ပကစးယယြငးေစျခငး၊331 ဥပမာအားျဖင အစားအစာ (သ႔) ေဆးကသျပေပးျခငး (သ႔) ေနအမမားမ စနစတက စြန႔ခြာေစျခငးတ႕ပါ၀ငသည။332 ရဟငဂာမားက မမတ႔၏ေနအမမထြကခြာေစၿပး စစေဘးေရာင ခစနးမားသ႔ပ႔ျခငး (သ႔) ႏငငမထြကခြာေစျခငး တ႔အျပင ေဆး၀ါးကသမႈ၊ မလာသမးစနစ၊ အစားအစာႏင လကခရရေသာ အလပအကင အခြငအလမးတ႔က ျငငးပယျခငး တ႔သည ရပပငးဆငရာတစခလး (သ႔) အစတအပငးတစခပကစးေစရန အပစတစစ၏ ဘ၀အေျခ အေနက ပကစးယယြငးေအာင ရည႐ြယခက႐႐နညးမးစျဖင အတငးအၾကပလပျခငးႏင အႀကး၀ငပါသည။ အၾကမးဖကမႈမားႏင မး႐ႈ႕မႈမားေၾကာင ရဟငဂာမား၏ ေနအမႏင ပတ၀နးကငကပကစးေစပါသည။ ေဒသခရခင လမးမားသည အခ႕ေသာဖကဆးမႈမားျပလပ၍ ရာဇ၀တမႈမားက ကးလြနခၾကသည။ ဤကစၥႏင ပတသတ၍ စစတပႏင ရတပဖြ႕ကတငၾကားေသာလညး ထလၿခေရးတပဖြ႕၀ငတ႔သည ရပၾကညျခငး (သ႕) ျပစမႈကး လြနရာတြင တကကြစြာ ပါ၀ငေဆာငရြကၾကသည။ သ႔တညးမဟတ မးသတရန ႀကးစားေသာ ရဟငဂာမားက ကယထ လကေရာက ပတပငတားဆးၾကသည။ ရဟငဂာ အေတာမားမားသည ရခငအပစမားႏင အစးရတပဖြ႕မား၏ အတငးအဓမၼ လကလ တကခကျခငး ခရမညကစးရမ၍ မမတ႔ေနထငရာ၀နးကငသ႔ မျပနရၾကပါ။ ေနအမမားက ဖကဆးခရၿပးေနာက၊ ျမနမာစစတပ၊ ရတပဖြ႕ႏင နစကတ႔သည၊ လမးတေလာကတနးစၿပး ရဟငဂာမားအား၊ စစေဘးေရာင စခနးမားသ႔သြားရန

327 Akayesu, above note 282, para. 597. ကၾကညပါ။ 328 The prohibited act of deliberately inflicting conditions of life calculated to bring about the destruction of a group does not require evidence of actual destruction. Whether the perpetrators succeed in destroying the group, even in part, is immaterial. See Attorney-General of the Government of Israel v. Eichmann, 36 ILR 5 (District Court, Jerusalem), p. 340 (1968). 329 Akayesu, above note 282, para. 505. ကၾကညပါ။ 330 အထကရညၫြနးပါအတငး para. 506. ကၾကညပါ။ 331 Prosecutor v. Stakic, Case No. ICTY IT-97-24-T, Judgment, para. 517 (July 31, 2003) (including “excessive work or physical exertion” under the act). ကၾကညပါ။ 332 International Criminal Court, Elements of Crimes, entered into force Sept. 9, 2002, ICC-ASP/1/3, p. 114. ကၾကညပါ။


လမးျပခေၾကာငးေျပာပါသည။ အစးရအေနျဖငလညး ရဟငဂာမားက ကလသမဂၢႏင လလခငးစာနာ ေထာကထား ေရး ေအဂငစမားမ ရကၡာေထာကပမႈမားရယရန စခနးမားသ႔ မေျပာငးမေရႊ႕ မခငး၊ စာရငးေပးရန ျငငးဆခသည။ စာနယဇငး သတငးေထာကမားႏင လမႈအခြငအေရးအဖြ႕အစညးမားက၊ ေနရပစြန႔ခြါသမား ေနထငသည IDP စခနးမားတြင ရဟငဂာ၁၄၀,၀၀၀ခန႕ ေနထငခငစရာ မရေသာရပကြကမားတြင ေနထငၾကေၾကာငး ေရးသား ေဖာျပခပါသည။333 အစးရတပဖြ႕မားသည စစေတြၿမ႕ အနးတ၀ကတြငရေသာ ေနရပစြန႔ခြါသမား ေနထငသည စခနးမားက တငးၾကပစြာအပခပသည။334 ဒနးမတဒကၡသညေကာငစႏင Save the Children တ႕၏ ေနရပစြန႔ခြါသမား ေနထငသည စခနးမား၏ ေန႔စဥအစရငခစာတြင၊ အစးရအေနျဖင လေလာကေသာ အစား အေသာကရာရငေပးရန ပကကြကျခငး၊ ေရျပတလပျခငးႏင မလာသမးစနစႏင ေဆးကသမႈမရျခငးတ႔က ေန႔စဥ မတတမးတြငေဖာျပထားပါသည။335 အခ႕ေသာလသမနးေသာစခနးမားတြင ရခငလမးမားက စစတပႏင ရတပဖြ႕ထမ တရား၀ငအမန႕မရရဘ ရဟငဂာမားက စခနးမ ထြကခြာခြငမျပပါ။ စခနးအတြငး ေနထငေသာ ရဟငဂာမားသည ယခငက မမတ႔ အစဥအဆကက ေနထငလပကင စားေသာကခေသာ ေျမမားက ပငဆငခြငမရပါ။ ၂၀၁၂ ခႏစမ စ၍ ရခငအလပရငမားက ရဟငဂာက မမတ႔ပင ေျမမားတြင ငားရမး လပပငခြငက အဆးသတခပါသည။ အစဥအဆကက မမတ႔ေနထငခေသာေျမမားက ပငဆငခြငမရျခငး၊ ျပငပတြင လပခရရေသာ အလပ အကငလပကငရန အခြငအေရးမရျခငးတ႔ေၾကာင ရဟငဂာမားသည မမတ႔ရရေသာရာရငမားအျပင၊ လအပေသာ အစားအစာႏင ေရတ႔က မ၀ယယႏငၾကပါ။ ၂၀၁၂ ခႏစ အၾကမးဖကမႈတြင ပါ၀ငျခငးမရခေသာ ရခငျပညနယေျမာကပငးတြင ေနထငသည ရဟငဂာတ႔ သညလညး ရပပငးဆငရာတစခလး (သ႔) အစတအပငးတစခပကစးေစရန အပစတစစ၏ ဘ၀အေျခ အေနက ပကစးယယြငးေအာင ရည႐ြယခက႐႐ နညးမးစျဖင အတငးအၾကပလပျခငးက ႀကေတြ႕ ခစားေနၾကရသည။ ထသတ႔သည လြတလပစြာသြားလာခြငမရပါ။ သ႔ပါ၍ ရဟငဂာတ႔သည မမတ႔၏ ေကးရြာမားတြငသာ ေနထင လပကင စားေသာကၾကရပါသည။ အဆပါေကးရြာမားတြင လေလာကေသာ အစားအေသာက၊ သန႔ရငးေသာ ေသာကသးေရ၊ မလာသမးစနစႏင ေဆးကသမႈမားမရပါ။ ထသတ႔၏ အေျခအေနသညလညး၊ စစေဘးေရာင စခနးမားတြင ေနထငသမားကသ႔ပငရၿပး၊ အခ႕ေကးရြာမားတြင အေျခအေနပမဆး၀ါးပါသည။ ရခငျပညနယေျမာကပငးတြင နစကအပါအ၀င ျမနမာလၿခေရးတပဖြ႕မားသည ရညရြယခကရရျဖင ရပပငးဆငရာ တစခလး(သ႔)အစတအပငးတစခ ပကစးေစရန၊ ရဟငဂာမားက လပခေပးျခငးမရေသာ အလပမားက အတငး အၾကပခငးပါသည။ အျပညျပညဆငရာ အလပသမား အဖြ႕ခပ၏ အတငးအၾကပ အလပလပခငးျခငး (သ႔) မလပမေနရ အလပလပခငးျခငးဆငရာ ညလာခႀကး (IOL ညလာခ ၂၉)မ အတငးအၾကပ အလပလပျခငး၏ အနကအဓပၸါယက ‘‘အလပ (သ႔) ၀နေဆာငမႈေပးျခငး အားလးသည လတစဥး တစေယာကအား ၿခမးေျခာကမႈ ရေသာ ပတ၀နးကငတြင အျပစဒဏေပးသညအေနျဖင၊ လပကငေစျခငးႏင ထသအေနျဖင ေစတနာ၀နထမး အေလာက လပကငသညမဟတေသာအလပျဖစသည’’ဟဖြငဆခပါသည။336 အတငးအၾကပအလပလပကငျခငး တြင ၿခမးေျခာကမႈရေသာ ပတ၀နးကင၌၊ အျပစဒဏေပးသည အေနအထားႏင ေစတနာ၀နထမးမဟတဘ လပကငျခငးတ႔ပါရပါမည။ တနညးအားျဖင၊ အလပသမားတစဥးသည၊ အဓမၼခငး၍သာလပကငရၿပး၊ သ႔တညး မဟတ ထအလပက လပကငမညမဟတပါဟ ဆႏငပါမည။337

333 Francis Wade ၏ “Burma’s Rohingya Are Now Being Forced to Live in Sqaulid Ghettos Watched by Guards,” Time (Feb. 4, 2014), http://time.com/3982/rohingya-ghettos-of-burma; Emanuel Stoakes, “Burma’s Rohingya Ghettoes Broke My Heart,” Vice (Apr. 23, 2013), http://www.vice.com/read/visiting-burmas-muslim-ghettos. ကၾကညပါ။ 334 European Commission on Humanitarian Aid and Civil Protection ၏ The Rohingya Crisis, p. 2 (Apr. 2015), http://ec.europa.eu/echo/files/aid/countries/factsheets/rohingya_en.pdf. ကၾကညပါ။ 335 Danish Refugee Council ၏ Daily Record of Information from DRC Program Locations in Rakhine (Apr. 2014) (on file with Al Jazeera Investigative Unit); Save the Children ၏ Daily Status Update (Key Rakhine Operational Areas) (Apr. 8, 2014) (on file with Al Jazeera Investigative Unit); Save the Children ၏ Daily Status Update (Key Rakhine Operational Areas) (Apr. 1, 2014) (on file with Al Jazeera Investigative Unit). ကၾကညပါ။ 336 Convention Concerning Forced or Compulsory Labor, adopted June 28, 1930, 39 U.N.T.S. 55, art. 2(1). ကၾကညပါ။ ၃၃၇ Joanna G. Sylwester, “Comment: Fishers of Men: The Neglected Effects of Environmental Depletion on Labor Trafficking in the Thai Fishing Industry,” Pacific Rim Law and Policy Journal v. 23, p. 423 (2014). ကၾကညပါ။ 337 Joanna G. Sylwester, “Comment: Fishers of Men: The Neglected Effects of Environmental Depletion on Labor Trafficking in the Thai Fishing Industry,” Pacific Rim Law and Policy Journal v. 23, p. 423 (2014). ကၾကညပါ။


၂၀၁၂ခႏစ ဇြနလမစၿပး၊ ကလသမဂၢႏင လပေဖာကငဘက အဖြ႕အစညးမားက နစကႏင ျမနမာလၿခေရး တပဖြ႔၀ငမားသည ရဟငဂာမားက အေစာင၊ ေပၚတာ (ပစၥညးသယျခငး)၊ လမးျပငျခငးႏင အျခားေသာ အလပမားႏင အေျခခလအပမႈရေသာ အလပမားက အဓမၼခငးေၾကာငး စာရြကစာတမးမားျပစခပါသည။338 အမရကနျပညေထာငစႏငငျခားေရး ၀နႀကးဌာန၏အဆအရ ျမနမာလၿခေရး တပဖြ႕၀ငမားသည ရဟငဂာ ေယာကၤားမားႏင လငယမားက၊ ကယထလကေရာက ၿခမးေျခာကျခငး၊ ေၾကာကလန႔ေအာင ျပလပျခငးႏင အၾကမးဖကျခငးတ႔ျဖင အဓမၼအလပလပခငးေၾကာငး၊339 ရခငျပညနယ ေျမာကပငးတြင ေနထငေသာ ရဟငဂာ မားက ျမနမာလၿခေရးတပဖြ႕၀ငမားသည၊ ေလာေလာဆယႏင ေနရာအႏ႕အျပားတြင သတ႕လပကငရမည အလပမားတြင၊ ရဟငဂာမားက လပကငေစသညဟ ေျပာဆခသည။340 အဆပါတပဖြ႕၀ငမားသည စစမႈမထမး မေနရဟ အတငးအၾကပလပခငးၿပး၊ မားျပားလေသာ အလပမားက ရဟငဂာမားအား လပခငးျခငး၊ ဤသ႔ျပလပ ျခငးသည ရပပငးဆငရာ တစခလးက ေသာလညးေကာငး၊ အခ႕ေသာအစတအပငးက ေသာလညးေကာငး ပကစးေစသည ဟေသာ အေျခအေနႏင ကကညမႈရပါသည။ ရခငျပညနယေျမာကပငးရ IDPစခနးမားရ ရဟငဂာမားသည ျမနမာလၿခေရးတပဖြ႕၀ငမား၊ ေဒသခ အရာရမားႏင ႏငငသားမား၏ အတငးအၾကပ အလပလပခငးျခငးက ခရေသာေၾကာင သတ႔၏ဘ၀အေျခအေန ပကစး ယယြငးေအာင ရည႐ြယခကရရ နညးမးစျဖငအတငးအၾကပလပကငေနျခငးျဖစသည။341 ၄။ အပစအတြငး ကေလးေမြးျခငးက တားဆးပတပငရန ရည႐ြယခကျဖင သတမတခကမားထားရျခငး သတမတခကမား ထားရျခငးသည အပစအတြငး ကေလးေမြးျခငးတားဆးပတပငရန ရည႐ြယခကျဖင လပေဆာငျခငးျဖစ၍ လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ညလာခႀကးမ ခမတေသာ အကဥပေဒႏင အႀကး၀င ေနပါသည။ အကရစ (Akayesu)အမႈတြတြင၊ ICTRက၊ ကေလးေမြးျခငးက တားဆးပတပငရန ရညရြယခကျဖင လပေဆာငျခငးတြင ပဋသေႏၶတားရန တြနးအားေပးျခငး၊ ကား၊ မ ခြျခားၿပးထားျခငးႏင လကထပထမးျမားျခငးက ပတပငျခငးတ႔ပါ၀ငသည။342 ဤသ႔ပတပငမႈသည ရပပငးႏင စတပငးဆငရာ ႏစခစလးအတြက ထခကမႈ ရေသာလပရပျဖစသည။ ICTRက မဒမးကငျခငးသညလညး ကေလးေမြးျခငးက တားဆးပတပငရနရည႐ြယခက ျဖငလပေဆာငခကတစချဖစသည။ မဒမးကငသက၊ ကယ၀နေဆာငထားေသာ ကေလးကေမြးရန ျငငးဆေသာ အခါတြငျဖစသည။ ထနညးတစြာ အပစအဖြ႕၀ငမားသညလညး၊ ကေလးက ေပးမေမြးေသာေၾကာင၊ စးရမေၾကာင ကျခငးႏင စတေခာကျခားျခငးတ႔က ျဖစေစပါသည။343 လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ အစအစဥတြင ဤသ႔ သတမတခကထားရျခငးက ျဖညစြကေဖာျပထားပါက ညလာခႀကးအေနျဖင ကေလးေမြးရန တားဆး ပတပငျခငးက ရပပငးဆငရာ တစခလး (သ႔) အခ႕ေသာ အစတအပငးမားက ပကစးေစသည တြကခက သတမတမႈတြင ဆးျဖတခကခရာတြင ထညသြငး စဥးစားရန မလပါ။344 ျမနမာအစးရအေနျဖင ရဟငဂာမား ကေလးေမြးျခငးက တားဆးပတပငရန၊ သတမတခက ၂ခ ကထားရခပါသည။ ယငးတ႔မာ ရဟငဂာမား လကထပထမးျမားျခငး အေပၚကန႔သတမႈမားထားျခငး၊ (ရဟငဂာမားအတြကသာ ထားရ သည)ႏင ကေလးအေရအတြကက သတမတျခငးတ႔ျဖစသည။ လကထပထမးျမားလပါက ရဟငဂာတ႔သည ႏငင၏ ခြငျပခကကရယရမည။ ဤသ႔ခြငျပခကရရနအတြက ရဟငဂာဇနးေမာငႏတ႔က အခေၾကးေငြ၊ ရဖနရခါ လာဘထး ရသည။ ရဟငဂာအမားစမာ အဆပါအခေၾကးေငြက မေပးေဆာငႏငၾကပါ။ ဤကသ႔လကထပ ထမးျမားရန ခြငျပခကရယျခငးမာ သတ႔၏ ယၾကညခကႏင ဘာသာေရးက ေဖာကဖကရာေရာကပါသည။ ေယာကၤားျဖစသက မတဆတေမႊးမပါေသာႏင မနးမျဖစသကေခါငးအပပ၀ါမပါေသာဓါတပက ပးတြတငျပ ရပါသည။ လကထပ ထမးျမားခြငမရဘ အတေနေသာရဟငဂာမားသည ဖမးဆးခပေႏာငျခငးက ခၾကရၿပး၊ ေထာငဒဏ ၁၀ႏစအထ ကခႏငသည။

338 အထကပါအပငး III.A, III.B. ကၾကညပါ။ 339 United States Department of State ၏ Trafficking in Persons Report: Burma (2014), http://www.state.gov/j/tip/rls/tiprpt/countries/2014/226691.htm. ကၾကညပါ။ 340 Aubrey Belford & Soe Zeya Tun, “Forced Labor Shows Back-Breaking Lack of Reform in Myanmar Military,” Reuters (July 2, 2015), http://www.reuters.com/article/2015/07/02/us-myanmar-rohingya-forcedlabour-idUSKCN0PC2L720150702. ကၾကညပါ။ 341 Stakic, above note 331, para. 517. ကၾကညပါ။ 342 Akayesu ၏ အထကပါ မတခက 282, para. 507. ကၾကညပါ။ 343 အထကရညညႊနးပါအတငး 344 Schabas ၏ Genocide in International Law, အထကပါ မတခက 277, p. 201. ကၾကညပါ။


၂၀၀၅ ခႏစ မစၿပး၊ လကထပထမးျမားခြငက ရဟငဂာမားအေနျဖင ကေလး၂ဥး ထကပ၍မယပါ ဟေသာ ကန႔သတခကက၊ သေဘာတမသာ ရရႏငသည။ ေဒသခအာဏာပငမားအေနျဖင ရဟငဂာ မနးမမားက ေဆးရတြင ကယ၀နေဆာငတားေဆး(သ႔)ထးေဆးက အတငးအဓမၼ သးစြေစပါသည။ ၂၀၁၂ခႏစ စကတငဘာလ လထ စညးေ၀းပြတြင ေဒသခရခငေခါငးေဆာငမားက၊ ရခငျပညနယတြင ေနထငေသာ ဘဂၤါလမြတစလင အသငး အ၀ငးမားအေနျဖင၊ ေမြးဖြားႏႈနးကထနးခပရန ဥပေဒတစရပက ခမတခပါသည။ ၂၀၁၅ခႏစ ေမလတြင ျမနမာႏငငအစးရက အမးဘာသာေစာငေရာကေရး ဥပေဒ၏ အစတအပငးတစခတြင ရဟငဂာမား လကထပ ထမးျမားျခငးႏင ကေလးေမြးဖြားျခငးက ကန႔သတထားသည ဥပေဒတစခကအတညျပခသည။ ဥပေဒ ျပ႒ာနးခကတြင ရဟငဂာမားဟ ရငးလငးစြာ မေဖာျပထားဘ၊ တစသားႏင တစသား ၃၆ လျခား ရန လအပသညဟ ေဖာျပထားပါသည။ သ႔ရာတြင ဤသ႔ကန႔သတခကသည ေျပာငးေရႊ႕ေနထငသမား ျပားေသာေဒသ၊ လဥးေရ တးပြားမႈ ျမငမားၿပး၊ ကေလးေမြးႏႈနး ျမငမားေသာေဒသဟ ေဖာျပထားသျဖင၊ ျမနမာႏင ရခငေခါငးေဆာင မားက ရဟငဂာက ရညၫႊနး ေျပာဆေၾကာငး သႏငပါသည။ ၅။ ျပလပျခငး (လပရပ)အခကအလကမားႏင ပတသတ၍ နဂးခပ လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ညလာခႀကး၏ သေဘာတညခကအမတ (၂)တြင လမးတနးသတျဖတမႈဆငရာ ရာဇ၀တမႈ၏ျပလပျခငး(လပရပ) အခကအလကမားကခန႔ခြသည အမးအစားမားက ရငးလငးစြာ ေဖာျပ ထားပါသည။ စာရငးျပစေဖာျပထားေသာ အကဥပေဒ တစခတငးက တာ၀နေပး၍လညးေကာငး၊ တမငတကာ (သ႔) မေတာတဆေသာလညးေကာငး ကးလြနႏငသည။ လ၀ငစတနးကလငနစ၏ ေတြ႔ရခကမားက စစေဆးၾကည႐ႈ ရာတြင ျမနမာအစးရ၊ စစတပ၊ ရတပဖြ႔ႏင လၿခေရးတပဖြ႔တ႔၏ လပရပအခကအလကမားတြင အႀကး၀င ေနပါသည။ အဆပါအဖြ႕အစညးမားသည ရဟငဂာမားက သတျဖတျခငး၊ ရပပငးႏငစတပငး ဆငရာတ႔က ဆး၀ါးစြာ ဥပဒေရာကေစျခငး၊ ရည႐ြယခကရရျဖင အဓမၼေစခငးျခငးႏင ကေလးေမြးဖြားျခငးက တားဆးပတပငရန ရည႐ြယ ခကရရျဖင ကန႔သတခကမားထားရျခငးတ႔သည ရဟငဂာမား၏ ရပပငးဆငရာက ပကစးေစသညဟ တြကခက ယဆႏငပါသည။ ခငမာေသာႏင တသမတတညးေသာ သကေသသာဓကမားက ရဟငဂာမား အေပၚေစာကားမႈမား ျပလပေနျခငးက ေဖာျပထားပါသျဖင၊ လမးတနးသတျဖတမႈက ျပလပသည ရာဇ၀တမႈက ျပလပျခငး (လပရပ)ႏင ကကညမႈရပါသည။

(ဃ) လမးတနးသတျဖတမႈ အတြက ရာဇ၀တမႈ၏ “ရညရြယခက”၏ အခကအလကမား

လမးတနးသတျဖတမႈ၏ ရာဇ၀တမႈေျမာကရန ျပစမႈကးလြနသသည ဥပေဒမတားျမစထားသည လပရပမားက ျပလပခသညသာမက ကာကြယမႈေပးထားေသာ အပစတစခလး သ႔မဟတ တစစတတစပငးအား ဖကဆးျပစရန သတ႔၏ရညရြယခကပါရရမည။345 လမးတနးသတျဖတမႈ ညလာခ၏ သေဘာတညခက ေအာကတြင ရညရြယ ခကမာ တကသတမတမႈရမည။ ထ႔အတြက သတျဖစရန ေယဘယရညရြယခက တစခထမဟတရ။ လမးတနး သတျဖတမႈအတြက တာ၀နယမႈက ေဆာကတညမညဆပါက၊ အျခားစားသားအားျဖင၊ အျပစကးလြနသသည လမးတနးသတျဖတမႈ ရာဇ၀တမႈ၏ အဓပၸါယအသးအႏႈးေအာကတြင အကာအကြယေပးထားေသာ လတစစအား ဖကဆးျပစရန ရညရြယေသာတားျမစထားသည အျပအမႈတစခသ႔မဟတ တစခထကပေသာ အျပအမမားက ကးလြနရမည။

လမးတနးသတျဖတမႈ ရညရြယခကအတြက ဥပေဒစညႊနးတညေဆာကရာတြင ခရးသညနားလညမႈရေအာင ၾကးစားခရသည။ နာဇစစအစးရႏငမတဘ အလြနနညးပါးေသာ အစလကအျပလက ရကစကယတမာမႈအား ကးလြနသမားသာ ေရးသားထားေသာ အစရငခစာမားက ထားရစခၾကသည။ သ႔မဟတ စာရငးရအပစမားအား ပေပာကသြားေအာင စစဥမႈမားအားေဖၚျပထားသည။346 ကးလြနသ၏ ရညရြယခကက တားျမစထားေသာ

345 Akayesu ၏ အထကပါ မတခက 282, para. 498 တြင (“လမးတနးသတျဖတမႈက အထး ရညရြယခက သ႔မဟတ dolus specialis ထမေလာကအထ တကယျဖစမန ေပၚမတညျပး အျခားရာဇ၀တမႈမား ႏင ကြျပားျခားနားသည။ ရာဇ၀တမႈတစခအတြက အထး ရညရြယခကသည သတသတမတမတရေသာ ၾကစညမႈ၊ ျပစမႈတစခ၏ အေျခချဒပစင အျဖစလအပျပး ကးလြနသမ ရငးလငးေသာ တရားေသာ စြဆမႈက ရာေဖြေတာငးဆတတပါသည။ ထ႔ေၾကာင လမးတနးသတျဖတမႈ ရာဇ၀တမႈတြင သးသန႔ ရညရြယခကက “ႏငငသားတစခ၊ လမးတစမး၊ တငးရငးသားတစစ၊ ဘာသာေရး အပစတစစ စသညတ႔က တစခလး သ႔မဟတ တစစတတစပငးအား ဖကဆးရန ရညရြယခက” ေပၚတြင တညရပါသည။ 346 Ibid., para. 523.


အျပအမမားအား ျပးေျမာကေအာင လပေဆာငခသည ပါတ၀နးကင အေျခအေနအားလးအေပၚ စစေဆးမႈတစခ အေပၚမတညႏငသညဟ ႏငငတကာ ICTY ေကာကခကခထားပါသည။ လမးတနးသတျဖတမႈ ညလာခ သေဘာတညခကႏင အမႈဥပေဒက အခကအလက စစမးစစေဆးမႈ တစချဖင သတမတထားေသာ ရညရြယ ခကျဖင လမးတနးသတျဖတမႈအား ကးလြနခသည ဖြ႔စညးပရမရ သတမတခကခရန သငေလာသည ရညရြယခကျဖင ဖြ႔စညးခေသာ ႏငငတကာ ခရးျဖငသာ တညေဆာကခသည။ ICTY မ ေဖၚျပရာတြင -

သတသတမတမတရ ရညရြယခကက သကေသျပရန၊ တကရက ရငးလငးျပတသားေသာ သကေသအေထာကအထား မရျခငး၊ အခကအလကမားႏင အေျခအေနမားအေပၚ တဆင မတညျခငး၊ ေယဘရအေျခအေနတြင အျခားအျပစ တငသငသည ကးလြနမႈမား တညေသာ အဖြ႔ထစနစတက တကရကကးလြနေနျခငး၊ ကးလြနခသည ရကစကယတမာမႈ အတငးအတာ၊ သးသန႔အဖြ႔၏ အဖြ႔၀ငျဖစသညအတြက စနစတက ပစမတထား တကခကခရျခငး၊ သ႔မဟတ ပကဆးမႈ ျဖစေစသည ခြျခားမႈ လပရပမားအား ထပခါတလလ ကလြနျခငး မားျဖစႏငသည။347

ႏငငတကာခရးမ ႏငင၏ စမကနးတစခ သ႔မဟတ မ၀ါဒတစခ၊ ျပညသလထ၏ လမးေရးခြျခားမႈ အေျခအေနတစခ၊ အမားျပညသအား ေျပာၾကားသညမန႔ခြနမားႏင တစသးပဂၢလ အစညးအေ၀းမား၏ သကေသအရ လမးတနး သတျဖတမႈအား ကးလြနခသည ရညရြယခကကေတြ႔ရခပါသည။348 ကာကြယမႈေပးထားေသာ လအပစတစခအား အစလကအျပလက တားျမစထားသည လပရပမားသညလညး လအပစအာဖကဆးရန ရညရြယခကတစခ ဟလညး ခရးမေတြ႔ရရပါသည။

အကရဆ (Akayesu)တြင ICTRက ရညရြယခကက “၄ငးျပစမႈကးလြနသမေသာ၄ငး သ႔မဟတ အျခားသမားမ ေသာ၄ငး ထအပစအေပၚ အျပစတငထကေသာ စနစတကတကရက ဆန႔ကငသည ကးလြနမႈ ေယဘယ အေျခအေန”၊ “ကးလြနခသည ရကစကမႈအတငးအတာ”၊ “တျခားအပစမား၏ အဖြ႔၀ငမားအား မတကခကဘ၊ သးသန႔အဖြ႕တစခ၏ အဖြ႔၀ငအားသားေကာငအျဖစ တမငတကာႏင စနစတကပစမတထားသည အခက”၊ “၄ငးလပရပမား ကးလြနရန ေယဘယ ႏငငေရးအဆးအမ၀ါဒ”၊ ႏင “၄ငးအပစ၏ အျခခအတျမစက ခးဖကရန ကးလြနသညလပရပမား သ႔မဟတ ကးလြနသမားမ ခးေဖာကရန စဥးစားမႈ - စာရငးမားတြင မပါေသာလညး တညေသာ လပရပပစ တစစတတစပငးအား ကးလြနေသာ မမကယတငလပရပမား”ဟ တကစြာ ရညညြနး ထားပါသည။349

အလားတ Kayishema and Ruzindana၏ အမႈတြင ICTR ၏ အမႈစစေဆးသည အဖြ႔မ “ပစမတထားသည အပစ၏ အဖြ႔၀ငမားအေပၚ ဖကဆးမႈျဖစေစေသာ စကားသးျခငး” ရညရြယခကအား ညြနျပေနသညအရာ ျဖစသညက ေတြ႔ရခပါသည။350 ၄ငးအေျခအေနမားသည ရညရြယခကအတြက လအပေသာ ျပညစသည သ႔မဟတ ေသခာေသာသကေသဟ နားလညသေဘာေပါကထားရန မဟတပါ။ ICTR ၏ အေျခအေနမား စာရငးသည ရညရြယခကအား မညကသ႔တကစြာ ရညညြနးမညက အဆးအျဖတေပးႏငသည လမးညြနမႈသာ ျဖစသည။ လမးတနးသတျဖတမႈ တစချဖစမျဖစ ရာေဖြရန သတမတထားသည ရညရြယခက အေျခအေန အားလးက တငျပရနမလပါ။ ထ႔အျပင ျဖစရပမနမားအား အကျဖတသည အေပၚမတညသည။ မညသည အဆပါ အေျခအေနမား အေပၚေတြ႔ရမႈ တစခတညးသာ သ႔မဟတ အမးမးေသာ အေျခအေနအား ေပါငးစပမႈမားျဖင ရညရြယခက ရေၾကာငး သကေသျပရန လေလာကသည။

347 Prosecutor v. Jelisic၏ အမႈ နပါတ ICTY IT-94-10-A, Judgment, para. 47 (July 5, 2001). 348 Akayesu ၏ အထကပါ မတခက 282, para. 555 ကၾကညပါ။ Prosecutor v. Niyitegeka ၏ အမႈနပါတ ICTR-96-14-T, para. 427 (May 16, 2003) ကၾကညပါ။ Kayishema and Ruzindana ၏ အထကပါ မတခက 287, paras. 292-313, 531-40 ကၾကညပါ။ 349 Akayesu ၏ အထကပါ မတခက 282, paras. 523-24 ကၾကညပါ။ 350 အျခား ပါတသကေနေသာ သတမတခကမားမာ “ထခကခရသည အပစ၀င အရညအတြက”; “အပစ သ႔မဟတ သတ႔၏ ပငဆငမႈအား ပစမတ အျဖစသတမတျခငး”; “အသးျပသည လကနကမားႏင ကယခႏာ ဒါဏရာရရမႈ အေျခအေန”; “စမကနးေရးဆြသညနညးစနစ”; “စနစတကသတျဖတမႈ” ႏင “အပစ၏ အမနတကယ သ႔မဟတ ၾကးစားထားသည ပကစးမႈအခးအစားစေကး အတငးအတာ ဆကႏြယမႈ” အပါအ၀င တ႔ျဖစသည။ Kayishema and Ruzindana, ၏ အထကပါ မတခက 287, paras. 93, 527 ကၾကညပါ။


လကရ လမးတနးသတျဖတမႈ ဥပေဒ အျမငမၾကညမညဆပါက လမးတနးသတျဖတမႈ ညလာခ ကယတငကသာ ပါ၀ငမႈမဟတဘ သငေလာသလ သးသန႔ဖြႊ႔ထားေသာ အျပညျပညဆငရာ ရာဇ၀တမႈခရး၏ ဘာသာျပနႏငသည အခြငအာဏာ၊ ရခငျပညနယတြင ျမနမာအစးရႏင ေဒသခပါ၀ငသမားမ ရဟငဂာမားအေပၚ လမးတနးသတျဖတမႈ ျဖစေစသည ရညရြယခက လပရပမားအတြက ရရႏငသညသကေသအေထာကအထား အကဥးခပတစခ တ႔ လအပပါလမမည။ ျပညစသည စစမးစစေဆးမႈ မရေသးေသာ ဤေယဘယ ေတြ႕ရခကသည မြတစလငမား အထးသျဖင ရဟငဂာမားအေပၚ ျပငးျပငးထနထန ဆန႔ကငေျပာဆေနမႈ အေထာကအထား၊ သတ႔အပစ၏ ၀ေသသ လကၡဏာေၾကာင ပစမတထားခရေသာ အေထာကအထား၊ ရဟငဂာမားအေပၚ တကရကခမတထားသည အစးရ၏ ကေလးေမြးဖြားမႈႏင လကထပထမးျမားမႈ ကန႔သတေရးမ၀ါဒမား၊ ရဟငဂာအကအညမားအေပၚ အစးရ၏ ျငငးဆေသာ မ၀ါဒမားႏင ရဟငဂာမားအား လစလေ၀းျဖင ရကစကယတမာမႈက ကးလြနေသာ သကေသ အေထာကအထားမား အေပၚအေျခခထားသည။ အားလးကစေပါငးလကပါက ဤအေထာကအထားသည ျမနမာအစးရမ လမးတနးသတျဖတမႈက ရညရြယခကရစြာျဖင ကးလြနခေၾကာငး အၾကျပေနပါသည။

၁။ ရဟငဂာ ဆန႔ကငေရးႏင မြတစလငဆန႔ကငေရး အေျပာအဆ

အစးရ၏ ရာထးၾကးအရာရမား၊ စစတပအရာရမား၊ ဗဒၶဘာသာသဃာေတာမား ႏငရခငေဒသခမားမ ရဟငဂာဆန႔ကငေရး စတဓါတမား အဓြန႔ရညတညတရန အားေပးပန႔ပးခသည။351 ၄ငးတ႔၏ အေျပာအဆမား သည ရဟငဂာတ႔၏ လသားသကၡာကေစကာ လမးအျခငးျခငးမနးတးမႈ ခစားခကကျဖစေစျပး အပစအေပၚ ဆန႔ကငသည အၾကမးဖကမားက မးေမြးရာေရာကသည။ ဤရဟငဂာဆန႔ကငေရး ခစားခကႏင အစးရကအားေပး ပန႔ပးေပးေနေသာ ေနရာတြငရျခငးက ၾကညျခငးအားျဖင ျမနမာအစးရႏင အျခားပါ၀ငသမားသည ရဟငဂာအား လမးတနးသတျဖတရန ရညရြယခကရရျဖင တားျမစထားေသာ လပရပကကးလြနခသညက ဆးျဖတရန အခကအလကမားျဖစေစပါသည။

မြတစလငႏင ရဟငဂာမား အေၾကာငး ခြျခားဆကဆမႈႏင ဆပမႈျဖစေအာငျပလပေစသည အေျပာအဆမား ျမနမာျပညတြင ျပန႔ႏ႔ေနသည။ ၄ငးအေျပာအဆမားသည ရဟငဂာမားသည ျမနမာႏငင၏ အခပအခာက ျခမးေျခာကေနမႈ တစချဖစျပး ရခငျပညမ ေရႊ႔ေျပာငးပစရမညဟ ယၾကညေစပါသည။ ရဟငဂာအေၾကာငး လမးတနးသတျဖတမႈ လပရပ အတငးအတာႏင အၾကမမားက ျပညသလထ၏ ေျပာဆေရးသားခက အေျခအေန အေပၚတြင ဆကစပဆနးစစေလလာရာတြင ျမနမာအစးရႏင ရခငပါ၀ငသမားသည ရဟငဂာအား ဖကဆးရန ရညရြယခကရရျဖင ကးလြနခသညက ေတြ႔ရသည။

၂။ ရဟငဂာတ႔၏ ရပပငးဆငရာက ဖကဆးရန တြကခကျပး သတ႔ဘ၀၏ အေျခအေနမားက တစခချဖစေစရန ရညရြယခကရေၾကာငး ေဖၚျပေနသည သကေသသာဓက

အစးရႏင ေဒသခသတ႔၏ စာရြကစာတမးမားႏင လပရပမားသည ရဟငဂာ ဥးေရၾကးထြားမႈ ကန႔သတသည အစအစဥမားႏင ရဟငဂာတ႔၏ ရပပငးဆငရာက ဖကဆးရန တြကခကျပး သတ႔ဘ၀၏ အေျခအေနမားက တစခချဖစေစရန ဖနတးေနၾကာငး သကေသအေထာကျဖစသည။

ရဟငမား ရာစႏစမားစြာ ရခငျပညနယတြင လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကျခငးခရသမား အျဖစရေနခနတြင ၂၀၁၂ ခႏစသည ရဟငဂာမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈႏင ႏပစကမႈမား၏ အဆငအသစတစခ ျဖစလာခသည။ ေဒသခသဃာမားမ ရဟငဂာမားအေပၚ ဖကစးမႈရလဒျဖစေစမည မ၀ါဒမားက အျပညအ၀ျပဌာနးႏငရန အားေပးအားေျမာကျပလာသည။ ဥပမာအားျဖင ရေသေတာင သဃာမားမား၏ ေတာငးဆခက ၁၂ ခကသည ရဟငဂာမား မမကယႏငမသားစက ေထာကပရန၊ သာမာနသယယပ႔ေဆာငေရးကအသးျပ၍ ေဆး၀ါးႏင အစားအစာမား သယယရနႏင အကအညေပးေနသည အဖြ႔အစညမား၏ အကအညမားက ဟန႔တားခသည။352

351 အထကပါ III.C, III.D အပငးက ၾကညပါ။ 352 Rathedaung Monks, 12 Point Statement ၏ အထကပါ မတခက 152 က ၾကညပါ။


၄ငးအစအစဥမား၏ ရလဒမာ ရဟငဂာမားအား ရပတညရန အနညးငယေသာနညးလမးျဖငသာ ထားရေၾကာငး ေတြ႔ရသည။

၂၀၁၂ ခႏစ စကတငဘာလတြင ရဟငဂာမားႏငပါတသကေသာ ျပနာေျဖရငးရနအတြက ဆးျဖတခက ေရးဆြရန သဃာေတာတစစ ရေသေတာငတြင ေတြ႔ဆခသည။ ၄ငးအပစမ “ရခငျပညနယရ ဘဂၤါလ မြတစလင အသငးအ၀ငး၏ ကေလးေမြးဖြားႏႈနးအား ထမးခပရန” “ဘဂၤါလ ရြာသားတစခ႕အား ေရႊ႕ေျပာငးရန” ႏင “U.N ႏင INGO တ႔၏ လပရားမႈက ေစာငၾကညရန” စညးကမးခကမားခမတရန ဆးျဖတခသည။353

ရဟငဂာမားမ ျမနမာႏငငက လြမးမးမညဟေသာ သတ႔၏ေၾကာကစတက တ႔ျပနသညအေနျဖင “ေညာငပငက ေစတေတာအား တကမခ…” သကသ႔ ရခငျပညတြငေနထငျပး၊ ရခငေရေသာကကာ၊ ရခငအရပ ခနားျပး ရခငလမးက ဖကဆးရနၾကးစားေနသညဟဆကာ အဆပါအစအစဥမားက သဃာေတာမားက ေရးဆြခသည။354 ဘ၀အေျခအေနမား ၾကမးတမးလာေစရန ပ၍တငးၾကပမႈမားျပလပရန သဃာေတာမားက ေတာငးဆၾကသည။ ရဟငဂာမားအား ေၾကာငရြ႔ြရနလႈေဆာငမႈျခငးမားႏင ေပါငးစပလကပါက ရဟငဂာအား ဖကဆးရန ရညရြယခကရေၾကာငး ပျပးခငမာေသာ သကေသအေထာကအထားတစခ အျဖစေဖၚျပေနပါသည။

ေဒသခဗဒၶဘာသာ ေခါငးေဆာငမားသညလညး လသားျခငးစာနာေထာကထားသည အကအည ရဟငဂာမားထ ေရာကေအာင အားမေပးခၾကပါ။ ၂၀၁၂ ခႏစ ေအာကတဘာလတြင ရခငသဃာေတာမား ညညြတေရး ညလာခမ All-Arakanese Monks Solidarity Conference “U.N ေအာကတြငမရေသာ၊ ေဒသချပညသမားအား စတ၀ငစားမႈမရေသာ” NGO အားလးက ဆန႔ကငေၾကာငး ေၾကညာခသည။355 ရခငျပညနယတြင ျပညနယတြငး လပေဆာငေနေသာ NGO စာရငးပါသည လကကမးစားေစာငတစခ ကျဖန႔ေ၀ချပး ရခငျပညသမားသည NGO မားက သတထားရန သတေပးခသည။ ထ႔ေနာက မညသမဆ “ကလားမား တးတကေအာင ေဆာငရြကပါက သစၥာေဖာက ျဖစသျဖင ငါတ႔၏ရနသျဖစသည”ဟ အသအမတျပထားခသည။356 ရဂငမားထ လသားျခငးစာနာ ေထာကထားသည အကအညအား တမငသကသကဟန႔တားမႈသည အထးသျဖင ဆကလကတညရေနသည ရဟငဂာဆန႔ကငေရး ၀ါဒျဖန႔ခေရးႏငအတ ၄ငးအပစအား ဖကဆးရန ရညရြယခကတစခက ေရ႕ေမာကတြင ေဖၚထတေနသကသ႔ဟ စဥးစားႏငပါသည။ ရဟငဂာမား ေနထငလက ရေသာ ဆး၀ါးေသာအေျခအေနရ IDP စခနးမားႏင အထးကနျဖစေနေသာရြာမားသ႔ လသားျခငးစာနာေထာကထားသည အကအညမေရာကေအာင တားဆးျခငးသည သတ႔အား ဖကဆးရနၾကးစားျခငး ျဖစသည။

ရဟငဂာမားအတြက အစးရ၏ လပေဆာငမႈမားႏင မလပေဆာငမႈမားသည ရဟငဂာမားအား ဖကဆးျပစရန အေျခအေနမားက ရညရြယခကရရ ဖနတးေနေသာ အေလအကငတစခက ျပသေနသည။ အစးရမ ေနရပစြန႔ခြါရသည ရဟငဂာမား မမအမသ႔ျပနရန တားဆးရနအတြက မ၀ါဒတစခ ကလကေလာကခသည။ ၄ငးရဟငဂာမားက သတမတထားေသာ IDP စခနးမားတြင အတငးအဓမၼ ေနထငခငးသည။ အထကတြင ေဆြးေႏြးခသလ IDP စခနးမား၏ အေျခအေနမားသည ဆး၀ါးလသည။ ရဟငဂာမားသည ၄ငးစခနးမားတြင ပတေလာငထားျပး လအပေသာ ေဆး၀ါးကသမႈရရရန၊ အလပအကငမားႏင အစားအစာမားရာေဖြရန လြတလပစြာ သြားလာခြငမျပ။ ထ႔အျပင အစးရမလညး လသားျခငးစာနာေထာကထားသည အကအညမား စခနးသ႔ေပးပ႔မႈအား တငးကပထားသည။ IDP စခနးမား၏ အေျခအေနသည ပမဆး၀ါးလာျပး အဟာရခ႕တမႈ၊ ေရာဂါႏင ထပဆင အၾကမးဖကမႈမားေၾကာင ေသဆးၾကရသည ရဟငဂာဥးေရလညး မားလာသည။ မထတျပနခေသာ U.N ၏ အစရငခစာတစေစာငတြင “ရဟငဂာ မသားစမားအၾကား မးတြငးေသဆးမႈႏင ေမြးကငးစ ကေလးမား ေသဆးမႈျမငမား ရျခငး၏ တကရကအေၾကာငးရငးမာ (IDP စခနးမားအတြငး) ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက မရေသာေၾကာင”ဟေဖာျပထားသည။357 ရဟငဂာမားအား IDP စခနးမားတြငထားရျခငး၊ အစားအစာ၊ ေဆး၀ါးႏင

353 ရခငျပညနယ၊ ရေသေတာငတြင ျပလပသည လထအစညးအေ၀းမ ခမတခသည ဆးျဖတခကမား၊ ကန႔ကြကခကမား ႏင အဆျပခကမား (Sept. 29 - Oct. 5, 2012) (Al Jazeera ၏ စစမးစစေဆးေရး ယနစတြငရေသာဖင). 354 စစေတြ ရဟနးပမား အသငး (July 2012 တြငရရခသည) (Fortify Rights တြငရေသာဖင). 355 စစေတြျမ႕၊ ဒေကာငး ေကာငးတကတြင ကငးပခသည ရခငတစမးသားလး သဃာေတာမား စးလးညညြနေရး ညလာခ၊(Oct. 18, 2012) (Fortify Rights တြငရေသာဖင). 356 ၀နသာႏ တငးရငးသာမား “သတျပရန” လကကမးစာေစာင၊ အထကပါ မတခက 166 ကၾကညပါ။ 357 ကလသမဂၢ အတြငးတြငသာ ေပးပ႔သညစာ (Apr. 2013) (Fortify Rights တြငရေသာဖင).


ေဆးကသမႈ မရေအာင ထားရျခငး၊ႏင အသကေမြး၀မးမႈရနအတြက အခြငအေရးမား မေပးျခငးစသည အစးရ၏ မ၀ါဒတစခ ကလကေလာကချခငးတ႔သည ရဟငဂာအပစအား ဖကဆးရန ျဖစႏငဖြယရလဒက ျဖစေစပါသည။

ရဟငဂာ အမားအျပားတ႔သည IDP စခနးမားတြင ေနထငရသညဘ၀က မရငဆငႏငေတာေသာေၾကာင ေလျဖင ျမနမာႏငငမ ထြကေျပးၾကသည။ ရဟငဂာမားသည IDP စခနးမားမ ထြကေျပးရငး ေလမားေပၚတြင လကနကးႏင အသကအႏရာယရသည အေျခအေနမားႏင ၾကေတြ႔ခရသည။ အစးရ၏ ပါ၀ငလပေဆာငသမားသည ရဟငဂာတစခ႕အား ေလေပၚသ႔အတငးတငေဆာငျခငး၊ အခ႕ေသာလပရပတြင ေလမားက ႏငငတကာ ေရပငနကထသ႔ ဆြေခၚသြားေၾကာငး အစရငခထားသည။358 အမနညးခငးႏငငမားသ႔ ေလျဖငသြားသည ခရးစဥသည ပကစးရန အလားအလာရျပး၊ ေရနစေသဆးရနအႏရာယရ၍ သ႔မဟတ ပငလယျပငတြင ေမာပါသြား ႏငျပး သ႔မဟတ ခရးစဥတြင ဆကလကအသကရငပါကလညး လကနကးသမား၏လကထတြင ၾကမးတမးသည ဆကဆမႈမားႏင ရငဆငရသည။359 အစးရမ ရဟငဂာတ႔အား ေသျခငးအႏရာယတြငး ပငလယသ႔တြနးပ႔ျခငးသည အစးရမ ရဟငဂာမားအား ပကဆးရန ျဖစႏငဖြယရလဒက ျဖစေစသည ရညရြယခကက ျပေနပါသည။

ျမနမာအစးရႏင ရခငတ႔၏ မ၀ါဒမားႏင လပရပမားသည ရဟငဂာအပစ၏ တစစတတစပငးက ပကစးေစသည ၾကတငခန႔မနးႏငေသာ ရလဒရပါသည။ ရညရြယခက၏ လအပခကကျပညမရန သတ႔၏လပရပသည အပစတစခလး သ႔မဟတ တစစတတစပငးက ပကစးေစေသာ ရလဒ ရႏငသညဟ ကးလြနသမားမ သထားလင လေလာကမႈရပါသည။ သထားမႈ၏ လအပခကက ICTR မရငးျပရာတြင “ကးလြနသသည သသ၍ ေသာ၄ငး သ႔မဟတ ကးလြနသည လပရပသည အပစတစခလး သ႔မဟတ တစစတတစပငးက ပကစးေစမညဟ သသငပါက” အျပစတငထကသညဟ ဆပါသည။360 ရဟငဂာတ႔ မခနငေသာ ေနေရးထငေရး အေျခအေနမားသည ေကာငးစြာမတတမးတငထားျပး အမားသေအာင ေဖၚျပထားခသည။361 အတငးအဓမၼ ခြျခားျခငး၊ လႈပရားမႈအားတားျမစျခငး၊ ငတမြတျခငးႏင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ၊ ေဆး၀ါးမား၊ လသားျခငးစာနာေထာကထားသည အကအညမားအား ျဖတေတာကျပစျခငးတ႔သည လကေသေစသည ၾကတငခန႔မနးႏငသည ရလဒျဖစသည။ ရဟငဂာမားအား IDP စခနးမားတြငထားရျပး စးပြားေရး၊ လမႈေရး၊ ႏင ႏငငေရးမ၀ါမား လကေလာကျခငးျဖင ရဟငဂာမားအား ခြျခားထားရျခငးသည ျမနမာအစးရႏငေဒသခတ႔မ နငးတ႔၏လပရပမားသည ရဟငဂာ တစခလး သ႔မဟတ တစစတတစပငး၏ ပကစးေစသည ျဖစေစႏငသညက သရေသာေၾကာငျဖစသည။

၃။ ရဟငဂာအေပၚ အစလကအျပလက ပစမတထားေသာ လပရပမား

ရဟငဂာမားအေပၚ အဓကထားေသာ အစလကအျပလက ကးလြနသည ရကစကမႈသညလညး ျမနမာအစးရမ ၄ငးအပစအေပၚ လမးတနးသတျဖတရနရညရြယခကရရ လပရပျဖစေၾကာငး ခငမာသည သကေသအေထာကထား က ေဖၚျပေနသည။ ၂၀၁၂ ခႏစ အၾကမးဖကမႈမားအတြငး ေဒသခရြာသားမား၊ နစက၊ ရႏင စစတပတ႔သည ရဟငဂာမားက ဥးတညတကခကခသည။ ရခငျပညနယ၏လမားစမာ ဗဒၶဘာသာ၀ငမားျဖစေသာလညး ရဟငဂာ မားသည အၾကမးဖကမႈမား၏သားေကာငျဖစခသည။

ထ႔အျပင ျမနမာလျခေရးတပဖြ႔၀ငမားႏင ေဒသခဗဒၶဘာသာ၀ငမားမ ကးလြနခသည အၾကမးဖကမႈႏင ႏပစကမႈ မားသည ထခကခရသညရဟငဂာအရညအတြကႏင တကမႈရသညအတြက လမးတနးသတျဖတရန ရညရြယ ခကရရလပရပျဖစေၾကာငး ရာေဖြရနအေထာကအကျဖစေစခသည။

358 Fortify Rights ၏ Myanmar: Authorities Complicit in Rohingya Trafficking, Smuggling (Nov. 7, 2014), သတငးစာရငးလငးပြ http://www.fortifyrights.org/publication-20141107.html. 359 Human Rights Watch ၏ Southeast Asia: Accounts from Rohingya Boat People (May 27, 2015), https://www.hrw.org/news/2015/05/27/southeast-asia-accounts-rohingya-boat-people. 360 Prosecutor v. Kristic ၏ အမႈနပါတ ICTY-IT-98-33, Judgment, paras. 569 (Aug. 2, 2001) (finding it persuasive that the defendant “consciously desired” the destruction of the group or “knew his acts were destroying” the group). 361 Akayesu အထကပါမတခက 282, para. 519 ကၾကညပါ။


Jelsic တြငေဖၚျပရာတြင အျပညျပညဆငရာ ရာဇ၀တမႈခ႐း(ICTY)၏ကငစြမႈအရ လမးတနးသတျဖတမႈ ရညရြယခကကရာေဖြရန အပစ၏အေရးၾကဆးအပငးတစခက ပစမတထားဖကဆးရန ရညရြယခကရရမည။362 ရာဇ၀တမႈခ႐းမ “အေရးၾကဆးအပငး”ကသတမတရာတြင စတေၾကနပေလာကသည ရာခငႏႈနးမညမက တကစြာ မေဖၚျပထားဘသငေလာစြာဟသာသတမတထားသည။ မညသ႔ေပဆေစကာမ ရဟငဂာအေပၚ အၾကမးဖကမႈ အတငးအတာသည အပစ၏အေရးၾကဆးအပငးတစခက ပစမတထားခရသညဟ ေကာကခကတစခခနငသည အတငးအတာကေရာကရခသည။ ၂၀၁၂ခႏစမတငမတြင ရခငျပညနယတြင ရဟငဂာဥးေရ ခန႔မနးေခ ၁.၀၈ သနးခန႔ေနထငၾကသည။ ျမနမာႏငင၏ ရခငျပညနယရ ေသဆးသ သ႔မဟတ ဒဏရာရသစာရငး မတတမး တငရနကျမနမာအစးရမ ခရးသြားခြငကန႔သတခကမားျဖင တားဆးထားသည။ ျပညနယတြငး လြတလပစြာ သြားလာမႈကကန႔သတထားျခငးနင အေလာငးမားအား ျမနမာအာဏာပငမားမ ေဖာကဖကပစျခငး၊ အခ႕ျဖစရပ မားတြငအစလကအျပလက ျမပႏထားေသာတြငးမားက ျပနလညတးေဖၚႏငျခငးမရေသးပါ။ တကခကမႈက ခခရေသာ ျမငေတြ႔ခရေသာသ အမားအျပားထြကေျပးခၾကသျဖင ေသဆးသ သ႔မဟတ ဒဏရာရသ စာရငး မတတမးမတငနငခပါ။ U.Nအခကအလကမားႏင လ႔အခြငအေရးအဖြ႔အစညးမား၏ အခကအလကမားအရ ၂၀၁၂ ခႏစအတြငး ျဖစပြားခေသာအၾကမးဖကမႈတြင ျမနမာစစတပ၊ ျမနမာရတပဖြ႔၊ နစက ႏင ရခငလမးမား ရဟငဂာ အမးသား၊ အမးသမးႏင ကေလးငယရာေပါငးမားစြာက ပစမတအျဖစတကခကျပး သတခၾကဟေဖၚျပထား သည။363 သ႔ေသာလညး ၄ငးမတတမးမားသည တစခမျပးျပညစမႈမရပါ။ အခ႕ရြာမားတြင တကခကသမားသည ဒါဇငေပါငးမားစြာေသာ ကေလးမားက ဓါးျဖငထးသတျပး အေလာငးမားက မးပထသ႔ပစခၾကသည။364 ထ႔အျပင မေရတြကႏငေသာ ေသဆးမႈမားသည ေရာငရားႏငေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ခ႕တျခငးႏင IDP စခနးမားႏင အးအမတြင ကနရေနသည ရဟငဂာ အသငးအ၀ငးမားသည လသားျခငးစာနာ ေထာကထားသည အကအည မရရေသာေၾကာငျဖစရသည။365 ၂၀၁၂ခႏစ အၾကမးဖကမႈျဖစပြားသည အခနမစ၍ ခန႔မနးေျခ ရဟငဂာ အမးသား၊ အမးသမးႏင ကေလးငယဥးေရ ၁၆၀၀၀၀ေကာသည ျမနမာႏငငမထြကေျပးခၾကသည။366 အတအကမသရေသာ အဆပါခလခြငေတာငးသမားသည ေရလမးခရးႏင လကနကးေနသည ႏငငျဖတေကာ ရာဇ၀တသားမား၏ လကထတြငေသဆးခရသည။ Amnesty International အျပညျပညဆငရာလြတျငမး ခမးသာခြငအဖြ႔ ခန႔မနးရာတြင ၂၀၁၅ခႏစတစခအတြငးမာပင ေထာငေပါငးမားစြာေသာ ရဟငဂာမားသည ပငလယထတြင ေသဆးခသည။367

တစေထာငမေကာပါက ရာေပါငးမားစြာေသာ ရဟငဂာမား ထငးႏငငႏင မေလးရားႏငငတြင အစလကအျပလက ျမပႏျခငးခခရသည။368 ထ႔အျပင ဘဂၤလားေဒရအစးရ၏ ေဖၚျပခကအရ ႏငငမရဟငဂာ ၃၀၀၀၀၀ မ ၅၀၀၀၀

362 Prosecutor v. Jelisic ၏ အထကပါ မတခက 2, para. 82 ကၾကညပါ။ Prosecutor v.Krstic, အထကပါ မတခက 279, para. 634 ကလညးၾကညပါ။ (“[A]n intent to destroy only part of the group must nevertheless concern a substantial part thereof, either numerically or qualitatively.”). 363 ကလသမဂၢ အတြငးတြငသာ ထတေ၀သညစာ (Apr. 2013) (Fortify Rights တြငရေသာဖင) 364 ဥပမာအားျဖင ၂၀၁၂ ခႏစ ေအာကတဘာလ ၂၃ ရကေန႔၊ ရခငျပညနယ၊ ေျမာကဥးျမ႕နယ၊ ရသရြာတြင ခန႔မနးေျခ ရဟငဂာ ၇၀ ဥးခန႔ တေနကန သတျဖတမႈတြင အသတခခရသည။ ကေလး ၂၈ ေယာကသညလညး အပါအ၀င ေသသည အထ သတျဖတခခရသည။ ၁၃ ေယာကမာ အသက ၅ ႏစေအာကျဖစသည။ Human Rights Watch ၏ End ‘Ethnic Cleansing’ of Rohingya Muslims, အထကပါ မတခက 145. 365 U.N. High Commissioner for Refugees ၏ Myanmar Information Management Unit, et al., Myanmar: Rakhine, CCCM Dashboard (Oct. 1, 2015), http://reliefweb.int/report/myanmar/myanmar-rakhine-cccm-dashboard-1-oct-2015 ကၾကညပါ။ 366 UNHCR မ ၂၀၁၂ ခႏစ ဇႏၷ၀ါရလမ ၂၀၁၄ ခႏစအထ ရဟငဂာ ၁၃၀၀၀၀ ေကာသည ျမနမာ-ဘဂၤလားေဒရ နယစပမ ထြကခြါချပး၊ ၃၁၀၀၀ ဥးသည ၂၀၁၅ ခႏစ ပထမ ပငးတြင ထြကခြါသြားခၾကသည ဟ ေဖၚျပထားပါသည။ High Commissioner for Refugees Regional Office for Southeast Asia, Irregular Maritime Movements in Southeast Asia—2014 (April 2015), http://storybuilder.jumpstart.ge/en/unhcr-imm; U.N. High Commissioner for Refugees, Mixed Maritime Movements (April - June 2015), http://www.unhcr.org/53f1c5fc9.pdf ကၾကညပါ။ 367 Amnesty International ၏ Southeast Asia: Persecuted Rohingya Refugees From Myanmar Suffer Horrific Abuses at Sea (Oct. 21, 2015), https://www.amnesty.org/en/latest/news/2015/10/southeast-asia-persecuted-rohingya-refugees-from-myanmar-suffer-horrific-abuses-at-sea/; Voice of America (Oct. 21, 2015) တြင Steve Herman မေရးသားေသာ “Rights Group: Thousands of Rohingya May Have Perished At Sea This Year,”, http://www.voanews.com/content/rights-group-thousands-rohingya-perished-sea/3016384.html. 368 The Guardian (May 6, 2015) တြငEmanuel Stoakes, မေရးသားေသာ “Thailand Human Trafficking Death Toll Far Greater Than Feared, Claims Rights Group,” http://www.theguardian.com/global-development/2015/may/06/thailand-human-trafficking-mass-grave-burma-rohingya-people.


အၾကားသည ဘဂၤလားေဒရနငငတြငရေနျပး၊ အမားစမ ျမနမာႏငငမ ထြကေျပးလာၾကသမား သ႔မဟတ ဘဂၤလားေဒရနငငတြင ႏငငမေမြးဖြားလာသမားျဖစသည။369 ဘဂၤလားေဒရအစးရမ ရဟငဂာမားအား လေလာက သည အကအညမားေပးရန ျငငးပယသညက ျမနမာအစးရက ေသခာစြာသတထားမပါသည။ ရဟငဂာမားအား အစလကအျပလက ညႇငးပနးႏပသကျခငး၊ တကခကျခငးမား၊ သတျခငးႏင ရညရြယခကရရေျပာငးေရႊ႕ျခငး မားသည အပစအား တစခလး သ႔မဟတ တစစတတစပငး ဖကဆးရနရညရြယေၾကာငး ေဖၚျပေနပါသည။

၄။ “ရညရြယခက” အစတအပငး၏ နဂး

ရဟငဂာမားအားဆန႔ကငသည လပရပတစချခငး သ႔မဟတ အတြလကလပရပမားသည လမးတနးသတျဖတမႈ ျဖစေၾကာငး နဂးခပရန ခကခေသာလညး ရဟငဂာသည လမးတနးသတျဖတမႈ အဓပၸါယ၏ ေအာကတြငရေသာ အဖြ႔တစဖြ႔ျဖစေၾကာငး အနညးငယသာသသယ ရႏငေစလမမညျဖစျပး၊ ရဟငဂာမားအား ထခကေအာင ပစမတထားေသာ စနစတက ပစဆငလပရပမားသည အပစ၏အေရးပါေသာ အစတအပငးတစခက ပကစးျခငးသ႔ ေရာကေစပါသည။ ေရာငရား၍ မရႏငေသာရလဒသည ထငရားစြာရေနျပး၊ ျမနမာအစးရမ အဆပါဖကဆးမႈ လပရပမားအား တားဆးရန သ႔မဟတ ရပတန႔သြားရန လပေဆာငျခငးမားမရခေပ။ ဤပစဆငလပရပမားႏင မျပလပသည အရာမားသည(ပကကြကသညအျပအမမား) ရဟငဂာဆန႔ကငေရး စကားမားကယျပန႔ေနျခငး အပဒတြငေသာ၄ငး၊ အစးရ၏အရငးအျမစမားအပါအ၀င၊ ရဟငဂာ ဘ၀အေျခအေနက ဖကဆးရနတြကခက ထားသည ထငရားစြာဖနတးထားသည မ၀ါဒမားသည၊ လမးတနးသတျဖတမႈအား ရာေဖြရနလအပသည ရညရြယခကက ျပသဖ႔ရန အလားအလာရပါသည။ ရညရြယခကက တြနးအားေပးမႈ ႏင စတမေရာေထြးသြားေစရ။ လမးတနးသတျဖတမႈ ျဖစမျဖစက အဆးအျဖတေပးရာတြင အျပညျပညဆငရာ ခရးမတြနးအားေပးမႈႏင ရညရြယခကအၾကား ထငရားစြာ သတမတထားသည။ လမးတနးသတျဖတမႈ ကစၥတြငတြနးအားေပးမႈ သ႔မဟတ “အစြပစြခရသသည ခရသအပစအား group[,] ဖကဆးရန ျပလပေစသည အေၾကာငးရငးသည အျပစမရ”။370 ဥပမာအားျဖင ဒါဖာ(Darfur)အမႈတြင အျပညျပညဆငရာ စစမးစစေဆးေရး ေကာမရငမ ရညရြယခကႏင တြနးအားေပးမႈ အၾကား ထငရားစြာ သတမတထားသည။ ၄ငးအစရငစာတြင ေကာမရငမ-

ဟတပါတယ။ ဤအထး ရညရြယခကက တြနးအားေပးမႈ ႏင စတမေရာေထြး သြားဖ႔ လပါတယ။ အထးသျဖင ရာဇ၀တမႈ ကးလြနရန လတစဥးအား ေသြးေဆာငျခငးအလ႔ငာ အေၾကာငးအရာ ထးထးျခားျခား ရပါလမမည။ ဥပမာအားျဖင လမးတနးသတျဖတမႈ အမႈကစၥတြင ကာကြယမႈ ေပးထားေသာ အပစတစခရ လမားကသတရန လတစဥးမ ရညရြယထားပါလမမည။ တကေသာ ရညရြယခကျဖင အပစအား (တစခလး သ႔မဟတ တစစတတစပငး) အားဖကဆးရန ရညရြယထား ပါလမမည။ တြနးအားေပးမႈ ရေကာငးရလမမည။ ဥပမာအားျဖင ထအပစ သ႔မဟတ လတစစ၏ ပစၥညးမားအား သငေလာေသာ အလဆႏၵျဖငေသာလညးေကာငး၊ သ႔မဟတ အဆပါ အပစ၀ငမားမ တကခကခသျဖင ျပနလညဂလစားေျခရန လပခငးျခငး ခရလငေသာလညေကာငး၊ သ႔မဟတ အဆပါအပစအားရြရာသည သ၏အထကအရာရအား စတေကနပေစေသာဆႏၵျဖင ျပလပျခငး တ႔ျဖစသည။ ရာဇ၀တမႈဥပေဒ၏ရႈေထာငမၾကညလင မညသညအရာမားသည တြနးအားေပးမႈ ဟတမဟတ သ႔ေသာလညး အပစတစခက ဖကဆးလေသာ အထးရညရြယခက တညရမႈ ရမရ ကသာ ၾကညရမညျဖစသည။371

ကးလြနသတစဥးသည ၄ငး၏ပနးတငမားႏင မသကဆငေသာတြနးအားေပးမႈ ရေကာငး ရပါလမမည။ ဥပမာ ႏငငေရးႏင စးပြားေရး အကးအျမတမားရရန၊ စစေရးနညးဗဟာႏင ပါတသကမႈမား၊ သ႔မဟတ ေျမတကြကအား လခငမႈတ႔သည လမးတနးသတျဖတမႈညလာခသေဘာတညခက၏ ရညရြယခက လအပခကကျဖညဆညး

369 U.N. High Commissioner for Refugees ၏ Bangladesh Factsheet (Aug. 2015), http://www.unhcr.org/50001ae09.pdf. 370 Prosecutor v. Stakic, Case No. ICTY-IT-97-24-T, Judgment, para. 45 (July 31, 2003); see also Jelisic, see above note 2, para. 49 (noting the “irrelevance” of motive to criminal intent); Prosecutor v. Tadic, Case No.: ICTY-IT-95-1-A, Judgment, para. 269 (July 15, 1999); Kayishema and Ruzindana ၏ အထကပါ မတခက 287, para. 161 ကၾကညပါ။ 371 International Commission of Inquiry on Darfur ၏ Report of the International Commission of Inquiry on Darfur to the U.N. Secretary-General Pursuant to S.C. Res. 1564, para. 493 (Sept. 18, 2004). ကၾကညပါ။


ထားဆျဖစသည။372 ျမနမာႏငငတြင ျပလပသအစးရႏင ေဒသခရခငမားသည နယေျမရရန ဆႏၵရမႈႏင လမးျခငးမနးတးမႈ စေသာတြနးအားေပးမႈ အမးမး ရေကာငးရပါလမမည။ သ႔ေသာလညး သတ႔၏ လပရပမားတြင ရဟငဂာမားအား ဆးဆး၀ါး၀ါး အေျခအေနရသည IDPစခနးမားတြငး အတငးအဓမၶေရာကေစျခငး၊ အသကအႏရာယရ ခရးလမးမားႏင ပငလယျပငသ႔ တြနးပ႔ျခငး တ႔အပါအ၀င ရဟငဂာလမးတ႔အား ဖကဆးရန ရညရြယခကရရ သလကႏငပင ျပလပျခငးသည အဆပါျပလပသမားသည လမးတနးသတျဖတမႈ ကးလြနရန ရညရြယခက ရေၾကာငး ေတြ႔ရရသည အေရးပါေသာအပငးတစချဖစသည။

ရရႏငသညအေထာကအထားမားအရ ရဟငဂာဆန႔ကငေရးစကားမား ျပန႔ႏေအာငလပေနသည အရာရႏင အျခားသမား၊ ရဟငဂာတ႔၏ ရပပငးဆငရာက ဖကဆးရန တြကခကျပး သတ႔ဘ၀၏ အေျခအေနမားက တစခချဖစေစရန ဖနတးေနသည လပရပမား၊ ႏင ရဟငဂာမားအေပၚ ၾကးမားေသာအတငးအတာျဖင ခြျခားဆကဆျခငးႏင အၾကမးဖကမႈလပရပမား စသညတ႔က ပးေပါငးလကပါက ျမနမာအစးရ၏ ရဟငဂာအား ဆန႔ကငသည လမးတနးသတျဖတမႈ တစချပလပရနက ရညရြယခကရရ ျပလပခေၾကာငး နဂးခပ ဆးျဖတခက တစခက ေထာကပေနပါသည။373

(၅) လမးတနးသတျဖတမႈ၏ ရာဇ၀တမႈအတြက ႏငငေတာ၏တာ၀န

လမးတနးသတျဖတမႈညလာခ သေဘာတညခက ေအာကတြင အျပစေပးႏင မညသညလပရပမားအတြက မဆ ႏငငတစႏငငတြင ကယတငတာ၀နရေၾကာငး အပဒ ၃ တြငသတမတထားရာတြင -

(က) လမးတနးသတျဖတမႈ

(ခ) လမးတနးသတျဖတမႈ ကးလြနရန လ႕၀ကစြစစဥျခငး၊

(ဂ) တကရကေသာလညးေကာငး၊ လထအားလႈပေဆာ၍ေသာ လညးေကာငး လမးတနးသတျဖတမႈ ကးလြနျခငး၊

(ဃ) လမးတနးသတျဖတမႈ ကးလြနရန ၾကးစားျခငး၊

(င) လမးတနးသတျဖတမႈ ကးလြနရန အတပါ၀င ၾကစဥျခငး၊

ႏငငတစႏငင၏ညြနၾကားမႈႏင ကြပကမႈေအာကတြငရေသာ အဂၤါရပအဖြ႔အစညးမား သ႔မဟတ ႏငငပငမဟတ သည လပေဆာငသမားမ အထကပါအျပစေပးႏငသည လပရပမားကးလြနခပါက ၄ငးႏငငတြငလညး တာ၀န ရႏငသည။ ျမနမာတပမေတာ၊ ျမနမာရတပဖြ႔ႏင နစကအပါအ၀င လျခေရးတပဖြ႔မား၏ ရဟငဂာမား အေပၚ ဆန႔ကငသည လပရပမား ကးလြနခသညအတြက ျမနမာႏငငတြင တာ၀နရႏငသည။

ထ႔အျပင ညလာခ၏ဆးျဖတခကေအာကတြင မမႏငငနယနမတအတြငး လမးတနးသတျဖတမႈမား မျဖစေအာင တားဆးေပးရန ပကကြကသည အတြကလညး ျမနမာႏငငတြင တာ၀နရႏငသည။ ညလာခ၏ဆးျဖတခက အပဒ ၁ တြင လမးတနးသတျဖတမႈမား မျဖစေအာငတားဆးရနႏင ႏငငမားမ ကာကြယရန ပကကြကပါက ကးလြနသ ပဂၢလမားက အျပစေပးရန တာ၀နေပးအပထားသည။ မမရသမ စြမးရညအားလး အသးျပ၍ လမးတနးသတျဖတမႈ မား မျဖစေအာင ႏငငတစႏငင တြငတာ၀နရသညဟ အျပညျပညဆငဆငရာ တရာရး (ICJ)မ ေဖၚျပထားသည။374 ထ႔ေၾကာင ႏငငသည လမးတနးသတျဖတမႈက တကရကမကးလြနေသာလညး တားဆးရနပကကြကသည

372 “[လမးတနးသတျဖတမႈညလာခဆးျဖတခက] ကးလြနသအား စတတြနးအားေပးသည ဤအေၾကာငးအရာတြင တရား၀င မသကဆငေနေသာ အျခားအေၾကာငးအရာမား ေၾကာင ကးလြနသည အမႈတစခ တြင လမးတနးသတျဖတမႈအား ျပစမႈထငရားေသာ အမႈတစခအျဖစ မတားျမစထားေပ” Niyitegeka v. Prosecutor, အမႈနပါတ ICTR-96-14-A, Judgment, para. 49 (July 9, 2004). 373 Jane Perlez ၏ “Ban on Doctors’ Group Imperils Muslim Minority in Myanmar,” အထကပါ မတခက 233 ကၾကညပါ။ BBC News တြင Valerie Amos မ ေရးသားထားေသာ “Burma Camp for Rohingyas ‘Dire’ –,” အထကပါ မတခက 221 ကၾကညပါ။ 374 လမးတနးသတျဖတမႈ ရာဇ၀တမႈ အတြက တားဆးရနႏင အျပစေပးရန ညလာခဆးျဖတခကအား အသးျပျခငးအေပၚ သကဆငေသာ အမႈ Case Concerning Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide (Bosnia and Herzegovina v. Serbia and Montenegro), Judgment, 2007 I.C.J. 43, paras. 165,


အတြက တာ၀နရႏငသည။ ရဟငဂာအေပၚ လမးတနးသတျဖတမႈက ကးလြနခပါက ျမနမာႏငငသည တားဆးေပးရန ပကကြကသညအတြက တာ၀နရႏငသည။

(က) အဂၤါရပ အဖြ႔အစညးမား၏ လပရပမားအေပၚ ႏငငမတာ၀နရျခငး

လျခေရးတပဖြ႔မား၏ ရဟငဂာမားအေပၚ လမးတနးသတျဖတမႈလပရပမား ကးလြနခသညအတြက ျမနမာႏငင အစးရတြင တာ၀နရႏငသည။ ႏငငမားသည မမႏငင၏ အဂၤါရပအဖြ႔အစညးမား လမးတနးသတျဖတမႈ လပရပမား ကးလြနခလငတာ၀နယရမည။ အျပညျပညဆငဆငရာတရာရး(ICJ)မ မမႏငင၏အဂၤါရပ အဖြ႔အစညးမား ဆသညမာ “အျပညျပညဆငရာႏငငဥပေဒႏငအည ရာထးအဆငအတနးရေသာ မညသညလပဂၢလ သ႔မဟတ အဖြ႔အစညး”တ႔ပါ၀ငပါသည။375 ႏငင၏တာ၀န၀တရားက အျပညျပညဆငရာ ဓေလထးတမးအရ ေဖၚျပရာတြင၄ငး၊ ရညရြယခကရရ အမားျပလပမႈမားက ႏငငေတာမတာ၀နယရမညဟ ILC၏မၾကမးစာခပပါ အခကမား ျပဌာနးထားရာတြင၄ငး၊ ႏငင၏အဂၤါရပ အဖြ႔အစညးတစခ၏လပရပသည ၄ငးႏငငႏင သကဆငသညဟ သတမတ ထားသည။ ထ႔ေၾကာင လမးတနးသတျဖတမႈကသ႔ တားျမစထားေသာ အျပအမက ႏငင၏အဂၤါရပအဖြ႔အစညး တစခမ ျပလပပါက ႏငငတစႏငမ တာ၀နယရမည။376

ျမနမာ တပမေတာ၊ ျမနမာျပညသ႔ရတပဖြ႔ ႏင နစက(၄ငးတညရခနတြင)တ႔သည ျမနမာလျခေရးတပဖြ႔၏ အစတအပငမားျဖစၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ၄ငးအဖြ႔အစညးမားသည ႏငင၏အဂၤါရပမား ျဖစၾကသည (ျဖစခၾကသည)။ ၁၉၆၂ခႏစ စစအာဏာသမးျပးသညအခနမစ၍ တပမေတာဟေခၚေသာ ျမနမာစစတပသည “ျမနမာဗဟအစးရ၏ ခပခယထားသည အဓကလကရး” ျဖစသည။377 လ႔အခြငအေရးေစာငၾကညေရး Human Rights Watchအဖြ႔ အဆအရ နစကတြင အေကာကခြန၊ လ၀ငမႈၾကးၾကပေရး၊ စစတပႏင ရမားပါ၀ငျပး ရခငျပညနယေျမာကပငး “မြတစလငအမားစ ေနထငသည ျမ႕နယမားတြင ဥပေဒ စးမးေရး၊ စစတပႏင အပခပေရး အာာဏာရသည”။378 သမၼတဥးသနးစနမ နစကက ၂၀၁၃ခႏစတြင တဖကသတဖကသမးခသညက ၾကညျခငးအားျဖင ဗဟအစးရသည နစကအေပၚခပကငထားသညက ေဖၚျပေနပါသည။ ျမနမာစစတပ၊ ျမနမာရတပဖြ႔ႏင နစကတ႔သည ႏငင၏အဂၤါရပမားျဖစသညအတြက ၄ငးတ႔လပရပမားသည ျမနမာႏငငႏင သကဆငေနပါသည။

ကလသမဂၢႏင လအခြငအေရးဆငရာ အဖြ႔အစညးမား၏ ေဖၚျပခကအရ အထးသျဖငနစကအဖြ႔၀ငမားသည ရဟငဂာမားအေပၚ ရကစကယတမာမႈက ကးလြနခၾကသည။ ရဟငဂာမား အေပၚလ႔အခြငအေရး ခးေဖာကခသည နစကက စစမးစစေဆးရနႏင အေရးယအျပစေပးရန ၂၀၁၃ခႏစ မတလ ၆ ရကေန႔တြင ျမနမာႏငငလ႔အခြင အေရးဆငရာ ကလသမဂၢအထးကယစားလယ ေသာမတ အဂ ကြနတာနာ Tomás Ojea Quintanaမ ျမနမာႏငင အစးကတကတြနးခသည။379 “နစကမ အထးသျဖင ရဟငဂာမား အေပၚ ဥပေဒမ သတျဖတမႈမား၊ မတရား ဖမးဆးျခငးႏင ခပေနာငမႈမား ႏင ႏပစကမႈမား အပါအ၀င လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ကးလြနမႈမားတြင ပါ၀ငပါတသကခေၾကာငး စြပစြမား လကခရရခေၾကာငး” သကေျပာဆခပါသည။380

လ႔အခြငအေရး ေကာငစသ႔ တငသြငးသည သ၏ အစရငခစာတြင ေဖၚျပထားရာတြင

သ၏ လပပငခြငတာ၀နတစေလာကလး နကစ၏ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈႏငပါတသက၍ စြပစြခက မားစြာက အထးကယစားလယမ လကခရရခသည။ ဆကလကျဖစပြား ေနေသာ အဆပါ စြပစြခကမား၏ ေလးနကမႈအျမငအရ အထးသျဖင မၾကာျမငမက ျဖစပြားခေသာ မြတစလင

375 Draft Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Report of the International Law Commission on the Work of its Fifty-Third Session, U.N. Doc. A/56/10, art. IV (2001) [Articles on State Responsibility]. 376 Ibid., p. 202. 377 Andrew Selth ၏ “Myanmar’s Police,” အထကပါမတခက 44, pp. 53-54 ကၾကညပါ။ 378 Human Rights Watch, ၏ The Government Could Have Stopped This အထကပါမတခက 23, p. 16 ကၾကညပါ။ 379 ကလသမဂၢ လ႔အခြငအေရးဆငရာ မဟာမငးၾကးရး၏ UN Expert Greets Abolition of Notorious Border Security Force in Rakhine State and Calls for Accountability (June 16, 2013), http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=13542&. 380 Ibid.


အသငးအ၀ငးအေပၚ ဆန႔ကငသည အၾကမးဖကမားအတြက ဤနယစပလျခေရးအဖြ႔အား အေျခခအဆငမ ျပနလည ျပျပငေျပာငးလရန ႏင တခနတညးမာပင ရခငျပညနယရ နစက၏ စစဆငေရးအားလးက ရပဆငးထားရန အစးရက သေတာငးဆပါသည။381

လမးတနးသတျဖတမႈ ညလာခဆးျဖတခက ပဒမ ၁ ေအာကတြင လမးတနးသတျဖတမႈ ကးလြနသမားက အျပစေပးရန ႏငငတြင တာ၀နရသည။ ထ႔ေၾကာင နစက၏လပရပမားအတြက ျမနမာႏငငတြင တကရက တာ၀နရျပး လမးတနးသတျဖတမႈ လပရပမားက ကးလြနခသည နစကအဖြ႔၀ငမားအား အျပစေပးရန ပကကြကသည အတြကလညး ျမနမာႏငငတြင တကရကတာ၀နရပါသည။

(ခ) ႏငငေတာ၏ အဖြ႔အစညး မဟတသတ႔၏ လပရပမားအေပၚ ႏငငေတာ၏ တာ၀န

ႏငငေတာ၏ အဖြ႔အစညး မဟတသတ႔မ လမးတနးသတျဖတမႈက ကးလြနပါက ႏငငေတာမ မားယြငးေၾကာငး တာ၀နယရန ျဖစႏငေျခရသည။ ILC၏ ေဖၚျပခကအရ ႏငငေတာ၏အဖြ႔အစညး မဟတသတ႔၏ “အကယ၍ လပဂၢလတစဥး သ႔မဟတ လမားစစညးထားေသာ အပစသည ၄ငးႏငင၏ ညြနၾကားမႈမားေၾကာင၊ ညြနျပ ခကေအာက သ႔မဟတ ကြပကမႈေအာက အမနတကယျပလပခလင”လပရပသည ၄ငးႏငငေတာႏင သကဆင ႏငသည။382 ေဘာစနးယားႏင ဆာဗးယားအမႈတြင ႏငငေတာမတာ၀နယႏငရန ႏငငေတာ၏ အဖြ႔အစညး မဟတသတ႔သည “ကယပငအပခပခြင မရ”ႏင ႏငငေပၚတြင “လး၀မခေန” ရမညဟ အျပညျပညဆငရာ တရားရးမ သတမတသည။383 ၄ငးသတမတခကသည ႏငငေတာ၏အဖြ႔အစညး မဟတသည ေဒသခရခငႏငေဒသခ သဃာေတာမားသည ႏငငေတာ၏လေလာကေသာ ညြနၾကားမႈ သ႔မဟတ ကြပကြမႈ ေအာကတြင ရသညဟ သကေသျပရနမားစြာျဖစႏငသည။ သ႔ရာတြင ျမနမာအစးရသည လမးတနးသတျဖတမႈက တားဆးရန ႏင ကးလြနသအားလးက အျပစေပးရနတာ၀နရသျဖင ႏငငေတာ၏အဖြ႔အစညး မဟတသ၏ ႏငငေတာသ႔ တကရကမသကဆငသည အျပအမက လပေဆာငခေသာလညး လမးတနးသတျဖတမႈက တားဆးရန ပကကြကမႈအတြက တာ၀နရသညက ေတြ႔ရနငသည။

(ဂ) လမးတနးသတျဖတမႈ မျဖစေအာင တားဆးရန ႏငငေတာ၏ တာ၀န

မမနယနမတအတြငး လမးတနးသတျဖတမႈမား မျဖစေအာင ကာကြယေပးရန ျမနမာႏငငတြင တာ၀နတစရပ ရသည။ အျပညျပညဆငရာ ဓေလထးတမးဥပေဒႏင လမးတနးသတျဖတမႈ ညလာခ ဆးျဖတခက အပဒ ၁ အရ လမးတနးသတျဖတမႈမားမျဖစေအာင ကာကြယေပးရန ႏငငအားတာ၀နေပးထားသည။ “ျငမးခမးမႈရစဥ ျဖစပြားသညျဖစေစ၊ စစပြအတြငးျဖစပြားသည ျဖစေစ”ကာကြယမႈ မေပးႏငပါက အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒအရ လကမတေရးထးထားေသာႏငငမားသည ျပစမႈကးလြနရာေရာကျပး၊ အျပစေပးရမညဟ” အပဒ ၁ တြင ေဖၚျပထားသည။384 သ႔ျဖစပါ၍ လမးတနးသတျဖတမႈ မျဖစပြားေအာင ႏငငမသငေလာေသာ နညးလမးမားျဖင အေကာငအထညေဖၚ ေဆာငရြကရန တာ၀နရသည။385 လမးတနးသတျဖတမႈ လပရပမား မျဖစေအာင တားဆးရန မမအာဏာကအသးျပကာ နညးလမးမားအားလး အသးျပ လပေဆာငရန ပကကြကပါက ၄ငးႏငငမ စတင တာ၀နယရမညဟ အျပညျပညဆငရာတရားခရးမ ဆးျဖတထားပါသည။386 ခရးမလညး ႏငငေတာမ “လမးတနးသတျဖတမႈကးလြနေတာမညဟ ၾကးမားေသာအႏရာယရသညက သရသညႏင သ႔မဟတ

381 ျမနမာႏငငရ လ႔အခြငအေရးအေျခအေနဆငရာ အထးကယစားလယ Tomás Ojea Quintana ၏ U.N. Report of the U.N. Special Rapporteur on the Situation of Human Rights in Myanmar, U.N. Doc. A/HRC/22/58, para. 54 (Mar. 6, 2013), http://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/HRCouncil/RegularSession/Session22/A.HRC.22.58_AUV.pdf. 382 ILC ၏ ႏငင၏ တာ၀နယမႈ ေဆာငးပါးမား Articles on State Responsibility, အထကပါမတခက 375, art. 8 ကၾကညပါ။ 383 Bosnia v. Serbia ၏ အထကပါမတခက 374, para. 431 ကၾကညပါ။ 384 လမးတနးသတျဖတမႈ ညလာခ၊ အထကပါမတခက 1, art. I. 385 Bosnia v. Serbia ၏ အထကပါမတခက 374, paras. 165, 431 ကၾကညပါ။ 386 Ibid., para. 430.


ပမနအားျဖင သထားသငသည” အခန လမးတနးသတျဖတမႈ စတငျဖစပြားသညႏင တားဆးရန တာ၀နရသညဟ ေၾကညာထားပါသည။387

လမးတနးသတျဖတမႈ ညလာခ သေဘာတညခက အပဒ ၃ အရ လမးတနးသတျဖတမႈတြင ပါ၀ငၾကစဥသည ျပစမႈမ အကာအကြယေပးရန ႏငငတြငတာ၀နရေၾကာငးခယခကက အျပညျပညဆငရာတရားရးမ ထငရားစြာ သတမတထားခသည။388 ပါ၀ငၾကစဥသညဟဆရာတြင ေထာကပျခငး သ႔မဟတ ကးလြနသမားအား လမးတနးသတျဖတမႈ ကးလြနရန သ႔မဟတ ကးလြနရန ျဖစႏငသည ထးျခားေသာ အၾကဥာဏမားေပးျခငး တ႔ပါ၀ငသည။389 လမးတနးသတျဖတမႈတြင ပါ၀ငၾကစဥရနအတြက ရညရြယခကရရ ျပလပသမားက မမတ႔ ေထာကပေပးေနေၾကာငး ႏငငတစႏငမသထားရမည။ ဆန႔ကငဖကတြငမ ႏငငတစႏငငမ လပေဆာငရန ပကကြကသည ရလဒမလမးတနးသတျဖတမႈအား တားဆးရနတာ၀နတစရပက ပကကြကျပး၊ “လမးတနး သတျဖတမႈကးလြနမည ၾကးမားေသာအႏရာယ” လပေဆာငခကသာ အသးျပရန လအပပါသည။390 ျမနမာႏငင သည လမးတနးသတျဖတမႈအားတားဆးရန ပကကြကပါက တာ၀နရႏငျပး၊ အစးရ၏ ျပလပသမားလညး တစဥး တစေရာက၏ လမးတနးသတျဖတမႈ လပရပက သလက ကညေထာကပေနပါက ပါ၀ငၾကမႈတြငပါ၀ငႏငသည။

၆၊ နဂးခပႏင အၾကျပခကမား

ျမနမာႏငငရခငျပညနယရ ရဟငဂာမြတစလငမားသည အလြနဆး၀ါးျပး? ဆကတကၾကာရညေသာ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားက ခစားခၾကရသည။ ျမနမာအာဏာပငမား၊ လျခေရးတပဖြမား၊ ရႏငေဒသခပါ၀ငသမားသည ေလးနကေသာ ရပပငးဆငရာႏင စတပငးဆငရာထခကမႈ ျဖစေစသည အၾကမးဖကျခငး၊ ညငးပနးႏပစကျခငး၊ မတရားခပေႏာငထားျခငး၊ မဒမးမႈႏင အျခားရာဇ၀တမႈ ကးလြနျခငးမားက ကယျပန႔စြာလပေဆာငခၾကသည။ ဤရကစကရပမာမႈမားသည ၂၀၁၂ခႏစမစ၍ တဟနထးျမငမားလာခသည။ ၂၀၁၂ခႏစပဋပကမားအျပးတြင ျမနမာႏငင၏ ရဟငဂာအမားစသည ရခငျပညနယရ ရြာမားတြင သ႔မဟတ ျပညတြငးေနရာစြန႔ခြါရသမား စခနးမားတြင ခပေႏာငထားခရျခငး ကခေနရသည။ ရခငျပညနယေျမာကပငးႏင ျပညတြငး ေရႊ႕ေျပာငးစခနးမားရ အေျခအေနမားသည ရဟငဂာမား လြတလပစြာသြားလာခြငမရျခငး၊ အစားအစာ၊ ေသာကေရသန႔၊ မလာစနစ၊ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ အလပအကငအခြငအေရးႏင ပညာေရးရရမႈမရျခငး တ႔ေၾကာင ဆး၀ါးသည အေျခအေန တြငရၾကသည။ ၄ငးတ႔အားဖကဆးရန ရညရြယတြကခကထားသည အေျခအေနမားတြင ေနထငၾကရသည။ ရဟငဂာတစဥးျခငးအေပၚေသာ၄ငး၊ အမားႏငေသာ၄ငး၊ အားဆန႔ကငသည လပရပမားသည လမးတနးသတျဖစမႈညလာခ သေဘာတညခက၏ လပရပရာေဖြမႈ စာရငးႏင ကကညမႈရ၍ ကာကြယေစာင ေရာကျခငးခရေသာ အပစအေပၚကးလြနခေၾကာငးေတြ႕ရပါသည။

ရဟငဂာဆန႔ကငေရးလပရပမားသည လမးတနးသတျဖတမႈ ကးလြနရာေရာကမေရာက၊ ရဟငဂာအပစ တစခလး သ႔မဟတ တစစတတစပငးအား ဖကဆးရန သတ႔မရညရြယခကရရ ကးလြနခပါသလား ဆေသာ ေမးခြနးေပၚတြင မတညသည။ အနညးစေသာ လမးတနးသတျဖတမႈ ကးလြနသမားမ မမတ႔၏ ရညရြယခကက ေဖၚျပခမႈမားက မတတမးမားတြငရာေဖြႏငခသညျဖစသျဖင သတ႔ကးလြနခၾကသည ဆကစပမႈရေသာ အေျခအေန အပါအ၀င ကးလြနသ၏ လပရပမားျဖင ရညရြယခကက ေကာကခကခရမည။ ရဟငဂာမားအား ဖကဆးရန ရညရြယခကရေၾကာငးက ေကာကခကတစခခႏငေၾကာငး မနကနသည သကေသအေထာကအထား ခငလ စြာရသည။ ထ႔ေၾကာင ဤစာအပတြင လမးတနးသတျဖတမႈ၏ ပါ၀ငေသာအစတအပငး ၃ မးျဖစသည ရဟငဂာမားသည လမးတနးသတျဖတမႈညလာခ၏ သတမတထားေသာ လမးစတစစ ျဖစနငဖြယ ရေၾကာငး

387 Ibid., para. 431. 388 Ibid., para. 432. 389 Ibid., para. 419. 390 Ibid., para. 432.


စဥးစားထားျခငး၊ ရဟငဂာမားအေပၚ ကးလြနခသည လမးတနးသတျဖတမႈ လပရပမားႏင ၄ငးလပရပမားသည ရဟငဂာတစအပစလး သ႔မဟတ တစစတတပငးအားဖကဆးျပစရန ရညရြယခက ရမရ စသည ရဟငဂာမားအား ဆန႔ကငသည ညႇငးပနးႏပစကမႈမားအတြက စတေကနပဖြယခငလသည အေထာကအထားမားေတြ႔ရထား ပါသည။ လြတလပေသာအျပညျပညဆငရာ အာဏာရသမား၏အျပညအစႏင တစတတပငးမဟတေသာ စးစမးစစေဆးမႈတစခမ အမနျဖစေၾကာငး ခငခငမာမာသကေသျပႏငျပး၊ the Lowenstein Clinic ထတြငရေနေသာ လကရအေထာကအထားကၾကးထြားေစကာ the Lowenstein Clinic၏ ေဆာငရြကေနေသာ ရဟငဂာအေျခ အေနကခြျခမးစတျဖာေလလာေနမႈက ပမၾကးထြားေစမညဆပါက ၄ငးအထးလပငနးစဥ ေကာမရငတစခမ ျမနမာႏငင ရခငျပညရ ရဟငဂာမားအားဆန႔ကငသည လမးတနးသတျဖတမႈကးလြနချခငး သ႔မဟတ ကးလြနေနျခငး ရမရ ေကာကခကခႏငမညျဖစသည။

နဂးခပတငျပရမညဆလင ျမနမာႏငငရခငျပညနယတြင လ႔အခြငအေရးအေျခအေနက စစမးစစေဆးရန အထး လပငနးေကာမရငတစရပ တညေထာငရန ကလသမဂၢမ ဆးျဖတခကတစခခသငသည။ ယခငအထးစစမး စစေဆးေရး လပငနးေကာမရငမားက U.N.၏ အဖြ႔မားႏင လပေဆာငသအမးမးမ တညေထာငခၾကသည။391 သ႔ေသာလညး လကရအေျခအေနတြင လ႔အခြငအေရးေကာငစသည ထအထးလပငနးေကာမရင ဖြ႔စညးျခငး၏ အသငးအဖြ႔ တစချဖစလမမည။ လ႔အခြငအေရးေကာငစ၏တာ၀နမာ “ေယဘယႏင စနစတက ခးေဖာကမႈ အပါအ၀င လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ အေျခအေနမား”အတြကလပေဆာငျခငး အပါအ၀ငႏင “ဆကလကျပး အၾကျပခကမား ျပလပရန” တ႔ပါ၀ငပါသည။392

လ႔အခြငအေရး ေကာငစသည ရဟငဂာမားအေပၚ ကယျပန႔စြာႏင စနစတက ညႇငးပနးႏပစကမႈ ကးလြနမႈမားအား အျမနဆးႏင ျပညစျပးလြတလပေသာ စမးစစေဆးမႈ တစချပလပႏငရနအတြက ေကာကမရင တာ၀နက အတညျပခမတသငပါသည။ ေကာမရငအား လမးတနးသတျဖတမႈ ျဖစပြားချခငး သ႔မဟတ ျဖစပြားေနျခငး ရမရ ေဖၚျပႏငသည ျဖစရပမနတစခလးႏင အေျခအေနမားအားလးက တညေဆာကသည လပငနးတာ၀နေပးသင သည။ ျဖစႏငပါက ေကာမရင၏လပပငခြင အာဏာတြင ၄ငးရာဇ၀တမႈ ကးလြနခသည ကးလြနသမား အားလညး ရာေဖြအတညျပႏငေရးအတြက ထပမေဆာကရြကရန တာ၀နေပးသငသည။ ေကာမတက ဖြ႔စညးတညေထာင ျခငးျဖင ရခငျပညနယတြင ျဖစပြားေနသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ အေျခအေနမားကစလငျပး လြတလပစြာ စစမးစစေဆးမႈ တစချပလပႏငမညျဖစသည။ ရဟငဂာမားအားဆန႔ကငသည လမးတနးသတျဖတမႈ ကးလြနချခငး ရမရ အထးသျဖင ရညရြယခကရစြာျဖင ျပလပချခငး ရမရက စတေကနပစြာ သရနငရန လအပေသာ အခကအလကမားက ရာေဖြစေဆာငးရန ႏင ဆးျဖတခကခႏငရန ေကာမရငတြင အဖြ႔အစညးဆငရာ စြမးေဆာငရညႏင အာဏာရရမည။ လမးတနးသတျဖတမႈ လပေဆာငမႈမား ဆကလကမျဖစပြား ေစႏငရန ၄ငးတြင အေရးယ တ႔ျပနရနႏင အဖြ႔အစညး၏ လပေဆာငမႈက အၾကေပးႏငသည အာဏာရရမည။

ေကာမရငမ အဓကလပငနးေလးခက ျပးျပညစရန အားတကသေရာ ၾကးပမးသငသည။ ၄ငးတ႔မာ ၁) အဖြ႔အားလး၏ ရခငျပညနယတြင အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးႏင အျပညျပညဆငရာ ရာဇ၀တမႈႈ ဥပေဒမားက ကးလြနမႈမားက ေဖၚျပထားသည အစရငခစာမားအား စစမးစစေဆးရန၊ ၂) လမးတနးသတျဖတမႈ ျဖစပြားျခငး ရမရ ဆးျဖတခကခရန၊ ၃) ရခငျပညနယတြင အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးႏင အျပညျပညဆငရာ ရာဇ၀တမႈႈ ဥပေဒမားအား ကးလြနသမားက ရာေဖြသတမတရန၊ ၄) ရာဇ၀တမႈႈ ကးလြနသမားက အျပစေပးႏငမည ေသခာသည နညးလမးမားက အၾကျပရန တ႔ျဖစသည။ ရခငလမးမား အေပၚ လ႔အခြငအေရး ကးလြနမႈမားအပါအ၀င ရခငျပညနယတြင ျဖစပြားခသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင ပါတသကေသာ အျဖစအပကအားလးကျပနလညသးသပရမည ျဖစေသာလညး ၂၀၁၂ ခႏစတြင ရခငျပညနယတြင စတငျဖစပြားခသည မျငမသကမႈမား၏ အျဖစအပကမားကသာ အေလးအနကထားအာရစကသငသည။

391 စစမးစစေဆးေရး ေကာမရငက လျခေရးေကာငစ၊ အေထြအေထြညလာခ၊ လ႔အခြငအေရးေကာငစ၊ ၄ငး၏ ေနရာကဆကခသ၊ လ႔အခြငအေရးေကာငစ၊ အေထြေထြ အတြငးေရးမႈး ႏင လ႔အခြငအေရး မဟာမငးၾကး တ႔မ ဖြ႔စညးထားျပးျပျဖစသည။ ကလသမဂၢ လ႔အခြငအေရး ေကာမရင မဟာမငးၾကးရး၏ Commissions of Inquiry and Fact-Finding Missions on International Human Rights and Humanitarian Law, p. 2 (2015), http://www.ohchr.org/Documents/Publications/CoI_Guidance_and_Practice.pdf. ကၾကညပါ။ 392 ကလသမဂၢ အေထြေထြညလာခ၏ Resolution Establishing U.N. Human Rights Council, U.N. Doc. A/RES/60/251 (Mar. 15, 2006), para. 3. ကၾကညပါ။


၄ငးအဓကလပငနး ေလးခက ျပးျပညစရနအတြက ေကာမရငမ ၾကားနာမႈ၊ အျပကငခရသမား၊ ကနရစသမားႏင အျခားမကျမင သကေသမားအား ေမးျမနးျခငးႏင ကယျပန႔ေသာသတငးအရငးအျမစမားမ အခကအလက စေဆာငးျခငးမား ျပလပသငသည။ ကၽြမးကငသည စစမးစစေဆးသမားႏင ခြျခားစတျဖာ ေလလာမႈျပသမားမ ေကာမရင၏ စစမးစစေဆးမႈက ကညပပးသငသည။ ေကာမရငမ ၄ငး၏ေတြ႔ရခကမားက သတမတထားသည အျမနဆး ျဖစႏငမည အခနအတငးအတာအတြငး ျပနလညတငျပ အစရငခသငသည။ စစမးစစေဆးမႈျပလပရန U.N. ၏ လပပငခြငႏင လေလာကေသာ အာဏာတစခ ရရထားသည လြတလပစြာ ေမးျမနးႏငေသာ ေကာမရငမ သာလင ရခငျပညနယတြငအတြငးရ ရဟငဂာမားအေပၚ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားသည လမးတနး သတျဖတမႈ ဟတမဟတက အာဏာရစြာ ဆးျဖတေပးနငမည ျဖစသည။

!!

!"#!$%&'() *+,)-./+0)1 (()2/+34567 ,8*9:;)<+<):5' 4+/)(-0);5%0) .54)4=81&'0)>(91;+812:14=81491:?57$@:AB)C 2D8)/9D5%0)1:5%<)E .F5%.: 4913054)1A/):,) G<561(81AH4=81<5% -H3$@62:1/;)D+IJ4=814'2A,/)3D0)>> ;()A/)$I>AB)C.$=5672A8 :?574914=81<5% ,@,<)45%142A8<)49 3;6-%;) $I>G<3;91 :5%K0)L=8 #M""""2<=8) .5%14I>.54)4I> 3D()$I>:AB)C © Private 2012

!

!"#!$%&'() FH;H4?4=81 .$=5,)/+0) 34,)48:I/;)D+IJ"0)4=81 :$5%0)3;B),N) (()2/+34567 /()2-'=8<) <0)1-'I72,(O)P :I&'0)> (()/;)AB) !"#!$%&'() *+,)-4' 2.8<)/5%Q8- !"#!$%&'() ./+0)1 :5%K0)L=8 .4=561A81P .4=561A491&'0)> <2-1 :82;R0)14=81(+8<5% A/)3D/)$I>AB)C .4=81.3;81 .(%-5%<).3;@6-5%<) A3L5S6-)3$0)1$@$I>:AB)C © Private 2012

!!

!

!"#!$%&'() *+,)- .2:1.$0)1./+0)1 :$5%0)3;B),N)P (()2/+34567/+0) 34,)48:I.:8:5' /()O914' -4)142;T/+0) -HU%.81 2A,/)3D0)> $=5,)2,;@%P <=N)3;,)J2A8 A/)3D/)4?4=81 .2U8<).U814=81 :5'2,2A8)-B)1 .(5%1:4' M0)1/5%J 44'812G<80)1 300)1;N)$I>AB)C A/)3D/)4?4=81&'0)> 4/:81&'5;)(<)B'0)1;,)14?4=81 ./+<)(()A81 A5%J74K%/) :I/()O91/()2N8<) <5%4= .2:1NH3$0)1 4:5'$I>2;C © Private 2012

!"#!$%&'() (()2/+34567 :5%K0)L=8 F,)J<=0)2:1 /5%<)$5%<)4?4=81 .3;91 2,8<)/():<);@%P !"#!$%&'() *+,)-&'0)> 2.8<)/5%Q8- ./+0)1 :$5%0)3;B),N) 34567,N) #V$% 4' #W$% .G<81/+0) :5%K0)L=8 :+84=81 491:5?7$@$I>:AB)C .(5%1:AB) G<+0)1<=,):5'AB)> 2,.54)4=81&'0)> X-9.-@%1 /()YR*0) 2<=8).81 234U5%1(<)3D0)> :'0)1-0)1$I>AB)C © Private 2012

(()2/+34567,N) ,8*9:;)<+<)2, :5%K0)L=84=81 2,:;)(+,)JJ$+8 AH4=81./+<) U812A8 ($,)14=81 IDP A5%JJ U+<)23;12,AB)>;@%C .(5%1:4' AH/5%J.81 M0)1($,)14=814' U+<)$+R $+0)>43;6;RC © Private 2012

!!

!




!!

!




!!

N$0)(()2/+34567E (91;+812:1 .$=<).$=8<=:8 2,:8P 4+/)(-0) O912: # 2A80)12<=8) .54)/B):5' $I>AB)> ,8*9:;)<+<):5' :$%5%0)X%YZQ8A8E .U91<=,) 45A81/()(%C !"#!$%&'() /+0) :$5%0)&%50)0@A814=81P .(5%1:-@%3$@62:1 /;)4=81&'0)> .(5%1:AB) <=,):5'AB)> .2F8<).O94=81 .81-@%1<5% 234U5%1(<)3D0)> :'0)1-0)1$I>AB)C ,8*9:;)<+<):5' 4+/)(-0)4=81 N$%.$=5,)/+0) 345673;0):5' B();/)2;2: 2,AB)> 2,:;)(+,)J$+8 AH4=81./+<) ($,)14=81/+0) $=6;)2,'80)3$0)1$@2,:AB)C © Fortify Rights 2015

!!

!"#[$%&'() 34,)48&5%0)0@ (()2/+3456J,N):5' <4)123$:5' :5%K0)L=8 N8N9($,)1/()$%C 2U80)2;R0)14=81(+8 O912::5'2A8 2,.54)(+,)J$+8$I>:AB)> :5%K0)L=84=81AB) .(5%1:4' 4'/);@%4/0):2A1 K%$,)J4',)1 :AB)C U5%J2G<80)> -HA813$0)1 (8,82U8<)U81AB)> .<H.B94=81 4::5'G<2;C © Steve Gumaer/PRAD 2015

!

34,)48&5%0)0@ .2,8<)D<) (()2/+34567 <4)123$/())))))))2-=8<):5' 2,:;)(+,)JJ$+8AH4=81 ./+<)($,)1 IDP /()$%/+0)-4)1 2-='8<)) 2,AB)> 2N8<S=81<2-1 ! O91C 2A$=8(+8 4/B)2F8<)U812A8 ($,)14=81AB) <4)123$.81 &'()(O)/5%<)$5%<)34I F5%0)<-@%1 4%,)/5%0)14=81E .&\:N)A$S=560)1/+0)1 4=813D()AB)C © Fortify Rights 2015

!!

!"#[$%&'() 34,)48&5%0)0@ (()2/+3456J,N):5' <4)123$:5' :5%K0)L=8 N8N9($,)1/()$%C 2U80)2;R0)14=81(+8 O912::5'2A8 2,.54)(+,)J$+8$I>:AB)> :5%K0)L=84=81AB) .(5%1:4' 4'/);@%4/0):2A1 K%$,)J4',)1 :AB)C U5%J2G<80)> -HA813$0)1 (8,82U8<)U81AB)> .<H.B94=81 4::5'G<2;C © Steve Gumaer/PRAD 2015

!

34,)48&5%0)0@ .2,8<)D<) (()2/+34567 <4)123$/())))))))2-=8<):5' 2,:;)(+,)JJ$+8AH4=81 ./+<)($,)1 IDP /()$%/+0)-4)1 2-='8<)) 2,AB)> 2N8<S=81<2-1 ! O91C 2A$=8(+8 4/B)2F8<)U812A8 ($,)14=81AB) <4)123$.81 &'()(O)/5%<)$5%<)34I F5%0)<-@%1 4%,)/5%0)14=81E .&\:N)A$S=560)1/+0)1 4=813D()AB)C © Fortify Rights 2015

!!

!"#[$%&'() :$%50)3;B),N):5' .-+,)B();R/) 2;2:2,A8 2,:;)(+,)J$+8AH4=81 ./+<)($,)1/()$%E 2:'7/+0) 45%12:UI:;)2,AB)> :5%K0)L=8 .4=561A491/()O91C GAL%/)-4' 2.8<)/5%Q8- ./+0)1 45%1AB)1U,)(+8 :+8-=0) ($,)1./+0)1 2:340)>/<)-8AB)C © Steve Gumaer/PRAD 2015

!"#[$%&'() /,)Y5%-9:+8] 2DT/9D5%0)1:5%<) Fortify Rights.81 :5%K0)L=8 .4=561A81 /()O914' AHE .3D^2:80)</)-:5%K0)L=8 .4=81(% :5'AB)> /()$%/B)12A8 .2U8<).U81.81 3;2,AB)>;@%C A4_/O91A5,)1(5,) -<)U<) !"#[$%&'()/+0) :5%K0)L=84=81E .3D^2:80)</)4=81<5% A54)1FB)1 $I>3;91 -84B)> 2:+12<8<);+I/+0) 4I2;1;5%0)$+0)> 4:5'2.80) 300)1F5%$I> AB)C 34,)48.(5%1:AB) :5%K0)L=84=81<5% 4545/5%JE -H4=561.2U8<).U81 "52AA -<``a8<5% .<=;)<5%0)Bb0)1;N)$5%0)13;91 4B)>AB)>.$+0)>.2:14' 4:5'AB)> </).A()::,) ./+<) “QLSSR-9” .4B) .2U8<).U81 .4B)3D0)> -'I-'N) 2($I>AB)C © Fortify Rights 2015

!!

!




!!



!!



!!

ALLARD K. LOWENSTEIN INTERNATIONAL HUMAN RIGHTS CLINIC AB) 2<=80)1A814=81.81 &5%0)0@/<88 -HJ.$+0)>.2:12:'72,4=81EG<91G<;)4?2.8<)/+0)-HJ.$+0)>.2:1(B)1:@%1-@?2F80)4?Advocacy &'0)> ;R/)A<)c -<)O91.2/+J.G<@62;1AB)> 2N1-)O;2Y2<=80)1E Q8A8:;)3D()AB)C .F5%;R O;2Y2F1$,)1AB) -HJ.$+0)>.2:1 .D+IJ.(B)14=81&'0)> -HJ.$+0)>.2:1 $=562D8<)3$0)14=81 $@:2A8 -H;%Ld56-)/()O913$0)1(9 <5%N)(81.4?&'0)> A%2/A, (94@<5,)14=81<5% 2F80):+<)2;1AB)C 4G<8340)>49< .24:5<,)&5%0)0@E /:81:@%14=81/+0) -HJ.$+0)>.2:1 .4? .;R."0) &5%0)0@/<8&'0)> 2YAF5%0):8 -HJ.$+0)>.2:1 .D+IJ4=81 4/5%0)49 &5%0)0@/<8P .24:5<,)&'0)> &5%0)0@3$81O;2Y4=81.81 &5?0)1N'O):,) .D5%J0'8 .4?./+<) 2(/,83D0)> .<=O)1$=@613;0)F0) 2;13$0)1P&'0)> -HJ.$+0)>.2:1 .23$.2,4=81.81 (@%(4)1(()2F13$0)1&'0)> .(9:0)$@(84=81 ./+<)4HG<4)12:1F+I3$0)1 4=81<5% -%;)2F80)$I>;RAB)C law.yale.edu/intellectuallife/lowensteinclinic.htm

2DT/9D5%0)1:5%<) Fortify RightsAB) -HJ.$+0)>.2:1 $=5612D8<)4?4=81.81 .F@%1A/):,)&'0)> <%(81:,) -%;)2F80);RAB)C<e+&)%;)/5%JAB) -HJ.$+0)>.2:1$=5612D8<)4?4=81.81 (@%(4)1(()2F13$0)1P .8a8:5'AH4=81&'0)> 2/+JF@% -%;)2F80)3$0)1&'0)> -HJ.$+0)>.2:1 $=5612D8<)4?4=81.81 3;,)-B)/@%J3;,)4? .812<80)1-82(:,) -HJ.$+0)>.2:1 <8<+N)AH4=81.81 A0)/,)12;13$0)1&'0)> -%5.;)AB)> .<H.B94=812;13$0)14=81<5% 2F80):+<)AB)C <e+&)%;)/5%JAB) .24:5<,)&'0)> F+()*8-,)&5%0)0@4=81/+0) 4'/);@%/0)U813;91 .2:'J2/80).8:'/+0) .23$(5%<)2A8 -+/)-;)c <5%N)<=561(91;+814:'8AB)> .D+IJ.(B)1/()$%3D()AB)C www.fortifyrights.org