Ondertussen in Utrecht...Werk in uitvoering

12 april 2023

Kennis & Economisch Onderzoek

Ondertussen in Utrecht . . .Werk in uitvoering

Frits Oevering

• Vraag– wat moet worden verstaan onder

‘Utrecht’?

• Regeerakkoord Rutte II– ‘kleiner sturen’

• Economische Verkenning Utrecht 2012– wat was groeitempo provincie Utrecht?– wat was bijdrage sectoren?

• Werk in uitvoering– gedeeltelijk met unieke, eigen data van

de Rabobank

Kennis & Economisch Onderzoek2

Utrecht Centraal

Vraag en aanleidingen


Utrecht Centraal

Agenda

• conclusies Metropoolregio– sterke groei in verleden en toekomst . . .– . . . dankzij logistiek, communicatie, zakelijke en financiële diensten– recente schaalverkleining en concentratie groei in Stad Utrecht . . .– . . . duidt op agglomeratievoordelen

in welke mate is sprake van interactie tussen bedrijven in Utrecht?

• voornemens Regeerakkoord– minder, maar grotere gemeenten

– arbeidsmarkt, zorg en welzijn– 5 landsdelen i.p.v. 12 provincies

– ruimtelijke ordening, verkeer & vervoer, natuur en regiostimulering

welke gemeentelijke indeling is plausibel in Utrecht?

• wat zegt dit een ondernemer?


Groei en agglomeratie

Utrecht aan kop . . .

sterke groei Utrecht en BRU dankzij sectorstructuur,

vestigingsklimaat minder gunstig

-200%

-100%

0%

100%

200%

-50% -40% -30% -20% -10% 0% 10% 20% 30% 40% 50%

<=

invl

oe

d o

nd

ern

em

ers

cha

p /

vest

igin

gsk

lima

at =

>

<= invloed sectorsamenstelling =>

bolgrootte: gerealiseerde groei t.o.v. verwachte groei 1996-2011

Nederland

Zuidoost-Utrecht

Rivierenland Stadsgewest Amersfoort

UtrechtBRUUtrecht-West

-80% -40% 0% 40% 80%

totaal

landbouw

productie / logistiek

leisure

dienst

onderwijs

zorg

Ontwikkeling werkgelegenheid 1996-2011

Nederland BRU Utrecht



. . . ook in de toekomst

-10% -5% 0% 5% 10% 15%

Regional Communities

Strong Europe

Transatlantic Market

Global Economy

Prognose werkgelegenheidsontwikkeling 2011-2020


banen (x 1.000)•Utrecht 227 => 224 - 248•BRU 403 => 400 - 440



Schaalverkleining

0 5 10 15

landbouw

productie /logistiek

leisure

dienst

onderwijs

zorg

Gemiddeld aantal banen per vestiging 2011

Nederland Zeer sterk stedelijk Utrecht

Stad Utrecht groeit harder dan BRUUtrechtse bedrijfsleven nog altijd

relatief grootschalig

-10%

-5%

0%

5%

10%

15%

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

20

11

J-o-j-ontwikkeling werkgelegenheid 1996-2011

Utrecht Overige BRU Nederland

zakelijke dienstverleninggezondheidszorg

bouwnijverheiddelfstoffenwinning

overheid & onderwijsoverige dienstverlening

industrie & nutsbedrijvenlandbouw & visserij

financiële instellingenhoreca

handel & reparatievervoer & opslag

omgekeerd geen volledig

Samenhang met regionale banendichtheid 2010

arbeidsproductiviteit arbeidsinkomen



Agglomeratievoordelen?

Cluster (Porter)•ruimtelijke concentratie van ondernemingen . . .•. . . die onderling samenwerken en concurreren, . . .•. . . waardoor hun concurrentiekracht toeneemt

0 1 2 3 4 5

Tertiair onderwijs

Religieuze en politieke organisaties

ICT-dienstverlening

Financiële instellingen

Verzekeringen en pensioenfondsen

Telecommunicatie

Kunst

Overig onderwijs

Interne concerndiensten

Kantines en catering

Concentratie-index sectoren Utrecht (werkgelegenheid; NL = 1)

Utrecht 2011 Utrecht 1996Kennis & Economisch Onderzoek8


Concentratie van dienstverlening

concentratie-index:aandeel Utrecht in

werkgelegenheid sector /

aandeel Utrecht in totale werkgelegenheid



Utrecht is in zichzelf gekeerd . . .

-50% 0% 50% 100%

vanuit Utrecht

binnen Utrecht

naar Utrecht

Herkomst en richting betalingen bedrijfsleven Utrecht 2012k1

Utrecht overige BRUoverige provincie Utrecht overige Randstadoverig Nederland

sterke lokale oriëntatie (>70%), maar nauwelijks regionaal (4%)

en een ‘handelstekort’


. . . en afstand bepaalt interactie


Groei en agglomeratieVerband relaties en prestatie onduidelijk


0% 20% 40% 60% 80% 100%

Industrie

Bouw

Groothandel

Detailhandel

Vervoer en logistiek

Horeca & Vrije tijd

Zakelijke diensten

Overheid & Onderwijs

Zorg

Overig

BRU overig UtrechtZuid-Holland Noord-HollandNoord-Brabant Gelderland

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Industrie

Bouw

Groothandel

Detailhandel

Vervoer en logistiek

Horeca & Vrije tijd

Zakelijke diensten

Overheid & Onderwijs

Zorg

Overig

BRU overig UtrechtZuid-Holland Noord-HollandNoord-Brabant Gelderland

Utrecht:wel regionale oriëntatie zakelijke diensten en logistiek,

niet in handel en horeca

Groei en agglomeratieSamenscholen loont (in Utrecht) soms


€ 0 € 50 € 100 € 150 € 200

landbouw & visserij

delfstoffenwinning

industrie & nutsbedrijven

bouwnijverheid

handel & reparatie

horeca

vervoer, opslag & communicatie

financiële instellingen

zakelijke dienstverlening

overheid & onderwijs

gezondheidszorg

overige dienstverlening

Arbeidsproductiviteit bedrijfsleven 2010


x 1.000

Utrecht: wel hoge productiviteit in financiële

instellingen, handel en horeca,maar niet in logistiek en landbouw

Naar een nieuwe indeling

Nederland netwerksamenleving


0% 50% 100%

pendel

bestedingen vrijetijdsartikelen

bestedingen café's

bestedingen restaurants

bestedingen sport

verhuizingen

bestedingen mode & luxeartikelen

bestedingen artikelen in en om huis

bestedingen cultuur

bestedingen dagelijkse artikelen

Aandeel binnengemeentelijke relaties in totaal relaties 2000-12

binnengemeentelijk van of naar rest van het land

0% 50% 100%

% van dag

% van buitenshuis

Tijdbesteding personen 20-72 jaar 2010

thuis betaald werksociale contacten mobiliteitcultuur, sport, recreatie boodschappen doen

grote steden:draagvlak => voorzieningen =>

aantrekkingskracht => . . .

banenwinkels mode &

luxe

algeme-ne

zieken-huizen

HBO-instelling

en

Amsterdam 529.211 2.015 8 5Rotterdam 324.627 1.198 7 3Den Haag 263.511 998 6 3Utrecht 222.642 628 4 4Eindhoven 146.243 461 2 4Groningen 131.742 415 1 1Haarlemmermeer 122.669 186 1 0Tilburg 110.696 369 2 1Breda 101.648 458 2 2Arnhem 101.228 408 1 2Nijmegen 98.910 334 2 0's-Hertogenbosch 96.863 451 2 3Apeldoorn 94.095 262 1 0Zwolle 85.442 274 2 3Amersfoort 80.929 266 2 0Almere 80.587 209 1 0Enschede 78.253 316 2 1Maastricht 73.710 490 0 0Haarlem 66.568 455 2 0Leeuwarden 65.510 236 1 3


Utereg me stadje


0% 1% 2% 3% 4% 5%

winkels

detailhandelsbestedingen

inwoners

binnenlandse migratie

banen

woon-werkverkeer

bruto TW

zakelijke transacties

theaters, bioscopen, musea

bestedingen aan cultuur

Aandeel gemeente Utrecht in Nederland 2007/12

Utrecht:prominente positie (kern) en

centraal in netwerken (verzorgingsgebied)


Voorbeeld verzorgingsgebied



Asymmetrie tussen stad en ommeland


omvang aanbod doet ertoe in maatschappelijke processen


Concurrentie dichtbij en veraf


karakter relaties tussen gemeenten•intensiteit varieert met afstand en omvang kernen•asymmetrisch•oriëntatie vanuit gemeente is diffuus•verschillen tussen typen


Recept gemeenten Nieuwe Stijl


homogeniteit:aantal relaties binnen gebied /totaal aantal relaties vanuit of

naar gebied

0%

2%

4%

6%

8%

10%

0

100

200

300

400

500

0,00

%

0,05

%

0,10

%

0,15

%

0,20

%

0,25

%

0,30

%

0,35

%

0,40

%

0,45

%

0,50

%

Ontwikkeling homogeniteit arbeidsmarktregio t.o.v. toename omvang kern

aantal gemeenten - l-as - ontwikkeling homogeniteit - r-as -

omvangkern

men neme:

minimale omvang kerngemeente +

toedelen aan sterkst trekkende kern=

gemeente nieuwe stijl


Winkelregio Utrecht 2011



Woningmarktregio Utrecht 2000/9



Arbeidsmarktregio Utrecht 2009 . . .



. . . basis voor gemeenteindeling?



‘Handelszone’ Utrecht


Naar een nieuwe indelingOf o.b.v. aaneengesloten stedelijk areaal?


Belang voor ondernemerWat is uw afzet/inkoop/arbeidsmarkt?


0% 20% 40% 60% 80% 100%

werkzame personenrestaurantbezoekers

klanten mode en luxeartikelenbetrekt woning

cultuurbezoekersklanten dagelijkse artikelen

betalingen aan bedrijven

werkzame beroepsbevolkingrestaurantbezoek

besteding mode en luxeartikelenverlaat woningcultuurbezoek

besteding dagelijkse artikelenbetalingen door bedrijven

Oriëntatie Utrecht 2000-12

vanuit Utrecht vanuit overige BRU-gemeentenvanuit overige Randstad overig Nederlandnaar Utrecht naar overige BRU-gemeentennaar overige Randstad overig Nederland

vanuit Utrecht naar

naar Utrecht vanuit

• Sterke groei, voordeel van agglomeratie onduidelijk– landelijke oriëntatie productie en diensten– lokale oriëntatie logistiek, zakelijke diensten en zorg

• Utrecht knooppunt in de netwerksamenleving– centrum van werk en voorzieningen, met ‘handelstekort’– relaties asymmetrisch en diffuus

• Stad Utrecht is groter dan gemeente Utrecht– ruimtelijk - BRU– functioneel – Midden-Nederland


Ondertussen in Utrecht . . .

Conclusies

Documents

Ondertussen in Utrecht...Werk in uitvoering