Proyekto sa

Fil Ed 117

Pagbasa ng Obra Maestra sa Panitikan

Nova T. Peret3SED-3

Prof. Christian Hernandez

Mitolohiyang Griyego

Ang pinaka tanyag na Diyos at Diyosa ay nagmula sa sinaunang Griyego.

Ayon sa kanilang paniniwala, ang mga Diyos at Diyosa ay naninirahan sa matayog at kahanga-hangang Bundok ng Olimpo (Olympus). Ang tawag sa pagkain nila ay Ambrosia at sa alak naman ay Nektar. Ang mga ito ay sinasabing nakatulong upang sila’y maging immortal.

Ang mitolohiyang Griyego ang katawan ng mga mito at katuruan ng mga Sinaunang Griyego na nauukol at nagpapaliwanag ng pinagmulan at kalikasan ng mundo at nagdedetalye ng mga buhay at pakikipagsapalaran ng kanilang iba't ibang mga Diyos at mga Bayani. Ang mitolohiyang Griyego ay isang bahagi ng relihiyon sa modernongGresya at sa buong mundo na kilala bilang Hellenismos. Ang mga modernong skolar ay nag-aaral ng mitolohiyang Griyego upang magbigay linaw sa mga institusyong relihiyoso at politikal ng Sinaunang Gresya at ng kabihasnan nito. Pinag-aaralan rin ito ng mga skolar upang maunawaan ang kalikasan ng mismong paggawa ng mito. Sa una, ipinamamahagi ang mga salaysay na ito sa isang tradisyong tulang-pabigkas; ang ating mga nanatiling pinagkukunan ng mga mitolohiyang Griyego ay mga gawang pang-panitikan ng tradisyon pagbigkas. Sumasalamin din ang mitolohiyang Griyego sa mga artipakto, ilang mga gawang sining, lalo na iyong mga pintor ng mga plurera. Tinutukoy ng mga Griyego mismo ang mga mitolohiya at mga kaugnay na gawang sining upang magbigay liwanag sa mga kultong pagsasanay at ritwal na mga tradisyon na napakaluma na at, minsan, hindi nauunawang mabuti.

Zeus -punong diyos;panginoon ng langit

Hera - asawa ni Zeus;diyosa ng langit

Phoebus - diyos ng araw;diyos ng liwanag, musika, at propesiya

Poseidon - diyos ng dagat Hermes - diyos ng komersyo;sugo

ng mga diyos Haphaestus - diyos ng

apoy;panday ng mga diyos Ares - diyos ng digmaan

Athena -diyosa ng karunungan Artemis - diyosa ng buwan at

pangangaso Demeter - diyosa ng agrikultura at

pertilidad Hestia - diyosa ng apuyan at

tahanan Dionysius - diyos ng alak Aphrodite -diyosa ng kagandahan

at pag-ibig

Mitolohiyang PilipinoAng mitolohiyang Pilipino at mga kuwentong bayan ay kinabibilangan

ng mga salaysay at pamahiin hinggil sa mga masalamangkang mga nilalang at nilikha ng mga Pilipino. Ito'y mga paniniwala na mula sa mga panahon bago dumating ang mga Espanyol at ipinakilala ang Kristyanismo. Hangang ngayong ang paniniwala sa mga diyus-diyusan sa mitolohiyang Pilipino at mga pamahiin ay buhay pa rin sa kulturang Pilipino lalo na sa mga probinsya. Sa mitolohiyang Pilipino, si Bathala ang tinuturing bilang ang makapangyarihan na diyos sa buong

daigdig. Ang mitolohiyang Pilipino ay halu-halo dahil sa rami ng mga etnikong grupo at katutubo na may sari-saring paniniwala at diyus-diyusan.

Ang Mitolohiyang Pilipino ay binubuo ng mga diyos, mga hayop, mga mahiwagang nilalang at mga diwata. Ito rin ay binubuo ng mga panitikan; mga epiko, alamat at kwentong bayan.

Mga Diyos at Diyosa

Bathala - ang pinaka makapangyarihang diyos sa lahat ng mga diyos, siya rin ay kilala bilang Maykapal

Lakampati - ang diyosa ng pagkamayabong.

Pati - ang diyos ng ulan. Lakambakod - ang diyos ng mga

palay at ang paghilom ng mga sugat.

Apolaki - siya ang pinapaniwalaan na siya ang diyos ng digmaan, paglalakbay at pangangalakal.

Mayari - ang diyosa ng buwan. Lakambini - ang diyosa ng

pagkain. Lingga - ang diyos ng paghilom ng

sugat at pagkamayabong. Mangkukutod - ang diyos ng

isang partikular na grupo ng mga Tagalog.

Anitong Tao - ang diyos ng ulan at hangin.

Agawe - diyos nang tubig Hayo - diyos nang dagat Idianale - diyos nang pagsasaka

Mga Mahiwagang nilalang

Aswang - siya rin ay isang diyos pero ang Aswang ay pinapaniwalaan na ito'y tao na kumakain ng kapwa tao, kung minsan ang mga ito ay pinapaniwalaan na may mga pakpak at sila raw ay gising kung gabi para maghanap na mabibiktima lalo na ang mga sanggol.

Duwende - pinapaniwalaan bilang isang maliit na tao na may mga mahiwagang kapangyarihan.

Kapre - isang uri ng halimaw na napakalaki at napaka mabalahibo, pinaniniwalaang ito ay mahilig sa tabako

Maligno, Manananggal, Tikbalang at Tiyanak

KatagaluganSitan – Diyos ng Impyerno (kasamaan)1. Mangangaway – responsible sa mga sakit2. Mansisilat – Diyosa ng sirang tahanan3. Mankukulam – nagbubuga ng apoy4. Hukloban –kapag itinaas ang kamay ay nakakapatay ng tao.

Mga Panitikan ng Timog Silangang AsyaSouth east Asia (SEA)

Nahati sa:o Kalupaang Asyano (mainland SEA)o Kapuluang Asyano (maritime sea)

ASEAN – Association of South East Asian Nation

Mga Bansa sa Maritime SEA at kabisera

Indonesia - Jakarta Brunei – Bandar Seri Begawan Singapore- Singapore Malaysia – Kuala Lumpur Philippines – Manila

Mga Bansa sa Mainland SEA at kabisera

Thailand - Bangkok Vietnam - Hanoi Laos - Vientianne Cambodia – Phnom Penh Myanmar - Rangoon Tsina - Beijing

ANG PANITIKANG CAMBODIA

A n g   s e n t r o   n g   P a n i t i k a n g   C a m b o d i a   a y   a n g   m g a   m i t o  a t   a l a m a t   n a   n a i p a s a   s a pamamagitan ng salindila. Karamihan nito ay mga kuwento ukol sa mga naunang buhay niBuddha at mga epiko mula sa India. Nang maipaki la la ng mga Pranses sa Cambodia ang l imbagan noong mga 1930s,sumulpot na rin ang mga nobela. Nagsimula muna ang mga nobela sa anyo ng mga serye sapahayagan hanggang sa tuluyang ginamit ang mga ito sa mga paaralan at nagawan pa ngbersyon ng mga ito sa pelikula. Noong simula ng dekada 70, limampung nobela isang taon angnailathala sa Cambodia.Sa panahon ng Khmer Rouge noong 1975-1979, nalimitihan ang mga panitikan sa mgatula ukol sa agrikultura, mga magsasaka, at mga rebolusyonaryong awit. Walang mga nobelangnaisulat sa Cambodia. Ang ilang mahahalagang akda ay nasulat ng mga

Refugee sa Pransya atThailand. Sinira rin ang mga kagimbal-gimbal na mga taong iyon ang sinaunang panitikan ngCambodia.May dalawa hanggang apat na milyong Cambodian ang namatay sa ilalim ng kalupitanng rehimeng Khmer Rouge na pinamumunuan ni Pol Pot. Daan-daang libo ang tumakas saThailand at iba pang bansa. Sa pagsisikap na magtatag ng isang komunistang lipunang pantay-pantay, malupit na pinatay ng Khmer Rouge ang mga nasa panggitna at mataas na ur i .Kabilang dito ang mga opisyal, negosyante, at edukadong propesyonal. Pilit na pinagtrabaho samga komyun (commune) sa lalawigan ng mga tagalungsod. Nahati ang mga pamilya. Ipinasaraang mga paaralan, monasteryo, bangko, tanggapan at aklatan. Kinumpiskang lahat ng mgapribadong pag-aari. Pinawi ng Khmer Rouge ang lahat ng makapagpapaalala sa nakaraan ngCambodia kabilang na ang mga libro at panitikan at kung tutuusin, gayon na rin ang dalawanglibong taon na kasaysayan ng Cambodia. Matapos ang 1979, unti-unti nang muling binuhay ang panitikang Cambodia. Bagamannoong dekada 80, pawang mga propaganda lamang ito ng estado, may mga refugee na rin nanagsikap na muling ilimbag ang mga klasikong akdang pampanitikan tulad ng mga kuwentongbayan.

ANG PANITIKAN NG MALAYSIA

Sinasabing nagsimula ang modernong panitikang Malay sa mga hikayat , isang akdang romantiko sa tuluyan. Isa sa mga pangunahing

impluwensiya sa pag-unlad ng modernongkathang Malay ang mga panulat ni Abdullah bin Abdul Kadir Munshi (1797-1856). Sa kanyangpaglalakbay sa arkipelagong Malay, itinala niya ang kanyang mga personal na obserbasyon at.k r i t i s i s m o   u k o l   s a   t r a d i s y o n a l   a t   k o n t e m p o r a r y o n g  l i p u n a n g   M a l a y .   A n g   p i n a g s a m a n g indibidwalismo at realismo sa panulat ni Abdullah ay bago sa mundo ng panitikang Malay. Bagonoon, tanging ukol sa mga makabalaghang prinsipe’t prinsesa sa mga makalangit na kaharianang mga namayaning katha.

Noong mga 1920-1930, unang nalathala ang mga nobela’t maikling kuwento. Sa simula,walang layuning pamapanit ikan ang mga ito, mal iban sa layuning didaktibo o pagkintal ngmabubuting aral. Pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, umiral ang isang bagong pagmumulatpampanitikan. Mula sa Unibersidad ng Malaya, nabuo ang samahang Asas ’50 na nagpasiglasa klimang pampanitikan at nagbigay-daan sa diskurso at eksperimentasyong pampanitikan.Naging islogan ng Asas ’50 ang “Sining para sa Lipunan.” Bagaman patuloy na sumulat angmga manunulat ukol sa mga suliranin ng lipunan, hindi nila tinalikuran ang pansining na aspektong pagsusulat.

Ang Kuala Lumpur ang naging sentro ng modernong panitikang Malay noong dekada60. Hindi nalalayo sa ating Carlos Palanca Award for Literature, nagbigay-daan ang Dewan Bahasa Dan Pustaka sa panghihikayat na malimbag at mabigyan ng parangal ang mga kathang batikang manunulat. Ilan sa mga makabagong manunulat  na namumukod-tangi  s inaShahnon Ahmad at si Anwar Ridhwan. Mababanaag sa mga nobela ni Ahmad ang kuwento ng buhay ng mga m a g s a s a k a   m u l a   s a   i s a n g   n a g k a k a u n a w a a n g   p a n a n a w   a t  s a p a r a a n   n g pagsasalaysay sa masidhi at makapangyarihan. Sa mga maikling katha ni Ridhwan, mabisa niyang nagamit ang pamamaraang eksperimental at makabago upang umayon sa karanasang Malay.

Indonesia

“kay Estella Zeehandelar” mula sa liham ng isang Javanese salin ni: Ruth Elynia Mabanglo.

 Ang Indonesia ang pinakamalaking kapuluan sa 

mundo.  Ito ang pinakamalakingIslamikong bansa sa buong daigdig at ito rin ang isa sa pinakamataong bansa sa buong mundo.Kung kasaysayan naman ang paksa, ang Indonesia ang isa sa mga sinaunang sentro ngsibilisasyon. Ang bansang ito rin ang isa sa bansang pinaka biniyayaan ng likas na yaman

sabuong mundo, mula sa kape hanggang sa gas at langis. Ang Indonesia rin ang isa sa maypinakamakulay na kasaysayan.Sa kabila ng mga “pinaka-“ na ito, hindi pa rin makaungos nang todo ang bansangIndonesia. Kung ikukumpara sa Thailand o Malaysia, masasabi nating nakauungos ito noonkung kasiglahan ng ekonomiya ang pagbabatayan. Ngunit dahil sa hindi matapus-tapos

na akusasyon ng katiwalian sa pamahalaan, at ang hindi  bahagi ng kapuluan nito tulad ngnangyayari  sa Pi l ipinas,  bumagal ang pag-unlad ng bansang Indonesia.  Sa kasalukuyan,mahahanay ang bansang ito sa may pinakamabagal na pag-unlad sa kabuuan ng Asya.Malaki ang pagkakatulad ng bansang Indonesia sa bansang Pilipinas. Mas malaki manang bansang Indonesia sa Pilipinas. Halos pareho naman ang kasaysayang pinagdaanan ng dalawang bansa. Kung matagal na napasailal im ang Pi l ipinas sa mga Kasti la,  Hapon, oAmerikano, matagal ding nagdusa ang mga taga-Indonesia sapamumuno ng mga Olandes.Pinamumunuan din ang bansang Indonesia ng i isang Pangulo sa loob ng mahabang taon.Tulad ng Pilipinas, hanggang ngayon ay nakikipaglaban pa rin ang bansang Indonesia sa bantang terorismo,katiwalian sa pamahalaan, digmaan dahil sa relihiyon at paniniwala, lumalakingbilang ng populasyon at laganap na kahirapan.Malaki ang potensyal ng bansang Indonesia na umunlad dahil sa likas na yaman nitongtaglay. Hindi tulad ng mga kapitbahay nito sa Timog-Silangang Asya, ang Indonesia ay maymalaking deposito ng langis na maaari nitong pagkakitaan. Ngunit bago maging ganap ang pag-un l ad  ng  bansang   i t o ,   ka i l angan  munang  ayus i n   ang  mga  bagay  na  nag ig i ng   sanh i ng problema sa loob ng pamahalaan.

ANG PANITIKAN NG TSINA

Hindi lamang sa laki ng bansa at bilang ng populasyon nangunguna ang Tsina. Hindi rinsila pahuhuli sa larangan ng panitikan.Isa ang Tsina sa mga bansa sa Asia na may pinakamayamang panitikan. Sinasabi ngasa mga pag-aaral na kung gaano katanda at kayaman ang sibi l isasyon ng mga Tsino ayganoon din katanda at kayaman ang kanilang panitikan.Mayaman ang Tsina sa iba’t ibang klase ng

panitikan, maging ito man ay tuluyan opatula. Nagsimulang umusbong ang panitikan ng mga Tsino noong panahon ng DinastiyangZhou (770-221 B.C.) at patuloy pa ring yumayabong sa kasalukuyang panahon.

Sino ba namanang hindi nakakikilala kay Confucius, isa sa mga iginagalang na manunulat at pundasyon ngpanitikang Tsino. Sa kanya nagmula, o siya ang nagsilbing inspirasyon sa paggawa ng mga Classics, isa sa mga tanyag na akda na nagmula sa bansang ito.Patuloy ang pag-unlad ng panitikan ng mga Tsino sa paglipas ng panahon. Kabila-kabilaang mga nagsusulputang manunulat na galing sa Tsina na siyang nagbibigay ng bagong dugoat bagong mukha sa panitikan ng bansa. Saksi sa pag-usbong ng panitikang Tsino ang iba’tibang dinastiyang naghari sa Tsina noon. Minsan, lantarang pinipigilan ang pagkamalikhain ngmga Tsino dahil na rin sa takot ng ilan na mawawala at tuluyang makalimutan ang mayamangkasaysayan ng bansa.

Isa si Lu Xun (na may tunay na pangalang Zhou Shuren) sa mga manunulat na walangtakot na nagsulong ng makabagong tema at kaisipan sa panitikan ng mga Tsino. Isa siya samga kinilalang lider ng The League of Left-Wing Writers

noong taong 1930 na siyang nagsulongna kaisipang socialist realm sa panitikan ng bansa.Sa kasalukuyan, kiniki lala si Lu Xun na ama ng modernong panitikang Tsino. Ang kanyang kuwentong “A Madman’s Diary” ay isa sa mga patunay kung gaano siya kagalingsumulat gamit ang makabagong pamamaraan ng pagsulat. Bukod dito, nakapagsulat na rin siyang iba’t   ibang tula, sanaysay, krit isismong pampanitikan na kalimitang mababasa sa mgapahayagan na kapag pinagsama-sama ay siya namang bumubuo sa kanyang mga libro.

 

ANG KULTURA AT PANITIKANG HAPON

Malapit sa puso ng mga Pilipino ang bansang Hapon. Kahit hindi naging maganda ang nakaraan sa pagitan ng dalawang bansa, nanatiling malapit ang dalawang bansa sa isa’t isahanggang sa kasalukuyan. Patuloy na tinatangkilik ng mga Pilipino ang ilang produktong Hapon(o may kinalaman dito) tulad ng mga Anime, ang fast food na Tokyo Tokyo, ang pagkaing sushi , ang larong Game Boy Advance, at mga palabas na may kinalaman sa kultura ng bansa.Sa

kabilang banda, walang sawang tinutulungan ng bansang Hapon ang ating bansa sa patuloy nitong pakikipaglaban sa kahirapan.

Isa sa pinakamaunlad na bayan sa Asya ang bansang Hapon. Isa rin ito sapinakakilalang bansa sa Asya. Nangunguna ang bansang ito sa larangan ng teknolohiya athindi pahuhuli kung pagpapauso ang pag-uusapan, lalung-lalo na sa mga makabagongkagamitan. Hindi nakapagtataka kung bakit mayaman ang bansang ito sapagkat hindimatatawaran ang pagiging malikhain ng mga Hapon.Kitang-kita rin ang kagalingan ng mga Hapon sa sining at ang kanilang pagkamalikhainsa pamamagitan ng kanilang panitikan. Noon pa man, ang panitikan ng mga Hapon ang isa sapinakaginagalang na panitikan sa buong Asya. Ito ay kalimitang nasa anyo ng tula, dula takuwento. Malaki rin ang impluwensiya ng relihiyong Shintoismo sa kanilang panitikan.Ilan sa mga tanyag na halimbawa ng panitikan ng mga Hapon ay ang Man’yoshu (TheCollection of Ten Thousand Leaves) at ang sikat na nobela ni Murasaki Shikibu naTale of Genji .Nagmula rin sa bansang hapon ang tanyag na Dulang Noh. Isa itong uri ng dulangpantanghalan na hinahaluan ng Sarukagi (Shinto rituals) at Dengaku (acrobatics with juggling).

Ang mag-amang sina Kanami at Zeani ang sinsabing nagpasikat ng dulang ito.Iba ang dulang ito sapangkaraniwang dula sapagkat kalimitan itong ginagamitan ng pamaypay at mascara habang itinatanghal. Kapansinpansin din ang kakaibang ayos ng entablado sa dulang ito na may tatlong pasukan at labasan.Kalimitan ding makikita anglarawan ng puno ng pino sa entablado. Ang musika naman ng dulang ito ay nagmumula sa mga musikerong tumutugtog sa loob mismo ng entablado, gamit lamang ay plawta at tambol. Sa kabuuan, ang Dulang Noh ay maituturing na hindi gaanong ‘madramang’ dula. Ang kagandahan nito ay makikita sa kakaunti at pinong galaw ng mga nagtatanghal at sa musika at sayaw na naghahari sa entablado kapag ito’y itinatanghal.

Panitikan ng Pilipinas

Ang Panitikan sa Pilipinas ay pangunahing tumutukoy sa umiiral, umuunlad, at namamayaning uri at anyo ng katutubong panitikan sa bansang Pilipinas. Subalit nakakasama rin dito ang mga panitikang nilikha at ginawa ng mga Pilipinong nasa labas ng sariling bansa, sapagkat inakdaan ang mga ito ng mga Pilipino, o ng may-lahing Pilipino sa malawak na nasasakupan ng paksa. Dahil dito, tinatawag ding Panitikang Pilipino ang Panitikan ng Pilipinas.  Sa kasalukuyan, tinatawag din itong Panitikang Filipino,

sapagkat kinabibilangan ng mga likhang pampanitikang nagmula sa at kinabibilangan ng iba’t ibang wika sa Pilipinas.

Mayaman ang Pilipinas sa sari-saring anyo at hubog ng panitikan na naglalarawan sa kalinangan ng mga Pilipino. Kabilang sa mga ito ang kuwentong-bayan,maikling kuwento o maikling katha, sanaysay, tula, dula, nobela, drama, balagtasan, parabula, bugtong, salawikain, kasabihan, pabula, alamat, tanaga, bulong,awiting-bayan, epiko, pelikula, at mga iskrip na pangradyo, pangtelebisyon at pampelikula.

Ibong Adarna – kordido ni: Jose Dela CruzFlorante at Laura – awit ni: Francisco BaltazarNoli Me Tangere – nobela ni Dr. Jose RizalEl Filibusterismo - nobela ni Dr. Jose Rizal

Panitikan ng Cordillera(grupong etnolinggwistiko)

Kankanay Kalinga Ibaloi Isneg Tingguian Ifugao

Panitikan ng Silangang Visayaso Tigo-tigo – larong bugtungano Amoral – awit o tula ng pag-ibig o Susumaton – uri ng

pagkukwento

Panitikan sa Ilocos at Pangasinan

Samtoy (sao mi dito’y) – lumang anyo ng wikang ilokano

Badeng – awit o tula Duaya – pampatulog ng bata Dallot – ritwal ng pagliligawan Daliw – bansag ng iloko sa tula Dung-aw – awit ng pagluluksa Sarita/sarsarita – bansag sa

kwentoBiag ni Lam-ang > piko, may oryentasyong kristiyanismo

Panitikan ng Maynilao Manggagawa – tula ni Jose

Corazon De Jesus, pagbibigay pugay sa mga manggagawa

Panitikan ng AprikaAprika- ang pangalawang pinaka malaking kontinente kasunod ng asya.

Binansagan itong “DARK CONTINENT” o ang “MADILIM NA KONTINENTE”. 98% ang nakukuhang mina ng DIAMANTE dito at 55% ang nakukuhang mina ng GiNTO dito.

TatlongWikangAprika:1. Ingles - Anglophone2. French - Francophone3. Potuges - Lusophone

MgakilalangManunulatngAprika:

Phillis Wheatley   (1753 –   Disyembre 5 ,   1784 )

- ayangunangnalathalangAprikanoAmerikanongmakata. Nakatulongangkanyangpanulatsapaglikhanganyo o henerong panitikangAprikano-Amerikano. Isinilangsiyasa Gambia, Aprika, at nagingisangalipinsaedadnapito. Binilisiyang mag-anakna Wheatley ng Boston, nanagturosakanyangbumasa at sumulat, at tumulongsapanghihikayatngkanyangpanulaan.

OlaudahEquiano   (   1745 – 31 Marso, 1797) -nakilalarinbilang GustavusVassa, ay

isasapinakatanyagnamgataomulasalipingAprikano (Mga Igbo) saEstadosUnidosnanakilahoksa debate ngImperyongBritanikohinggilsaabolisyonngpangangalakalngmgaalipin. Nilarawanngkanyangautobiograpiyaangmgahilakbotnadulotngpangaalipin at nakatulongsapagbibigayngimpluhosamgaBritanikongtagapagbatasnabuwaginangkalakalanngalipinsapamamagitanng Batas saPangangalakalngAlipinng 1807.

William Edward Burghardt Du Bois   (bigkas:   /du ː ̍ b ɔɪ s/   doo- BOYSS )   (Pebrero 23, 1868   – Agosto 27, 1963)

-ay isang Amerikanong aktibista ng pang karapatang sibil, intelektuwal na pampubliko, Pan-Aprikanista, propesyong sosyolohiya, historyador, manunulat, at patnugot. Saedadna 95, nagging naturalisado ng mamamayan siyang Ghana noong 1963.

Booker Taliaferro Washington   ( Abril 5 ,   1856   -   Nobyembre 14 ,   1915 ) -ay isang mahalagang taga-pagtaguyod ng kahalagahan ng

edukasyon  sa  Estados Unidos. Kuwentong Bayan:

“The Forbidden Fruit o ang Pinagbabawal na Prutas” Ba-atsi – unang tao sa mundo Prutas – pinagbabawal na Prutas

Panitikan ng Gitnang Silangan

Ang Gitnang Silangan ang pinagmulan ng ilan sa mga dakilang panitikan sa buong mundo. Ang Ehipto ay kilala sa pagkakaroon ng pangalawang kabihasnan sa kasaysayan. Ang kahiwagaan at kapanahunan, kasaganaan at kagandahan ng panitikan ng Ehipto ay halos katulad ng matandang panahon.

Ang panitikan ng Arabe at Hudyo ay mayaman sa mga larawan at kilala sa kanilang simple ngunit malawak na karanasan. Ang relihiyon ay mas makapangyarihan sa panitikang ito at isinasadula ang pangunahing papel sa pag-unlad ng kanilang nilikha bilang pagpapatunay sa Koran ng Arabe at Bibliya ng Hudyo.

I. Panitikan ng ArabeAng panitikan ng Arabe na kung saan ay maliit bago ang panahon ni

Mohammed, ito’y umunlad buhat sa ikapito hanggang ikalabintatlong siglo. Ito ay mayaman at may iba’t ibang uri. Doon ay walang epiko at mga dula ngunit naroon ang daan-daang liriko, panegiriko, satiriko, kasabihan, elehiya,

talambuhay, kasaysayan, pangaral, panayam at pabula. Ang kanilang panulaan ay makabagbag-damdamin at lubhang kalugod-lugod.

Sa modernong panahon ang mga manunulat ay nakikisangkot sa lipunan, pampolitika at pambansang realidad sa kanilang lipunan kaysa sa panahon ng Arabe. Ang mga manunulat na arabe ay itinuturing na tumitingin ng pangitain at hula, at sa ganitong paraan, sila ay nagsisilbing sanggunian ng pagkatakot ng mga pinunong Arabe.

Ang Mahalagang Impluwensya ng Panitikan sa Panahon ng Islam at Koran at ang Isang Libo’t Isang Gabi

a. Ang Koran –ang banal na aklat ng relihiyong Islam. Naniniwala ang mga Muslim na ito ang aklat ng patnubay at direksyon ng sangkatauhan, isinaalang-alang ang orihinal na tekstong Arabe, na salita na Allah, Diyos ng mga Muslim na ipinakita kay Muhammad sa panahong dalawamp’t tatlong taon at paniniwalang ito ang huling rebelasyon sa sangkatauhan.

B. Isang Libo’t Isang Gabi- ang pinakapaksa ng kwentong ito ay isang hari at ang kanyang mapapangasawa. Ang hari na si Sharyar ay magpapakasal at pagkatapos ay kanyang papatayin ang kanyang asawa.

II. Hudyo/EbreoSa katunayan, lahat ng sinaunang panitikan ng Hudyo ay hinggil sa

relihiyon. Ang pinakamahalagang panitikan na kanilang ginawa ay kasama ang bibliya at ang Talmud.

A. Ang Bibliya

Ay koleksyon ng iba’t ibang mga librong nasusulat noong unang panahon. Ito ang pinakamalawak na babasahin sa buong mundo. Ito ay nahahati sa tatlong bahagi:

o Ang Lumang Tipano Ang Bagong Tipano Ang Apochrypa

B. Talmud

Ang katawagang ito ay ginamit upang ipakilala ang pinakamahalagang bahagi ng karapatang pangmamamayan at batas ng Hudyo, ito ay ginamit sa bahagi lamang ng Gemarra. Ito ay binubuo ng apat na bahagi:

o Ang Mishmalo Ang Gemarrao Ang Halakaho Ang haggadah

III. Panitikan ng Ehipto

Karamihan sa panitikan ng Ehipto ay nawala ngunit ang ibang mga bahagi ng mahalagang tula ay nakaligtas hanggang sa ngayon. Libingan, tagilo, obelisk, tabletang bato at maraming manuskripto ng Papyrus ang naitago sa panitikan. Tatlong iba’t ibang uri ng pagsulat – Ang Heroglipiko, Ang Hiratiko at Demotiko. Ang kauna-unahang nagawa ay noong 6000 B.C. at ang tala ay masasabing tuluy-tuloy mula 3700 hanggang 200 B.C., karamihan sa mga sulating Ehipto na maaarinfg tawaging panitikan ay nabuo bilang isa sa limang pangkat:

o Panitikang Pangkarunungano Panrelihiyono Kuwentoo Liriko sa Pag-ibigo Tulang Epiko

Panitikan ng Gresya

Ang Gresya ay maunlad na bansa. At mas lalo silang nakilala sa larangan ng agham, pilosopiya, sining, literature at teatro.

Ang kanilang pilosopiya at relihiyon ay makikita natin sa kanilang mitolohiya.

Binabasa ang kanilang literatura sa iba’t ibang panig ng mundo kahit iba ang lahi, relihiyon at kultura.

Ang kanilang literatura ay nahahati sa tatlong panahon.

1. Pre-Homeric Age2. Period to the Golden Age of Pericles3. Period of decline

Iliad and Odyssey – sinulat ni Homer na kilala sa buong mundo hanggang sa kasalukuyan.

Ang mga taga-Gresya ay naniniwala sa mga Diyos at Diyosa, ngunit hindi sila naniniwala na sila ang gumawa ng sansinukob. Dahil ang paniniwala nila, ang sansinukob ang lumikha sa mga ito.

Tatlong Bantog na Pilosopo

1. Socrates2. Plato3. Aristotle

Mga Manunulat

1. Homer2. Aeschylus, Sophocles at Euripides – pinaka magagaling na dramatist3. Herodotus at Thucydides – ang mga maestro pagdating sa kasaysayan ng mundo.

Panitikan ng Roma“The Glory that was Rome,

The Grandeur that was Greece”

Ito ang kabisera ng Italy, kilala bilang “Eternal City”. Ayon sa mitolohiya, itinatag nina Romolus at Remus. Dito matatagpuan ang Roman Forum o Great Forum, isang pamilihan, sentro ng Roma mula ika-8siglo at ang Colosseum o Flavian Ampitheater na itinayo noong panahon ni Emperor Vespian.

Tatlong sinaunang tao sa Roma Latin Sabines Etruscans

Mga Panahon ng Panitikang Roma1. Unang Panahon (early age)

o Lucius Adronicus – may akda ng Bellium poenicum, isang tulang epiko ng Unang Punic War

o Gnaeus Naevius - Unang romanong manunulat, nagpatuloy sa pagsasalin ng mga dulang Griyego

o Quintus Ennius - May akda ng Annales, isang tula tungkol sa kasaysayan ng Roma. ‘’Ama ng Panulaang Romano’’

2. Gintong Panahon (golden age)o Cicero- ciceronian, kasing kahulugan ng perpektong klasiko.o Gaius Julius Caesar – “greatest military genius of antiquity”,

komentaryo sa Gallic War3. Panahon ng Pilak (silver war)

o Virgil- kasama sa hanay ng pinaka dakilang makatasa buong mundo.o Seneca- “stoic philosophy”o Petronius- may akda ng satiricon, isang makatotohanang nobelao Martial- may-likha ng epigram, mga kasabihan o kawikaan

4. Gitnang Panahon (middle age)o Emperor Marcus Aurelius – may akda ng meditationso St.Jerome – may-akda ng Vulgateo St.Agustine- first Christian writer of genius

5. Renaissance (rebirth)o Petrarch – may-akda ng Secretumo Giovani Boccaccio – may-akda ng Decamerono Desiderius Erasmus- may akda ng The Praise of Folly

Iba pang mga Manunulat Thomas Moore Francis Bacon

Rene Descartes Isaac Newton

Panitikan ng Rusya

Ang panitikang Ruso ay tumukoy sa panitikan ng Rusya o ng mga lumisan mula sa bansang ito, at sa panitikang nasa wikang Ruso ng ilang mga bansang malalaya na dating bahagi ng Rusya o Unyong Sobyet. Bago ang ika-19 daangtaon, ang mga binhi ng tradisyon ng panitikang Ruso ay ipinunla ng mga makata, mga mandudula, at mga manunulang katulad nina Gavrila Derzhavin, Denis Fonvizin,Alexander Sumarokov, Vasily Trediakovsky, Nikolay Karamzin at Ivan Krylov. Mula bandang kapanahunan ng 1830 sumailalim ang panitikang Ruso sa isang kamangha-manghang ginintuang panahon, na nagsimula sa makata at nobelistang si Alexander Pushkin at humantong sa dalawa sa pinakadakilang mga nobelista sa panitikan ng mundong sina Leo Tolstoy at Fyodor Dostoyevsky, at sa manunulat ng maikling kuwento at mandudulang si Anton Chekhov. Kabilang sa nangungunang mga katauhan sa panitikang Ruso ng ika-21 daangtaon ang pandaigdigang kinikilalang mga makatang katulad nina Alexander Blok, Sergei Yesenin, Anna Achmatova, Marina Tsvetaeva, Osip Mandelstam, Boris Pasternak, Joseph Brodsky, Vladimir Mayakovsky at mga manunulat ng prosang sina Maxim Gorky, Ivan Bunin, Vladimir Nabokov, Mikhail Sholokhov, Mikhail Bulgakov, Andrey Platonov, at Aleksandr Solzhenitsyn.

Ito ay binubuong ilang obra maestro na nailimbag sa makabagong wika, ang Ruso.Hagiographies- kalipunan ng mga aklat na tumatalakay sa buhay ng mga santo.

Satirist Antikh Dmitrievich Kantemir – isa sa pinaka unang Rusong manunulat.

Vasily Kirillovich Trediakovsky – makata, manunulat ng dulang itinatanghal, mananalaysay at tagapag-salin.

Alexander petrovich Sumarokov – karibal ni Trediakovsky Mikhailvasilyevich Lomonosov – karaniwan sa kanyang mga likha ay

may temang kagila-gilalas Alexander Nikolayevich Radishchev – ipinatapon dahil sa kanyang

pagsulat ng mga akdang labag sa kagustuhan ni Emress Catherine Nikolay karamzin – mananalampalataya kay Emress Catherine Alexander Pushkins –may-akda ng best-selling novel na “Eugene

Onegin” Vladimir Mayakovsky – maylikha ng “Th Left March”

Maxim Gorky – may akda ng nobelang “The Mother” Nikolay Ostrovsky – may akda ng nobelang “How the Steel was

Tempered” Alexander Fadeyev – nagging kalihim ng Soviet Writers Union

Panitikan ng Escandinavia

Ang panitikan ng Escandinavia ay binubuo ng mga sulatinmula sa North Germanic group of the Germanic languages. Kabilang dito ang swedish, Danish, Norweigian, Icelandi at Faeroes. Ang pagbasa ng kanilang panitikan ay pagtuklas sa pamanlikha nilang mga prosa at tula na nakilala sa pamamagitan ng kanilang mga manunulat at kanilang mga kahusayan. Ang kanilang mga gawa o sulatin ay makikilala sa iba’t ibang uri kabilang ang kanilang wika, pinagmulan, makasaysayang panahon, genre at paksa.

A. Danish

Historia Danica – sumasalamin sa pinagmulan ng Denmark mula sa mythical origin nito.Ludvig Holberg – pinakatanyag na manunulat

19 SigloMga kinilalang manunulat sa panahong ito:Adam oehlenschlagerFrederick Paludan-MullerJohann Ludvig Heiberg*Hans Christian Andersen – unang contributor sa world literature

20 SigloJohannes V. Jensen – sumulat ng epic-historical novelIsak Dinesen – lumikha ng mga orihinal na maikling kwento

World War IIKaj Munk – sumulat ng mga drama na nagpapakita ng tunggalian sa pagitan ng human will at Christian ideals.

Post War PeriodKlaus RiofbjergLief Panduro

Womens Literature (1970)Elsa GressSusanne BroggerUlla DahlerupDea Trier Morch

B. Swedish

Middle Age- Dito sila nagsimulang

sumulat tungkol sa relihiyon at pulitika

Emmanuel swedenborg’s – kilalang manunulat ng panitikan ng Sweden, Thoesophical writings

18 Siglo- Dito naimpluwensyahan na

ang kanilang panitikan ng France.

Michael Bellman - tanyag na manunulat ng Gustav Court, isang manunulat at makata

Romantic Period- “Golden Age of Poetry”

Esias Tegner (1852) Erik Gustaf Geijer – Romanticism Chief Swedish

19 Siglo

August Stinberg – pinakatanyag sa buong mundo na dramatista

Selma LagerlofVerner von HeidenstamGustaf FrodingErik Axel Karlfeldt

20 SigloPar Lagerkvist (1951)

Vilhelm Mober – silang dalawa ang pinaka tanyag sa panahong ito

C. Norweigian“the northern way” – tumutukoy sa pamumuhay ng mga kanluranin.

17 Siglo- Humanism ay kasaysayan

Peter DassLudvig HolbergJohan Herman Wessel

19 Siglo- Romantisismo

Henrick Wergeland

Johan Sebastian WelharenHenrick Ibsen Bjornstjerne Bjornson

20 Siglo- Simbolismo at

neoromantisismoGabriell ScottKnut Hamsun

Panitikan ng England

Dahil sa pagiging ang pinagmulan ng wikang Ingles, ang England ay pinaliligiran ng maraming dakilang pampanitikang gawa at mga manunulat.

Ang pinakalumang teksto ay nakasulat sa Lumang Ingles (old English) at mula sa maagang bahagi ng Middle Ages. Bago dito, ang pampanitikan ay gumagana sa paraang saling-bibig na nagpasalin-salin mula sa unang henerasyon hanggang sa ngayon. Ang mga gawang ito ay karaniwang nakasulat sa patula at tuluyan.

Geoffrey Chaucer - “father of English literature”

15 Siglo- Sa panahong ito nakilala ang panitikan hindi lamang bilang isang

panlibangan kundi pinag-uusapan din dito ang mga pulitikal at sosyal na isyu ng lipunan pati na rin ang mga pandamdamin.

18 Siglo- “Age of Enlightenment”- Ang panitikan masasalamin pagkahilig ng lipunang umasa sa agham,

pulitika, relihiyon at ekonomiya para sa gabay, sa halip na sa Diyos, kapalaran at pagkakataon. Dahil sa ganitong saloobin, ang mundo ng panitikan at mga manunulat ay nag balik tanaw noong midyebal upang makita ang kakulangan lalo na sa pang emosyon.

William Shakespeare – isang makata, manunulat ng isang akdang itinatanghal, isang actor. Naging tanyag siya sa kanyang mga play na isinagawa tulad na lamang ng Romeo and Juliet, Hamlet, A Midsummer Night’s Dream, Macbeth and The Tempest.