5 Principet baze te parave dhe bankes Koha ka vlere Risku kerkon kompenzim Informimi eshte baza per vendimet Tregjet I percaktojne cmimet dhe I alokojne resurset Stabiliteti permireson mireqenien

Shkrirja e tregut te huadhenies Impakti ne tregjet e huadhenies Impakti ne institucionet financiare Impakti ne tregun e aksioneve Impakti ne ekonomi

Dollari amerikan

Kryetari I Rezervave Federale Ben Bernanke Reduktimi I normave te fondeve federaleRi emergjence e stagflacionit? Me e madhja qe nga viti 1984

Pariteti me dollarin Kanadez! Rivleresimi I yenit kinez?

$100 sot vs. $100 pas nje viti A jeni ju indiferent?

Ekonomiksi parashikues Vlera e instrumenteve fianciare mvaret nga MADHESIA dhe KOHA e pagesave

Cfare vlere ka shtepia ime ? Vlera e blerjes se shtepise ne vitin 2001: $225,000 Vlera e renovimeve gjate 5 viteve: $41,000 Vlera aktuale e perllogaritur : $350,000 Profiti: $84,000..Realisht? JO! Jo ne realitet!

Risku vjen per shkakt te pasigurise Risku eshte I pashmangshem Ne nuk e pelqejme.

Qe te ndermaim riskun ne kerkojme kompenzim Subprime (subkryesore) normat e huase > prime (kryesore) normat e huase

Ne paguajme qe ti shmangemi riskut te caktuar Makina, sigurimi jetesor Norma te ulta kontrolli, llogari kursimi

Vlera e aseteve financiare mvaret nga madhesia, koha, dhe SIGURIA E pagesave.

Vendimet racionale I perdorin te gjitha informacionet e disponueshme Informacioni asimetreik eshte pengese e tregjeve Institucionet fianciale luajne nje rol te madh ne mbledhjen e informacioneve

Eco 101! Tregjet percaktojne nje cmim qe arsueton resurset e rralla Cmimet dergojne sinjal

Tregjet financiare allokojne fonde

Kthehemi tek #2 ne nuk e duam pasigurine Stabiliteti financiar ushqen ritjen ekonomike dhe standardet e jetes Roli I institucioneve, Rezervat Federale

Kuptimi I parasemeaning of money Funksionet e parase Format e parase Matja e parave

Cfardo qe zakonisht eshte e pranueshme per shkembimin e te mirva/sherbimeve Shume objekte pergjate historise

gjallesat metalet cigaret misri guacat

paraja Qe eshte e pranueshme si pagese

Te ardhurat Fitimet gjate nje periudhe kohore (vit)

pasuria Asetet e akumuluara gjate kohes

Paraja, pasuria jane REZERVA Vlera ne nje pike kohore

Te ardhurat jane RRJEDHE Vlera gjate nje periudhe kohore

Une posedoj 2 milione dollare ne diamante. Une jam I pasur Une nuk kam para

Une fitoj 25 milione dollare ne llotari I vendos ato nen shtrat Jap dorehoqje nga puna Une jam I pasur Kam shume para Te ardhurat e mia jane zero

Inxhinjer per software Te ardhuitrat $100,000/vit Shpenzon te gjitha, cdo cek rroge Te ardhura te larta Pa pasuri

Paraja eshte mjet pagese (mjet shkemibimi)-- e pranueshme si pagese per te mirat dhe sherbimet

--funksuin kryesor I parase

Shkembim natyror per gjesendet -- nevoje per koincidence te dyfishte te deshirave -- jo eficiente: me shume kohe per blerje, me pak kohe per prodhim

Une kam provimin 2, deshiroj ta shkembej me sode

Ti duhet ta deshirosh provimin & te jesh I gatshem te heqish dore nga soda DHE Une duhet ta deshiroj soden & te jem I gatshem te hjek dore nga provimi

matet ndahet Pranohet gjeresisht Jete e qendrueshme

Paraja eshte njesi perllogaritese -- paraja perdoret pe te matur vlera

Nese dicka kushton $5, nuk eshte aq e vlefshme Nese dicka kushton $500, eshte e vlefshme

Paraja eshte magazine e vlerave

-- perdore parane per te kursyer,per te akumuarpasuri, per te blere gjesende me vone

--

paraja eshte aset likuid

Paraja nuke eshte gjithmone magazine e mire e parave -- jostabiliteti politik -- ekonomi e varfer -- inflacioni I larte

Historikisht dollari ka qene magazine e mire e vleres 70% e valutave te dollarit amerikan mbahe jashte SHBA-ve Por ne rast se dollari vazhdon te bie kjo mund te ndryshoje

Malli para ka vleren e vet si e mire -- monedha te arit& argjendit

fiat money -- asnje vlere tjeter pervec faktiti qe eshte e pranueshme per shkembim te te mirave dhe sherbimeve

NUK eshte mbuluar nga ari qe nga viti 1934 Monedhat nuk permbajne argjend

Malli para ka kosto oportune : ti mund ta perdoresh edhe per dicka tjeter

Nuk jane para Mekanizma pagese qe hyjne ne grupin para

Agregate e parase Vlera ne kesh POR Edhe form ate tjera te parase poashtu

valuta ne qarkullim + kerkesa per depozita + depozita te kontrollueshme + ceqe ushetimi $1.4 trilion=

= M1 + depozita kursimi + depozita per kohe te shkurte + parate e tregtueshme ne tregune e depozitave $7.3 trilion

Te zmadhohet M1 < M2

I shton asete me me pak likuiditet vlerave me te medha

Components of M123%

currency traveler's checks demand deposits other checkable

48% 28% 1 %

money market 19%

Components of M2

M1 22%

savings 39%

small CDs 20%

Levizin bashke ne pergjithesi POR sjellja mund te ndryshoj ene afatshkurte M2 me e mbikqyrur

Instrumentet fianciare Tregjet Financiare Institucionet financiare

Personat qe kane nevoje per fonde Huamaresit/issuer/shitesit

Personat qe kane fonde per te dhene huadhenesit/kursyesit/bleresit

Financimi indirekt

Huadhenesit dhe huamarresit takohen permes ndermjetesit fianciar ( psh banka) Borxhi eshte borxh i huamaresit, dhe aset per banken

Financimi direkt

Huamaresit shesin securities direkt nga huadhenesit Psh. Bonot e korporatave dhe te trezorit

aka. securities, asete financiare

definimi (p. 36 (1st) ose 41 (2nd)) = obligim I shkruar ligjor i njeres pale te trasnferoje dicka me vlere, zakonisht para, pales tjeter ne nje date te ardhshme, nen kushte te caktuara a security eshte nje aset per bleresin/ huadhenisen,

Aksione ne Time Warner, Inc.

Aksione pronesie ne TW Kerkese pe fitimet/asete te TW Borxh per Time Warner Nje aset per mua

Huaja ime

Une jam huamarresi (borxh) Banka eshte bleresi/mbajtes (aset) Banka ka kerkese per shtepine time

Mjet pagese Por me pak likuide se paraja store of value Me mire se paraja gjate kohes, por poashtu me shume risk Transferi I riskut Blersi ia transferon riskun

Vlera, koha&siguria e cash flow te premtuara Vlera: sa eshte premtuar? Sa me e madhe vlera e cash flow, aq me e madhe vlera Timing: kur eshte premtuar ? Sa me shpejt qe te pranohet cash flow, aq me e madhe eshte vlera

Siguria:sa ka mundesi qe te kryhet pagesa ? Sa me e madhe mundesia aq me e madhe vlera Ne cilat kushte? Psh sigurimi, derivatet Sa me shume nevoje qe kemi per pagesat aq me te vlefshme jane

Hua bankare stoqe bono Hua vendore Sigurimet e mbuluara nga asetet Opsionet dhe kontarta e ardhme Polisat e sigurimeve

Vendi ku instrumentet finaciare blehen dhe shiten Keta tregje perfshijne Likuiditet per blerje/ shitje Informimi permes cmimeve Ndarja e riskut mes bleresve dhe shitesve

Klasifikohen ne menyra te ndryshme

Tregjet primare

Sigurimet te emetuara koheve te fundit -- investment banking Brokeret i takojne shitesit me bleresit Dileret veprojne si bleres dhe shites

Tregjet sekondare

Te sigurtat e borxhit cash flows jane fikse bonot, huate

Aksione te sigurimeve

cash flow variabile, gabimi Stoqe te perbashketa

kembimi

Blerja dhe shitja e te sigurtave ne nje lokacion fizik NYSE Dileret blejne dhe sheshesin te sigurta ne shume lokacione

OTC (over-the-counter)

Tregu I parave

Te sigurtat e borxhit afatshkurta (deri ne 1 vit) Likuiditet te larte, risk i vogel Borxh afatgjata aksione

Tregjet e kapitalit

Money Market3% 0% 9% 4% 20%

U.S. Tbills CDs Commercial Paper Banker's Acceptances Repos Federal Funds Eurodollars

39%

25%

Capital Market4% 11% 8%

Stock Mortgages U.S. bonds

18%

59%

Municipal bonds Loans

aka. Ndermjetsuesit financiar Perse ti kemi? Shpenzime transakcioni Kosto kerkimi per te gjetur huamares&huadhenes Kosto kontrate Ekonomi shkalle

Ndarja e riskut Ndermjetsuesit jane eksperte ne mbartjen e riskut

Transformimi I aseteve Afatshkurte deri ne afatgjate Jolikuide deri ne likuide

Institucione per depozitim banka Pranojne depozita, japin hua

Bankat komerciale Me e madhja ne totalin e aseteve Me pak te kufizuara Kursimete & huate Te kufizuara ne kursime depozita dhe hua(kredi) Me pak te kufizuara sot Unione krediti Hua te konsumatoreve Joprofitabile, te organizuar rreth nje grupi

Institucione qe nuk marin depozita

Kompanite sigurimi Fonde pensionali Kompani financimi kredi, makina, mjete pune Firma te sigurimeve Ndermarje te sponzoruara nga qeveria (GSEs)

Bien disa lloje te institucioneve financiare : Kompani te financave Mbarekombetare

Firma te sigurimeve Citigroup, Merrill Lynch

GSEs Fannie Mae, Freddie Mac

Vlera e ardhme Vlera e tashme Aplikacione IRR- Internal rate of return (norma e brendshme e kthimit) Bono me kupon

Normat reale dhe nominale te interesit

Vlera ne kohe e parase $100 sot vs. $100 pas 1 viti Nuk eshte indiferente! Paraja ka interes gjate kohes, Dhe ne preferojme ta konsumojme sot

$100 sot Norma vjetore e interesit 5% Pas1 viti: 100 + (100 x .05) = 100(1.05) = $105 Pas 2 viteve: 100 + (1.05)2 = $110.25

$100 ne n vite nese norma vjetore e intersit eshte i: = $100(1 + i)n Me FV, ne perllogaritim cash flow e sotshme per te ardhmen

Tabela 4.1 Llogaritja e vleres se ardhme te 100$ me norme vjetore interesi 5%

Sa gjate duhet qe $100 te dyfishohen ne $200? rreth 72/i me 5%, $100 do te dyfishohen ne 72/5 = 14.4 $100(1+i)14.4 = $201.9

Punon mbrapsht Nese mer $100 per n vite, sa e kane vleren sot?

PV =

$100 (1+ i)n

pranon $100 per 3 vite i = 5% Cka eshte PV?

PV =

$100 (1+ .05)3

=

$86.36

Me PV, e skontojme cash flow te ardhme Pagesat te cilat I presim kane me pak vlere

i = norma interesi = norma e skontimit = rendimenti Baza vjetore

n i

PV PV

Duke e pasur PV, FV, kalkuloni i shembull: CD Investimi fillestar $1000 Ne fund te 5 viteve $1400 Sa eshte i?

A eshte 40%? eshte 40%/5 = 8%? Jo. i zgjidhet

$1400 $1000 = 5 (1 + i )

i = 6.96%

Norma e mbrendshme e kthimit Norma e brendhshme e kthimit (IRR) Bono me kupon

Norma e interesit Ku PV e cash flows = koston

I mesuar te vlersoje investimet Krahasoni IRR me koston e kapitalit

Kurs kompjutori Kostoja $1800 Bonusi mbi 5 vitet e ardhshme per $500/vit

Ne duam ta dijme i kuPV bonus = $1800

Zgjidh per i? Trial(prova) & error(gabimi) Spreadsheet ( llogaritje ne excel) Kalkulim

Pergjigjia? 12.05%

Bonus: 700, 600, 500, 400, 300 = $700 + $600 + $500 + $400 + $300 1800 Zgjidh1+ i

(1 + i )

2

(1 + i )

3

(1 + i )

4

(1 + i )

5

i = 14.16%

Bonus: 300, 400, 500, 600, 700 = $300 + $400 + $500 + $600 + $700 1800 Zgjidh1+ i

(1 + i )

2

(1 + i )

3

(1 + i )

4

(1 + i )

5

i = 10.44%

zgjedhje: $10,000 sot $4,000/vit per 3 vite

cila? Norma e skontimit e zbatuar ?

$4,000 $4,000 $4,000 10,000 = + + 2 3 1+ i (1 + i ) (1 + i )i = 9.7%

Cmimi bleres , P E premtuar per nje seri pagesash deri ne maturitet Vlera e emertuar ne maturim , F (principali, vlera e emertuar) Pagesat me kupon (6 muaj)

Madhesia e pageses me kupon norma vjetore me kupon Vlera e emertuar 6 mo. pmt. = (norma me kupon x F)/2

Vlera, koha & siguria e pagesave te premtuara Supozoni sigurine

P=

PV e pagesave

i ku P = PV(pmts.) eshte e njohur si rendimenti deri ne maturim (YTM)

Tnote 2 vjecare, F = $10,000 Norma me kupon 6% Cmimi i $9750 Cilat jane pagesa interesi? (.06)($10,000)(.5) = $300 cdo 6 muaj.

6 muaj $300 1 vit $300 1.5 vite. $300 .. 2 vite $300 + $10,000 Nje total pre 4 pagesave semivjetore.

YTM zgjidh ekuacionin

i/2 eshte norme skontimi 6-mujore i eshte rendimenti deri ne maturitet

Si te zgjidhet per i? trial-and-error ( provo dhe gabim) Tabela e bonove* Kalkulatori finaciar Spreadsheet ( llogaritje ne excel)

Cmimi ndermjet $9816 & $9726 YTM eshte ndermjet 7% dhe 7.5%(7.37%)

P = F atehere YTM = normen me kupon P < F atehere YTM > normen me kupon Bono te shitura me skontim

P > F atehere YTM < normen me kupon Bono te shitura ne premium

P dhe YTM levizin ne drejtime te ndryshme Normat e interesit dhe vlera e te sigurtave te borxhit levizin ne drejtime te ndryshme Nese normat riten, cmimi I bonove bie Nese norma bie, cmimi I bonove ritet

YTM ritet prej 6 ne 8% Cmimi I bonove bie Por cmimi I bonove 10- vjecare me shpesh bie

Cmimet jane me volative per maturitet me te gjate Bonot afatgjata kane risk me te madh te normave te interesit

Pse? Bono afatgjata kycen ne norma me kupon per nje periudhe me te gjate Nese norma e intersit ritet -- ngecet me norme kuponi nen cmimin e tregut Nese normat e interesit bien --pranojne norme kuponi me cmim mbi ate te tregut

Gjer me tani e kemi kalkuluar normat nominale te interesit Injoron efektin e inflacionit ne ritje Inflacioni ndikon ne fuqine blerese te pagesave te ardhshme

$100,000 hua(kredi) 6% fiks, 30 vite $600 pagesa mujore me 2% inflacion vjetor,deri ne 2037 $600 do te bleje pergjysme me pak se sa mund te bleje sot $600/(1.02)30 = $331

Pra interesi I detyruar nga huadhenesi reflekton humbjen nga inflacioni gjate jetes se huase

Norma nominale e interesit =i Norma e pritur e inflacionit = e rreth: i = ir + e Ekuacioni I Fisher-it

Matja e normes reale te interesit eshte kosto e vertete e huase pse? Perderisa inflacioni ritet, vlera reale e pagesave te huase bie, Pra kosotja reale e huase bie

Nese inflacioni eshte I larte Huadhenesit kerkojne norme me te larte nominale , vecanerisht per hua afatgjata i afatgjate mvaret SHUME nga pritjet e inflacionit

Kapit ull i 5

Kuptimi mbi rriskun

5-117

Kuptimi mbi rriskun : Pyetjet e medha1. Cka eshte rrisku? 2. Si mund ta matim rriskun ? 3. Cka ndodh kur sasia e rriskut ndryshon?

5-118

Kuptimi mbi rriskun : Udherefyes Definimi i rriskut Matja e rriskut Shkembim ( tradeoff) rriskkthim Burimet e rriskut Reduktimi i rriskut

5-119

Rrisku: DefinimiRrisku eshte matja e pasiguris per pagesat e ardhshme te nje investimi, i matur gjate nje horizonti kohor dhe ne krahasim me piken e referimit.5-120

Rrisku: Elemente te definimit Matja : pasigurite qe nuk mund te maten nuk mund tiu vendoset cmim Pas iguria p er te ar dhm en : eardhmja eshte nje nga serite e rezultateve te mundshme

Pages a: liste e pagesave te mundshme In ves tim i: gjeresisht i definuar Horiz ont i k ohor : Zakonisht per

5-121

Matja e rriskut1. Liste e te gjitha rezultateve te mundshme 2. Radhitni probabilitetin e seciles ngjarje

5-122

Matja e riskutShembull: Hedhja e monedhes

Radhitni te gjitha mundesite, njeras nga ata duhet te ndodh Shuma e probabiliteteve eshte 1.

5-123

Matja e rriskut: Rasti 1Investim 1000$ 2. Rritje ne vlere ne $1400 3. Renie ne vlere ne $700 Te dy mundesite jane te mundshme

5-124

Matja e rriskut: Vlera e pritur

Vlera e pritur = ($700) + ($1400) = $1050

5-125

A kurseni mjaft per pensionim ? Planifikuesit e penzionit mund te ndihmojne per ta ditur Kini kujdes Investime me kthim te larte kane rrisk Rrisku nenkupton se mund te perfundoni me me pak se kthimin e pritur

5-126

Matja e rriskut: Rasti 2Cka nese investimi prej $1000 2. Rritet ne vlere $2000 3. Rritet ne vlere $1400 4. Bie ne vlere $700 5. Bie ne vlere $100

5-127

Matja e rriskut: Rasti 2

Vlera e pritur = 0.1x($100) + 0.4x($700) + 0.4x($1400) +0.1x($2000) = $1050

5-128

Matja e rriskut: Krahasimi i rasteve 1 & 2 Vlera e pritur eshte e njejte : $1050, ose 5% ne investim prej $100 A eshte rrisku i njejte ? Rasti 2 sic duket ka me shume rrisk Pse?5-129

Matja e rriskut : Definimi i nje aseti pa rriskAset pa rrisk eshte nje investi vlera e ardhme e te cilit dihet me siguri dhe kthimi i te cilit eshte norma e kthimit pa rrisk.

5-130

Matja e rriskut : Krahasimi i rasteve 1 & 2 Shqyrtoni nje investim pa rrisk $1000 rendimenton $1050 me siguri. Krahasoni rastin 1 dhe investimin pa rrisk Perderisa gjeresia e pagesave potenciale rritet, rrisku rritet.5-131

Matja e rriskut : Varianca & Devijimi standard Vari anca: Mesatare e devijimit ne katror i rezultateve nga vlerat e pritura, llogaritur nga probabilitet. De vij imi sta nda r d: Rrenja katrore e variances(Njesi te njejta si pagesa )5-132

1. Llogaritni vlerat e pritura: ($1400 x ) + ($700 x ) = $1050.

Matja e rriskut: Rasti 1

2. Zbritni kete nga te gjithe pagesat e mundshme : $1400 $1050= $350 $700 $1050= $350 3. Ngritni ne katror te gjtiha rezultatet: $3502= 122,500(dollars)2 dhe ($350)2=122,500(dollars)2 4. Shumezoni cdo rezultat me probabilitin e vet dhe mblidhni rezultatet : [122,500(dollars)2] + [122,500(dollars)2] =122,500(dollars)2 5. Devijimi standard =Variance

a=

122,500dollars

2

=$350

5-133

Matja e rriskut :Rasti 2

5-134

Matja e rriskut : Krahasimi i rasteve 1 & 2Rasti 1: Devijimi Standard =$350 Rasti 2: Devijimi Standard =$528 Sa me i madh devijimi standard aq me i madh rrisku .

5-135

Matja e rriskut : Krahasimi i rasteve 1 & 2

Rasti 2 ka deivjim strandard me te madh sepse ka shtrirje me te madhe

5-136

Sigurimi i veturave eshte vecanerisht i shtrejte per vozitesit e ri Ju duhet te keni pergjegjesi sigurimi Cka me perplasjet Shikoni a duhet te merni zbritje te medha5-137

Leva: Duke marr hua nw anwn financiare tw njw investimi Invest $1000 qw i zotroni + $1000 tw huazuara Cifti i pritur i kethimit Cifti i devijimit standard5-138

Pa le ve Investimi juaj +shuma e huazuar = Investimi total Mundesi te pagesave Ripagesat neto Vlera e pritur ( ripagesat neto) Devijimi standard 1000$ 0 1000$ 1400$ ose 700$ 1400$ ose 1050$ (5%) 700$ 350$ (35%)

No rma e le ves= 2 1000$ 1000$ 2000$ 2800$ ose 1400$ 2800$ ose 1400$ 1100$ (10%) 700$ (70%)

Leva e rit vleren e pritur dhe devijimin standard .

5-139

Matja e rriskut: Vlera me rrisk (VaR) Nganjeher jemi me pak te preokupuar me shtirjen se sa me rezultatin e mundshem Shembull: ne nuk duam qe nje banke te deshtoje i VaR: Mundesia me e keqe e humbjes per nje horizont te caktuar me nje probabilitet te dhene

5-140

Lotarite jane nje investim shume i rrezikshem Pse luajne njerezit? Humbja e $1 nuk eshte konsekuence (pasoje) krahasuar me mundesine per te fituar miliona5-141

Averzioni ndaj rriskut Nje investitor avers ndaj riskut : preferon nje investim me nje kthim te caktuar krahasuar me kthimin e njejte te pritur por me sasi pasigurie Nje person avers ndaj rriskut kerkon kompenzim per rriskun Nje person avers ndaj rriskut paguan qe ti shmanget rriskut

5-142

Premiumi i rriskutSa me i rezikshem nje investim aq me i larte kompenzimi qe e kerkojne investitoret per ta mbajtur ate, aq me i larte premiumi i riskut.

5-143

Shkembimi (Tradeoff) rrisk-kthim

Me shume rrisk me i madh premiumi i rriskut me e larte pritja e kthimit

Rrisku kerkon kompenzim5-144

Sa rrisk duhet te toleroni ? Beni nje kuiz rrisku (f. 117): Cka do te beni nese pas nje muaji qe keni investuar vlera bie ne 20%?

Me mplakjen toleranca e juaj ndaj rriskut me siguri do te bie5-145

Burime te rriskut1. Rr isku Idi osinkr ati k ose uni k: Afekton nje person apo biznes te caktuar. 2. Rr isku Si stema tik ose r risku gj ithp erf shi r es ne ek onomi : Afekton te gjithe

5-146

Rrisku Idiosinkratik dhe Sistematik Id io sinkratik : GM humb aksionet e tregut nga ndertues tjere makinash Sistema tik : I tere tregu i makinave

5-147

Reduktimi i rriskut me diverzifikim Shmangi a e r ri skut : Beni investimi me tejkalim te modelit te pagesave Perha pja e r riskut:Beni in ves time m e m odel te pa var ur te pa ges ave

5-148

Reduktimi i rriskut: ShmangiaReduktimi i riskut te pergjitshem duke bere dy investime me risk te kundert. Kur njeri eshte i dobet tjetri eshte mire dhe ansjelltas Perderisa pagesa e nje investimi eshte e luhatshme, pagesat e tyre bashke jane te qendrueshme5-149

Reduktimi i rriskut: ShmangiaKrahaso: 1. Investo $100 ne GE 2. Investo $100 ne Texaco 3. Investo ne secilen: $50 ne GE + $50 ne Texaco

5-150

Reduktimi i rriskut: Shmangia

Shmangia ka eliminuar rriskun ne teresi.5-151

Reduktimi i rriskut: perhapja Nuk mund gjithmone te shmangim Alternativa eshte te perhapim rriskun Gjeni invetsime pagesa e te cilave nuk eshte e nderlidhur

5-152

Reduktimi i rriskut: perhapjaShqyrtoni tre strategji investimi :1. vetem ne GE , 2. vetem neMicrosoft dhe 3. ne GE + ne Microsoft.

5-153

Reduktimi i rriskut: perhapja

5-154

5-155

Reduktimi i rriskut: perhapjaSa me te pavarura burimet e rriskut ne portofolion tend aq me i ulet rrisku ne pergjithesi.

5-156

Diversifikimi eshte shyme domethenes per kursimet e pensionimit Shume punetore te Enron investojne kursimet e pensionimit ne aksione te Enron If the company you work for goes bankrupt, you will lose your job. Dont lose your savings, too.

5-157

Kapi tull i 5

Fundi i ka pi tul lit

5-158

Kapitull i 6Bonot , mime t e bono ve dhe pr cakt imi i nor ma ve t inter esi t

Bonot dhe normat e interesit: pyetjet t rndsishme1. Cila sht marrdhnia n mes mimit t bonove dhe normave t interesit ? 2. Si percaktohen mimet e bonove ? 3. Pse bonot kan rrisk?6-160

Bonot dhe normat e interesit : Udhrfyes Llojet e bonove dhe mimet e tyre Matja e rendimentit t bonove Oferta dhe krkesa n tregun e bonove Pse bonot kan risk

6-161

Llojet e bonove1. Bon o me Z er o-kup on os e bon o e z brit ur Llogaria e pasuris Premtim i nj pagese t vetme n nj dat n t ardhmen

2.Hu a m e pa ge sa fi kse

Sekuenca e pagesave fikse Kredi ose hua pr makin Pagesa periodike te interesit + ripagesa e principalit n maturim Bono t pasuris s SHBA dhe shumica e bonove t korporatave Pagesa periodike e interesit e pagur prgjithmon, principali nuk paguhet kurr Qeveri a Mbretris s Bashkuar

3. Bon o me kup on

4. Con sol

6-162

Kredit mund t jen shum t komplikuara Disa gjera q duhen ditur

Deri n sa mund t ndryshojn pagesat e juaja ? Sa shpesh mund t pershtaten pagesat ? A sht pothuajse e sigurt se norma e interesit do t rritet ? Sa lart mund t shkoj pagesa ? A mund ta ndrroni nga nj norm e 6-163

mimet e bonove: Bono me Zero-kupon ose bono e zbriturmimi fillestar 100$ i nj bono $100 = me zero kupon n

(1 + i)

Ku i sht nor ma e in ter esit n for me deci male dhe n sht koha d er is a p agesa t kr yhet n t n jjtt nj si k ohe s i nor ma e i nt er esi t

6-164

Bond Prices: Bono me Zero-kupon ose bono e zbriturSupozoni i=5% Cmimi i nj llogarie nj vjeare100 = = $95.24 (1 + 0.05)

Cmimi i nj llogarie 6 mujore 100 = = $97.59 1/ 2 (1 + 0.05)6-165

mimet e bonove: Bono me Zero-kupon ose bono e zbriturNse sht dhn maturiteti (n), cmimi i bonove dhe norma e interesit lvizin n drejtime t kundrta

6-166

mimet e bonove: Pagesa fikse t huaveVlera e pagesave fikse te huasPagesafikse Pagesafikse Pagesafikse + ++ 2 (1 + i ) (1 + i ) (1 + i ) nVlera sht shuma e vlers s tashme t pagesave .

=

Norma e interesit rritet dhe vlera e pagesave fikse t huas levizin n drejtime t ndryshme.

6-167

mimet e bonove: Bono me kuponmimi i bonos me kupon = Vlera e tashme e pagesave me kupon + Vlera e tashme e vleres fillestare Pagesamekupon Pagesamekupon Pagesamekupon PCB = + + ...... + 1 2 (1 + i ) (1 + i ) (1 + i ) n + Vlerafillestare (1 + i ) n

Norma e intersit rritet dhe mimi i bonos me kupon lviz n drejtim t kundrt.6-168

mimet e bonove: ConsolsPagesa vjetore me kupon = i

PConsol

Norma e interesit rritet dhe mimi i consol lvizin n drejtime t ndryshme .

6-169

Rendimenti i bonove: Rendimenti deri n maturim$5 $100 + mimi i bonos me kupon1vit + i ) (1 + i ) (1 5%=

Rendimenti deri n maturim: Vlera e i q e zgjidh ekuacionin.6-170

Rendimenti i bonove: Rendimenti deri n maturim Nse mimi i bonove =$100 (par), rendimenti deri n maturim= normn e kuponit Nse mimi i bonos >$100 (par), Rendimenti deri n maturim norma e interesit

6-180

Tregu i bonove: Prcaktimi i norms s interesitShqyrtoni: Bono me zero-kupon ( e zbritur) $100 1 vjecare $100 PP= 1+ i ose i = P

E dime P llogaritni i. Fokusoheni se si tregu e percakton P.6-181

Tregu i bonove : OfertaKurba e oferts s bonove sht marrdhnia n mes mimit dhe sasis s bonove q njerzit jan t gatshm ti shesin, duke mos ndryshuar gjerat tjera.

6-182

In ves titor i: Sa me i lart mimi aq m sfiduese sht shitja e bonos q e mbajn aktualisht . Komp anit kr kojn t financ ojn nj pr oje kt : Sa m i lart mimi q mund t shesin bono, aq m lir sht t huazosh.

Tregu i bonove :Oferta

Konklu zion: Kurba e of er ts ka pj er r tsi po zi tiv e.

For a $100 one-year zero-coupon bond, the supply ill be higher at $95 than it 6-183

Tregu i bonove:KrkesaKurba e krkess s bonove sht mardhnie n mes mimit dhe sasis s bonove q investitort krkojn, duke mbajtur gjrat tjera t pandryshuara (konstante).6-184

Tregu i bonove:Krkesa In ves titor t: Sa m i ult mimi q mbajtsit e bonove duhet ta paguajn pr nj pages fiks dollari n nj koh t ardhme, aq m e madhe mundsia q t blejn bonon. Konk luz ion : K urba e kr kes s ka pjer ts i ne ga tiv e

Pr nje bono prej 100$ nj vjeare me kupon zero, krkesa do t jet m e lart n 90$ se sa q do 6-185 ishte n 95$, duke mbajtur konstante gjrat

Tregu i bonove: ekuilibriOfer ta: ka pjertsi pozitive Kr kesa: ka pjertsi negative Ekui libri: oferta=krke sn6-186

Tregu i bonove: Zhvendosja e kurbs s ofertsKto t gjitha e lvizin ofertn n t djatht: Rritja n huat qeveritare . N prmirsimin n kushtet e biznesit Rritja n inflacionin e pritur

Secila nga kto zvoglon mimin e

6-187

Tregu i bonove: Zhvendosja e kurbs s oferts

Kur huadhnsit dshirojn rritje t fondeve, kurba e oferts zhvendoset djashtas.

Kjo zvoglon mimin e bonove, normat e intersit rriten .

6-188

6-189

Kto t g jitha e zh vendos in kr kes n n t d ja tht : Nj rritje n pasuri Reduktim n inflacionin e pritur Zbritja n normat e t ardhmes t intersiti t pritura Rritja n pritjet e kthimit t bonove n krahasim me alternativat . Rnie n rezikshmrin e bonove n krahasim me alternativat Ritje n likuiditetin e bonove n krahasim me 6-190 alternativat

Tregu i bonove: Zhvendosja e kurbs s krkess

Tregu i bonove: Zhvendosja e kurbs s krkessKur bonot bhen m atraktive pr investitort kurba e krkes zhvendoset djathtas.

Kjo rrit mimin e bonove, norma e intersit zbret.

6-191

Faktor q zhvendosin krkesn e bonove n t djatht (I)

6-192

Faktor q zhvendosin krkesn e bonove n t djatht(II)

6-193

Tregu i bonove: Shembuj Rritja n inflacioni e pritur Rnie n ciklin e biznesit

6-194

Tregu i bonove: Rritje n pritjet pr inflacion1) Zhvendos S djathtas 2) Zhvendos D djathtas on P posht, norma e intteresit rritet

6-195

Tregu i bonove: Rnie n ciklin e biznesit1) Zhvendos S majtas 2) Zhvendos D majtas on P lart, i zvoglohet

6-196

Ka koh kur investitort:

Iu ikin bonove me risk Blejn bono t thesarit

Vjesht 1998:

Rusia nuk pagoi Investitort u brengosn pr t gjitha bonot me rrisk Krkesa pr bono

6-197

Pse bonot kan rrisk Risku i mosshlyerjes Mund t mos bhen pagesat e premtuara Rrisku pr inflacionInflacioni mund t jet m i lart se sa q pritej.

Rrisku i norms s interesit

Norma e intersit mund t rritet prej kohs kur blihet bonoja deri kur shitet.6-198

Huat pr studentt n nj shkolle vozitjeje kamionsh kan rrisk. Huadhnsit ballafaqohen me nj rrisk t lart mosshlyerjeje . Si ju duken huamarsit q ndrpresin pagesat?6-199

Inflacioni formon rrisk se kthesa nominale do t jet m e vogl se sa q keni pritur. Nse i=6% dhe =6% r=0! TIPS: Sigurime t mbrojtjes s inflacionit t pasuris (Treasury Inflation Protection Securities) Paguani norm reale interesi Plus ndryshimi n CPI6-200

Virtualisht cdo gj mund t jet bono. Kjo prfshin edhe t ardhurat n t ardhme nga shitja e muziks s David Boie.

6-201

Kapit ull i 6Fundi I ka pi tul li t